(53 ha). Do ciekawych jezior należy Głęboczek znajdujące się w granicach drobnolistna, leszczyna antropogenicznych należy fragmenty wałów ochronnych i grobli w rejonie obszarów degradacji środowiska. Działanie człowieka w tym kierunku obejmuje więc cały szereg administracyjnych Tucholi, które ze względu na silną degradację poddane zostało 15. Kiełpiński Most d ąb szypułkowy zabagnionych na północ od Bielskiej Strugi. zabiegów, procesów, nakazów i zaleceń, także podniesienie świadomości ekologicznej 16. Kiełpiński Most wierzba biała KOMENTARZ w latach 90. XX wieku różnorodnym procesom rekultywacyjnym. Skupiska składowisk surowców, głównie rolniczych skoncentrowane są wokół mieszkańców. W miejscowościach – Tuchola i Bysław (na granicy z sąsiadującym od 17. Kiełpiński Most d ąb szypułkowy (9 szt.) Przyrowa, Wielkiego i Małego Mądromierza, Brzuchowa, Słup, Żalna, Stobna, Raciąża, południa arkuszem) funkcjonują kompleksowe oczyszczalnie ścieków. Położone w obrębie Tabela 1. Jeziora i ich cechy morf ometryczne. 18. Kiełpiński Most sosna DO MAPY SOZOLOGICZNEJ 19. Kiełpiński Most d ąb szypułkowy Kiełpin i Wielkiej Komorzy. Składowiska surowców leśnych związane są natomiast arkusza miejscowości Tuchola i Mały Mędromierz posiada zarówno sieć kanalizacji sanitarnej, Wys. Powierz chnia [h a] Głęb. Głęb. 20. Kiełpiński Most d ąb bezszypułkowy (8 szt.) Objętość z okolicami Rudzkiego Mostu i Szumiącej. Składowiska surowców przemysłowych jak i burzowej. Pozostałe miejscowości, tj. Raciąż, Stobno, Lubierzyn, Białowieża, Żalno, Lp. Nazwa jeziora [m plani- 3 śred. maks. 21. Kiełpiński Most lipa (3 szt.) W SKALI 1:50 000 IRŚ KJP AJP [tys. m ] spotykane są na wschód od Tucholi. Słupy, Gostycyn czy Bysław posiadają jedynie sieć sanitarną. Międzygminne kontrolowane n.p.m.] metr [m] [m] 22. Kiełpiński Most grab (3 szt.) W centralnej części, na północny-wschód od Bladowa zlokalizowane jest składowiska odpadów komunalnych zapewnia potrzeby lokalnej społeczności. Na większości 1. Stobno 107,2 89,2 101,0 89,20 98,00 6799,30 7,60 20,20 23. Kiełpiński Most sosna zwyczajna ARKUSZ N-33-96-B 2. Lubierzyńskie 108,0 19,2 20,0 19,20 17,40 1279,90 6,70 12,30 24. Kiełpiński Most d ąb szypułkowy kontrolowane międzygminne składowisko odpadów komunalnych, które zarządzane analizowanego obszaru gospodarka odpadami jest uregulowana, co nie zmienia faktu 3. Raciąskie 104,7 9,2 37,53 39,2 35,5 2309,7 5,90 13,20 wiąz szypułkowy, dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, przez Przedsiębiorstwo Komunalne w Tucholi. Składowisko posiada jedną konieczności zorganizowania kompleksowego systemu gromadzenia, segregacji i wywozu 25. Żalno TUCHOLA 4. Okierskie 99,6 - 45,0 43,80 42,00 219,00 0,50 0,60 kasztanowiec zwyczajny (8 szt.) eksploatowaną kwaterę składowania odpadów, a w planach jest budowa trzech odpadów. W wybranych pieciu miejscach (Tuchola i Zielonka w Borach Tucholskich oraz nad 5. Głęboczek 105,2 17,4 16,0 19,20 16,30 1552,80 8,10 18,00 26. Żalno wiąz szypułkowy kolejnych (Odpady komunalne na terenie woj. kujawsko-pomorskiego 2006). rzekami) prowadzony jest w oparciu o sieć regionalną monitoring środowiska przyrodniczego. 6. Żalińskie 116,9 - 50,0 50,00 42,70 1417,00 2,80 5,50 27. Nowe Żalno klon zwyczajny, głóg dwuszyjkowy 7. Głęboczek 118,8 19,2 14,0 17,40 17,30 522,00 3,00 5,00 28. Wiśniówka dąb szypułkowy, klon zwyczajny, żywotnik olbrzymi (5 szt.) Składowisko paliw stałych występuje w Bysławiu, a cztery stacje benzynowe Opracował zespół w składzie: 8. Cekcyńskie Wielkie 99,3 121,0 131,0 121,00 115,10 11948,70 9,90 27,90 29. Kiełpin lipa drobnolistna (2 szt.) w obrębie Tucholi. W okolicach większości miejscowości oraz niejednokrotnie poza REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 9. Drzycimskie 99,3 38,7 37,5 38,70 39,90 3810,10 9,80 25,00 30. Kiełpiński Most d ąb szypułkowy (3 szt.) strefą zamieszkania występują cmentarze. Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Włodzimierz 10. Miały - - 17,5 18,00 15,80 540,00 3,00 5,20 31. Kiełpiński Most lipa szerokolistna Na opisywanym obszarze nie stwierdzono żadnych widocznych form rekultywacji 11. Gwiazda 99,1 53,0 60,0 53,00 53,00 3808,50 7,20 20,20 32. Gołąbek dąb szypułkowy (9 szt.) Degradacja gleb środowiska przyrodniczego. Marszelewski 12. Mędromierz 141,0 - 32,5 29,80 28,70 864,20 2,90 5,20 33. Gołąbek dąb szypułkowy Obszar objęty arkuszem Tuchola w swojej zachodniej części stanowi 13. Bysławskie 99,2 69,0 75,0 69,00 56,50 7031,50 10,20 28,50 34. Gołąbek dąb szypułkowy NIEU ŻYTKI OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU 14. Lucimskie 95,2 - 28,5 28,20 27,00 2397,00 8,50 27,30 35. Gołąbek dąb szypułkowy (2 szt.) wysoczyznowy, więc główne przejawy degradacja gleb wynikają z działalności 15. Szpitalne 88,0 66,4 75,0 66,40 69,10 5008,70 7,50 19,60 36. Gołąbek dąb szypułkowy rolniczej. Podobna sytuacja dotyczy południowo-wschodniej części arkusza. Na obszarze objętym arkuszem mapy Tuchola na terenie torfowiskowego 37. Gołąbek leszczyna turecka dwuwierzchołkowa Położenie fizycznogeograficzne IRŚ – Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie Znaczne kompleksy gruntów narażone są na degradację naturogeniczną 38. Gołąbek dąb szypułkowy rezerwatu przyrody Bagna nad Stążki występuje nieużytek naturogeniczny. Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne opracowanym przez KJP – Katalog Jezior Polski A. Choiński (2006) i uprawową, a w strefach znacznych nachyleń zboczy, głównie są lokalnie AJP – Atlas Jezior Polski, praca zbiorowa pod red. J. Jańczaka (1997) 39. Gołąbek dąb szypułkowy (3 szt.) Kondrackiego (2000), obszar objęty arkuszem mapy Tuchola położony jest 40. Plaskosz dąb szypułkowy zerodowane. W obrębie obszarów wysoczyznowych lokalnie występują też gleby OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO zakwaszone, m.in. w okolicy Wielkiego i Małego Mędromierza, Przyrówka, Bladowa, w granicach podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (314) i makroregionie Wody podziemne 41. Nadleśnictwo Tuchola sosna "Anastazja" I STOPNIA JEGO DEGRADACJI Pojezierza Południowopomorskie (314.6-7). W ramach tego makroregionu wyróżnić W obrębie analizowanego obszaru wyróżniono cztery główne użytkowe poziomy 42. Słupy lipa drobnolistna (2 szt.) Kiełpina, Stobna i Nowego Sumina. Liczne wzniesienia kemowe oraz moren martwego 43. Słupy lipa drobnolistna (2 szt.) można cztery mezoregiony, z których największą powierzchnię zajmuje mezoregion wodonośne: czwartorzędowy, czwartorzędowo-palogeńsko-neogeński oraz mioceński lodu w zachodniej części arkusza mogą być lokalnie narażone na erozję wodną Stan środowiska przyrodniczego analizowanego arkusza wynika 44. Mały Mędromierz dąb szypułkowy i wietrzną. W rejonie większych miejscowości występują gleby przekształcone Pojezierze Krajeńskie (314.69) na zachodzie. Na północy położony jest mezoregion i oligoceński (Oficjalska i in. 2000). Warunki występowania poziomu czwartorzędowego 45. Tuchola cis pospolity (5 szt.) z funkcjonowania dwóch dominujących geoekosystemów – wschodniego fragmentu Bory Tucholskie (314.71), w środkowej części wbijający się klinem od południa są odmienne w zachodniej (wysoczyznowej) części obszaru w porównaniu do części 46. Tuchola lipa drobnolistna antropogenicznie. Dotyczy to przede wszystkim Tucholi, Bysławia, Wielkiego i Małego wysoczyzny krajeńskiej i o podobnym charakterze zachodniego fragmentu wysoczyzny fragment mezoregionu Dolina Brdy (314.72). Zajmujący najmniejszą powierzchnię wschodniej związanej z sandrem i doliną Brdy. W części wysoczyznowej poziom 47. Tuchola lipa drobnolistna (3 szt.) Mądromierza, Żalna, Raciąża i Stobna. świeckiej oraz rozdzielającej je sandru Brdy i jej doliny. Wspomniane, zasadniczo arkusza mezoregion Wysoczyzna Świecka (314.73) zlokalizowany w jego południowo- czwartorzędowy posiada charakter międzyglinowy i występuje w osadach 48. Tuchola orzech włoski różniące się krajobrazowo i funkcjonalnie geokompleksy w istotny sposób 49. Tuchola kasztanowiec zwyczajny wschodnim krańcu obejmuje głównie jeziora i ich doliny. Zasięgi poszczególnych piaszczystych zlodowacenia wisły, najczęściej na głębokości od 8 do nawet 50 m. Degradacja lasów odzwierciedlają i różnicują antropopresję tego obszaru. Najbardziej przekształcone 50. Tuchola kasztanowiec zwyczajny Lasy są trwałym i ważnym elementem szaty roślinnej, który istotnie oddziaływuje jednostek fizycznogeograficznych przedstawia poniższa rycina. Zasilany jest opadami atmosferycznymi, które infiltrują przez nadległe osady 51. Tuchola lipa drobnolistna, jesion wyniosły, żywotnik olbrzymi (5 szt.) obszary dotyczą eksploatowanych rolniczo płatów wysoczyznowych czemu sprzyjają półprzepuszczalne i posiada napięte zwierciadło wody. Miąższość utworów 52. Tuchola cis pospolity (2 szt.) na krajobraz obszaru. Występujące na arkuszu lasy wchodzące w skład Borów kompleksy orne o średniej przydatności rolniczej. wodonośnych wynosi od 4 do 28 m. Wydajności potencjalnych studni są także 53. Wybudowania nad Brdą dąb szypułkowy Tucholskich, stanowią zwarty, monolityczny kompleks, który przestrzennie pokrywa się Obszary kompleksów leśnych stanowiące zwarty, monolit leśny borów sosnowych znacznie zróżnicowane: od 11 do 67 m3/h, a w okolicy Raciąża i do 70 m3/h i więcej 54. Wybudowania nad Brdą dąb szypułkowy z obszarem sandru i doliny Brdy. o znacznej wartości krajobrazowej, charakteryzują się stosunkowo małą degradacją (Oficjalska i in. 2000). We wschodniej części obszaru poziom czwartorzędowy 55. Wybudowania nad Brdą dąb szypułkowy Występujące na obszarze arkusza lasy cechują się dobrym stanem zdrowotnym, środowiska przyrodniczego. Wynika to m.in. z faktu braku większych miejscowości, 56. Wybudowania nad Brdą dąb szypułkowy a drzewostany należą do klasy słabych uszkodzeń. Głównymi czynnikami uszkodzeń związany jest z osadami piaszczystymi sandru Brdy. Są to piaski zarówno 57. Wybudowania nad Brdą sosna, dąb szypułkowy oprócz Tucholi, ciągów komunikacyjnych o znaczeniu krajowym oraz inwestycji drobnoziarniste, jak i gruboziarniste wypełniające kopalną dolinę Brdy. Zasilanie tego 58. Wybudowania nad Brdą cis aparatu asymilacyjnego są czynniki biotyczne, a zwłaszcza masowe pojawianie się szczególnie uciążliwych dla środowiska. poziomu odbywa się bezpośrednio opadami atmosferycznymi, które łatwo infiltrują. 59. Wybudowania nad Brdą dąb szypułkowy szkodliwych owadów, w tym brudnicy mniszki, strzygonia choinówki, paprocha Ze względu na przynależność obszaru do kompleksu leśnego „Bory Tucholskie” Zwierciadło tego poziomu jest swobodne. Miąższość utworów wodonośnych waha się 60. Leśnictwo Plaskosz dą b szypułkowy cetyniaka, a także chorób grzybowych. Silniejsza degradacja lasów lokalnie zaznacza o funkcji krajowej teren ten jest szczególnie istotny z punktu widzenia zaspokajania od 10 do ponad 70 m, a wydajność potencjalnych studni od 70 do 120 m3/h. Z wód 61. Leśnictwo Plaskosz cis pospolity dwuwierzchołkowy się w rejonie Tucholi. potrzeb turystycznych, rekreacyjnych i krajobrazowych, nie tylko mieszkańców 62. Leśnictwo Plaskosz dąb szypułkowy (2 szt.) Na większości obszarów leśnych przyczyną degradacji jest intensywna, czwartorzędowych korzystają ujęcia wód podziemnych m.in. w Bysławiu i Mędromierzu. 63. Brzuchowo dąb szypułkowy najbliższych miejscowości czy regionu, ale także turystów z całego kraju. Poziom czwartorzędowo-paleogeńsko-neogeński w środkowej części obszaru 64. Leśnictwo Żółwiniec cis pospolity (2 szt.) niekontrolowana penetracja turystyczna i masowa rekreacja oraz zbiór runa i innych Przejawem dużych walorów przyrodniczych tego obszaru jest ustanowienie na charakteryzuje się napiętym zwierciadłem wody oraz silnie zróżnicowanymi 65. Rudzki Most sosna zwyczajna dwuwierzchołkowa (2 szt.) produktów leśnych. Czynniki te powodują zaśmiecanie lasów oraz zwiększenie obszarze arkusza szeregu form ochrony przyrody, w postaci licznych pomników parametrami. Posiada duże znaczenie gospodarcze, gdyż eksploatowany jest przez 66. Rudzki Most dąb szypułkowy możliwości występowania pożarów. Przyczyną degradacji lasów są także przecinające przyrody, rezerwatów przyrody, użytków ekologicznych, obszarów ochrony siedlisk ujęcie miejskie w Tucholi. Poziom mioceński stwierdzono tylko w kilku miejscach (m.in. 67. Nadleśnictwo Tuchola d ąb (6 szt.) kompleksy leśne eksploatowane ciągi komunikacyjne. i ptaków (Natura 2000), fragmentów parków krajobrazowych – Tucholskiego z otuliną 68. Nadleśnictwo Tuchola d ąb szypułkowy w części NE i środkowej), a oligoceński posiada znaczenie gospodarcze jedynie w SW i Krajeńskiego, Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie oraz obszarów chronionego 69. Nadleśnictwo Tuchola d ąb szypułkowy, sosna zwyczajna Degradacja wód powierzchniowych części obszaru i występuje w piaskach drobnoziarnistych na głębokości 117–137 m. 70. Nadleśnictwo Tuchola d ąb szypułkowy krajobrazu. Powyższe formy ochrony przyrody w sposób istotny wpływają na ograniczenie 71. Nadleśnictwo Tuchola d ąb szypułkowy Na obszarze objętym arkuszem funkcjonują dwie kompleksowe oczyszczalnie stopnia degradacji środowiska. Gleby 72. Nadleśnictwo Tuchola sosna ścieków. Pierwsza z nich położona jest w południowej części miasta Tuchola nad rzeką Walory przyrodniczo-produkcyjne lasów zostały podkreślone poprzez Zróżnicowana rzeźba terenu, utwory powierzchniowe oraz uwarunkowania 73. Rudzki Most głaz narzutowy "Jagiełło" Kicz, prawym dopływie Brdy, która jest jej bezpośrednim odbiorcą oczyszczonych ustanowienie na ich obszarze Leśnego Kompleksu Promocyjnego, który promuje 74. Rudzki Most dąb szypułkowy ścieków. Druga, położona na granicy dwóch arkuszy (Tuchola i Gostycyn) w rejonie klimatyczne, mają zasadniczy wpływ na wykształcenie się charakteru pokryw glebowych 75. Rudzki Most dąb szypułkowy (2 szt.) proekologiczną gospodarkę leśną. Bysławia odprowadza ścieki rowem melioracyjnych do rzeki Brdy (poza zasięgiem i ich przydatność rolniczą. Pokrywa glebowa na analizowanym arkuszu jest zróżnicowana. 76. Rudzki Most lipa Stan ekologiczny wybranych komponentów środowiska przyrodniczego, w tym wód W zachodniej, a szczególnie w północno zachodniej jego części w obrębie Pojezierza 77. Rudzki Most lipa (2 szt.) arkusza). Podstawowe dane o zrzutach ścieków przedstawia Tabela 3. powierzchniowych i podziemnych, powietrza atmosferycznego oraz lasów i gleb jest 78. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Most g łaz narzutowy "Głaz Słowackiego" Krajeńskiego występują znaczne zwarte kompleksy powierzchni zbudowanych z glin Tabela 3. Ważniejsze zrzuty ścieków. dobry. Główne przyczyny pogarszające jakość i stan ekologiczny wód na analizowanym zwałowych wykształconych w postaci glin lekkich, średnich i ciężkich, lokalnie z piasków 79. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Most lipa drobnolistna (2 szt.) obszarze zostały wskazane przez Lewandowską-Robak i in. (2011). 80. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Most d ąb szypułkowy Rodzaj Urządzenie Kierunek gliniastych mocnych i lekkich. Na tych obszarach, wykształciły się żyzne gleby brunatne, 81. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Most lipa drobnolistna "Świecznica" Lp.* Miejscowość Zakład Ilość [m3/d] Większość zagrożeń i problemów w funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego ścieków oczyszczające zrzutu właściwe, wyługowane i kwaśne o wysokich klasach bonitacyjnych. Gleby te stanowią 82. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Most sosna zwyczajna "Czarcia sosna" w skali całego arkusza wynika z prowadzenia gospodarki rolnej, głównie w jego części Przedsiębiorstwo rzeką Kicz kompleksy orne o wysokiej przydatności rolniczej zaliczanych do kompleksów pszennych 83. Rudzki Most dąb szypułkowy, lipa drobnolistna 1. Tuchola komunalne 2 250 kompleksowa zachodniej oraz intensywnych procesów związanych z gospodarką leśną i aktywną Komunalne do Brdy bardzo dobrych i dobrych np. w okolicy miejscowości; Łyskowo i na północ od Tucholi 84. Rudzki Most sosna zwyczajn a (3 szt.) penetracją turystyczno-rekreacyjną w części wschodniej. (Kiełpin, Białowieża, Stobno, Lubierzyn, Nowe Żalno). Na pozostałych obszarach 85. Rudzki Most cis * numeracja zgodna z numeracją na mapie W otoczeniu niektórych miejscowości występują składowiska surowców, zarówno 86. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn dąb szypułkowy (6 szt.) wysoczyznowych, także na fragmentach Wysoczyzny Świeckiej, pokrywa glebowa ma 87. Nadleśnictwo Tuchola-Cekcynek sosna zwyczajna Na podstawie wyników badań rzeki Brdy w profilu Piła Młyn przeprowadzonych rolniczych, jak i leśnych. Znaczne źródła emisji gazów i pyłów dotyczą głównie Tucholi bardzo mozaikowy układ. Dominują gleby wykształcone na piaskach gliniastych lekkich i 88. Świt dąb szypułkowy (2 szt.) przez WIOŚ w Bydgoszczy należy stwierdzić, że rzeka ta charakteryzuje się dobrym i mogą stanowić lokalne zagrożenie oraz wpływać na degradację sąsiadujących od mocnych zaliczane do gleb brunatnych właściwych i pseudobielicowych należących do 89. Świt lipa drobnolistna, dąb szypułkowy (4 szt.) potencjałem ekologicznym oraz zadowalającym poziomem sanitarnym (Tabela 4). południowego-wschodu kompleksów leśnych. Pozostałe miejscowe będące źródłami kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego. Tylko lokalnie występują tu gleby 90. Świt grab Jakość wód Bielskiej Strugi odpowiada najlepszej, I klasie, odmiennie niż jej stan niskiej emisji gazów i pyłów stanowią jedynie miejscowe zagrożenie dla stanu środowiska. wykształcone na piaskach słabo gliniastych, gleby brunatne wyługowane, należące do 91. Świt lipa drobnolistna, dąb szypułkowy (7 szt.) 92. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn dąb szypułkowy (9 szt.) sanitarny, który jest niezadowalający. Zauważalna jest jednak wyraźna tendencja do kompleksu żytniego słabego i bardzo słabego. W środkowej, części analizowanego 93. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn dąb szypułkowy (9 szt.) polepszania stanu sanitarnego tego cieku od co najmniej 2003 roku. Jakość wód rzeki WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA I OCHRONY ŚRODOWISKA obszaru w obrębie sandru i doliny Brdy występują zwarte kompleksy leśne należące do Budowa geologiczna 94. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn lipa drobnolistna Kicz na podstawie wskaźników fizyko-chemicznych oceniono poniżej stanu dobrego tzw. borów tucholskich. Występują tu głównie gleby pseudobielicowe i brunatne właściwe 95. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna Analizowany obszar, w części zdominowanej przez grunty orne pełni przede Obszar arkusza położony jest w strefie granicznej dwóch obszarów z uwagi na podwyższone stężenie fosforanów. Ponadto we wszystkich porach roku wykształcone na piaskach luźnych i słabo gliniastych tworząc kompleks żytni bardzo 96. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn dąb szypułkowy (2 szt.) wszystkich funkcję rolniczą i z tego względu kształtowanie i ochrona środowiska platformowych: wschodnioeuropejskiego i środkowo-zachodnioeuropejskiego. Strefa stwierdzano wysoką liczbę bakterii coli typu kałowego. Pomimo tego następuje słaby lub żytnio łubinowy, a więc o mniejszej przydatności rolniczej. Dna licznych rynien, 97. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna (3 szt.) powinna obejmować przede wszystkim ochronę gleb, a także wód powierzchniowych graniczna tych jednostek tektonicznych o ukierunkowaniu NW–SE przebiega w okolicy 98. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna zwyczajna powolna poprawa stanu sanitarnego tego cieku (Raport o stanie środowiska ...2012). lub zagłębień wytopiskowych zajmują najczęściej osady organogeniczne (torfy) i w szkodliwymi związkami związanymi z gospodarką rolną. Dodatkowo, na obszarze tym Tucholi (Znosko 1998). Tak więc, południowo zachodnią cześć analizowanego obszaru 99. Świt dąb szypułkowy Przyczyną słabej jakości i słabego stanu sanitarnego Kiczy jest zarówno rolniczy związku z tym gleby torfowe i murszowo-torfowe. Są to tereny trwałych użytków zielonych, występuje systemy jezior rynnowych o istotnym znaczeniu turystyczno-rekreacyjnym, budują miąższe osady permsko-mezozoiczne będące elementem strukturalnym wału 100. Świt dąb szypułkowy(2 szt.) charakter zagospodarowania jej zlewni, jak i fakt, iż jest ona odbiornikiem ścieków bardzo dobrych, średnich lub słabych. Równiny zalewowe, głównie rzeki Brdy, zajmują 101. Świt dąb szypułkowy które wymagają szczególnej ochrony. W przypadku tych obszarów wspomóc ten środkowopolskiego (antyklinorium pomorskie). Północno wschodnia część arkusza oczyszczonych z Tucholi i okolic. Wyjątkowo dobrymi parametrami wyróżnia się mady rzeczne i trwałe użytki zielone, łąki i pastwiska. Na analizowanym arkuszu obszary 102. Świt dąb szypułkowy proces może modernizacja istniejącej i realizacja nowej sieci kanalizacji sanitarnej oraz położona jest z kolei w obrębie synklinorium brzeżnego (odcinek pomorski). Po inwersji Szumionka, która ma typowo leśny charakter zlewni. Jej wody wykazują cechy gruntów ornych należące od 1 do 5 oraz 8 klasy kompleksów przydatności rolniczej, 103. Leśnictwo Świt lipa drobnolistna deszczowej, właściwe zagospodarowanie osadów ściekowych, a także budowa bruzdy środkowopolskiej w kredzie górnej obszar uległ stopniowemu wypiętrzaniu, co 104. Świt lipa drobnolistna charakterystyczne dla I klasy w zakresie wskaźników fizyko-chemicznych, dobry jest występujące w zachodniej i skrajnie południowo-wschodniej jego części podlegają przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. Nowoczesne zbiorniki na ścieki komunalne sprzyjało procesom denudacyjnym. Jednocześnie w lokalnych zbiornikach trwała 105. Świt dąb szypułkowy (6 szt.) także stan sanitarny cieku. Warto podkreślić, że wysoka jakość wody Szumionki ochronie (Mapa glebowo-rolnicza… 1987). powinny być instalowane na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej nie ma paleoceńska akumulacja morska w efekcie której nastąpiła akumulacja mułków, 106. Świt dąb szypułkowy obserwowana jest niezmiennie od wielu lat (Marszelewski 2015). 107. Świt dąb szypułkowy (2 szt.) ekonomicznego uzasadnienia. Ważnym elementem polityki proekologicznej jest piasków i wapieni marglistych. W okresie eocenu i oligocenu w wyniku transgresji Szata roślinna 108. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna Tabela 4. Stan czystości badanych cieków i jezior. prowadzenie kontroli kanalizacji wokół zbiorników wodnych, a w przypadku obszarów morskiej rozpoczęła się depozycja osadów formacji czempińskiej, natomiast w okresie 109. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna zwyczajna Naturalne zbiorowiska roślinne omawianego obszaru wykształciły się stopniowo Punkt nieskanalizowanych – kontrola wywozu ścieków ze zbiorników bezodpływowych. Rzeka lub jezioro / km Ocena stanu Kategoria podatności miocenu w warunkach śródlądowych miała miejsce sedymentacja pokładów węgla 110. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn dąb szypułkowy "Wisielec" Lp. pomiarowo- Rok w okresie późnego glacjału ostatniego zlodowacenia i w holocenie. Według biegu rzeki ekologicznego na degradację Istotna jest także modernizacja i rozbudowa wybranych ujęć wody. brunatnego (serie łużyckie, lubińskie, środkowopolskie), (Słodkowska 2000). Schyłek 111. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna (2 szt.) kontrolny geobotanicznego podziału Polski (Szafer, Zarzycki 1972) analizowany obszar leży Dla zachowania walorów przyrodniczych oraz trwałości funkcjonujących neogenu (pliocen) oraz okres preglacjalny nie jest udokumentowany obecnością 112. Nadleśnictwo Tuchola-Rudzki Młyn sosna zwyczajna "Bliźniaczki" 1. Brda Piła Młyn 2013 umiarkowany - w granicach Państwa Holarktydy, Obszaru Eurosyberyjskiego, Prowincji Niżowo-Wyżynnej- 113. Łyskowo jesion wyniosły, lipa drobnolistna (3 szt.) ekosystemów leśnych we wschodniej części arkusza istotna jest ich ochrona przed osadów (luka stratygraficzna). Ukształtowanie powierzchni podczwartorzędowej jest 2. Szumionka Piła Młyn 2013 umiarkowany - Środkowoeuropejskiej, Dziale Bałtyckim (A), Poddziale Pas Równin Przymorskich 114. Łyskowo cis pospolity 3. Bielska Struga Ujście 2013 umiarkowany - możliwą degradacją, której potencjalne źródła znajdują się bezpośrednio przy jego dość zróżnicowane. Najwyżej powierzchnia ta znajduje się w rejonie Łyskowa (115 m i Wysoczyzn Pomorskich (A1), na granicy dwóch Krain – na północy Pojezierze 115. Nadleśnictwo Tuchola-Piekiełko jarzębina brekinia (2 szt.) 1996, zachodniej granicy (Tuchola). Zwarte obszary leśne powinna obejmować przede n.p.m.), najniżej w okolicy Kiełpina (25–30 m p.p.m.), (Pikies 2007, 2009). Rzeźba ta 116. Nadleśnictwo Tuchola-Piekiełko dąb szypułkowy (3 szt.) 4. Jezioro Cekcyńskie - II* II Pomorskie (5) i Okręg Kartuski (c) oraz na południu Pomorski Pas Przejściowy (6), 2005 wszystkich racjonalna i proekologiczna gospodarka leśna. Główne działania w tym jest wynikiem preglacjalnych procesów denudacyjnych i erozyjnych oraz późniejszych 117. Nadleśnictwo Tuchola-Piekiełko grupa głazów narzutowych "Piekło" 5. Jezioro Drzycimskie - 2005 II* II Okręgu Borów Tucholskich (c). zakresie powinny obejmować coraz lepsze rozpoznanie stanu biocenoz leśnych, procesów związanych z obecnością kolejnych plejstoceńskich lądolodów. Najstarszymi 118. Nadleśnictwo Tuchola-Piekiełko sosna zwyczajna (2 szt.) 1999, n.o.n.* Zgodnie z podziałem Polski na regiony geobotaniczne zaproponowanym przez 119. Nadleśnictwo Tuchola-Piekiełko dąb szypułkowy 6. Jezioro Głęboczek - II monitoring potencjalnych zagrożeń, promowanie wielofunkcyjności lasów, w tym ich osadami lodowcowymi są poziomy glin zlodowaceń kompleksu południowopolskiego 2006 III* Matuszkiewicza (2002) obszar arkusza położony jest w trzech Działach – Pomorskim 120. Nadleśnictwo Tuchola-Piekiełko sosna zwyczajna (2 szt.) 7. Jezioro Stobno - 1998 n.o.n.* II bieżącego i przyszłego znaczenia turystyczno-rekreacyjnego. Do ważnych zadań w tym w obrębie których stwierdza się występowanie wielu struktur glacitektonicznych. 121. Gostycyn dąb szypułkowy 1999, (A) na północnym-wschodzie, Brandenbursko-Wielkopolskim (B) na zachodzie oraz 8. Jezioro Szpitalne - II* II zakresie należy także stopniowe dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do Nasunięcia lądolodu zlodowaceń środkowopolskich poprzedzone były erozją, 122. Gostycyn dąb szypułkowy (2 szt.) 2004 Mazowiecko-Poleskim (E) na południowym-wschodzie. W ramach pierwszego istniejących siedlisk, zwiększenie zróżnicowania struktury pionowej drzewostanów oraz a następnie akumulacją wodnolodowcową. Najlepiej zachowały się gliny zlodowacenia 123. Gostycyn dąb szypułkowy wymienionego Działu wyróżnionymi hierarchicznie jednostkami niższego rzędu są: * klasa wyznaczona w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004, klasyfikacja ta urozmaicenie form zmieszania. Istotnym elementem jest również przebudowa Warty w obrębie których stwierdza się występowanie porwaków osadów paleogeńskich 124. Gostycyn sosna, dąb szypułkowy Okręg Borów Tucholskich (A.5c.6), drugiego Działu Okręg Złotowsko-Chojnicki (B.1.4), 125. Gostycyn dąb szypułkowy (2 szt.) zawiera 5 klas drzewostanów w kontekście ich większej odporności na zanieczyszczenia przemysłowe. np. okolice Mędromierza Małego i Okierska. Z okresu zlodowacenia vistuliańskiego n.o.n. – nie odpowiada normom a ostatniego z wymienionych Działów – Okręg Wysoczyzny Świeckiej (E.1.1). 126. Gostycyn głaz narzutowy Ze względu na szczególne walory przyrodnicze i turystyczno-rekreacyjne występują tu osady stadiału górnego odpowiadające seriom glacjalnym fazy Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej opracowanej przez Tramplera i in. 127. Gostycyn głaz Rozpoznanie stanu czystości, czy tym bardziej stanu ekologicznego jezior na meandrującego systemu rzeki Brdy oraz głęboko wciętej doliny Stążki obszar ten poznańskiej i leszczyńskiej. Z nasunięciem lądolodu subfazy krajeńskiej związana jest modrzew europejski, sosna wejmutka, sosna (1990) obszar arkusza leży w całości w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej (III) w trzech 128. Teolog analizowanym obszarze jest dobre, chociaż ogranicza się do jezior o największych wymaga szczególnej troski o zachowanie ich naturalnych cech krajobrazowych. drumlinizacja obszarów wysoczyznowych (Pasierbski 2003), natomiast faza pomorska zwyczajna, świerk pospolity, lipa drobnolistna Dzielnicach, największej na zachodzie – Pojezierze Krajeńskie (III.2), mniejszej na powierzchniach. Badania jezior były prowadzone w różnych latach i według różnych Podstawą realizacji powyższych wskazań dotyczących kształtowania i ochrony zapisała się depozycja piasków wodnolodowcowych sandru Brdu. W późnym glacjale * numeracja zgodna z numeracją na mapie północnym-wschodzie – Bory Tucholskie (III.1) oraz fragmentarycznej na metodyk obowiązujących w przeszłości i aktualnie. W latach 90. XX wieku stwierdzono środowiska na opisywanym obszarze jest podniesienie poziomu w zakresie i holocenie miała miejsce akumulacja osadów eolicznych oraz w obrębie obniżeń Największą powierzchnię w obrębie arkusza zajmuje rezerwat krajobrazowy południowym-wschodzie – Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie (III.3). (według nieobowiązującej już metodyki) słaby stan czystości jeziora Głęboczek proekologicznej gospodarki, kultury rolnej, świadomości i odpowiedzialności za jakość (rynny subglacjalne, wytopiska) gytii, kredy jeziornej i torfów. Dolina Rzeki Brdy, który ustanowiony został w 1994 roku celem ochrony cechującej się Na obszarze arkusza dominują lasy, które stanowią prawie 40% jego powierzchni w Tucholi oraz jeziora Stobno. Pozostałe badane jeziora sklasyfikowano w klasie i stan środowiska oraz tworzenie harmonii pomiędzy człowiekiem a przyrodą. wybitnymi walorami krajobrazowymi, geomorfologicznymi i przyrodniczymi 20- (około 12 tys. ha) i występuję głównie w postaci dużego, zwartego, jednorodnego II (Tabela 4). Najnowsze wyniki badań przeprowadzone wg zaleceń RDW wskazują na Do innych szczegółowych zadań w zakresie kształtowania i ochrony środowiska Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia kilometrowego fragmentu doliny Brdy na wschód od Tucholi (Rąkowski 2005). Rezerwat kompleksu. Całość obszaru zarządzana jest przez Regionalną Dyrekcję Lasów znaczne zróżnicowanie ogólnego stanu ekologicznego każdego z trzech – jak dotąd – zaliczyć można: Obszar arkusza charakteryzuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą młodoglacjalną torfowiskowy Bagna nad Stążką obejmuje natomiast 5-kilometrowy odcinek rzeki Stążki Państwowych w Toruniu i przynależy w zdecydowanej większości do Nadleśnictwa ocenionych jezior. Wynika to ze różnych uwarunkowań naturalnych i antropogenicznych  dbanie o stan gruntów podatnych na denudację antropogeniczną i uprawową, (Andrzejewski 2001), której deniwelacje względne osiągają 82 m. Najwyższym poniżej mostu drogowego na drodze Tuchola – Tleń i ochroną obejmuje występujące Tuchola. Na północy ustanowiono Nadleśnictwo Woziwoda, a na południu występujących w zlewniach całkowitych jezior, a także związane jest z parametrami  zalesianie gleb o niskich walorach ekologicznych i produkcyjnych, a także znacznie punktem jest szczyt pagórka moreny martwego lodu usytuowany pomiędzy Bladowem w dolinie rzeki torfowiska niskie, przejściowe i wysokie wraz z stanowiskami roślin Nadleśnictwo Zamrzenica. Pod względem siedliskowym przeważają siedliska borowe odnoszącymi się do ich powierzchni i głębokości (Marszelewski 2015). nachylonych zboczy rynien subglacjalnych, zagłębień wytopiskowych i dolin, i Białowieżą (163,8 m n.p.m.), natomiast najniższy stanowi poziom rzeki Brdy rzadkich (Rąkowski 2005). Położony w północno-wschodnim skraju arkusza rezerwat z głównym gatunkiem lasotwórczym, którym jest sosna (Pinus slylvestris).  wprowadzenie zalesień śródpolnych, w południowej części analizowanego obszaru (Pikies 2007, 2009). W rzeźbie terenu krajobrazowy Źródła Rzeki Stążki powołany został w 1994 roku dla ochrony górnego Szata leśna obszaru wykazuje bogate zróżnicowanie wynikające z rzeźby Degradacja wód podziemnych  troska o właściwe funkcjonowanie śródleśnych hydrotopów leśnych, wyróżnić można trzy zasadnicze rejony. Całą część zachodnią zajmuje wysoczyzna fragmentu doliny rzeki Stążki wraz z jej źródłami. Teren rezerwatu cechują wybitne i stopnia wilgotności terenu związanego z torfowiskami, zbiornikami wodnymi, Pod względem chemicznym wody podziemne należą do typu wodorowęglanowo-  doskonalenie gospodarki odpadami, w tym polepszenie systemu odbioru odpadów morenowa (Pojezierze Krajeńskie), której powierzchnia zalega na wysokości od 140 do walory krajobrazowe, w tym bardzo wyjątkowo urozmaicona rzeźba. Zbocza doliny strumieniami, wprowadzającymi zmienność warunków ekologicznych, urozmaicających wapniowo-magnezowego, posiadają niską mineralizację i często podwyższoną komunalnych i ich deponowaniem na istniejących składowisk, 150 n.p.m. Wschodnią część obszaru zajmuje równina sandru Brdy (Galon 1953) Stążki porasta bór świeży, zaś jej dno łęg jesionowo-olszowy (Rąkowski 2005). obraz siedlisk i zbiorowisk roślinnych. Stopień naturalności roślinności leśnej jest zawartość żelaza oraz magnezu. Na obszarach charakteryzujących się małą izolacją  likwidację niekontrolowanych miejsc odpadów w otoczeniu wsi na skraju lasów, którego powierzchnia obniża się z północy na południe od 115–120 m n.p.m. do 98- W południowej części arkusza występuje nieznacznej powierzchni OChK Zalewu jednak stosunkowo niski (Cyzman 2008). widoczny jest wpływ antropopresji na skład chemiczny tych wód, zwłaszcza w okolicy dbanie o zachowanie walorów turystycznych jezior i ich stref brzegowych, 100 m n.p.m. W południowo wschodniej części arkusza występują fragmenty niżej Koronowskiego, a w jej poł udniowo-zachodniej części skrajny fragment OChK Doliny Rzeki Nowego Żalna i Nowego Sumina, gdzie zaliczono je do III klasy jakości. Stężenia  likwidację istniejących mogilników, zalegającej wysoczyzny należącej do Wysoczyzny Świeckiej. Rzeźbę falistych Kamionki. Pierwszy z nich cechuje się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi Klimat żelaza i manganu prawie na całym obszarze przekraczają wartości dopuszczalne dla  zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza poprzez stopniową wymianę i płaskich powierzchni wysoczyznowych urozmaicają liczne pagórki kemowe, moreny i turystycznymi, a drugi walorami krajobrazowymi (Mapa obszarów chronionych… 2001). Opisywany obszar jest położony w strefie klimatu umiarkowanie ciepłego – wód pitnych (Marszelewski 2015). kotłowni węglowych na gazowe. martwego lodu, ozy oraz systemy rynien subglacjalnych i zagłębień wytopiskowych po przejściowego, który kształtowany jest na styku morskich mas powietrza znad Oceanu Wschodnią część arkusza pokrywa obszar specjalnej ochrony ptaków „Bory Szczegółowe wytyczne i wskazania dotyczące kształtowania i ochrony środowiska bryłach martwego lodu (Murawski 1969, 1973). Wyróżniającą się formą jest Atlantyckiego oraz mas kontynentalnych znad Europy Wschodniej, a nawet Azji. Tucholskie” (PLB220009). Ta jedna z większych w północnej Polsce naturalnych, Degradacja powietrza atmosferycznego przyrodniczego zawarte są w opracowywanych dla gmin strategiach rozwoju, planach równoleżnikowa rynna subglacjalna, którą wykorzystuje rzeka Kicz. Większa część Ścieranie się tych głównych mas powietrza, przemieszczanie się różnych ośrodków faunistycznych ostoi jest miejscem występowania co najmniej 28 gatunków ptaków Analizowany obszar cechuje występowanie emitorów pyłowych i gazowych do gospodarki odpadami oraz programach ochrony środowiska. miasta Tuchola położona jest we wschodniej jej części. Wąskie i kręte rynny barycznych oraz frontów atmosferycznych powoduje w tym rejonie dużą zmienności z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym 6 gatunków wymienionych w Polskiej Czerwonej atmosfery (Tabela 5), z których 5 zlokalizowanych jest w rejonie Tucholi, a pozostałe subglacjalne o ukierunkowaniu północny wschód, południowy zachód rozcinają także Literatura i materiały źródłowe pogody oraz warunków klimatycznych z roku na rok. Biorąc pod uwagę podział Księdze (Rąkowski i in. 2012). Dodatkowo, w obrębie dolin rzek Brdy i Stążki w południowej części arkusza. Największymi emitorami gazów są zlokalizowane w Tucholi powierzchnie sandru Brdy. Najbardziej charakterystyczne wykorzystują dopływy Brdy Andrzejewski L., 2001, Ukształtowanie powierzchni terenu oraz budowa geologiczna, [W:] Przyroda obszaru Polski na regiony klimatyczne według Wosia (1999), analizowany obszar ustanowiono reprezentatywny dla przyrody Borów Tucholskich obszar specjalnej – Przedsiębiorstwo Komunalne oraz zakłady przemysłu drzewnego. Lokalnym źródłem np. rzeka Stążka i Szumionka. Z kolei w południowo wschodniej części obszaru rzeźbę Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Bydgoszcz. usytuowany jest w centralnej części regionu Chełmińsko-Toruńskiego. Na tle ochrony siedlisk „Dolina Brdy i Stążki w Borach Tucholskich” (PLH040023). odoru jest ferma i ubojnia drobiu w Gostycynie. Choiński A., 2006, Katalog Jezior Polski, Wyd. Naukowe UAM, Poznań. wysoczyznową urozmaicają rynny subglacjalne których dna zajmują jeziora np. Wielkie sąsiednich regionów klimatycznych wyróżnia się on nieco większą częstością We wschodniej części arkusza występuje rozległy fragment Tucholskiego Parku Cyzman W., 2008, Jednolity program gospodarczo-ochrony dla leśnego Kompleksu Promocyjnego Cekcyńskie, Drzycimskie, Gwiazda, Lucimskie czy Bysławskie. Do osobliwych form Tabela 5. Ważniejsze emitory przemysłowe zanieczyszczeń do atmosfery. „Bory Tucholskie”, Maszynopis, BUEiL Quercus, Toruń. występowania dni z pogodą bardzo ciepłą z dużym zachmurzeniem. Dni takich Krajobrazowego. Park ten został utworzony w 1985 roku w celu ochrony cennej rzeźby terenu należą ukierunkowane wały drumlinów lub form drumlinopodobnych, we Emisja w t/rok Galon R., 1953, Morfologia doliny i sandru Brdy. Stud. Soc. Sc. Torunensis, Sec. C, 1,6. średnio w roku jest tutaj ponad 16. Charakterystyczne są tutaj także dni przymrozkowe przyrodniczo środkowej części Borów Tucholskich. Na zachodzie natomiast występuje Źródło Źródło wschodniej części Pojezierza Krajeńskiego np. w okolicy Tucholi, Łyskowa. Na Lp.* Miejscowość Zakład gazy gazy Habel M., 2013, Degradacja środowiska przyrodniczego i walorów turystycznych Wielkiego Kanału bardzo chłodne, z dużym zachmurzeniem bez opadów. Na podstawie Atlasu Klimatu nieznacznej powierzchni fragment Krajeńskiego Parku Krajobrazowego, który został pyły hałasu odoru Brdy, Journal of Health Sciences 3 (14). równinie sandru Brdy, a także lokalnie na powierzchni teras dolinnych występują z CO2 bez CO2 powołany w 1998 roku z inicjatywy społeczności lokalnej w celu ochrony centralnej Jańczak J., (red.), 1997, Atlas jezior Polski, T. 2., Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań. Polski (Lorenc 2005) można stwierdzić, iż w latach 1971–2000 na tym obszarze średnie 1. Tuchola Hydrotor S.A. 0,911 1 127,700 1 127,700 - - wydmy, głównie paraboliczne oraz towarzyszące im niecki deflacyjne. Ich geneza części Pojezierza Krajeńskiego (Rąkowski i in. 2004). Kondracki J., 2000, Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. ciśnienie atmosferyczne wynosiło 1015–1016 hPa, dominowały wiatry z sektora 2. Tuchola Szpital Tucholski 4,135 996,941 343,661 - - wiąże się z chłodnymi okresami późnego glacjału przy udziale wiatrów z sektora Lewandowska-Robak M., Górski M., Kowalkowski T., Dąbkowska-Naskręt H., Miesikowska I., 2011, zachodniego, o dość znacznej prędkości (średnio 3,5–4,0 m/s), usłonecznienie sięgało Zdecydowana większość powierzchni arkusza włączona została do światowego Przedsiębiorstwo zachodniego (Nowaczyk 1986). Wśród form dolinnych na uwagę zasługuje szerokie 3. Tuchola 0,838 12 988,000 8 584,000 - - Wpływ ścieków oczyszczonych odprowadzanych z Oczyszczalni Ścieków w Tucholi ma jakość wody w 1550–1650 godz/rok, a średnia temperatura powietrza była dość wysoka i wynosiła Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie (RB BT). RB BT powołany został w ramach Komunalne strudze Kicz, Inżynieria Ochrony Środowiska, 14, 3. dno doliny Brdy kształtowane przez meandrującą rzekę z licznymi śladami dawnych o Heban Domy około 8,0 C. Jest to region o niskiej sumie rocznej opadów (około 550 mm). programu UNESCO „Człowiek i Biosfera” w czerwcu 2010 roku, jako dziesiąty w Polsce 4. Tuchola 11,175 7 674,282 6 329,000 - - Lorenc H., 2005, Atlas klimatu Polski, red. IMGW, Warszawa z Drewna Sp. z o.o paleokoryt. System teras w dolinie Brdy nawiązuje do poziomów w pradolinie Toruńsko- i zarazem największy powierzchniowo obszar o takim statusie ochrony. Głównym Mapa glebowo-rolnicza woj. bydgoskie w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1987. Urozmaicona orografia terenu oraz zróżnicowane pokrycie szatą roślinną sprzyja 5. Tuchola 32,933 6 851,789 5 887,707 - - Eberswaldzkiej (Galon 1953). W strefach krawędziowych rynien i dolin, występują celem powołania rezerwatów biosfery jest wdrażanie na ich obszarze zasad trwałego Tis Sp. z o.o. Mapa obszarów chronionych, woj. kujawsko-pomorskie w skali 1:250 000, WOŚ Kuj-Pom. UW formowaniu się lokalnych warunków topoklimatycznych. 6. Łyskowo SM Łyskowo 3,532 781,058 269,258 - - liczne rozcięcia o charakterze parowów, dolinek i niecek denudacyjnych u wylotu i zrównoważonego rozwoju oraz tworzenie harmonii pomiędzy człowiekiem a przyrodą w Bydgoszczy, Pracownia Kartografii Cyfrowej „Digikart”, Olsztyn, 2001. których w niektórych miejscach ukształtowały się stożki napływowe. Dna zagłębień Gospodarstwo Rolne Marszelewski W. 2015, Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, arkusz (Nienartowicz i in. 2010). 7. Gostycyn Ferma i Ubojnia 0,058 671,958 671,958 - + N-33-96-B Tuchola, Główny Geodeta Kraju, GEPOL, Poznań. wytopiskowych oraz rynien polodowcowych w wielu miejscach kształtują powierzchnie FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Położone w obrębie arkusza Nadleśnictwo Tuchola, wspólnie z występującym na Drobiu, J. Patoleta Matuszkiewicz J. M., 2002, Zespoły roślinne Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. biogeniczne zbudowane z późnoglacjalnych i holoceńskich gytii i torfów. Opisywany obszar charakteryzuje się bardzo dużym bogactwem występowania sąsiednim arkuszu (Cekcyn) Nadleśnictwem Trzebciny, zostało z dniem 1 stycznia 8. Kiełpin elektrownia wiatrowa - - - + - Murawski T., 1969, Mapa morfogenetyczna Wysoczyzny Krajeńskiej 1:100 000, Wyd. IG i PZ PAN. 9. Bladowo - - - + - form objętych ochroną prawną i ich zróżnicowaniem. Gleby chronione posiadają 1995 roku, włączone do krajowego systemu Leśnych Kompleksów Promocyjnych elektrownia wiatrowa Murawski T., 1973, Ozy Wysoczyzny Krajeńskiej i ich rola w krajobrazie polodowcowym (praca Wody powierzchniowe 10. Brzuchowo elektrownia wiatrowa - - - + - doktorska). Biblioteka Uniw. Gdańskiego. znaczący udział wśród gruntów ornych, a w wybranych obszarach ustanowiono lasy (LKP), których celem jest promocja proekologicznej polityki leśnej w postępowaniu Główną rzeką w obrębie analizowanego arkusza mapy jest Brda, stanowiąca Nowaczyk B., 1986, Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji oraz łąki ochronne. Na powierzchni arkusza wytypowano zarówno punktowe, jak gospodarczym. Zgodnie z opracowanymi założeniami na obszarze LKP następuje * numeracja zgodna z numeracją na mapie atmosferycznej w Polsce w późnym Vistulianie i Holocenie. UAM Ser. Geogr., 28. jednocześnie oś hydrograficzną całego obszaru. Rzeka ta płynie z kierunku i powierzchniowe obiekty prawnie chronione. godzenie funkcji produkcyjnej, środowiskotwórczej i społecznej lasów z ich Źródłem liniowych emisji zanieczyszczeń pyłowych, gazowych oraz hałasu są Nienartowicz A., Domin D.J., Kunz M., Przystalski A., 2010, Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie, północnego w kierunku południowym. Głównymi lewostronnymi jej dopływami są: W zasięgu analizowanego arkusza mapy zlokalizowano 3 rezerwaty przyrody, wielkoprzestrzenną ochroną przyrody w ujęciu kompleksowym (Cyzman 2008). fragmenty dróg wojewódzkich dochodzących do Tucholi, nr 241 (Sępólno Krajeńskie - Formularz Nominacyjny / Biosphere Reserve Tuchola Forest, Nomination Form, LGD Sandry Brdy, Bielska Struga, Ruda (z Rakówką i Stążką) oraz Szumionka (z Bursztynicą), Chojnice. w tym dwa o znacznej powierzchni, 128 pomników przyrody (Tabela 2), kilkadziesiąt Formy ochrony środowiska uzupełnia kilkanaście ujęć wód podziemnych. Na Tuchola) oraz 237 (Czersk – Tuchola), a także fragmenty dróg powiatowych. Źródłem a prawostronnymi Kicz oraz Hozjanna. Powyżej ujścia Bielskiej Strugi (w NE części Odpady komunalne na terenie województwa kujawsko-pomorskiego – koncepcja zagospodarowania, użytków ekologicznych, a także dwa obszary chronionego krajobrazu. Dodatkowo, opisywanym arkuszu nie wytypowano obszarów najwyższej ochrony w obrębie hałasu jest także linia kolejowa Chojnice – Tuchola – Wierzchucin. 2006, Maszynopis, Przedsiębiorstwo Usługowe EPRO, Toruń. mapy) znajduje się obszar silnie przekształcony pod względem hydrograficznym, przez obszar arkusza przechodzą granice dwóch parków krajobrazowych – głównego zbiornika wód podziemnych. Wśród złóż surowców mineralnych W sezonie grzewczym zagrożenie stanowią źródła niskiej emisji gazów i pyłów Oficjalska H., Gregosiewicz R., Kreczko M., 2000, Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski w skali w obrębie którego znajduje się dolny, ujściowy odcinek Wielkiego Kanału Brdy, 1:50 000 arkusz Tuchola, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. Tucholskiego wraz z otuliną oraz Krajeńskiego, dwóch obszarów Natura 2000, zarówno udokumentowano złoża kruszyw naturalnych, głównie na wschód od Tucholi. z terenów zabudowanych, głównie z okolic Tucholi oraz większych miejscowości nazywany w tym miejscu Małym Kanałem Brdy (Marszelewski 2015). Pasierbski M., 2003, Rzeźba, budowa wewnętrzna I mechanizm przekształceń więcborskiej strefy specjalnej ochrony ptaków (OSO), jak i specjalnej ochrony siedlisk (SOO). Ponadto, w obrębie wysoczyzny krajeńskiej i Bysławia. Bielska Struga (długość całkowita 29,4 km, uchodzi do Brdy w 100,30 km jej marginalnej. Wyd. Top Kurier, Toruń. zdecydowana większość powierzchni obszaru przynależy do światowego rezerwatu DEGRADACJA KOMPONETÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Ze względu na sprzyjające warunki naturalne w zachodniej części opisywanego Pikies R., 2007, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark 203 Tuchola, Inst. Geolog. biegu) w swym ujściowym odcinku przepływa przez kompleks leśny głębokim jarem. biosfery UNESCO-MAB oraz objęta jest krajowym programem proekologicznej arkuszu takie jak, brak pokrywy leśnej oraz wyniesienia terenowe, występują tu Pikies R., 2009, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1: 50 000, ark 203 Ruda (ujście do Brdy w 80,64 km) odwadnia m.in. obszary rezerwatów “Źródła rzeki gospodarki leśnej w ramach Leśnego Kompleksu Promocyjnego. Degradacja powierzchni terenu korzystne warunki aerodynamiczne, które sprzyjają lokalizacji elektrowni wiatrowych. Tuchola, Wyd. Geol. Stążki” oraz “Bagna nad Stążką”. Długość cieku wynosi 20,6 km. Szumionka (długość Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2012 roku, 2013, Biblioteka W obrębie arkusza, obszary narażone na denudację naturogeniczną i uprawową Do tej pory powstały 3 takie obiekty, które są potencjalnym źródłem hałasu. całkowita 22,3 km, uchodzi do Brdy w km 74,85) odwadnia kilka jezior, w tym jezioro Tabela 2 . Pomniki przyrody. Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. rozmieszczone są na całej jego powierzchni i stanowią znaczny odsetek gruntów. Na podstawie Raportu o stanie środowiska… (2013, 2012), na obszarze analiz nie Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2011 roku, 2012, Biblioteka Cekcyńskie Wielkie. Koryto cieku posiada charakter naturalny, jest głęboko wcięte Lp.* Lokalizacja Pomnik przyrody Koncentrują się głównie w południowo-zachodniej części tj. w obrębie wysoczyzny zanotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń dwutlenku węgla, dwutlenku azotu Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. w otaczający je sandr (miejscami nawet do 15–18 m). Mały Kanał Brdy (stanowiący Rąkowski G. (red.), 2005, Rezerwaty przyrody w Polsce Północnej, IOŚ-PIB, Warszawa. 1. Raciąż sosna zwyczajna krajeńskiej. Stanowią one zbocza dolin, rynien subglacjalnych oraz innych zagłębień oraz pyłu zawieszonego. jednocześnie ujściowy odcinek Wielkiego Kanału Brdy, którego długość całkowita Rąkowski G., Walczak M., Smogorzewska M., 2012, Obszary natura 2000 w Polsce II, Specjalne obszary 2. Raciąż jałowiec pospolity (2 szt.) wytopiskowych, np. zbocza doliny Kicz na zachód od Tucholi, w otoczeniu jeziora wynosi 29,8 km) zakończony jest rurociągiem zasilającym Małą Elektrownię Wodną ochrony siedlisk w Polsce Północnej, IOŚ-PIB, Warszawa. 3. Stobno sosna Mędromierz, a także w obrębie stoków pagórków kemowych i wzniesień moren Rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Habel 2013). Kicz (długość całkowita 21,5 km, ujście do Brdy w km 82,01) przepływa Rąkowski G., Smogorzewska M., Janczewska A., Wójcik J., Walczak M., Pisarski Z., 2004, Parki 4. Leśnictwo Woziwoda d ąb szypułkowy martwego lodu w okolicy Nowej Tucholi, Wysokiej Wsi, Łyskowa i Przyrowa oraz na Na terenie arkusza Tuchola występuje jedna inwestycja mogąca szczególnie krajobrazowe w Polsce, IOŚ-PIB, Warszawa. m.in. przez Tucholę będąc odbiornikiem ścieków z tego miasta i w związku z tym 5. Leśnictwo Woziwoda cis północny-zachód od Tucholi, w otoczeniu Bladowa. Z kolei w obrębie sandru Borów szkodliwie oddziaływać na środowisko przyrodnicze. Jest nią międzygminne składowisko Słodkowska B., 2000, Palinostratygrafia osadów trzeciorzędowych okolic Tucholi (praca doktorska). odgrywa ważną rolę w gospodarce wodnej tego obszaru. Uważana jest za rzekę 6. Leśnictwo Woziwoda cis Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Tucholskich grunty takie występują głownie wzdłuż doliny rzeki Stążki, zbocza jeziora odpadów komunalnych w okolicach Bladowa, na północny-zachód od Tucholi. kształtującą jakość wody w Brdzie powyżej Jeziora Koronowskiego. Hozjanna (długość 7. Leśnictwo Zielonka d ąb szypułkowy Szafer W., Zarzycki K., 1972, (red.) Szata roślinna Polski, Tom II, PWN, Warszawa. 8. Leśnictwo Zielonka d ąb szypułkowy Szpitalnego i fragmentów zboczy doliny Brdy. W skrajnie południowo-wschodniej całkowita 5,5 km, ujście do Brdy w km 91,96) wypływa spod Kiełpina i przepływa Trampler T., Mąkosa K., Girżda A., Bąkowski J., Dmyterko E., 1990, Siedliskowe podstawy hodowli lasu, 9. Leśnictwo Zielonka lipa części, w obrębie Wysoczyzny Świeckiej grunty takie występują wzdłuż rynien jeziora PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO PWRiL, Warszawa. przez małe jezioro Trzcionek w pobliżu Tucholi (Marszelewski 2015). 10. Bielska Struga głaz narzutowy Cekcyńskiego Wielkiego, Drzycimskiego, Gwiazdy i Lucimskiego, a także na południe Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Na analizowanym obszarze znajduje się 15 jezior, których powierzchnia jest 11. Wielka Komorza głaz narzutowy od jeziora Bysławskiego. Zakres aktywności człowieka w zakresie przeciwdziałania degradacji środowiska Znosko J., 1998, Atlas tektoniczny Polski. Państw. Inst. Geol. Warszawa. większa od 15 ha (Tabela 1). Największą grupę stanowią tzw. jeziora cekcyńskie 12. Leśnictwo Zielonka lipa przyrodniczego polega na właściwym wprowadzaniu podstaw przyrodniczych świerk pospolity, klon jawor, cis pospolity, dąb Lokalna degradacja rzeźby terenu zachodzi także w obrębie nieczynnych © Copyright by Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Włodzimierz Marszelewski znajdujące się pomiędzy Cekcynem a Bysławiem w SE części obszaru, w tym m.in. 13. Mała Komorza szypułkowy, topola biała (7 szt.) wyrobisk materiałów budowlanych na terenie miasta Tucholi, na południe od Raciąża i i proekologicznych do planowania przestrzennego oraz na umiejętnym stosowaniu instalacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Cekcyńskie Wielkie (115,1 ha), Bysławskie (56,5 ha), Drzycimskie (39,9 ha) i Gwiazda 14. Wielka Komorza dąb bezszypułkowy, klon jawor, grab zwyczajny, lipa w okolicach miejscowości Podkomorza i Gołąbek. Do drobnych form technicznych i procesów technologicznych ograniczających lub likwidujących procesy