Załącznik do Uchwały Nr ……/…../14 Rady Gminy Bargłów Kościelny z dnia ……………. 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY

NA LATA 2015– 2020

Bargłów Kościelny, grudzień 2014

Spis treści Strona

I. WPROWADZENIE ...... 4 II. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO - GOSPODARCZEJ GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY ...... 5 2. 1. Położenie, powierzchnia, ludność ...... 5 2.2 Demografia gminy Bargłów Kościelny ...... 7 2.3 Poziom życia mieszkańców ...... 12 2.4 Zatrudnienie i rynek pracy ...... 13 2.5 Bezrobocie ...... 14 III. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE i ZASOBY NATURALNE ...... 18 3.1.Klimat ...... 18 3.2. Geomorfologia i stosunki wodne...... 19 3.3.Charakterystyka geologiczna ...... 20 3.4 Lasy Gminy Bargłów Kościelny i ogólna charakterystyka szaty roślinnej ...... 21 3.5 Ogólna charakterystyka fauny – świat zwierzęcy ...... 23 3.6 Walory krajobrazowe i przyrodnicze obiekty chronione ...... 24 3.7 Obszary NATURA 2000 ...... 26 IV. Źródła zanieczyszczenia środowiska ...... 28 4.1 Atmosfera ...... 28 4.2 Wody ...... 30 4.3 Powierzchnia ziemi ...... 30 4.4 Środowisko przyrodnicze ...... 30 V.Infrastruktura techniczna ...... 31 5.1 Komunikacja ...... 31 5.2 Elektroenergetyka ...... 34 5.3 Gazownictwo i ciepłownictwo ...... 34 5.4 Zaopatrzenie w wodę ...... 35 5.5 Gospodarka ściekowa ...... 36 5.6 Gospodarka odpadami ...... 37 5.7 Budownictwo ...... 37 VI. GOSPODARKA ...... 39 6.1 Struktura podstawowych branż ...... 39 6.2 Rolnictwo ...... 44 6.2.1 Struktura klas gleb w gminie ...... 46 6.2.2 Struktura obszarowa i produkcyjna gospodarstw rolnych ...... 47

2 2

6.3. Gospodarka leśna ...... 51 6.4 Turystyka ...... 53 6.4.1 Szlaki i trasy turystyczne ...... 55 6.5 Środowisko kulturowe ...... 55 VII Infrastruktura społeczna ...... 57 7.1 Oświata i wychowanie ...... 57 7.2 Ochrona zdrowia i opieka społeczna ...... 58 7.3 Infrastruktura społeczno - kulturalna ...... 61 7.4 Poziom bezpieczeństwa ...... 62 7.5 Sport i rekreacja ...... 62 VIII Zasoby zabytkowe ...... 63 8.1 Zabytki architektury i budownictwa, zabytki ruchome oraz cmentarze zabytki sakralne ...... 63 8.1.1 Dwory i folwarki ...... 63 8.1.2 Budownictwo zabytkowe ...... 63 8.1.3 Zabytki ruchome ...... 63 8.1.4 Cmentarze ...... 64 8.1.5 Ruralistyka ...... 64 8.2 Zabytki techniki ...... 64 8.3 Walory kultury jako inspiracja przedsiębiorczości lokalnej ...... 65 8.4 Życie religijne ...... 67 IX . FINANSE GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY ...... 68 XI. ANALIZA SWOT MOCNYCH I SŁABYCH STRON, SZANS I ...... 72 ZAGROŻEŃ ...... 72 XII . MISJA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY ...... 76 1. Misja i strategiczne cele rozwoju społeczno – gospodarczego ...... 76 12.1. CEL GŁÓWNY, CELE STRATEGICZNE ...... 77 XIII. Obszary Strategicznej Interwencji ...... 84 XIV FINANSOWANIE STRATEGII ...... 86 XV. WSKAŹNIKI MONITOROWANIA ...... 89 XVI ZARZĄDZANIE STRATEGIĄ ...... 92

3 3

I. WPROWADZENIE

Strategia rozwoju gminy jest podstawowym dokumentem, który określa cele i priorytety rozwoju społeczno – gospodarczego.

Strategia rozwoju gminy określa misję jej rozwoju, wytycza cele i porządkowane im priorytety. Realizacja strategii powinna przede wszystkim trwale zapewnić wysoką jakość życia społeczności lokalnej przy zachowaniu unikalnych walorów środowiska przyrodniczego. Do określenia misji rozwoju i celów strategicznych niezbędna była diagnoza stanu istniejącego, czyli ocena najważniejszych warunków rozwoju gminy oraz jej potrzeb. Opisanie stanu dokonano między innymi metodą SWOT (ang. – mocne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia).

Strategia jest kluczowym dokumentem programowym określającym zasady i kierunki długofalowej koncepcji rozwoju. Formułując cele i priorytety, wskazuje ona dziedziny koncentracji wysiłku rozwojowego i pożądane tendencje zmian, które powinniśmy wspierać i promować, aby uzyskać kreślony efekt.

Strategia przez cały czas realizacji będzie podlegała monitorowaniu.

Przy opracowaniu strategii uwzględniono sugestie i zapisy:

1) Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020: 2) Planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego, 3) Projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bargłów Kościelny – 2007 rok. Do ustalenia diagnozy stanu istniejącego wykorzystano:

1) Dane statystyczne GUS, 2) Dane statystyczne Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku, 3) Informacje i materiały planistyczne Urzędu Gminy Bargłów Kościelny, Ponadto Strategia jest spójna z zapisami: - Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego 2014-2020 - Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 - Programu Rozwój Polski Wschodniej

4 4

II. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO - GOSPODARCZEJ GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY

2. 1. Położenie, powierzchnia, ludność

Gmina Bargłów Kościelny położona jest w województwie podlaskim na terenie powiatu augustowskiego. Bezpośrednio sąsiaduje z gminami: Sztabin, Augustów, Rajgród, Kalinowo. leży przy drodze krajowej nr 61 Warszawa – granica państwa. Duże znaczenie dla rozwoju gminy ma bliskość granicy Państwa. Gmina Bargłów Kościelny leży w odległości 65 km od przejścia w Ogrodnikach. Gmina leży też blisko otwartej granicy z Litwą. Gmina Bargłów Kościelny jest zamieszkiwana przez ok. 5 900 osób. Gęstość zaludnienia wynosi ok. 30 osób na 1 km2 i jest ona niska przy średniej gęstości zaludnienia w województwie podlaskim - 60 osób na 1 km2 i 37 osób na 1 km2 w powiecie augustowskim. Sieć osadniczą w gminie tworzy 36 miejscowości wiejskich, wchodzących w skład 30 sołectw. Największą miejscowością jest siedziba gminy – Bargłów Kościelny, w której mieszka ponad 800 mieszkańców. Mieszkańcy gminy korzystają z usług ponad lokalnych w zakresie szkolnictwa średniego, ochrony zdrowia, kultury, sportu, administracji, obsługi finansowej, ubezpieczeń i innych, zlokalizowanych w mieście Augustów – siedzibie powiatu. Tabela nr 1.Wykaz sołectw Gminy Bargłów Kościelny:

l.p. Nazwa sołectwa l.p. Nazwa sołectwa 1. Bargłów Kościelny 16. Nowa Kamionka 2. Bargłów Dworny 17. Pieńki 3. Bargłowka 18. Popowo 4. 19 Pomiany 5. Brzozówka 20. 6. Bułkowizna 21. Reszki 7. Dreństwo 22. Rumiejki 8. Górskie 23. Solistówka 9. Judziki 24. Kamionka Stara 10. Komorniki 25. Tajno Stare

5 5

11. 26. 12. Kroszówka 27. Tajno Łanowe 13. Kukowo 28. TajnoPodjeziorne 14. Łabętnik 29. Wólka Karwowska 15. Nowiny Bargłowskie 30. Żrobki

Gmina Bargłów Kościelny ma charakter rolniczy. Jest również atrakcyjna turystycznie. Jej całkowita powierzchnia wynosi 18 757 ha, z tego:  na lasy przypada 2 626 ha – 14 % powierzchni gminy,  użytki rolne ogółem zajmują 13 776 ha – 73,5% powierzchni gminy,  grunty pod wodami to 1 008 ha – 5,4% powierzchni gminy,  użytki kopalne zajmują 6 ha,  tereny komunikacyjne stanowią 343 ha – 1,8% powierzchni gminy,  tereny osiedlowe zajmują 2 710 ha – 14% powierzchni gminy,  nieużytki rolne to ok. 725 ha – 3,9% powierzchni gminy

Struktura gruntów gminy Bargłów Kościelny

3,90% 14% 14% lasy 1,80% grunty rolne 5,40% grunty pod wodami tereny komunikacyjne tereny osiedlowe nieużytki rolne 73,50%

6 6

Gmina Bargłów Kościelny położona jest na styku Niziny Podlaskiej i Pojezierza Mazurskiego, w środkowej części województwa podlaskiego, w powiecie augustowskim. Rzeźba terenu charakteryzuje się dwoma typami form – wysoczyzny polodowcowej oraz obniżeń i ciągów dolin. Około 6% powierzchni gminy zajmują wody powierzchniowe, z czego 5,8% to jeziora. Największe z nich to jezioro Dręstwo nazywane też jeziorem Dreństwo, położone w południowo – zachodniej części gminy. Drugim co do wielości jest jezioro Tajno. Południowa cześć gminy to Dolina Rzeki Biebrza. Przez gminę płynie również rzeka Netta. Lasy gminy Bargłów Kościelny zajmują ok. 2 626 ha, stopień lesistości wynosi ok. 14%. Są to głownie lasy państwowe. Największy odsetek lasów występuje w okolicach Kukowa, Solistówki i Tajenka. Gmina jest usytuowana na terenach atrakcyjnych turystycznie. Dodatkowym jej walorem jest czyste środowisko naturalne i przynależność do Zielonych Płuc Polski.

2.2 Demografia gminy Bargłów Kościelny

Jednym z podstawowych i najważniejszych uwarunkowań rozwoju gminy jest sytuacja demograficzna, tendencje przekształceń w liczbie ludności i jej strukturze. Liczba mieszkańców Gminy Bargłów Kościelny na koniec 2013 roku wyniosła 5 929 osób. W latach 2010-2013 liczba mieszkańców wykazywała tendencję wahającą się. Tabela 2 Struktura ludności na terenie gminy Bargłów Kościelny

Struktura 2010 2011 2012 2013 Stan ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania 5987 5948 5955 5 929 ogółem stan na 31 XII mężczyźni stan na 31 XII 2981 2965 2964 2962

kobiety stan na 31 XII 3006 2983 2991 2967

kobiety na 100 mężczyzn 97 97 100 100

Przyrost naturalny 26 -39 7 -25 Źródło: WWW.stat.gov.pl

7 7

Jak wynika z powyższego zestawienia stan ludności na terenie gminy Bargłów Kościelny ulega wahaniom. W roku 2010 liczba ludności nieznacznie wzrosła by w następnym roku spaść nieznacznie o 39 osób. W roku 2012 odnotowano nieznaczny wzrost ludności gminy o 7 osób, natomiast w roku 2013 spadła o 25 osób. Tabela 3 Ruch naturalny ludności w gminie w roku 2013 Wyszczególn Stan Małżeństwa Urodzenia Zgony Przyrost ienie ludności żywe naturalny Gmina 5929 27 66 78 -12 Bargłów Kościelny na 1000 osób - 4,7 11,4 13,47 -2,1 Źródło: WWW.stat.gov.pl

W roku 2013 wskaźnik urodzeń żywych na 1000 mieszkańców na terenie gminy Bargłów Kościelny wynosił 11,4 i był wyższy niż na terenie powiatu augustowskiego, który to wskaźnik wynosił 8,7. Odnotowano również wyższy wskaźnik zgonów na 1000 mieszkańców, który dla gminy wynosił 13,47, natomiast dla powiatu augustowskiego 11,07. Przyrost naturalny na 1000 osób na terenie gminy w roku 2013 wynosił -2,1 i był zbliżony do wskaźnika dla powiatu augustowskiego, który wynosił 2,4 na 1000 mieszkańców. Tabela 4 Migracje Rok Zameldowanie na pobyt stały Wymeldowanie z Saldo migracji pobytu stałego 2012 44 69 -4,3 2013 31 56 -4,3 Źródło: WWW.stat.gov.pl

Saldo migracji na 1000 mieszkańców na terenie gminy jest stałe i wynosiło w latach 2012-2013 (-) 4,3. Wskaźnik jest wyższy od wskaźnika powiatowego, który wynosił w roku 2013 (-) 3,0. Do powodów wyjazdów zaliczyć można m.in. poszukiwanie lepiej płatnej pracy, chęć kontynuacji nauki na innej uczelni, poszukiwanie lepszych warunków mieszkaniowych, sprawy rodzinne itp.

8 8

W roku 2013 w gminie Bargłów Kościelny było 5 929 mieszkańców, z czego 2962 osób to mężczyźni, pozostałe 2967 to kobiety. Odsetek mężczyzn jest większy i stanowi on 50,09 %. Z powyższego zestawienia wynika jedynie nieznacznie wyższy odsetek mężczyzn niż kobiet. Największą dysproporcję między liczbą kobiet i mężczyzn można zaobserwować w grupie wiekowej powyżej 60 roku życia. Przyczyną zjawiska jest fakt, że kobiety dożywają zwykle późniejszego wieku niż mężczyźni.

struktura płci mieszkańców gminy

0% 0%

mężczyźni kobiety 49% 51%

Tabela 5 Struktura ludności Gminy Bargłów Kościelny wg wieku i płci 2013r. Lp. Wiek (w latach) Płeć Liczba mieszkańców 1. 0-2 Kobiety 107 2. 0-2 Mężczyźni 94 3. 3 Kobiety 38 4. 3 Mężczyźni 30 5. 4-5 Kobiety 69 6. 4-5 Mężczyźni 66 7. 6 Kobiety 36 8. 6 Mężczyźni 37 9. 7 Kobiety 32 10. 7 Mężczyźni 32

9 9

11. 8-12 Kobiety 169 12. 8-12 Mężczyźni 174 13. 13-15 Kobiety 105 14. 13-15 Mężczyźni 104 15. 16-17 Kobiety 98 16. 16-17 Mężczyźni 81 17. 18 Kobiety 38 18. 18 Mężczyźni 37 19. 19-60 Kobiety 1627 20. 19-65 Mężczyźni 1941 21. Powyżej 60 Kobiety 648 22. Powyżej 65 Mężczyźni 366 23. Razem Kobiety 2967

24. Razem Mężczyźni 2962 25. Razem Kobiety i mężczyźni 5929 Źródło: WWW.stat.gov.pl

Największy odsetek ludności na terenie gminy stanowią osoby w wieku produkcyjnym 19- 65 lat – mężczyźni i 19-60 lat kobiety. Odsetek ten w roku 2013 wynosił 57,45 %, natomiast w roku 2012 – 57,07 %. Wskaźniki osób w wieku przedprodukcyjnym, wynosiły w roku 2013- 25,24 %, natomiast w roku 2012 – 25,83 %. Wskaźniki osób w wieku poprodukcyjnym wynosiły w roku 2013- 17,31 %, w roku 2012 – 17,1 %. Jednocześnie obserwuje się powolny wzrost populacji w wieku poprodukcyjnym – co sprawia, że społeczeństwo starzeje się. Wśród mieszkańców gminy w wieku poprodukcyjnym widoczna jest znaczna przewaga kobiet nad mężczyznami, natomiast wśród ludności w wieku przedprodukcyjnym oraz produkcyjnym nieznaczną przewagę posiadają mężczyźni.

1010

struktura ludności gminy ludność w wieku poprodukcyjnym 0% 17%

ludność w wieku przedprodukcykny ludność w wieku m produkcyjnym 25% 58%

Wskaźnik są nieco mniej korzystne od wskaźników powiatowych, które wynoszą: - wskaźnik osób w wieku produkcyjnym – 62,8 % - wskaźnik osób w wieku poprodukcyjnym- 18,2 % - wskaźnik osób w wieku przedprodukcyjnym – 19, 0 %1

Struktura ludności powiatu augustowskiego ludność w wieku poprodukcyjnym 0% 18%

ludność w wieku przedprodukcyjny m ludność w wieku 19% produkcyjnym 63%

1 Dane GUS za rok 2013.

1111

Gęstość zaludnienia na obszarze gminy wynosił ok. 30 osób na 1 km2. Jest on znacznie niższy niż wojewódzki, gdzie na km2 przypada średnio ok. 60 osób. Tabela 6 Struktura ludności gminy Bargłów Kościelny wg. Kryterium aktywności społecznej Struktura ludności 2010 2011 2012 2013 gminy Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział w % w % w % w % Liczba ludności na 5987 100 5948 100 5955 100 5929 100 terenie gminy Ludność w wieku 1415 27,23 1362 26,45 1361 25,83 1347 25,24 przedprodukcyjnym Ludność w wieku 3584 55,58 3587 56,30 3576 57,07 3568 57,45 produkcyjnym Ludność w wieku 988 17,19 999 17,25 1018 17,10 1014 17,31 poprodukcyjnym Źródło: WWW.stat.gov.pl

Wyniki analizy zmian wielkości podstawowych danych demograficznych w gminie oraz ocena obserwowanych zjawisk i ich konsekwencji muszą być przedmiotem corocznego monitoringu, uzupełniania i poszerzania bazy danych oraz powtórnego dokonywania szacunku prognozy, w celu wychwycenia tendencji demograficznych na terenie gminy. Jest to konieczne przede wszystkim z punktu widzenia Programowania inwestycji gminnych, wielkości bazy oświatowej oraz rozwoju pozostałej infrastruktury komunalnej, technicznej i społecznej

2.3 Poziom życia mieszkańców Ocena poziomu życia mieszkańców gminy Bargłów Kościelny wiąże się z jednej strony z oceną poziomu zaspokojenia ich potrzeb materialnych, zaś z drugiej z jakością życia. O ile stopień zaspokojenia potrzeb materialnych mieszkańców można zmierzyć poprzez przeanalizowanie wysokości zarobków, wydatków oraz zasobów, o tyle trudno jest zmierzyć poziom zaspokojenia pozostałych potrzeb niematerialnych związanych z zadowoleniem z życia. Głównym źródłem dochodu mieszkańców gminy jest praca na roli oraz sprzedaż produktów rolnych. Decydujące znaczenie w lokalnej gospodarce odgrywają mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, które zapewniają zatrudnienie i dochody mieszkańcom gminy, nieprowadzącym działalności rolniczej.

1212

2.4 Zatrudnienie i rynek pracy Decydujące znaczenie w lokalnej gospodarce odgrywają mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, które zapewniają zatrudnienie i dochody mieszkańcom gminy. Na terenie wskaźnik ilości podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 mieszkańców wynosi 65,2. Na terenie gminy 181 osób prowadzi działalność gospodarczą. Poziom wielkości zatrudnienia w gminie warunkują w głównej mierze: a) cechy demograficzne ludności – udział ludności w wieku produkcyjnym, poziom wykształcenia ludności; b) poziom rozwoju gospodarczego obszaru gminy; c) poziom aktywności zawodowej ludności w wieku produkcyjnym; d) stan zdrowotny ludności w wieku produkcyjnym. Gmina Bargłów Kościelny jest gminą o dominującym udziale rolniczym w strukturze gospodarczej. Poza sektorem rolniczymi i publicznym (urząd gminy, szkoły, służba zdrowia) mieszkańcy gminy zajmują się turystyką (leczniczą, sportową, rekreacyjną i agroturystyką), drobnymi usługami dla ludności miejscowej i przyjezdnej. Najważniejsze profile gospodarcze to:  handel  usługi budowlane  usługi stolarskie  usługi transportowe  prace leśne , ścinka drzew Na obszarze gminy działają drobne zakłady rzemieślnicze i usługowe oraz zakłady stolarskie. Na przełomie lat 2010-2013 zaobserwować można stopniowy spadek zatrudnienia.

Na terenie gminy Bargłów Kościelny nie występują instytucje z „otoczenia biznesu”. Tabela 7 Pracujący wg innego podziału niż PKD w roku 2013 Pracujący wg płci jednostka Ilość ogółem osoba 290 kobiety osoba 125 mężczyźni osoba 165 Źródło: WWW.stat.gov.pl

1313

Tabela 8 Źródła dochodu mieszkańców gminy Bargłów Kościelny Gospodarstwa domowe z dochodami z różnych źródeł ogółem gosp.dom. 999 z dochodem z działalności rolniczej gosp.dom. 991 z dochodem z emerytury i renty gosp.dom. 347 z dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej gosp.dom. 122 z dochodem z pracy najemnej gosp.dom. 147 z dochodem z innych niezarobkowych źródeł poza emeryturą i rentą gosp.dom. 78 bez dochodów z działalności rolniczej gosp.dom. 8 bez dochodów z emerytury i renty gosp.dom. 652 bez dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej gosp.dom. 877 bez dochodów z pracy najemnej gosp.dom. 852 bez dochodów z innych niezarobkowych źródeł poza emerytura i rentą gosp.dom. Źródło: WWW.stat.gov.pl

2.5 Bezrobocie Na terenie gminy brak jest dużych zakładów pracy zatrudniających mieszkańców gminy. Jest to główny problem bezrobocia Bargłowa Kościelnego. Tabela 9 Bezrobocie na terenie gminy Bargłów Kościelny Bezrobotni zarejestrowani ogółem osoba 356 mężczyźni osoba 184 kobiety osoba 172 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem % 10,2 kobiety % 10,8 mężczyźni % 9,6 Źródło: WWW.stat.gov.pl

Jak wynika z danych GUS, w roku 2013 stopa bezrobocia na terenie gminy Bargłów Kościelny wynosiła 10,2%- 356 osób, z czego wskaźnik bezrobocia wśród kobiet jest nieco wyższy ( 10,2%- 184 osoby ) niż u mężczyzn ( 9,6%- 172 osoby). Jednocześnie obserwuje się niewielki spadek bezrobocia w stosunku do roku 2012, kiedy to wskaźnik bezrobocia wynosił 10,6% , w tym wśród kobiet 10,3%, wśród mężczyzn 10,8 %.

1414

Tabela 10 Struktura bezrobocia – kryterium wieku Wiek Liczba do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow. W tym w bezro- 24 liczba latach bot- bezro- nych bot- razem( nych osoba) kobiet razem 18-24 72 8 17 11 8 11 17 32 25-34 95 3 10 5 12 21 44 55 35-44 48 4 2 1 11 4 26 26 45-54 53 2 5 5 9 7 25 24 55-59 16 0 2 0 5 1 8 7 60 lat i 15 0 2 1 2 3 7 1 więcei razem 299 17 38 22 47 47 127 145 Źródło: Informacje uzyskane w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

Struktura bezrobocia wśród poszczególnych grup wiekowych

15 16 72 18-24 lata 25-34 lata 53 35-44 lata 45-54 lata 55-59 lat 48 60 lat i więcej 95

1515

Jak wynika z powyższych informacji najwięcej osób bezrobotnych- 95 osób znajduje się w przedziale 25-34 lata, z czego 55 osób stanowią kobiety. W tym też przedziale wiekowym jest najwięcej osób pozostających bez pracy powyżej 24 miesięcy. Drugą najbardziej zagrożoną grupą są mieszkańcy między 45 a 54 rokiem życia. Tabela 11 Struktura bezrobocia – kryterium wykształcenie Wiek w Liczba do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow. W tym latach bezro- 24 liczba bot- bezro- nych bot- razem ( nych osoba) kobiet razem wyższe 18 2 4 1 1 5 5 15 policealne i 63 3 8 5 11 12 24 39 śr. zawod. średnie 23 0 6 2 4 3 8 15 ogólnokształ. zasad. 88 8 11 8 13 12 36 36 zawod. gimnazjalne 107 4 9 7 18 15 54 40 i poniżej razem 299 17 38 23 47 47 127 145 WWW.stat.gov.pl

Struktura bezrobocia - kryterium wykształcenie

18 107 63 wyższe policealne i śr. Zawodowe 23 średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe 88 gimnazjalne i poniżej

1616

Największy odsetek bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej – 107 osób w tym 40 osób stanowiły kobiety. 50,4 % grupy stanowiły osoby pozostające bezrobotne powyżej 24 miesięcy. Drugą zagrożoną grupą są osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym – 88 osób w tym 36 osób stanowią kobiety. 42 % osób bezrobotnych stanowią osoby pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy. Osoby długotrwale bezrobotne Zgodnie z definicją Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy bezrobotny długotrwale to bezrobotny pozostający w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. Osoby długotrwale bezrobotne ujmowane są w powyższej ustawie jako osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Ta szczególna sytuacja z jednej strony wynika z faktu pozostawania bez pracy dłużej niż dwanaście miesięcy w ciągu kolejnych dwudziestu czterech, z drugiej natomiast polega na specyficznej sytuacji psychospołecznej, w jakiej znajdują się te osoby.

Tabela 12 Osoby długotrwale bezrobotne ze względu na wykształcenie Wykształcenie Bezrobotni w tym ogółem długotrwale bezrobotni wyższe 18 11 policealne i średnie zawod. 63 41

średnie 23 13 ogólnokształcące zasadnicze zawod. 88 61

gimnazjalne i poniżej 107 83

Ogółem 299 209 WWW.stat.gov.pl Zgodnie z danymi na dzień 31.12.2013 roku na terenie gminy Bargłów Kościelny zamieszkiwało 209 osób bezrobotnych zagrożonych długotrwałym bezrobociem, co stanowiło, co stanowiło blisko 70% ogółu osób bezrobotnych. Problem ten jest niesłychanie ważny i ma duży oddźwięk społeczny. Sytuacja ta rodzi wiele negatywnych aspektów społecznych i ekonomicznych.

Kluczowe problemy z jakimi boryka się osoba bezrobotna dotyczą:

 finansów

1717

 rytmu codziennego życia  negatywnych emocji (głównie niskiego poczucia własnej wartości)  znalezienia innej pracy

Czasami dochodzi do zjawiska które można określić jako dziedziczenie bezrobocia. Bezrobotni rodzice nie są w stanie zapewnić dzieciom odpowiedniego wykształcenia - dodatkowo często przekazują im własny wzorzec zachowania: bezradność, poczucie niemożności zmienienia swojego życia i pesymizm. Bezrobotne rodziny charakteryzuje także często roszczeniowa postawa wobec społeczeństwa.

III. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE i ZASOBY NATURALNE

3.1.Klimat Zgodnie z podziałem Polski na dzielnice i regiony rolniczo – klimatyczne wg. Gumińskiego, obszar gminy należy do mazurskiej dzielnicy klimatycznej, z charakterystycznymi napływami mas powietrza kontynentalnego. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6,5°C (około 1,5°C niżej niż w centralnej Polsce). Ma na to wpływ długa zima trwająca ok. 112 dni. Średnia temperatura w styczniu spada do – 4,2°C, natomiast średnie temperatury letnich miesięcy są zbliżone do temperatur w innych regionach kraju i wynoszą 16-17,5°C. Maksymalne temperatury notuje się w sierpniu (35,1°C), minimalne temperatury występują w styczniu (najniższa notowana to –35,6°C). Okres wegetacyjny trwa 180 - 190 dni, okres bez przymrozków – 72 dni. Roczna suma opadów zawiera się w granicach 550-700 mm, ich maksimum przypada na lipiec i wynosi 97,4mm. W roku występuje 140 dni z opadami, z tego 82 w okresie wegetacji. Wiatry wieją głównie z zachodu (latem) oraz wschodu (zimą). Amplituda średnich miesięcznych temperatur wynosi 21,2°C, natomiast amplituda wartości maksymalnych wynosi 70,7°C. Część gminy usytuowana w obrębie Kotliny Biebrzańskiej posiada warunki mikroklimatu, charakteryzującego się nieco wyższą temperaturą i zwiększoną ilością opadów.

1818

3.2. Geomorfologia i stosunki wodne. Obszar gminy charakteryzuje się bardzo dużym urozmaiceniem rzeźby terenu. W krajobrazie dominują drobnopromienne, pagórkowate, młodoglacjalne formy wodnolodowcowe. Maksymalne wzniesienia na tym obszarze osiągają wysokość 145 m n.p.m. Deniwelacje pagórków wynoszą średnio 15 – 20 m. Najniżej położone są obszary występowania form wytopiskowych zlokalizowane na południu gminy (115 m n.p.m.) i obniżenia doliny Biebrzy w okolicach Czerwonego Bagna. Obszar gminy położony jest w zlewni rzeki Biebrzy. Wody powierzchniowe zajmują ok. 6% ogólnej powierzchni gminy, z czego ok. 5,8% zajmują zbiorniki jeziorne. W południowo-zachodniej części gminy położone jest największe, rynnowe jez. Dreństwo o pow. 5,5 km2 i pojemności retencyjnej ok. 25 mln m3. Drugie co do wielkości jez. Tajno, położone w południowej części gminy, zajmuje powierzchnię ok. 2 km2 i posiada pojemność retencyjną ok. 6 mln m3. Pozostałe jeziora to: Kroszewo o pow. 25 ha i pojemności retencyjnej 800 tys. m3, Kukowo o pow. 25 ha i pojemności retencyjnej 900 tys. m3, Kroszówka o pow. 10 ha i pojemności retencyjnej 150 tys. m3 oraz zespół stawów rybnych w Solistówce o pow. 15 ha i pojemności retencyjnej 150 tys. m3, zasilany przez niewielką rzeczkę Słuczkę. Sieć rzeczną tworzą główne rzeki Jegrznia i Netta, płynące w strefie granicznej gminy, w południowej jej części. Rzeka Jegrznia łączy jezioro Rajgrodzkie z Dreństwem. Koryta tych rzek są słabo wcięte w podłoże i charakteryzują się niewielkim spadkiem. Pozostałe bezimienne cieki, niosą niewielkie ilości wody i posiadają małe znaczenie w ogólnym bilansie wodnym obszaru. Zgodnie z podziałem hydrogeologicznego Polski obszar gminy znajduje się w obrębie regionu suwalsko-podlaskiego, w wyodrębnionym hydrogeologicznie rejonie Suwałki – Augustów. Wody podziemne występują w piaszczysto-żwirowych utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych oraz w węglanowych utworach kredowych. Wodonośność utworów kredowych jest słabo rozpoznana. Najbardziej zasobny poziom wodonośny jest wykształcony w piaskach sandrowych. Charakteryzuje się brakiem lub występowaniem częściowej izolacji od powierzchni terenu. Zasilany jest przede wszystkim przez bezpośrednią infiltrację opadów atmosferycznych. Poziom wód gruntowych występuje na głębokościach od 0,5 do 1,5 m w dolinach rzecznych, obszarach przyległych do jezior oraz zagłębieniach bezodpływowych. Na wierzchowinach i stokach poziom wód gruntowych kształtuje się na głębokości od 1 do 3 m poniżej powierzchni terenu. Głównym źródłem ujmowania wód podziemnych dla celów użytkowych na obszarze gminy są utwory czwartorzędowe. Prowadzone obserwacje

1919

monitoringowe nie wykazują ostatnio istotnych zmian jakości wód podziemnych. Wody mają generalnie dobrą jakość. Charakteryzuje je z reguły stabilny skład chemiczny oraz mniejsza podatność na zanieczyszczenia.

3.3.Charakterystyka geologiczna

Podłoże krystaliczne budują przeważnie gnejsy i kwarcyty zalegające na głębokości ponad 500 m (825 m w okolicach Miłusz, najgłębiej w sąsiedztwie doliny Biebrzy). Na całym obszarze nie występują utwory ery paleozoicznej. Wyjątek stanowią utwory triasowe w okolicach Miłusz, które zalegają bezpośrednio na prekambrze. Na skałach prekambryjskich zalegają utwory jury środkowej i jury górnej wykształcone w postaci wapieni, mułowców, margli ilastych, iłowców i piasków. Brakuje utworów jury dolnej i kredy dolnej. Kredę środkową reprezentują piaski kwarcytowe i glaukonitowe, iłowce i mułowce natomiast kredę górną – kreda pisząca, margle, piaski glaukonitowe i piaskowce. Utwory kredowe są przykryte na całym obszarze przez utwory trzeciorzędowe. Utwory trzeciorzędowe występują prawie na całym obszarze. Ich miąższość jest bardzo zróżnicowana i przeważnie dochodzi do kilkudziesięciu metrów. Powierzchnia podczwartorzędowa wznosi się najwyżej w okolicach Lipska (ok. 40 m n.p.m.) i Dzięciołowa (ok. 20 m n.p.m.), najbardziej obniża się natomiast na północ od Czerwonego Bagna (ok. – 85 m poniżej p.m.). Miąższość utworów czwartorzędowych waha się od 82 m (Lipsk) do 212 m (Mońki). Jest ona największa w granicach Biebrzy Środkowej i w zachodniej części Biebrzy Górnej (150-160 m), średnia w basenie dolnym Biebrzy (130 - 140 m), najmniejsza zaś we wschodniej części doliny Biebrzy Górnej (80-100 m). Plejstoceńskie utwory zlodowacenia południowopolskiego występują powszechne. Ich miąższość waha się od 42 (Grajewo) do 54 m (Jastrzębna). Utwory związane ze zlodowaceniem środkowopolskim dominują w otoczeniu doliny Biebrzy i osiągają średnią miąższość 60-70 m (Grajewo 130 m, Sztabin 100 m). Najlepiej wyodrębniają się utwory zlodowacenia Warty, szczególnie na terenach otaczających dolinę Biebrzy (okolice Downar, Grajewa, Kamienna Nowa, Dąbrowa Białostocka). Na znacznych powierzchniach basenu Biebrzy Środkowej i Dolnej utwory te zostały zniszczone, morena warciańska zachowała się tylko wyspowo (Dębowo, Polkowo, Jasionowo, Kopytkowo). W dolinie Biebrzy szeroko rozprzestrzenione są osady zlodowacenia bałtyckiego. Stanowią one podłoże torfowisk lub podściełają osady dolin rzecznych. Piaski i żwiry

2020

wodnolodowcowe budują sandry w rejonie środkowej Biebrzy. Ich przypowierzchniowe partie stanowią utwory piaszczyste, głębiej zalegają piaski ze żwirami. Miąższość tych utworów wynosi od kilku do 20 m. Utwory sandrowe są z reguły warstwowane, często występują w nich głaziki o średnicy dochodzącej do 20 cm. Utwory eoliczne (piaski wydmowe) tworzą dobrze wykształcone pola wydmowe. Są zbudowane są w 60-70% z piasku drobnoziarnistego oraz znacznej ilości frakcji pyłu (do 20%). Utwory aluwialno-deluwialne i deluwialne, wśród nich piaski luźne, piaski gliniaste, gliny oraz pyły zwykłe i ilaste, występują na wysoczyznach morenowych otaczających dolinę Biebrzy. Zajmują one dna dolin denudacyjno-erozyjnych, w których znajdują się cieki wodne. Największy kompleks torfowisk powstał w basenie środkowym Biebrzy. Występują tu głównie torfy płytkie (1-2 m miąższości). Torfy nieco głębsze, dochodzące lokalnie do 2-3 m miąższości, wykształciły się w sąsiedztwie Kanału Augustowskiego. Złoża torfowe budują głównie torfy szuwarowe, turzycowiskowe i olesowe. Główne zasoby surowcowe na obszarze gminy stanowią piaski i żwiry.

3.4 Gleby

Gleby na terenie gminy wykształciły się na terenach utworów polodowcowych. Sa to gleby bielicowe wytworzone na glinach morenowych i piaskach gliniastych z małą domieszką części humusowych.

Występują one na całym obszarze wysoczyznowym. Dno Kotliny Biebrzańskiej, obok gleb bielicowcyh zajmują gleby bagienne, a lokalnie torfowe. Są to gleby jakościowo dobre, wg klas bonitacyjnych. Z rozmieszczenia poszczególnych gleb wynika ich wzajemne przemieszanie tworzące mozaikę na obszarze gminy. Ogólnie gleby Bargłów Kościelny pod względem bonitacyjnym należą do najlepszych w powiecie augustowskim.

3.5 Lasy Gminy Bargłów Kościelny i ogólna charakterystyka szaty roślinnej

Lasy są najbardziej naturalną formacją przyrodniczą związaną z krajobrazem oraz niezbędnym czynnikiem równowagi środowiska przyrodniczego. Szczególną rolę w ochronie ekosystemów leśnych ich biocenoz oraz zachodzących

2121

naturalnych procesów przyrodniczych, odgrywają tereny chronione i rezerwaty leśne. Lasy spełniają bardzo różnorodne funkcje w sposób naturalny, którymi są: - funkcje ekologiczne (ochronne) – zapewniające stabilizację stosunków wodnych, ochronę gleb przed erozją, kształtują klimat, stabilizują układ atmosfery, tworząc warunki do zachowania potencjału biologicznego gatunków i ekosystemów, zachowując różnorodność i złożoność krajobrazu, - funkcje produkcyjne – polegające na pozyskiwaniu drewna z zachowaniem odnawialności, pozyskiwaniu niedrzewnych użytków z lasu, prowadzenie gospodarki łowieckiej oraz rozwijaniu turystyki, - funkcje społeczne – które służą kształtowaniu korzystnych warunków zdrowotnych i rekreacyjnych dla społeczeństwa. Lasy mają istotne znaczenie gospodarcze i są kluczowym elementem bezpieczeństwa ekologicznego oraz mają szczególne znaczenie w ochronie środowiska naturalnego. Ważnym czynnikiem w rolniczym krajobrazie stanowią zalesienia i zadrzewienia, które wzbogacają przyrodę i odgrywają ważną role biocenotyczną. Cenne zadrzewienia śródpolne występują na krawędziach małych oczek wodnych i na pochyłych zboczach. Należy stwierdzić, ze w wielu przypadkach oczka wodne i ich zadrzewienia zostały zlikwidowane przez zasypanie i wyrównanie w celu ułatwienia upraw polowych. Lasy spełniają znaczna rolę w likwidowaniu zanieczyszczeń środowiska naturalnego. W lasach absorpcja pyłów wynosi 30-50 % (1 ha buczyn pochłania średnio 70 ton pyłów, a także następuje absorpcja substancji gazowych (np. w olszynach do 85 % azotanów, fluoru i dwutlenku siarki). Ważnym elementem tłumienie fal akustycznych (w łęgach na odległość 100 m od źródła dźwięku) wynosi od 70 do 90%. Zgodnie z regionalizacją geobotaniczną Szafera i Pawłowskiego, obszar gminy przynależy do Krainy Biebrzańskiej Działu Północnego. W regionalizacji Matuszkiewicza, opartej na podstawach synchorologicznych, obszar ten położony jest na terenie Mazurskopodlaskiego regionu subborealnego Niżu Wschodnioeuropejskiego. Mazursko- podlaski region subborealny jest obszarem objętym północnym zasięgiem świerka, wyróżnia się skupieniem kontynentalno-borealnych elementów roślinności. Charakterystycznymi zbiorowiskami są niżowe bory świerkowe, szczególne postaci borów mieszanych świerkowo- sosnowo-dębowych z dużym udziałem osiki, leśne torfowiska wysokie, borealne postaci bezleśnych torfowisk wysokich z udziałem reliktowych gatunków północnych, swoiste

2222

zespoły wrzosowisk mącznicowych, torfowisk niskich i przejściowych, łąk i pól uprawnych. Wiele zespołów środkowoeuropejskich występuje w tym regionie w postaci osobnych odmian geograficznych. Region Mazursko-podlaski leży na peryferiach zasięgu graba. We wschodniej części regionu, suwalsko-podlaskiej nie występuje buk, dąb bezszypułkowy i jawor. Zaledwie 14% ogólnej powierzchni gminy zajmują lasy. Zlokalizowane są głównie w południowej części gminy w dolinie rzeki Netta i sąsiedztwie Kanału Augustowskiego. Są to głównie lasy olszowo-brzozowe. Drugi kompleks leśny to uroczysko Bargłów położone w środkowej części gminy. Biebrzański Park Narodowy zajmuje 1% powierzchni gminy. W tej części doliny Biebrzy dominują zbiorowiska łąkowe. Lokalnie występują turzycowiska i kośne szuwary mszysto-turzycowe. Na obszar szuwarów wkraczają łozowiska i zarośla brzozowe.

3.6 Ogólna charakterystyka fauny – świat zwierzęcy

Zgodnie z regionalizacją faunistyczną Kostrowickiego obszar, na którym położona jest gmina przynależy do okręgu sarmackiego, podregionu wschodniego regionu środkowoeuropejskiego. Okręg sarmacki jest najdalej na zachód wysuniętą częścią biomu podtajgowego. Wyróżnia go 26 gatunków, wśród nich smużka, orlik grubodzioby, karaś srebrzysty, motyl – perłowiec wschodni. Ssaki kopytne reprezentowane są głównie przez łosia oraz sarnę, która często spotykana jest na okolicznych polach i łąkach. Zasiedla niemal wszystkie środowiska występujące na opisywanym obszarze. Dość często spotyka się dziki, czego dowodem są szkody wyrządzane przez nie w uprawach rolnych. Stosunkowo często występuje lis, dużo rzadziej jenot, kuna domowa, tchórz. Nie ma danych na temat występowania gronostaja i łasicy, choć należy się spodziewać iż mogą występować. Okoliczne pola i łąki zamieszkuje zając szarak. Populacja zająca zmalała w ostatnich latach. Pozostałe ssaki z grupy Micromammalia na badanym obszarze to m.in.: jeż wschodni, kret, nornica ruda, nornik zwyczajny, mysz domowa, mysz polna, szczur wędrowny. Na terenie gminy występują następujące gatunki ptaków: bocian biały, bocian czarny, łabędź niemy, myszołów zwyczajny, myszołów włochaty (zimą), kuropatwa, żuraw, czajka, grzywacz, synogarlica turecka, dzięcioł duży, skowronek polny, dzierlatka, dymówka, oknówka, świergotek polny, świergotek łąkowy, pliszka siwa, słowik szary, rudzik, kopciuszek, kos, kwiczoł, piecuszek, zaganiacz, sikora bogatka, sikora modra, dzierzba

2323

gąsiorek, sroka, kruk, kawka, wrona siwa, szpak, jemiołuszka, wróbel, zięba, dzwoniec, szczygieł, gil, trznadel. Gromada płazów jest reprezentowana przez żabę trawną występującą na łąkach, a na terenach bardziej wilgotnych żabę moczarową. W niewielkich zbiornikach wodnych gody odbywają kumaki nizinne. Stosunkowo często spotkać można ropuchę szarą. Wśród gadów najczęściej spotykany jest zaskroniec zwyczajny i jaszczurka zwinka.

3.7 Walory krajobrazowe i przyrodnicze obiekty chronione

Na terenie gminy przeważają powierzchniowo krajobrazy antropogeniczne łąk i pól uprawnych. W dolinie Biebrzy i w sąsiedztwie Kanału Augustowskiego dominują krajobrazy intensywnie użytkowanych łąk i szuwarów. Jezioro Tajno o powierzchni 236 ha urozmaica krajobrazowo południową część gminy. Fragment obszaru gminy Bargłów Kościelny objęty jest ochroną w formie parku narodowego. Obszar Biebrzańskiego Parku Narodowego zajmuje powierzchnię 246 ha na terenie gminy. W gminie znajduje się sześć pomników przyrody – są to pojedyńcze drzewa. Zachodnia i środkowa część gminy należy do Obszaru Chronionego Krajobrazu Pojezierza Rajgrodzkiego. Najcenniejszym obiektem przyrodniczym gminy jest unikatowy na skalę europejską Biebrzański Park Narodowy. Stanowi on jedyny w tej części kontynentu naturalny obszar bagienny. Tak duży i unikatowy naturalny kompleks torfowisk położony nad malowniczo meandrującą rzeką posiada nadzwyczajne walory krajobrazowe, inspirujące nie tylko artystów, fotografików, malarzy, ale również spragnionych wrażeń turystów. Stanowi on ostoję wielu rzadkich gatunków fauny i flory. Od wieków zamieszkują tu wydry, borsuki, lisy, jenoty, wilki, łasice, gronostaje. Bagna Biebrzańskie to przede wszystkim jednak królestwo ptaków - żyje ich tu przeszło 200 gatunków. Najrzadsze z nich to: orzeł bielik, orlik grubodzioby, bocian czarny, wodniczka oraz - stanowiący symbol Biebrzańskiego Parku Narodowego - batalion. W korycie meandrującej Biebrzy, jej dopływach oraz starorzeczach żyje także kilkadziesiąt gatunków ryb i innych zwierząt wodnych. O walorach tych terenów decyduje również bogactwo flory. To właśnie nad Biebrzą można wciąż spotkać rzadkie i ginące gatunki roślin, np.: brzozę niską, wierzbę lapońską, wierzbę borówkolistną, skalnicę torfowiskową czy gnidosza królewskiego. Bagnom Biebrzańskim zawdzięczamy też ocalenie wielu gatunków roślin i zwierząt. Już na początku dwudziestego stulecia utworzono tu dwa ścisłe rezerwaty przyrody: Czerwone Bagno i Grzędy. Kiedy w okresie II wojny światowej niemal całkowicie wytępiono w Polsce populację łosia, to jedynie tylko

2424

naterenie Czerwonego Bagna przetrwało kilka osobników tego gatunku. Dały one początek odrodzeniu się tych zwierząt. W latach powojennych potomkowie biebrzańskich łosi przewędrowały do odległych obszarów Polski, a także za jej granice. Dziś, przy odrobinie szczęścia i cierpliwości, turysta czy przyrodnik bez trudu spotka żyjącego nad Biebrzą łosia. Bagnom Biebrzańskim zawdzięczamy również odtworzenie w naszym kraju całkowicie wymarłych niegdyś bobrów. W 1949 roku 18 sztuk tego gatunku sprowadzono z Białorusi do kanałów okalających Twierdzę Osowiec. Tutejsze rzeki, rzeczki i kanały okazały się istnym rajem dla tych zwierząt. Dziewiczość i niedostępność tych terenów sprawiły, że Bagna Biebrzańskie były przez lata obiektem zainteresowania głównie naukowców i koneserów. Udało się przez to uniknąć niszczącej dla środowiska, hałaśliwej turystyki masowej. Obecnie - dzięki powstaniu Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz rozwojowi odpowiedniej infrastruktury - miejsce to stało się bardziej przyjazne także dla turysty-amatora. Dziś, aby doświadczyć obcowania z unikatową przyrodą biebrzańską, nie koniecznie trzeba w gumowych butach przemierzać niebezpieczne bagna i bezkresne rozlewiska wodne. Specjalnie wytyczona ścieżka przyrodniczo-historyczna, zaopatrzona w kładki spacerowe, wieże widokowe i pomosty, umożliwia przejście suchą stopą interesujących fragmentów parku. Obszar chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 12 027 ha, to Pojezierze Rajgrodzkie utworzone w 1982 r., którego celem jest ochrona i zachowanie tego terenu o wysokich walorach przyrodniczych, kulturowych i wypoczynkowych.

Pomniki przyrody znajdujące się na terenie gminy: 1. Jałowiec pospolity na skarpie nad brzegiem jeziora Kukowo (Kukowo) 2. Jałowiec pospolity na skarpie nad brzegiem jeziora Kukowo (Kukowo) 3. Jesion wyniosły w parku dworskim nad brzegiem jeziora Reszki (Reszki) 4. Jesion wyniosły w parku dworskim nad brzegiem jeziora Reszki (Reszki) 5. Lipa drobnolistna w parku dworskim nad brzegiem jeziora Reszki (Reszki).

2525

3.8 Obszary NATURA 2000

Dolina Biebrzy PLH200008

Ostoja położona jest na obszarze województwa podlaskiego, gdzie średnia wysokość na tym obszarze wynosi 110 m n.p.m. Obszar jest szczególnie cenny ze względu na walory przyrodnicze jak i ostoję ptasią, na tym terenie. A także torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód. Dolina Biebrzy stanowi szerokie, płaskie obniżenie terenu wypełnione torfem: położone od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów poniżej wysoczyzn. Dolina otoczona jest wysoczyznami morenowymi, z wyjątkiem północy i północnego-wschodu, gdzie wchodzą sandry. Wyróżnia się trzy jednostki geomorfologiczne zwane basenami: północny obejmujący dolinę na wschód od Sztabina, środkowy od Sztabina do Osowca i południowy od Osowca do Ujścia Biebrzy i Narwi. Dominującymi siedliskami są siedliska mokradłowe: zalewane wodami rzecznymi lub podtapiane wodami podziemnymi torfowiska niskie ze zbiorowiskami turzycowymi i turzycowo-mszystymi, corocznie zalewane wodami rzecznymi mułowiska i torfowiska porośnięte szuwarami właściwymi, bagienne olsy, okresowo zalewane przyrzeczne równiny madowe oraz odwodnione i zagospodarowane torfowiska ze zbiorowiskami łąkowymi. Koryto rzeki Biebrzy z licznymi meandrami i starorzeczami w różnym stadium zarastania ma naturalny charakter. Rezultatem naturalnego charakteru rzeki są rozległe, coroczne zalewy. Długo utrzymujące się zalewy, jak też zasilanie wodami podziemnymi sprawia, że duże obszary torfowisk objęte są czynnym procesem torfotwórczym, a zbiorowiska torfotwórcze są bardzo rozległe. Z powodu silnego uwilgotnienia, a tym samym trudnego dostępu, były one przez stulecia użytkowane w sposób ekstensywny. Dolina Biebrzy charakteryzuje się dużym zróżnicowniem siedlisk Największy udział mają szczególnie cenne torfowiska przejściowe i trzęsawiska, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe oraz bory i lasy bagienne. Najbardziej naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi doliny Biebrzy są zbiorowiska leśne: bory bagienne, bór bagienny mechowiskowy, olsy a także mszary i niektóre zbiorowiska szuwarowe. Występuje tu 6 gatunków roślin z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej m.in. najbogatsza w Polsce populacja obuwika pospolitego. Dotychczas w dolinie Biebrzy stwierdzono występowanie ponad 920 gatunków roślin naczyniowych, z których 67 jest objętych prawną ochroną gatunkową w Polsce, zaś 45 znalazło się na "Czerwonej Liście Roślin Naczyniowych Zagrożonych w Polsce" jako gatunki ginące bądź zagrożone wyginięciem (m.in. kosaciec bezlistny, szachownica kostkowata, fiołek torfowy, wełnianeczka alpejska i wierzba borówkolistna). Występuje tu 5 gatunków

2626

ssaków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, w tym jeden z rzadkich i zagrożonych gatunków nietoperzy-nocek łydkowłosy. Kolonia zimowa tego gatunku w Twierdzy Osowiec jest największą tego gatunku. Dolina Biebrzy jest również bardzo ważną w skali kraju ostoją bobra i wydry. Sama rzeka ma bogatą ichtiofaunę z różanką i minogiem ukraińskim. Występuje tu również bogata populacja motyla przeplatkimaturna. Jest to jeden z najważniejszych obszarów dla ochrony tego gatunku w Polsce. łącznie odnotowano tu obecność 21 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Bagna Biebrzańskie od wielu stuleci wykorzystywane były w sposób ekstensywny jako łąki i pastwiska. Jednak od kilkudziesięciu lat postępuje tu proces wycofywania się rolnictwa z obszarów podmokłych i niedostępnych, które wskutek sukcesji roślinnej w coraz większym stopniu zarastają krzewami i młodym lasem. W ostoi Dolina Biebrzy stwierdzono występowanie co najmniej 43 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. 25 z wymienionych gatunków zostało zamieszczonych na liście ptaków zagrożonych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Dolina Biebrzy jest najważniejszą w Polsce i Unii Europejskiej ostoją wodniczki i orlika grubodziobego. Największą liczebność w Polsce i największą w Unii Europejskiej osiągają tutaj: błotniak stawowy, cietrzew, derkacz, dubelt, uszatka błotna, kropiatka i rybitwa czarna. Jest to miejsce lęgowe rybitwy białoskrzydłej, kani czarnej, kani rudej, bielika i błotniaka zbożowego. Sporadycznie przystępują tu do godów: gadożer, orzeł przedni i orzełek. Ostoja Biebrzańska PLB200006 Obszar leży na wysokości 99-209 m n.p.m. i obejmuje rozległy fragment Kotliny Biebrzańskiej, od ujścia Sidry po Narew, z dużym udziałem elementów naturalnych: w jednej piątej zabagnienia, w jednej piątej uprawy, w jednej trzeciej łąki i w ponad jednej trzeciej zalesienia (olsy porzeczkowe i torfowcowe, łęg olszowo-jesionowy, bór bagienny, bory i grądy). Obszar otaczają wysoczyzny morenowe i równiny sandrowe. Jest to największy w Europie Środkowej kompleks dobrze zachowanych torfowisk niskich. Główną rzeką ostoi jest Biebrza, która regularnie wylewając w okresie wiosennym zasila wodą ekosystemy obszaru. Na całym terenie ostoi występują zarośla wierzbowe, w tym wierzby japońskiej i brzozy niskiej. W ostoi stwierdzono występowanie co najmniej 43 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej: bąk, bączek, bocian czarny, łabędź krzykliwy, trzmielojad, kania czarna, kania ruda, bielik, gadożer, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, orlik grubodzioby, orzeł przedni, orzełek włochaty, kropiatka, zielonka, derkacz, żuraw, batalion, dubelt, mewa mała, rybitwa rzeczna, rybitwa białoczelna,

2727

rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, puchacz, sowa błotna, zimorodek, kraska, dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, lerka, świergotek polny, wodniczka, muchołówka mała, ortolan, biegus zmienny. W ostoi występuje również cietrzew, nie wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Ostoja Biebrzańska jest najważniejszą w Polsce i Unii Europejskiej ostoją wodniczki i orlika grubodziobego. Największą liczebność w Polsce i jedną z największych w Unii Europejskiej osiągają także: błotniak stawowy, cietrzew, derkacz, dubelt, uszatka błotna, kropiatka, rybitwa czarna i rybitwa białoskrzydła (przy wysokim poziomie wody). Jest to również bardzo ważna ostoja ptaków drapieżnych (kania ruda, kania czarna, bielik, błotniak zbożowy, gadożer, orzeł przedni i orzełek). Ponadto 25 gatunków zostało zamieszczonych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE W ostoi stwierdzono występowanie co najmniej 43 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Liczebności 19 gatunków mieszczą się w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków wprowadzonych przez BirdLife International. Ponadto 25 gatunków zostało zamieszczonych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. Ostoja Biebrzańska jest najważniejszą w Polsce i Unii Europejskiej ostoją wodniczki i orlika grubodziobego. Największa liczebność w Polsce i jedna z największych w Unii Europejskiej, osiągają ponadto: błotniak stawowy, cietrzew, derkacz, dubelt, uszatka błotna, kropiatka, rybitwa czarna i rybitwa bialoskrzydła (w lata o wysokim poziomie wody). Bardzo ważna ostoja ptaków drapieżnych (kania ruda, kania czarna, bielik, błotniak zbożowy, gadożer, orzeł przedni i orzełek). Obszar ten obejmuje teren poprzednio wyznaczonego OSOP Dolina Biebrzy PLC200001.

IV. Źródła zanieczyszczenia środowiska

4.1 Atmosfera Głównym źródłem zanieczyszczenia atmosfery w województwie podlaskim są ciepłownie miejskie, lokalne, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno - bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Do substancji mających największy udział emisji zanieczyszczeń, na terenie województwa podlaskiego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenki węgla oraz pyły, pochodzące głównie z procesów spalania energetycznego.Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa stanowią ok. 1% całej emisji. Zalicza

2828

się do nich: węglowodory aromatyczne i alifatyczne, benzeny, alkohole, octan etylu, ksylen i inne zanieczyszczenia. Na terenie gminy nie występują zakłady produkcyjne i usługowe o istotnym znaczeniu dla zagadnień zanieczyszczenia powietrza. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są instalacje energetyczne oraz ciągi komunikacyjne (zanieczyszczenia powstające przy spalaniu paliwa samochodowego). Dwutlenek siarki emitowany jest przede wszystkim przez kotłownie lokalne, przy spalaniu zanieczyszczonego węgla. Tlenki azotu pochodzą ze spalania węgla, koksu, gazu i benzyn (transport samochodowy). Pyły - emitowane są do atmosfery wraz ze spalinami pochodzącymi ze spalania paliw stałych. Średnie stężenie zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w okresie zimowym jest kilka razy wyższe niż w okresie letnim.

Zanieczyszczeniem atmosferycznym jest również hałas. Hałas można podzielić na:

 przemysłowy  komunalny ( w miejscach publicznych, w pomieszczeniach mieszkalnych)  komunikacyjny. Poniżej przedstawiono poziomy hałasu w decybelach odczuwalne przez człowieka i z tego powodu mogące być uciążliwe.

Wykres 1. Poziomy hałasu odczuwane przez człowieka.2

Opis: Poziomy hałasu: A) granica słyszalności, B) szept, C) szelest liści, D) szum fal morskich, E) głośna rozmowa, F) odkurzacz, G) muzyka rockowa, H) silnik odrzutowy, I) granica bólu.

2Autor: Dawid Tracz.

2929

Na terenie gminy nie występują zakłady przemysłowe oraz obiekty uciążliwe pod względem emisji hałasu do środowiska. Ze względu na to, że gmina ma charakter rolniczy najpoważniejszymi źródłami emisji hałasu są ciągi komunikacyjne.

4.2 Wody Głównym zagrożeniem wód powierzchniowych jest spływ zanieczyszczeń z pól oraz wprowadzanie do środowiska wodnego ścieków gospodarskich. Stanowi to nadal istotny problem, mimo że w minionych latach miał miejsce wyraźny postęp w ograniczaniu ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych. Istotne zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych i racjonalizacja wykorzystania środków ochrony roślin zmniejszyło zagrożenie wód zanieczyszczeniem może spowodować odwrócenie korzystnych tendencji

4.3 Powierzchnia ziemi Przekształcenia litosfery związane są z licznymi na tym terenie czynnymi wyrobiskami powierzchniowymi oraz z formami powstałymi po zakończeniu ich eksploatacji. Największe wyrobisko zlokalizowane jest w Bargłowie Dwornym (wydobywany jest żwir, odkrywki do 11 m głębokości) i Tobyłce. Mniejsze żwirownie i piaskownie funkcjonują w Pomianach, Żrobkach i Solistówce.

4.4 Środowisko przyrodnicze Na występujące na terenie gminy ekosystemy wpływ ma wiele czynników decydujących o ich trwałości i kondycji, wśród nich m.in.:  sukcesje naturalnej lub antropogenicznej proweniencji, np. wskutek zaprzestania bądź zmiany tradycyjnego sposobu użytkowania zmienia się jakość i fizjonomia  ekosystemów (np. wkraczanie do fitocenoz szuwarowych i łąkowych gatunków drzewiastych),  przekształcenia na inne cele, np. urbanizacyjne, komunikacyjne, gospodarcze,  zbiór roślin leczniczych i ozdobnych, m.in. bobrek, kruszyna, wiązówka, kozłek, konwalia, sasanki, widłaki i inne,  łowiectwo, kolekcjonerstwo, kłusownictwo,  pożary powstałe wskutek wypalania łąk, szuwarów i pól,  fragmentacja prowadząca do rozpadu areału zajmowanego przez gatunki

3030

i utrudniająca kontakty między populacjami (dotyczy to zwłaszcza lasów),  zawleczenie obcych gatunków roślin,  chemizacja gleb,  zanieczyszczenia wód i ich eutrofizacja,  obniżenie poziomu wód gruntowych. Ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej odgrywają lasy. Największe zagrożenia ekosystemów leśnych wynikają z:  małego zróżnicowania gatunkowego drzewostanów, występowania monokultur leśnych,  uproszczenia struktury przestrzennej,  dużego udziału drzewostanu w niskich klasach wieku,  nadmiernej eksploatacji gospodarczej. Przemiany struktury własnościowej prowadzą do upadku małych, prowadzących ekstensywną gospodarkę gospodarstw, co w konsekwencji jest przyczyną homogenizacji krajobrazu i zaniku jego cech swoistych, np. likwidacja miedz, zadrzewień i zakrzewińśródpolnych, zabagnień, torfowisk i nieużytków. Istotne znaczenie dla stanu zachowania biocenoz ma przeznaczanie cennych pod względem przyrodniczym nad terenów pod zabudowę rekreacyjną i letniskową. Na terenie gminy najbardziej narażone na niekorzystne zmiany są ekosystemy jeziorne jeziora Dreństwo, Tajno, Kroszewo, Pogorzałka.

Zagrożenia środowiska przyrodniczego związane są głównie z: 1. dużą ilością zanieczyszczeń (emisje, odpady, ścieki) komunalnych, 2. obniżeniem poziomu wód gruntowych będącym efektem regulacji rzek i melioracji 3. gospodarką rolną - stosowanie nawozów i chemicznych środków ochrony roślin 4. gospodarką leśną - stosowanie zrębów zupełnych, szlaki zrywkowe itp.

V. Infrastruktura techniczna

5.1 Komunikacja

Układ komunikacyjny Gminy Bargłów Kościelny System komunikacji stanowi jeden z podstawowych elementów zagospodarowania układu przestrzennego gminy. Spełnia on w stosunku do niego funkcję usługową, która polega na zaspokojeniu podstawowych potrzeb w zakresie przewozu ludzi i towarów. Sprawne

3131

funkcjonowanie systemu komunikacji jest czynnikiem decydującym o szybkości rozwoju danego regionu. Atrakcyjna komunikacja oznacza dobrą dostępność nawet przy zwiększonej ruchliwości ludności poruszającej się własnym samochodem. Sieć drogową na terenie Gminy tworzą drogi powiatowe, gminne oraz krajowe. Zarządcami dróg, do właściwości których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy administracji rządowej i samorządowej: - dróg powiatowych – Zarząd Powiatu,

- dróg gminnych – Wójt. -dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Główny układ komunikacyjny gminy Bargłów Kościelny tworzą drogi:  Krajowa Nr 61 – Warszawa - Augustów- o długości 13 km na terenie gminy.  Powiatowe - 82 km na terenie gminy Tabela 13 Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Bargłów Kościelny Numer Przebieg drogi drogi 1116 B Bargłów Kościelny – Stara Kamionka – do drogi nr 16

1193 B Od drogi 16 – Reszki - Łabętnik

1194 B Bargłów Kościelny – Pomiany – granica województwa

1195 B Bargłów Kościelny – Nowiny- Uścianki

1210 B Pomiany – Popowo- Rumiejki

1211 B Pomiany - Barszcze

1212 B Barszcze – Dreństwo- Woźnawieś

1213 B Barszcze- Pruska- Tajno Łanowe- Netta Druga

1214 B Bargłów Kościelny – Tajno Stare

1215 B Pruska – Tajno Podjeziorne

1216 B Stare Tajno- Tajenko- Orzechówka- Woźnawieś – do drogi krajowej 16

3232

1217 B Bargłów Kościelny- Brzozówka- Bargłówka

1218 B Bargłów Dworny – Netta Folwark

1223 B Tajno Łanowe – Sosnowo- Kopiec- Huta - Podcisówek

Źródło: Na podstawie informacji Starostwa Powiatowego w Augustowie  Gminne – 61 km na terenie gminy  Drogi pozostałe - 340 km Droga krajowa łączy stolicę państwa z Augustowem i dalej granicą Państwa. Łączna długość drogi to około 260 km. W roku 2013 właściciel drogi – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Białymstoku rozpoczął budowę obwodnicy Bargłowa Kościelnego przy współudziale środków unijnych.

Średnie natężenie ruchu na drogach krajowych wynosi 8277poj./dobę. Tereny przyległe do drogi krajowej nr 61 Rajgród – Augustów narażone są na znaczny hałas środków komunikacji drogowej: samochodów osobowych, ciężarowych, autobusów, motocykli. Nieliczna zabudowa mieszkaniowa występująca przy drodze ma charakter zabudowy zagrodowej. Brak gęstej i wysokiej zabudowy powoduje, że zagrożenie powstawaniem znacznych stężeń zanieczyszczeń jest niewielkie. Badania wykonane w 2010 r. przez Generalne Dyrekcje Dróg Krajowych i Wojewódzkie Zarządy Dróg określają na poszczególnych zbadanych odcinkach dróg średni dobowy ruch (SDR) i jego strukturę rodzajową. W przypadku dróg powiatowych oparto się na średnim wskaźniku SDR dla Województwa Podlaskiego. Brak jest danych dotyczących natężenia ruchu na drogach gminnych. Przyjęto tu dla orientacji wielkość SDR = 100 pojazdów na dobę. Gmina jest właścicielem 61 km dróg na terenie gminy. Stan techniczny dróg gminnych należy ocenić jako średni. Gmina od wielu już lat inwestuje w rozwój własnej infrastruktury drogowej dbając o jej jakość i stan techniczny. Jednak wiele dróg wymaga jeszcze gruntownej modernizacji nawierzchni, a w niektórych przypadkach wzmocnienia podbudowy. Drogi wewnętrzne w zdecydowanej większości stanowią drogi gruntowe, pełniące funkcje dojazdową do pól i obszarów leśnych.

3333

5.2 Elektroenergetyka

Sieć energetyczna. Zaopatrzenie w energię elektryczną gminy Bargłów Kościelny opiera się na systemie sieci 15 kV. Główne ciągi liniowe zasilające to :  POMIANY  NETTA  PRAWDZISKI. W gminie zlokalizowanych jest ponad 100 stacji transformatorowych, w tym:  ŻH – 15 B – 25 szt.  STS 20/100 – 50 szt.  STS 20/250 – 9 szt.  STSb125 – 1 szt.  STSpb 20/250 – 2 szt. Łączna moc zainstalowanych transformatorów wynosi 5 809 kVA.

5.3 Gazownictwo i ciepłownictwo

W gminie Bargłów Kościelny zaopatrzenie w ciepło na potrzeby grzewcze i ciepłej wody jest realizowane wyłącznie w sposób indywidualny przez mieszkańców gminy. Niewielkie zapotrzebowanie na ciepło w obiektach publicznych, rozproszenie zabudowy i małe jednostkowe zapotrzebowanie ciepła wynikające z charakteru zabudowy nie sprzyjają tworzeniu scentralizowanej gospodarki cieplnej. Nieliczne działania modernizacyjne dotyczą źródeł ciepła m.in. wymiany kotłów węglowych na olejowe lub na drewno, rzadziej na gaz płynny. Brak na terenie gminy sieci gazowej uniemożliwia wykorzystanie tego medium w produkcji ciepła. W Gminie Bargłów Kościelny brak jest systemu zaopatrzenia w gaz sieciowy. Pewna liczba gospodarstw korzysta z gazu płynnego, zaopatrując się indywidualnie w funkcjonujących w gminie punktach sprzedaży gazu płynnego.

Energia za źródeł odnawialnych Jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju przynoszących efekty ekologiczno – energetyczne jest racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych.

3434

Odnawialne źródła energii tj.: biomasa, energia wodna, energia geotermalna, energia wiatru, energia promieniowania słonecznego mogą stanowić istotny udział w bilansie energetycznym gminy. Mogą zapewnić racjonalne bezpieczeństwo i niezależność oraz przyczynić się do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej sieci energetycznej. Największe możliwości na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w gminie ma biomasa. Źródłem biomasy – niezwykle cennego surowca dla środowiska jest przede wszystkim drewno opałowe z lasów, słoma, trzcina oraz inne materiały pochodzenia roślinnego. Potencjalnym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych może być rolnictwo i budownictwo. Tereny rolnicze, które ze względu na zanieczyszczenia gleb lub niskie klasy nie nadają się do celów produkcji rolnej mogą być wykorzystywane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji biopaliw. Biomasa ze względów ekonomicznych powinna być wykorzystywana szczególnie na terenach wiejskich, gdzie nie jest wymagany transport i magazynowanie rezerw. Spalanie biomasy jest neutralne dla środowiska. Korzyści płynące ze spalania biomasy:  zastąpienie starych niewydajnych i wysokoemisyjnych pieców węglowych nowoczesnymi kotłami,  zastąpienie tanim, często bezpłatnym, dostępnym biopaliwem drogiego paliwa kopanego (węgla),  oszczędności wynikające z ograniczenia kosztów zakupu i transportu paliw kopanych,  oszczędności związane ze zmniejszeniem ilości odpadów deponowanych na składowiska,  ograniczenie emisji gazów w trakcie spalania – korzyści ekologiczne,  nowe możliwości tworzenia miejsc pracy, co jest bardzo istotne na terenach dotkniętych bezrobociem,  promowanie rozwoju regionalnego.

5.4 Zaopatrzenie w wodę

Zwodociągowane są wszystkie wsie, które zaopatrywane są w wodę ze stacji wodociągowej: w Bargłowie Kościelnym o wydajności 530 m3/d, w Pomianach o wydajności 397 m3/d i w

3535

Tajnie Starym o wydajności 397 m3/d. Z systemu wodociągowego korzysta około 97% ogólnej liczby mieszkańców, co stawia gminę na wysokiej pozycji wśród wiejskich gmin województwa podlaskiego w zakresie tego wskaźnika. W 2013 roku długość sieci rozdzielczej wodociągowej wynosiła 214 km i było podłączonych do niej 1137 budynków mieszkalnych. Zużycie wody w gospodarstwach domowych na obszarze gminy wynosiło w roku 2013 - 60,1 m3/rok/1 mieszkańca i było niższe w stosunku do roku 2012, kiedy to zużycie wody wynosiło 60,92 m3/rok/1. W istniejących układach wodociągowych istnieje bardzo znaczna nadwyżka wydajności źródła wody w stosunku do wielkości wykorzystywanej wody.

5.5 Gospodarka ściekowa

Na terenie gminy funkcjonuje gminna oczyszczalnia ścieków. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów typu APISRONDO.

Główne elementy oczyszczalni stanowią: krata, piaskownik -studnia, cyrkulacyjny reaktor biologiczny typu „Rondo” z osadem czynnym, osadnik wtórny, laguny ze złożem hydrobotanicznym.

Przepustowość oczyszczalni – 200 m3/d. Ilość ścieków odprowadzanych w 2008 r. – średnio 55 m3/d Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Bargłówka. Całkowita długość sieci kanalizacyjnej wynosi 12,8 km. Przepustowość oczyszczalni wynosi 200 m3/ dobę. Do odwadniania osadów nadmiernych stosowana jest prasa filtracyjna komorowa.

Przy oczyszczalni znajduje się punkt zlewny nieczystości płynnych. Kontrola przeprowadzona w 2009 r. nie wykazała nieprawidłowości. Do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest 149 przyłączy kanalizacyjnych, z których korzysta 742 osoby. W roku wskaźnik skanalizowania gminy wynosił 2013 obecnie 12,3% W roku 2013 do oczyszczalni odprowadzono 21 dam3 ( w roku 2012 – 17 dam3) ścieków komunalnych.

Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu:

BZT 5 - 152 kg/ rok

ChZT - 994 kg/ rok

3636

Zawiesina ogólna - 90 kg/ rok

Mieszkańcy gminy, którzy nie mają dostępu do zbiorczej sieci kanalizacyjnej, korzystają ze szczelnych zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków, których na terenie gminy jest 178 sztuk. Znaczną część inwestycji budowy przydomowych oczyszczalni ścieków zrealizowano ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Biorąc pod uwagę całą gospodarkę wodno – ściekową w gminie Bargłów Kościelny należy zauważyć, iż istnieje bardzo duża dysproporcja pomiędzy stopniem zwodociągowania, a stanem skanalizowania gminy, chociaż dysproporcja ta jest coraz mniejsza ze względu na na rozbudowę przydomowych oczyszczalni ścieków.

5.6 Gospodarka odpadami

System zorganizowanego wywozu odpadów komunalnych stałych funkcjonuje od V 1998 r. Usługi wywozu zorganizowanego komunalnych odpadów stałych od mieszkańców gminy świadczy MPO Białystok. Wywozem objętych jest 100% mieszkańców Gminy odpady stałe gromadzone są tu w pojemnikach min. SM-110. Wywóz odpadów z obiektów użyteczności publicznej (szkoły, ośrodki zdrowia itd.) wykonuje MPO Białystok. Odpady z ww. obiektów gromadzone są w pojemnikach SM-1100. Kosze uliczne, cmentarze oczyszczane są przez MPO Białystok. Na terenie miejscowości od 01.01.2008r. jest prowadzona zbiórka selektywna odpadów użytkowych. Na terenie gminy Bargłów Kościelny nie występują nielegalne wysypiska odpadów. Odpady przewożone są do RIPOK Koszarówka.

5.7 Budownictwo

Warunki mieszkaniowe stanowią jeden z głównych elementów kształtujących warunki życia na danym terenie. Zabudowa gminy Bargłów Kościelny obejmuje zabudowę zakładową, zagrodową oraz mieszkaniową - jednorodzinną. Tabela 14 Zasoby mieszkaniowe gminy Bargłów Kościelny Zasoby mieszkaniowe na terenie gminy Rok 2012 Rok 2013 mieszkania 1378 1384 izby 6341 6374 powierzchnia użytkowa mieszkań w m 2 130483 131218 WWW.stat.gov.pl

3737

Jak wynika z powyższej tabeli liczba mieszkań na terenie gminy powoli wzrasta. Wiąże się to z budową nowych mieszkań osób indywidualnych. Nie wzrasta natomiast liczba lokali socjalnych. Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w roku 2013 na terenie gminy wynosiła 94,8 m2 ( dla powiatu augustowskiego wskaźnik ten jest niższy i wynosi 79,8 m2), z czego na osobę przypadało 22,9 m2 ( dla powiatu 26,2 m2)

Tabela 15 Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczno- sanitarne

Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne wodociąg 1242 Ustęp spłukiwany 1166 łazienka 1127 Centralne ogrzewanie 897 WWW.stat.gov.pl

Jak wynika z powyższej tabeli 89,7 % mieszkań posiada dostęp do bieżącej wody z wodociągu ( wskaźnik dla powiatu 98%). 81,4% mieszkań posiada łazienkę ( wskaźnik dla powiatu 95,5 %), natomiast 65,8 % mieszkań zaopatrzonych jest w centralne ogrzewanie ( 88,1% wskaźnik dla powiatu). Gmina Bargłów Kościelny charakteryzuje się więc niższym niż przeciętny dla powiatu wskaźnikiem wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno- sanitarne. Gmina posiada również lokale socjalne: Wykaz lokali socjalnych: 1. Łabętnik 10 , lokal o pow. 55,33 m2 w Szkole Podstawowej, działka nr 101/1 o powierzchni 0,9660 ha KW SU1A/00022094/1 2. Kamionka Stara 14, lokale o pow. 42,7332m2; 24m2; 57,1105m2; 28,58m2; działka 38/2 o pow. 0,7573ha KW SU1A/00022094/1 3. Pruska 60, lokalne:55,1268 m2; 68,1185m2, działka nr 60 o pow. 0,1500ha KW SU1A/00015239/8 4. Tajno Stare 31, lokale o pow. 50,8m2, o pow. 58,57 działka nr 170 o pow. 1,4300ha KWSU1A/00022094/1 5. Brzozówka 48, 3 lokale o pow. 71,96 m2; 54,9594 m2, 62,9815 m2, działka 41/3 o pow. 0,9974 ha KW SU1A/00022094/1 6. Tobyłka 5A/2: lokalne o pow. 39,93m2, 57,0317m2, działka 23/2 o pow. 1,0730ha KW SU1A/00022094/1

3838

7. Kroszewo 27, 1 lokal o pow. 54,63m2 działka 143 o pow. 0,4900ha KW SU1A/00015087/7 8. Pomiany 18, 1 lokal o pow. 24m2 działka 519/4 o pow. 0,1289ha KW SU1A/00015237/4.

VI. GOSPODARKA

6.1 Struktura podstawowych branż Sektor gospodarki składa się z pięciu zasadniczych działów: rolnictwo, leśnictwo, przemysł, usługi i turystyki. W zakres problematyki przemysłu wchodzą struktura branżowa, struktura własności wielkość zakładów ich rozmieszczenie i koncentracja oraz liczba zatrudnionych osób. Szczególną uwagę należy zwrócić na MŚP, które służą zaspokojeniu rynku lokalnego a ich rozwój może wypłynąć na zmniejszenie bezrobocia.

Gmina Bargłów Kościelny jest gminą o dominującym udziale rolniczym w strukturze gospodarczej. Ze względu na piękno przyrody oraz jeziora w gminie dość intensywnie rozwija się turystyka. Na terenie gminy zarejestrowanych jest 228 podmioty wpisane do rejestru REGON, z czego 213 dotyczy sektora prywatnego i 15 sektora publicznego.

Dla porównania w roku 2012 zarejestrowanych było na terenie gminy 225 podmiotów wpisanych do rejestru REGON, w tym 210 sektora prywatnego i 15 publicznego. Główne obszary działalności gospodarczej to handel artykułami spożywczymi i przemysłowymi, usługi remontowo-budowlane i transportowe. Na terenie gminy nie ma większych zakładów przemysłowych.

Tabela 16 Rejestr podmiotów gospodarczych terenie gminy Bargłów Kościelny

2011 2012 2013

Podmioty wpisane do 335 388 397 rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców

Osoby fizyczne 4,3 5,1 5,2 prowadzące działalność gospodarczą na 100

3939

osób w wieku produkcyjnym

Jednostki nowo 26 67 31 zarejestrowane w systemie REGON na 10 tys. mieszkańców

Jednostki wykreślone 21 17 21 z systemu REGON na 10 tys. mieszkańców WWW.stat.gov.pl

Jak wynika z powyższego zestawienia obserwuje się nieznaczny spadek aktywności gospodarczej mieszkańców gminy. W roku 2013 do rejestru REGON wpisanych było 397, podmiotów na 10 tys. mieszkańców, co oznacza wzrost w stosunku do roku 2012. Jednocześnie obserwuje się w roku 2013 nieznaczny wzrost liczny podmiotów wykreślonych z rejestru REGON przypadających na 10 tys. mieszkańców w stosunku do roku 2012. Dane te, przy jednoczesnym bardzo nieznacznym spadku stopy bezrobocia i spadku liczby ludności gminy, świadczą o emigracji zarobkowej mieszkańców Bargłowa Kościelnego.

Poza sektorem rolniczymi i publicznym (urząd gminy, szkoły, służba zdrowia) mieszkańcy gminy zajmują się turystyką (leczniczą, sportową, rekreacyjną i agroturystyką), drobnymi usługami dla ludności miejscowej i przyjezdnej. Najważniejsze profile gospodarcze to:

 handel,

 usługi budowlane,

 usługi stolarskie,

 usługi transportowe,

- prace leśne , ścinka drzew.

4040

Tabela 17 Struktura podmiotów gospodarczych na terenie gminy Bargłów Kościelny

Podmioty gospodarki narodowej Lp

Rolnictwo, leśnictwo, rybactwo i łowiectwo 29

Górnictwo i wydobywanie 2

Przetwórstwo przemysłowe 13

Wytwarzanie i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą 2 wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność 2 związana z rekultywacją

Budownictwo 24

Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 50 motocykle

Transport i gospodarka magazynowa 26

Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 4

Informacja i komunikacja 5

Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 3

Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 0

Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 9

Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 5

Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 2 społeczne

Edukacja 12

Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 16

Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 4

Pozostała działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające 20 pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby

4141

Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym Na terenie gminy działa 30 sklepów, w tym 16 sklepów ogólnospożywczych i 1 sklep z artykułami piśmiennymi, 1 sklep z poj. mechanicznymi oraz dwie stacje benzynowe W większości to drobna wytwórczość i działalność usługowa prowadzona przez osoby fizyczne.

6,0% rolnictwo, łowiectwo i 6,0% 3,3% leśnictwo 1,1% 26,4% działalność produkcyjna 2,2% budownictwo

11,0% handel i naprawy 7,7% hotele i restauracje 0,5%

22,0% 13,7% transport, składowanie i łączność pośrednictwo finansowe

obsługa nieruchomości i firm

Handel i naprawy stanowią 22,0 % jednostek gospodarczych w całości zarejestrowanych firm. Na przełomie ostatnich trzech lat można zaobserwować wzrost liczby podmiotów gospodarczych. Jest bardzo korzystne dla gminy jej mieszkańców, ponieważ:  powstają nowe miejsca pracy,  rosną zwiększają się dochody podatkowe gminy,  zwiększa się ilość i jakość świadczonych usług na terenie gminy. Tabela 18 Główni pracodawcy na terenie gminy Nazwa Branża 1. NZOZ "PRZYCHODNIA RODZINNA" GOZ Ochrona Zdrowia BARGŁÓW KOŚCIELNY JOANNA PIECHA- ZIEMBA - WSPÓLNIK S.C. PRYWATNY GABINET LEKARSKI-PEDIATRYCZNY JOANNA PIECHA-ZIEMBA 2. GRUPOWA PRAKTYKA PIELĘGNIAREK I Ochrona Zdrowia POŁOŻNYCH GOZ BARGŁÓW KOŚCIELNY S.C. Alicja GORYCKA, ZIARKO, DOBKOWSKA, KRUPIŃSKA 3. Henryk Jarmoszko transport

4242

4. Andrzej Jarmoszko transport 5. Sklep Spożywczo-Przemysłowy "MONIKA" Karpio handel Danuta Hanna 6. Sklep spożywczo-przemyslowy "MINI BAR" handel Grzegorz Łubowicz 7. "OLWETROL" Tomasz Oleksiuk usługi 8. Marzenna Czaplińska, kiosk spożywczo-przemyslowy handel

9. "Apteka s.c." Zofia Halina Nietupska Ochrona Zdrowia

10. Spółka Cywilna "CORDIS" Sławomira Golubiewska, Ochrona Zdrowia Anna Złotkowska, Monika Golubiewska Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej s.c. "CORDIS" 11. "Usługi Remontowo-budowlane" Jarosław Formejster budownictwo

12. "LECHMAR" Leszek Medykiewicz usługi 13. "ŁUKOW-BUD" Zdzisław Łukowski usługi

14. ZAKŁAD KAMIENIARSKI DANIEL usługi MICHNIEWICZ 15. "Kiosk spożywczo-przemysłowy Małgorzata handel Stankiewicz" 16. Wykonawstwo Robót Ziemno-Budowlanych Jarosław Roboty ziemne Barszczewski 17. "Usługi Rolnicze - Adam Bielawski" usługi 18. Stacja paliw Jan i Elżbieta Granaccy Handel, usługi 19. Punkt Skupu Mleka Zofia Leszczyńska handel 20. Sklep Motoryzacyjny Auto-Naprawa Zbigniew handel Skowroński 21. Sklep Spożywczo - Przemysłowy "ZEUS" Katarzyna handel Ostapowicz 22. Urząd Gminy Bargłów Kościelny administracja 23. Zespół Szkół w Bargłowie Kościelnym Edukacja Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym Corocznie w gminie powstaje kilka podmiotów gospodarczych, które podejmują próbę prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Jednak wiele z nich po niedługim czasie działania zostaje zamknięta. Jednym z czynników jest brak popytu na świadczone przez firmę usługi. Ponadto istotnym czynnikiem hamującym powstawanie oraz rozwój przedsiębiorczości jest również brak wiedzy ekonomicznej w zakresie prowadzenia własnej działalności gospodarczej, jak również zmieniające się przepisy. Barierą okazują się nie tylko problemy ze

4343

zbytem oraz dystrybucją towarów, ale także postępujące ubożenie ludności oraz niechęć do podjęcia ryzyka. Wymienione czynniki hamujące są powodem nie zagospodarowania istniejących na terenie gminy zasobów. Niewątpliwie szansą na dalszy rozwój gminy oraz na ograniczenie poziomu bezrobocia są mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Niezwykle ważne jest powstawanie nowych podmiotów gospodarczych, jak również dbałość o ekonomiczną kondycję już istniejących.

6.2 Rolnictwo

Zmiany, jakie zaszły w polskiej gospodarce po 1990 roku sprawiły, że wieś i rolnictwo znalazły się w gorszej sytuacji niż miasta i pozarolnicze działy gospodarki. Powodem złej sytuacji rolników polskich są: - niepewność cen produktów rolnych, - spadek popytu na żywność, - rosnące wymagania odnośnie jakości produktów żywnościowych, - konieczność indywidualnego poszukiwania rynków zbytu na płody rolne, - rosnące ceny środków produkcji Bargłów Kościelny to gmina o charakterze wybitnie rolniczym. Prawie połowa gleby stanowią grunty IV klasy, przy niewielkim udziale klasy III. Gospodarstwa rolne mają wyspecjalizowaną produkcję w kierunku bydła mlecznego i mięsnego. Ponadto rolnicy zamieszkujący gminę współdziałają ze sobą w celu poprawienia swojej sytuacji materialnej. Czystość środowiska naturalnego przemawia za rozwojem rolnictwa ekologicznego. Za zaangażowaniem się rolników w ekologiczną produkcję przemawia również ciągły wzrost zainteresowania ludności zdrową żywnością. Na obszarach wiejskich oprócz rozwoju rolnictwa niezwykle ważny jest również rozwój pozarolniczej działalności, czyli dywersyfikacja działalności rolniczej. Istotne jest wspieranie powstawania nowych miejsc pracy w zawodach pozarolniczych pośrednio powiązanych z rolnictwem bądź jego otoczeniem. Na terenie gminy przeważają grunty III i IV klasy. Szczegółowy obraz sytuacji w układzie klas gleboznawczych przedstawiono w poniższym zestawieniu.

4444

Struktura klas gleb w gminie Bargłów Kościelny

III 1,44% IV Wody 49,89% 4,64%

Tereny osiedlowe 1,38% Tereny komunikacyjne 1,83% Nieużytki Powyżej IV 5,14% Lasy 22,12% 13,56%

III IV Powyżej IV Lasy Nieużytki Tereny komunikacyjne Tereny osiedlowe Wody

Struktura klas użytków rolnych na terenie gminy w ha III klasa 0% 2%

poniżej IV klasy 30%

IV klasa 68%

4545

6.2.1 Struktura klas gleb w gminie

Tabela 19 Struktura klas gleb w gminie Bargłów Kościelny

Wyszczególnienie Powierzchnia w hektarach

Powierzchnia ogółem 18 757 ogółem 13 776

I nie występują II nie występują

III 270 Użytki rolne Użytki IV 9 357 Poniżej IV 4 149 Lasy 2 544 Nieużytki 965 Tereny komunikacyjne 343 Tereny osiedlowe 259 Wody 870

Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

Jak wynika z powyższych danych zdecydowana większość gleb stanowią gleby IV klasy- 68% i poniżej IV klasy 30% gleb.Użytkowanie gruntów w gminie Bargłów Kościelny przedstawia się następująco:

Tabela 20 Struktura użytków rolnych w gminie (w ha)

Użytki Pow. użytków w ha % udział

ogółem 18 757 100,0 % razem 13 775 73,4% grunty orne 9213 49,1% Użytki sady 105 0,6% rolne łąki 3177 16,9% pastwiska 1280 6,8%

Lasy i grunty leśne 2 605 13,9%

4646

Pozostałe grunty i nieużytki 2 377 12,8%

Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

Struktura użytków rolnych w gminie Bargłów Kościelny w ha pozostałe grunty i nieużytki 13%

lasy i grunty leśne 14% grunty orne 49%

łąki pastwiska 17% 7%

sady 0%

Jak wynika z powyższych zestawień większość powierzchni zajmują grunty orne – 49,1%, drugim co do wielkości użytkiem rolnym są łąki. W przypadku gdy gleby tej klasy są utrzymywane w wysokiej kulturze rolnej i dobrych warunkach wilgotnościowych, nadają się pod uprawę jęczmienia, pszęnżyta i pszenicy. Gleby tej klasy nadają się również pod zakładanie sadów, ale pod uprawę nie wszystkich gatunków drzew owocowych. Uprawia się mieszanki zbóż, owies, koniczynę, kukurydzę.

6.2.2 Struktura obszarowa i produkcyjna gospodarstw rolnych Podstawową formą własności w gminie jest gospodarka indywidualna, w rękach której znajduje się ponad 87,2 % użytków rolnych.

Niekorzystna jest również struktura obszarowa gospodarstw rolnych. Dominują gospodarstwa małe (do 15 ha), które stanowią 64,0 % ogółu gospodarstw indywidualnych. Przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie wynosi 15,2 ha. Powierzchnia gruntów rolników indywidualnych wynosi 16 350 ha.

4747

Tabela 21 Struktura obszarowa gospodarstw rolnych

Wielkość gospodarstwa ilość gospodarstw Odsetek gospodarstw w %

do 15 ha 672 64,0 %

15 - 50 370 35,2 %

50 – 100 ha 6 0,6 %

powyżej 100 ha 2 0,2 %

Źródło:WWW.stat.gov.pl

Struktura wielkościowa gospodarstw rolnych na terenie gminy Bargłów Kościelny

62

370 do 15 ha 672 15-50 ha 50-100 ha powyżej 100 ha

Głównymi gałęziami produkcji zwierzęcej i roślinnej jest hodowla bydła mlecznego i mięsnego oraz uprawa zbóż na użytkach zielonych.

4848

Tabela 22 Struktura upraw na terenie gminy Bargłów Kościelny

Rodzaj uprawy Powierzchnia w ha % udział

Pod zasiewami w tym 9133 ha 100 %

pszenica 765 ha 8,4 %

jęczmień 60 ha 0,7 %

owies 80 ha 0,9 %

pszenżyto 1350 ha 14,8 %

mieszanka zbożowa 2250 ha 24,6 %

kukurydza 1040 ha 12,40 %

motylkowe 110 ha 1,2 %

trawy i pastwiska polowe 3100 ha 33,9 %

ziemniaki 183 ha 2,0 %

tytoń 5 ha 0,1%

pozostałe 90 ha 1,0 %

Pastwiska trwałe 1280 ha

Łąki 3123 ha

Źródło:Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

4949

Jak wynika z powyższego zestawienia największy udział w produkcji roślinnej stanowi uprawa mieszanki zbożowej – 2250 ha, pszenżyta- 1350 ha oraz kukurydzy- 1040 ha. Duży udział stanowią również trawy i pastwiska polowe – 3100 ha. Związane jest to z powszechną na terenie gminy intensywną hodowlą bydła.

Tabela 23 Struktura produkcji zwierzęcej

Ogółem gmina Wyszczególnienie szt.

Pogłowie bydła ogółem 15933 W tym krowy 8658 Pogłowie trzody chlewnej 229 W tym lochy 97 Konie 55 Owce 270 Drób 31894 Źródło: (Powszechny Spis Rolny GUS 2010) Hodowlą zwierząt zajmuje się w gminie około 90% gospodarstw indywidualnych. Największe pogłowie stanowi bydło mleczne – 8658 ( 8658 DJP) oraz drób – 31 894 ( 128 DJP). Podstawową działalnością prowadzoną na terenie gminy Bargłów Kościelny jest rolnictwo i gospodarka leśna. W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej rolnictwo czekają bardzo duże zmiany. Muszą one podnieść swoją konkurencyjność poprzez:  powiększanie powierzchni gospodarstw,  wprowadzanie nowych bardziej wydajnych metod gospodarowania,  unowocześniania parku maszynowego,  dostosowania produkcji do potrzeb rynkowych. Zmiany te są bardzo kosztowne i wymagają ogromnych nakładów finansowych. Przeobrażenia w rolnictwie spowodują likwidację małych gospodarstw oraz zmniejszenie zapotrzebowania na siłę roboczą. Ocenia się, że ok. 500 osób będzie musiało odejść z pracy w rolnictwie. Szansą dla tych ludzi będzie zatrudnienie w usługach oraz w turystyce, która z uwagi na walory przyrodnicze gminy ma szansę się rozwijać.

5050

6.3. Gospodarka leśna

Lasy odgrywają istotną rolę w zagospodarowaniu i użytkowaniu terenów.

Tereny leśne gminy Bargłów Kościelny zajmują 2 544 ha, co stanowi 13,6 %, powierzchni gminy i jest to wskaźnik dużo niższy w stosunku do wskaźnika lesistości powiatu, który wynosi 46 %.

Lasy gminy charakteryzują się występowaniem zróżnicowanym typem siedliskowym lasu oraz zróżnicowanym drzewostanem. Dominującym typem siedliskowym jest bór świeży i bór mieszany świeży oraz drzewostan, w większości sosna, olch i brzoza. Na terenie gminy 246 ha zajmuje Biebrzański Park Narodowy, powierzchnia jego otuliny wynosi 220 ha.

Tabela 24 Powierzchnia gruntów leśnych na terenie gminy Bargłów Kościelny Powierzchnia Jednostka miary Ilość ogółem ha 2552,46 Grunty leśne publiczne ha 1003,46 ogółem Grunty leśne publiczne Skarbu ha 1001,46 Państwa Grunty leśne publiczne Skarbu ha 1001,08 Państwa w zarządzie Lasów Państwowych Grunty leśne prywatne ha 1549 Źródło:WWW.stat.gov.pl

Tabela 25 Powierzchnia lasów na terenie gminy Bargłów Kościelny Powierzchnia Jednostka miary Ilość ogółem ha 2535,03 Lasy publiczne ogółem ha 986,03 Lasy publiczne Skarbu ha 984,03 Państwa Lasy publiczne Skarbu ha 983,65 Państwa w zarządzie Lasów

5151

Państwowych Lasy publiczne Skarbu ha 0,38 Państwa w zasobie Własności Rolnej SP Lasy publiczne gminne ha 2,0 Lasy prywatne ha 1549 Źródło:WWW.stat.gov.pl

Powierzchnia lasów w ha

0,38 Lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie Własności Rolnej SP

983,65 lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych 1549 Lasy publiczne gminne

2 Lasy prywatne

Jak wynika z powyższego zestawienia najwięcej lasów jest własnością osób prywatnych. Należy zwrócić uwagę na ukształtowanie w tym rejonie granicy rolno - leśnej oraz zintensyfikowanie procesu zalesień. Dyrektor Generalny Lasów Państwowych (Decyzja Nr 25 z dnia 5 lipca 1995 r.) wprowadził zakaz wyrębu starych drzew niżej wymienionych gatunków:  dębu szypułkowego o pierśnicy powyżej 80 cm w korze, na siedliskach lasu wilgotnego i o pierśnicy powyżej 70 cm w korze na pozostałych siedliskach,  dębu bezszypułkowego o pierśnicy powyżej 60 cm w korze,  lipy drobnolistnej o pierśnicy powyżej 50 cm w korze,  klonów rodzimych o pierśnicy powyżej 50 cm w korze,  jesionu wyniosłego o pierśnicy powyżej 65 cm w korze, Zakaz wyrębu dotyczy również drzew gatunków rzadkich pochodzenia rodzimego, występujących w formie domieszek, tj. jodły pospolitej, czereśni ptasiej, jabłoni dzikiej, gruszy

5252

dzikiej oraz wiązów - bez względu na ich wiek i stan. Gospodarka leśna w lasach państwowych prowadzona jest zgodnie z zasadami obowiązującymi dla Leśnych Kompleksów Promocyjnych w oparciu o Program urządzania lasu. W roku 2013 podobnie jak w roku 2012 dokonano odnowień w ilości 4 ha na gruntach lasów prywatnych. W roku 2013 dokonano wyrębu na terenie lasów prywatnych w ilości 1284 m sześciennych ( dla porównania w roku 2012 dokonano wyrębu 1901 m sześciennych drzewa)

6.4 Turystyka Gmina Bargłów Kościelny jest przestrzenią ekologiczno- przyrodniczą stanowiącą podstawę bytu i rozwoju społeczności lokalnej obejmującą tereny południowo- zachodnie powiatu augustowskiego, całość wchodzi w skład obszaru funkcjonalnego Zielonych Płuc Polski obejmującą swym zasięgiem 9 województw położonych w południowo- wschodniej części kraju i charakteryzujące się wysokimi walorami turystycznymi i przyrodniczymi. Podstawowym elementem walorów turystycznych są wody powierzchniowe. Na terenie gminy znajduje się jeden duży akwen wodny oraz szereg mniejszych akwenów i oczek wodnych oraz zalesionych zagłębień szczególnie interesujących dla turystów przyrodoznawców. Największym jeziorem gminy jest Dreństwo o pow. 504 ha leżące w południowo - zachodniej części gminy i wzdłuż jego zachodnich brzegów biegnie granica z gminą Rajgród. Ma kształt wydłużony południowo i silnie rozwiniętą nieregularną linię brzegową z licznymi wypłyceniami i zatoczkami. Poza częścią południową udział lasów w przebiegu całej linii brzegowej jest niewielki co powoduje znaczne obniżenie jego atrakcyjności turystycznej. Występuje tu stała wyspa o pow. 0,2 ha objęte ochroną konserwatorską i stanowi użytek ekologiczny. Jezioro Dreństwo ma możliwości połączenia z innymi jeziorami Pojezierza Ełckiego, co sprzyja rozwojowi turystyki wodnej w kierunku południowym aż do Narwi przy utrzymaniu drugiej klasy czystości jeziora. Drugim co do wielkości jest jezioro Tajno o pow. 235,6 ha, o płaskich brzegach i niewielkiej głębokości. Linia brzegowa jest silnie rozwinięta i nie porośnięta lasem. Na jeziorze nie występują wyspy stałe. Jedynie przy wsi Tajenko wyspa trzcinowa podwodna. Pozostałe jeziora gminy powstałe w wyniku glacjalnej działalności wody ( Kroszewo, Pogorzałka, Reszki o łącznej pow. 260 ha), to typowe oczka wodne i zalesione zagłębienia różnego kształtu i wielkości, częściowo zarośnięte. Sieć rzeczna na obszarze gminy Bargłów Kościelny jest niewielka i słabo wykształcona, i nie pełni funkcji turystycznej. Z większych cieków należy wymienić rzekę Jegrznię i Nettę. Obie rzeki płyną w strefie granicznej gminy w południowej jej

5353

części. Koryta tych rzek są słabo wcięte w podłoża, posiadają małe spadki i charakteryzują się małymi wahaniami wodostanu w ciągu roku. Kanał Augustowski wraz z otuliną jest unikatowym obiektem zabytkowym, krajobrazowym, spełnia znakomicie funkcje rekreacyjno- turystyczne, służy również turystyce przyrodniczo-edukacyjnej oraz badaniom naukowo- dydaktycznym na skalę krajową i międzynarodową, stanowi jedną z podstawowych atrakcji turystycznych gminy i jest ważnym elementem turystyki regionalnej, który powinien być odpowiednio przygotowywany na przyjęcie ruchu rekreacyjnego, przede wszystkim spływów kajakowych, poprzez odbudowanie walorów przyrodniczych i zapewnienie zaopatrzenia i ludzi do obsługi turystycznej. W otulinie Kanału Augustowskiego rozciąga się na południe Biebrzański Park Narodowy o pow. 246 ha. Jest największym i najbardziej naturalnym w Europie środkowej i zachodniej kompleksem torfowisk niskich z niewielkim udziałem przejściowych i wysokich z unikalną różnorodnością gatunków roślin i zwierząt oraz naturalnych ekosystemów. Obszar ten ma rekomendacje do uznania za obiekt dziedzictwa światowego wydanego przez Komisję Parków Narodowych i obszarów chronionych IUCN ( Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych ) oraz Federację Parków Narodowych i Parków Natury Europy. Walory turystyczne związane z tym obszarem, a więc te cechy środowiska geograficznego są przedmiotem zainteresowań społeczeństwa z uwagi na potrzeby wypoczynkowe, poznawcze lub inne zainteresowania specjalistyczne. Obszar gminy charakteryzuje niski stan lesistości. Lasy wraz z terenami zakrzaczonymi i zadrzewionymi stanowią ok. 14% pow. gminy zajmują gleby o najniższych klasach bonitacyjnych, nie stanowią zwartych kompleksów, nie odgrywają istotnej roli ani gospodarczej, ani wypoczynkowej. Największe kompleksy leśne występują w okolicy wsi Solistówka, Bargłówka, Pieńki, Nowiny Stare i Tąjenko. Występują w nich duże zróżnicowania typów siedliskowych z dominującym udziałem boru świeżego i boru mieszanego świeżego oraz drzewostanu, w większości sosna, olcha i brzoza. Na terenie gminy występuje wiele drobnych i rozczłonkowanych powierzchni leśnych, największe z nich znajduje się w okolicy wsi: Dreństwo, Bułkowizna, Kukowo, Łabętnik, Reszki, Stara Kamionka i Nowiny Bargłowskie. Lasy na terenie gminy tworzą mozaikę z użytkami rolnymi i pełnią głównie funkcję klimatotwórczą zapewniając korzystne funkcjonowanie środowiskotwórcze. Kolejnym ważnym elementem składowym walorów turystycznych gminy jest rzeźba terenu, która jest słabo zróżnicowana. Występują tu w części południowo- wschodniej ( Kotlina Biebrzańska) obszary prawie płaskie o bardzo małych deniwelacjach terenu. Pozostałe tereny gminy ( Pojezierze Ełckie) zostało ukształtowane podczas zlodowacenia Bałtyckiego i jest

5454

wysoczyzną morenową falistą z wałami moren czołowych. Zróżnicowanie w wysokościach bezwzględnych na obszarze całej gminy jest nieduże, najniższy punkt w okolicach Kanału Augustowskiego leży na wysokości 112,6 m.n.p.m. Najwyższy w północnej części gminy ( wieś Kukowo ) wynosi 161,4 m n.p.m. Takie urzeźbienie terenu turystykę pieszą, konną, samochodową, rowerową itp.).

6.4.1 Szlaki i trasy turystyczne Przez obszar gminy prowadzi znakowany żółty szlak turystyczny pieszy. Wychodzi z Równiny Augustowskiej i prowadzi przez Pojezierze Ełckie, łączy więc ze sobą regiony geomorfologiczne. Na terenie gminy szlak rozpoczyna się we wsi Bargłów Dworny, prowadzi dalej przez środek gminy we wsi Bargłów Kościelny do Rozalina stąd przez Pomiany i Łabętnik do Reszek, ostatniej wsi na szlaku w obrębie gminy. Szlak biegnie przez tereny otwarte ciekawe pod względem geologicznym, równiną sandrową, moreną denną poprzedniego zlodowacenia, a w okolicach Łabętnika, Reszek, Kukowa-formy wytopiskowe martwego lodu i interesujące wzgórza kemowe. Szlak należy do słabo zagospodarowanych turystycznie Trasy rowerowe Na terenie gminy nie ma wyznaczonych szlaków rowerowych. Ta forma turystyki może wykorzystywać tylko istniejące drogi. Opracowane jest studium tras rowerowych dla byłego województwa suwalskiego, w którym została zaproponowane trasy rowerowe o znaczeniu międzynarodowym i regionalnym z podstawowymi punktami obsługi ruchu rowerowego w Bargłowie Kościelnym. Inne niezwykle interesujące trasy rowerowe o znaczeniu lokalnym zostały zaproponowane ze wsi Bargłów Kościelny w kierunku Brzozówka- Karpa- Tajno Stare- Tajno Łanowe- Śluza Sosnowo przy Kanale Augustowskim.

6.5 Środowisko kulturowe Gmina Bargłów Kościelny posiada również walory kulturowe, które mogą i powinny być atutem w rozwoju turystyki na jej obszarze. Wspomnieć tu należy : - duże wartości kulturowe, naukowo- poznawcze dla około 100 zarejestrowanych stanowisk archeologicznych ( część z nich znana jest w świecie naukowym na skalę międzynarodową) - Kanał Augustowski jako ważny element przestrzeni kulturowej wschodnich krańców gminy, który odgrywa istotną rolę w rozwoju wschodnich terenów gminy.

5555

- Zespoły dworskie w Łabętniku i Pomianach oraz zespól kościoła parafialnego w Bargłowie Kościelnym i jego styl wyposażenia , a także wiele pojedynczych zabytkowych obiektów architektury.

Tabela 26 Spis obiektów zabytkowych ujętych w gminnej ewidencji zabytków Nr Karty L.p. Miejscowość Obiekt Datowanie Ewidencyjnej Nr Zabytku rejestru Nieruchomeg zabytków o 1. Bargłów Kościelny kościół rzymskokatolicki 1833 r., 88 A-512 z parafialny p.w. odbudowa 1.07.1986 Podwyższenia Krzyża Św. 1950 r. 2. Bargłów Kościelny plebania w zespole kościoła 1908 r. 90 A-512 z parafialnego 1.07.1986 3. Bargłów Kościelny kaplica A w zespole 2. połowa XIX 92 A-512 z kościoła parafialnego w. 1.07.1986 4. Bargłów Kościelny kaplica B w zespole 2. połowa XIX 92 A-512 z kościoła parafialnego w. 1.07.1986 5. Bargłów Kościelny kaplica C w zespole 2. połowa XIX 92 A-512 z kościoła parafialnego w. 1.07.1986 6. Bargłów Kościelny kaplica D w zespole 2. połowa XIX 92 A-512 z kościoła parafialnego w. 1.07.1986 7. Bargłów Kościelny brama główna w zespole 2. połowa XIX 91 A-512 z kościoła parafialnego w. 1.07.1986 8. Bargłów Kościelny brama boczna w zespole 2. połowa XIX 91 A-512 z kościoła parafialnego w. 1.07.1986 9. Bargłów Kościelny młyn mechaniczny 1. ćwierć XX 93 --- wieku 10. Bargłów Kościelny cmentarz rzymskokatolicki 1. połowa XX 13 --- wieku 11. Bargłów Kościelny cmentarz rzymskokatolicki 2. połowa XIX 14 A-482 z wieku 15.05.1985 12. Bargłów Kościelny kaplica w zespole 2. połowa XIX 92A --- cmentarza w. rzymskokatolickiego Źródło:Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

Położenie gminy w potencjalnym paśmie przyśpieszonego rozwoju gospodarczego na kierunku Augustów- Bargłów Kościelny- Grajewo oraz w powiecie przygranicznymna ważnym międzynarodowym szlaku tranzytowym łączącym stolicę i centrum kraju, ważne ośrodki miejsko-usługowe Augustów i Suwałki, prowadzące dalej do międzynarodowego przejścia granicznego z Litwą w Budzisku i Ogrodnikach, oraz bliskie sąsiedztwo dwóch ośrodków miejskich: Augustowa i Grajewa, dobre powiązania z wojewódzkimi szlakami komunikacyjnymi i posiadanie gęstej sieci dróg ostosunkowo dobrej nawierzchni i niewielkim obciążeniu, stwarza możliwość zwiększenia ruchu turystycznego oraz

5656

przyśpieszenia wielostronnego rozwoju gospodarczego, wymiany handlowej i kulturowej. Pomimo sprzyjających warunków na terenie gminy Bargłów Kościelny praktycznie brak jest bazy turystycznej. Czynna jest jedna kwatera agroturystyczna mogąca przyjąć ok. 12 turystów. W miejscowości Dreństwo zlokalizowana jest zabudowa letniskowo-rekreacyjna na z 12 budynkami, o średnim standardzie zabudowy, bez wody i kanalizacji. Zasadniczą rolę w obsłudze ruchu turystycznego gminy pełnią wsie Bargłów Kościelny, Barszcze, Dreństwo, Tajno Podjeziorne. Potencjał usługowy i turystyczny tych wsi winien być odpowiednio wzmocniony zwłaszcza w bazie noclegowej, gastronomicznej i sportowej.

VII Infrastruktura społeczna

7.1 Oświata i wychowanie

Oświata to jedna z kluczowych dziedzin zarówno w wymiarze ogólnokrajowym, jak i lokalnym. Im bardziej wykształcone społeczeństwo, tym szybciej i lepiej potrafi się przystosować do realiów dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej i społecznej. Na terenie gminy Bargłów Kościelny funkcjonują następujące jednostki stanowiące bazę oświatową: - Szkoła Podstawowa w Łabętniku, - Szkoła Podstawowa w Kroszewie, - Szkoła Podstawowa w Tajnie Starym, - Zespół Szkół w Bargłowie Kościelnym Na terenie gminy brak jest przedszkoli, funkcjonują natomiast 4 oddziały wychowania przedszkolnego przy szkołach podstawowych. Istniejące oddziały przedszkolne są niezwykle potrzebne z uwagi na to, że od samego początku przygotowują dzieci do życia. Uczą je samodzielności, otwartości na drugiego człowieka, a także tego, jak współpracować z innymi. Poprzez umiejętnie skomponowaną zabawę przygotowują młodych ludzi do tego, aby w przyszłości mogły sprostać licznym wyzwaniom choćby w postaci wyboru zawodu oraz podjęcia pracy. Rola placówek przedszkolnych w kształtowaniu osobowości młodego człowieka jest bardzo istotna.

5757

Ilość uczniów i wychowanków w szkołach przedstawia poniższa tabela.

Tabela 27 Wykaz placówek oświatowych, dla których organem prowadzącym jest Gmina Bargłów Kościelny Liczba dzieci Lp. Wykaz placówek oświatowych 2013/2014 1 Gimnazjum w Bargłowie Kościelnym 182

2 Szkoła Podstawowa w Bargłowie Kościelnym 274

3 Punkt przedszkolny 19

4 Szkoła Podstawowa w Kroszewie 54

5 Szkoła Podstawowa w Tajnie Starym 66

6 Punkt przedszkolny 10

7 Szkoła Podstawowa w Łabętniku 59

Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

Szkoły te podporządkowane samorządowi gminnemu funkcjonują w oparciu o podział terenu gminy na rejony szkolne, co łączy się z organizacją dowozu uczniów z odległych miejscowości. Szkoły wyposażone są w pracownie komputerowe, których jest na terenie gminy 5 sztuk, wyposażonych w 58 komputerów przeznaczonych dla uczniów, wszystkie z dostępem do Internetu. Wskaźnik udziału % szkół podstawowych wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu wynosi 60%. Wskaźnik udziału % szkół gimnazjalnych wyposażonych w komputery przeznaczone do użytku uczniów z dostępem do Internetu wynosi 100%.

7.2 Ochrona zdrowia i opieka społeczna

Na terenie gminy Bargłów Kościelny funkcjonują 2 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej: - NZOZ "Przychodnia Rodzinna " GOZ Bargłów Kościelny Joanna Piecha- Ziemba – Wspólnik S.C. Prywatny Gabinet Lekarski – Pediatryczny Joanna Piecha –Ziemba - Spółka Cywilna "CORDIS" Sławomira Golubiewska, Anna Złotkowska, Monika Golubiewska Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej s.c. "CORDIS"

5858

Ponadto na terenie gminy funkcjonuje: - Grupowa Praktyka Pielęgniarek i Położnych GOZ Bargłów Kościelny S.C. Alicja Gorycka, Ziarko, Dobkowska, Krupińska - 1 apteka Najbliższy szpital znajduje się w mieście powiatowym – Augustowie. Tam również mieszkańcy gminy Bargłów Kościelny mogą korzystać ze specjalistycznego poradnictwa oraz badań lekarskich. Opieka społeczna Opieka Społeczna sprawowana jest przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Bargłowie Kościelnym. Ośrodek realizuje zadania własne i obowiązkowe z zakresu pomocy społecznej oraz zadania zlecone gminie z zakresu pomocy społecznej. Zadania zlecone gminy wiążą są z wypłacaniem zasiłków stałych, wyrównawczych i okresowych, jak również rent socjalnych, zasiłków z zakresu ochrony macierzyństwa, zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych. Podstawowym celem działania Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej jest rozpoznawanie potrzeb rodzin i osób indywidualnych w celu ichzaspokajania oraz zapewnienia im godziwego poziomu życia. Ośrodek prowadzi także działania zmierzające do usamodzielniania się osób oraz rodzin w celu zwiększenie ich stabilizacji życiowej oraz poziomu integracji ze środowiskiem. Do zadań Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej należą ponadto: - analizowanie rozpoznanych potrzeb mieszkańców gminy,

- analizowanie uwarunkowań środowiskowych dla celów pomocy społecznej,

- przygotowywanie planów rozwoju wszelkich świadczeń z tytułu pomocy społecznej,

- bezpośrednie i pośrednie udzielanie świadczeń w formie pieniężnej, rzeczowej i usługowej,

- współpraca z gminnymi i poza gminnymi organizacjami i instytucjami działającymi na rzecz społeczności lokalnej,

- aktywizacja środowiska lokalnego na rzecz pomocy społecznej.

Tabela 28 Powody przyznania pomocy społecznej

Powody trudnej sytuacji 2010 2011 2012 2013 życiowej 9 liczba rodzin 65 12 6 Ubóstwo liczba osób w 246 28 10 rodzinach 22

5959

- liczba rodzin - - 1 Sieroctwo liczba osób w - - - 5 rodzinach 1 liczba rodzin 1 - 2 Bezdomność liczba osób w 1 1 - 2 rodzinach - liczba rodzin 1 1 - Potrzeba ochrony macierzyństwa liczba osób w - 2 6 - rodzinach 168 liczba rodzin 147 155 167 Bezrobocie liczba osób w 538 472 496 524 rodzinach 46 liczba rodzin 36 40 44 Niepełnosprawność liczba osób w 160 99 155 163 rodzinach 9 liczba rodzin 30 11 8 Długotrwała choroba liczba osób w 25 77 38 25 rodzinach Bezradność w liczba rodzin 66 17 1 8 sprawach opiekuńczo- wychowawczych i liczba osób w 269 76 6 prowadzeniu rodzinach 37 gospodarstwa domowego liczba rodzin 2 3 4 4 Alkoholizm liczba osób w 3 13 18 14 rodzinach

liczba rodzin - - - - Narkomania liczba osób w - - - - rodzinach Trudności w przystosowaniu do liczba rodzin 4 3 4 1 życia po liczba osób w opuszczeniu 4 3 6 1 zakładu karnego rodzinach Źródło:(Dane: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej)

Z powyższej tabeli wynika, że zasadniczym powodem korzystania z pomocy społecznej jest bezrobocie- 168 rodzin ( 538 osób), obserwuje się bardzo niewielki wzrost w stosunku

6060

do roku 2012 – 167 rodzin ( 524 osoby) oraz ubóstwo – 9 rodzin ( 22 osoby) - obserwuje się niewielki wzrost w stosunku do roku 2012, ale zdecydowany spadek w stosunku do roku 2010- 65 rodzin ( 265 osób). Dużą grupą wymagającą wsparcia są osoby niepełnosprawne – 46 rodzin ( 160 osób) oraz bezradne w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego – 37 osób. Również potrzeba ochrony macierzyństwa i długotrwała choroba są przyczyną korzystania z pomocy społecznej dość dużej liczby rodzin.

7.3 Infrastruktura społeczno - kulturalna

W gminie Bargłów Kościelny mieszczą się najważniejsze instytucje związane z kulturą:  Gminna Biblioteka Publiczna w Bargłowie Kościelnym  Świetlice wiejskie we wsiach : Tajno Podjeziorne, Wolka Karwowska, Brzozówka i Bargłówka  Muzeum Ziemi Bargłowskiej przy Zespole Szkół w Bargłowie Kościelnym

Gminna Biblioteka Publiczna w Bargłowie Kościelnym obejmuje swoim działaniem gminę Bargłów Kościelny i jest jedyną biblioteką publiczną na tym terenie.

Tabela 29 Zasoby biblioteczne na terenie gminy Bargłów Kościelny Wolumeny Liczba Powierzchnia stan na: 31.XII 2013 czytelników Placówka użytkowa w stan na: zbiory m2 książki czasopisma Σ specjalne 31.XII 2013 GBP w Bargłowie Kościelnym 26387 - - 26387 180 670 (ogółem)

Źródło: Na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy w Bargłowie Kościelnym

Podstawowym zadaniem Biblioteki jest gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów bibliotecznych oraz stymulowanie, rozwijanie i zaspakajanie zróżnicowanych potrzeb czytelniczych, oświatowych, kulturalnych i informacyjnych mieszkańców gminy. Lokalne funkcje administracyjne pełni Urząd Gminy w Bargłowie Kościelnym położony przy ul. Augustowskiej 47.

6161

7.4 Poziom bezpieczeństwa Każdy mieszkaniec gminy musi mieć zapewnione bezpieczeństwo mienia i życia. Z uwagi na podział administracyjny Polski nad bezpieczeństwem mieszkańców czuwa Policja, Straż Pożarna oraz Pogotowie Ratunkowe.

O bezpieczeństwo publiczne w gminie dbają :

 Policja – 1 komisariat w Bargłowie Kościelnym

 Ochotnicza Straż Pożarna. Gmina posiada dobrze prosperującą ochronę przeciwpożarową. Placówki Ochotniczej Straży Pożarnej zlokalizowane są w Bargłowie Kościelnym, Dreństwie, Popowie, Wólce Karwowskiej, Bargłówce, Tajnie Starym, Kamionce Starej.

Gmina sama podejmuje działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców:  z zakresu ochrony przeciwpożarowej – utrzymuje jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej,  z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego – finansuje oświetlenie dróg na swoim terenie,

7.5 Sport i rekreacja

Na terenie Gminy Bargłów Kościelny w ramach pozyskanych środków z SPO ROL 2004- 2006 został wykonany kompleks zespołu boisk sportowych, służących młodzieży i uczniom z terenu gminy na którym organizuje i współorganizuje zawody sportowe, imprezy rekreacyjne oraz wspiera działalność klubów sportowych, stowarzyszeń kultury fizycznej.

Tabela 30 Zestawienie przyszkolnych obiektów sportowych w gminie Wyszczególnienie Charakterystyka Sala gimnastyczna wielofunkcyjna, siłownia Zespół Szkół w Bargłowie Kościelnym Zespół boisk sportowych

Szkoła Podstawowa w Tajnie Starym - boisko sportowe. Szkoła Podstawowa w Łabętniku Boisko sportowe do gier małych Szkoła Podstawowa w Kroszewie Boisko sportowe do gier małych Źródło:WWW.stat.gov.pl

Wymienione obiekty, sala gimnastyczna i boiska przy szkołach stanowią najważniejsze elementy infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.

6262

VIII Zasoby zabytkowe 8.1 Zabytki architektury i budownictwa, zabytki ruchome oraz cmentarze zabytki sakralne

Do grupy zabytków sakralnych należy jedynie zespół kościoła parafii rzymskokatolickiej p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Bargłowie Kościelnym Parafia Bargłów, fundacji króla Zygmunta Augusta, została erygowana w 1544 roku. Obecny kościół murowany stoi w miejscu poprzedniego drewnianego. Został zbudowany w 1883 roku w stylu neogotyckim. Kościół zostałczęściowo zniszczony podczas II wojny światowej. Do roku 1955 odbudowano Korpus nawowy, a w1988 wieże. Zespół składa się z kościoła i czterech kaplic (obiekty te okolone są kamiennym murem z bramą) oraz plebanii (zbud. ok. 1908 r.). Ważnym elementem w krajobrazie gminy są krzyże przydrożne wykonane z różnych materiałów. Te najstarsze z początku XX wieku wykonane są z kutego żelaza osadzonego w kamiennej podstawie. Krzyże drewniane są systematycznie zastępowane przez nowsze, jednak tradycja miejsca jest utrzymywana.

8.1.1 Dwory i folwarki Na omawianym terenie z licznych niegdyś zespołów dworskich i folwarcznych zachowały się jedynie skromne ich pozostałości. Pośród tych obiektów należy wymienić zespół drobnoszlachecki w Łabętniku pochodzący z 2. poł XIX wieku oraz pozostałości po zespole dworskim w Pomianach z 2 poł. XIX w.

8.1.2 Budownictwo zabytkowe Liczne do połowy lat 70 XX wieku tradycyjne budownictwo drewniane w ciągu 10 lat zostało wyparte przez utylitarne w formach budynki mieszkalne i gospodarcze. Gabaryty i forma budynków na trwałe zakłóciła krajobraz gminy.

8.1.3 Zabytki ruchome Zabytki ruchome, czyli dzieła sztuki, rzeźba, malarstwo i wyroby rzemiosła artystycznego stanowią wyposażenie kościoła parafialnego w Bargłowie Kościelnym. Wyposażenie w postaci ołtarzy stanowi jednolitą stylistycznie i warsztatowo formę neogotycką; pochodzą z końca XIX wieku.

6363

8.1.4 Cmentarze W gminie zachował się jeden historyczny cmentarz z kilkoma starymi nagrobkami pochodzącymi z połowy XIX wieku.

8.1.5 Ruralistyka Osadnictwo wiejskie na omawianym terenie w zdecydowanej większości charakteryzuje się zabudową skupioną - rzędową, jedno - lub dwustronną. Obecna struktura osadnicza tego terenu jest efektem długoletnich przeobrażeń społeczno - gospodarczych jakie dokonały się na obszarze Pojezierza Suwalskiego i Równiny Augustowskiej w XIX i XX wieku (reformy agrarno - ekonomiczne z 1 połowy XIX wieku, uwłaszczenie chłopów w 1864r, komasacje po 1875 r. oraz w XX regulacje). W 1 połowie XIX w. dominujące na tym obszarze wsie szeregówki z trójpolowym systemem gospodarowania zostały gruntownie przebudowane. Na ich miejscu powstały wówczas wsie o pasmowym układzie pól i rzędowej zabudowie wzdłuż drogi, czyli tzw. rzędówki lub wsie kolonii sznurowych. Z czasem początkowo luźna i jednostronna zabudowa rzędówek uległa zagęszczeniu, a pasmowe nadziały pól - rozdrobnieniu. Po uwłaszczeniu chłopów w 1864 roku nie doszło tu do kolejnej przebudowy wsi, tak jak to miało miejsce na Suwalszczyźnie (wsie o zabudowie kolonijnej). We wsiach o najbardziej zagęszczonej zabudowie jak: Bargłów, Łabętnik, Dreństwo z konieczności powstały gospodarstwa kolonijne, które zasadniczo nie wpłynęły na zmianę struktury przestrzennej tych miejscowości. Przeciętna zagroda na tym terenie składa się z domu, jednego budynku inwentarskiego, stodoły, szopy, piwnicy oraz studni. Kształty siedlisk są prostokątne. Domy stoją frontem lub szczytem do drogi, budynki gospodarcze po bokach, stodoła na zamknięciu czworoboku. Zagrodom towarzyszą ogródki i sady ulokowane od frontu lub z tyłu.

8.2 Zabytki techniki Ważny element w przestrzeni kulturowej wschodnich krańców gminy to Kanał Augustowski. Kanał jest złożony z długich odcinków sztucznych przekopów oraz zespołu stopnia piętrzącego (śluza Sosnowo). Kanałowi towarzyszy pochodzący z czasu jego budowy układ drożny. Układ drożny na niemal całym terenie gminy powstał w XVI - XIX wieku. Część dróg obecnie istniejących pokrywa się ze starymi szlakami odnotowanymi w źródłach, np. droga do Grodna z terenów Państwa Zakonnego lub wspomniany trakt z Warszawy do Petersburga.

6464

8.3 Walory kultury jako inspiracja przedsiębiorczości lokalnej

Rozwój przedsiębiorczości w zakresie wykorzystania walorów kulturowych powinien koncentrować się na kultywowaniu tradycji i przeciwdziałaniu zanikowi odrębności regionalnej. Walory kulturowe powinny stać się produktem sprzedaży osobom z zewnątrz w formie ruchu turystycznego.

W zakresie architektury większość tradycyjnych obiektów budowlanych zabytkowych osiągnęła wiek kwalifikujący je do rozbiórki, jest rozproszona, a ich adaptacja do współczesnych funkcji bardzo ograniczona. W miarę skutecznej ochronie podlegają budowle dworskie i sakralne. Celowym byłoby adaptowanie innych zabytkowych obiektów na potrzeby obsługi ruchu turystycznego lub na obiekty letniskowe. W zakresie zwyczajów i umiejętności obsługa ruchu turystycznego wymaga zaprezentowania ciekawostek regionalnych i stworzenia możliwości uczestniczenia w pracach w gospodarstwie, pracach polowych i różnych działaniach związanych z tradycjami życia na wsi (wyrób serów, masła, tkactwo ludowe, przędzenie, barwienie w barwnikach naturalnych). Odrębną dziedzinę umiejętności są czynności związane z przygotowaniem potraw regionalnych, z miejscowych surowców i według starych technologii. W zakresie rzemiosła znaczenie gospodarcze może mieć ciesielstwo i stolarstwo wykorzystujące miejscowe materiały i posługujące się tradycyjnymi technikami. Na uwagę zasługuje również kamieniarstwo budowlane i kowalstwo. W zakresie kultywowania dziedzictwa ważne jest jego utrzymanie i kultywowanie tradycji poprzez programy edukacyjne dla dzieci, organizowanie festynów oraz pokazów obrzędów i zanikających rzemiosł, gromadzenie materiałów w postaci legend, opowieści, opisów zwyczajów wiejskich oraz programów edukacyjnych dla właścicieli gospodarstw agroturystycznych odnośnie wykorzystania tradycyjnych prac w gospodarstwie wiejskim.

Bargłów Kościelny leży w historycznej części północnego Podlasia. Obszar ten dopiero w 1569 roku został włączony do Korony, a wcześniej stanowił ziemię plemion jaćwieskich i należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Najcenniejszymi zabytkami na terenie gminy są zespół kościoła parafialnego w Bargłowie, zespół dworski w Łabętniku, pozostałość zespołu dworskiego w Pomianach, budynki szkolne w Tajnie iDreństwie,cmentarzw Bargłowie Kościelnym, młyn z okresu międzywojennego w Bargłowie. Zabytkiem techniki jest Kanał Augustowski, złożony z

6565

długich przekopów i śluzy Sosnowo, któremu towarzyszy układ drożny pochodzący z czasów jego budowy. Na terenie gminy znajduje się około 100 stanowisk archeologicznych pochodzących z epoki kamienia aż do czasów nowożytnych. W okolicach Bargłowa Kościelnego jeszcze po ostatniej wojnie tkano dywany, kilimy, płachty wielonicielnicowe, płótno i materiały wełniane na ubrania. Strój ludowy na terenie gminy nie był już powszechnie używany po 1920 roku, a ubierano się w ubrania fabryczne lub wzorowane na fabrycznych, lecz szyte z materiałów tkanych w domu. Istnieje tradycja wykonywania wyrobów haftowanych i zdobionych koronkami. W tradycyjnych zagrodach zachowały się meble wykonywane przez wiejskich lub małomiasteczkowych rzemieślników. Przeważnie są to drewniane szlabany, rozsuwane łóżka, kufry, kredensy, które obecnie stoją w podrzędnych pomieszczeniach gospodarczych. We wsiach spotkać można jeszcze narzędzia i sprzęty gospodarskie używane po 1945 roku czyli żarna, pojemniki na zboże, naczynia klepkowe, wozy, stare naczynia, kadłuby z drewna, narzędzia do przędzenia i tkania. Gminy położone na skraju Podlasia na granicy z Mazowszem znacznie dłużej kultywowały tradycyjne zwyczaje. Do obrzędów i wierzeń ludowych weszło dużo elementów przedchrześcijańskiego kultu domowego, kultu przodków i zwyczajów związanych z magią wegetacyjną. Wyrażała się ona szeregiem zabiegów ułatwiających zdobycie pożywienia. W grupie rodzinnej i społeczności wiejskiej kultywowane były tradycyjne obrzędy i zwyczaje doroczne. Tradycyjnie świętowano zaduszki, wigilię św. Andrzeja, Adwent, Gody z dniem św. Szczepana, święte wieczory, święta Trzech Króli, Matki Boskiej Gromnicznej, św. Agaty, zapusty, ostatki, Popielec, półpoście, cykl świąt wielkanocnych zaczynający się od Kwietnej Niedzieli i kończący się Niedzielą Przewodnią, Zielone Świątki, Boże Ciało, święta Matki Boskiej Zielnej i Siewnej. Wszystkie te święta miały rozbudowane obrzędy i zwyczaje. Oprócz obrzędów dorocznych jeszcze w okresie międzywojennym praktykowane były rozbudowane zwyczaje rolnicze, hodowlane, rybackie, związane z zajęciami domowymi. Zwyczaje weselne i pogrzebowe miały rozbudowane obrzędy i tradycje, często zróżnicowane w obrębie nawet jednej parafii. Dzisiaj zwyczaje te są dalej praktykowane, lecz w uproszczonej obrzędowości. Wznoszone z fundacji gromady lub pojedynczych mieszkańców krzyże i kapliczki przydrożne spotykane przy wiejskich drogach są wyrazem religijności ludowej. Upamiętniają one tragiczne wydarzenia i intencje fundatorów. Pod krzyżami odprawiano modły i do krzyża na końcu wsi odprowadzają ciało zmarłego mieszkańcy społeczności wiejskiej. Z większością krzyży związane są opowieści o mieszkańcach wsi lub zdarzeniach związanych z ich fundowaniem. Zdecydowana większość nazwisk i nazw miejscowych jest pochodzenia

6666

słowiańskiego, chociaż istnieją dawne nazwy pojąć wieskie. W powszechnym użyciu jest język polski.

8.4 Życie religijne

Na terenie Gminy Bargłów Kościelny istnieją 2 parafie rzymsko – katolickie: w Bargłowie Kościelnym, w Prusce oraz nowo wybudowany kościół w Łabętniku.

Kościół Rzymsko-Katolicki p.w. Matki kościół rzymskokatolicki p.w. Bożej Częstochowskiej w Prusce. Podwyższenia Krzyża Świętego w Bargłowie Kościelnym.

6767

IX . FINANSE GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY

Budżet jest finansowym wyrazem i instrumentem polityki gospodarczej gminy. Dochody i wydatki gminy Bargłów Kościelny jak również poziom zadłużenia w latach 2012-2013 przedstawia poniższa tabela. Tabela 31 Budżet gminy Bargłów Kościelny w latach 2012-2013 w złotych Rok 2012 2013 Dochody ogółem w tym: 16867065,09 17 948 861,45 - finansowanie i 715946,34 993 892,53 współfinansowanie programów i projektów unijnych Wydatki ogółem 14 898 213,63 15 444 865,18 Dochody na 1 mieszkańca 2910,62 3098,91 gminy Wydatki na 1 mieszkańca 2570,87 2666,69 gminy Źródło:WWW.stat.gov.pl

Jak wynika z powyższego zestawienia z roku na rok wzrastają dochody gminy na mieszkańca gminy. Wzrasta też udział środków pozyskanych dla programów i projektów unijnych w dochodach gminy ogółem.

6868

X WYNIKI ANKIET

W badaniu ankietowym możliwość udziału mieli wszyscy mieszkańcy Gminy Bargłów Kościelny. W ankietyzacji wzięło udział 70 osób w różnym wieku oraz z różnym wykształceniem. Kobiety stanowiły 78%, natomiast mężczyźni 47,02%. Najliczniejszą grupą wiekową wśród ankietowanych były osoby w wieku 35-55lat, stanowiąc 29,68% badanych, osoby w wieku 55-65 lat - 23,87% oraz osoby w wieku 18- 35lat, które stanowiły 18,71% badanych. Najmniej liczebną grupę, bo tylko 3,87%, stanowili mieszkańcy gminy Bargłów Kościelny powyżej 65 roku życia.

Struktura wieku ankietowanych

3,87 18,71

23,87 18-35 lat 35-55 55-65

29,68 powyżej 65 lat

Biorąc pod uwagę edukację, ankietowani najczęściej reprezentowali wykształcenie średnie 62,05% oraz zawodowe – 23,29%. Wykształcenie wyższe deklarowało 9,83%, natomiast podstawowe/ gimnazjalne 4,79% badanych.

6969

Struktura wykształcenia ankietowanych w %

1,2 9,83

23,29 średnie zawodowe 62,05 wyższe podstawowe

Najwięcej respondentów zamieszkuje w domu 98%.

Głównym źródłem utrzymania jest praca stała w sektorach prywatnym, przedsiębiorcy ( w tym jednoosobowa działalność gospodarcza), bądź rolnicy – 75%. 15% deklarował zatrudnienie w sektorze państwowym, pozostali respondenci – 10% wykonywali pracę tymczasową.

Aż 88% mieszkańców gminy oceniało swoją sytuację materialną, jako średnią, natomiast 8% jako raczej dobrą i 4 %oceniło jako raczej złą. Żaden z respondentów nie ocenił swojej sytuacji materialnej jako złej, bardzo złej oraz bardzo dobrej.

Dobrze oceniona została również współpraca na linii samorząd- mieszkańcy. Mieszkańcy ocenili, iż mają wpływ na decyzje podejmowane przez Władze samorządowe- 68 % mieszkańców, pozostali ankietowanie stwierdzili iż nie wiedzą czy pozostali mieszkańcy mają wpływ na podejmowane decyzje- 32%. Jednocześnie są informowani w sposób dostateczny o podejmowanych decyzjach ( 98% mieszkańców) Znakomita większość mieszkańców ocenia sytuację materialną gminy jako średnią – 80% mieszkańców, 10 % stwierdziło iż raczej biedna, natomiast 5% respondentów zaznaczyło nie wiem, tylko 5% odpowiedziało bogata.

7070

90 % mieszkańców jest zadowolonych z miejsca w którym mieszkają i oceniają gminę jako miejsce do życia jako dobre, 7 % słabo, a 3 % bardzo dobrze. Jednocześnie na zapytanie czy respondent zmieniłby miejsce zamieszkania gdyby mógł 45 % odpowiedzi to tak. Powodem zmiany miejsca zamieszkania jest chęć zmiany miejsca pracy na stałą, bądź lepiej płatną. Mieszkańcy dobrze ocenili również stan bezpieczeństwa gminy – Straż Pożarna oraz Policja otrzymały 5 pkt na 5 możliwych w 87% Dobrze ocenione były również: - gospodarka odpadami – 30% ocena bardzo dobra, 57 % ocena dobra i 13 % ocena dostateczna - jakość oraz stan utrzymania dróg – ocena bardzo dobra 40%, ocena dobra 17%, ocena dostateczna 43% ocena dostateczna. - jakość wody pitnej – 83% ocena bardzo dobra, 17% ocena dobra - opieka przedszkolna oraz place zabaw dla dzieci – 97 % , pozostali respondenci nie ustosunkowali się i zaznaczyli nie wiem. Mieszkańcy ocenili swoją społeczność jako społeczność biorącą udział w masowych imprezach organizowanych na terenie gminy, która cechuje się dobrymi relacjami międzyludzkimi. Za najbardziej palące problemy mieszkańcy gminy uznali: - odpływ młodych ludzi, - brak pracy i brak perspektyw, - jakość edukacji – brak żłobka, zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, - zbyt mała oferta spędzania wolnego czasu – „ nie ma co robić” - problem zbyt słabo rozwiniętej turystyki na terenie gminy,

7171

XI. ANALIZA SWOT MOCNYCH I SŁABYCH STRON, SZANS I

ZAGROŻEŃ

Analiza SWOT jako element łączący część diagnostyczną z częścią programującą Strategii, pozwala na uporządkowanie przedstawionych w diagnozie strategicznej zagadnień i przedstawienie w sposób zwięzły zapisów dotyczących najistotniejszych czynników, które mają wpływ na rozwój społeczno- gospodarczy regionu. Analiza SWOT składa się z czterech kategorii, które z jednej strony uwzględniają pozytywny (mocne strony i szanse) bądź negatywny (słabe strony i zagrożenia) charakter czynników, z drugiej strony określają miejsce występowania danego czynnika (czynnik wewnętrzny, który mamiejsce w obrębie danej jednostki i jest pod wpływem jej oddziaływania, oraz czynnik zewnętrzny, zachodzący w otoczeniu danej jednostki, na który nie ma ona bezpośredniego wpływu). Analiza SWOT zawiera następujące cztery grupy czynników Silne strony (Strengths)-czynnik wewnętrzny pozytywny, mocne strony gminy, jej atuty, które należycie stanowią przewagę gminy a i ją wyróżniają w stosunku do pozostałych gmin, a dobrze wykorzystane będą sprzyjać jej rozwojowi, Słabe strony(Weaknesses)-czynnik wewnętrzny negatywny, słabe strony gminy, których nie wyeliminowanie bądź nie zniwelowanie siły ich oddziaływania spowoduje hamowanie rozwoju Szanse (Opportunities) – szanse–uwarunkowania zewnętrzne pozytywne, które w przyszłości mogą wpływać pozytywnie na rozwój regionu, Zagrożenia (Threats) – zagrożenia–czynniki zewnętrzne negatywne, mogące być przyszłym zagrożeniem rozwoju gminy Silne strony

 Położenie gminy w potencjalnym paśmie przyśpieszonego rozwoju gospodarczego na kierunku Augustów - Bargłów Kościelny – Grajewo,  Położenie wzdłuż drogi krajowej nr 61 w kierunku przejść granicznych z Litwą, międzynarodowy szlak drogowy Warszawa - granica państwa zapewnia dostępność komunikacyjną gminy zarówno w skali regionalnej jak i międzynarodowej i osiąganie korzyści z handlu, transportu i turystyki.

7272

 Występowanie na terenie gminy obszarów podwyższonej ochrony środowiska przyrodniczego  Bliskie sąsiedztwo ośrodków miejskich Augustowa, a także Grajewa daje możliwość pozyskiwania rynków zbytu towarów i usług oferowanych przez gminę, szczególnie produktów rolnych i usług agroturystycznych,  Znaczne zasoby wolnej siły roboczej mogą stanowić czynnik sprzyjający rozwoju w igminy, pod warunkiem podjęcia działań edukacyjnych, nastawionych na potrzeby rozwojowych branż gospodarczych - handlu, turystyki i przetwórstwa spożywczego,

• Korzystne standardy powierzchniowe zasobów mieszkaniowych, które są lepsze od średnich w powiecie augustowskim • Możliwość wykorzystania miejscowych surowców: rolnych, leśnych i mineralnych (kruszywo budowlane). • Szansa zbytu produkcji w eksporcie na rynki wschodnie i dla konsumentów w ruchu granicznym i turystycznym, • Korzystne warunki naturalne dające możliwość łączenia produkcji rolnej z agroturystyką, • Położenie przygraniczne, • Niski stan zanieczyszczenia środowiska, • Położenie wzdłuż drogi krajowej Nr 61 i bliskie sąsiedztwo dwóch ośrodków miejskich Augustów i Grajewo stwarza możliwość zwiększenia ruchu turystycznego między mieszkańcami gminy i sąsiadami oraz przyśpiesza rozwój gospodarczy, wymianę handlową i kulturową,

• Stopniowa rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej, • Bardzo wysoki stopień zwodociągowania gminy, • Zamknięcie gminnego składowiska odpadów, • Prawidłowo zorganizowany system gospodarowania odpadami, • Sukcesywny rozwój infrastruktury gminnej •

7373

Słabe strony

 Położenie w znacznym oddaleniu od głównych ośrodków gospodarczych i administracyjnych Polski, skutkiem czego jest stosunkowo niski stopień rozwoju gospodarczego, ze zdecydowaną przewagą funkcji rolniczej,  Bezrobocie strukturalne, aktualnie istniejące i potencjalnie wzrastające w może stwarzać problemy społeczno-ekonomiczne i stanowić ciężar dla rozwoju gospodarczego i przestrzennego gminy,  Konkurencyjne zagrożenie ze strony miast powiatowych Augustowa i Grajewa oraz sąsiednich gmin o większych możliwościach rozwoju - w zakresie rozwoju produkcji i usług nierolniczych oraz w poszerzaniu rynku zbytu,  Spadkowa tendencja liczby mieszkańców  Znaczna liczba bezrobotnych, w tym bezrobotnych zagrożonych bezrobociem długotrwałym - zarejestrowanych w urzędach pracy jak i potencjalnych w gospodarstwach rolnych,  Zdominowanie rynku pracy i gospodarki w gminie przez rolnictwo,  Zdominowanie zabudowy mieszkalnej przez budownictwo rolnicze z niekompletnym wyposażeniem w zakresie infrastruktury technicznej,  Rozproszenie zabudowy,  Niewystarczające tempo budownictwa mieszkaniowego,  Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna oraz społeczna miejscowości wiejskich  Brak inwestorów i kapitału do inwestowania w przedsięwzięcia na terenie gminy,

 Ograniczenie rozwoju przetwórstwa do działalności nieuciążliwej z punktu widzenia ochrony walorów środowiskowych (czystość powietrza, wód, gleb i roślinności).  Wykorzystanie potencjału produkcyjnego tej gminy ogranicza : - brak nowoczesnego marketingu w obrocie produktami rolnymi, - niekorzystne warunki zbytu produktów rolnych, brak ścisłych powiązań pomiędzy producentami rolnymi, a przedsiębiorstwami przemysłu rolno- spożywczego oraz handlem hurtowym, - brak nowoczesnych zakładów przetwórczych, - niedoinwestowanie w zakresie technicznej i społecznej infrastruktury wsi,

7474

 Brak współpracy w dziedzinie turystyki, z gminami sąsiednimi,  Duże rozdrobnienie powierzchni leśnych,  Rozdrobnienie stanu własności terenów leśnych,

 Niedostateczne zaangażowanie szkół w przygotowanie uczniów do aktywnego poszukiwania pracy  Konieczność dojazdów dzieci i młodzieży do szkół często ze znacznych odległości,  Ograniczone możliwości samorządów lokalnych w zakresie dofinansowania oświaty,  Niewystarczająca infrastruktura turystyczna pomimo sprzyjających warunków przyrodniczych

Szanse

 Rozwój gospodarki, przetwórstwa i produkcji,  Rozwój handlu z uwagi na położenie Gminy,  Możliwość pozyskania dofinansowania na inwestycje gminne,  Zahamowanie migracji mieszkańców,  Prowadzenie intensywnej produkcji roślinnej i zwierzęcej,  Prowadzenie produkcji żywności ekologicznej,  Zmniejszenie bezrobocia w gminie,  Utrzymanie produkcji leśnej zgodnie z planami gospodarczymi nadleśnictw,  Rozwój obsługi ruchu drogowego,  Realizacja obiektów i urządzeń obsługi ruchu turystycznego na szlakach samochodowych, rowerowych i pieszych,  Rozwój agroturystyki,  Organizacja letniego wypoczynku dla dzieci i młodzieży,  Rozwój turystyki w skali krajowej i lokalnej,  Rozwój turystyki krajoznawczej, dydaktycznej i naukowej,  Rozwój turystyki kwalifikowanej kajakowej, rowerowej i konnej,  Prowadzenie produkcji zdrowej żywności,  Budowa przydomowych i przyzagrodowych oczyszczalni ścieków,  Rozbudowa kanalizacji sanitarnej gminy

Zagrożenia  Starzenie się społeczeństwa,  Bezrobocie,

7575

 Migracja ludności w wieku produkcyjnym,  Zanieczyszczenie środowiska naturalnego,  Natężenie ruchu na drodze krajowej na terenach zabudowanych,  Intensyfikacja gospodarki rolnej,  Nieuregulowana gospodarka ściekami i odpadami,  Wzrost zabudowy terenów rolniczych i presja na dalsze ich przeznaczenie na cele poza rolnicze,  Intensyfikacja produkcji leśnej,  Nieuregulowana gospodarka ściekami,

- przenikanie zanieczyszczeń do gruntów  Niski poziom dochodów ludności,  Peryferyjne położenie powiatu, z dala od większych ośrodków naukowych i kulturalnych,  Migracja wykształconej młodzieży do większych ośrodków miejskich,  Starzenie się społeczeństwa,  Ubożenie społeczności lokalnej,  Wzrastająca bierność i niezaradność ludzi znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej,  Wysoki udział bezrobotnych o niskich kwalifikacjach lub nie posiadających kwalifikacji zawodowych zmniejsza szansę zatrudnienia

XII . MISJA GMINY BARGŁÓW KOŚCIELNY

1. Misja i strategiczne cele rozwoju społeczno – gospodarczego

Bargłów Kościelny gminą aktywnego i zrównoważonego rozwoju z wykorzystaniem walorów środowiska naturalnego, wielokulturowej tradycji i położenia przygranicznego Celem strategii jest zrównoważony rozwój gminy Bargłów Kościelny z uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego.

7676

12.1. CEL GŁÓWNY, CELE STRATEGICZNE W strategii sformułowano trzy cele strategiczne (priorytety) równe pod względem wagi i znaczenia.

Cel strategiczny 1. Konkurencyjna gospodarka; Cel strategiczny 2. Powiązania krajowe i międzynarodowe; Cel strategiczny 3. Jakość życia.

Cel strategiczny 1 Konkurencyjna gospodarka W strukturze gospodarczej województwa podlaskiego dużą rolę odgrywa rolnictwo,w którym produktywność pracy jest niska. Diagnoza procesów rozwojowych wskazuje na niewystarczająco dynamiczny rozwój działów pozarolniczych. Rolnictwo jest i powinno być niezmiernie ważną gałęzią gospodarki, przy czym konieczne jest dążenie do sprzedaży poza region jedynie wysoko przetworzonych produktów. Produkcję rolną należy ukierunkować na żywność bezpieczną, wysokiej jakości i wytwarzaną w sposób zrównoważony. Obiektem szczególnej troski powinny być zatem z jednej strony innowacje w rolnictwie oraz sferze produkcji żywności, a z drugiej ochrona dziedzictwa i wsparcie produktów tradycyjnych. Należy dążyć do wzmocnienia pozycji rolników w łańcuchu dostaw żywności poprzez innowacyjne rozwiązania, które sprzyjają przejrzystości, przepływowi informacji i zdolnościom w zakresie zarządzania oraz służą wytwarzaniu nowych produktów wysokiej jakości. Cel operacyjny 1 Rozwój przedsiębiorczości Przedsiębiorczość to specyficzna zdolność społeczeństwa do wykorzystania swojego potencjału, oznacza zdolność do wcielania pomysłów w czyn. Obejmuje ona kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów. Rozwój przedsiębiorczości to także pobudzanie pozarolniczej działalności na obszarach wiejskich oraz poszukiwanie alternatywnych źródeł dochodów dla ludności zamieszkującej na obszarach atrakcyjnych przyrodniczo i objętych ochroną. Główne kierunki interwencji: - Promowanie postaw przedsiębiorczych - Wspieranie powstawania i rozwoju podmiotów gospodarczych

Cel operacyjny 2 Nowoczesna infrastruktura sieciowa

7777

Powszechna dostępność do szerokopasmowego Internetu powinna stać się standardem cywilizacyjnym: warunkuje rozwój społeczeństwa informacyjnego, upowszechnienie korzystania z usług świadczonych drogą elektroniczną, ale także poprawę konkurencyjności podmiotów gospodarczych. Inwestycje w infrastrukturę telekomunikacyjną wpływają na podniesienie atrakcyjności regionu z punktu widzenia zarówno przedsiębiorców, jak i mieszkańców. Kluczową kwestią dla bezpieczeństwa energetycznego województwa podlaskiego jest stan techniczny obiektów wytwarzających energię oraz gęstość i stan techniczny sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. W obecnie istniejącej sieci brak jest rezerwowego zasilania lokalnych sieci. Zły stan techniczny linii energetycznych wpływa negatywnie na bezpieczeństwo energetyczne województwa (zwłaszcza terenów wiejskich) oraz niekorzystnie oddziałuje na rozwój gospodarczy. Mało wydolna infrastruktura zmniejsza także możliwość wykorzystania zasobów energii odnawialnej. Konieczna jest zatem rozbudowa i modernizacja infrastruktury energetycznej sieci przesyłowej i dystrybucyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem energetyki opartej na energii odnawialnej (np. budowa sieci umożliwiającej dystrybucję energii cieplnej). Działania powinny dotyczyć także rozwoju inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Główne kierunki interwencji: - Rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej - Przebudowa systemu energetycznego - Wspieranie rozwoju infrastruktury gazowej Cel strategiczny 2 Powiązania krajowe i międzynarodowe Ograniczony potencjał gospodarczy i społeczny województwa podlaskiego sprawiają, iż ważne jest poszukiwanie dróg rozwoju w zacieśnianiu współpracy z innymi obszarami, tak w kraju, jak i za granicą. Z perspektywy gospodarki ograniczoność rynku zbytu, ale także potencjału inwestycyjnego rodzimych firm sprawiają, iż dostęp do zewnętrznych rynków produktów i kapitału będzie miał kluczowe znaczenie z punktu widzenia możliwości przyspieszenia rozwoju regionalnego. Potencjał rozwoju współpracy wynika z położenia regionu wzdłuż wschodniej granicy Polski i Unii Europejskiej. Rynki wschodnie, które w przeszłości stanowiły silny bodziec gospodarczego rozwoju, również w przyszłości powinny być rozpatrywane jako priorytetowe, także w kontekście stymulowania współpracy z partnerami z kraju i z UE. Należy docenić formę kontaktów, jaką jest współpraca transgraniczna, obejmująca wszystkie dziedziny życia. Współpraca transgraniczna może być postrzegana jako sposób na poszerzenie kontaktów społeczności

7878

lokalnych, promocji regionu, pozyskania inwestorów zagranicznych, a także wykorzystania doświadczeń międzynarodowych organizacji współpracy regionalnej dla przyspieszenia procesów rozwojowych na obszarze województwa. Ważne jest z punktu widzenia rozwoju regionu rozwijanie wszelkich form współpracy i powiązań sieciowych w układach zewnętrznych, poprzez ciągłe komunikowanie się, wymianę informacji, wiedzy, dobrych praktyk oraz tworzenie mniej czy bardziej sformalizowanych powiązań. Cel operacyjny 1 Atrakcyjność przedsiębiorstw na rynku ponadlokalnym Wzrost aktywności przedsiębiorstw na rynkach zewnętrznych jest konieczny, by region mógł rozwijać się szybciej, pomimo występujących ograniczeń skali rynku wewnętrznego. Nakłady inwestycyjne w podlaskich firmach utrzymują się na bardzo niskim poziomie. Odbija się to w sposób zasadniczy na konkurencyjności podlaskiej gospodarki i jej zdolności do wzrostu. Jednocześnie barierą rozwoju podlaskich firm jest wysoce ograniczony potencjał rynku lokalnego determinowany względnie niewielką liczbą mieszkańców i ich niskimi dochodami. Niska chłonność regionalnego rynku i ograniczony potencjał inwestycyjny rodzimych przedsiębiorstw sprawiają, że rozwój zewnętrznych powiązań społeczno-gospodarczych województwa jest szansą na wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy. Do realizacji powyższego celu przyczyniać się powinny inicjatywy służące nawiązywaniu kontaktów gospodarczych, wspieraniu działań marketingowych i promocyjnych na rynkach zewnętrznych oraz promocji regionu uwzględniającej potencjał regionalnej gospodarki. Główne kierunki interwencji: - Promocja gospodarcza regionu - Inicjatywy sprzyjające nawiązywaniu kontaktów gospodarczych oraz wspieranieobecności podlaskich przedsiębiorstw na rynkach zewnętrznych Cel operacyjny 2 Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej gminy Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej gminy powinno przyczynić się do wzrostu poziomu nakładów inwestycyjnych ze strony firm regionalnych, jak i inwestorów zewnętrznych. Ta ostatnia kategoria inwestorów oprócz kapitału i wiedzy, zazwyczaj wnosi do regionu także swój udział w sprzedaży na rynkach zewnętrznych. Władze samorządowe powinny więc wyjątkowo aktywnie działać w celu pozyskania takich inwestorów, wykorzystując swoje przewagi oraz adresując ofertę do wyselekcjonowanych odbiorców, dla których słabości gminy mają mniejsze znaczenie. Główne kierunki interwencji:

7979

- Aktywność informacyjno-promocyjna ukierunkowana na inwestorów (aktywne pozyskiwanie inwestorów) - Dostępność terenów inwestycyjnych Cel operacyjny 3 Rozwój partnerskiej współpracy transgranicznej Bardzo ważna jest poprawa transgranicznych zdolności do współpracy na poziomie regionalnym i lokalnym. Istotą współpracy powinna być wymiana informacji, doświadczeń, dobrych praktyk i kadr. Istotna jest również współpraca instytucji publicznych, przede wszystkim jednostek samorządu terytorialnego na obszarach przygranicznych, szczególnie w zakresie wspólnego planowania strategicznego i przestrzennego. Warto wykorzystywać możliwości współpracy gospodarczej bazującej na wspólnych projektach oraz wykorzystywaniu potencjałów przedsiębiorczości po obu stronach granic. Rozwój partnerskiej współpracy z sąsiadami ze Wschodu powinien opierać się także na potencjale oraz istniejących już doświadczeniach ośrodków naukowych regionu. Można mieć nadzieję, że partnerzy po wschodniej stronie granicy będą zainteresowani podejmowaniem równoległych działań w zakresie: ułatwień w przekraczaniu granicy, budowy infrastruktury technicznej zapewniającej spójność obszarów przygranicznych, budowy kluczowych szlaków komunikacyjnych zapewniających dostępność transportową regionów w ujęciu międzynarodowym, wspierania rozwoju transgranicznych kontaktów społeczno- gospodarczych. Główne kierunki interwencji: - Wykorzystanie potencjałów rozwojowych obszaru przygranicznego - Tworzenie powiązań formalnych i nieformalnych oraz sieci współpracy - Ochrona wspólnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza Cel operacyjny 4 Podniesienie zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej regionu Jedną z najważniejszych determinant rozwoju regionalnego jest dostępność transportowa oparta o nowoczesny, sprawny i wydajny system transportowy, na który składa się system dróg różnych kategorii, linie kolejowe oraz transport lotniczy. Dostępność transportowa zaliczana jest do najważniejszych czynników decydujących o atrakcyjności inwestycyjnej regionu, w tym warunkuje możliwości rozwoju turystyki. Niezbędne jest połączenie gminy z lokalnymi, krajowymi ośrodkami wzrostu, w tym poprawa dostępności komunikacyjnej która warunkuje dodatkowo dostęp do usług publicznych. Główne kierunki interwencji: - Poprawa zewnętrznej dostępności transportowej regionu

8080

- Wzmocnienie spójności terytorialnej poprzez wspieranie wewnętrznej dostępności transportowej - Efektywny system transportu publicznego Cel strategiczny 3 Jakość życia Wszystkie działania władzy publicznej powinny sprzyjać kształtowaniu się wysokiej jakości życia obywateli. Na jakość życia wpływa niewątpliwie wysokość dochodów i związany z tym wzrost gospodarczy, mierzony tradycyjnie wskaźnikiem PKB. Istnieje jednak szereg innych czynników także silnie warunkujących jakość życia. Docenienie szerszych determinant dobrostanu ludzi znajduje wyraz w poszukiwaniu nowych wskaźników, do których można zaliczyć indeks HDI. Ocenia on kraje na trzech płaszczyznach: „długie i zdrowe życie”, „wiedza” i „dostatni standard życia”. Podejmowanie działań w tych obszarach w województwie podlaskim może znacząco poprawiać jakość życia, a nawet zapewnić szczególnie uprzywilejowaną pozycję w tym zakresie na tle innych regionów nie tylko w Polsce, ale i w skali Unii Europejskiej. Należy podkreślić, że w województwie podlaskim występuje już obecnie szereg czynników sprzyjających wysokiej jakości życia. Należy do nich zaliczyć: zachowane środowisko naturalne, niskie zatłoczenie, wysoką jakość usług medycznych czy wysoki poziom bezpieczeństwa publicznego. Cel operacyjny 1 Zmniejszenie negatywnych skutków problemów demograficznych Problemy demograficzne, takie jak spadek liczby ludności, starzenie się społeczeństwa, presja migracyjna, dysproporcje w rozmieszczeniu siły roboczej, wskazywane są jako kluczowe wyzwania polityki społeczno-gospodarczej. W świetle ciągle zmniejszającej się liczby mieszkańców nieuniknione jest podjęcie działań mających na celu neutralizowanie efektów zmian demograficznych, w tym podtrzymanie aktywności zawodowej i społecznej, w szczególności osób starszych, rozwój usług opiekuńczych i opieki długookresowej nad osobami zależnymi, rozwój infrastruktury związanej z czasem wolnym z uwzględnieniem potrzeb osób starszych. Istotnym obszarem działania będzie tworzenie warunków sprzyjających godzeniu ról rodzinnych i zawodowych, w tym poprzez rozwój systemu opieki nad dziećmi. Należy poprawić dostępność oraz jakość edukacji przedszkolnej. Przy stale zmniejszającej się liczbie osób w wieku edukacji szkolnej sektor edukacji formalnej będzie musiał się dostosować do zapewnienia usług i poprawy jakości kształcenia ustawicznego. Metodą łagodzenia skutków niżu demograficznego jest także zwiększanie uczestnictwa w rynku pracy, tworzenie elastycznych warunków pracy, w tym zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin bądź telepracy oraz pomoc pracownikom, zwłaszcza starszym, w nabyciu i podtrzymaniu umiejętności i kwalifikacji niezbędnych do pracy.

8181

Główne kierunki interwencji: - Wspieranie rodzin w opiece nad dzieckiem i osobami zależnymi - Rozwój nowoczesnych, dobrze adresowanych usług społecznych - Wsparcie aktywności zawodowej i społecznej osób starszych, umożliwiające lepsze wykorzystanie ich potencjału Cel operacyjny 2 Poprawa spójności społecznej Jednym z zasadniczych celów Strategii Europa 2020 jest eliminacja ryzyka ubóstwa i wykluczenia. Poprawa spójności społecznej jest możliwa poprzez wsparcie grup najbiedniejszych, odniesienie do solidarności pokoleń – niwelowanie ubóstwa, wspieranie młodzieży, osób niepełnosprawnych i imigrantów. Istotnym elementem będzie zwiększenie dostępu do różnego rodzaju usług społecznych, co sprzyjać będzie ograniczaniu pogłębiania się sfery ubóstwa. Kluczowe będzie wzmocnienie roli ekonomii społecznej poprzez wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej i innych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu oraz rozwój współpracy instytucjonalnej na rzecz ekonomii społecznej. Priorytetowo traktowane będą działania z zakresu aktywnej integracji. Kierunki interwencji: - Współpraca i rozwój potencjału instytucjonalnego w obszarze pomocy i integracji społecznej - Wspieranie osób wykluczonych społecznie, zagrożonych wykluczeniem społecznym, dysfunkcją lub przeżywających trudności Cel operacyjny 3 Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego Uznając wiodącą rolę administracji rządowej w realizacji działań dotyczących sfery bezpieczeństwa publicznego, jako jednego z zadań państwa, kluczowe będzie wspomaganie działań prowadzonych w tym zakresie przez administrację rządową oraz podejmowanie inicjatyw służących wdrożeniu mechanizmów i instrumentów zapewniających większą integrację i lepszą koordynację działań w tej sferze. Obszarem szczególnej uwagi będzie poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Główne kierunki interwencji: - Poprawa efektywności systemu opieki zdrowotnej w województwie - Kształtowanie prozdrowotnego stylu życia

8282

- Wzrost efektywności działania podmiotów i służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa Cel operacyjny 4 Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami Rozwój gospodarki jest zawsze związany z korzystaniem z zasobów naturalnych. Większość zasobów jest jednak ograniczona ilościowo bądź odnawia sie w długim czasie. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów, w tym przestrzeni, jest więc priorytetem w kontekście zapewnienia ich dostępności dla przyszłych pokoleń. Dobry stan środowiska gminy nie zwalnia z troski o środowisko i z obowiązku stałego przeciwdziałania czynnikom oraz zjawiskom negatywnie oddziałującym na różnorodność biologiczną. Także ochrona krajobrazu należy do najważniejszych działań podejmowanych w ramach planowania zagospodarowania przestrzennego. W trosce o zwiększenie dyspozycyjnych zasobów wód dobrej jakości na potrzeby gospodarki i społeczeństwa, należy dążyć do jak najlepszego oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych, a także do propagowania zmian sposobu gospodarowania w zlewni, tak aby doprowadzić do zmniejszenia ryzyka zanieczyszczenia wód ze źródeł rozproszonych (rolniczych). Szczególnie intensywne działania powinny być skierowane na jak najskuteczniejszą ochronę głównych zbiorników wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych i powierzchniowych. Efektywna gospodarka wodna powinna prowadzić także do utrzymania niezbędnej ilości zasobów wody oraz usuwania bądź zmniejszania wszelkich zagrożeń związanych z jej deficytem i nadmiarem. Wsparcie w tym zakresie ukierunkowane zostanie w szczególności na wykorzystanie inżynierii ekologicznej. Wspierane będą inwestycje związane z gospodarką wodno-ściekową,w tym systemy odbioru ścieków komunalnych, budowa oczyszczalni ścieków, poprawa parametrów istniejących oczyszczalni, jak również wspieranie gospodarki osadami ściekowymi. Na terenach o zabudowie rozproszonej, w tym w szczególności na obszarach wiejskich, promowany będzie rozwój indywidualnych systemów oczyszczania ścieków Na terenie gminy głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza są: rozproszone źródła emisji z sektora komunalno bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Działania prorozwojowe koncentrować się będą wokół ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza z energetyki i transportu drogowego, w tym gazów cieplarnianych i pyłów oraz rozpowszechnienia technologii zwiększających efektywność produkcji i wykorzystania energii. Celem zrównoważonej gospodarki odpadami jest ochrona środowiska i zdrowia ludzkiego poprzez zapobieganie powstawaniu i zmniejszanie niekorzystnego oddziaływania związanego

8383

z wytwarzaniem i gospodarowaniem odpadami oraz, pośrednio, poprawa efektywności użytkowania zasobów nieodnawialnych środowiska. Priorytetowym kierunkiem interwencji jest wdrożenie selektywnego zbierania/odbierania odpadów komunalnych i objęcie nim wszystkich mieszkańców i organizacji gminy. Wszystkie organiczne odpady komunalne i odpady z przemysłu spożywczego powinny być zagospodarowane energetycznie. Istotnym kierunkiem działań będzie wspieranie efektywności energetycznej, m.in. poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym oraz zwiększanie efektywności energetycznej w odniesieniu do infrastruktury publicznej, takiej jak np. oświetlenie. Główne kierunki interwencji: - Edukacja ekologiczna i zwiększenie aktywności prośrodowiskowej społeczeństwa - Ochrona powietrza, gleb, wody i innych zasobów - Efektywny system gospodarowania odpadami - Gospodarka niskoemisyjna (w tym efektywność energetyczna) - Ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych oraz odtwarzanie i renaturalizacja ekosystemów zdegradowanych.

XIII. Obszary Strategicznej Interwencji Obszary te nie są utożsamiane, jak niegdyś, wyłącznie z problemami i obszarami problemowymi. OSI są obszarami województwa podlaskiego, gdzie dostrzegana jest potrzeba realizacji celów strategicznych, by wzmocnić potencjały regionu lub zlikwidować jego słabości. Obszary Strategicznej Interwencji są również wyznaczane na poziomie krajowym (np. Polska Wschodnia). Dodatkowo podejście terytorialne zakłada odejście od postrzegania obszarów przez pryzmat granic administracyjnych na rzecz ich indywidualnych potencjałów, barier i wzajemnych zależności. Efektywność polityki rozwoju jest uwarunkowana analizą barier i potencjałów oraz właściwego dostosowania interwencji do specyfiki poszczególnych obszarów. Zgodnie ze znowelizowaną Strategią rozwoju województwa podlaskiego do roku 2020 obszar województwa podzielony został na 6 strategicznych obszarów interwencji. Są to : - Białystok i jego obszar funkcjonalny - Subregionalne ośrodki wzrostu do których należy zaliczyć byłe miasta wojewódzkie Łomże i Suwałki

8484

- Miasta powiatowe - Obszary wiejskie - Obszar przygraniczny - Gminy, których rozwój uwarunkowany jest siecią NATURA 2000 Według powyższego podziału gmina Bargłów Kościelny zaliczona jest do 6 SOI Gminy, których rozwój uwarunkowany jest siecią NATURA 2000.

Obszary Natura 2000 w województwie podlaskim

Gminy, których rozwój uwarunkowany jest siecią Natura 2000– specyfika województwa podlaskiego wymaga koncentracji uwagi na obszarach objętych ochroną prawną Gminy oferujące miejsca atrakcyjne dla różnych rodzajów turystyki nie zawsze mogą liczyć na adekwatne dochody z tego tytułu. Ponadto przegrywają konkurencję z ośrodkami, w których realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych przebiega w sposób uproszczony w stosunku do obszarów chronionych. Dlatego strategicznym wyzwaniem będzie wzrost jakości życia, dostępności do usług publicznych oraz rozwój infrastruktury w gminach, których oferta turystyczna i uwarunkowania prawne nie dają możliwości na realizację wszelkich inwestycji. Występuje wyraźna korelacja pomiędzy rozwojem funkcji turystycznych w poszczególnych gminach a lokalizacją obszarów chronionych, co potwierdza konieczność pielęgnowania rozwoju tych funkcji. W ten sposób region ma szansę wykorzystać właściwie swoją

8585

„zieloność” i potencjał zwłaszcza w dziedzinie turystyki kwalifikowanej czy ekoturystyki. Tereny te powinny dalej być wizytówką Podlaskiego, a ich rozwój będzie opierał się o wpływy z turystyki, rozwój przedsiębiorczości (ukierunkowanej na działalność ponadlokalną) oraz relatywnie wysoką dostępność usług publicznych. W przypadku tego obszaru strategicznej interwencji szczególnie traktowane będą takie kierunki interwencji, jak poprawa jakości środowiska, trwała ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych oraz odtwarzanie i renaturalizacja ekosystemów zdegradowanych. W odniesieniu do działalności rolniczej akcent położony zostanie na produkcję tradycyjną, rolnictwo ekologiczne i produkcję żywności wysokiej jakości.

XIV FINANSOWANIE STRATEGII Podstawowym źródłem finansowania części działań zaplanowanych w Strategii są środki pochodzące z budżetu gminy Bargłów Kościelny . Jednakże z uwagi na ambitnie wytyczone cele oraz możliwość pozyskania środków z innych źródeł gmina Bargłów Kościelny będzie ubiegać się o dofinansowanie realizowanych przedsięwzięć z zewnętrznych środków finansowych. Władze Gminy przewidują pozyskanie środków finansowych z następujących źródeł:  z budżetu państwa

 z programów pomocowych Unii Europejskiej

 z programów Rządu RP

 z Fundacji Zagranicznych

 z instytucji finansowych i funduszy inwestycyjnych

 z polskich fundacji i organizacji

 z rządowych programów wspierających integrację europejską

 od inwestorów lokalnych, krajowych i zagranicznych

 z wkładu prywatnego

 z innych źródeł.

Strategia zakłada, iż na dochody budżetu składać się będą:  dotacje na zadania zlecone i realizowane na podstawie zawartych porozumień

8686

 subwencja ogólna (część oświatowa)

 dochody własne, do których zalicza się:

- podatki i opłaty lokalne,

- udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa,

- dochody z majątku gminy,

- odsetki od środków na rachunkach bankowych,

- pozostałe dochody

Władze gminy będą ubiegać się o dofinansowanie zadań z zakresu rynku pracy, turystyki, edukacji, kultury, ochrony środowiska, infrastruktury technicznej i społecznej. Gmina świadoma jest roli, jaką odegrają pozyskane fundusze w jej rozwój społeczno- gospodarczy. Dostrzega ogromną szansę na rozwój mieszkańców, sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz infrastruktury zarówno społecznej, jak i technicznej. Gmina liczy również na pozyskanie inwestorów zewnętrznych, co z kolei jest szansą na jeszcze szybszy rozwój oraz zwiększenie dochodów gminy z tytułu podatków i opłat lokalnych. Konsekwentna realizacja założeń Strategii, umiejętne wykorzystywanie lokalnych zasobów oraz wychwytywanie wszystkich pojawiających się w otoczeniu szans na pozyskanie środków finansowych z funduszy krajowych i zagranicznych na realizację zaplanowanych zadań z pewnością przyśpieszy zarówno społeczny, jak i gospodarczy rozwój Gminy Bargłów Kościelny . Tabela 32 Źródła finansowania celów zawartych a Strategii… Cel strategiczny 1 Konkurencyjna gospodarka Cel operacyjny Źródła finansowania Rozwój przedsiębiorczości  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,  Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich,  środki prywatne

Nowoczesna infrastruktura sieciowa  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,  Europejski Fundusz Rolny Rozwoju

8787

Obszarów Wiejskich,  środki prywatne,  środki budżetu państwa,  środki JST

Cel strategiczny Powiązania krajowe i międzynarodowe Cel operacyjny Źródła finansowania Aktywność lokalnych przedsiębiorców na rynku  Europejski Fundusz Społeczny ponadlokalnym Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej gminy  Budżet JST

Rozwój partnerskiej współpracy transgranicznej  Europejski Fundusz Społeczny,  Środki budżetu państwa,  Budżet JST

Podniesienie zewnętrznej i wewnętrznej  Europejski Fundusz Rozwoju dostępności komunikacyjnej Regionalnego  Budżet JST

Cel strategiczny Jakość życia Cel operacyjny Źródła finansowania Zmniejszenie skutków problemów  Europejski Fundusz Rolny Rozwoju demograficznych Obszarów Wiejskich,  Budżet JST

Poprawa spójności społecznej  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,  Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich,  środki budżetu państwa,  środki JST

Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz  Europejski Fundusz Rozwoju bezpieczeństwa publicznego Regionalnego,  Europejski Fundusz Społeczny  Środki prywatne,  Środki JST

Ochrona środowiska i racjonalne  Europejski Fundusz Rozwoju

8888

gospodarowanie jego zasobami Regionalnego,  Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich,  Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie  Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku  Europejski Fundusz Społeczny  Środki budżetu państwa  Środki prywatne

XV. WSKAŹNIKI MONITOROWANIA

. Strategia Rozwoju Gminy Bargłów Kościelny opracowana została z szerokim udziałem społeczeństwa. Dokument ten nie jest jednak zamknięty z uwagi na to, że w trakcie realizacji może podlegać okresowej ocenie, z której wyciągnięte wnioski będą w nim uwzględniane. Aby Strategia przyniosła zaplanowane efekty musi być systematycznie monitorowana. Systematyczna kontrola umożliwia bowiem wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości występujących przy realizacji założonych celów. Dzięki systematycznie przeprowadzanej kontroli będzie możliwe także określenie stopnia wdrożenia Strategii, a więc stopnia realizacji zaplanowanych działań. Realizacja Strategii należy do władz samorządowych gminy, a w szczególności do Wójta Gminy Bargłów Kościelny ponieważ to właśnie on kierując bieżącą działalnością gminy ma największy wpływ na opracowanie Strategii, następnie na jej wdrażanie, a w końcu na ocenę jej realizacji. Wójt gminy jest kluczową postacią w procesie monitoringu. Do jego głównych zadań będzie należał m.in. bezpośredni nadzór nad wdrażaniem Strategii.

8989

Tabela 33 System wskaźników monitorowania Strategii Cel strategiczny 1 Konkurencyjna gospodarka Cel operacyjny Wskaźnik Miara Rozwój Udział powierzchni upraw % przedsiębiorczości ekologicznych Liczba nowo zarejestrowanych sztuka firm Nowoczesna Odsetek podmiotów % infrastruktura sieciowa gospodarczych z dostępem do Internetu Odsetek gospodarstw domowych % z dostępem do Internetu Korzystający z sieci gazowej %

Długość nowo wybudowanych i km zmodernizowanych elektroenergetycznych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych Cel strategiczny Powiązania krajowe i międzynarodowe Cel operacyjny Wskaźnik Miara Aktywność lokalnych Udział sprzedaży eksportowej w % przedsiębiorców na sprzedaży ogółem rynku ponadlokalnym Poprawa atrakcyjności Powierzchnia ha inwestycyjnej gminy nowoudostępnionych terenów inwestycyjnych Rozwój partnerskiej Liczba nowych umów sztuka współpracy dotyczących współpracy w transgranicznej ramach EWT Podniesienie Długość nowych lub km zewnętrznej i zmodernizowanych dróg: wewnętrznej - gminnych, dostępności - powiatowych, komunikacyjnej -wojewódzkich - krajowych

9090

Cel strategiczny Jakość życia Cel operacyjny Wskaźnik Miara Zmniejszenie skutków Przyrost naturalny Narodziny/ w sztukach problemów Udział dzieci w wieku 3-5 lat % demograficznych objętych wychowaniem przedszkolnym Wskaźnik aktywności % zawodowej: - ogółem, - osób w wieku 15-24 lat, - osób w wieku 55 i więcej lat Poprawa spójności Wskaźnik zagrożenia ubóstwem % społecznej lub wykluczeniem społecznym Liczba osób korzystających ze osoby świadczeń pomocy społecznej Poprawa stanu zdrowia Liczba zabitych w wypadkach sztuki społeczeństwa oraz drogowych bezpieczeństwa Liczba rannych w wypadkach sztuki publicznego drogowych Wskaźnik wykrywalności % sprawców przestępstw Ochrona środowiska i Liczba ludności korzystającej z % racjonalne oczyszczalni ścieków gospodarowanie jego Udział odpadów zebranych w % zasobami stosunku do odpadów wytworzonych Odpady zebrane selektywnie z % gospodarstw domowych

9191

XVI ZARZĄDZANIE STRATEGIĄ

Aby Strategia Rozwoju Gminy Bargłów Kościelny osiągnęła zakładane efekty władze Gminy oraz wszystkie osoby, którym bliski jest los oraz które uczestniczyły w procesie jej tworzenia, powinni:  aktywnie uczestniczyć w realizacji poszczególnych celów strategicznych,

 czuwać nad tym, aby założenia Strategii były sukcesywnie wdrażane,

 na bieżąco monitorować postępy w jej wdrażaniu,

 zgłaszać pomysły, uwagi i propozycje zmian,

 wyszukiwać nowatorskie rozwiązania w otoczeniu,

 wychwytywać w otoczeniu pojawiające się szanse na rozwój gminy,

 identyfikować oraz ograniczać zagrożenia i przeszkody, które mogłyby opóźnić rozwój gminy,

 pobudzać prorozwojowe inicjatywy społeczne, gospodarcze, kulturalne,

 aktywnie uczestniczyć w pozyskiwaniu środków finansowych na realizację założeń Strategii ze źródeł budżetowych, pozabudżetowych krajowych i zagranicznych, w tym z Unii Europejskiej.

Efekty Strategii Rozwoju Gminy Bargłów Kościelny w dużym stopniu uzależnione są stopnia zaangażowania w jej realizację władz Gminy, instytucji, podmiotów gospodarczych, grup społecznych oraz wszystkich mieszkańców, którzy rozumieją potrzebę nieustannego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, a także troszczą się o jej zrównoważony rozwój oraz konkurencyjną pozycję w powiecie, regionie oraz Polsce.

9292