Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1 : 50 000

PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY

OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA

OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1 : 50 000

Arkusz NOWE BRZESKO (975)

Warszawa 2004 Autorzy: Jacek Bajorek*, Andrzej Bogacz*, Józef Lis**, Anna Pasieczna**, Ewa Poręba*, Andrzej Romanek**, Wojciech Woliński*, Hanna Tomassi-Morawiec** Główny koordynator Mapy geologiczno-gospodarczej Polski: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny: Barbara Radwanek-Bąk** Redaktor tekstu: Iwona Walentek**

* - Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A. w Krakowie, Al. Kijowska 14, 30-079 Kraków ** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004 Spis treści I Wstęp ...... 4 II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Bogacz) ...... 4 III Budowa geologiczna (E. Poręba)...... 6 IV Złoża kopalin (E. Poręba) ...... 11 1. Ropa naftowa i gaz ziemny...... 11 2. Kruszywa naturalne ...... 14 3. Surowce ilaste ceramiki budowlanej ...... 17 V Górnictwo i przetwórstwo kopalin (E. Poręba) ...... 18 VI Perspektywy i prognozy występowania kopalin (E. Poręba)...... 20 VII Warunki wodne (A. Bogacz)...... 24 1. Wody powierzchniowe ...... 24 2. Wody podziemne ...... 25 VIII Geochemia środowiska...... 27 1. Gleby (J. Lis, A. Pasieczna)...... 27 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach (H. Tomassi-Morawiec)...... 30 IX Składowanie odpadów (A. Romanek)...... 32 X Warunki podłoża budowlanego (A. Bogacz) ...... 36 XI Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Bogacz, W. Woliński)...... 38 XII Zabytki kultury (A. Bogacz) ...... 43 XIII Podsumowanie (J. Bajorek, A. Bogacz)...... 45 XIV Literatura...... 46

I Wstęp

Arkusz Nowe Brzesko Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) został wykonany w Przedsiębiorstwie Geologicznym S. A. w Krakowie w 2003 roku. Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Nowe Brzesko Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP) wykonanym w roku 1997 w Przedsiębiorstwie Geologicznym S.A. w Krakowie (Bogacz, 1997a). Niniej- sze opracowanie powstało zgodnie z instrukcją opracowania i aktualizacji MGGP (Instruk- cja..., 2002) oraz z niepublikowanym aneksem do Instrukcji dotyczącym wykonania warstwy tematycznej „Składowanie odpadów”. Mapa geośrodowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Do opracowania mapy wykorzystano mapy glebowo-rolnicze i dane uzyskane w Mało- polskim Urzędzie Wojewódzkim, Starostwach Powiatowych w Proszowicach, Krakowie, Wieliczce i Bochni oraz w urzędach gmin. Informacje archiwalne zweryfikowano na podstawie wizji lokalnej. Dane dotyczące złóż kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opraco- wanych do komputerowej bazy danych o złożach.

II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar arkusza Nowe Brzesko ograniczony jest współrzędnymi: 20o15’–20o30’ długo- ści geograficznej wschodniej oraz 50o00’-50o10’ szerokości geograficznej północnej. Admini- stracyjnie należy do województwa małopolskiego, powiatów: Proszowice (gminy: Koniusza, Proszowice, Nowe Brzesko i Koszyce), Kraków (gmina Wawrzeńczyce), Wieliczka (gminy: Niepołomice i Kłaj) i Bochnia (gminy: Drwinia, Bochnia, Rzezawa oraz miasto Bochnia). Pod względem geograficznym (Kondracki, 2000) rejon ten usytuowany jest w północ- no-zachodniej części Kotliny Sandomierskiej należącej do podprowincji Północne Podkarpa- cie i w południowej części Niecki Nidziańskiej należącej do podprowincji Wyżyna Małopol- ska (fig. 1). Granica między tymi jednostkami przebiega północnym skrajem doliny Wisły. Na obszarze arkusza w części należącej do makroregionu Kotliny Sandomierskiej występują mezoregiony: Nizina Nadwiślańska i Podgórze Bocheńskie, północno-zachodnia część wcho- dząca w skład Niecki Nidziańskiej należy do Płaskowyżu Proszowickiego.

Fig. 1 Położenie arkusza Nowe Brzesko na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 - granica prowincji, 2– granica podprowincji, 3 – granica makroregionu, 4 – granica mezoregionu Prowincja Wyżyny Polskie Podprowincja Wyżyna Małopolska Mezoregiony Niecki Nidziańskiej: 342.22 – Wyżyna Miechowska, 342.23 – Płaskowyż Proszowicki, 342.24 – Garb Wodzisławski, 342.25 – Dolina Nidy Prowincja Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Podprowincja Północne Podkarpacie Mezoregiony Kotliny Sandomierskiej: 512.41 – Nizina Nadwiślańska, 512.42 – Podgórze Bocheńskie Podprowincja Zewnętrzne Karpaty Zachodnie Mezoregiony Pogórza Zachodniobeskidzkiego: 513.33 – Pogórze Wielickie, 513.34 – Pogórze Wiśnickie Mezoregiony Pogórza Środkowobeskidzkiego: 513.61 – Pogórze Rożnowskie

Płaskowyż Proszowicki zbudowany jest z szerokich, zaokrąglonych garbów o wysoko- ści 220-260 m n.p.m., porozcinanych licznymi dolinkami, parowami i wąwozami lessowymi. Budują go utwory miocenu przykryte lessem. Płaskowyż opada ku dolinie Wisły około 80 metrowej wysokości progiem morfologicznym. Nizina Nadwiślańska obejmuje dolinę Wi- sły, która w tej części obszaru obfituje w starorzecza, mokradła i torfowiska. Deniwelacje w jej obrębie są niewielkie i wynoszą 180-190 m n.p.m. Dolina Wisły łagodnie przechodzi w taras nadzalewowy Raby zwany „stożkiem Raby”, należący do Podgórza Bocheńskiego,

5 z wysokościami kształtującymi się w zakresie 190- 210 m n.p.m. Na rzeźbę opisywanego terenu miała wpływ akumulacja rzeczna i lodowcowa, denudacja, erozja rzeczna w zmienia- jącym się klimacie oraz akumulacja eoliczna. Rzeźba podczwartorzędowa odznacza się tutaj większymi deniwelacjami niż współczesna (Kondracki, 1978). W podziale geobotanicznym (Szafer, Zarzycki, 1972) teren objęty arkuszem Nowe Brzesko należy do dwóch pododdziałów. Linią graniczną między nimi jest Wisła. Północna część arkusza należy do krainy Miechowsko-Sandomierskiej; okręgu Miechowsko-Pińczow- skiego. Pozostały obszar zaliczany jest do Kotliny Sandomierskiej, okręgu Puszczy Niepoło- mickiej. Klimatycznie obszar ten należy do dzielnicy tarnowskiej (Kondracki, 1978) i zaliczany jest do najcieplejszych w Polsce. Głównym zajęciem mieszkańców tego obszaru jest szeroko pojęta produkcja rolnicza. Oparta jest ona na wysokiej jakości glebach (kl. II, III), dużej ilości użytków zielonych w dolinie Wisły i bezpośredniej bliskości dużego rynku zbytu - aglomeracji Krakowa. W północnej części arkusza rozwinięta jest na szeroką skalę uprawa warzyw, na pozostałym obszarze dominuje hodowla, stanowiąca bazę przetwórstwa dla mleczarstwa i przemysłu mię- snego. Z powodu bliskiego sąsiedztwa Huty im. Sendzimira część ludności podejmuje pracę w przemyśle, stanowiąc grupę dwuzawodowców. Południową część arkusza stanowi obszar Puszczy Niepołomickiej - terenu będącego w ograniczonym zakresie (ze względu na ochronę przyrody) przedmiotem gospodarki leśnej oraz w coraz większym stopniu rekreacji i wypoczynku. Przemysł rozwinięty jest w niewielkim stopniu i reprezentowany jest przez kompleks paliwowo - energetyczny (eksploatacja ropy naftowej i gazu ziemnego ze złoża „Grobla”), liczne zakłady eksploatacji kruszyw i surowców ceramiki budowlanej oraz drobny przemysł spożywczy, przetwórczy i usługowy. Sieć komunikacyjna zdeterminowana jest warunkami przyrodniczymi: główna trasa samochodowa biegnie wzdłuż północnego krańca doliny Wisły z Krakowa do Sandomierza, magistrala kolejowa Kraków-Przemyśl przebiega przy południowej granicy Puszczy Niepo- łomickiej.

III Budowa geologiczna.

Budowę geologiczną terenu arkusza Nowe Brzesko opracowano na podstawie Szczegó- łowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Nowe Brzesko z objaśnieniami (Płonczyński, 1990, 1993).

6 Obszar arkusza Nowe Brzesko położony jest w Zapadlisku Przedkarpackim powstałym na mezozoicznych utworach niecki miechowskiej, której podłoże tworzą utwory prekambru i paleozoiku. Utwory jury i kredy przykryte są transgresywną serią osadów miocenu zanurza- jącą się ku południowi pod nasunięcie Karpat (Fig. 2). Cały obszar pokrywa gruby płaszcz utworów czwartorzędowych (Fig. 3).

Fig. 2 Położenie arkusza Nowe Brzesko na tle szkicu geologicznego regionu bez utworów kenozoicznych wg. E. Rühlego (1972) Kreda: 1- mastrycht, 2- kampan, 3- koniak i santon, 4- cenoman i turon; Jura: 5-oksford, 6- jura (ogólnie), 7- Karpaty fliszowe, 8- linie nasunięć jednostek tektonicznych pierwszego rzędu, 9- czołowe nasunięcie Karpat na przedpole

Fig. 3 Położenie arkusza Nowe Brzesko na tle szkicu geologicznego regionu wg. E. Rühlego (1986) Czwartorzęd: 1- holocen, mady, iły i piaski rzeczne, plejstocen: 2-piaski i żwiry rzeczne, 3-lessy, 4-lessy piaszczyste i gliny lessowate, 5-piaski i żwiry rzeczne (wysokie tarasy), 6-gliny zwałowe i ich eluwia piaszczyste, 7-piaski i gliny zwietrzelinowe w zagłębieniach krasowych; Trzeciorzęd i mezozoik obszaru pozakarpackiego; miocen: 8-wapienie, iły mułowce, zlepieńce i żwiry, 9-iłowce, mułowce, margle i wapienie, kreda górna: 10-wapienie i margle, 11-opoki, wapienie i margle; Trzeciorzęd i mezozoik Karpat Zewnętrznych 12-oligocen, piaskowce i łupki serii menilitowo- krośnieńskiej, 13- eocen, łupki i piaskowce cienko- i średnioławicowe serii menilitowo-krośnieńskiej, 14- paleocen i kreda górna, łupki i margle facji niefliszowej serii podśląskiej oraz łupki serii śląskiej, 15-kreda dolna, łupki, piaskowce, spongiolity i gezy, 16-linie nasunięć tektonicznych pierwszego rzędu w Karpatach, 17- zewnętrzne nasunię- cie Karpat, 18- dyslokacje w utworach starszych od czwartorzędu

Miąższość osadów miocenu jest zróżnicowana i wynosi: około 100 m w rejonie Rudna, w północno-zachodniej części arkusza; około 300-400 m w rejonie Nowego Brzeska; 450- 600 m w okolicach Niepołomic oraz 500-800 m w dolinie Raby. Miąższość miocenu rośnie w kierunku południowo-wschodnim. Reprezentowany jest on przez utwory badenu: warstwy skawińskie wykształcone jako 20-30 m seria ilasto-piaszczysta oraz ewaporaty; warstwy cho-

8 denickie wykształcone w postaci serii osadów chemicznych, iłowców i mułowców, iły, iłow- ce mułowce i piaski warstw grabowieckich oraz warstwy jarosławskie zaliczone do utworów sarmatu reprezentowane przez iły, iłowce, piaskowce i piaski. Najstarszymi utworami odsła- niającymi się na powierzchni są iły i piaski warstw grabowieckich i jarosławskich występują- ce w formie niewielkich izolowanych odsłonięć w północnej części arkusza. Starsze utwory badenu znane są jedynie z otworów wiertniczych (Płonczyński, 1990, 1993). Na całym obszarze arkusza utwory miocenu przykryte są serią osadów czwartorzędo- wych. Zaznacza się tutaj wyraźnie zróżnicowanie w ich wykształceniu. Na obszarach leżą- cych na północ od Wisły podstawowym typem osadów są utwory lessowe pokrywające płasz- czem grubości od kilku do kilkunastu metrów cały ten obszar, z wyjątkiem tarasu zalewowego Wisły. W obrębie Płaskowyżu Proszowickiego są to lessy żółte lub brązowo-szare, rzadziej beżowe i ciemnoszare, drobno- lub grubopylaste o dużej zawartości CaCO3. Lokalnie spotyka się kukiełki węglanowe. Miąższość lessów dochodzi maksymalnie do 27 m (Jersak, 1973). Lessy biorą także udział w budowie północnego tarasu nadzalewowego Wisły, gdzie występują w górnej części tarasu (6-10 m). Są to żółtoszare lessy w spągu zaglinione i zapiaszczone, często warstwowane. Spągową część tarasu miąższości około 6 m budują piaski i mułki rzeczne w mniejszym lub większym stopniu zaglinione. W dnach dolin bocznych w obrębie Płaskowyżu Proszowickiego występują namuły lessowe (mułki i glinki lessopodobne) przeważnie plastyczne miejscami zailone lub zapiaszczone, często z kukiełkami wę- glanowymi i namuły piaszczyste pochodzące z rozmywania starszych pokryw osadowych. Podrzędną rolę w budowie tej części arkusza odgrywają utwory piaszczysto-żwirowe. Repre- zentowane są one przez piaski i żwiry serii witowskiej o miąższości 20-30 m, odsłaniające się w północno-wschodniej części arkusza pomiędzy Dolanami, a Hebdowem w postaci niewielkich oderwanych płatów (Gradziński, Unrug, 1959). Piaski i żwiry występujące w spągu tarasu zalewowego Wisły, pod 2-3 m warstwą glin pyłowatych i mułków. Utwory tego tarasu mają bardzo niewielki zasięg. Występują właściwie wyłącznie w zakolach Wisły, jedynie na odcinku Igołomia - Wawrzeńczyce taras zalewowy osiąga szerokość do 2 km. W budowie geologicznej obszaru położonego na południe od Wisły biorą głównie udział osady rzeczne tarasów zalewowych i nadzalewowych Wisły i Raby. Utwory wodnolodowcowe oraz eoliczne występują jedynie w południowo-zachodniej części arkusza (Płon- czyński, 1990). Piaski i żwiry tarasu nadzalewowego Raby (13-27 m nad poziom rzeki zajmują dużą część obszaru arkusza ciągnąc się od Kobylej Głowy po współczesną dolinę Raby. Dominują tu szarożółte gruboziarniste piaski z domieszką 10-49% żwirów i żwirków o zmiennej granu-

9 lacji z przewagą frakcji 1-8 cm. W składzie petrograficznym przeważają karpackie piaskowce fliszowe przy niewielkim udziale kwarcu (5-8%) i krzemieni (2-3%) (Płonczyński, 1993). Piaski, żwiry i mułki rzeczne tarasów nadzalewowych Wisły i Raby (7-13 m nad poziom rzeki) zajmują stosunkowo niewielki obszar pomiędzy doliną współczesną Raby poniżej Dziewina, rzeką Drwinką i krawędzią erozyjną tarasu nadzalewowego Raby od południa. Utwory te występują powyżej holoceńskiego dna doliny Wisły i Raby. Są to piaski grubo i średnioziarniste około 10 m miąższości z pojedynczymi żwirami. W stropie występuje około 2 m warstwa piaszczysto-żwirowa, w której udział frakcji powyżej 8 mm wynosi około 32%. W składzie petrograficznym przeważają karpackie piaskowce fliszowe (60%) przy dużym udziale kwarcu (15-23%) i krzemieni (5-8%) (Poborski, 1991). Lokalnie piaski zastępowane są przez mułki rzeczne. Największe obszary, środkową i zachodnią część omawianego arkusza pokrywają gliny aluwialne (mady), mułki, piaski i żwiry tarasów zalewowych (0,5–2,0 m i 2,0–8,0 m nad poziom rzeki). Osady najniższego tarasu ograniczają się do obszarów międzywala. Są to prze- warstwienia mułków, glin, piasków różnoziarnistych i żwirów. Osady te podlegają ciągłej erozji i sedymentacji. Osady wyższego tarasu występują na równinach zalewowych Wisły i Raby w pasie o szerokości 6-7 km. W spągu tej serii występują mułki i piaski różnoziarniste ze żwirem o miąższości kilku m. Przykrywają je gliny aluwialne i mady grubości 0,5-4,0 m. Duże fragmenty tarasu zalewowego Raby pokrywają drobno- rzadziej średnioziarniste, pyłowate szaro żółtawe piaski eoliczne. W obrębie pokryw tworzą one wydmy o nieregular- nych kształtach. Wydmy występują także na całym obszarze tarasu nadzalewowego Wisły i Raby. Materiałem wyjściowym dla wydm były piaski tarasów wyżej wymienionych rzek. Większość wydm osiąga wysokości 2,5-5,0 m tworząc nieregularne często wydłużone niskie wały. Jedynie większe paraboliczne wydmy w okolicy Baczkowa i Krzyżanowic osiągają wysokości 10-15 m. Piaski budujące wydmy są drobno- i bardzo drobnoziarniste, czasami średnioziarniste, dobrze wysortowane i obtoczone. Często można zauważyć warstwowanie przekątne (Płonczyński, 1993). W południowo-zachodniej części arkusza występuje fragment zdenudowanej pokrywy wodnolodowcowej przykrytej miejscami przez piaski eoliczne. Występujące tu piaski są przeważnie drobno- i bardzo drobnoziarniste często pylaste, z dużą ilością żwirów o bardzo zróżnicowanej granulacji (0,5-14,0 cm) i różnym stopniu obtoczenia. W żwirach tych wystę- pują wyłącznie skały pochodzenia północnego: kwarcyty, granity, porfiry, różnobarwne krzemienie i inne skały krzemionkowe. Nie występują tu w ogóle piaskowce fliszowe, co od- różnia te żwiry od osadów rzecznych występujących w obrębie arkusza.

10 W południowej części arkusza wśród osadów piaszczystych występują torfy. Spotyka się różne odmiany torfów: mszysty, turzycowy, trzcinowy, wrzosowaty, wełniankowy. Torfy te charakteryzują się przeważnie niewielką miąższością i małym zasięgiem występowania. Wyjątkiem jest torfowisko „Wielkie Błoto” zajmujące powierzchnię 268,7 ha, a występujące tu torfy osiągają miąższość 0,5-4,2 m. Torfy występują także w dnach wielu starorzeczy Wi- sły i Raby w postaci cienkich wkładek wśród mułków (namuły torfiaste) (Płonczyński, 1993).

IV Złoża kopalin

Na arkuszu Nowe Brzesko występują złoża kopalin energetycznych - ropy naftowej i gazu ziemnego oraz skalnych: kruszywa naturalnych i surowców ilastych ceramiki budowlanej. W ostatnich latach wybilansowano zasoby w 5 złożach, w tym 4 złożach kruszywa naturalnego: „Szarów”, „Szarów II”, „Mikluszowice” i „Zabierzów Bocheński” i 1 złożu surow- ców ilastych ceramiki budowlanej - „Wola Zabierzowska”. Aktualnie na obszarze arkusza znajduje się 16 złóż, w tym: 2 - ropy naftowej i gazu, 11 - kruszywa naturalnego oraz 3 - surowców ilastych ceramiki budowlanej (tabela 1) (Przeniosło (red), 2002).

1. Ropa naftowa i gaz ziemny Złoża ropy naftowej i gazu ziemnego „Mniszów” i „Grobla”, leżące w obszarze Grobla- Pławowice, związane są z osadami kredy i jury (Tabela 1). Skałami zbiornikowymi ropy i gazu są piaskowce i zlepieńce cenomanu, o porowatości odpowiednio 16,0 i 5,5% oraz wapienie oksfordu, o porowatości 3,0%. Złoże „Mniszów” (Jawor, 1966) jest zaniechane, próbna eksploatacja stwierdziła niski współczynnik nasycenia ropą skał zbiornikowych tego złoża. Złoże „Grobla” (Gawlik, 2003) największe w Zapadlisku Przedkarpackim, jest już w znacznym stopniu wyeksploatowane. Złoże składa się z 2 poziomów roponośnych: kredowego i jurajskiego. W poziomie kredowym (cenoman) o powierzchni 0,38 km2 skałami zbiornikowymi są piaskowce o średniej miąższości 7,0 m i średniej porowatości 16 % oraz zlepieńce o średniej miąższości 2,0 m i porowatości średniej 5,5 %. W utworach jury (powierzchnia 1,69 km2 skałami zbiornikowymi są wapienie o średniej miąższości 20,0 m i porowatości średniej 3 %.

Tabela 1 Złoża kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja Zasoby geologiczne Stan Wydobycie bilansowe Kategoria Zastosowanie Klasyfikacja Przyczyny Wiek kom- zagospodaro- tys. t, Numer (tys. t, rozpoznania tys. m3*, kopaliny złoża konfliktowo- Rodzaj pleksu 3* wania złoża złoża Nazwa złoża tys. m , mln m**) ści kopaliny litologiczno- ** na surowcowego mln m ) złoża mapie Klasy Klasy wg stanu na 31.12.2001 r. (Przeniosło (red), 2002) 1 - 4 A - C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 g(gc) Q 1 Wawrzeńczyce 188* C * Z 0 Scb 4 B Gl i (ic) Tr 1 g(gc) Q 2 Szpitary 785* C G 0 Scb 4 B Gl i (ic) Tr 1 g(gc) Q 3 Hebdów 559* C * G 2* Scb 4 A i (ic) Tr 1

4 Złotniki - Łaźnia pż Q 5 252 C1 G 63 Skb 4 B Gl 12 R 36,06** 6,57** 5 Grobla J A+B G E 2 A G 2,16** 0,36** 6 Wola Batorska – pż Q 569 C G 24 Skb 4 A Gl Tarnówka 1

7 Dziewin pż Q 94 C1 N 0 Skb 4 A

8 Wola Batorska pż Q 17 031 C1 C2 G 123 Skb 4 B GL

9 Golizna p Q 33 C1 Z 0 Skb 4 B Z

11 Szarów - Gęsiarnia p Q 17 C1 G 45 Skb 4 A

16 Trawniki p, pż Q 1 178 C1 N 0 Skb 4 B Gl, K

17 Drwinia p, pż Q 1 262 C1 G 110 Skb 4 B Gl, K

Zasoby geologiczne Stan Wydobycie bilansowe Kategoria Zastosowanie Klasyfikacja Przyczyny Wiek kom- zagospodaro- tys. t, Numer (tys. t, rozpoznania tys. m3*, kopaliny złoża konfliktowo- Rodzaj pleksu 3* wania złoża złoża Nazwa złoża tys. m , mln m**) ści kopaliny litologiczno- ** na surowcowego mln m ) złoża mapie Klasy Klasy wg stanu na 31.12.2001 r. (Przeniosło (red), 2002) 1 - 4 A - C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

18 Chobot polana pż Q 1 600 C1 N 0 Skb 4 B K Wola Batorska – 19 pż Q 2 653 C G 119 Skb 4 B Gl, K Grabina 1 Wola Batorska - 20 pż Q 769 C G 65 Skb 4 B Gl, K Wilkowiec 1 tylko 21 Mniszów R J C Z 0 E 2 A pozabilansowe

13 Szarów II p Q - - ZWB - - - - -

Szarów pż Q - - ZWB - - - - - Zabierzów Bocheń- pż Q - - ZWB - - - - - ski Wola Zbierzowska g (gc) Q - - ZWB - - - - -

Mikluszowice p Q - - ZWB - - - - -

Rubryka 3: p -piaski, pż - piaski i żwiry, g (gc) - gliny ilaste o różnej genezie, i (ic) - iły o różnej genezie, R - ropa naftowa, G – gaz ziemny Rubryka 4: Q - czwartorzęd, Tr - trzeciorzęd, J – jura * Rubryka 6: C1 - złoże zarejestrowane, ZWB- złoże wykreślone z bilansu zasobów Rubryka 7: G - zagospodarowane, Z - zaniechane, N - niezagospodarowane Rubryka 9: E – kopaliny energetyczne; kopaliny skalne: Scb – ceramiki budowlanej, Skb – kruszyw budowlanych Rubryka 10: złoża: 2 - rzadkie w skali całego kraju, 4 – powszechne, licznie występujące, łatwo dostępne Rubryka 11: złoża: A - małokonfliktowe, B – konfliktowe Rubryka 12: Gl - ochrona gleb, K – ochrona krajobrazu, Z - konflikt zagospodarowania terenu

Współczynnik nasycenia ropą wynosi 0,85. Ropa naftowa w złożu „Grobla” należy do lek- kich, średnio parafinowych, o zawartości parafiny 2,32-4,77%. Aktualny wykładnik wodny wynosi 0,31-0,33 t/dobę, natomiast wykładnik gazowy (ilość wydobytego gazu na 1 tonę ropy) 63 Nm3/t – w piaskowcach i 24 Nm3/t - w wapieniach. Gaz ziemny towarzyszący ropie jest gazem gazolinowym, o zawartości węglowodorów ciężkich 112-536 g/Nm3, zanieczysz- czony jest siarkowodorem w ilości około 28 mg/m3. Wody złożowe są zmineralizowane, na- leżą do wód typu chlorkowo-wapniowego oraz siarczanowo-sodowego. Z uwagi na ochronę złóż zakwalifikowano je do rzadko występujących w skali kraju klasy 2, natomiast ze względu na ochronę środowiska do małokonfliktowych, możliwych do zagospodarowania bez większych ograniczeń klasy A.

2. Kruszywa naturalne Na omawianym obszarze znajduje się 9 udokumentowanych złóż piasków i żwirów rzecznych: „Złotniki-Łaźnia”, „Wola Batorska-Tarnówka”, „Dziewin”, „Wola Batorska”, „Wola Batorska-Grabina”, „Wola Batorska – Wilkowiec”, „Chobot Polana”, „Drwinia” i „Trawniki” oraz 2 złoża piasków eolicznych i wydmowych: „Golizna” i „Szarów-Gęsiarnia”. Złoże kruszywa naturalnego „Złotniki-Łaźnia” położone na lewobrzeżnym, wyższym tarasie zalewowym Wisły (Nowak, 1996d), buduje seria piaszczysto-żwirowa o miąższości średnio 9,0 m, leżąca pod nadkładem glin piaszczystych i pyłów o grubości średnio 1,3 m. Osady te charakteryzują się średnim punktem piaskowym 59,0% i zawartością pyłów średnio 2,8%. Kopalina o następujących właściwościach: wytrzymałości na zgniatanie w granicach 10,4-11,8 MPa, nasiąkliwości średnio 2,9% i mrozoodporności 2,2% ubytku masy, kwalifikuje się do celów budowlanych i drogowych (Tabela 2). Pozostałe złoża kruszywa naturalnego związane są z prawobrzeżnym wyższym tarasem zalewowym Wisły. Seria złożowa występuje tu pod nadkładem glin piaszczystych i pyłów nie większym niż 4,0 m, w poszczególnych złożach średni nadkład wynosi 1,3-2,5 m. Złoża: „Wola Batorska” (Flisowska, 1974, Nowak 1998c,1999), „Wola Batorska-Tarnówka” (No- wak, 1996c), „Wola Batorska – Grabina” (Nowak, 1998a), „Wola Batorska – Wilkowiec” (Nowak, 1998b), „Dziewin” (Nowak, 1996a) i „Chobot-Polana” (Nowak, 2001) buduje seria piaszczysto-żwirowa o miąższości średnio 1,9-8,4 m. Kopalina w wymienionych złożach charakteryzuje się średnim punktem piaskowym 52,0-69,7, zawartością ziarn >4mm średnio 25,2-33,0%, pyłów średnio 0,5-2,8% (Tabela 2). Właściwości kopaliny z tych złóż: wytrzy- małość na zgniatanie średnio 14,9-32,3 MPa, nasiąkliwość średnio 2,0-3,1% i mrozoodporność 2,0-5,1% ubytku masy, pozwalają na stosowanie jej jako surowca dla budownictwa i drogownictwa.

Tabela 2 Parametry geologiczne i jakościowe złóż kruszywa naturalnego Zawar- Gęstość nasypowa Zawartość ziarn Gru- Wytrzy- Miąż- Pyły Punkt Zawartość tość Sła- Nr Ro- bość małość szość mine- piaskowy Ziarn 2,0- nadziar- bych złoża Nazwa złoża dzaj nad- Nasią- w stanie na miaż- nieforem- złoża ralne <2,0mm 4,0mm na w stanie i na (powierzchnia ko- kładu kliwość zagęszczo- dżenie nych (od-do (od-do (od-do (od-do >4,0mm luźnym zwie- ma- w ha) pali- (od-do [%] nym fr. 4,0- i płaskich śr.) śr.) śr. śr.) (od-do [kg/m3] trza- pie ny śr.) [kg/m3] 8,0 [%] [m] [%] [%] [%] śr.) łych [m] [Mpa] [%] [%] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 27,8- Złotniki – Łaźnia 0,0-2,4 7,4-10,8 2,5-3,0 47,5-68,8 2,8-3,1 1650-1750 1850-1950 2,7-4,8 5,2-7,1 4 pż 3,6 48,5 (32,67) 1,3 9,0 2,8 59,0 2,9 1714 1928 3,5 5,8 37,3 Wola Batorska 0,4-2,8 7,5-9,2 1,6-2,5 54,9-75,0 2,2-2,4 1600-1700 1800 1900 8,7-9,5 10,8-16,0 6 pż 15,3 Tarnówka (4,24) 1,6 8,4 2,0 65,7 3,0 1640 1840 9,0 12,8 26,1- 7 Dziewin 0,2-0,7 1,5-2,3 1,8-4,7 58,5-69,9 2,4-5,3 2,9-3,5 1650-1710 1800 1860 14,3- 8,5-9,3 7,4-9,2 pż 39,1 (2,76) 0,3 1,9 2,8 63,1 3,9 3,1 1693 1843 15,2 14,9 8,9 8,3

15 33,0 Wola Batorska 0,5-,.8 1,5-8,3 0,5-6,7 45,6-96,9 1,9-47,4 1414-1669 1834-2086 8 pż 32.3 (169,60) 2,2 6,1 1,5 69,2 25,2 1530 1960 1,8-2,5 1501-1606 1686-1869 p Trawniki 05-3,8 3,8-7,9 2,2 1553 1780 16 (11,33) 1,6 6,3 1,3-1,9 1,0-1,9 1608-1908 1847-2081 9,5-13,4 1,2-1,8 1,2-1,6 pż 1,6 1,1 1666 1987 12,0 1,5 1,4 2,2-3,9 97,5-99,4 1440-1532 1738-1890 p Drwinia 1,9-4,0 5,2-8,2 3,3 98,6 1437 1814 17 (10,93) 2,5 7,0 1,5-3,6 71,7-77,6 2,2-2,6 1780-1791 1986-2006 6,1-6,9 0,9-1,7 14,1-19,4 pż 2,2 73,1 2,4 1783 1993 6,4 1,4 16,6 Chobot Polana 0,7-2,7 2,9-6,2 1,3-2,3 65,2-72,7 27,3-34,8 2,1-2,5 1680-1700 1850-1880 7,0-7,8 4,8-6,4 18 pż (17,16) 1,3 5,1 1,6 68,5 31,5 2,0 1695 1860 7,3 5,6 Wola Batorska 0,8-2,8 3,4-9,7 0,4-1,8 60,5-71,2 1880-2000 19 pż Grabina (23,01) 1,7 6,7 0,7 65,7 1920 20 Wola Batorska pż 1,2-1,8 2,5-6,2 0,2-0,8 45,3-60,0 2,6-2,9

Wilkowiec (12,32) 1,5 4,3 0,5 52,0 2,8 9 Golizna p 0,1-0,3 0,0-5,3 0,5-1,0 100,0 0.0 0.0 1450-1500 1650-1700 (1,02) 0,2 2,6 0,7

Zawar- Gęstość nasypowa Zawartość ziarn Gru- Wytrzy- Miąż- Pyły Punkt Zawartość tość Sła- Nr Ro- bość małość szość mine- piaskowy Ziarn 2,0- nadziar- bych złoża Nazwa złoża dzaj nad- Nasią- w stanie na miaż- nieforem- złoża ralne <2,0mm 4,0mm na w stanie i na (powierzchnia ko- kładu kliwość zagęszczo- dżenie nych (od-do (od-do (od-do (od-do >4,0mm luźnym zwie- ma- w ha) pali- (od-do [%] nym fr. 4,0- i płaskich śr.) śr.) śr. śr.) (od-do [kg/m3] trza- pie ny śr.) [kg/m3] 8,0 [%] [m] [%] [%] [%] śr.) łych [m] [Mpa] [%] [%] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 11 Szarów – p 0,4-2,5 1,0-10,0 5,4-17,0 1350-1520 1550-1700 100,0 0.0 0.0 Gęsiarnia (2,33) 0,8 4,1 12,4 1420 1610 Rubryka 3: p – piasek, pż – piasek ze żwirem

W złożach „Trawniki” (Filo, 2000) i „Drwinia” (Filo, 1998) seria piaszczysta, o średniej miąższości odpowiednio 6,3 i 7,0 m jest dwudzielna, w stropie występuje warstwa piasków, w spągu piasków ze żwirem. Piaski charakteryzują się średnim punktem piaskowym powyżej 98% i zawartością pyłów średnio 2,2-3,3%, natomiast piaski ze żwirem średnim punktem piaskowym około 70% i zawartością pyłów średnio 1,6-2,2%. Te ostatnie posiadają wytrzy- małość na miażdżenie w złożu „Trawniki” średnio 12 MPa, w złożu „Drwinia” – 6,4 MPa, średnia nasiąkliwość wynosi odpowiednio 1,1% i 2,4% (Tabela 2). Kopalina o takich właści- wościach kwalifikuje się jako surowiec dla budownictwa i drogownictwa. Złoża „Golizna” (Nowak, 1996b) budują piaski wydmowe o miąższości 0,0-5,25 śred- nio 2,6 m przykryte 0,2 m warstwą gleby. Kopalina ta, o punkcie piaskowym 100% i zawartości pyłów 0,7%, używana była do zapraw budowlanych i nawierzchni drogowych. Złoże „Szarów-Gęsiarnia” (piasków eolicznych, o miąższości 1,0-10,0 m, średnio 4,1 m, leży pod nadkładem średnio 0,8 m gleby i piasków zaglinionych (Wójcik, Syrnik, 1997). Piaski charakteryzują się punktem piaskowym 100%, w stosunku do poprzednich są bardziej zapylone, zawierają bowiem średnio 12,4% pyłów. Wskaźnik uziarnienia ich wynosi 2,16, a wskaźnik piaskowy 46,7. Piaski te nadają się dla potrzeb budownictwa i drogownictwa. Złoża kruszywa naturalnego, ze względu na ich ochronę uznano jako powszechne, licznie występujące i łatwo dostępne – klasy 4, natomiast z uwagi na ochronę środowiska, za wy- jątkiem złóż: „Wola Batorska – Tarnówka”, „Dziewin”, „Golizna” i „Szarów Gęsiarnia”, któ- re są małokonfliktowe – klasy A, wszystkie pozostałe uznano za konfliktowe – klasy B, głównie z powodu ochrony gleb i krajobrazu, ale także konfliktu zagospodarowania terenu.

3. Surowce ilaste ceramiki budowlanej W obszarze objętym arkuszem Nowe Brzesko znajdują się 3 udokumentowane złoża glin czwartorzędowych i iłów trzeciorzędowych – surowców ilastych ceramiki budowlanej: „Wawrzeńczyce”, „Szpitary” i „Hebdów”. Złoże „Wawrzeńczyce” (Gaweł, 1956) o powierzchni 2,09 ha budują gliny lessopodobne i lessy o miąższości 6,0-18,5 średnio 7,7 m, przykryte 0,4 m warstwą gleby gliniastej. Les- sy i gliny lessopodobne są małoplastyczne, skurczliwość suszenia wynosi od 2,2 do 6,4%, Tworzywo ceramiczne po wypale w temperaturze 950oC charakteryzuje się następującymi właściwościami: nasiąkliwość średnio 13,9%, wytrzymałość na ściskanie średnio 8,2 MPa. Wykorzystywana była ona do produkcji cegły pełnej.

Serię złożową w złożu „Szpitary” stanowią lessy i gliny czwartorzędowe oraz iły mio- ceńskie (Nowak, 1994c). Miąższość serii złożowej wynosi 14,6 m w tym: gliny – 5,6 i iły – 9,0 m. Nakład stanowią gleby i gliny pylaste o grubości 0-0,45 m. Powierzchnia złoża wynosi 5,85 ha. Właściwości technologiczne iłów są następujące: zawartość ziarno średnicy powyżej 2 mm od 0,03 do 0,04 %, zawartość ziarn marglu 0,01 %, skurczliwość wysychania 8,7- 8,9 %, woda zarobowa 34,2-34,4 %. Tworzywo ceramiczne po wypale w temperaturze 950o C charakteryzuje się nasiąkliwością od 14,9 do 15,1 %, wytrzymałością na ściskanie 19,5- 26,6 MPa, mrozoodpornością po 25 cyklach i brakiem wykwitów i nalotów soli rozpuszczalnych. Gliny zawierają zanieczyszczenia ziarniste niewęglanowe w ilości 0,04-0,83 %, ziarna marglu od 0,02 do 0,41 %, są surowcem mało plastycznym o skurczliwości suszenia 4,4 – 5,1 % i wodzie zarobowej od 19,6 do20,04 %. Po wypale w temperaturze 950o C uzyskuje się tworzywo ceramiczne o nasiąkliwości 11,8-13,84 %, wytrzymałości na ściskanie 10,9- 17,6 Mpa, mrozoodporne i bez wykwitów i nalotów soli rozpuszczalnych. Kopalina kwalifikuje się do produkcji szerokiego asortymentu ceramiki budowlanej: cegły pełnej, dziurawki, kratówki, pustaków ceramicznych. Złoże „Hebdów” położone na stoku tarasu lessowego, opadającym ku Wiśle, budują utwory czwartorzędowe - lessy, gliny lessopodobne i trzeciorzędowe - iły krakowieckie. Po- wierzchnia złoża wynosi 5,52 ha, miąższość 0-48 m, średnio 22,8 m, nadkład stanowi 0,2 m warstwa gleby. Kopalina uśredniona z całego profilu złoża stanowi surowiec ceramiczny zu- pełny, którego jakość nie budzi zastrzeżeń. Wytwarzana tu od 40 lat cegła pełna spełnia wymagania norm dla klasy 150. Z tych względów nie wykonano pełnych badań ceramicznych, tylko oznaczenie zawartości siarczanów rozpuszczalnych w wodzie. Występują one w ilo- ściach śladowych (Nowak, 1994a). Złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej, ze względu na ich ochronę uznano jako powszechne, licznie występujące i łatwo dostępne – klasy 4, natomiast z uwagi na ochronę środowiska, za wyjątkiem złoża „Hebdów”, które jest małokonfliktowe – klasy A, pozostałe ze względu na ochronę gleb są konfliktowe, możliwe do zagospodarowania po spełnieniu określonych wymagań – klasy B.

V Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Górnictwo na omawianym obszarze ogranicza się w zasadzie do kopalnictwa skalnego, głównie kruszywa naturalnego. Złoże ropy naftowej „Mniszów” zostało z powodu małej wy- dajności zaniechane, natomiast złoże „Grobla” jest już w znacznym stopniu sczerpane. Obec- nie z 16 znajdujących się tu złóż, 10 jest eksploatowanych.

Złoże „Mniszów” eksploatowane było w ubiegłych latach czterema otworami, z uwagi na niewielkie wydobycie i nieopłacalność transportu eksploatacja tego złoża została zanie- chana. Wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego w kopalni „Grobla” prowadzone jest od 1962 r. Dla złoża ustanowiono obszar i teren górniczy. Koncesję na wydobycie ważną do końca 2019 r., posiada Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Eksploatacja prowadzona jest systemem otworowym samoczynnie lub przez pompowanie z głębokości 715- 765 m. Na terenie kopalni działa 20 odwiertów. Roczne wydobycie, które wykazuje systema- tyczny spadek, w 2001 r. wynosiło: ropy naftowej – 6,57 tys. ton, gazu ziemnego – 0,36 ml m3. Wody wydobywane wraz z ropą, po odstaniu w zbiornikach, zatłaczane są ponownie do złoża. Do czynnych obiektów górniczych należą kopalnie zlokalizowane na złożach kruszywa naturalnego: „Wola Batorska” (2013), „Wola Batorska-Grabina”(2009), „Szarów-Gęsiarnia” (2007), „Złotniki-Łaźnia” (2007), „Drwinia” (2009), „Wola Batorska-Tarnówka” (2006) i „Wola Batorska-Wilkowiec” (2019). Wymienione złoża mają ustanowione obszary i tereny górnicze oraz koncesje na eksploatację kopaliny. W nawiasach podano datę ważności koncesji. Koncesje na wydobycie kopaliny z pierwszego z wymienionych złóż posiadają Krakow- skie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S. A., z dwóch następnych - Spółdzielnie Kółek Rolni- czych odpowiednio w Niepołomicach i Kłaju, koncesje na wydobycie z pozostałych złóż mają prywatni użytkownicy. Eksploatacja w złożach tych prowadzona jest w sposób ciągły lub okresowy, spod wody systemem wgłębnym za pomocą koparek podsiębiernych. Nadkład w postaci humusu i skał płonnych usuwany jest za pomocą spycharek na hałdy tymczasowe, skąd jest sukcesywnie sprzedawany lub stosowany w celach rekultywacyjnych do zabezpie- czenia ewentualnie usypywania skarp. Przeróbka kopaliny, polegająca na przesiewaniu i sor- towaniu na ogół nie jest stosowana, z wyjątkiem zakładów „Złotniki-Łaźnia” i „Wola Bator- ska”. Do roku 1994 było eksploatowane przez Piaskownię „Gawłówek” S.C. w Bochni złoże piasków „Golizna”. Obecnie złoże jest zaniechane, a teren poeksploatacyjny niezrekultywo- wany. Do 1997 r. eksploatowane było okresowo, obecnie już wybilansowane złoże piasków „Szarów II”. Obszar obejmujący wyeksploatowaną zachodnią część złoża został w dużej mierze zrekultywowany. Obecnie w środkowej części tego złoża znajduje się czynne złoże „Sza- rów-Gęsiarnia” Wydobycie kopalin ilastych do produkcji ceramiki budowlanej prowadzone jest na nie- wielka skalę ze złoża „Hebdów” i okresowo ze złoża „Szpitary”.

Złoże „Hebdów” eksploatowane jest z przerwami od roku 1950 r., systemem odkrywkowym, stokowym, dwoma poziomami eksploatacyjnymi. Wydobycie odbywa się przy uży- ciu sprzętu zmechanizowanego, w sezonie od wiosny do późnej jesieni. Wydobycie prowadzone jest na mocy koncesji ważnej do końca 2007 r., w granicach utworzonego obszaru gór- niczego. Czynne wyrobisko o wymiarach 150x40 i głębokości 20-25 m zlokalizowane jest w południowej części udokumentowanego złoża. Stare i nowe hałdy, przylegające od połu- dniowego zachodu do złoża, zajmują powierzchnię 120x70 m. W pobliskiej cegielni z uśrednionej kopaliny – glin lessowych i iłów krakowieckich produkowana jest cegła pełna klasy 150. Eksploatację kopaliny ze złoża „Szpitary” rozpoczęto 1949 r., z okresem przerwy od 1993 do 2002 r., obecnie po uzyskaniu koncesji będzie ona wznowiona. Wydobycie kopaliny prowadzono systemem odkrywkowym, stokowym, jednym poziomem, w sezonie od wiosny do późnej jesieni. Ściana eksploatacyjna ma długość 120 m i wysokość od 7-15 m. Eksploata- cja prowadzona jest przy użyciu sprzętu zmechanizowanego. W cegielni zlokalizowanej na północny-wschód od wyrobiska, wypalano cegłę zwykłą pełną, istnieje jednak możliwość poszerzenia asortymentu produkcji o pustaki, kratówkę i dziurawkę. W wyeksploatowanej części złoża, pomiędzy nim, a cegielnią znajduje się hałda nadkładu o wymiarach 20x30x4,5 m. W latach 1955-1994 produkowano cegłę pełną z glin lessopodobnych złoża „Wawrzeń- czyce”. Ze względu jednak na słabą jakość wyrobów oraz brak zbytu, zaniechano eksploatacji. Wyrobisko o wymiarach 160x40 m, głębokości 8-10 m i piaszczystym spągu, nie jest zre- kultywowane, częściowo wypełniają je zhałdowane tu utwory nadkładu. Na niewielką skalę eksploatowane były torfy w Puszczy Niepołomickiej, w rejonie Sza- rowa i Baczkowa. Obecnie zaniechano wydobycia torfów. W obrębie obszaru objętego arkuszem „Brzesko Nowe” występują nieliczne „dzikie” wyrobiska kruszywa naturalnego, glin i torfów eksploatowane okresowo, przez miejscową ludność.

VI Perspektywy i prognozy występowania kopalin

Perspektywy występowania kopalin na obszarze arkusza Nowe Brzesko wiążą się głównie z kompleksem piasków i żwirów występujących w obrębie tarasów rzecznych jako kruszywa budowlanego. Marginalne znaczenie mają perspektywy piasków eolicznych jako surowców budowlanych, płytko leżących iłów trzeciorzędowych jako surowców do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej, a także soli kamiennej.

Obszarem perspektywicznym piasków i żwirów jest cały prawobrzeżny taras i fragment lewobrzeżnego tarasu zalewowego Wisły, od zachodnich granic omawianego obszaru po Wawrzeńczyce oraz głównie lewobrzeżny taras zalewowy Raby. Największe miąższości serii piaskowo-żwirowej, rzędu kilku metrów występują w rejonie Woli Zabierzowskiej, Drwini, Grobli i Wyżyc oraz w Dolinie Wisły na odcinku Niepołomice-Uście Solne (Rypuszyńska, 1983). Wyznaczono tu 7 obszarów prognostycznych piasków i żwirów, w tym 5 w rejonie Zamoglic i 2 w rejonie Niedar. W obszarach tych, o powierzchni od około 20 do 140 ha, przy średniej miąższości złoża 6-8 m, przewiduje się ustalenie około 32 ml. m3 kruszywa naturalnego. Seria złożowa na ogół dwudzielna, w stropie piaszczysta, w spągu piaszczysto-żwirowa występuje pod niewielkim nadkładem 1,8-2,8 m mad i piasków pylastych. Parametry geologiczno-górnicze wytypowanych obszarów złożo- wych i jakościowe kopaliny przedstawia tabela 3. Natomiast niewielką miąższością i silnym zapyleniem, charakteryzują się tarasowe utwory piaszczysto-żwirowe w zakolach lewobrzeżnych Wisły oraz powyżej Wawrzeńczyc, występujące pod dużym nadkładem i ograniczone wysokim tarasem lessowym (Flisowska, 1969, Ryczek, 1970). Negatywnie jest oceniany również odcinek lewobrzeżnego tarasu Raby, gdzie małej miąższości seria piaskowo-żwirowa, leży pod grubą warstwą osadów pylastych (Smaluch, Turza, 1984). Jedyne perspektywy piasków eolicznych występują w południowo-zachodniej części omawianego obszaru, w rejonie Gęsiarni, jako kontynuacja obszaru z arkusza Bochnia. Ze względu na ochronę środowiska, ale przede wszystkim z uwagi na silnie zapylenie, dużą ilość wkładek glin i iłów oraz małą miąższość 2,0-3,5 m, zdyskwalifikowano obszar występowania tych piasków w Puszczy Niepołomickiej, na polanie Wielkie Błoto (Smaluch, Turza, 1984). Iły mioceńskie pod stosunkowo małym nadkładem występują jedynie na niewielkim obszarze w północno-zachodniej części arkusza, w okolicy Więckowic. Na ogół przykryte są grubym płaszczem utworów lessowych. Wytypowany obszar perspektywiczny tych iłów jako surowców ceramiki budowlanej jest kontynuacją większego obszaru znajdującego się na arkuszu Kazimierza Wielka. W południowo-zachodniej części obszaru arkusza występuje obszar perspektywiczny soli kamiennej. Wyznacza go strefa facji chlorkowej mioceńskiej formacji solonośnej, zwią- zana z osadami ewaporatów, sfałdowanych u czoła płaszczowin karpackich (Poborski (red.), 1991). Złoża soli kamiennej występują na obszarach sąsiednich arkuszy Wieliczka i Bochnia.

21 Tabela 3 Wykaz obszarów prognostycznych Grubość Numer Po- Wiek Średnia kompleksu Zasoby Zasto- Rodzaj obszaru wierzch- kompleksu grubość surowco- w katego- sowanie kopa- Parametry jakościowe na nia litologiczno- nadkładu wego (m) rii D kopaliny 1 mapie (ha) surowcowego (m) od-do/ (tys. m3) liny średnia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 p Piaski: pp. 83,1-98,3;% zaw. pyłu 3,0-10,0%; ziarn niefor. 0,0-3,5%; ziarn słab. 1,0-6,0/3,0 0,0-,6%; mrozo-odp. 4,9%; nasiąkl. 2,4%; gęst. nasyp. w stanie zagęszcz. 1550- 3 060 1800 kg/cm3; I 102 Q 1,8 Skb pż Piaski i żwiry: pp. 55,9-68,9 % zaw. pyłu 1,0-2,8%; ziarn niefor.2,5-4,7%; ziarn 1,6-6,0/ 3,9 słabych 0,3-0,7%; mrozoodp. 2,1-3,9%; nasiąkl. 1,5-2,0%; wskaźnik rozkr. 11,0- 3 978 13,3; gęstość nasyp w stanie zagęszczonym 1850-2000 kg/cm3 p Piaski: pp. 95,9-99,6;% zaw. pyłu 7,8-9,0%; gęst. nasyp. w stanie zagęszcz. 1550 2,0-3,0 /2,5 575 kg/cm3; 23 pż Q Piaski i żwiry: pp. 68,4-68,6; % zaw. pyłu 1,4-2,5%; ziarn niefor.2,0-4,1%; ziarn 2,2 4,0-5,6 /4,8 Skb II 1 104 słabych 0,1-0,5%, mrozo-odp.2,0-5,7%; nasiąkl.1,5-2,7%; wskaź. rozkr. 11,6; gęst. nasyp. w stanie zagęszcz. 1900 kg/cm3 22 p Piaski: pp.95,0-99,2;% zaw. pyłu 4,0-9,4%; gęstość nasyp. w st. zagęsz.1550- 0,0-7,0 /3,8 1600kg/cm3; 1 710 III 45 pż Q Piaski i żwiry: pp. 54,9-71,9;% zaw. pyłu 1,8-6,0%; ziarn niefor.3,0-5,0%; ziarn 2,3 1,7-6,2 /3,4 Skb słabych 0,3-0,6%; mrozo-odp.1,8-3,5%; nasiąkl. 1,5-2,6%; wsk. rozkr. 11,5-12,7; 1 530 gęstość nasypowa w stanie zagęszcz. 1800-1950 kg/cm3 p Piaski: pp. 91,4; % zaw. pyłu 8,4%; gęstość nasypowa w st. zagęszcz. 1650 0,0-1,0 /0,5 245 kg/cm3; IV 49 pż Q Piaski i żwiry: pp. 70,8-71,9 % zaw. pyłu 2,4-5,8%; ziarn niefor.1,4-1,5%; ziarn 2,0 5,5-6,0 /5,8 Skb 2 842 słabych 0,4-0,6%; mrozoodp.4,6-6,8%; nasiąkl. 1,5-2,0%; wsk. rozkr.13,1; gęstość nasypowa w stanie zagęszcz. 1700-1900 kg/cm3 p Piaski: pp. 77,6-99,6;% zaw. pyłu 5,4-10,0%; ziarn niefor.0,0-2,1%; ziarn słabych 0,0-7,3 /2,9 0,0-0,7% mrozo-odp.5,4%; nasiąkl. 0,5%; gęstość nasypowa w st. zagęszcz. 1350- 1 827 1550 kg/cm3; V 63 Q 1,9 Skb pż Piaski i żwiry pp. 52,2-64,6%; zaw. pyłu 1,0-3,0%; ziarn niefor.3,5-4,2%; ziarn 0,0-6,2 /3,8 słab. 0,4-0,7%; mrozoodp.2,7-4,5%; nasiąkl. 2,1-2,6%; wsk. rozkr.11,5-14,6; gę- 2 394 stość nasypowa w stanie zagęszcz. 1870-2050 kg/cm3

Grubość Numer Po- Wiek Średnia kompleksu Zasoby Zasto- Rodzaj obszaru wierzch- kompleksu grubość surowco- w katego- sowanie kopa- Parametry jakościowe na nia litologiczno- nadkładu wego (m) rii D kopaliny 1 mapie (ha) surowcowego (m) od-do/ (tys. m3) liny średnia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Piaski i żwiry: pp. 57,9-75,0 % zaw. pyłu 2,5-6,1%; ziarn niefor.8,2-12,7%; ziarn 7,5 VI 22 pż Q słab. 5,7-6,4%; mrozoodp.2,2-4,3%; nasiąkl. 2,2-2,6%; wsk. rozkr.10,4-15,7; gę- 2,5 1 602 Skb stość nasypowa w stanie zagęszcz. 1850-1950 kg/cm3 p Piaski: pp. 77,7-97,5;% zaw. pyłu 3,4-4,6%; ziarn niefor.0,0-8,8%; ziarn słabych 0,0-9,0 /4,6 0,0-1,9%; mrozo-odp.1,3-2,7%; nasiąkl. 1,9-2,4%;gęst. nas. w st. zagęszcz. 1450- 6 348 1750 kg/cm3; VII 138 Q 2,8 Skb pż Piaski i żwiry: pp. 59,6-69,3 % zaw. pyłu 1,9-4,2%; ziarn niefor.3,2-6,0%; ziarn 0,0-7,7 /3,3 słab. 0,8-2,6%; mrozoodp. 1,3-2,7%; nasiąkl. 1,9-2,4%; wsk. rozkr.8,8-11,0; gę- 4 554 stość nasypowa w stanie zagęszcz. 1800-2050 kg/cm3

23 Rubryka 3: p – piaski, pż – piaski i żwiry; Rubryka 4: Q – czwartorzęd; Rubryka 9: Skb – kruszywa budowlane

W rejonie Szarowa znajduje się największe w tym rejonie torfowisko Wielkie Błoto, o powierzchni 268,7 ha, średniej miąższości 1,34 m. Wskutek odwodnienia miąższość torfu w złożu „Wielkie Błoto” wykazuje tendencję malejącą w ostatnich 100 latach, ze średnią prędkością 11,6 cm/rok. Torfowisko udokumentowane zostało w latach 60-tych jako złoże torfu „Błoto”. Do 1994 r. torfy nie były uznawane za kopalinę, z tego względu obecny bilans kopalin nie uwzględnia tego złoża. Złoże „Błoto” składa się z głównych typów torfów: mszy- stego, turzycowego, trzcinowego i turzycowo-trzcinowego (Bąk, 1993). Torfy te, charaktery- zują się średnim stopniem rozkładu 30%, średnią popielnością 3.1%, odczynem pH w granicach 6.3-6.6 i nadają się do celów rolniczych.

VII Warunki wodne.

1. Wody powierzchniowe Przez obszar objęty arkuszem mapy Nowe Brzesko przepływa Wisła. Jej prawobrzeż- nymi dopływami są Drwinka i Raba, a lewobrzeżnymi niewielkie cieki, z których największy to Rudnik oraz już poza obszarem arkusza Szreniawa. Pomiędzy tymi rzekami przebiegają działy wodne II-go rzędu. Koryto Wisły jest uregulowane i otoczone wałami przeciwpowodziowymi. Jej meandry wcinają się we wzniesienia Płaskowyżu Proszowickiego. Po obu stronach rzeki występują liczne, różnowiekowe starorzecza, często zawodnione. Raba również została ujęta w wały przeciwpowodziowe, meandruje i posiada nieliczne starorzecza. Drwinka jest rzeką uregulo- waną, o niewielkim spadku (około 0,3%), odcinkami wprowadzoną w sztuczne koryto. Na omawianym obszarze występują liczne podmokłości związane ze starorzeczami oraz bezod- pływowymi nieckami izolowanymi iłami mioceńskimi znajdującymi się w Puszczy Niepoło- mickiej, głównie na obszarze przylegającym od wschodu do polany Wielkie Błoto. Źródła, wysięki i wycieki występują na zboczach dolin w miejscach wychodni nieprzepuszczalnych iłów mioceńskich. Największe źródło o wydajności 10,0 m3/h znajduje się w Hebdowie. Monitoringiem jakości wód powierzchniowych objęte są Wisła, Raba i Drwinka. Jakość wód Wisły jest badana w punktach kontrolno-pomiarowych w Niepołomicach i Górce, powy- żej i poniżej omawianego odcinka. W latach 2001 i 2002 roku wody Wisły zaliczono (Raport, 2003) do pozaklasowych ze względu na wskaźniki fizykochemiczne, substancje biogenne, zasolenie i stan sanitarny a w Niepołomicach również z powodu nadmiernej ilości zawiesiny. Wody Raby w punktach kontrolnych Proszówki i Ujście Solne powyżej i poniżej obszaru arkusza w 2001 roku zaliczono do pozaklasowych ze względu na stan sanitarny (Raport, 2002). Wskaźniki fizykochemiczne, hydrobiologiczne i substancje biogenne w punkcie Pro-

szówki spełniały wymagania dla klasy II, a w Ujściu Solnym do III. W 2002 roku poprawie uległ stan sanitarny Raby w Ujściu Solnym i jej wody w tym punkcie zaklasyfikowano do III klasy czystości (Raport, 2003). Wody Drwinki w miejscowości Świniarów w pobliżu uj- ścia do Raby w 2002 roku spełniały parametry dla II klasy czystości. W porównaniu do 2001 roku nastąpiła poprawa parametrów fizykochemicznych z III klasy do II, co poprawiło ogólną ocenę jakości wód.

2. Wody podziemne Na podstawie dotychczasowego rozpoznania warunków hydrogeologicznych stwierdza się występowanie dwóch pięter wodonośnych: czwartorzędowego i trzeciorzędowego (Cho- waniec i in., 1997a). Czwartorzędowe piętro wodonośne związane jest z utworami piaszczysto-żwirowymi tarasów zalewowych i nadzalewowych Wisły i Raby, gdzie zwierciadło wód gruntowych występuje dość płytko - 0,5-2,5 m.; max. do 5,0 m. Lokalnie tylko obserwowana jest strefa obniżonego poziomu wód (głębokość 15,0-10,0 m) na obszarze tarasu nadzalewowego (lessowego), w rejonie pagórów Skała i Trawniki oraz w dolinie Raby (strefa przykory- towa). Największa głębokość występowania czwartorzędowych wód podziemnych notowana jest na obszarze Płaskowyżu Proszowickiego (10-30 m). W rejonach płytkiego zalegania iłów mioceńskich stwierdzono brak występowania opisywanego poziomu wód gruntowych. Pod- ziemne wody czwartorzędowe wykazują związek z wodami cieków powierzchniowych, a zasilanie ich odbywa się bezpośrednio z infiltracji opadów atmosferycznych (Pyrich i in., 1982). Większość ujęć wód podziemnych eksploatuje wody poziomu czwartorzędowego. Większe ujęcia zlokalizowane są w Kłaju i Grobli. Oprócz ujęć pojedynczych jest też ujęcie grupowe w Igołomi. Główny użytkowy poziom wodonośny z utworów trzeciorzędowych jest związany z występowaniem piasków bogucickich. Wody z tych utworów charakteryzują się odczynem obojętnym i słabą mineralizacją 155-664 mg/dm3 (Pyrich i in., 1982). Zwierciadło wód trze- ciorzędowych zwykle ma charakter naporowy (artezyjski), a lokalnie swobodny. Wody te zasilane są bezpośrednio na wychodniach piasków bogucickich, oraz w miejscach występo- wania nad nimi utworów przepuszczalnych. Ujęcia wód trzeciorzędowych charakteryzują się mniejszą wydajnością od ujęć czwartorzędowych, przeważnie poniżej 20 m3/h. Wody poziomu trzeciorzędowego eksploatowane są w Szarowie, Śmiłowicach, Nowym Brzesku, Grobli - Świniarach oraz Igołomi. Oprócz ujęć pojedynczych są też ujęcia grupowe posiadające więk- szą wydajność np. w Szarowie. Niektóre z ujęć np. w Nowym Brzesku ujmują wody zarówno poziomu trzeciorzędowego jak i czwartorzędowego.

W południowo-zachodniej części arkusza (fig. 4) zlokalizowany jest fragment główne- go zbiornika wód podziemnych (GZWP) wymagającego szczególnej ochrony (Kleczkowski, 1990). Jest to trzeciorzędowy Subzbiornik Bogucice związany z występowaniem piasków bogucickich o wodach zaliczanych do klasy czystości Ic. W obrębie zbiornika wyznaczono obszary wymagające wysokiej (OWO) i najwyższej (ONO) ochrony, które obejmują wychodnie piasków bogucickich oraz tereny, gdzie znajdują się one pod nadkładem mniejszym niż 10 m. Zbiornik nie ma opracowanej dokumentacji hydrogeologicznej.

Fig. 4 Położenie arkusza Nowe Brzesko na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, w skali 1:500 000 wg A. S. Kleczkowskiego (1990) 1 – obszar najwyższej ochrony (ONO), 2 – obszar wysokiej ochrony (OWO), 3 - granica GZWP w ośrodku szczeli- nowo-porowym, 4 - granica GZWP w ośrodku porowym Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodonośnych: 409 – Niecka Miechowska (SE), kreda górna (K2), 435 – Doli- na rzeki Dunajec (Zakliczyn), czwartorzęd (Q), 442 – Dolina rzeki Stradomka, czwartorzęd (Q), 443 – Dolina rzeki Raba, czwartorzęd (Q), 450 – Dolina rzeki Wisła (Kraków), czwartorzęd (Q), 451 – Subzbiornik Bogucice, trzecio- rzęd (Tr)

VIII Geochemia środowiska

1. Gleby Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano wartości dopuszczalne stężeń określone w Załączniku do Rozporządzenia Ministra środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 października 2002 r., poz. 1359). Wartości dopuszczalne pierwiastków dla poszczególnych grup zanie- czyszczeń oraz zakresy i ich przeciętne zawartości w glebach z terenu arkusza 974- Niepołomice zamieszczono w tabeli 4. W celu porównania tabelę uzupełniono danymi zawar- tości przeciętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju). Materiał i metody badań laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych dla „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995) - opró- bowanie w siatce 5x5 km oraz „Atlasu geochemicznego Krakowa i okolic 1:100 000” (Lis, Pasieczna, 1995) - opróbowanie w siatce 1x1 km. Próbki gleb pobierano za pomocą sondy ręcznej z wierzchniej warstwy (0,0-0,2) m. Po- bierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. pokojowej, kwartowana i przesie- wana przez sita nylonowe o oczkach 1 mm. Przedmiotem zainteresowania była nie całkowita zawartość metali, lecz ta ich część, której źródłem są zanieczyszczenia antropogeniczne, a więc słabo związana i łatwo ługowal- na. Gleby mineralizowano zatem w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90oC, w ciągu 1 go- dziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomocą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin-Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej techniką zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry) z użyciem spektrometru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Państwowego Instytutu Geolo- gicznego w Warszawie. Kontrolę jakości gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referen- cyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

Tabela 4 Zawartość metali w glebach (w mg/kg) Zakresy zawartości w Wartość przeciętnych (me- Wartość przeciętnych (median) glebach na arkuszu dian) w glebach na arkuszu w glebach obszarów niezabu- Wartości dopuszczalne stężeń w glebie lub ziemi (Rozporzą- 4) dzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.) 974 -Niepołomice 974 -Niepołomice dowanych Polski Metale N=334 N=334 N=6522 Frakcja ziarnowa < 1mm, Grupa B 2) Grupa C 3) mineralizacja HCl (1:4) Grupa A 1) Głębokość (m p.p.t.) Głębokość (m p.p.t.) 0,0-0,3 0-2 0,0-0,2 As Arsen 20 20 60 <5-24 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 3-271 60 27 Cr Chrom 50 150 500 1-78 9 4 Zn Cynk 100 300 1000 8-3664 92 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5-14,5 0,7 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1-36 4 2 Cu Miedź 30 150 600 2-403 11 4 Ni Nikiel 35 100 300 1-32 10 3 Pb Ołów 50 100 600 <3-705 22 12 Hg Rtęć 0,5 2 30 <0,05-1,38 0,05 <0,05 Ilość badanych próbek gleb z arkusza 974-Niepołomice w poszczególnych grupach 1) zanieczyszczeń grupa A As Arsen 337 2 a) nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na Ba Bar 336 3 podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, Cr Chrom 335 4 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; jeżeli Zn Cynk 186 125 23 utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagrożenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów tych stężenia zachowują standardy Cd Kadm 260 70 9 wynikające ze stanu faktycznego, Co Kobalt 335 2 2) grupa B - grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod sta- Cu Miedź 330 6 3 wami i gruntów pod rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieużyt- Ni Nikiel 339 ki, a także grunty zabudowane i zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysło- Pb Ołów 318 11 9 wych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, Hg Rtęć 333 6 3)grupa C - tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne, Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru arkusza 974-Niepołomice do po- 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 szczególnych grup zanieczyszczeń (ilość próbek) N – ilość próbek 215 124 28

Prezentacja wyników Zastosowana gęstość opróbowania (1 próbka na około 25 km2 w północnym krańcu arkusza oraz 1 próbka na około 1 km2 dla pozostałej części) nie jest dostateczna do wykreślenia izoliniowej mapy zawartości pierwiastków zgodnie z zasadami przyjętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna próbka na 1 cm2 mapy). Wyniki badań geochemicznych zostały więc przedstawione na mapie punktowej. Lokalizację miejsc opróbowania (wraz z numeracją zgodną z bazą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorami przyjętymi dla gleb zaklasyfi- kowanych do grup A, B i C oraz gleb o przekroczonych wartościach stężeń dla grupy C (zgodnie z Rozporządzeniem...,2002). Przy klasyfikacji stosowano zasadę zaliczania gleb do danej grupy, gdy zawartość co najmniej jednego pierwiastka przewyższała dolną granicę war- tości dopuszczalnej w tej grupie. Na mapie umieszczono symbole pierwiastków decydujących o zanieczyszczeniu gleb z danego miejsca. Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki badań geochemicznych gleb odniesiono zarówno do wartości stężeń dopuszczalnych metali określonych w Rozporządzeniu..., 2002, jak i do wartości przeciętnych okre- ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych całego kraju (Tabela 4). Przeciętne wartości arsenu i rtęci w glebach arkusza są identyczne lub zbliżone do war- tości przeciętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Około dwukrotnie wyższe wartości przeciętne zanotowano dla baru, cynku, chromu, kobaltu, miedzi, niklu, ołowiu i kadmu. Pod względem zawartości metali 63,4% spośród badanych próbek spełnia warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na ich wielofunk- cyjne użytkowanie. Do grupy B zaliczono 36,6% analizowanych próbek, a do grupy C 8,2%. Dopuszczalne zawartości stężeń dla grupy C przekroczyły zawartości metali w 6 próbkach (1,8% wszystkich badanych próbek). Gleby o podwyższonych zawartościach metali w glebach występują przede wszystkim na obszarze Huty im. T. Sendzimira (HTS) oraz w dolinie Wisły. Zanieczyszczenia gleb doliny Wisły pochodzą głównie z ich wzbogacenia w materiał aluwialny transportowany z rejonu wydobycia i przeróbki rud cynkowo-ołowiowych Górnego Śląska. W niektórych miejscach gleby aluwialne doliny Wisły są również wzbogacone w rtęć i miedź pochodzące ze źródeł antropogenicznych (rozpraszania pyłów ze spalania paliw oraz zrzutu ścieków). Zawartości

metali w glebach doliny Wisły nie przekraczają jednak górnych granic dopuszczalnych dla grupy C. Wszystkie gleby o zawartościach metali przewyższających dopuszczalne stężenia dla grupy C występują na obszarze HTS (punkty 147, 162, 163, 177, 178, 179). Przyczyną tego zanieczyszczenia jest wieloletnie rozpraszanie metali przez zakład. Z uwagi na zbyt niską gęstość opróbowania dane prezentowane na mapie nie umożli- wiają oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalają tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. Powinny być jednak sygna- łem dla odpowiednich urzędów i władz wskazującym na konieczność podjęcia badań szcze- gółowych i wskazania źródeł zanieczyszczeń, nawet w przypadku, gdy przekroczenia zawar- tości dopuszczalnych zaobserwowano tylko dla jednego pierwiastka.

2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach Materiał i metody badań Do określenia dawki promieniowania gamma i stężenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki badań gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłuż profili o przebiegu N-S, prze- cinających Polskę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwyższonej promieniotwórczości pomiary zagęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysokości 1,5 metra nad powierzchnią terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizykę” Brno (Czechy). Prezentacja wyników Z uwagi na to, że gęstość opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 5) dla dwóch krawędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest możliwy, gdyż te dwie krawędzie są zbieżne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporządzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystywano informacje zawarte w profilach na arkuszu sąsiadującym wzdłuż zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane są wyniki dawki promieniowania gamma obejmujące sumę promieniowania pochodzącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

975W PROFIL ZACHODNI 975E PROFIL WSCHODNI

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

5558731 5548721

5556860 5545551 m m 5550498 5544395

5543645 5547651

0 10203040506070 0 10203040506070 nGy/h nGy/h

Stężenie radionuklidów cezu poczarnobylskiego Stężenie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

5558731 5548721

5556860 5545551 m m 5550498 5544395

5543645 5547651

0123456 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4

kBq/m2 kBq/m2

Fig. 5. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi (na osi rzędnych - opis siatki kilometrowej arkusza)

Wyniki Wartości dawki promieniowania gamma wzdłuż profilu zachodniego wahają się w przedziale od około 20 do prawie 60 nGy/h. Przeciętnie wartość ta wynosi około 40 nGy/h i jest nieco wyższa od średniej dla obszaru Polski wynoszącej 34,2 nGy/h. Wzdłuż profilu wschodniego wartości promieniowania gamma mieszczą się w zakresie od około 30 do około 60 nGy/h, przy przeciętnej wartości wynoszącej około 40 nGy/h. Zbliżone wartości promieniowania gamma wzdłuż obu profili, a także wyższe wartości przeciętne w porównaniu ze średnią dla całego kraju są wynikiem budowy geologicznej omawianego arkusza. Północną i środkową część omawianego obszaru pokrywają plejstoceńskie lessy oraz mady wieku ho- loceńskiego – utwory cechujące się zazwyczaj się zwiększoną radioaktywnością. W połu- dniowej części terenu występują osady charakteryzujące się niższymi wartościami promieniowania gamma. Są to: plejstoceńskie piaski i żwiry wodnolodowcowe, mady, mułki, piaski i żwiry rzeczne. Stężenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłuż obu profili są bardzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. Wahają się w przedziale od około 2 do około 9 kBq/m2 wzdłuż profilu zachodniego, a wzdłuż profilu wschodniego - od około 0,5 do około 5 kBq/m2.

IX Składowanie odpadów

Przy określeniu warunków, jakim powinny odpowiadać obszary predysponowane do lokalizowania składowisk uwzględniono zasady i wskazania zawarte w „Ustawie o odpadach” oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło- wych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów. W nielicznych przypadkach przyjęto zmodyfikowane rozwiązania w stosunku do wyżej wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczności z możli- wością późniejszych weryfikacji i uszczegółowień na etapie projektowania składowisk. Na mapie, w nawiązaniu do powyższych kryteriów, wyznaczono: − tereny wyłączone całkowicie z możliwości lokalizacji wszystkich typów składo- wisk; − tereny, na których możliwa jest lokalizacja składowisk odpadów, nieposiadające naturalnej warstwy izolacyjnej (w rejonach tych lokalizacja składowisk odpadów jest możliwa pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu);

− tereny, na których wskazane jest lokalizowanie składowisk odpadów, ze względu na istnienie naturalnej warstwy izolacyjnej. Na terenach, na których możliwa jest lokalizacja składowisk odpadów, zaznaczono tak- że istniejące wyrobiska eksploatacji kopalin, które mogą być rozpatrywane jako potencjalne miejsca składowania odpadów. Wymagania dotyczące naturalnych cech izolacyjnych podłoża i ścian bocznych poten- cjalnych składowisk są uzależnione od typu składowanych odpadów (Tabela 5). Tabela 5 Kryteria izolacyjnych właściwości gruntów

Wymagania dotyczące naturalnej bariery geologicznej Rodzaj składanych odpadów Miąższość Współczynnik filtracji k Rodzaj [m] [m/s] gruntów N - odpadów niebezpiecznych ≥ 5 ≤ 1·10-9 K - odpadów innych niż niebezpieczne i Iły, iłołupki od 1 do 5 ≤ 1·10-9 obojętne O - odpadów obojętnych ≥1 ≤ 1·10-7 Gliny Na analizowanym obszarze wyłączeniu z lokalizowania składowisk odpadów podlegają (Bogacz, 1997 a, b): − rozległe obszary tarasów zalewowych Wisły, Raby, Drwinki i ich dopływów − tereny podmokłe i bagienne zagrożone podtopieniami i powodziami w obrębie tara- sów nadzalewowych głównych rzek − zwarte obszary leśne pełniące funkcje lasów ochronnych szeroko rozprzestrzenione w centrum i na południowym zachodzie obszaru arkusza − łąki rozwinięte na glebach pochodzenia organicznego obejmujące torfowisko Wiel- kie Błoto pod Szarowem i mniejsze obszary pod Sitowcem, Olszynami i Szarbią − tereny zwartej, gęstej zabudowy położone w dolinie Raby, okolicach Drwini, mię- dzy Wolą Batorską i Zabierzowem oraz powszechnie w obrębie Wysoczyzny Pro- szowickiej − rezerwaty przyrody w Puszczy Niepołomickiej, na wschód od Woli Zabierzowskiej i pod Łaźnią − strome stoki i krawędzie wysoczyzn w obrębie lessowej Wysoczyzny Proszowickiej zagrożone ruchami masowymi i procesami sufozyjnymi − tereny ochronne wzdłuż projektowanej autostrady A 4 − źródła wraz ze strefami ochronnymi.

Wśród obszarów, na których lokalizacja składowisk odpadów jest możliwa, dominują nieposiadające naturalnej bariery izolacyjnej. Należą tu przede wszystkim zbudowane z lessów tereny Wysoczyzny Proszowickiej oraz niewielki obszar w okolicy Gawłówka zbudowany z piasków i żwirów rzecznych. Lokalnie wśród lessów Wysoczyzny Proszowickiej i na południu arkusza pojawiają się wychodnie (Płonczyński 1993 a, b, 1993) glin lodowcowych zlodowaceń południowopolskich (Józefów, Dąbrowa, Bełch). Niewielkie obszarowo tereny tych wychodni (Józefów) i zwarta zabudowa (Dąbrowa) dyskwalifikują dwa pierwsze wymienione obszary. W obrębie trzeciego (pod Bełchem) cienka warstwa glin pokrywa iły mioceńskie, które tworzą naturalną barierę izolacyjną spełniającą wymagania stawiane podłożu składowisk odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne (w tym komunalnych). Wymieniony teren stanowi kontynuację rozległego, potencjalnego obszaru lokalizowania składowisk odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne wskazanego na sąsiednim arkuszu Borzęcin. Niewielkie, ale liczne wychodnie iłów mioceńskich wykartowano (Płonczyński, 1993 a, b) w obrębie Wysoczyzny Proszowickiej (Więckowice, Poborowice, Wawrzeńczyce, Szpita- ry, Mniszów, Hebdów, Gruszów). Iły mioceńskie odznaczają się dobrymi parametrami izola- cyjnymi i zarówno pod względem miąższości jak i przepuszczalności (Tabela 5) mogą speł- niać wymagania stawiane podłożom składowisk odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne a także niebezpiecznych. Jednak niewielkie obszary tych wychodni oraz ich usytuowanie zazwyczaj u stóp lessowych stromych stoków i krawędzi, sprawiają, że lokalizowanie składo- wisk odpadów wymaga szczegółowej analizy każdej konkretnej lokalizacji. Najkorzystniejsze warunki naturalne występują w okolicach Więckowic, Poborowic i Gruszowa i tam wyróż- niono potencjalne obszary lokalizowania składowisk odpadów innych obojętne i niebezpieczne (w tym komunalnych). Bezpośrednio na północ od obszaru w Więckowicach na powierzchni występują gleby wysokich klas bonitacyjnych. Z tego powodu, choć charakter pod- łoża jest tu analogiczny jak na południu (iły mioceńskie) obszar ten kwalifikuje się do skła- dowania odpadów obojętnych. Lokalizowanie składowisk odpadów na wszystkich wyróżnio- nych obszarach podlega ograniczeniom wynikającym z bliskości terenów zabudowanych. Na obszarze Wysoczyzny Proszowickiej są liczne wyrobiska eksploatacyjne i poeksplo- atacyjne surowców ilastych (iłów mioceńskich i glin lodowcowych), które obecnie lub po wydobyciu kopaliny mogą stanowić nisze składowiskowe odpadów obojętnych i innych niż obojętne i niebezpieczne. Zaznaczono je w rejonie Wawrzeńczyc (Tabela 6, otw. 1), Poboro- wic, Szpitar (Tabela 6, otw. 2), Mniszowa. Spośród nich dwa: w Wawrzeńczycach i Szpita- rach stanowią wyrobiska złóż udokumentowanych, z czego to ostatnie - złoża czynnego. Po-

zostałe nieczynne lub okresowo czynne wyrobiska są przedmiotem eksploatacji na potrzeby lokalne. Tabela 6 Głębokość do zwierciadła wody podziemnej występującego pod war- Nr otw. Profil geologiczny Miąższość stwą izolacyjną Archiwum na mapie warstwy [m p.p.t.] i nr otworu dokumentacyjnej izolacyjnej

B [m] strop zwierciadło zwierciadło warstwy litologia i wiek warstwy nawiercone ustalone [m. p.p.t.] 1 2 3 4 5 6 7 0,0 Gleba 0,2 Ił plastyczny CAG 12,9 Ił plastyczny 18,1 b.d. b.d. 11249 14,0 Glina ilasta 17,0 Ił plastyczny 18,3 Gliny z otoczakami Q CAG 0,0 Nasyp Q 4,6 b.d. b.d. 1555/97 0,4-5,0 Iły Trz Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyróżnio- nych typów odpadów należy traktować jako podstawę późniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawiązaniu do nich, projektowania odpowiednich badań geologicznych i hydrogeologicznych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie szczegó- łowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk na obszarze planowanego składowania odpadów i jego otoczenia wymagane jest przeprowadzenie badań geologicznych i hydrogeologicznych, których wyniki opracowuje się w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej i hydrogeologicznej, dołączonych do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu składowiska odpadów. Dane i oceny zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Natu- ralne warunki izolacyjności podłoża są przesłanką nie tylko dla składowania odpadów, lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub mogących pogorszyć stan śro- dowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych mogą być użyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania tere- nów zdegradowanych. Plansza B prezentuje więc zarówno wybrane aspekty odporności śro- dowiska jak i zapis istotnych wskaźników zanieczyszczeń, do których dostosowane powinny być szczegółowe rozwiązania w zakresie zarządzania przestrzenią.

Tłem dla przedstawianych informacji na planszy B jest stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wodonośnego, zaczerpnięty z arkusza Nowe Brzesko Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 (MHP) (Chowaniec, Witek, Laskowicz, 1997a). Na mapach hydrogeologicznych wyznaczono obszary dla pięciu stopni zagrożenia wód podziemnych, przedstawianych na arkuszu odpowiednim kolorem: − stopień bardzo wysoki – obecność licznych ognisk zanieczyszczeń na terenach o niskiej odporności głównego użytkowego poziomu wodonośnego, niektóre z nich spowodowały już zanieczyszczenie wód podziemnych, − stopień wysoki – obecność ognisk zanieczyszczeń na terenach o niskiej odporności poziomu głównego wód podziemnych, − stopień średni – obszar o niskiej odporności poziomu głównego, ale ograniczonej dostępności*: parki narodowe, rezerwaty, masywy leśne, bez ognisk zanieczyszczeń lub obszar o średniej odporności poziomu głównego z ogniskami zanieczyszczeń, − stopień niski – obszar o średniej odporności poziomu głównego, bez ognisk zanie- czyszczeń, − stopień bardzo niski – obszar wysokiej odporności poziomu głównego lub o średniej odporności poziomu i ograniczonej dostępności. Jak wynika z przytoczonych wyżej kryteriów stopień zagrożenia wód podziemnych jest funkcją nie tylko parametrów filtracyjnych warstwy izolującej (odporności poziomu wodono- śnego na zanieczyszczenia), ale także czynników zewnętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszczeń, czy obszarów prawnie chronionych. Dlatego też obszarów tych nie należy wprost porównywać z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpadów.

X Warunki podłoża budowlanego.

Przydatność terenu dla potrzeb zabudowy przeanalizowano z wyłączeniem terenów chronionych: gleb kl. I-IVa, łąk i pastwisk na podłożu organicznym, lasów, oraz obszarów udokumentowanych złóż surowców mineralnych: kruszywa naturalnego i surowców ilastych ceramiki budowlanej, występujących na powierzchni. W dolinach Wisły, Raby i ich dopływów na dużych obszarach występują grunty piaszczysto – madowe niższych tarasów akumulacyjnych. Są to grunty niespoiste w stanie luźnym, słabonośne, niekorzystne dla budownictwa. Dodatkowym utrudnieniem na terenie omawiane-

*„dostępność obszaru” jako jeden z elementów kwalifikujących dany teren była uwzględniana na mapach MHP realizowanych od 2000 roku

go arkusza jest występowania terenów gdzie zwierciadło wody gruntowej znajduje się na głę- bokości mniejszej niż 2 m, w tym obszarów podmokłych poprzecinanych gęstą siecią niewielkich cieków wodnych i zawodnionych starorzeczy. Obszary te wydzielono opierając się na wynikach wykonanych w tym rejonie wierceń, szkicu hydrogeologicznego Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski arkusz Nowe Brzesko, map topograficznych w skali 1:10 000 i 1:5 000 oraz wizjach wykonanych w terenie. W dużej mierze na warunki zabudowy w tych rejonach ma wpływ zasięg wylewów po- wodziowych rzek. Podczas największych powodzi jak w 1934, 1970 i 1997 r. Wisła zalała obszary przybrzeżne w pasie o szerokości do 1,0 km, natomiast Raba podtopiła jedynie niewielkie obszary w swoim dolnym biegu przy ujściu do Wisły. Najbardziej zagrożony powo- dziowo jest odcinek na północ od miejscowości Drwinia leżący w obrębie dolnego biegu Ra- by i Drwinki. Na terenach gmin Igołomia-Wawrzeńczyce i Nowe Brzesko leżących po północnej stro- nie Wisły zagrożone przez powódź są jedynie niewielkie obszary znajdujące się w pasie mię- dzy rzeką, a wysokim tarasem lessowym. Zasięg rejonów zalanych w czasie powodzi w 1997 r. pokazuje mapa warunków wodnych. Warunki podłoża budowlanego na lessach przeważnie nie były rozpatrywane ze wzglę- du na gleby podlegające ochronie. Lessy występują na płaskowyżu na ogół nie stanowią utrudnienia przy zabudowie. Jednak przy zmianie warunków wodnych (zawodnieniu) należy liczyć się z zapadowym osiadaniem lessów. Utrudnieniem dla budownictwo są też spadki terenu powyżej 12% oraz zjawiska osuwi- skowe i sufozyjne. Wzgórza o takim nachyleniu zboczy znajdują się jedynie na niewielkich fragmentach obszaru w północnej części arkusza w obrębie Płaskowyżu Proszowickiego. Dwa niewielkie osuwiska znajdują się: w Hebdowie gdzie osuwa się stromy brzeg tarasu lessowego i strome zbocze w Szarowie o mniej wyraźnie zaznaczonych cechach osuwiskowych. Terenami predestynowanymi do powstawania osuwisk są strome zbocza jarów i parowów wyżłobionych przez cieki wodne w utworach lessowych. Zjawiska sufozyjne na 3 niewielkich obszarach występują jedynie w rejonie Hebdowa i Śmiłowic. Na omawianym arkuszu obszary o korzystnych warunkach budowlanych występują w postaci niewielkich oderwanych płatów gruntów sypkich średniozagęszczonych akumulacji wodnolodowcowej. Większa ich ilość znajdują się w rejonie Szarowa, Zabierzowa Bocheń- skiego, Grobli, w trójkącie Hebdów, Gruszów, Śmiłowice oraz w południowo-wschodniej części arkusza w trójkącie Mikluszowice, Baczków, Ostrów Królewski.

XI Ochrona przyrody i krajobrazu.

Północna część arkusza Nowe Brzesko zaliczana do okręgu Miechowsko-Pińczow- skiego to bezleśny pagórkowaty obszar gdzie silnie rozwinięte jest rolnictwo. Gleby występu- jące na tym terenie to przede wszystkim gleby brunatne i bielicowe powstałe na lessach oraz czarnoziemy w dnach dolin. Praktycznie cały omawiany obszar, poza wychodniami żwirów witowskich oraz terenami podmokłymi i zboczami strumieni, zaliczany jest do klas bonitacyjnych I-IVa. (przewaga klas II i III a). Wysoka jakość gruntów ornych i ich głębokie rozwi- nięcie kwalifikuje je do użytkowania jako kompleksów pszennych bardzo dobrych i dobrych, pszenno-żytnich dobrych, żytnio-ziemniaczanych oraz zbożowo-pastewnych mocnych. Użyt- ki zielone są także bardzo dobre i dobre. W uprawie rolniczej dominują pszenica, ziemniaki, tytoń, warzywa. Zupełnie inny charakter ma obszar na południe od Wisły należący do okręgu Puszczy Niepołomickiej i prawie w całości znajdujący się w granicach projektowanego Niepołomic- kiego Parku Krajobrazowego. Kompleks Puszczy Niepołomickiej rozwinięty jest na glebach bielicowych i pseudobielicowych, nie objętych klasyfikacją bonitacyjną. Jej północna część (uroczyska Grobla, Grobelczyk, Koło) obejmuje żyzne aluwia Wisły przypominające gleby typu brunatnego lub pseudobielicowego. Południowy kompleks Puszczy leżący w obrębie tarasu wyższego, charakteryzuje się występowaniem ubogich gleb bielicowych oraz hydroge- nicznych: murszowatych, glejowych i torfowych. Bezleśny obszar Puszczy Niepołomickiej (w ujęciu geobotanicznym) charakteryzuje występowanie na dużym obszarze gleb typu mad i mułowo-torfowych mieszczących się w klasach bonitacyjnych I-III. W obrębie mad lokalnie występują niewielkie powierzchnie zajęte przez piaski i piaski ze żwirami. W rejonie tym na większych obszarach występują nie objęte ochroną łąki i pastwiska (Witek, 1973). Większą część tego obszaru porastają lasy Puszczy Niepołomickiej będące kompleksem lasów nizinnych. W północnej części, na żyznych aluwiach Wisły przeważają siedliska olso- we, a na południe od Drwinki, na wyższym tarasie siedliska borowe. Drzewostan Puszczy budują trzy główne gatunki drzew: sosna, modrzew (64,5 %), dąb (20,4 %) olcha (10,9 %). Pozostałe gatunki: świerk, buk, grab, brzoza, topola, osika i lipa stanowią 6,3 % drzewostanu. W obrębie Puszczy Niepołomickiej wydzielono sześć rezerwatów przyrody. W części północnej Puszczy zlokalizowane są rezerwaty: „Koło” - gdzie chroniony jest zespół leśny grądu niskiego; „Lipówka” - zespoły leśne grądu niskiego, łęgowego, lasu olchowego i wiązowego, olszyny bagiennej oraz „Wiślisko” - obejmujący starorzecze wiślane ze zbioro- wiskiem turzycowym. W południowej części Puszczy znajdują się rezerwaty: „Gibiel”,

w którym chroniony jest zespół grądu wysokiego i niskiego, łęgowego lasu olchowego i wiązowego; „Długosz Królewski” – stanowisko długosza królewskiego z borem mieszanym: dębowo-sosnowym, bór bagienny, zarośla łozowe i „Dębina” – jako zespół leśny grądu niskiego i wysokiego, łęgowego lasu olchowego, oraz olszyny bagiennej. Lasy rezerwatowe stanowią siedlisko licznych gatunków zwierząt, w tym chronionych gatunków ptaków. W roku 1992 w rzece Drwince pojawiły się bobry. Inną formą ochrony przyrody stanowią drzewa - pomniki. Na obszarze arkusza jest ich 47. Większość z nich zlokalizowana jest na terenie Puszczy Niepołomickiej. Są to głównie dęby, lipy i sosny. Jako pomnik przyrody nie- ożywionej ustanowiono piaszczysty pagór w Mikluszowicach nad Rabą. Projektuje się utwo- rzenie stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej w pagórkach meandrowych „Trawniki” i „Skała” z profilami warstw od plejstocenu do holocenu oraz w odkrywce na polanie „Wielkie Błoto” ze stanowiskiem flory kopalnej. Zestawienie rezerwatów, pomników przyrody i stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej znajduje się w tabeli 7. Tabela 7 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody i stanowisk dokumentacyjnych przyrody nie- ożywionej Nr Gmina Rok obiektu Forma Rodzaj obiektu Miejscowość zatwier- na ochrony (powierzchnia w ha) Powiat dzenia mapie 1 2 3 4 5 6 Drwina W – „Wiślisko Kobyle” 1 R Puszcza Niepołomicka 1970 Bochnia (6,70) Niepołomice L – „Koło” 2 R Puszcza Niepołomicka 1962 Wieliczka (3,13) Drwina L – „Lipówka” 3 R Puszcza Niepołomicka 1957 Bochnia (24,95) Kłaj L - „Gibiel” 4 R Puszcza Niepołomicka 1961 Wieliczka (28,89) Kłaj Fl, L – „Długosz Królewski” 5 R Puszcza Niepołomicka 1963 Wieliczka (24,14) Drwina L – „Dębina” 6 R Puszcza Niepołomicka 1957 Bochnia (13,14) Stęgoborzyce Igołomia 7 P 2002 Pż – dąb szypułkowy las gminny Kraków Stęgoborzyce Igołomia 8 P 2002 Pż – buk pospolity las gminny Kraków Igołomia 9 P Wawrzeńczyce 1998 Pż – dąb szypułkowy Kraków Grobla nr 46 Drwina 10 P 1997 Pż – lipa drobnolistna (na wale wiślanym) Bochnia Grobla-Zapusta Drwina 11 P 1997 Pż – lipa drobnolistna nr 9 Bochnia Grobla Drwina 12 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Ispina Bochnia Ispina Drwina 13 P 1997 Pż – dąb przystanek PKS Bochnia

Nr Gmina Rok obiektu Forma Rodzaj obiektu Miejscowość zatwier- na ochrony (powierzchnia w ha) Powiat dzenia mapie 1 2 3 4 5 6 Ispina 14 P Drwina 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 15 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 16 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 17 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 18 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 19 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 20 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 21 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 22 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 23 P 1997 Pż – sosna leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 24 P 1997 Pż – sosna leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 25 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 26 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 27 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 28 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 29 P 1997 Pż – dęby leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 30 P 1997 Pż – sosna leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 31 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 32 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 33 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 34 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 35 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 36 P 1997 Pż – dąb leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 37 P 1997 Pż – dąb leśnictwo Bochnia Ispina Drwina 38 P 1997 Pż – sosna leśniczówka Bochnia Ispina Drwina 39 P 1997 Pż – sosna leśnictwo Bochnia 40 P Ispina Drwina 1997 Pż – dąb

Nr Gmina Rok obiektu Forma Rodzaj obiektu Miejscowość zatwier- na ochrony (powierzchnia w ha) Powiat dzenia mapie 1 2 3 4 5 6 leśnictwo Bochnia Bessów Bochnia 41 P 1991 Pż – topola biała nr 74 Bochnia Puszcza Niepołomicka Kłaj 42 P torfowisko ”Wielkie 1997 Pż – stanowisko brzozy niskiej Wieliczka Błoto” Mikluszowice Drwina 43 P 1997 Pż – dąb szypułkowy szkoła Bochnia Mikluszowice Drwina Pn – pagór piaszczysty 44 P 1997 kościół Bochnia wys. 15 m Wola Batorska Niepołomice 45 P 1997 Pż – dąb „Batorego” cmentarz Wieliczka Wola Batorska Niepołomice 46 P 1997 Pż – lipa leśnictwo „Sitowiec” Wieliczka Wola Batorska Niepołomice 47 P 1997 Pż – lipa leśnictwo „Sitowiec” Wieliczka Wola Batorska Niepołomice 48 P 1997 Pż – lipa leśnictwo „Sitowiec” Wieliczka Wola Batorska Niepołomice 49 P 1997 Pż – lipa Leśnictwo „Sitowiec” Wieliczka Wola Batorska Niepołomice 50 P 1997 Pż – lipa leśnictwo „Sitowiec” Wieliczka Wola Batorska Niepołomice 51 P 1997 Pż – lipa leśnictwo „Sitowiec” Wieliczka Ostrów Szlachecki Bochnia 52 P 1991 Pż – dąb park dworski Bochnia Kłaj Kłaj 53 P Leśnictwo Hysne (Dą- 1997 Pż – dąb szypułkowy Wieliczka browa) Drwina P – pagór meandrowy z profilem od 54 S Trawniki * Bochnia plejstocenu do holocenu Drwina P – pagór meandrowy z profilem od 55 S Skała * Bochnia plejstocenu do holocenu Kłaj O – odkrywki pelitu niepołomickiego 56 S Polana Wielkie Błoto * Wieliczka z kopalną florą Rubryka 2 - R – rezerwat, P – pomnik przyrody, S – stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej Rubryka 5 - * - obiekt projektowany Rubryka 6 - rodzaj rezerwatu: W – wodny, L – leśny, Fl –florystyczny: -rodzaj pomnika przyrody: Pż – żywej, Pn – nieożywionej; rodzaj obiektu: O – odsłonięcie, P – profil Według koncepcji systemów ekologicznych ECONET (Liro, 1998) przeważająca część obszaru arkusza Nowe Brzesko zajmują dwa biocentra obszaru węzłowego Puszczy Niepo- łomickiej o znaczeniu krajowym (Fig. 6). W granicach arkusza według systemu CORINE znajdują się trzy ostoje przyrody o znaczeniu europejskim; dwie obszarowe: Puszcza Niepołomicka - 562 i Puszcza Niepołomicka-część północna - 562a oraz jedna punktowa - okolice Świniar - 559 (

Tabela 8). Są to ostoje typu: wodnego, leśnego, muraw i łąk oraz tereny podmokłe – torfowiska z bagienną roślinnością brzegów śródlądowych. W ostojach tych znajdują się poza unikatowym krajobrazem i florą rzadkie i chronione gatunki fauny: bezkręgowce, gady, pła- zy, ptaki i ssaki (Dyduch-Falniowska, 1999).

Fig. 6 Położenie arkusza Nowe Brzesko na tle systemów ECONET (Liro, 1998) i CORINE (Dyduch- Falniowska, 1999) System ECONET 1 – granica obszaru węzłowego o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 16K – obszar krakowski, 17K – obszar miechowski, 19K – obszar nidziański, 23K – obszar Puszczy Niepołomickiej, 31K – obszar Pogórza Ciężkowickiego. 2 – biocentrum w obszarze węzłowym o znaczeniu krajowym. 3 – strefa buforowa w obszarze węzłowym o znaczeniu krajowym. 4 – korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym, jego numer i nazwa: 27m – Krakowski Wi- sły, 28m – Tarnobrzeski Wisły, 29m – Dolnego Dunajca. 5 – korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 70k – Beskidu Makowskiego i Wyspowego System CORINE 6 – ostoje przyrody o znaczeniu europejskim – obszarowe i punktowe, ich numer i nazwa: 489b – Dolina Dolnej Ni- dy, 552 – Jadowniki Mokre, 562 – Puszcza Niepołomicka, 562a – Puszcza Niepołomicka – część północna, 563 – Łąki Cerekiew-Bratucice, 559 – Okolice Świniar, 572 – Kopalnia Soli w Wieliczce

Tabela 8 Proponowane ostoje przyrody wg CORINE / Natura 2000 NATURA 2000 Numer Powierzchnia Motyw Status Nazwa ostoi Typ Ilość (Fig. 6) (ha) wyboru ostoi Gatunki siedlisk 1 2 3 4 5 6 7 8 559 Okolice Świniar 10 W,T Fl Puszcza Niepoło- L, M, Bk, Pł, Gd, Pt, 562 11 928 Fa, Kr 1-5 micka W Ss Puszcza Niepoło- L, M, Bk, Pł, Gd, Pt, 562a micka 2 632 Sd, Fa 1-5 W Ss - część północna Rubryka 4 L – lasy, M – murawy i łąki, T – tereny podmokłe – torfowiska, bagna i roślinność brzegów wód śródlądo- wych, W – wody śródlądowe stojące i płynące Rubryka 5 i 7 Sd – siedliska, Fl – flora, Bk – bezkręgowce, Pł – płazy, Gd – gady, Pt – ptaki, Ss – ssaki, Fa – fauna, Kr - krajobraz XII Zabytki kultury.

Historia starożytna rejonu odwzorowanego na arkuszu Nowe Brzesko datowana jest na końcowy okres epoki kamienia, (neolit). Stanowisko archeologiczne w Złotnikach ujawniło unikatowy pochówek bydła rogatego, świadczący o kulcie religijnym zwierząt domowych ludów kultury ceramiki promienistej. Innym przykładem świadczącym o intensywnym roz- woju osadnictwa w tym okresie jest stanowisko w Stręgoborzycach, zaliczane do kultury pu- charów lejkowatych. Epokę żelaza charakteryzuje kultura łużycka. W okresie lateńskim tej epoki widoczne są dowody obecności na tych terenach Celtów. Świadczy o tym materiał archeologiczny z Szarowa oraz celtyckie pochodzenie nazwy rzeki Raby (Żaki, 1974). Do okresu wpływów rzymskich należą osady ludów tzw. „ceramiki białej”, podkrakow- skiej odkryte w Grobli na pagórach ostańcowych Trawniki i Grobla (Gąssowski, Kempisty, 1973). Kolejnymi fazami intensywnego osadnictwa jest wczesne średniowiecze VI/VII - XI wiek oraz okres rozkwitu średniowiecza przypadający na wieki XI-XIII. Z okresów tych po- chodzą pozostałości po drewnianych grodach obronnych, między innymi domniemane grodzisko w Mikluszowicach usytuowane na pagórku zwanym „Grodzisko” (Leńczyk, 1983). Okres schyłkowy średniowiecza (wiek XIV-XV) przynosi rozwój już istniejących osad oraz powstawanie wielu nowych, już wzmiankowanych w źródłach pisanych. Niektóre z nich, jak Wawrzeńczyce, Nowe Brzesko i Hebdów, które od XIII, XIV wieku posiadały prawa miej- skie i liczne cechy. Na terenie arkusza Nowe Brzesko zachowało się wiele zabytków sztuki sakralnej. Do najstarszych i najważniejszych należy murowany kościół w Hebdowie, z I połowy XIII wieku, pierwotnie wczesnogotycki, przebudowany w XVIII/XIX wieku, z XV-wieczną drewnia- ną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem, z przylegającym do niego ponorbertańskim klaszto-

rem, zabytkowym parkiem z sadem i warzywnikiem. Kościół w Wawrzeńczycach ma zachowane pewne elementy gotyckie, w tym partie murów pochodzących z kościoła zbudowanego w 1223 r., barokowe ołtarze, tarcze herbowe i epitafia oraz złotą XVII-wieczną monstrancję. W Nowym Brzesku kościół parafialny pochodzi z 1640 r. W kościele parafialnym w Gruszo- wie zachowany jest średniowieczny dzwon oraz gotycka, XV-wieczna rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W kościele w Mikluszowicach znajduje się późno gotycka rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Ponadto wymienić należy drewniany kościół z 1794 r. w Krzyżanowi- cach i XVII-wieczny drewniany kościół w Gawłowie (Zabytki, 1995). Zabytkowe kościoły istnieją też w: Poborowie i Woli Batorskiej. Z dziedziny architektury i urbanistyki w wielu miejscowościach tego rejonu zachowane są budynki mieszkalne, gospodarcze i techniczne. Tak na przykład w Wawrzeńczycach pozo- stałością po dawnym mieście jest rynek; w Nowym Brzesku istnieją dawne dwa rynki oraz 4 ulice z dawnymi zabudowaniami drewnianymi i murowanymi. Charakterystyczne budownictwo chłopskie z XVIII i XIX wieku zachowane jest w wielu miejscowościach. Są to poje- dyncze zagrody często z budynkami gospodarczymi tj. spichlerzem, szopą, stajnią. Do najstarszych zabudowań (1786 r.) należy zaliczyć dom w Woli Batorskiej. Do unikatów należą słupowe szopy na siano w Dziewinie (Zabytki, 1995). Osobne miejsce zajmują charakterystyczne dla Małopolski dwory i dworki w otoczeniu parków. Są one najczęściej w różnym stopniu zdewastowane i niewłaściwie użytkowane. Najstarszym z nich jest XVI - wieczny drewniany dwór w Bieńkowicach, użytkowany do- tychczas przez Akademię Rolniczą otoczony krajobrazowym ogrodem włoskim z XVII i XVIII wieku. Pozostałe to dwory XIX - wieczne, klasycystyczne w bardzo złym stanie tech- nicznym, zlokalizowane w: Igołomii, Majkowicach, Śmiłowicach i Szpitarach. Dwory te znajdują się w otoczeniu parków krajobrazowych, które także są zaniedbane, częściowo zdewastowane. W Żydowie na miejscu dworu są XIX - wieczne zabudowania gospodarcze, a w Grębocinie XX - wieczny folwark (Zabytki, 1995). Ochroną prawną objęte są także miejsca martyrologii mieszczące się w obrębie Puszczy Niepołomickiej. W uroczysku „U studni” znajduje się cmentarz wojskowy 60 oficerów i żołnierzy 2 i 5 Pułku Strzelców Podhalańskich poległych 09.09.1939 r. W lesie Grobelskim, przy drodze między wsią Chobot a Ispiną jest zbiorowa mogiła 25 okolicznych mieszkańców, którzy zginęli w egzekucji 02.06.1943 r. Na południowy-zachód od wsi Baczków tablica w języku polskim i hebrajskim upamiętnia miejsce kaźni 500 Żydów bocheńskich rozstrzela- nych 22.08.1942 r. Natomiast w części zachodniej Puszczy, na skraju Lasu Niepołomickiego (przysiółek Sitowiec) jest cmentarz wojenny z 1914 r.

XIII Podsumowanie

Teren objęty arkuszem Nowe Brzesko ze względu na odmienność wykształcenia czwar- torzędu, a co za tym idzie, różne gleby, morfologię i pokrycie roślinne na obszarach na północ i południe od Wisły, także w aspekcie gospodarki wykazuje dwojakość. Obszary położone na północ od doliny Wisły to tereny typowo rolnicze, o urodzajnych glebach. Produkcja rolna wiąże się tu z uprawą zbóż, roślin okopowych i sadownictwem. Przemysł wydobywczo- przetwórczy nie jest rozwinięty na szerszą skalę. Reprezentowany jest przez czynne dwie niewielkie cegielnie „Szpitary” i „Hebdów” oraz żwirownię „Złotniki – Łaźnia”. W dotych- czasowym wymiarze przemysł ten nie jest uciążliwy dla środowiska. Należy jednak zadbać o rekultywację nieczynnych wyrobisk i egzekwować należytą rekultywację na czynnych zło- żach. Tereny położone na południe od doliny Wisły to tereny rekreacyjno-rolnicze. Około 60% obszaru pokryte jest lasami chronionymi Puszczy Niepołomickiej. Resztę obszaru po- krywają użytki rolne w większości na glebach wysokich klas bonitacyjnych oraz łąki i pastwiska poza niewielkimi fragmentami nie objęte ochroną. Prawie w całości obszar ten należy do projektowanego Niepołomickiego Parku Krajobrazowego. Górnictwo tworzą niewielkie piaskownie i żwirownie oraz kopalnia ropy naftowej w Grobli, która jest jedynym uciążliwym ekologicznie obiektem na terenie omawianego arkusza. Wydobywany tutaj gaz ziemny zostaje spalany w miejscowej kotłowni w ilości 380 tys. m3/rok, a powstałe spaliny odprowadzane są bezpośrednio do atmosfery. Ujemne dla środowiska skutki działalności gór- niczej to częste awarie starych rurociągów, odstojników oraz nie likwidowanie na bieżąco starych, nieczynnych odwiertów i brak rekultywacji terenów po nich. Usytuowanie kopalni w obrębie Niepołomickiego Parku Krajobrazowego, w bezpośredniej bliskości Wisły, Raby i Drwinki zobowiązuje do zminimalizowania uciążliwości działającej kopalni. Pomimo tego, że na obszarze arkusza poza wymienioną kopalnią nie ma większych zakładów przemysło- wych, na degradację środowiska ma wpływ emisja zanieczyszczeń powietrza z pobliskiej aglomeracji Krakowa wraz z Wieliczką i Skawiną. Zaznacza się zwłaszcza podwyższenie stężeń SO2 i ołowiu. Na omawianym terenie nie ma żadnego komunalnego wysypiska śmieci, jest za to cały szereg „dzikich” wysypisk, które powodują zanieczyszczenie środowiska. Konieczne jest wy- znaczenie miejsc pod lokalizację wysypisk śmieci. Obszar arkusza Nowe Brzesko odznacza się bardzo zróżnicowanymi warunkami natu- ralnymi pod względem możliwości lokalizowania składowisk odpadów. Na południe od Wi-

sły warunki te są zdecydowanie niekorzystne. Na północy, w obrębie Wysoczyzny Proszo- wickiej istnieją możliwości wytypowania zarówno nisz składowiskowych położonych w ob- rębie wyrobisk w utworach o dobrych naturalnych parametrach izolacyjnych (Wawrzeńczyce, Poborowice, Szpitary, Mniszów) jak również obszarów posiadających naturalną barierę izola- cyjną (Więckowice, Gruszów) i nadających się do budowy składowisk. Parametry izolacyjne iłów mioceńskich są na tyle korzystne, że przynajmniej niektóre ze wskazanych lokalizacji będą mogły być przeznaczone do składowania odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne (w tym komunalnych). Pozostałe z pewnością spełnią wymagania stawiane podłożu składo- wisk odpadów obojętnych. Wytypowane obszary należy brać pod uwagę również przy rozpatrywaniu lokalizacji innych inwestycji niż składowiska odpadów, gdyż wskazane tereny spełniają w tym zakresie ogólne wymogi ochrony środowiska ujęte w ustawodawstwie polskim. Szczególną ochroną powinien być objęty główny zbiornik wód podziemnych (GZWP) – trzeciorzędowy Subzbiornik Bogucice stanowiący rezerwę wody o wysokiej klasie czystości. Zagrożeniem dla jakości tych wód są śmietniska, niewłaściwie prowadzona gospodarka ście- kowa i nawozy mineralne stosowane w rolnictwie. Z uwagi na walory przyrodnicze lasów Puszczy Niepołomickiej oraz wysokie klasy bo- nitacyjne gleb w pozostałej części arkusza, tereny te należy chronić przed lokalizacją przemy- słu uciążliwego dla środowiska. Ich właściwym przeznaczeniem powinno być wykorzystanie dla celów rolnictwa, turystyki i rekreacji. Eksploatacja złóż kruszyw naturalnych powinna być ograniczona do terenów niezalesionych, pokrytych glebami nieobjętymi ochroną.

XIV Literatura

BĄK B., 1993 - Mapa gospodarczo-geologiczno-sozologiczna gminy Kłaj skala 1: 25 000. Państw. Inst. Geol. Kraków. BOGACZ A., 1997a – Mapa geologiczno – gospodarcza Polski w skali 1:50 000 arkusz No- we Brzesko. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. BOGACZ A., 1997 b - Objaśnienia do Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 arkusz Nowe Brzesko. CHOWANIEC J., WITEK K., LASKOWICZ I., 1997a – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Nowe Brzesko. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. War- szawa. CHOWANIEC J., WITEK K., LASKOWICZ I., 1997 b - Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Nowe Brzesko.

DYDUCH-FALNIOWSKA A. i in., 1999 – Ostoje przyrody w Polsce (CORINE). Inst. Ochr. Przyr., PAN, Kraków.

FILO A., 1998 – Dokumentacja geologiczna uproszczona w kategorii C1 złoża kruszywa naturalnego „Drwinia”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

FILO A., 2000 – Dokumentacja geologiczna uproszczona w kategorii C1 złoża kruszywa naturalnego „Trawniki”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. FLISOWSKA E., 1969 - Orzeczenie z wykonanych badań geologiczno - zwiadowczych za złożami kruszywa naturalnego w rej. Brzesko Stare i Brzesko Nowe. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

FLISOWSKA E., 1974 - Dokumentacja geologiczna w kat. C2 złoża kruszywa naturalnego „Wola Batorska”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. GAWEŁ S. 1956 - Dokumentacja uproszczona złoża glin dla cegielni „Wawrzeńczyce”, Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. GAWLIK U., 2003 – Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej „Grobla” w kategorii A. Dodatek nr 6. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. GĄSSOWSKI J., KEMPISTY A., 1973 - Przewodnik Archeologiczny po Polsce. Warszawa GRADZIŃSKI R., UNRUG R. 1959 - Geneza i wiek „serii witowskiej”. Rocz. PTG 29, z.2. Kraków. INSTRUKCJA opracowania i aktualizacji Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, 2002 – Państw. Inst. Geol., Warszawa. JAWOR E., 1966 – Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej Mniszów. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. JERSAK J., 1973 - Litologia i stratygrafia lessów Wyżyn Południowej Polski. Acta Geogr. Lodz. 32. Łódź. KLECZKOWSKI A.S.(red.) 1990 - Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000. AGH, Kraków. KONDRACKI J., 1978 – Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa. KONDRACKI J., 2000 - Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. LEŃCZYK G., 1983 - Katalog grodzisk i zamczysk na terenie Małopolski. Muzeum Arche- ologiczne. Kraków. LIRO A. (red.), 1998 – Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska. Wyd. Fund. IUCON Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Krakowa i okolic 1:100 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa. NOWAK F., 1994a - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża lessów, glin lessopodobnych oraz iłów dla potrzeb ceramiki budowlanej „Hebdów”. Arch. Urz. Woj. w Krakowie.

NOWAK F., 1994c - Dokumentacja geologiczna uproszczona w kat. C1 złoża glin czwarto- rzędowych i iłów trzeciorzędowych dla potrzeb cegielni „ Szpitary”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. NOWAK F., 1996a - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża kruszywa naturalnego

w kat. C1 „ Dziewin”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. NOWAK F., 1996b - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża piasków wydmowych „Golizna” Kraków. Arch. Urz. Woj. w Krakowie. NOWAK F., 1996c - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża kruszywa naturalnego

w kat. C1 „ Wola Batorska-Tarnówka”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. War- szawa. NOWAK F., 1996 d - Dodatek do dokumentacji geologicznej uproszczonej złoża kruszywa

naturalnego w kat. C1 „ Złotniki- Łaźnia”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. NOWAK F., 1998a - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża kruszywa naturalnego

w kategorii C1 „Wola Batorska - Grabina”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. NOWAK F., 1998b - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża kruszywa naturalnego

w kategorii C1 „Wola Batorska - Wilkowiec”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

NOWAK F., 1998c - Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej w kategorii C2 +C1 złoża kruszywa naturalnego „Wola Batorska”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. War- szawa.

NOWAK F., 1999 - Dokumentacja geologiczna uproszczona w kategorii C1+C2 złoża kruszywa naturalnego „Wola Batorska”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. War- szawa.

NOWAK F., 2001 - Dokumentacja geologiczna uproszczona w kategorii C1 złoża kruszywa naturalnego „Chobot - Polana”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. PŁONCZYŃSKI J., 1990 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1: 50 000 arkusz 1:50 000 arkusz Brzesko Nowe (975). Państw. Inst. Geolog. Warszawa.

PŁONCZYŃSKI J., 1993 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Brzesko Nowe (975). Państw. Inst. Geolog. Warszawa. POBORSKI J., 1991 - Możliwości surowcowe na tle budowy geologicznej Podkarpacia Kra- kowsko - Bocheńskiego. Spraw. na zlec. UW - Wydz. Ochr. Środ. Kraków. PRZENIOSŁO S. (red.), 2002 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31. XII. 2001 r. Państ. Inst. Geol., Warszawa. PYRICH J., Kowalski J., Łaska K., Taraba W., 1982 – Dokumentacja hydrogeologiczna za- sobów wód podziemnych z utworów czwartorzędu, trzeciorzędu, kredy, jury, triasu, permu, karbonu i dewonu rejonu Krakowskiego Zespołu Miejskiego. Przeds. Geol, w Krakowie. RAPORT o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2002 roku, 2003 - Woj. Insp. Ochr. Środ. Kraków. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Dziennik Ustaw Nr 165 z dnia 4 paź- dziernika 2002 r., poz. 1359. RÜHLE E. (red.), 1972 – Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoicznych w skali 1:500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa. RÜHLE E. (red.), 1986 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa RYCZEK L., 1970 - Sprawozdanie z prac geologiczno-zwiadowczych za złożem kruszywa naturalnego na obszarze Wawrzeńczyce. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa. RYPUSZYŃSKA S., 1983 - Sprawozdanie z wykonanych robót i badań geologiczno - zwiadowczych za złożem kruszywa naturalnego w Dolinie Wisły - odcinek: Niepołomice - Uście Solne. PG Kraków. SMALUCH D., TURZA M., 1984 - Sprawozdanie z przeprowadzonych badań geologicznych zwiadowczych za złożami kruszywa naturalnego w dolinie Raby na odc. od Dob- czyc do Uścia Solnego PG. Kraków. SZAFER W., ZARZYCKI K., 1972 - Szata roślinna Polski. PWN Warszawa. WITEK T., 1973 - Mapy glebowo-rolnicze oraz kierunki ich wykorzystania. Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa. Puławy. WÓJCIK D., SYRNIK S., 1997 - Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża piasków

czwartorzędowych w kat. C1 „Szarów-Gęsiarnia”. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

ZABYTKI architektury i budownictwa w Polsce. Województwo krakowskie Ośrodek Doku- mentacji Zabytków, Warszawa 1995. ŻAKI A., 1974 - Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej. Pr. Kom. Arch. PAN Oddz. Kraków, nr 13.