PROJEKTIM - ZBATIM koha kalon, cilësia mbetet
Autostrada Tirane - Durres, Km.9 Tel: +355 48 30 2046 Tel: +355 48 30 2040 www.auroragroup.com.al e-mail: [email protected]
GAZETË E PAVARUR. NR. 6 (62). QERSHOR 2011. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO REPORTAZH SHËNIME UDHËTIMI “Gjithë ky popull e ky dhé Macukulli, fshati i historisë së e ka emrin Skënderbe...” vjetër dhe investimeve të reja
Nga: ZAIM KORSI - FAQE 4-5 Nga: BASHKIM LLESHI - FAQE 6-7 Punimet në Rrugën e Arbërit Nisin në Tiranë, prishen në Bulqizë
Në foto: Fotogramë e aksit të Fillojnë punimet nga Tirana në Rrugën e Arbërit. Loti nis te Ura e Brarit Rrugës së Arbërit nga km.00 te dhe do të përfundojë te hyrja e Tunelit të Murrizës. Vlera e investimit Ura e Brarit deri në km. 4:200 në Qafën e Tujanit, punimet e është 16.7 milionë euro dhe rruga do të përfundojë në maj 2013 së cilës kanë nisur para pak ditësh Tre ndryshimet thelbësore janë në eliminimin e tunelit të Qafë Buallit, ndërtimin jashtë standardeve të mbikalimit që lidh qytetin e vjetër të Bulqizës me qytetin e ri, si dhe eliminimin e një viadukti
pranë Urës së Vashës. Në foto: Rruga e Arbërit në luginën e Planit të Bardhë (Poshtë). Djathtas: Tabela që tregon se punimet në këtë aks duhej të kishin mbaruar tre muaj më parë Lexoni në faqet 2-3 Në foto: Foto nga punimet në rrugën e Arbërit pranë Urës së Brarit. djathtas: Tabela informuese mbi punimet e nisura.
SHËNIM: si e tillë, nuk ishte gjë tjetër veçse një premtim elektoral. vitin 2008 asgjë nuk ndodhi me projektin e rrugës nga Vajkali “Puna e filluar në aksin nga Bulqiza deri tek Ura e Çerenecit te Ura e Çerenecit. Në inaugurimin e punimeve në segmentin Çfarë duhet bërë? është pothuajse rikonstruksion i rrugës ekzistuese dhe jo Vajkal – Ura e Vashës, në mes të vitit 2009, kryeministri Nga: BUJAR KAROSHI ndërtimi i një aksi të ri, të miratuar sipas Studimit të Rrugës Berisha theksoi: “Dua t’i garantoj ata se, verën tjetër, do të së Arbërit. Rruga nga Bulqiza deri tek Ura e Çerenecit vërtet gjejnë kushte edhe më të mira këtu dhe se, në krye të dy viteve jo që po duket nga ndërtimi i Rrugës së Arbërit nuk po do të kalojë në luginën e Zallit të Bulqizës, por ajo në shumë ata do të vijnë në Tiranë dhe do të zbresin drejt brigjeve të Atregon në të vërtetë atë çfarë kanë premtuar qeveritë sektorë i shmanget aksit të rrugës ekzistuese, për të çuar në Shqipërisë, në rrugën më të re të Ballkanit, në rrugën e Ar- shqiptare. Para zgjedhjeve të vitit 2005, ish qeveria social- përmirësimin e cilësisë të rrugës”, ngre shqetësimin e tij në bërit, në kohën më të shkurtër”. “Rruga e Arbrit është rruga e iste e Fatos Nanos përuroi një nga segmentet e Rrugës së gazetën “Rruga e Arbërit”, Prof.Dr.Bashkim Lleshi, njëri nga Shqipërisë evropiane, korridori i kombit është korridori i Sh- Arbërit, në afërsi të Fushë-Bulqizës. Shoqata “Nisma Di- inxhinierët gjeologë që është marrë me rrugën në fazën e qipërisë evropiane. Ju garantoj se në 2 vjet kjo rrugë do të brane”, iniciatore e ndërtimit të rrugës e kundërshtoi nisjen studimit të fizibilitetit. kapë Tiranën dhe ju do të zbrisni në Tiranë në një kohë prej e punimeve në atë kohë, pasi aksi i rrugës nuk përputhej me Me ardhjen në qeveri të së djathtës, kryeministri Sali Ber- 40 deri në 60 minuta”, - pati theksuar Kryeministri Berisha. projektin e miratuar në Këshillin Kombëtar të Rrugëve dhe isha ka qenë më konstant në ecurinë e punimeve, por deri në (Vijon në faqen 3)
cyan magenta yellow black 1 2 - Qershor 2011 nr. 62
Njëri nga deformimet më të rëndësishme është eliminimi i tunelit në Qafë Buall, që sipas projektuesve të saj “ÅF-InfraTransProject LTD & Civil Engineering Institute “Makedonija” – JS Skopje”, do të ishte i gjatë 857 metra dhe do të rriste ndjeshëm cilësinë e udhëtimit në aksin e ri. Tuneli do të eliminonte një nga problematikat kryesore të rrugës, bllokimin e saj gjatë dimrit. Në tenderin në zhvilluar më 20 dhjetor 2010, loti i tretë nga Ura e Vashës në Bulqizë, jepen detaje të tunelit. Eliminimi i tij do të çonte në një skandal të prokurimeve publike në vend. e ditës Posta e Punimet në Rrugën e Arbërit: Fillojnë punimet nga Tirana në Rrugën e Arbërit. Loti nis te Ura e Brarit dhe do të përfundojë te hyrja e Gazetë e pavarur. Nr. 6 (62). 1 - 30 Qershor 2011 Tunelit të Murrizës. Vlera e investimit është 16.7 milionë euro dhe rruga do të përfundojë në maj 2013 Redaksia e gazetës falënderon Nga: BUJAR KAROSHI lexuesit dhe bashkëpunëtoret e saj për mesazhet dhe shkrimet e sjella FILLOJNË PUNIMET për botim. NGA TIRANA NË RRUGËN Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilët duan që shkrimet e tyre të botohen E ARBËRIT patjetër në numrin e radhës, të ara pak ditësh kanë nisur punimet konfirmojnë më parë sjelljen e Pnë segmentin e parë të Rrugës së materialit në numrat e telefonit të Arbërit, në dalje të Tiranës. Te “Ura redaksisë ose emailin e gazetës. e Brarit” në hyrje të repartit ushtar- Shkrimet priten në redaksi deri më ak, shenja që tregojnë se është zonë datë 20 të muajit. ushtarake dhe është e ndaluar për Gjithashtu, ju kujtojmë civilët, nuk pengon hyrjen dhe dal- bashkëpunëtorëve se shkrimet jen makinerive të rënda që zhven- deri në dy faqe daktilografike dosin materiale që hiqen nga hapja kanë përparësi botimi. e trasesë. JU LUTEMI, QË SHKRIMET QË Tabela treguese tregon se firma që VIJNË PËRMES EMAILIT, TË KENË po kryen punimet është “Gener 2” PATJETËR ZANOREN “Ë”. shpk, e cila ka filluar punimet në Gazeta publikohet falas në internet rrugë më 20 maj 2011 dhe do t’i me datë 7 të muajit pasardhës. mbarojë ato më 6 maj 2013. Tenderi për këtë segment rrugor, Në foto: Nga punimet te Ura e Brarit. Foto. B.K. Ju falënderojmë që jeni rreth 4.5 km është zhvilluar në Drej- pjesë e gazetës! torinë e Përgjithshme të Rrugëve më PROFIL / Cila është “Gener 2” shpk? 8 maj 2011. Vlera e punimeve të këtij loti është 2.332.963.024 lekë, “Gener 2” operon prej 12 vjetësh në fushën e shkruhet për profilin e kompanisë që do të ndërtoje përafërsisht 16.7 milionë euro. ndërtimit rezidencial në Shqipëri. Eksperienca varion lotin e parë të segmentit të Rrugës së Arbërit, duke Burime nga Drejtoria e Përgjiths- nga projektimi, ndërtimi e deri te importi dhe supervi- filluar nga Ura e Brarit. hme e Rrugëve thanë për gazetën zimi i punimeve. “Gener 2” është tashmë një nga Në fushën e veprimtarive të deritanishme, “Gener “Rruga e Arbërit” se së shpejti do të elementët më në zë të industrisë së ndërtimit në Sh- 2” duket se ka një veprimtari të suksesshme në fushën e shpallet edhe tenderi për një segment qipëri, me synimin për t’u zgjeruar në investimet pub- ndërtimeve rezidenciale dhe biznesi, por nuk ka të pub- rrugor “Dalja e Urës së Vashës – like, komerciale dhe në fushën e turizmit”, - thuhet në likuar në faqe veprimtaritë në fushën e prokurimeve pub- Tuneli i Murrizës. Pas kësaj, mbeten faqen e internetit të “Gener 2” (www.gener2.al). like. “Aba Business Center” është një nga ndërtimet edhe dy segmentet e fundit, që përf- “Në portofolin e kompanisë sonë kemi ndërtime komerciale në Tiranë, e ndërtuar sipas standardeve të shijnë Tunelin e Murrizës dhe Urën e Vashës, dy më të vështirët, për t’u komerciale, rrugë, etj. Ndër të tjera, “Gener 2” po kërkon larta evropiane. Shpresojmë që edhe ndërtimi i këtij bërë funksionale Rruga e Arbërit”. të diversifikohet në fushën e turizmit. Ne ofrojmë shër- segmenti rrugor të jetë i këtyre standardeve, duke shënuar bime projektimi dhe ndërtimi, si dhe kemi gjithë resur- kështu edhe nisjen me sukses të kësaj kompanie në fush- set e nevojshme për të dhënë zgjidhjet e duhura” - ën e ndërtimeve të mëdha rrugore në Shqipëri. VONESA NË AKSIN DREJTOR: BULQIZË – URA E VASHËS Tre ndryshimet Rakip Suli or ndërsa nga Tirana vazhdon një segment i ri i rrugës, në lotet ak- thelbësore janë në KËSHILLI BOTUES: tualeP ku po punohet, Vajkal – Ura e Musa Riçku Vashës, duket se ka vonesa në pun- eliminimin e tunelit Shaqir Skarra ime. të Qafë Buallit, Bujar Karoshi Në tabelën treguese punimet në këtë segment duhet të kishin përfun- ndërtimin jashtë duar në fund të marsit të këtij viti, por edhe pse kanë kaluar 3 muaj, standardeve të duhen edhe shumë të tjera për të mbikalimit që lidh Kontribuan për këtë numër: përfunduar. Një burim nga Drejto- ria Rajonale Rrugëve në Dibër kon- qytetin e vjetër të Rexhep TORTE firmoi se vonesat kanë ardhur për Bulqizës me qytetin Bashkim LAMI shkak të vështirësive ekonomike që Bashkim LLESHI po kalon vendi dhe për shkak të mospagesave në kohë për firmat ndër- e ri, si dhe eliminimin ZAIM KORSI tuese. Por burimi, që nuk dëshiron e një viadukti pranë Miranda GOLECI të identifikohet, vë theksin edhe në Kristo ZHARKALLIU disa ndryshime që i janë bërë Rrugës Urës së Vashës. Fejzulla GJABRI gjatë procesit të ndërtimit. Në foto: Nga punimet në Qafë Buall, Bulqizë. Foto. B.K. Xhafer MARTINI Disa kohë më parë, pranë gazetës Rovena VATA kanë ardhur disa sinjale se po vono- urseku të madh, i cili përveç dëmit ndjeshëm cilësinë e udhëtimit në RRUGA E ARBËRIT Naim PLAKU hen qëllimisht punimet në këtë seg- ekologjik, do të jetë një bllokim i aksin e ri. Tuneli do të eliminonte Mentor HOXHA ment, për të bërë ndryshime që do madh në Rrugën e Arbërit, kryesisht një nga problematikat kryesore të NË MAQEDONI Petrit FETAHU të lehtësojnë ndërtimin, por do të në kohën e dimrit. rrugës, bllokimin e saj gjatë dimrit. Njëra nga problemet e aksit të Fatmir DELISHI sjellin dëme të pariparueshme te Gjithashtu, në mbikalimin që lidh Në tenderin në zhvilluar më 20 dh- Rrugës së Arbërit nuk është lidhja e Sakip CAMI standardet e rrugës. dy qytetet e Bulqizës, të riun dhe të jetor 2010, loti i tretë nga Ura e Peshkopisë me Tiranën, por lidhja e Eduart ABAZI Tre ndryshimet thelbësore janë në vjetrin, nga tre korsi që janë parash- Vashës në Bulqizë, jepen detaje të ikuar për Rrugën e Arbërit, ajo është tunelit. Eliminimi i tij do të çonte Shkupit më portin e Durrësit. Nisur Hysen LIKDISHA eliminimin e tunelit të Qafë Bual- edhe nga kjo perspektivë, duhej që lit, ndërtimin jashtë standardeve të ndërtuar me 2 korsi, ndërsa hyrjet dhe në një skandal të prokurimeve pub- daljen të rrugë po parashikohet të like në vend. Tenderi me vlerë 1 929 edhe Maqedonia të kishte nisur pro- mbikalimit që lidh qytetin e vjetër jektet për këtë aks. të Bulqizës me qytetin e ri, si dhe ndërtohen ndryshe nga projekti i zba- 564 224 lekë ose përafërsisht 13.8 timit. Ndërsa për rastin e viaduktit milionë Euro, pa TVSH, më së paku Ish-zv. Kryeministri i Maqedo- Adresa e gazetës: eliminimin e një viadukti pranë Urës nisë, z. Abdilaqim Ademi, pati thek- së Vashës. pranë Urës së Vashës duket se po duhej të ishte anuluar, për rihapjen Rr. “Zenel Baboçi”, bëhen përpjekje për ta eliminuar e një tenderi të ri, duke mundësuar suar se: “Ndërtimi i Rrugës ë Arbërit Pall. “Ferar”, Tiranë Të tre këto ndryshime bien ndesh është një kërkesë e kahmotshme jo me projektin e miratuar të rrugës dhe fare, duke sjell një dëm të pari- kështu barazinë në tender. Tel. +355 4 22 33 283 parueshëm për të ardhmen e Rrugës. Duket se kanë qenë këto vetëm e dibranëve. Rruga e Arbërit E-mail: [email protected] kanë ndodhur gjatë procesit të ndërtimit. “Të vetmet raste kur mund Njëri nga deformimet më të shqetësime nga terreni që e kanë kërkon një investim më të madh dhe të ndodhin ndryshimet janë kur rëndësishme është eliminimi i nxitur shoqatën “Bashkësia Dibrane” një bashkëpunim mes Qeverisë së tunelit në Qafë Buall, që sipas pro- të iniciojë ngritjen e një komisioni Shqipërisë dhe Qeverisë së Maqedo- Opinionet dhe komentet bëhen për përmirësimin e cilësisë dhe rritjen e standardit të rrugës, jo jektuesve të saj “ÅF-InfraTransProject për mbikëqyrjen në terren të puni- nisë për t’i bashkërenditur aktivite- e botuara nuk shprehin për prishjen e saj”. Ndryshimet kon- LTD & Civil Engineering Institute meve të Rrugës së Arbërit dhe gjetjen tet dhe ndoshta edhe për të pasur një domosdoshmërisht sistojnë në eliminimin e tunelit të “Makedonija” – JS Skopje”, do të e mundësive të negocimit për një financim të përbashkët. Për momen- qëndrimin e redaksisë Qafë Buallit dhe ndërtimin aty të një ishte i gjatë 857 metra dhe do të rriste standard të lartë të rrugës. tin nuk ka ndonjë financim konkret, nr. Qershor 2011 - 3 62
Duhet të përzgjidhen firma ndërtimore nga më cilësoret dhe mundësisht kompani të huaja dhe me eksperiencë. Nuk duhen lejuar ndërtimit të veprave të veçanta (tunele, ura) nga kompani të panjohura dhe pa eksperiencë në këto lloj veprash. Nuk aktualitet duhen lejuar kompanitë ndërtimore të ulin parametrat e rrugës duke ndryshuar vepra të rëndësishme të saj. Nisin në Tiranë, prishen në Bulqizë
SHËNIM: Nënkalimi në Bulqizë. Foto. B.K. “BASHKËSIA DIBRANE”: Ditën e premte dt. 17 qershor 2011, në ambientet e Shoqatës Bash- Çfarë duhet bërë? kësia Dibrane u zhvillua mbledhja e radhës e kryesisë së SHBD. Duke (Vijon nga faqja 1) nisur diskutimin e tij, kryetari i Por, megjithëse jemi në mesin e vitit 2011, punimet në aksin e Rrugës SHBD, dr. Faruk Borova, foli në fillim së Arbërit kanë ecur shumë ngadalë. Deputetë, inxhinierë, drejtues të mbi programin e aktiviteteve të Sho- drejtorisë së rrugëve, zyrtarë të ministrisë së linjës dhe të zgjedhur qatës, të cilat ishin realizuar për pe- vendorë, përballë kërkesave të shoqërisë civile për të lobuar sa më shumë riudhën shtator 2010-qershor 2011. për të vazhduar më shpejt punimet në Rrugën e Arbërit, “justifiko- Gjithashtu, si një pikë e veçantë heshin” pothuaj të gjithë me një argument: “Qeveria shqiptare është e diskutimit ishte dhe çështja e de- shumë e angazhuar me financimin e Korridorit të Kombit dhe besojmë korimit të Z. Abdurahman Dibra (ish se sapo të lirohet nga ajo barrë, sigurisht që punimet në Rrugën e Ar- Ministër në disa kabinete të qever- ive të Mbretërisë Shqiptare) me mo- bërit do të ecin shumë më shpejt”. Por Rruga e Kosovës mbaroi dhe kur tivacionin për kontribut të rëndë- të gjithë prisnim fillimin e punimeve në tunelin e Murrizës, një tunel sishëm më ngritjen e arsimit sh- tjetër mori agjendën e qeverisë, duke larguar kështu vëmendjen nga qiptar, ku Shoqata Bashkësia Di- Rruga e Arbërit. brane ka dorëzuar pranë Ministrisë Burime të ndryshme flasin se Rruga e Arbërit mund të përfundojë, së Arsimit dhe Shkencës, dokumen- në rastin më të mirë në vitin 2015, por një raport i komisionit evropian tacionin përkatës për dekorim. Prof. në nëntor të 2010-ës e parashikon përfundimin e saj rreth viteve 2016- dr. Arian Kadiu, anëtar i kryesisë së 2030. N.q.s. raporti i zymtë i Komisionit Evropian ka parasysh edhe KOMITET I POSAÇËM AD-HOC SHBD, tha në këtë mbledhje se kjo përfundimin e saj në Republikën e Maqedonisë, nuk ka ndonjë gjë për figure zë një rol shumë të rëndë- tu çuditur, por n.q.s ai raport i referohet segmentit në Republikën e sishëm në figurat e jetës politike dhe Shqipërisë, mendoj se është koha për t’u shqetësuar. Por më shumë për PËR RRUGËN E ARBËRIT publike të vendit tonë, dhe ku në të Shoqata Bashkësia Dibrane, nisur nga dëshira e mirë për mbrojtjen, nx- ardhmen shoqata Bashkësia Di- tu shqetësuar është fakti se, herë pas here, ndërtues e zyrtarë të lidhur brane, duhet t’i rezervojë një aktiv- me afera, po rrezikojnë të prishin standardet e rrugës, të cilat do të itjen, zhvillimin, si dhe përfundimin sa më parë qoftë edhe me procedura itet të posaçëm këtij personaliteti,- ishin një minim i proceseve integruese të vendit tonë drejt bashkësisë të përshpejtuara dhe sipas afateve dhe parametrave tekniko-inxhinierike të theksoi Z. Kadiu në fjalën e tij. europiane. “Rrugës së Arbërit”, merr iniciativën për ngritjen e një Komitetit të posaçëm Një ndër diskutimet më të rëndë- Në proceset lobuese për Rrugën e Arbërit asnjëherë nuk kemi bërë ah-hoc për Rrugën e Arbërit. Për të realizuar këtë iniciativë, është menduar sishme të mbledhjes së kryesisë së krahasime me segmente të tjera të infrastrukturës në vend, duke qenë të krijimi i një grupi pune, për këto qëllime: SHBD, ku ju rezervua dhe një vë- bindur se çdo vepër infrastrukturore është për të mirën e vendit dhe për 1. Të lobojë me të gjitha kapacitetet e tij teknikë, profesionalë, intelektu- mendje e veçantë, ishte dhe ecuria zhvillimin e Shqipërisë. Por mendoj se është koha tani të vlerësojmë se alë dhe mediatikë, që Rruga e Arbërit është një rrugë e cila sjell zhvil- dhe zbatueshmëria e projektit të ndërtimi i Rrugës së Arbërit është segmenti që do t’i japë më shumë lim (ekonomik, social, kulturor, turistik etj). për të gjithë pjesën e Sh- ndërtimit të Rrugës së Arbërit. Për të frymëmarrje ekonomisë së Shqipërisë, duke siguruar, më shumë se për njohur se deri ku ka mbërritur kjo qipërisë dhe veçanërisht asaj verilindore, por dhe të rajonit, ku kjo rrugë, faza e ndërtimit të saj, e cila dibranët, për kryeqytetin, një rrugë të lirë në lindje, me mundësi të rrugë kalon. është me interes të veçantë për të gjithanshme investimi, që nga turizmi në çdo stinë e deri në investime 2. Të shfrytëzojë mundësitë për të bërë të mundur që kjo arterie e rëndë- gjithë shqiptarët, por dhe për komu- të rëndësishme si në miniera, gjipse, etj. sishme kombëtare të përfundojë në afatet e caktuara kohore, pra në nitetin shqiptar në trevat dhe di- Nisja e punimeve në tunelin e Elbasanit po konsiderohet sot si një vitin 2013, e të mos ketë shtyrje pa limit të ndërtimit të saj. asporë, ishte i ftuar projektuesi dhe veprim politik i kryeministrit Berisha, por n.q.s kjo rrugë do t’i japë një 3. Kjo rrugë do të mundësojë ndër të tjera në lidhje shpirtërore por dhe një zbatuesi i kësaj vepre, dr. Faruk mazhorance në Tiranë, përfshirë edhe qarkun e Korçës, një numër de- bashkëpunim më të ngushtë në të gjitha fushat e jetës me popullsinë Kaba. putetësh nga 10 në 20, qarku i Dibrës nuk ka gjasa t’i japë më shumë se shqiptare në Republikën e Maqedonisë. Ndër të tjera, Z. Kaba, informoi 3, por Rruga ka për t’i dhënë vendit atë që nuk po ia japin as 140 kryesinë e SHBD, se zbatueshmëria deputetët e parlamentit të tanishëm. e Rrugës së Arbërit, deri tani ka ha- QËLLIME TË POSAÇME: sur probleme shumë serioze dhe me Sot duhen marrë në konsideratë edhe vështirësitë ekonomike që po 1. Zbatimin e standardeve sa më të larta bashkëkohore europiane për këtë kalon vendi dhe rajoni, por kjo nuk duhet të na çojë në ndërtimin e mjaft kosto menaxheriale, si dhe korridor të rëndësishëm: projektues, ndërtimor, të sigurisë, të shpejtë- tekniko-inxhinierike, nga ata që pre- rrugës pa standarde. Qeveria shqiptare duhet të angazhohet sa më shpe- sive të lëvizjes, të infrastrukturës shoqëruese (sinjalistikë, vepra arti, tendojnë të realizojnë ndërtimin e jt në ndërtimin e aksit nga Ura e Çerenecit me kufirin me Maqedoninë, cilësi asfalti dhe punimesh etj). saj. Në një pyetje që iu bë projek- duke dhënë edhe një mesazh për republikën fqinje, që me synimin e tuesit Z. Kaba, “se kur pritet përfun- përbashkët të integrimit në bashkësinë evropiane, të ndërmarrin inicia- 2. Përzgjedhja e firmave ndërtimore nga më cilësoret dhe mundësisht ten- derimi për kompani të huaja dhe me eksperiencë. Moslejimi i ndërtim- dimi zyrtar i saj”, ai theksoi se: “Deri tiva të përbashkëta për një infrastrukturë moderne rrugore. tani ritmet e ndërtimit po ndjekin një Shoqëria civile, shoqatat joqeveritare, të zgjedhur qendrorë e ven- it të veprave të veçanta (tunele, ura) nga kompani të panjohura dhe pa trend jo shumë të kënaqshëm, duke dorë duhet të këmbëngulin sëbashku për në një rrugë moderne, duhet të eksperiencë në këto lloj veprash. Moslejimi i kompanive ndërtimore qenë se ende nuk janë zhvilluar disa këmbëngulin për një rrugë europiane. Jo vetëm se ky është një premtim vendase, në uljen e parametrave të rrugës duke ndryshuar vepra të rëndë- faza tenderimi.” Kurse N/kryetarja e që i është dhënë gjithë rajonit, por se ne e meritojmë. sishme të saj. SHBD Znj. Mira Pirdeni, u shpreh, 3. Arritja e eficiencës dhe efektivitetit maksimal në ndërtimin e Rrugës së se kjo situatë qenka shumë shqetë- Arbërit, sipas parametrave dhe rregulloreve tekniko-inxhinierike të mirat- suese dhe propozoi krijimin e një por shpresojmë që në një të ardhme në këtë proces. Ndoshta vonesat e uar nga BE-ja. lobingu gjithëpërfshirës me ekspertë, të afërt do të ndajmë edhe mjete fi- Maqedonisë kanë bërë të mundur që studiues dhe specialistë, ku të paran- dalojnë këtë problematikë. nanciare, sepse është fakt që kjo rrugë edhe qeveria shqiptare të mos ecë ORGANIZIMI do ta shkurtojë qarkullimin e di- mirë në këtë drejtim. “Gazeta Sh- Duke marrë në konsiderate tërës- Ky komitet do të veprojë i organizuar në njësi të veçanta, në të cilën do branëve por edhe qarkullimin e lirë qiptare” e 1 nëntorit 2010 konstaton- inë e handikapëve të shfaqur, si dhe të dy vendeve”. (Rexhep Torte te se “Një raport i Komisionit Europi- të marrin pjesë figura të ndryshme të jetës akademike, artistike, profesion- mosrespektimin e standardeve të “Rr.Arbërit”, Nr. 30, tetor 2008). an ka nxjerrë në dritë faktin se qeveria ale dhe të diasporës, të cilët e konsiderojnë si shumë të domosdoshme deritanishme të ndërtimit të Rrugës Ndërsa kryetari i Partisë Bashki- shqiptare e ka shtyrë ndërtimin e Rrugës përfundimin me sukses dhe në kohë të kësaj rruge që forcon më shumë së Arbërit, kryesia e SHBD propozoi mi Demokratik për Integrim (BDI) së Arbërit pas vitit 2015. Në listën e shpirtërisht kombin shqiptar, përtej kufijve. krijimin e një komiteti apo grupi të Maqedonisë Ali Ahmeti, në një zhvillimit të rrjetit rrugor në Repub- pune të posaçëm me inxhinierë, ak- ademikë, studiues, me qëllim që të takim me kryeministrin e Shqipërisë, likën e Shqipërisë, ky dokument për të ÇFARË SYNOHET NGA PUNA E KËTIJ KOMITETI/GRUPI PUNE: y japin ndihmesën e tyre që kjo rrugë Sali Berisha, tha se “në këtë pran- cilin hartuesit domosdoshmërisht du- Të dalë me disa rekomandime dhe të apelojë mangësitë e shfaqura deri tepër e rëndësishme të përfundojë verë do të fillojë ndërtimi i vazh- het të kenë kontaktuar më parë me drej- tani në implementimin dhe zbatimin e projektit të ndërtimit të saj. sipas parimeve, standardeve të rreg- dimit të Rrugës së Arbrit në territor- tuesit e Ministrisë së Transporteve dhe y Të këshillojë autoritetet shtetërore se kush janë handikapët e deritan- ulloreve dhe normativave evropiane in e Maqedonisë...”. Ky deklarim i atë të Rrugëve, Rrugën e Arbërit e ven- ishme të hasura për Rrugën e Arbërit. të rrugëve, me arsyetimin që kjo z. Ahmeti në janar 2009 ka qenë në dos në vitet 2016-2030 me një vlerë y Të përfshijë në grupin e punës intelektualë shqiptare nga shoqata simo- rrugë të mos përfundojë e dhunuar vazhdim të deklarimeve të tij pro në total prej 312 milion eurosh. Në tra në Republikën e Maqedonisë (veçanërisht në Dibër), të cilët të si mos më keq. rrugës, por deri më tani asgjë nuk krye të listës tani del rruga e re midis kërkojnë dhe të nxisin përfshirjen e pjesës së Rrugës së Arbërit në terri- Për këtë arsye, në ditët në vijim, është bërë për këtë. Madje, ky dek- kryeqytetit dhe Elbasanit, për të cilën torin fqinj, në prioritetet e qeverisë maqedonase. Ata të nxisin përshpe- ky komitet do të formësohet dhe do larim i z. Ali Ahmeti është si vazh- parashikohen të shpenzohen në total jtimin e planifikimit dhe të realizimit të kësaj vepre në pjesën e terri- të marrë mendimin e anëtarëve të tij (specialistëve), duke nxjerrë në pah dimësi e deklarimeve të tij të më- 258 milionë euro, rrugë e kushtueshme torit të Maqedonisë. parshme, ku është shprehur për do- vetëm 31 kilometër e gjatë, kryesisht vërejtjet, si dhe problematika të y Të konkludojë qëndrimet e grupit të punës, duke u konsultuar dhe me mosdoshmërinë e ndërtimit të Rrugës për shkak të ndërtimit të tunelit në shfaqura deri tani, në zbatimin e pro- së Arbërit. Z. Ahmeti dhe partia e mal”.(Gazeta Shqiptare, 1 nëntor autoritet shtetëror të Republikës së Shqipërisë dhe me ato të Republikës jektit të ndërtimit të Rrugës së Arbërit. tij në Maqedoni kanë pasur gjith- 2010) së Maqedonisë, si me grupet e interesit, të cilët ndjekin me shqetësim Gjithashtu, ky grup pune do t’i bëjë monë një qëndrim konstant lidhur Ndoshta, tani pas rikonfirmimit ecurinë e ndërtimit të saj. prezente këto shqetësime dhe për komunitetin dibran të SHBD e me rrugën. Por, megjithëse kanë kalu- në qeverinë e Maqedonisë, partia e y Dalja me një deklaratë për shtyp të grupit të punës (vizive/të shkruar), duke parashtruar të gjitha përfundimet e arritura nga komiteti. veçanërisht për publikun e gjerë. ar 2 vjet prej asaj deklarate, deri më Ahmetit mund të kapë kohën e hum- KRYESIA tani, asnjë përpjekje nuk është bërë bur në këtë proces. 4 - Qershor 2011 nr. 62
Në foto: George Maria Kastriota Skenderbeg me bashkëshorten dhe Zaim Korsi, sponsor i shtatores së Skënderbeut. reportazh Shënime nga një udhëtim me Dibrani që ngre monumente trashëgimtarin legjitim të shtë vështirë të bësh portretin e Por, kur ecën mbi këto thesare e nuk ËZaim Korsit, dibranit kaq të intere- i vë re, kur nuk di apo nuk do që t’i dinastisë së Kastriotëve, suar e kaq të ndjeshëm për të njohur mbledhësh këto margaritarë, kur sh- dhe përjetësuar historinë e popullit të kel mbi këto të vërteta duke i mbajtur stërnipin e heroit tonë tij. Dhe jo me fjalë, por me vepra. Jo sytë mbi re, atehere rrëshqet e përg- kombëtar, bashkatdhetarin e me vepra dosido, por me vepra mo- junjesh para realitetit. mumentale. Prandaj vizita e Historia e Skënderbeut nuk don nderuar, arbëreshin Xhorxh trashëgimtarit legjitim të familjes së duar diletantësh që futen ashtu, ku- Kastriotëve, Giorgio Mario Kastriota turu në analet e saj, e, në vend që ta (Gjergj) Mario Kastriot Scanderbeg, që u realizua këtë qer- lartësojnë këtë ngrehinë, e përdhosin shor me interesimin dhe ndihmën e atë, e shëmtojnë, e shkatërrojnë, e Skanderbeun (Giogrio Mario tij, duke siguruar që më parë mbësh- rrëzojnë. E kthejnë të vërtetën në mit, tetjen zyrtare të organeve qeveritare realitetin në fantazi e përrallë. Në Castriota Scanderbeg) me dhe, sidomos, të miqve të tij, të Minis- mos ndreqsh, mos prish, vëlla! trisë së PJ dhe veçanërisht të z. Ylli Historia e Skënderbeut është shk- bashkëshorten Stefani në Pollovina, ishte një tjetër monument ruar në faqe malesh, në fusha e lën- që i kushtohet kryetrimit. Si qytetar i dina, në rrënoja kështjellash e gurë vendlindjen e Skënderbeut devotshëm, por edhe si erudit, si një të rëndë themelesh, në lisa të moçëm njohës i historisë e trashëgimisë së e shpate rrëpirash nga zbresin ngjar- dhe vendorigjinën e popullit shqiptar e veçanërisht asaj të jet e bëmat heroike si burime të kri- Dibrës, si dashamirës i kulturës dhe staltë. Ajo, për më tepër, është ruaj- Kastriotëve. artit e sponsorizues i disa veprave tur në kujtesën e brezave, ajo ka emër madhore, Zaimi ka fituar respekt e e mbiemër, ka ditë e datë… Lum kush vlerësime nga të gjithë. ka sy e veshë, këmbë e duar, mençuri Historia e Skënderbeut ka e do të e dituri! ketë nevojë vazhdimisht për përmen- Dhe miku ynë, Zaim Korsi, këtë dore. Ka nevojë për njohjen e saj në po bën. Ai po ngre përmendore mbi detaje, për gjurmime deri në thellësi, të vërtetat, me duar të pastra e me për studime që sjellin vlera e fakte të zemër të bardhë, aty ku historia sh- reja, për vepra historike, artistike, këlqen. Lartëson në pjedestale her- letrare, muzikore e figurative që frymë- onjtë tanë, bën çmos për t’i futur ato zojnë shqiptarët. Ka nevojë për vepra në këngë e vepra, gjithçka që është që të paqyrojnë qartë, drejt e me në të mirë të çeshtjes kombëtare. Ai vërtetësi figurën madhështore të këtij dhe lodhet, kërkon, ecën, gjen, ndër- Nga: prijësi të madh popullor, siç ishte në ton… ZAIM KORSI të vërtetë, figurë që e njohu, e nderoi Një monument në skulpturë për dhe e respektoi bota mbarë shpëtim- Heroin në Peshkopi, një film për të, tarin e saj prej valëve më të egra të një dokumentar, fotografi e sponsori- pushtimit osman. Ishte dhe mbeti sim- zime veprimtarish, gjer tek te realizi- boli i luftërave për liri e drejtësi. E mi më i fundit për ta sjellë e për ta “Gjithë ky popull e ky dhé vërteta gdhendet edhe në legjenda, njohur pinjollin e Kastriotëve më tro- por legjendat nuk janë mite. jet dhe vendlindjen e tij. Ndaj Zaimi Historia e Skënderbeut s’është as e meriton të quhet me këtë perifrazë: mit, as përrallë. Historianët le të gër- Dibrani që ngre monumente. e ka emrin Skënderbe...” mojnë e të gjejnë thesaret e lavdisë. NAIM PLAKU jë dëshirë e madhe. Një ëndërr bashkë, ndonëse kishim jetuar kaq bej”, përmendorja monumentale e tërë sy e vesh për të rrokur e shijuar kështu do t’i shpalosësh ndër shek- Ne realizuar. Një premtim i larg njeri tjetrit. Përqafime vëllezër- heroit hypur mbi kalë, ashtu, gjithçka në këtë udhëtim, ndoshta më ujt që vijnë thesaret e tua për t’i mbajtur. Kështu ishte për mua vizi- ish e ndjesi gjenesh. Nuk thonë kot pallëzhveshur si 600 vjet më parë tek i rralli e më i dëshiruari në jetën e mëkuar brezat me trimëri, me dashuri ta e pinjollit më të fundit, Giorgio “Gjaku ujë nuk bëhet”. Këtë ditë të sulmonte me fuqinë e krahut legjen- tij, tek ngjitemi të përpjetave të e bujari. Mario Kastriota Skanderbeg (Gjergj bukur qershori, kemi mes nesh një dar, me forcën e gjoksit të hekut, me Krujës drejt asaj kështjelle madhësh- Ngjitemi drejt Kalasë. Jemi të Maria Kastriot Skënderbeu), ndër filizat e një familjeje të fam- vështrimin e qartë drejt horizonteve tore për të cilën flet me aq pasion shoqëruar nga autoritetet e pushtetit trashëgimtarit legjitim të dinastisë së shme me emër të madh që s’e shly- të lirisë duke dërrmuar ushtritë historia, kështjellën Akhisar që e vendor, nga personalitete të kulturës përmendur të Kastriotëve, tyre prej en ndër shekuj as rrebeshet më mi- armike. Ja, tek përulet sot me respe- njeh bota mbarë, kështjellën e bë- dhe të artit. Rrugës na ndjekin qin- që emigruan përtej detit shekuj më zore të historisë, as rrëketë e gjakut, kt stërnipi i tij, nën këmbët e heroit, mave të mëdha që plasi me turp sul- dra sy kureshtarë. Kanë mësuar se një parë, kur vdiq kryetrimi Arbërisë e as flakët e luftërave. Emër që sh- tek ve një tufë lule në pjedestal. Është ltan Muratin, një nga sulltanët më pasardhës i Kastriotëve ka ardhur sot vendin e mbuloi vala e egër e push- këlqeu në sheshet e betejave heroike një homazh që i bëhet lirisë, asaj të fuqishëm që kishte parë bota, që në shtëpinë e tij. Ndaj e presin jo si timit otoman. Xhorxh (Gjergj) Kas- dhe u rrit mes gjëmimesh në mejda- lirie që heroi madhështor e kishte mposhti krenarinë e sulltan Meh- një mik, por si një vëlla, si bir, si trioti është për ne qindfish më i net e lirisë. Fati është i madh… Jo, gjetur në çdo zemër shqiptare dhe e metit e të dhjetëra pashallarëve të evlat të tyre. Muzeu i Krujës. Një dashur dhe i nderuar edhe pse ka nuk është fat i madh, por i pashlyer kishte fituar e mbrojtur me gjak. tjerë tri herë me rradhë, kështjella ndërtesë madhështore me një arkitek- trashëguar, emrin e heroit tonë. Mes është gjaku i shqiptarit të vërtetë që - Tungjatjeta,bir! legjendare e haroizmave shqiptare që turë origjinale që i vjen kaq përshtat nesh është njëri nga ato arbëreshë, rron e nuk vdes kurrë, është emri i Kjo përshëndetje vjen si një je- u la me gjak nga trimat e Arbërisë. funksionit që ai kryen. I vendosur që u mbeti syri kendej detit, që rua- tij i pavdekshëm e i përjetshëm i ti. honë që e përcjellin e malet e fush- Ja, pazari i vjetër i Krujës, rrugicat e brenda mureve të Kalasë duket jtën “të pavdirë” gjakun e gjuhën e Ky emër do të udhëtojë kështu, at. Sy kureshtarë Kastriotin, i sho- saj me kalldrëm guri, gur nga ky mal, tamam si kulla mbi kështjellë, ash- shqiptarit, besën e bujarinë, dashur- madhështor e krenar, nëpër shekuj hin ballin e gjërë, sytë e mprehtë, që mban emrin e Skënderbeut, që i tu siç ishin tërë kështjellat e Skënder- inë për trojet e të parëve. Kishim duke nxjerrë ngaherë filiza të rinj në hundën si të shqiponjës, shtatin e rri Krujës si kurorë mbi ballë, e beut, Petrela, Preza, Rodoni, Lezha, kohë që e prisnim. Me ndihmën e trungun e trojeve shqiptare. Është lartë.. “Po, po, ti je vëllai ynë, ti je stërgjyshit Gjergj, të Gjergjit tonë Stelushi, Sfetigradi, Kojoveci, Qidh- ministrisë sonë të Jashtme dhe forca e pavdekësisë… Është besa e biri ynë, ti je Gjergji ynë! Tungjatje- që sot është përkrah nesh. Në këto na, e dhjetëra kala majë malesh të posaçërisht me kujdesin e mikut të madhe që na mban bashkë…Janë ta!” E kush nuk e thotë sot këtë për- rrugica kanë ecur drenushat, te kjo lartë ku nuk shkeli kurrë këmba e nderuar z. Ylli Pollovina u realizua rrënjët e ngulura thellë në këta troje shëndetje?! E shqipton çdo banor i kështjellë kanë qeshur e qarë Voisa- armikut. vizitë zyrtare e private e trashëgim- që nxjerr në vazhdimësi gjethe lule, Tiranës. E thotë i madh e i vogël. E va, Jella, Mara, Angjelina, Mamica, Këtej kudo flet historia, vlon e tarit legjitim të dinastisë së Kastri- që çel bisqe e shtron gjelbërim… thonë rrugët, sheshet, shtëpitë, sh- Donika, etj. Mbi këto mure shkëlqeu gjëmon historia. Këtu, në këtë Muze otëve, Xhorxh Mario Kastriot - Mirë se vjen, Gjergj Kastrioti! kollat, universitetet, të gjithë…Zbret heroizmi i trimave shqiptarë, mbi historia flet, tregon, shpreh, skalit, Skënderbeut në fillimin e qershorit Tungjatjeta, bir! si jehonë nga kështjella madhështore bedenat e kësaj kështjelle buçiste zëri ruan thesaret e saj, prêt miq, të këtij viti. Kjo është toka e të parëve të tu! e Krujës, nga Petrela, Preza, gjith- i hakmarrjes, vringëllonte shpata e mysafirë, vizitorë. Pret e përcjell. I Mëngjesi i 4 Qershorit. Miku ynë Ky është horizonti ynë i pamatë, ky andej, ngado…Gjurmët e veprës së Vrana Kontit, Tanush Topisë e Muza- prêt krahëhapur dhe i përcjell duke i nderuar zbret në tokën- meme së është qielli plot kaltërsi i vendit tënd! tij i ruan çdo gurë e mal i këtyre kës. Prej këtyre grykave ndjehet je- ua mbushur zemrat me gëzim e bashku me bashkëshorten Stefani, Këta janë trojet tua! Ne jemi trojeve, i ruan Muzeu përballë, ma- hona e atyre betejave që historia i ka krahërorin me krenari. Por sot bren- sapo dielli ka ndriçuar qytetin e vëllezërit dhe motrat tuaja, o Kastri- let, fushat, deti… E ruajnë zemrat skalitur me shkronja të arta, nga ai da mureve të saj është një vizitor i Durrësit dhe ka prekur valët e Adria- ot! Mirë se vjen, vëlla! Emocione të shqiptare. mal zbresin këngët e trimave luftëtarë. veçantë. Është nipi, vëllai, djali, biri, tikut kaltërosh. Një çast kaq i lum- thella e lot malli. “ Vendosa të udhë- Nga ato gryka vijnë rënkimet e gjëmës është gjaku i Kastriotit. Nga stendat, tur dhe i shumëpritur. Ja! Tasmë toi me det, - u shpreh ai. – Të bëj KRUJË, O QYTET I së madhe, lebetitjet e armikut që nga muret, çdo vepër arti e ekspo- pinjolli i denjë i Kastriotëve është rrugën që bënë ato mijëra e mijëra vraponte në ikje për të shpëtuar kry- zuar këtu sjell kujtimet, ngjarjet… mes nesh. Ne, shumë të lumtur dhe emigrantë që erdhën në Itali në vitet BEKUAR, PRITE, PRITE… et. Eh, fushë, moj fushë e Krujës! Këtu rrjedh jeta e atyre viteve plot ata shumë të gëzuar e plot emocione. ’90". Rrugës për në Tiranë ndjente Ç’ke parë e ç‘ke dëgjuar!? Fushë, moj qëndresë e përpjekje për mbrojen e Ne të përlotur nga gëzimi, ata të erën e kësaj toke të begatë, ndjente Udhëtimin e parë që ditën e fushë e zezë! Fushë, moj fushë e trojeve arbërore. Dhe miku im i përlotur nga malli. Na dukej se nji- mirëseardhjen që buron nga zemra e mbërritjes e bëjmë në Krujë. Një kuqe! Ja, si rrjedhin kohërat dhe ti nderuar s’ka se si të mos ndjehet kre- heshim prej kohësh, ndonëse s’ishim çdo shqiptari e kudo që shkuam në udhëtim plot emocione. Gëzim e shpalos për bijtë e tu historitë zul- nar, s’ka se si të mos përlotet kur parë kurrë. Na dukej se ishim rritur kryeqytet. E thoshte sheshi “Skënder- krenari. E shikoj mikun tim që është mëmadhe, tragjike, e frymëzuese e ndodhet para kësaj epopeje nr. Qershor 2011 - 5 62
Në foto: George Maria Kastriota Skenderbeg dhe Argëtim Fida, Kryetar i Komunës së reportazh Dibrës së Madhe
këndshme të blirëve që sapo kishin çelur. Lavdia e kryetrimit legjendar Natën e mirë, Peshkopi! ë organizim të Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë, të djelën, më 5 “TË KEMI VËLLA TROJESH” Nqershor arriti për vizitë në Dibër nga Napoli i Italisë George Maria Kastriota Skanderbeg, stërnipi i Skenderbeut me bashkëshorten e tij. Këtë mysafir të rallë e shoqëronin Roland Bimo, Drejtor në Ministrinë e Jash- Të nesërmen jemi në Sinë. Një tme të Shqipërisë dhe Genc Sharku, prefekti i Peshkopisë. Mysafirët nga autokolonë lë udhën që ndjek Italia e pritën Argëtim Fida, kryetari I Komunë së Dibrës me bashkëpunë- rrjedhën e Drinit dhe merr në të torët e tij dhe Ruzhdi Lata, myftiu i Dibrës. majtë drejt Sinës. Udhëtim paksa i Argëtim Fida, duke u dëshiruar mirëseardhje mysafirëve nga Italia, u vështirë. Por këtej të tërheq dheu, shpreh se, “ Është nder i madh që qyteti ynë nderohet dhe respektohet nga të thithin, të mbërthejnë kujtimet, të joshin bukuritë e maleve, të zhyt- trashëgimtari gjenetik i heroit tonë kobetar Gjergj Kastrioti Skenderbeu, ake, për çka dëshmojnë edhe kalatë e Modriçit, Koxhaxhikut dhe Grazh- in në lashtësitë e legjendave rrëno- brez që frymon në Napoli të Italisë dhe ruan lavdinë e heroit të madh danit. Si do që të jetë neve na bashkon gjaku”, tha Lata. jat e kështjellave. Këtu janë trojet e Skenderbeut, i cili 19 beteja fitimtare i zhvilloi në zonën e Dibrës. Jemi George Maria Kastriota Skenderbeg, stërnipi i Skenderbeut, duke për- lashta të Kastriotëve, Gardhi i Posh- krenar që ai brez gjenetik akoma frymon në Itali. Kjo dëshmon se tradita shëndetur dhe falenderuar për mikpritjen fisnike dibrane, deklaroi se, tëm, Sina, Qidhna…Këtu janë lin- dhe lavdia që e la pas kryetrimi shqiptar ka qenë motiv që edhe pjesët “Unë do të flas nga zemra sepse nuk jam as politikan, e as orator, por dur heronjtë, këngët, betejat, luftërat, tjera të kombit të angazhohen për fitore të nevojshme që shqiptarët kudo jam një njeri normal. Në venët e mia rrjedh gjak shqiptari. Më gëzon fama, lavdia... Nuk ka gjë më të të gëzojnë drejtësi, arritja e Pavarësisë në Kosovë dhe që shqiptarët në fakti që në Dibër të Madhe në vitin 1943 është inaguruar busti i Sk- ëmbël e më të dashur se dheu i Maqedoni të avancoen si komb i barabartë me popullin maqedonas. enderbeut, në vitin 2003 Shtatorja e Skenderbeut dhe gjithashtu edhe në stërgjyshërve tuaj! Nuk ka prehje më Në vitin 1943 në Dibër u ngrit busti i Skenderbeut, të cilin në vitet 50 Peshkopi është inaguruar Shtatorja e Skenderbeut. fatlumur se sa të vësh kokën në trun- – monizmi e hoq dhe e fshëhu natën. Dibranët në vitin 2003 këtij kryet- Ai me këtë rast dorëzoi tre fletushka dokumentuese të mara nga arkivi gun e të parëve tuaj, aty ku janë rrënjët rimi i ngitën shtatoren në qendërt ë qytetit duke e pagëzuar Sheshi Sk- i shtetit për 14 brezat e familjes së Skenderbeut të firmosura nga organi e fisit tënd, gjaku dhe toka jote. enderbe. kompetent dhe ministria italiane, ku dëshmohet qartë etnogjeneza dhe Xhorxhi këtë e ndjente jo vetëm si Ruzhdi Lata, tha se, “Unë do flas për tre momente që duhet theksuar. rrjedhja historike e brezave të kësaj familje të lavdishme dhe heroike një dëshirë, por edhe si detyrim. Të Për një fjalë popullore, një prononcim shkencor dhe për një ngjarje his- shqiptare. shikonte atë vend ku shkëlqeu ylli i torike. Një proverb popullor thotë se gjaku ujë nuk bëhet. Sami Frashëri Ronald Bimo dhe Genc Sharku, shtuan se edukimi dhe ndjenjat e atd- të parëve të tij, ku nisi jeta e gjy- thotë se, një njeri që nuk mëson nga historia është i dënuar ta përsërisë hedashurisë të Skenderbeut edhe pas 600 viteve japin mesazhin e fuqishëm shërve, aty, në lëndinat e bukura mes historinë. Ne kemi mësuar shumë nga historia. Këtu në Dibër në vitin për lirinë. Me këtë rast George Maria Kastriota dhe Argëtim Fida vunë malesh, ku qielli piqet me retë, ku 1443 për herë të parë në historinë e shqiptarëve Skenderbeu mbajti Kuv- kurora me lule te Shtatorja e Skenderbeut. shkëmbenjtë janë karakolle të bete- endin e parë të tij mbarëshqiptar dhe prej këu filloi aktivtetet e tij luftar- Rexhep TORTE jave legjendare, aty ku rrjedh mes tyre Seta e sertë me ujë të kulluar, ku janë madhështore që shpaloset tërë shkël- menduar se e djeshmja u ka pëlqy- tje ku ishin zotërimet e Gjonit. poema, poezi, histori… Heroizmi i rrënojat e qytetërimeve më të lashta qim para tij. Mbështet kokën mbi er, se e djeshmja nuk i paska lodhur, Xhorxhi me Stefaninë së bashku tij fluturon në krahë legjendash, gjë- ilire, ku janë gjurmët e kështjellave, bedenat e saj, puth me mall gurët, përkundrazi i paska mbushur me me Yllin udhëtojnë në makinë me mon në sinfoni e buçet në këngë. ku ndihet poterja e gjëmimeve të përulet përpara kujtimeve që përjetë- forcë për të përballuar një udhëtim djalin tim Diamantin, ndërsa në mak- Janë mbledhur në sheshin e qy- historisë së lavdishme të Kastriotëve. sohen kaq natyrshëm te ky muze. ca më të vështirë, për të shkuar aty inën time janë drejtori i Drejtorisë së tetit qindra burra, gra, fëmijë. Kanë Vizitojmë Muzeun e Kastriotëve. Zulma e heroizmave të mëdha të kry- ku janë rrënjët e këtij trungu Diasporës në ministrinë e Jashtme, mes tyre Xhorxh Kastriotin, që ve Është ngritur aty, mbi trojet e tyre të etrimit na ndjek gjer poshtë në çarshi madhështor me shumë degë, me z. Roland Bimo dhe skulptori Sadik sot një tufë lule në këmbë të trupor- lashta dhe mban brenda ato pak re- ku pushojmë për të pirë një kafe me shumë gjeth e lule, me shumë bisqe Spahija, realizuesi i skulpturës së es së Gjergj Kastriotit, Skënderbeut, lika që u shpëtuan kohërave, luftrave, krutanët. Përshëndetemi me ta. e fruta. I kujtojmë lexuesit se pemën Skënderbeut në Peshkopi. Kufirin në stërgjyshit legjendar. Përqafime vël- rrëmbimeve e rrënimeve, tymit e gjenealogjike të familjes së Kastri- Qafë-Thanë e kaluam pa asnjë prob- lazërore. Shtërngim duarsh. Besë flakëve, valëve përvëluese të ko- … DHE TI, LEZHA otëve e ka sot në duar një nga bijtë e lem. Përkundrazi, kufitarët dhe burrash. Secili ka dëshirë të mbajë hërave. Megjthatë ai të frymëzon. Na saj, Gjergji i 14-të, që e ruan për ta doganierët na respektuan duke i shpre- një kujtim, një fografi me mikun e frymëzon ne, frymëzon dhe Xhorx- ME EMËR… rritur më tej brezat e ardhshëm. hur mirënjohje të thellë Xhorxhit. madh të Arbërisë. hin. E vëmë re që ai tani e ndjen Kur na e tregon këtë pemë Sapo lexonin emrin në dokumentet e veten në shtëpinë e tij. Po. Ai sot … që mban eshtrat e Skënderit. shumëshekullore vëllai ynë, nuk tij, sapo shikonin “Kastriota Skander- PESHKOPIA NË FESTË është tamam në shtëpinë e tij. Sa Këto eshtra thuhet se nuk janë më, mund ta fshehë krenarinë që ndjen beg”. Doganierët dibranë këtej e ma- prekëse! Sa takim i bukur! dhe hedh sytë e qeshur drejt Stefanisë tanë kufirit shtetëror përuleshin me se pas vdekjes së heroit turqit u mun- …Peshkopinë e gjetëm në festë. Xhorxhit i duket se ka hyrë vërtet e na thotë: “Kjo pemë nuk thahet respekt para këtij emri, para këtij burri duan të zhdukin gjithçka që lidhej Një festë e improvizuar nga dëshira në shtëpinë e tij, është ulur këm- kurrë. Këta lule nuk vyshken. Unë të nderuar që mbante një emër të me emrin dhe veprën e tij, se i nxor- për të pritur e respektuar trashëgim- bëkryq në vatrën e tij, në vatrën e dhe Stefania kemi dy djem Kastrio- madh, një emër që e njeh mbarë rën nga dheu eshtrat për ta lënë “pa tarin e derës së Kastriotëve, vëllain e stërlashtë. Shikon e prek bustet e gjy- ta. Do të rriten dhe do të lindin dhe njerëzimi me të cilin mburremi e nam e nishan” famën e tij, për të përtejdetit, mërgimtarin e hershëm shërve të tij. U vë dorën mbi ball shuar çdo kujtim, për të errësuar ata Kastriotë të tjerë. Gjaku nuk krenohemi të gjithë. Rrëshqitëm shpe- dhe përulet para tyre me dashuri: shprishet. Jeta vazhdon”… Ne sho- jt drejt luginës së Drinit dhe na shfaqet të “motit të madh”, bashkatdhetar- veprën heroike. Por varri i kryetrimit in, stërnipin e Gjergjit tonë. Hyrja - Gracia, Pal! Gracia, Gjon! Gra- është përmendorja më e lartë dhe më him pemën, rrënjët, trungun dhe qyteti i Dibrës së Madhe, përtej liq- cia, Gracia Xhorxh! degët e shumta që përhapen gjith- enit të Radikës, me shtëpitë karak- në qytet qe madhështore. Një orga- e lavdishme në Lezhë. Është vend nizim i nxitur nga dashuria e malli, - Këtu janë trojet tua, Gjergj. Këto pelegrinazhi për këdo që don të njo- andej në katërmbëdhjetë katet e saj. teristike dibrane të mbështetura në janë shtëpitë, arat, pyjet, bjeshkët - Ja dhe emblema e Kastriotëve. faqen e malit. një gëzim i natyrshëm që buron nga hë historinë e tij. Xhorxhi merr një zemra. Në dy anët e rrugës dhe në tua… Ne jemi gjaku yt! - i thotë një grusht dhe, e puth dhe përulet me –Dhe na tegon emblemën që e ruan Dibra ka dalë të na presë. Krye- plak. me aq kujdes.- E kemi të trashëguar tari i Komunës Argëtim Fida dhe trotuaret e bulevardit “Elez Isufi” respekt para tij. kanë dalë pothuajse të gjithë ban- - Të kemi vëlla trojesh - i thotë Ja, ku është varri i Skënderbeut! ndër breza. E kemi ruajtur si gjene qytetarë të tjerë presin birin e tyre të një burrë nga ata të fisit të njohur të me te çmuar, që nga koha kur ar- shtrenjtë. Xhorxhi dhe Stefania janë orët e qytetit dhe plot malësorë të Ja, kalaja e Lezhës, që i qëndron mbi zbritur nga fshatrat e Dibrës mbarë. Kaloshëve. krye qytetit të lashtë. Kjo Kala mblo- bëreshët erdhën e u vendosën në mbushur tërë gëzim. Sa kënaqësi për Banorët e Sinës e rrethojnë vël- Kalabri e Siqeli dhe Kastriotët u këta dibranë që padrejtësisht histo- Fëmijë me lule në duar, me buqeta dhi për herë të parë dhe të fundit që tunden në ajër, burra e gra, të rinj lain e tyre me dashuri dhe, princët shqiptarë për të riorganizuar ngulën në pronat që u kishte dhuru- ria ndau atë që Perendia i ka bërë megjithëse atë ditë u kishte ndodhur ar mbreti i Napolit, Alfonsi. Kemi bashkë,! Ndau dysh ato troje që heroi e pleq, të gjithë duke brohoritur, ash- qëndresën e tyre për fitore të reja, tu si shekuj më parë kur dibranët një mortë e dhimbshme, i ofruan për të mëkëmbur ushtrinë e pakësuar ruajtur dhe flamurin, kemi ruajtur ynë i kishte bashkuar shekuj më parë gjithë respektin dhe dashurinë e tyre. dhe gjuhen, zakonet, dashurinë, be- duke luftuar 25 vjet me rradhë me pritën pëllumbin e shkruar, luftëtarin e të lodhur nga luftërat 25-vjeçare. Një kafe aty në lëndinë, mes vëllezër- sën e bujarinë arbërore. S’na është armiqtë më mizorë! Ja, kufiri, gjatë e hijshëm, kryetrimin e Arbërisë: Fillin e artë të lirisë e këputi vdekja ish, një kafe në trojet tua, në shtëpinë shuar as malli për vendin tonë. rrjedhës së Drinit si një gjarpër i zi - Gjergji, Gjergji… e heroit tonë. dhe tokën tënde, është jo vetëm një Udhëtimin kemi vendosur ta vazhdon akoma të mbajë larg Dhe Gjergji i përmalluar ec mes Por, ajo as u shua, as u tret. Ajo kujtim, por dhe një argument se, bëjmë nga rruga e vjetër, nga ajo rrugë vëllezër të një gjaku, të një nëne, turmës, puth fëmijët, i mban në jetoi e do të jetojë përjetë. Këtë e krahë. Së bashku me autoritetet e sido që të rrjedhin kohërat, dheu yt ku ndihet ende troku i vrapit të kua- banorë të stërlashtë autoktonë, të ndjell, të mëkon, të shëron, të lexon kushdo në Lezhë e kudo në tro- pushtetit lokal, me kryetarin e Këshil- jve, ku ndjehet vringëllima e shpat- pasardhës të vërtetë të ilirëve. mban gjallë, të jep shpresë. jet shqiptare. lit të Qarkut, z.Naim Gazidedja, me ave dhe era e betejave madhështore, Qyteti ka në gjoksin e tij shtator- U ndamë me dëshirën e madhe prefektin z. Genc Sharku, kryetarin e pikërisht luginës së Drinit të Zi, nga en e Skënderbeut. E ku nuk gjendet për t’u parë përsëri. Ndoshta, vërtet, Bashkisë z. Ilir Krosi e të tjerë, që i DREJT VENDLINDJES… Struga ku merr udhë lumi ynë i madh, ajo?! Evropa e ka ngritur në sheshet fati do ta sjellë që Xhorxh Mario rezervuan mysafirit të shtrenjtë një për të shijuar bukuritë e liqenit të dhe podiumet e saj për të mbajtur të Kastriota Skënderbej do të kthehet e pritje tepër të ngrohtë e vëllazërore. Mëngjesi i ditës së djelë. Një Pogradecit, për t’u ngopur me pashuar veprën heroike të prijësit ta shohë përsëri këtë vend, këta male. Disa i hidhen në qafë Xhorxhit, e mëngjes i freskët dhe i bukur në Ti- oshëtimën e erërave që zbresin nga arbëror. Lavdia e heroit tonë është Ndoshta. Në mos Xhorxhi, patjetër përshëndesin dhe e urojnë. ranë pas një shiu të ngrohtë vere që Mokrena, për të soditur qiellin e pastër derdhur në qindra ton bronx, është që djemtë e tij, Kastriotët e rinj do Vizita e parë në Muzeun Historik kishte rënë asaj mesnate. Xhorxhi me që mbulon fushën e Pollogut, rrezet stamposur në mijëra kartëvolante, të vijnë këtu, në Sinë, të mbështetin të qytetit. Xhorxhi dhuron një kopje Stefaninë na prisnin para hotelit. M’u e diellit që ndriçojnë Sfetigradin e për është qëndisur në tablotë e artistëve ballin e tyre në këto shkëmbenj, të të pemës gjenealogjike të familjes së dukën mjaft të gëzuar. Këtë gëzim të zbritur pastaj në Dibër të Epërme, më të mëdhenj, është përjetësuar në puthin dheun e kësaj toke, të kthe- Kastriotëve. Pastaj një mbrëmje në ata e shprehnin në sy, në fytyrë, me andej nga kishte sinoret e tij Pal Gro- mbi 3000 vepra letrare e historike. hen këtu, në vendlindje… bulevardin e mbushur me aromën e fjalët e tyre dhe ne na vinte mirë duke pa, ku vigjëlonte Moisi Golemi e tu- Për të janë shkruar qindra drama, (Vijon në faqen 14) 6 - Qershor 2011 nr. 62 mbresa
Macukulli, në horizont Mali i Dejës. Foto Bashkim Lleshi Prill 2011
Kur kaluam në Kurrizin e lagjes Leka, Avniu na propozoi të zbrisnim nga makina dhe të kontrol- lonim vendin me këmbë. Ai fliste me pasion për zonën në të cilën men- donte të investonte. Kurrizi të cilin e quanin ‘Rrasa e Lekës’, ndërtohej nga shkëmbinj gëlqerorë si ato të Qaf Kishës... Avniut ju shtua siguria për Macukulli, fshati i historisë së të filluar sa më shpejt përpjekjet për te përgati- tur studimin, për marrjen vjetër dhe investimeve të reja e lejes së shfrytëzimit për këtë zone... Mbresa të një udhëtimi nga Tirana në Macukull dhe disa shënime për investimet dhe biznesin në qarkun e Dibrës Nga: BASHKIM LLESHI* nuk ishin parashikuar ne Studimin e mi i mineralit të kromit dhe në edhe ai kishte menduar që në trojet më tërhoqi vemendjen një përmen- miratuar, si për furnizimin me ujë shfaqjet e kromit në ultrabazikët e e vjetra të fisit të tij, në kurrizin e dore e bukur, e thjeshtë, por ë javën e fundit të Marsit në industrial e të pijshëm të objektit dhe zonës së Daznjanit. quajtur “Rrasa e Lekës” në Macuku- madhështore, e ndërtuar vetëm me Nstudion time të punës në Tiranë sektorit, për furnizimin me energji Ky udhëtim do të më kujtonte ll të kryente një investim i cili do ti gur të gdhendur të zonës së Macuk- paraqitet miku im i vjetër nga elektrike, rikonstruksionin e rrugës bukuritë natyrore të gropave karstike shërbente edhe Avniut edhe zonës ullit, në kujtim të Kuvendit Mbarë Macukulli i Matit, biznesmeni As- automobilistike dhe vendin se ku të Macukullit, ujrat e freskëta të Dazn- së Macukullit. Të vjen shumë mirë Kombëtar Shqiptar të mbajtur në trit Nezir Vata, i cili mbante në dorë mund të ngrihej në të ardhmen një janit, burimin dhe livadhet e bukura kur banorë të Macukullit, si Astriti, Dukagjin të Matit nga 15.12.1601 një Studim tekniko ekonomik për fabrikë moderne për prerjen e plla- të Linosit, shkallën e Desheve në rrëzë Sabriu e Avniu me shumë pasion e deri me 15.02.1602 me pjesëmar- shfrytëzimin e gurëve dekorativë të lkave të këtyre gurëve dekorativë. të Dejës, bukuritë e malit të Dejës, dëshirë mendojnë të punojnë e krye- rjen e 2656 delegatëve, përfaqësues Objektit të Qaf Kishës në zonën e Udhëtimin për në Macukull e pri- livadhet e bukura të Mbas Dejes, jnë investime në vendlindjen e tyre, të 14 krahinave. Macukullit, që ishte miratuar në ta me dashamirësi sepse do të shko- Gurin e Vashës, kullotat alpine dhe për zhvillimin e kësaj zone të harru- Nga Qafa e Shënkollit dukej ko- Këshillin Teknik të Agjensisë së Buri- ja në këtë zonë shumë të bukur, por freskitë e natyrës së kësaj zone, që ar nga shteti. dra mbi të cilën qëndronin si kala, meve Natyrore në Tiranë dhe ishte të harruar, nga infrastruktura e sh- është porta e hyrjes për në parkun Pas këtij pushimi të vogël në Bur- shtepitë e Vat Dodajve. Astriti filloi dërguar për marrjen e lejes përfun- katërruar, pas 30 vjetësh, që në verën kombëtar të Lurës nga pjesa jugore. rel së bashku me Avniun që iu bash- të më fliste për Zenel Vatën, për dimtare në QKL dhe në Ministrinë e e vitit 1981, në kohën kur Instituti i Pasi bëra përgatitjet e nevojshme kua grupit, nisëm udhëtimin për në trimëritë e tij, për investimet që kish- Ekonomisë Tregëtisë dhe Energjitikës. Gjeologjisë në Tiranë, ku unë puno- të materialeve që më duheshin për Macukull. Pasi zbresim me vështirësi te bërë ai vetë në Macukull si, Kërkesa e tij ishte, për të marrë ja në atë kohë, ka kryer Studimin për këtë shërbim, në fillim të prillit së rrugën e shkatërruar nga rrëshqitjet ujësjellësin, rrugën, kalldrëmi i së informacion më të zgjeruar, se çfarë perspektivën e kromit në masivin ul- bashku me Astritin dhe Sabriun u në lindje të Burrelit, kalojmë Urën e cilës ka qenë deri vonë, për Kros Vatën përfaqëson Objekti i Gëlqerorëve të trabazik të Lurës, dhe unë si pjesëtar nisëm për në Macukull. Pushimin e lumit të Matit në Shoshaj dhe kthe- e për lidhjet e tij me Lleshet e Di- Qaf Kishës, cfarë perspektive ka dhe i grupit të studimit kam kryer marshu- parë e bëmë në qytetin e Burrelit, në hemi majtas për në rrugën e Lisit që brës etj. a ja vlen që së bashku me Sabri ta kërkimi bashkë me specialistët e kafenë e mikut të vjetër dhe të ri të vazhdon për në Qaf Murrë, Selishtë Mua menjëherë më shkuan nëpër Dishën po nga Macukulli, i cili e tjerë, edhe në pjesën jugore të këtij Astritit, mësuesit të vjetër të historisë e Peshkopi. Mbaj mend që para dy mend tregimet e Aqif dhe Haxhi kishte porositur këtë studim, të in- masivi, në ultrabazikët e zonës së e gjeografisë, biznesmenit dhe aktiv- vjetësh në korrik të vitit 2009 është Lleshit për lidhjet dhe miqësitë e tyre vestonin për hapjen e këtij aktiviteti Mbas Dejës, ku u gjet shfaqja e istit të komunitetit zotit Avni Leka. prerë një shirit për inagurimin e me Celet e Patinit, Valteret e Vin- minerar. kromit të Mbas Dejës në të cilën Avniu pasi mori vesh për arësyen që fillimit të kësaj rruge nga Burreli në jollit, Cukun e Lisit e në vecanti me Pasi i shpjegova se ky është një menjëherë filluan punimet e kërkim e kishim marrë këtë udhëtim dhe drejtim te Vinjollit, pjesë e rrugës Vat Dodajt e Macukullit, për lidhjet ndër objektet e shumtë të gurëve de- zbulimit për krom nga Gjeologjia e rrugën që do të përshkonim, shfaqi Burrel-Qaf Murrë- Peshkopi. e tyre të hereshme, që para pavarë- korativë të vendit tonë, me blloksh- Burrelit, ku më vonë filloi shfrytëzi- deshirën që të na shoqëronte sepse Sipas bisedës me bashkëudhëtarët, sise e luftës së dytë botërore, gjatë mëri dhe cilësi të mirë për prodhimin para iagurimit është fituar edhe një luftës e pas saj. e pllakave për tu përdorur në fushën Pasi kaluam Shtjefnin u tendër për ndërtimin e kësaj rruge, Në librin e tij me kujtime të botu- e ndërtimit, i zbuluar nga Gjeologjia ndalëm e Qafën e por përvec ditës së inagurimit asnjë ar ne vitin 1996 Haxhi Lleshi shkru- e Burrelit në fillim të viteve nëntëdh- Shënkollit ku menje- mjet nuk është parë më vonë të an : “..Në vjeshtën e vitit 1942, bash- jetë, e përgëzova për nisiativën që herë më tërhoqi punojë në këtë rrugë. Sapo fillon kë me Bacën (Ramadan Citaku) kalu- kërkonte të merrte për kryerjen e këtij ngjitja në drejtim të Lisit vazhdon të am nga Katër Grykët në Mat… Nga investimi në zonën e bukur të vemendjen një për- udhëtosh po në rrugën e 30 vjetëve Patini kaluam në fshatrat Lis, Burga- Macukullit. mendore e bukur, e më parë, por të shkatërruar, ku nuk jet, Shlli etj. Në Macukull qëndru- Mbështetur në informacionin që thjeshtë, por madhësh- pamë asnjë shenjë të fillimit të pun- am në familjen e Vat Dodajve , tek mori, Astriti kërkoi që ti përgatisja tore, e ndërtuar vetëm imeve të kësaj rruge. Pa arritur në Krosi e Murati. Nga fisi i kësaj famil- një Plan Biznesi për kryerjen e këtij me gur të gdhendur të Lis, muarëm kthesën majtas për të je të madhe atdhetare pati dalë edhe aktiviteti për marrjen e një kredie në zonës së Macukullit, në kaluar në rrugën e re të Shtjefënit e Zenel Vata, i cili kishte qenë bash- një nga Bankat që ushtrojnë aktiv- cila ishte hapur e re dhe e asfaltuar këluftëtar i Ali Pashë Tepelenës, i itet në vendin tonë. kujtim të Kuvendit deri në Shtjefën. Kjo rrugë e re e as- Sheh Mustafës , i Mustafa Dacit, fisit Pasi i dhurova një libër për Sh- Mbarë Kombëtar faltuar që të con në Shtjefën e tonë nga Zogjaj etj. …Kur Haxhi këmbinjtë dhe mineralet industrialë Shqiptar të mbajtur në Macukull e hapur nga Shoqëria që Pashë Sakati i ngarkuar prej turqve (jo metalorë) të Shqipërisë, ku flitet Dukagjin të Matit nga drejtohet nga biznesmeni matjan ishte përpjekur të carmatoste popul- për të gjithë gurët dekorativë të ven- 15.12.1601 deri me Gani Hoxha lidh këtë segment dytë- lin, Zeneli e kishte kundërshtuar dit tonë dhe për mineralet e tjerë jo 15.02.1602 me pjesë- sor me rrugën kryesore të shkatërru- hapur. metalorë të përgatitur e botuar nga ar. Megjithatë ndërtimi i kësaj rruge – Ç’asht ky bidad ? kishte thënë. unë në fillim të vitit 2010, vendosëm marrjen e 2656 dele- është për tu përshëndetur, sepse sh- Pasha dashka të na vejë furkat në brez që për përgatitjen e materialit që gatëve, përfaqësues të kurton shumë rrugën e mundimshme si gratë e pastaj të na rrahë me kër- kërkohej duhej shkuar në vend për 14 krahinave. për në Macukull, nga Vigu e Dazn- bac. Mos i dorëzoni armët – u ishte të kryer vrojtime shtesë për inves- jani. drejtuar fshatarëve se si tju marrë timet e tjera që duheshin parashikuar Përmendorja në Qaf Shënkoll te Matit Pasi kaluam Shtjefnin u ndalëm pushket shtrigju ua merr të gjitha : kushtuar Kuvendit të Dukagjinit jashtë sheshit të Objektit, të cilat Foto Bashkim Lleshi Prill 2011 e Qafën e Shënkollit ku menjeherë edhe djemtë për ti cuar nizamë, edhe nr. Qershor 2011 - 7 62
Në foto: Përmendorja në Qaf Kishë të Matit kushtuar formulës së pagëzimit në shqip nga Pal Engjëlli. Kryepeshkop i Durrësit, Këshilltar i Skënderbeut shënime Foto: Bashkim Lleshi Prill 2011 tokat e haracin edhe nderin… Haxhi Duhet t’i kërkojmë kopisë e të Bulqizës. Në gazetën e Rrugës se Arbërit të Pashë Sakati organizoi vrasjen e Ze- Rrethi i Dibrës (përfshirë edhe muajit Mars 2011, Dr Selman Më- nel Vates pas shpine.. por e pagoi çdo kryetar komune, Bulqizën) nga Qafa e Buallit deri ne ziu, përshkruan deri në detaje to- me kokën e vet, sepse kur Zeneli po të marrë përsipër, që Kala të Dodës, vetëm gjatë rrugës ponimet e vjetra si: “..Ferra e Pashës, jepte frymën e fundit nga plaga e kryesore për në Peshkopi e Kukës, në Përroi i Kastriotit, Bregu i Mullirit, rëndë që kishte marrë, trimat macukl- në komunën e tij, për çdo pëllëmbë të tij ka nga një ngjar- Guri i Luftës, Mazreka, Troja, Kisha lane, Sali Vata(djali i Zenelit), kush- 4 vjet, të ndërtojë nga je historike të vjetër ose më të re, që e Gjonit, Ara e Gjegjes, Ograja e uriri i tij Jonuz Vokër Stafa, i Vat i njohin vetëm një pjesë e banorëve Gjonit, Gjurët e Zes, Zabeli i Dodajve dhe Ali Koka, nipi i Zenelit, një përmendore në vit, të krahinës, ndërsa udhëtarët, apo Gjegjës, Zabeli i Kukës, Kulla e i shkuan brenda në saraje Haxhi Pa- për një ngjarje të turistët e ardhëshëm që mund të viz- Gjonit, Hambarët e Skënderbeut, shës dhe e vranë.” (Haxhi Lleshi itojnë luginën e bukur të Dibrës e të pranë Arës së Trojës…” etj. një ko- 1996, faqe 57-58) rëndësishme historike, Drinit të Zi, nuk mund ta dijnë se mpleks muzeal natyral i “varrosur” Trimëritë e Zenel Vatës, me de- me gurë të skalitur të ku është lugina e Vajkalit, Gurët e që duhet “zh’varrosur” dhe aty ku ka taje përshkruhen edhe në librin e Skënderbeut, Ura e Qytetit, pranë qenë Kisha e Gjonit, ti kërkohet ndi- Munir Shehut “Dibra I në vitet vendit, me shpenzimet qytetit të Valikardhës e qytezat e hmë komunitetit fetar katolik të Sh- 1840-1860” të botuar në vitin 2010. minimale me fondet e herëshme të Krajkës e Sofracanit, (Il- qipërisë, etj., për të na siguruar Populli i thuri këngë trimërive të jaz Kaca 2003, Adem Bunguri 2010), fonde, që me madhësinë e atyre Zenel Vatës : “Xhec rahmet mor vetë komunës, duke i ku është zhvilluar Beteja e Sofracan- gurëve të mëdhej të gdhendur me të Zenel Vata, it, ku është Meja e Kalasë dhe ku bërë një shërbim jo cilët janë mbushur themelet e sh- C’i na i lae pushkët e gjata. është bërë Xhelisi i Gjoricës(Munir tëpive për rreth tyre, ndër të cilat si- Se për tre vjet, na i pat ndalë pa- vetëm komunës, por Shehu 2010), çfarë përfaqësojnë ven- pas pohimeve të tij edhe themelet e sha.” (Munir Shehu 2010, faqe 139- banimet e herëshme të Burimit, To- gjithë Dibrës shtëpisë së shkrimtarit të shquar Ram- 152) pojanit e Pesjakës të cilat përshkru- iz Gjini, të ndërtohet një Kishë Pas këtyre bisedave të këndëshme hen me hollësi nga arkeologu i shquar muze, dhe tek vendi ku janë shenjat nisëm rrugën për në Macukull e cila REFLEKSIONE jen e tyre, dëshirë të cilën e gjejmë dibran Prof.Adem Bunguri, në veprën e murit të trashë me gurë të mëdhej kalonte për gjatë rrugës që pati ndër- më pak në dy rrethet e tjera të Qarkut e tij shkencore “Prehistoria e Dibrës”. Të nesërmen kalova nga Studjoja të Kullës së Gjonit, të ndërtohet një tuar Zenel Vata dhe sot vendi quhet të Dibrës, në të cilët megjithëse janë (Adem Bunguri 2010) e mikut tim dibran, të riut të talen- kullë me gurë të gdhendur të paktën “kalldrami i Zenel Vatës”, kalldram zbuluar disa vendburime të gurëve Rruga automobilistike për në dy katëshe dhe kjo të shërbejë si Kulla të cilin fatkeqësisht kur u hap rruga tuar Bujar Karoshi, për të marrë Peshkopi kalon mbi themelet e gazetën “Rruga e Arbërit”, ku gjeta dekorativë, si në Muhur, Kovashicë, muze e Kastriotëve. e re e kanë prishur. Gjuras, Dushaj, Ostren, Kepi i Qy- Kalasë së Grazhdanit, një nga më të Le të shërbejnë përpjekjet e Kur kaluam në Kurrizin e lagjes dhe mikun tjetër nga Luznia bash- mëdhatë e vendit tonë, e pa zbuluar tetit, Rec etj. si dhe anhidritet e Ko- mërgimtarit dibran Isa Elez Ndreu Leka, Avniu na propozoi të zbrisnim këpunëtorin tonë, zotin Hysen Uka plotësisht për shkak të punimeve të rabit, në asnjerin prej tyre nuk po (nipit të luftëtarit të madh, Gjener- nga makina dhe të kontrollonim ven- dhe pasi u përshendetëm filluam të pakta të kryera deri tani, por askund bëhen perpjekje për kryerjen e inves- alit të pamposhtur popullor, Heroit, din me këmbë. Ai fliste me pasion bisedojmë se ç’po bëhet me Rrugën nuk gjejmë të shkruar asnjë rrjesht, timeve. Eles Isuf Ndreu) me shokë dhe të re- për zonën në të cilën mendonte të e Arbërit për të cilën kemi bërë as për kalanë dhe as për qytetin e Edhe Muhuri ku është punuar mbi vistës “Koha Jonë” për ti vënë emrin investonte. Kurrizi të cilin e quanin shumë vite perpjekje që të fillonte hershëm të Grazhdanit. Me pak pun- dhe si duket, padrejtësisht do të du- 30 vjet, para viteve nëntëdhjetë, ka e Skënderbeut një sheshi në Paris, ‘Rrasa e Lekës’, ndërtohej nga sh- 21 vjet që qëndron i mbyllur sepse ime që janë kryer vitet e fundit kufijtë këmbinj gëlqerorë si ato të Qaf hen po aq vite që të përfundojë. Unë e saj janë zgjeruar poshtë duke iu me rastin e 100 vjetorit të lindjes së u thashë miqve të mij se është në nuk merren vesh të ashtuquajturit tij, të cilën e realizuan para 31 Kishës. Pasi i shpjegova se këto sh- pronarë, në Kovashicë pasi u punua afruar lumit të Drinit. këmbinj nuk ja vlen te perdoren per nderin e kësaj qeverie që e filloi këtë Janë të paktë edhe ato vendas që vjetësh, të shkruara në artikullin e rrugë, ta përfundojë, por jo ta vonojë, për pak vite nga një kompani e huaj, Kristo Zharkalli, thirrja e Dr. Selman inerte, të cilat mund të sigurohen me prodhimi ka mbi 5 vjet që është e dijnë se ku është Guri i Shpuar në afër rrugës kryesore e qytetit të Bur- se ajo tashmë nuk mund të ndalet, Bllatë të Sipërme, afër Doganës, ku Mëziut “Të gjallët grishin gër- një ditë do të bëhet. ndërprerë dhe nga shteti nuk merren madhat” (Rruga e Arbërit Mars 2011) relit, por duhen përdorur për gurë masa për heqjen e lejes kësaj ko- patrioti Sal Markja me krerët e tjerë dekorativë si ato të Qaf Kishës, se Biseda vazhdoi me mbresat që më të Dibrës, me trimërinë dhe zgjuars- dhe dy përmendoret e dy ngjarjeve kishte lënë udhëtimi për në Macuku- mpanie që nuk punon, për tu aktiv- historike në Macukull, si një mesazh kanë pothuajse të njejtat karakteris- izuar dikush tjetër që ka dëshirë të inë e tyre carmatosën Hysni Pashën tika, Avniut ju shtua siguria për të ll. Bujari mu lut që të shkruaj diçka bashkë me ushtrinë e tij dhe e për- që na bëhet gjithë intelektualeve di- për këtë udhëtim dhe unë i premtova investojë, në Gjuras ka mbi 10 vjet branë, për ti “cvarrosur gërmadhat”, filluar sa më shpejt përpjekjet për te që ka marrë lejen e shfrytëzimit, e zunë në drejtim të Prizrenit, apo përgatitur studimin, për marrjen e se do të përpiqem të gjej kohë për të trimërinë e heroit legjendar Cen Leka për të mbështetur përpjekjet këmbën- shkruar diçka, por pasi mora Gazetën njëjta kompani që ka Kovashicën dhe gulëse të intelektualit Abdurahim lejes së shfrytëzimit për këtë zone. e ka mbajtur te bllokuar, pa kryer që u vra bashkë me të birin, në Dri Ndalesën tjetër e bëmë poshtë “Rruga e Arbërit’ të muajit Mars dhe në luftë kundër Hajredin Ashiku (“Po Dibrës!, Jo Skavicës! “, lexova me vemendje artikujt e Kristo asnjë investim, sepse shteti nuk i ka 2009-2010) dhe historianit e gjuhë- shtëpive të fisit Leka. Avniu zbriti kërkuar llogari, ndërsa per gipset dhe Pashës. (Munir Shehu 2010) dhe na tregonte ku e kishte kullën e Zharkalli “Takim me Isa Elez Ndre- Po të vazhdosh udhëtimin posh- tarit Ali Hoxha me “Shoqatën për un” dhe të Dr. Selman Mëziut, “Të anhidritet e Korabit, përpjekjet e një mbrojtjen e pellgut të Drinit të Zi”, tij në majë të kodrës, na tregoi ku i kompanie të huaj qe solli edhe mak- të Peshkopisë dhe të shkosh në Kas- kishte tokat e livadhet e tij në të cilat gjallët grishin gërmadhat” i nxitur triot apo në Çidhën, në çdo vend, për të mos e varrosur më tej historinë edhe nga përshtypja që më lanë in- ineritë e paisjet për të filluar e Dibrës. kishte vendosur të mbillte kumbulla punimet në Vrenjt, u ndërprenë në lagje përrua, zabel apo kodër ka një vardari për konsum dhe për pro- teresimi i macukllanëve për të inves- ngjarje historike. Për të arritur ta realizojmë në tuar në vendin e tyre dhe përmendoret vitin 1997 sepse nuk ishin dakort disa vazhdimësi këtë objektiv, pas fush- dhimin e rakisë. fshatarë të zonës më poshtë që rruga Shumë shtete të Europës, në Pasi lamë pas Macukullin me e Macukullit, fillova menjëherë të kryeqytetet dhe qytetet e mëdha të atës për zgjedhjet vendore, si fillim, për në objekt, të kalonte pranë arave duhet t’i kërkojmë çdo kryetar ko- bukuritë e tij rrezë malit të Dejës, shkruaja mbresat e këtij udhëtimi, nga tyre, kanë ngritur buste ose kanë të tyre. mune, të marrë përsipër, që në ko- vazhduam rrugën për në Daznjan e i cili nxorra dy mësime të rëndë- emërtuar sheshe me emrin e heroit sishme, për të cilët mendoj se duhet munën e tij, për 4 vjet, të ndërtojë Qaf Kishë. Në Qaf Kishë u ndalëm tonë legjendar, Skënderbeut, bile ka tërhequr vemendja. nga një përmendore në vit, për një tek Përmendorja e dytë e takuar gjatë HISTORIA DHE TRADITA shtete pranë nesh që edhe përpiqen ngjarje të rëndësishme historike, me këtij rrugëtimi, ku shkruhej : “Këtu Vlerësimi i ngjarjeve historike të ta bëjnë të tyrin, ndërsa Dibra, gurë të skalitur të vendit, me shpen- me 8 nëntor të vjetit 1462 në kishën INVESTIMET rëndësishme që hasim në këtë vendlindja e Skënderbeut, përvec zimet minimale me fondet e vetë ko- e Shën Trinisë, nga Pal Engjëlli, Dëshira e biznesmenëve matjanë zonë të rrethit të Matit, nuk ësh- bustit të ngritur në vitin 2010, në munës, duke i bërë një shërbim jo Kryepeshkop i Durrësit, Këshilltar i për të punuar e investuar në vendlind- të në këtë masë në rrethet e Pesh- qytetin e Peshkopisë, me nisiativën vetëm komunës së tij, por gjithë Skënderbeut, shkruhet formula e dhe kontributin e biznesmenit dib- Dibrës dhe me vonë të kërkojmë pagëzimit” “UNTE PAGHESONT ran Zaim Korsi, sot nuk ka as edhe fonde, nga shteti ose organizma te PEREMENIT ATIT ET BIRIT ET SPER- një muze, se edhe ai i ashtuquajturi muze i ngritur në Sinë para viteve tjera, që i gjithë territori i Dibrës, që TIT SENT”. Pal Engjelli Dibra e kuvendeve historike, e pr- Pas këtij pushimi pranë kësaj për- nëntëdhjetë, që vetem muze për Skënderbeun nuk mund të ishte (një ijësave popullorë, e heronjve legjen- mendoreje të thjeshtë të ndërtuar darë, të kthehet në një muze ku viz- vetëm me gurë të gdhendur të ven- ndërtesë e vogël një katëshe) u aban- donua pas viteve nëntëdhjetë. itorët të njihen jo vetëm me buku- dit, kryem vrojtime në sheshin e ritë e natyrës së kësaj lugine të objektit të gurëve dekorativë të Qaf Menjëherë më kaloi nëpër mend- je një kronikë e dhënë para dy-tre mbrekullueshme por edhe me his- Kishës. Vrojtuam zonën nga ku torinë e saj të lavdishme. mund të kalonte ujësjellësi, linja e vjetësh në “Top Chanel” ku një tensionit të lartë, ku mendohet të gazetar i këtij televizioni shkoi në ngrihet sektori si dhe rruga që do të Sinë për të përgatitur një kronikë në REFERIMET rikonstruktohet. Muzeun e Skënderbeut, por nuk ar- Abdurahim Ashiku – “Po Dibrës!, Jo Skavicës!” Tiranë riti të gjejë as celësin e derës së jas- 2010 Kështu mbaroi ky udhëtim i bukur Adem Bunguri - “Prehistoria e Dibrës” Tiranë 2010 dhe pas një pushimi në drekë në një htëme, sepse ishte mbërthyer me Haxhi Lleshi - “Vite, njerëz, ngjarje” kujtime, Tiranë 1996 nga lokalet në hyrje të Burrelit, Avniu dërrasa të vjetra dhe u fut në muze Iljaz Kaca - “Rrugët e vjetra të Dibrës” Tiranë 2003 nga dritaret e shkatërruara pa xhame Kristo Zharkalli - “Takim me Isa Elez Ndreun”, Gazeta së bashku me dhëndërrin e tij As- “Rruga e Arbërit” Mars 2011 tritin na përcollën për Tiranë, sipas ku gjeti brenda vetëm mbeturina e Munir Shehu - “Dibra në vitet 1840-1860”, Vëllimi I, zakonit të vendit duke na nxjerrë disa relike dokumentash të hedhura Tiranë 2010 Pamje nga një lagje e Macukullit për tokë. Selman Mëziu - “Të gjallët grishin gërmadhat”, Gazeta përtej sinorit të qytetit të Burrelit. “Rruga e Arbërit” Mars 2011
8 - Qershor 2011 nr. 62 Në Dibër të Madhe do të ndërtohet monumenti “Luftëtari i Lirisë” aktualitet Simboli i rezistencës Shoqata Atdhetare ë organizim të Shoqatës së ish të Burgosurve dhe Përmendore do të inagurohet më 28 nëntor të këtij vitit Dibra në New York, Ntë Përndjekurve Politikë Shqiptarë në Dibër të në “Sheshin e Lirisë”, që ndodhet te tregu i qytetit, në Madhe, është ngritur nisma për ndërtimin e Monu- fund të rrugës kryesore në drejtim të Shqipërisë. Ndërti- apelon për mentit Luftëtari i Lirisë në këtë qytet. mi i kësaj përmendore në gur do të kushtojë 10 mijë Bashkim Mashkulli, kryetar i kësaj Shoqate para euro, ndërsa financimi do të bëhet nga vetë dibranët nga regjistrimin mjeteve të informimit, deklaroi se, “ Për nder të 100 vendi dhe diaspora. Për këtë qëllim është ngritur një vjetorit të themelimit të Shtetit Shqiptar dhe 99 vjetorit komision te i cili do të dorëzohen paratë dhe do të meret e dibranëve të Luftës së Dibrës në vitin 1913 për liri dhe mbrojtjen fletëdëshmia. Apeloj te dibranët dhe te biznesmenët që e trojeve shqiptare, Shoqata jonë vendosi të ndërtojmë ta japin kontributin e tyre financiar për përfundimin e Shoqata Atdhetare Dibra: Monumentin Luftëtari i Lirisë, në nderim të atyre kësaj shtatoreje, që do të simbolizon luftën e dibranëve ”Ka ardhur koha dhe e lypën dibranëve që sakrifikuan jetën e që luftuan trimërisht ndër breza për liri dhe mbrojtjen e trojeve denbabaden nevoja që të ndihmojmë: për të mbrojtur trojet shqiptare që nga periudha e Sk- shqiptare”, tha në fund Bashkim Mashkulli. vetveten, njeri-tjetrin dhe enderbeut e të brezave pas tij. Është për të theksuar se kjo Shoqatë ishte nismëtare Dibrën e mbetur jetime. Mashkulli, duke prezentuar maketën e Luftëtari i Li- dhe organizatore e ngritjes së Shtatores së Skenderbeut risë, shtoi se, “ Kjo Përmendore do të punohet nga në Sheshin “Skenderbe” në Dibër, dhe e ngritjes së bust- Në kuadrin e regjistrimeve zyrtare Fitim Sula, skulptor nga Shqipëria, do të jetë e lartë tre eve të patriotëve e të veteranëve të arsimit mbarëshqiptar të shqiptarëve në Shqipëri, Kos- metra, me veshje karakteristike dibrane, me fesin, xha- Said Najdeni dhe Josif Bageri, si edhe të Pllakës së Alfa- ovë, Maqedoni, Mal të Zi, Sho- madanin, tirqit, gjerdanin me fishekë dhe pushkën. Kjo betit Shqip në qendër të qytetit. /R.TORTE qata Atdhetare Dibra , për Di- branët në Amerikë kanë prezantuar një projekt të in- New York, qendër kulturore për dibranët iciuar nga dhjetëra familje dibrane në SHBA, të cilët kërkojnë STATEN ISLAND NYC: Ditën e ejte bra, zoti Ilir Rusi, ka qenë një ide që bra, zoti Rusi, të gjithë besojnë dhe regjistrimin e popullsise , dibrane në datë 9 qershor 2011, në një prej është e paraqitur qysh në krijimin e e kuptojnë mirë, se realizmi i këtij në Amerikë Në një njoftim elek- anekseve të restorantit “Espana Roy- shoqatës, por, duhet pranuar se për projekti të madh, ka shumë vështër- tronik nëpërmjet web site të Sho- ale” në ishullin Staten Island - New arsye objektive dhe subjektive, të asaj si, sidomos, rreth asaj që është dhe qatës Atdhetare Dibra, shoqata u York, Shoqata Shqiptare “Dibra”, kohe ajo asnjëherë nuk u realizua, thelbli i saj - pra, ana financiare. Maketi i monumentit “Luftëtari Lirisë” drejtohet bashkëvendasve të organizoi një takim të veçantë për megjithëse, pati para disa vjetëve Ky fakt shihet tek “gjendja e tyre të gjithë ata dibran që kanë komunitetin e biznesmenve Dibran. edhe një tentativë konkrete, ç’ka ngeli përgjithshme ekonomike, që është e funksionale, për komunitetin dibran ardhur në Amerikë, nga Komuna Takimi, kishte si qëllim që para vetëm deri tek promovimi i një ma- dobët në vend”, por megjithatë ata e Dibrës dhe Krahina e Dibrës, , për familjet dibrane dhe rininë di- këtu në Shtetet e Bashkuara të biznesmenve dibranë të nxirrte në keti, dhe asgjë më shumë se aq.” thanë, të gjithë besojnë në faktin brane, që të mblidhet në një Qendër Amerikës, të mos e humbasin këtë pah një prej synimeve kryesore që Mirëpo, tani u shpreh ai ne jemi tjetër, se; “në qoftë se nuk do të Kulturore. rast për t’u regjistruar. ka kjo shoqatë, e cila, tha se i ka më të angazhuar dhe kemi vendosur mungojë vullneti, serioziteti dhe Në fund mbasi faleminderojë Në thirrjen e saj për vënë vetes si detyrë që “Dibranët në në fokusin tonë - që të punojmë, për angazhimi i të gjithëve , atëhere dhe donatorët, duke premtuar se edhe me regjistrimin e komunitetit dibran New York, të kenë një Qëndre Kul- këtë qëllim, pra, të kemi një qendër vështërsitë do të tejkalohen dhe nuk ndihmën dhe bashkëpunimin e të - Shoqata Atdhetare Dibra, thek- turore, ku mendohet do të mbledhi modeste për komunitetin dibran në do të jetë e largët dita që komuniteti gjithëve, kjo ide edhe mund të real- son se “Ka ardhur koha dhe e të gjithë shqiptarët në këtë zonë”. Staten Island - vend ku siç dihet je- dibran, biznesmenët dhe afaristët izohet; “konkretisht, tha në fund të lypën nevoja që të ndihmojmë: Të ftuar ishin anëtarë të këshillit ton e punon një ndër komunitetet dibranë në Staten Island, do të ngrenë fjalës së tij zoti Rusi, kryetari i Sho- vetveten, njeri-tjetrin dhe Dibrën të shoqatës Dibra, si dhe biznesmen më të mëdha shqiptare në SHBA. të parët një Qendër Kulturore sh- qatës Atdhetare Dibra, pikësynimi e mbetur jetime. e afaristë të sukseshëm dibranë, e të Rusi, sqaroi më pasë:”Se kjo qiptare në New York.” me forcat e im si kryetar i ri i kësaj shoqate, ësh- Andaj apelojmë tek të gjithë jerë, veprimtarë të dalluar të këtij qendër, kurdo që të bëhet do të jetë tyre. të që kjo ide e bukur të realizohet ju të nderuar bashkëvendas që të komuniteti. Në këtë veprimtari ata vendi - ku do të mbledhet, në aktiv- Kryetari i shoqatës zoti Rusi, u la brenda mandatit tim, i cili, përfun- regjistroheni, pra që ju dhe insti- dhuruan disa kontribute finnanciare itete, dhe evenimente të tjera ko- të kuptonin të pranishëmeve që ky don në vitin 2013.” tucionet tona në vendlindje ta si donacione për shoqatën, dhe para- mbëtare, shoqërore e sociale, kultur- takim, sipas tij nuk ishte i thirrur që Darka e përbashkët e shoqatës Di- dinë, të paktën numrin e përafërt qitën në diskutimet e tyre an- ore, artistike, sportive dhe argëtuese, të fillonte ndonjë fushatë, meqënse, bra me bzinesmenë dhe afaristë të të dibraneve dhe për të nxjerr në gazhimin dhe bashkëpunimin, për të jo vetëm komunitetin dibran në në këtë darkë ishin mbledhur disa sukseshëm dibranë, u shoqërua më zgjedhjet e ardhshme numrin e realizuar një nga synimet kryesore të ishullin e Staten Island, por, ajo do nga biznesmenët dhe afaristët më të pasë me një repertorë të pasur të votuesve, dibran në diasporë. Ku kësaj shoqate, atë për në të ardhmen të jetë qendër edhe për të gjithë sh- sukseshëm në New York, pra, që të muzikës dibrane dhe trevave të tjera siç e dini me ligjin e ri të Maqe- donisë , dispoar jo vetëm që ka të të mblidhen fondet e duhura finan- qiptarët e kësaj zone.” mbledheshin para për qendrën kul- shqiptare, nga këngëtari i njohur di- drejtë të votojë por ka të drejtë të aciare, që do të shërbenin për Megjithatë, duhet pranuar, ashtu turore. Por, ai u tha atyre se jemi branë në komunitet Agron Maqellara, ketë edhe deputetin e saj nga di- ndërtimin e një Qëndre Kulturore, siç u pasqurua dhe në diskutimet e mbledhur që t’ju tregojmë se vizio- në restorantin “Espana Royale”” në aspora përkatësisht nga SHBA - Artistike dhe Sportive, në ishullin e pjesmarësve, Nijazi Dumani, Murat ni ynë në të ardhmen dhe pika më e ishullin Staten Island - Neë York. Këtu Kanada, ku mendohet se jetojnë Staten Island - New York. Duka, Ylber Pilku, Adixhe Veliu, rëndësishme e këtij takimi është që shoqata Dibra, do të shënonte dhe më shumë se 15 mijë dibranë. Këtë fakt e pranojë qysh në fillim Mule Duka, Sal Rusi, Blerim Cami, ju të gjithë t’a dini se “Shoqata Di- mbylljen e kësaj veprimtarie, e cila Bashkëvendas fatkeqësisht sh- të fjalës së tij - dhe vetë kryetari i Agim Lleshi, Shpendi Dumani e bra, e shikon në këtë moment se sa është në vazhdën e këtyre veprimtarive kas i mos regjistrimit edhe deputet kësaj shoqate zoti Ilir Rusi. Zoti, tjerë, dhe diskutimin e në sqarimet e nevojshme dhe e dobishme, është që po mban kohët e fundit Shoqata e diasporës në Europë dhe SHBA Rusi, iu drejtua të pranishmëve, duke që dha vetë kryetari i shoqatës Di- të kemi një Qendër Kulturore multi Atdhetare Dibra në komunitet. e Kanada - për në parlamentine ju bërë të ditur atyre se përse ai kish- Maqedonisë u humbën vetëm te thirrur këtë takim. sepse shqiptarët nuk ishin të “E thirrëm këtë takim - fondm- regjistruar. Vetëm 84 vota ishin bledhës, tha ai kryesisht me biznes- të shqiptarëve në SHBA-ë dhe menë dhe afaristë të sukseseshëm Kanada, çka absolutisht nuk i për- dibranë në New York, dhe shtetet shtatet realitetit me numërin e për rreth tij, me qëllim që të ju shqiptarëve. ftojmë ju dhe komunitetin dibranë Së fundi në njoftim thuhet se të bëheni pjesë e objektivave dhe Regjistrimi i dibranëve në Amerikë synimeve më kryesore të Shoqatës ështe shumë i thjesht, ai zgjat vetëm 2 minuta. Klikoni në logon Atdhetare Dibra.” (ikonën) ku thotë “ Regjistrimi i Ai tha se me ardhjen në krye të Dibranëve në SH.B.A.” dhe do te kësaj shoqate, ka pasur si synim krye- hapet forma të cilen duhet plotë- sorë, duke bashkëpunuar ngushtë me suar. Shoqata Atdhetare Dibra këshillin e shoqatës Dibra, të “real- gjithashtu ju mundëson që izojmë një ëndërr të kaherëshme të regjistrimin t’a bëni duke klikuar dibranëve në Amerikë - gjegjësisht, në formularin për regjistrim në dibranët këtu të kenë ashtu si edhe faqen e internetit http:// komunitetet e tjera - një Qënder www.jotform.com/form/ Kulturore, e cila, mendohet të jetë 11663557453. multi funksionale.” BEQIR SINA “Kjo, tha kryetari i shoqatës Di-
cyan magenta yellow black
nr. Qershor 2011 - 9 62 reportazh Udhëtim drejt “gjysmës së Kombit” nga “Rruga e Kombit”
Nga: HYSEN LIKDISHA Shumë shpejt përballemi me qyte- tin historik të Prizrenit. Marrim unazën ëngjes, 25 maji 2011. Ora 06.00 e këtij qyteti, në lindje të tij, pa hyrë në ituar qytetin. torin dhe montazhierin e njohur të BTV- ndodhë kjo, të jeni të sigurtë se me këtë Me kësaj dite, stafin e TV Bulqizës e brendësi edhe pse interesimi jonë për Në qendër të tij qëndronin krenar së, ndërsa vazhdojmë xhirimet, na bën fushë të begatë që ka Kosova, jo vetëm gjen në qendër të qytetit, të përgatitur këtë qytet ishte i madh, me vendimin bustet e heroit tonë kombëtar Gjergj përshtypje se brenda ndodheshin edhe do sigurojë bukën për vete, por edhe për t'u nisur në një vizitë dyditore në për t'iu rikthyer atij në fund të udhëtim- Kastrioti Skënderbeu dhe ai i ish presi- dy shtatoret e krerëve të Lidhjes; Abdyl do të eksportojë grurë. Veç kësaj mb- Kosovë. Rrugën Bulqizë-Skuraj e it tonë. Përballemi me një fushë të gjel- dentit të SHBA-së, Bill Klinton, ku i pari Frashërit dhe Ymer Prizrenit. "Barbaria jellja e tokës jo vetëm me drithëra buke, kalojmë disi në heshtje prej përgjumjes bëruar të pamatë për syrin. Pasi mbrojti trojet shqiptare nga pushtimi serbe gjatë mars-prillit 1999, nuk kur- por edhe me bimë industriale, do rik- dhe turbullimit që vjen edhe nga gjend- kalojmë disa fshatra, në horizont ravijë- osman dhe i dyti që dha një kontribut seu edhe Kompleksin e Lidhjes të cilin thejë rivënien në punë të fabrikave, ja e keqe e këtij segmenti rrugor nacio- zohet një qytet i madh. Kurioziteti jonë të pa çmuar për çlirimin e Kosovës nga e dogji dhe e shkatërroi plotësisht", - duke shtuar kështu vende pune për të nal. Një pushim i shkurtër në Shkopet shuhet pas disa minutave udhëtim ku pushtuesi serbomadh. Kosova dhe ko- shuan habinë tonë, për futjen brënda rinjtë që ata të mos emigrojnë në shtete dhe rreth orës 08.00 gjendemi në një tabelë në anë të rrugës tregon se po sovarët, jetën e tyre të pas vitit 1999 ia muzeut të shtatoreve, - shoqëruesi jonë të huaja", thotë në vijim, baca Bajram. Skuraj për të marrë udhëtimin e ëndër- hyjmë në qytetin e Gjakovës. "Këtu do dedikojnë vetëm atij, atëkohë President nga Prizreni në këtë vizitë. "Kompleksi Pas bisedës me këtë plak të urtë e të ruar djathtas në të ashtuquajturën "Rru- të ndalemi pak", - thotë drejtuesi dhe i Amerikës. Pas Skënderbeut, në his- është rindërtuar plotësisht pas luftës, mirë të Prizrenit, marrim udhën për në ga e Kombit", Milot-Kukës-Morinë. Këtu realizuesi i kësaj guide turistike Edmond torinë e Kosovës, figura e Bill Klintonit, duke mbetur ashtu krenar siç dhe e meri- malin e Sharrit, një nga pikat turistike na pret drejtori i TV Bulqizës, Edmond Isaku. "Pasi të shëtisim pak për tu njo- është e dyta për nga rëndësia. Se ishte ton, pasi është simboli i përpjekjeve për malore më të spikatura të Kosovës. Për Isaku, së bashku me bashkëshorten e hur me qendrën dhe çarshinë e këtij Klintoni, një ndër faktorët kryesorë që bashkimin e popullit shqiptar në një tu ngjitur në malet e Sharrit, udhëtojmë tij, Mendien, i cili është organizatori dhe qyteti, do mblidhemi për të drekuar dhe e detyroi Sërbinë të tërhiqet nga Koso- religjion", - thotë buzagaz shoqëruesi në grykërrjedhjen e Lum-Bardhit, ku sponsorizuesi i këtij udhëtimi, për të pastaj do marrim rrugën drejt Pejës për va, për t'jua lënë atë atyre që e meri- jonë. Për aq kohë sa ndodhemi aty, dhe është marrë emri i këtij lumi, pasi gjithë stafin e televizionit. Këtu gjallëro- të përfunduar në darkë në Prishtinë", tojnë plotësisht ta kenë atë; kosovarëve. vërejmë se vijnë vizitorë të shumtë, krye- ujërat e tij të bardha kristal zbresin pikër- hemi të gjithë, ku çdonjëri prej nesh udhëzon grupin për pak çaste Edmon- Ishte kjo ëndërra shekullore e këtyre sisht nxënës shkollash nga Suhareka, isht nga këto male. Përveç fshatrave shfaq haptazi një rigjallërim emocional di. Por, grupi i grave i rrëmbyer nga njerëzve të mrekullueshëm, bujar, të Gjakova, Drenica e të gjitha rajonet e turistikë të Prevallës dhe Brezovicës, e të një niveli të lartë, për të parë e udhë- kureshtja për të parë të gjitha dyqanet, mënçur e trima . Prishtina e ndodhur vendit. Të gjithë rendim pas fotografive gjithë rruga për në malet e Sharrit, ishte tuar në atë madhështoren, por edhe vonohet në grumbullim. Këtu nisin në pjesën veriperendimore të Kosovës, ku shkrepjet e blicëve të aparateve fo- e mbushur me lokale të shumtë secili shumë të përfolurën mediatikisht, për edhe shakatë e burrave për "humbjen ka pozitë të përshtatshme pasi gjendet tografike nuk reshtin. Telati, një nga më i bukur se tjetri. Madje njëri prej gjatë gjithë kohës së ndërtimit të saj, e grave", ku Lutfiu i Kukësit dhe Sadiku në kryqëzimet parësore të rrugëve kon- pjestarët më të qetë në dukje, që ndër këtyre lokaleve mbante emrin kuptim- rrugën e kombit, Milot-Kukës-Morinë. i Bulqizës, mbeten nga më të proeku- tinentale. Në paraditën e 26 majit, ndër- ne të tjerët i kontrollon më mirë emo- plotë; "Shtëpia e Bardhë". Kishte kësh- Për pak minuta gjendemi në afërsi të puarit për gjetjen e tyre. sa po jetonim si Prishtinas, nuk ngope- cionet gjatë kësaj vizite, këtu nuk mund tu jo vetëm emrin, por aty gjithçka qytezës së Rubikut, ku një polic rrugor Gjakova qyteti i ndodhur në pjesën shim duke parë qytetin, i cili në kënd- të përmbahet, kur kërkon shkrepjen e mbante ngjyrën e bardhë, duke filluar bën shenjë të ndalojmë. Sinani, shoferi qendrore të rrafshit të Dukagjinit, mbe- vështrimin tonë, dukej se ka ditur të aparateve fotografike nën shoqërimin nga godina që në formë i ngjante vërtet me të cilin udhëtonim, kthehet në mak- tet një nga qytetet më të prekura nga ruajë vetveten e të mbijetojë. Kështu na e bashkëshortes dhe djalit të tij 12 "Shtëpisë së Bardhë", por edhe nga inë me një buzëqeshje të lehtë në buzë. barbaria serbe, na thotë pronari i hotel- duket dhe jemi të bindur se ka ruajtur vjeçar. gjithçka që kishte brenda saj, mbante "Kuptohet, kreva ritualin e zakonshëm, restorantit ku ne drekojmë, pasi sipas planin e zhvillimit urbanistik, duke mos Kompleksi i vendosur në të djathtë gjithashtu ngjyrën e bardhë. Arrijmë në thotë ai, duke paguar gjobë prej 10 mijë tij u dogj gjatë luftës nga serbët rreth u cënuar nga ndërtimet e paligjshme, të rrjedhjes së Lum-Bardhit, kështu qu- destinacion, në një lokal tejet luksoz, i lekësh, për njerëz jashtë vendeve edhe 80% e këtij qyteti. Më e dhimbshme ka siç ngjet rëndom në qytetet tona këtu het lumi që përshkon qytetin në pjesën ndodhur në lartësinë e maleve të Shar- pse të tillë nuk kishte. Sidoqoftë shija qenë djegia e çarshisë së vjetër, thënë në Shqipëri. Pasi i biem në këmbë mes lindore të tij, bëhet edhe më madhësh- rit, ku dukej Brezovica turistike në shu- disi e hidhur që na la polici rrugor në ndryshe krenaria e qytetit, ku na është përmes shëtitores së Prishtinës, ndal- tor nga Kalaja e Prizrenit, e ndodhur micë me banorë serbë dhe përballë mali afërsi të Rubikut, "tretet" shpejt nga kër- dashur shumë punë për ta restauruar. ojmë në qendër të saj për të lënë kuj- karshi saj qindra metra lart, nga e cila i lartë i Korabit me maja të zbardhura shëria që ngjall ajo madhështorja "Rru- Për barbaritë serbe në Gjakovë, të gjithë timet tona në librin e hapur për shpall- vëzhgohet krejt qyteti. Na bie rasti që të ende nga dëbora, që e bënin fushëpam- ga e Kombit". Pa doza propagande të kanë kujtime të hidhura. Gjakovarët jen e pavarësisë së Kosovës. takojmë tek një prej urave të Lum-Bar- jen edhe më të bukur e madhështore. gjithë ndjehemi të befasuar dhe vërtet kanë derdhur lumenj gjaku për lirinë. Në kthim, pasi lëmë Prishtinën, dhit, tregtarin ambulant të bizhuterive, Këtu Mendia, mbesa e Iljaz Pashë Di- krenar me madhështinë e ndërtimit të Ndaj edhe emrin Gjakovë, tregojnë vazhdojmë të udhëtojmë në fushën e Muratin 43 vjeçar. Ai zgjat dorën dhe brës, na kishte propozuar për të na sh- saj. Janë çarë male të tërë. Ura të larta e banorët ka lidhje pikërisht me këta lu- pamasë e të gjelbër, ku na bën përsh- na uron për mirseardhjen sipas zakonit. truar një drekë, pas vizitës që kishim madhështore. Rrjeta metalike anësore menj gjaku të derdhur për lirinë. Të typje se fare pak prej kësaj fushe kaq të Murati si shumë të tjerë tregon se ka bërë në Kompleksin e Lidhjes Shqiptare për tu siguruar nga shembjet e gurëve shtyrë në historinë e emrit të këtij qyteti gjerë tej e mbanë Kosovës, ishte e mb- qenë i përfshirë në radhët e UÇK-së, të Prizrenit. Ndjehemi vërtet të mrekul- nga shpatet e larta e të thepisura të kësaj mësohet se dikur ai quhej Jakovë, për jellë me grurë. Kalojmë me radhë në për çlirimin e Kosovës. "Nuk kemi luar nga pamja mahnitëse që na rezer- rruge. Çdo gjë sipas standardeve bash- shkak të ndërtimit të tij në tokat e Lipjan, Shtime, Suharekë, për të mbër- punë, jam vetë i 8-të në familje dhe vohet nga ballkoni i këtij lokali. Edhe këkohore të ndërtimit të një rruge. Thir- vëllezërve Jakov e Nik Vula. Më vonë ritur atje ku dhe dëshira e kureshtja jonë vetëm unë punoj duke shitur bizhuteri dreka me një menu shumë të pasur e rë, atje ku vërtet ndodh befasia për çdo nga ngjarjet e përgjakshme të zhvillu- është edhe më e madhe, në Prizrenin këtu në këmbë, - thotë ai. -Edhe çmimet tradicionale, ku nuk mungojnë edhe njërin nga ne. Krejt madhështorë ara emri Jakovo (Fushat e Jakut) evolu- historik. Prizreni madhështor për nga janë rritur shumë. - Ja shiko, buka 750 kërpudhat e buka e misrit, vera e rakia shfaqen para nesh tunelet, ku ndalojmë oi nga Jakovë në Gjakovë siç është edhe historia, ku vetëm 133 vite më parë u gram ka shkuar 70 cent nga 32 që ishte shumë e pëlqyer, kalon shkëlqyeshëm. për pak çaste, duke bërë foto para tyre. sot. formua Lidhja Shqiptare e Prizrenit nga ditë më parë". Para Kompleksit të Edmond dhe Mendia, nuk harrojnë për Defrimi operatori jonë i palodhur in- Në orët e vona të mbasditës udhë- patriotët më në zë të Rilindjes sonë Lidhjes, ku vazhdojnë të mësyjnë viz- asnjë moment të interesohen deri në teresohet që të mos i shpëtojë asnjë tojmë drejt Pejës. Fushë e gjelbëruar Kombëtare, padyshim që ishte ndër itorë të shumtë, në trotuarin e bulevardit imtësi, që gjithçka të kalojë në mënyrë detaj i pa filmuar. Sadiku, njëri nga ne, dhe e pamasë, vazhdon të na prezan- qytetet më të bukur të Kosovës. Stili i buzë lumit, takojmë Bajramin, 75 të përsosur. thotë se më dritë paska brenda tunelit tohet gjatë gjithë këtij udhëtimi. Nën vjetër i ndërtimit dhe ruajtja e këtyre vjeçar, pesionist që sipas ecjes duket Të mbërthyer nga emocionet, disa sesa jashtë tij. Pa e ndjerë fare i jemi gjëmimin e bubullimave e vetëtimave vlerave, si dhe objektet e shumta kul- se ka dalë për shëtitjen e radhës. Prej nga pjesëmarrësit e këtij udhëtimi, jap- afruar Kukësit. Ndalojmë për një vizitë të motit me shi hyjmë në Pejë. Ndodhur turoro-historike të tij, e bëjnë Prizrenin larg ai duket se na njeh, pasi fillon të in përshëndetjet e tyre, për Edmondin të shkurtër për shkëmbim eksperiece në këmbë të Grykës së Rrugovës dhe një nga qytetet turistike më të vizituara buzëqeshë dhe sapo afrohet, zgjat dhe bashkëshorten e tij, Mendien, që në TVe Kukësit, ku na pret drejtori i këtij karshi Alpeve, teksa përballemi me të Kosovës. Të gjithë dëshirojnë që të dorën drejt nesh. "Në Prizren, - tregon mundësuan realizimin e këtij udhëtimi televizioni, Lutfi Meçka, ish kampioni i bustin e patriotit të madh, Haxhi Zeka, rendin sa më parë për tek shtëpia ku ai, - jetojnë kryesisht shqiptar, por ka të ëndërruar në Kosovë, si dhe përsh- dikurshëm i mundjes. Pasi na qeras me fantazia jonë nis e sjell në memorie dhe u formua Lidhja, madje edhe gru- edhe turq, rom, ka patur edhe serb, por typjet e tyre gjatë këtij udhëtimi në tokën një kafe në një nga lokalet e qytetit si- qëndresën shkëmb të kosovarëve për pi i grave duket se e ka braktisur tani nuk ka më", dhe tregon disa ndërte- e ëndërruar nga secili prej nesh. Kësh- pas traditës së mikpritjes, Lutfiu së bash- të mos u asimiluar nga hordhitë shovin- dëshirën për të parë në dyqane. sa matanë lumit të ish serbëve që janë tu përshëndesin me radhë para kamer- ku me bashkëshorten, bëhen pjesë e iste serbe. Mbrëmje. Vazhdojmë Dhe ja pasi ecim për pak minuta në djegur. "Prizreni aktualisht është mbi- as së Tv Bulqizës, Lutfi Meçka i TV grupit tonë. Ndërkohë pjesë e grupit udhëtimin nëpër fushat e rrafshëta të këmbë, mbërrijmë para asaj shtëpie aq populluar, pasi kanë ardhur shumë Kukësit, Lutfi Vani i TV Matit, Edmondi, bëhet edhe drejtori i TV Matit, Luftim Kosovës, ku pasi kemi kaluar fshatra të të dashur për të gjithë ne shqiptarët ku familje nga fshatrat, pasi ata u dogjën Mendia, Myrtezai, Gentiana, Hyseni etj. Vani, së bashku me bashkëshorten. tërë të bukur me shtëpi karakteristike më 10 qershor 1878 u formua Lidhja nga sërbët gjatë luftës, ndërkohë që Rreth mbrëmjes nisim kthimin për Pasi përshkojmë Kukësin në drejtim të me çati të lartë me majë e oxhaqe prej Shqiptare e Prizrenit, për ta ruajtur Sh- edhe Prizreni u dogj, por më pak se në Prizren dhe pastaj drejt Morinës. lindjes, vazhdojmë rrugën drejt guri, rreth orës 09.00 të mbrëmjes së qipërinë nga lakmitë e shteteve fqinje fshatrat përreth tij". "Kosova e gjitha Edhe pse të lodhur pas një aktiviteti tur- Doganës së Morinës. Formalitetet e 25 qershorit, shkelim në kryeqendrën për coptimin e saj. Të gjithë ndjehemi fushë dhe mjaft pjellore, por fare pak istik tejet të ngarkuar, rrugës në kthim kontrollit në dy doganat shqiptare nuk e shtetit më të ri në Ballkan e më gjerë, të emocionuar, por më tepër Mendia, mbillet me grurë", i themi bacës Bajram! nuk munguan shakatë e këngët, jo zgjasin shumë. Të gjithë bien në një të Kosovës, Prishtinë. Çdo gjë ishte rreg- bashkëshortja e Mondit, pasi një nga "Po keni të drejtë, ne miellin për bukë vetëm nga çunat e rinj, Andi e Olti, por mendje, se gjatë kalimit në tokën koso- ulluar mirë nga Edmondi. Akomodohe- bashkëthemeluesit e kësaj Lidhje, thotë vazhdojmë ta marrim nga serbi krye- edhe Nafia e Violeta që herë pas here i vare, nuk patëm ndjesinë që zakonisht mi si grup në Hotel Citi, i cili ndodhej me krenari të ligjshme ajo, është daja sisht," thotë ai. "Në përgjithësi fëmijët kujtojnë Sinanit që të ndërrojë kasetat i ndodh udhëtarit kur kalon në një sh- në qendër të Prishtinës. Pasi bëjmë një im Iljaz Pashë Dibra (Qoku), i cili u zg- tanë punojnë jashtë shtetit, në Gjer- e magnetofonit. Vonë rreth mesnatës tet të huaj, por ndjemë vijimësinë e pushim të shkurtër në dhomat e fjetjes jodh kryetar i këshillit të kësaj Lidhje. mani, Austri, Zvicër etj. - Veç kësaj, ak- mbërrijmë në Bulqizë. Vërtet ndjehemi udhëtimit në tokën shqiptare. Dhe s'ka grumbullohemi në sallën e ngrënies së Një nga punonjëset e Kompleksit të tualisht mungon mekanika bujqësore të lodhur fizikisht, por njëherësh edhe si të ndodhë ndryshe, pasi faktikisht ne këtij hoteli, ku qëndrojmë deri në orën Lidhjes, pasi bisedon në telefon me për punimin e tokës dhe këtu shteti të ripërtërirë shpirtërisht për realizimin po udhëtonim në tokë po shqiptare 02.00 të ditës së nesërme 26 maji 2011. drejtorin, na lejon të filmojmë me kam- duhet të ndërhyjë me investime, krye- e kësaj vizite turistike dy ditore, në tokën edhe pse padrejtësisht ajo ju shkëput Edhe pse shumë pak orë gjumë, er edhe në eksponatet e brendshme të sisht për blerje makinerish, që fermerët e ëndërruar ndër vite, Kosovën e tokës mëmë. mëngjesi na gjeti të gatshëm për të viz- muzeut. Bashkë me Myrtezain, opera- t'i rikthehen punimit të tokës. Kur të dashur.
cyan magenta yellow black 10 - Qershor 2011 nr. 62 Kamber Merdini... një histori njerëzore, një histori arratisje nga diktatura dhe përpjekjet për të qenë i lirë... emigracion A je? Ku je Kamber Merdini? Nga: në Konispol, në nji vend që quhet KRISTO akinën e shkrimit të Kamber Mer- Qafa e Botës! Thue se kjo dreq botë ZHARKALLIU Mdinit, një “Omodoro”, në shtator ndahej atje në atë qafë! Unë isha 1996 Kristo Zharkalliu, me të cilin do të ushtar i mirë, në qitje kisha dalë bëhesha në vite shok dhe mik, ma dha shëmbullor por nuk munda me duru mua. Ma dha bashkë me tregimin e gjatë, disiplinën e egër të oficerëve dhe të tërë mall e dashuri për Kamberin. Me të, rreshterëve. Komandanti ynë ishte am humbur mikun tim të vjetër derisa mësova kompjuterin, bërë shumë një rreshter i prapë, një kodosh i KKamber Merdinin nga Sohodolli shkrime dhe tregime. vërtetë. Më bante gjithë ditën stër- i Peshkopisë...Mos ju duket e çu- Kamber Merdinin, me gjithë dëshirën vitje dhe tallej me mu përpara ko- ditëshme. E kam humbur Kamberin! time të madhe nuk e takova kurrë. Tregi- mpanisë. Pashë zotin ma kishte sjellë Si është e mundur, do të pyesni? mi i Kristo Zharkallit për Kamber Mer- në majë të hundës. Me u ba kufitar Hajde de! Sot kur mjetet e ndër- dinin, është vetëm një fragment nga jeta domethënë se ke beografi të mirë, lidhjes janë kaq të shumta dhe kaq dhe marrëdhëniet e tij me të. se je nga familje komunistësh... të “modernizuara” unë nuk mund të Po e përcjell për lexuesin dibran në Baba dhe vëllai im i madh ishin të gjej mikun tim të mirë! Prej më Shqipëri e deri në Kanada ku aktualisht dy antar partie dhe tani me arratisjen shumë se pesë vjet Kamberi nuk ka jetojnë fëmijët e tij. Për vajzën, Lulen, time kanë me pësu dam të madh por dhënë asnjë shënjë jete! ndoshta në një tregim në numrat e ardhs- mirë më e pësu se më silleshin keq. Ku je o Kamber? Prej më se hëm... Jo, nuk kisha ndërmënd me u ar- dyzetepesë vjet lidhjet tona kishin A.ASHIKU ratis! Ku me shku? Ata na thoshin se qënë të përherëshme, sidomos me matanë kufirit njerëzit janë si kaf- anë të telefonave. Ai më merte në shët, vuejnë nga uria... Por rreshter- telefon qëkurse ishte në Kanada ku dobëta në ditë që mua atëhere nuk krevati. Roja hapi deriçkën ta shihte se in nuk munda me u duru! Kur një jetoi afro tridhjet vjet, pothuajse më mjaftonin as për disa orë. Aty “Kush je ti dhe si u ngjite atje ç’kishte ndodhur, por Kamberi i ditë më kërcënoi se do të më rapor- njëherë në muaj ose më dërgonte pra ku kisha filluar të pendohesha lart?” e pyeta pak i bezdisur që të binte vazhdimisht derës duke thir- tonte në komandë si ushtar të padis- letra me shkrimin e tij fantastik si për arratisjen time, një mbrëmje kur them të vërtetën. rur: “Dua oficerin! Oficerin tuaj bre! iplinuem, vendosa me e vra! Pashë prej një fëmije që shkon në klasën e më kishin mbaruar cigaret, dëgjova “Jam Kamber Merdini nga So- Nuk mund me duru më këtu mbren- zotin po! Por e dija se po ta vrisja parë të fillores. Aty nga vitet 90, kur zërin kumbues të dikujt që këndon- hodolli i Peshkopisë!” tha ai si me da, pashë zotin!” Roja i shqetësuar dhe të më kapnin isha i humbun dhe në Shqipëri u shëmb diktatura, ai te nga ana tjetër e murit këngën e... krenari. “Ngrita krevatin e hekurt dhe duket se lajmëroi oficerin i cili arriti un nuk mund me duru burgun e Bur- erdhi familiarisht në Greqi “me qënë Bardhok Bibës! Pas kaq vjetësh nuk e mbështeta në mur si shkallë dha ja pas pak - i shoqëruar si dukej. relit! Kështu një ditë kalova vijën e më afër Shqipnisë” ku ëndërronte të më kujtohen vargjet, por aso kohe ku jam! Ti kush je?” “Ti epathes vre palioallvane?” kufirit bashkë me pushkën dhe dy shkonte e të vinte shpesh bashkë me kjo këngë “heroike” ishte tepër e Sigurisht nuk mund t’i jipja be- (Ç’pësove o shqiptar i prapë?” e ballë fishekë dhe u fsheha në një mua (mjerisht gëndja u zhvillua kë- modës në Shqipëri! Në fillim u hab- sim menjëherë. Tekefundit në hetime pyeti. gëmushë në një bregore mbi postën sisoj në Shqipëri dhe ne nuk mundëm ita, pastaj u shqetësova se mos ishte ishim! I thashë emrin tim, kurse ai “Thello cigare!” thërriste Kam- e kufirit tonë. Vrojtoja që andej duke asnjëherë të udhëtonim së bashku në ndonjë provokacion. Por pasi mbaroi m’u ankua se këta “derra grekë” më beri. “Dua cigare se nuk duroj dot pritur të dilte rreshteri me i futë një Sohodollin e tij!) dhe u ngulit në fs- këngën, dikush nisi t’i binte murit kan mbyllë në këtë vrimë si me qënë më këtu!” plumb kokës! Nuk vonoi dhe në hatin e së shoqes afër Tripolit. Që nga ana tjetër atje ku kisha mbësh- ndonjë kriminel! I thashë të mos Ç’të bënte oficeri? Ai kuptonte postën kufitare u dha alarmi për atëhere telefonatat ndërmjet nesh u tetur krevatin e hekurt. Qëndrova i shante “mikpritësit tanë” dhe se kjo vetëm fjalët cigare se ndryshe nuk zhdukjen time! Çudi por as grekët bënë shumë të shpeshta, pothuajse palëvizur duke pritur ç’do të ngjiste ishte e përkohëshme dhe formale për mund të mirrej vesh me Kamberin! kishin marrë haber se kisha kaluar njëherë në javë dhe kur ai vononte më tej. Dikush thërriste: sigurinë e shtetit grek. “Ore ti!-thirri Pas pak pra i sollën një paketë dh- kufirin e tyre. Unë shënoja me push- ndonjëherë- gjë që e bënte shpesh-e “Hej ti nga ana tjetër e murit! ai- mos qënke njeri me shkollë a?” jetëcigaresh dhe sapo u mbyll dera kë, o ç’alamet pushkë qënka ajo! mirja unë në të dy numrat që kishte- Mos qënke shqiptar bre?!” Pastaj më tha se “jam mërzitë si ai m’i hodhi nga ndarja në tavan! Dhe prisja të më afrohej reshteri. Disa një në shtëpi dhe tjetri celular Disa U ngrita. Qelitë ishin ndërtuar dreqi këtu dhe kot u arratisa!” Dhe Që atë ditë unë kisha dy paketa në herë e shënova por pastaj ndërrova herë vinte në Athinë dhe vraponte kësisoj që linin një boshllëk ndërm- shtoi: ditë falë Kamberit. Por Kamberi kish- mëndje! Më vinte keq besa, por më tek unë. Madje njëherë erdhi të jet tavanit dhe murit ndarës. Nuk e “Këta të pafytyrë më muarnë dhe te talent të çuditëshëm. Përveç shum u dëshpërova kur një oficer- kërkonte ndihmën e vajzës sime di pse. Sidoqoftë vura veshin të dëg- pushkën time! Hajde ore pushkë që këngës së Bardhok Bibës që e kën- një djal i mirë nga Vlora, i cili duket avokate se kishte humbur pasaportën joj, duke goditur dhe unë lehtë kisha unë!” dhe në fund më pyeti: donte përditë, shkruajti me sharje se e kuptoi se diku atje afër isha fshe- kanadeze. murin. “Po ti a je mërzitë? Mos ti je i krish- ndaj grekëve të gjithë muret e qelisë. hur nisi të thërrasë: Këto lidhje u ndërprenë papritur “Mos je shqiptar bre? Fol o se më terë dhe të sillen më mirë?!” Më bëri Pastaj nga paketat e cigareve bëri një “Kamber, kthehu prapa! Të jap rreth pesë vjet më parë. Në fillim ka plasë shpirti këtu! Fol e mos u të qesh naiviteti i tij i çiltër. I thashë palë letra bixhozi dhe që atë ditë fjalën e nderit se nuk do të pësosh nuk përgjigjej kush në telefonat e tij, frigo! pra se ajo që më kishte mërzitur më ngjitej në mur, kalonte nga ndarja asgjë! Mos na korit bre burrë! Kthe- pastaj shoqëritë më njoftuan se këto “Jam dhe unë shqiptar!” i u shumë ishte se nuk më mjaftonin dhe ulej në krevatin tim ku luanim hu se ashtë turp me shku tek armiku numra nuk ekzistonin më! Kërkova përgjigja pak me ndrojtje . cigaret që më jipnin. “Jo bre burrë!” gjithë natën xing nën dritën e dobët bashkë me pushkën tonë!” Që në atë sqarimet nga shoqëritë telefonike, “Jo, pashë Zotin!” thirri i gëzuar. thirri ai “Mua më pyetën dhe u të korridorit. çast nuk kisha aspak dëshirë me vra por më dhanë të njëjtin shpjegim. Pas pak dëgjova zhurmë sikur diç- thashë se nuk e pi dreqin! Por ti mos Që atëhere u bëmë miq me Kam- rreshterin! Qëndroja atje i strukur Nuk ekzistojnë këto numra, jo nuk ka tërhiqte zvarrë, pastaj se diçka u brengos! Tani do të shohësh ç’do berin. Të vetmin mik të vërtetë që dhe shumë herë mendova të dilja dhe funksionojnë më! Kërkova të më jip- mbështeste në mur dhe nuk vonova të bëj!” bëra në emigracion. Nuk do të flas të kthehesha se më vinte keq që ofic- nin ndonjë numër tjetër në emrin e të dalloja në ndarje të murit nga U zhduk prapa murit, dëgjova se për episodet e tjera që u krijuan me eri qante me lot për mu! Por e dija Kamberit! Nuk e gjetën asgjëkundi! tavani kokën e qethur të një djaloshit si zbriti krevatin dhe pas pak dëgjo- Kamberin dhe se si unë e mora nga- se disiplina ishte shumë e rreptë dhe Ç’u bë pra Kamberi ynë? U zhduk simpatik i cili më buzëqeshte duke va se si Kamberi i binte derës me hera në mbrojtje se i kam shkrojtur se nuk do të më falnin që kisha kalu nga faqia e dheut pa lënë gjurmë? më bërë më shënjë të ngrihesha nga grrushte duke thirrur e bërë zhurmë! gjetkë, por do të shtoj kjëtu më posh- vijën e kufirit bashkë me pushkë! Kur Dhe Kamberi nuk ishte nga ata njerëz te shkurtimisht historinë e këtij nje- perëndoi dielli dola nga gëmusha që kalonte pa u vënë re! riut të çuditëshëm, i cili, megjithëse dhe u nisa teposhtë në tokën greke. ishte pothuajse analfabet., kishte një Sapo arrita tek rruga më rrethuan disa * * * zgjuarsi origjinale që herë herë të ushtarë grekë me automatikë në dorë. Kamber Merdinin e njoha pesëdh- linte gojëhapët. U thashë se po dorëzohesha dhe jet vjet më parë kur të dy ishim djel- Ja si më tregoi ai arratisjen e tij atëhere dikush m’u afru dhe më foli mosha, njizetedyvjeçarë. U njohëm që duket krejt e paarsyeshme: shqip, pashë zotin shqip më foli! Më në qytetin grek Janinë, në rrethana tha se duhej me dorëzu disi interesante aspak të za- * * * pushkën...dhe unë i u përgjigja: “Sh- konëshme. Sapo isha arratisur nga “Jam nga Sohodolli i Peshkopisë. qiptari nuk e dorëzon kurrë pushkën! Shqipëria dhe mbahesha “i burgosur” Nana më kish vdekë dhe baba u Pushkën kam me e dorëzu tek gjen- në qëndrën e asfaljes ku bëheshin martua me një grua tjetër e cila nuk erali juaj!” Ata biseduan midis tyre hetime të thella dhe të gjata. Isha më donte. Unë, sapo u bana pesëm- dhe atëhere ai dreqi që fliste gjuhën tepër i brengosur dhe i zhgënjyer se bëdhjetë vjeç ika në Tiranë ku isha tonë më tha: “Mirë, mbaje pushkën nuk e prisja kursesi një trajtim të tillë tuj punu në ndërtim. Shumë herë por na jep fishekët” Unë u dhashë nga organet greke, për të cilat unë kthehesha në fshat dhe u jipja ato ballët e fishekëve, bëra sikur zbraza besoja se do të më prisnin para që më tepronin. Më vinte keq dhe pushkën veçse mbajta një fishek krahëhapur. I mbyllur në një qeli të për babën dhe vëllezërit, megjithëse në gojë... Ata më zbritën me këmbë zymtë pas hetimeve të gjata-dhe të ata nuk më donin! Baba kishte qënë deri në një fshat që quhej Sajadha kota- isha tepër i mërzitur dhe më e me partizanët prandaj mua kur më dhe më çuan në do gazerma. Edhe keqja, më jipnin dhjetë cigare të muarnë ushtar më çuan në kufi atje atje një oficer më kërkoi me dorëzu nr. Qershor 2011 - 11 62 Janë dy djem nga Sllatina, dy nga ata dallëndyshet shtegtare që nuk e harrojnë folenë, që, portret malli për vendlindjen fle i pashuar në mendjen dhe zemrën e tyre.
Ai ishte shumë i brengosur me Atdheun. Ishte i brengosur me kërkesat absurde të shqiptarëve të cilët të gjithë i afroheshin për të përfituar diçka. Megjithatë asnjëherë nuk e humbi humorin, optimizmin dhe dashurinë për vendin e tij, sidomos për fshatin e tij Sohodollin... pushkën. I thashë se do ta dorëzoja menjimënd i mirë dhe na u lut të tek gjenerali i tyre në Janinë! Hajde ktheheshim në tryezë se në fund të more ç’alamet pushkë ishte ajo!Ata fundit ai na kishte ftuar për drekë dhe shikojshin me kurreshtje pushkën askush tjetër. “Është dita e shënjtë e time se dukej se ata nuk kanë armë Pashkëve dhe ështe turp të hamë ne të tilla kaq të mira. Atje më dhanë dhe ju të qëndroni larg tryezës!” me hangër, pastaj më futën në një tha...Kështu u zgjidh keqkuptimi, xhips- unë prapa duke mbajt push- por as këtë e harronte kurrë Kamber kën në prehër gjatë gjithë rrugës. Merdini ynë.... Haki Çollaku Vetëm kur arrita në Janinë dorëzova Me Kamberin na suallnë bashkë Esat Hysa puzshkën duke i kërku oficerit të më në Athinë, pasi na kishin mbajtur tre Të dy këta dallëndyshe, që si shumë sllatinas jetojnë prej vitesh në mërgim nuk e jipte një dëftesë me e pasë që të mos muaj në hetime në Janinë. Duket se besojnë se e përvetësova pushkën! Ai edhe grekët e kishin kuptuar se nuk kanë harruar dashurinë për atdheun dhe vendlindjen. Njëri në Uashington dhe qeshi tuj me thanë-si më tha ai që mund të na ndanin. Për atë kohë tjetri në Filadefia. Larg dhe atje, por rrinë shumë pranë njeri-tjetrit, shumë pranë dinte shqip: “Kur me ikë që këtej, udhëtimi me autobuz nga Janina në do të ma japin përsëri pushkën Athinë mbante më shume se dym- dibranëve dhe shqiptarëve të asaj diaspore. Jetojnë me shqetësimet e Atdheut tonë, time!Pashë zotin! Jo se i besova por bëdhjetë orë për arsye se rrugët ishin me hallet e vendlindjes e të Sllatinës, që e duan aq shumë e u dhemb zemra për të... ja me ba pak shaka me ta...” njësoj si ato të Shqipërisë. Ishte pra Ky ishte pra Kamber Merdinin që një udhëtim i lodhëshëm dhe i pam- njoha para pesëdhjetë vjet! baruar. Herë pas herë Kamberi pyeste Që atë ditë që ai kapërceu murin oficerin: “Ku asht Athina bre?” dhe e qelisë u bëmë miq të pandarë. Atje ai përgjigjej me ato pak shqip që Gjithmonë pranë folesë... kishte dhe të arratisur të tjerë që duke dinte: “Ku je ti, ku je ti!” Përgjigjia përfituar nga naiviteti i padjallëzuar e oficerit u bë për shumë vjet sllo- Nga: NAIM PLAKU ëndërr, Vjen nga Amerika e largët për t’u çmallur me të djaloshit dibran, përpiqaeshin ta gan i udhëtimeve të gjata, kush e di farefisin, me miqtë e shokët e tij të shumtë, me arat e ngacmonin ose të talleshin me të se se si u përhap: Sa herë pyesje dikë anë dy djem nga Sllatina, dy nga ata dallëndyshet lëndinat e bukura të fshatit, me krojet, rrugët, pyjet, gjoja ai ishte mysliman dhe se në kur do të mbrrinim në një vend ai të Jshtegtare që nuk e harrojnë folenë, që, malli për bjeshkët plot lule që i mban të pashlyera në kujtimet e Greqi myslimanët nuk i duan. Jo se përgjigjej:”Ku je ti ku je ti!”. Na çuan vendlindjen fle i pashuar në mendjen dhe zemrën e tij. Vjen zakonisht në Festën e Sllatinës e mundohet kjo nuk ishte e vërtetë, por ata në Gudi ku ishte baza e informa- tyre. Të dy janë nga një fshat, të dy dibranë të devot- që të jetë në gjirin e saj çdo 30 qershor, të ndodhet përpiqeshin ta frikësonin duke i cionit amerikan ku na mbajtën një shëm, të dashur, punëtorë, e plot energji, djem nga ata mes bashkëfshatarëve të tij që i do dhe e duan. thënë se ai do të kalonte jetën në javë pastaj na ndanë. Kamberin e energjikë e nga ata që të nderojnë kudo venë këmbën, Haki Çollaku është dallëndyshja tjetër që s’e har- burg. Unë i dilja ngahera në çuan në Llavrio kurse mua në Athinë nga ata që rrëzojnë malin me shpatull.Të dy kanë, ron folenë e vjetër. Edhe Hakiu ka lindur në Sllatinë mbrojtje, por ajo që e bindi Kam- ku kisha njerëz me lidhje farefisnore, pothuajse të njejtën biografi, kanë patur të njejtin fat, në vitin 1960. Është biri i një prej familjeve të nderu- berin për miqësinë time të sinqertë të cilët garantuan për mua banesë dhe të dy shembullorë, të dy jetojnë në tokën e bekuar, në ara në fshat, një familje punëtore dhe patriote . Të u bë ditën e Pashkëve. Atë ditë ushqim. Nga Llavrioja Kamberi na SHBA së bashku me familjet e tyre. Janë Haki Çollaku parët e tij, astu si gjithë sllatinasit kanë qenë luftëtarë oficerët na morën dhe neve të hanim vizitoi disa herë ku na thoshte se dhe Esat Hysa, bij të nderuar të Sllatinës, të cilën e në qëndresën e madhe shqiptare antisërbe. Po kështu bashkë me ta se helbete festë e mad- kishte përgatitur dokumentat për në mbajnë në mendje dhe zemër çdo ditë. dhe në luftën Nacionalçlirimtare. Por mbi të gjitha ka he ishte. Në oborr piqeshin mishtë Amerikë. Pas rreth gjashtë muajsh më I kam patur të dy nxënës, ndaj dhe i njoh mirë e në gjak traditat e kësaj familjeje si njerëz të ndershëm në hell dhe atje më tutje ishte shtru- lajmëron me telefon se kishte zbri- krenohem me ta që, të pajisur me cilësi të larta morale e punëtor, që e kanë fituar gjithmonë jetën me mund ar një tryezë e gjatë me dhjetra kar- tur në Pire nga ku do të mirte pas e me guximin djaloshar në vitet e rinisë, të etur për e djersë. rike nga të dy anët. Mua më ven- disa orësh anijen për në Amerikë! dije e vullnet, bënë realitet ëndrrën e tyre, për të Hakiu ishte nxënës shembullor dhe mbaroi me re- dosën përballë një oficerit arrogant U ndamë me përqafime dhe ndryshuar diçka nga jeta e tyre. Dhe realizuan atë që zultate shumë të mira shkollën e mesme në Sllovë, dhe pranë meje sigurisht Kamberin. premtime që ai nuk i harroi kurrë. deshën. pastaj ndoqi studimet e larta dhe diplomohet oficer Përpara nesh ishte një pjatë me pesë Sapo u rregullua pakëz, me paratë e Esati kaloi një jetë të vështirë në fshat, se pas mba- ekonomist. Disa vite shërbeu si oficer në Brigadën IV gjashtë kokrra portokalle, si dhe vezë para që mblodhi bleu një makinë rimit të shkollës tetëvjeçare nuk pati mundësi të vazh- e pastaj në organet e policisë në Dibër, Tiranë e El- të kuqe, pije dhe meze të ndryshme shkrimi dhe ma dërgoi duke e sho- donte të mesmen. Ishte një i ri plot talent, sidomos në basan. që ne për herë të parë i shihnim. qëruar me këto fjalë: “Ti din të shk- muzikë. Bëri ç‘bëri dhe mbaroi një kurs amator për Në vitin 2000 fiton llotarinë dhe vendoset famil- Kamberi mori një kokërr portokalli ruash dhe e di se kishe qejf një klarinetë dhe krijoi një orkestër të vogël në fshat dhe jarisht në Filadelfia të SHBA-së. dhe nisi ta pastronte. Ç’ishte? Një makinë shkrimi. Dua që me këtë merrnin pjesë në veprimtaritë artistke të asaj kohe. Ish- Hakiu mbetet tërë jetën një djalë punëtor dhe i kokerr portokalle! Dhe Kamberi ish- makinë të shkruash “historinë” tonë in vitet e regjimit të diktaturës komuniste. Esati nuk përkushtuar për të arritur maksimumin në jetë. Shem- te një djalosh i papërvojë-si ishim në Greqi që t’u a dërgojmë dikur shihte asnjë perspektivë për të realizuar ëndrrat e tij të bullor në detyrë e në çdo punë që ndërmerr. Ai ka të gjithë ne- dhe i pëlqeu një por- njerëzve tanë në Shqipëri që të më- guximshme. Një njarje tjetër jo vetëm e pikëlloi, por arritur suksese edhe atje, larg vendit të tij duke u bërë tokalle dhe kishte kurreshtjen ta pro- sojnë të vërtetën dhe vuajtjet tona. dhe e mbushi me dëshirë të papërmbajtur për t’u lar- menaxher i firmës së njohur “EUROSTAR CONSTRUC- vonte! Mos i gënjejë mëndja se në Greqi guar nga ky mjedis mbytës. I vdiq nëna, një grua e re, TION BROTHERS” në Filadelfia. Ajo që ngjau pas pak nuk më har- ose në Amerikë gjëndet parajsa. Para- bijë e këtij fshati, një grua punëtore dhe e dashur që Hakiu tashmë jeton i lumtur me gruan e dy fëmijët rohet kurrë. Oficeri që rrinte kundrejt jsa më e mirë është të jesh në mes fshati e mban në gojë. I mbushur me dhëmbjen e nënës e tij, një djalë e një vajzë. meje, në mënyrë brutale i rrëmbeu njerëzve të tu!.Unë do të shkruaj-aq dhe me urrejtje ndaj padrejtësive të kohës mori gux- Të dy këta dallëndyshe, që si shumë sllatinas je- portokallen nga dora duke i thirrur sa di, ti do t’i rregullosh- se ç’kam imin të arratisej. Nuk e duroi dot më jetën mizore në tojnë prej vitesh në mërgim nuk e kanë harruar dashu- me zëmërim: “Këto i hamë pas vojtur muajt e parë këtu në Kanada. atë fshat malor teje të varfër dhe pa të ardhme, ndaj rinë për atdheun dhe vendlindjen e tyre, e kanë në gjellës dhe më parë u a japim zon- Më shkruaj në se ke ndonjë nevojë vendosi ta lërë përgjithnjë, por mos ta harrojë kurrë. gjak dhe ruajnë me fanatizëm çdo gjë shqiptare, gju- jave! Por ju jini kafshë dhe nuk i dini për para dhe unë do të të dërgoj...” Ishte viti 1990. Kishte kohë që kishte menduar të hën, zakonet, virtytet. këto!” Kamberi nuk i kuptoi të gjitha Besoj se e mbajta premtimin dhe lëvizë diku. Por të gjitha rrugët ishin të zëna. Dhe ho- Njëri në Uashington dhe tjetri në Filadefia. Larg fjalët por unë i kuptova se kisha fil- shkrojta mjaft për jetën dhe miqës- dhi sytë tutje kufirit. Kufiri nga fshati nuk ishte larg. dhe atje, por rrinë shumë pranë njeri tjetrit, shumë luar të mësoja dopak greqisht.. U inë tonë. Me gjithë hallet e gjithse- Një vrap pele…dhe hop, matanë. Por duhej guxim. E pranë dibranëve dhe shqiptarëve të asaj diaspore. Je- ngrita më këmbë i zëmëruar duke i cilit ne mundëm të mbanim lidhjet kishin provuar këtë rrezik shumë të tjerë e që ishin vrarë tojnë me shqetësimet e Atdheut tonë, me hallet e thënë Kamberit: “Çohu të ikim! dhe miqësinë tonë për më shumë se në kufi. S’kishte shumë kohë që një të ri dibranë e vranë vendlindjes e të Sllatinës së tyre që e duan aq shumë e S’kemi pse të rrimë në tryezën e tyre! dyzet vjet. Por vitet e fundit ai ishte kufitarët pak hapa larg kufirit dhe kufomën e mbësh- u dhemb zemra për të. Janë shumë aktiv në të gjitha Dhe ti- i u drejtova oficerit që jo shumë i brengosur me Atdheun. Ish- tetën për shkëmi ta hanë sorrat edhe pse familjen e kish- veprimtaritë që zhvillon diaspora shqiptare në Amerikë. njëherë më ishte sjellë me brutalitet te i brengosur me kërkesat absurde te jo shumë larg. Duhej guxim një ndërmarrje e tillë. Malli për fshatin i tërheq më shumë se çdo gjë dhe mua- tregon sa i qytetëruar je të shqiptarëve të cilët të gjithë i afro- Guximi nuk i mungonte Esatit, ndaj një ditë gushti i la dhe bëjnë çmos që të vijnë shpesh e ta vizitojnë atë, kur sillesh kështu me një të huaj që heshin për të përfituar diçka. Megjith- lamtumirën fshatit të tij. U hodh përtej në Jugosllavi. sidomos që këtë mall e dashuri ta përçojnë edhe te e ke ftuar për drekë në shtëpinë atë asnjëherë nuk e humbi humorin, Kaloi gati një vit në një kamp refugjatësh dhe pas shumë fëmijët e tyre. Janë sponsor të çdo veprimtarie kultur- tënde!” Të dy u larguam duke i lënë optimizmin dhe dashurinë për ven- përpjekjesh arrin të shkojë përtej Oqeanit. ore e vepre që ndërmerr fshati, ndaj meritojnë mirën- të habitur të gjithë të pranishmit që din e tij, sidomos për fshatin e tij Aty nisi të krijojë të ardhmen e tij. U fejua me një johjen më të thellë dhe urimin për ta mbajtur të pa- nuk kishin vënë re episodin. Pas pak Sohodollin. Shpresoj që edhe njerëzit vajzë dibre dhe u martua me të. Tani ka një djalë e tri shuar dashurinë për fshatin Sllatinë, vendin e dashur erdhi përkthyesi dhe komandanti i e tjerë që e njohën ta kujtojnë me vajza. Është tepër i lidhur me vendlindjen, me Sllat- ku kaluan rininë e tyre dhe për të cilën u rreh zemra repartit, një kolonel i cili ishte njeri dashuri... inën e tij të dashur, të cilën e kujton shpesh dhe në fort.
12 - Qershor 2011 nr. 62
Në foto: Familjet Tota dhe Uka shtrijnë dorën e pajtimit sociale
ë marrësh pjesë në një Mision Llesh Zef Doçi ka qenë i TPajtimi gjaqesh, është shumë emocionuese. Jo vetëm për mua, si njohur si mbrojtës i Lurës hera e parë, por edhe për drejtuesit e shoqatës “Misioni i Pajtimit dhe simbol i njeriut të Mbarëkombëtar “Nënë Tereza”, të zgjuar e me ndikim në cilët kanë mbi 10 vjet që merren me pajtimin e gjaqeve, një mision i vësh- komunitet për zgjidhje tirë, por shumë fisnik dhe human. konfliktesh, duke eliminuar Mbi 200 pjesëmarrës ishin të hënën e 20 qershorit 2011 në Ko- në shumë rastet fenomenin mpleksin “Lura” në “Gjirin e Lalëz- it” për të marrë pjesë në Kuvendin e e gjakmarrjes. Por këtë, Faljes dhe sesionin shkencor me mund ta bëjë vetëm një temën: “Fenomeni i gjakmarrjes dhe sensibilizimi i shoqërisë për mini- njeri i mirë, që në themel mizimin e efektit të tij”. Ky Kuvend ishte organizuar nga Misioni i Pa- të parimeve të veta ka jetën jtimit Mbarëkombëtarë ‘’Nëna Tere- dhe dashurinë për njeriun. za’’ Tiranë në bashkëpunim me Lidhjen e Poetëve, të Shkrimtarëve dhe të Artistëve Ndërkombëtare ‘’Pe- gasi’’ Albania. Pajtimi - mision i vështirë, por jo i pamundur Në sesionin shkencor mbajtur me këtë rast, ishin të pranishëm me për- shëndetjet dhe diskutimet e tyre Zhvillohet “Kuvendi i Faljes”. Mbahet sesioni shkencor: “Fenomeni i shumë personalitete të artit dhe kul- turës nga gjithë trevat shqiptare, de- gjakmarrjes dhe sensibilizimi i shoqërisë për minimizimin e efektit të tij” putetë të parlamentit shqiptar dhe nor e të ardhur në ditët tona përmes nderimi për veprimtarinë e tij në mrekullueshme të kompleksit “Lura” - Referuesit në këtë sesion shken- misionarë nga të gjitha trojet e ven- kanuneve, po që me përkushtimin e Lëvizjen e Pajtimit, 1990 – 1992”. në Gjirin e Lalëzit, por se pas se- cor, - thotë Mala, - sollën fakte se si dit dhe drejtues të shoqatave joqe- misionarëve të faljes së gjakut ka Po në këtë ceremoni u shpërndanë sionit kishte krijuar kushtet që ky moszbatimi korrekt i ligjeve të sh- veritare. ardhur drejt reduktimit duke treguar certifikata mirënjohje për misionar- sesion dhe ky pajtim të kthehej në tetit, ka çuar në raste të fenomeneve I pari që përshëndeti dhe që ndër shqiptarët që arrijnë të falin ët e pajtimit Shefir Peka, Adem Hy- një festë të madhe. të hakmarrjes, krejtësisht të pa- emocionoi të pranishmit ishte Ar- mençuri dhe unitet, pavarësisht seni, Hamit Xhaferi, Osman Ndreu, Mal Cani dhe Astrit Reçka, krye- nevojshme dhe plotësisht të tisti i Popullit Lazer Filipi, i cili gjendjes së rëndë psikologjike në të Nazmi Loka, Sali Ahmet Çupi (Pas tari dhe sekretari i Misioni të Pa- evitueshme. me recitimin që u bëri vargjeve të cilën falja kalon. vdekjes), Mahmut Çoka, Mhill jtimit Mbarëkombëtar “Nënë Tere- Ndërsa sekretari i shoqatës, As- Pashko Vasës, “O moj Shqypni” Mal Cani, kryetar i Misionit të Hasani, etj. za”, tregojnë për gazetën historinë trit Reçka, tha se po punohet me dhe fjalët e tij kundër fenomenit Pajtimit Mbarëkombëtar “Nënë Tere- Më emocionuese në këtë Kuvend 10 vjeçare të krijimit të misionit. Ky evidentimin e familjeve që vuajnë të gjakmarrjes, i dha një tingëllim za”, vlerësoi kontributin e çmuar të Faljeje ishte pajtimi i gjaqeve mes mision pajtimi është themeluar në nga fenomeni i gjakmarrjes dhe hak- shumë aktual kësaj çështje dhe shumë misionarëve, kontribut që u dy familjeve Tota nga Vila e Kukësit prill të vitit 2001 dhe kryetar i parë i marrjes dhe se po punohet çdo ditë emocionoi shumë të pranishmit. shtri në çdo vatër të prekur nga gjak- dhe Uka nga Puka. Dy misionarët e saj ka qenë Gjon Mekshi. për gjetjen e mundësive të faljes. Ai “Është detyrë e çdo shqiptari, tha marrja dhe pasojat e saj. shoqatës Misioni i Pajtimit Mbarëko- - Kjo veprimtari, thotë Mal Cani, thekson edhe punën që po bën sho- Artisti i Popullit, të përpiqen dhe Një vend të rëndësishëm në këtë mbëtar “Nënë Tereza”, Mahmut ishte shumë e suksesshëm për pa- qata në botimin dhe shpërndarjen e të punojnë çdo ditë për të hequr Kuvend Falje, ishte portretizimi që Coka dhe Mhill Hasani, kishin punu- jtimin e familjeve në hasmëri dhe materialeve që do ta ndihmonin në këtë plagë të shoqërisë shqiptare”. iu bë njeriut të pajtimit nga Lura, ar prej muajsh për të arritur këtë pa- për ndriçimin e fenomenit të gjak- ndërgjegjësimin e opinionit sho- Pas tij, përshëndeti edhe Prof. Dr. Llesh Zef Doçit. Osman Vladi i jtim, duke bërë të mundur që dy marrjes ndër shqiptarët. qëror, për nevojën e zhdukjes së këtij Nuri Abdiu, kryetar i Lidhjes së bëri një portret kësaj figure, duke e burrat, Besnik Tota dhe Bajram Uka Cani dhe Reçka thonë se fenom- fenomeni të vjetër dhe arkaik. Intelektualëve Dibranë, i cili uroi sjellë për të pranishmit një portret t’i shtrinin dorën e pajtimit njëri- eni i gjakmarrjes është një pengesë - Shteti duhet të mbështesë mis- organizatorët dhe uroi në shërimin të tij, ashtu siç ka qenë dhe siç ka tjetrit para gjithë të pranishmëve, me shumë e madhe e progresit të ven- ionarët e pajtimit, - thotë Mal Cani. sa më të shpejtë të kësaj plage të jetuar, me gjithë dashurinë për kokën lart dhe me besimin te jeta. dit. Janë mbi 900 fëmijë, të cilët - Ne kemi anëtarë të shoqatës që shoqërisë shqiptare. Lurën dhe njerëzit e saj. Llesh Zef Pas shtrirjes së dorës së pajtimit, një jetojnë të ngujuar dhe kjo është e merren çdo ditë me këtë fenomen, Ndërsa Prof. Dr. Zymer Neziri Doçi ka qenë i njohur si mbrojtës foto me dy heronjtë e kësaj dite, ishte pafalshme për shoqërinë tonë. pa kurrfarë mbështetje shtetërore, por referoi temën ‘’Anton Çeta, pajtimtar i Lurës dhe simbol i njeriut të zg- pak me të pranishmit. Emocionet e Anëtarët e shoqatës, - thotë Mal që udhëhiqen nga parimet dhe vir- i madh i shekullit’’, Shefqete Gaza- juar e me ndikim në komunitet për këtij çasti, ishin referimi më i mirë Cani, - po punojnë çdo ditë me or- tytet e misionares shqiptare Nënë lci ‘’Pajtimi i gjaqeve në Kosovë, parë zgjidhje konfliktesh, duke elimin- shkencor, se për të jetuar jetën me ganizata të huaja dhe struktura qe- Tereza. Ai sjell shembullin e anë- në kontekstin qytetar dhe kombëtar”, uar në shumë rastet fenomenin e dashurinë dhe mirësi, ia vlen çdo veritare, për të ndihmuar sa më tarit të këtij misioni, Adem Hyseni Esat Loshaj ‘’Të mbjellim siguri sot, gjakmarrjes. Por këtë, mund ta bëjë sakrificë, sado e dhimbshme të jetë shumë në uljen e fenomenit. Por nga Kukësi, i cili vetëm këtë vit ka që të mos korrim frikë nesër’’. Me vetëm një njeri i mirë, që në themel ajo. për këtë, duhet një koordinim me pajtuar mbi 20 familje në gjak. kumtesa u paraqiten edhe Osman të parimeve të veta ka jetën dhe Në kafen e pajtimit të këtyre dy institucionet shtetërore, kryesisht Sesioni shkencor u mbyll edhe me Vladi, Kristaq Shabani, Mr. Rezarta dashurinë për njeriun. Ndoshta ësh- familjeve ishin edhe deputeti i Di- Ministrinë e Brendshme dhe Min- një deklaratë të lexuar nga znj. Kozeta Pode, Skender Doda, Jozefina Tra- të kjo karakteristikë që i ka çuar brës Qemal Minxhozi, Sali Shehu, - istrinë e Punës. Një koordinim i Zavalani., e cila apelonte kundër boini, Gjon Nikolli, Prof. Dr. Mark organizatorët ta nderojnë atë me ish deputet, Princi Leka I dhe Presi- mirë mes këtyre institucioneve dhe fenomenit arkaik të gjakmarrjes në Palnikaj , etj. Çmimin e Lartë të Virtytit. Më të denti i firmës “Lura” Dodë Doçi. Ky një respekt ndaj ligjit dhe zbatim i mbrojtje të jetës dhe nderim të pa- Referuesit në sesionin shkencor e njëjtin çmim u vlerësua edhe An- i fundit, ishte edhe mbështetësi i drejtë i saj mund të sjellë një ulje jtimtarëve të gjakut. vlerësuan gjakmarrjen si një zakon ton Çeta, njeriu i pajtimit nga Ko- këtij sesioni shkencor, jo vetëm se të këtij fenomeni për një kohë të Teksti dhe fotot: të egër të trashëguar që nga rendi fis- sova, me motivacionin “Në shenjë veprimtaria u zhvillua në mjediset e shkurtër. BUJAR KAROSHI
cyan magenta yellow black
nr. Qershor 2011 - 13 62 E s’kishte si të mos ishin pjesë e librit edhe nënat shqiptare, këta gra që kanë marrë rrugët e kurbetit, që çohen që me natë, vrapojnë sa në trena në autobusë e botime taksi, punojnë në punët më të vështira e më të pështira… Mishërim historive të mbledhura në kohë Nga: MIRANDA GOLECI*
bdurahim Ashiku vjen tashmë Si e përgatitëm kopertinën e librit? Ame librin e tij më të ri, “RRËFIMET E KOMSHIUT” - Tre- I nderuar Abdurahim! gime të jetuara, në 70 vjetorin e Po ju dërgoj një skicë që menduam të jetë kopertina e librit lindjes së tij! tuaj. Them “menduam”, sepse atë e krijuam të gjithë bashkë, në Ai gjithë jetën e tij i është bashkëbisedimin që kishim për librin e “Xhaxhi Duros” me fëm- përkushtuar të shkruarit dhe ka dhënë ijët e emigrantëve, që mësojnë të shkruajnë dhe lexojnë gjuhën një ndihmesë të shquar si gazetar dhe shqipe. si shkrimtar. ...Në kopertinë, lundërtarët e guximshëm duan të kalojnë sh- Kur libri i parë “Njerëz që i dua” këmbin e pakalueshëm, që hapet e mbyllet. Shkëmbi hapet në – Publicistikë, viti 2007, mori udhën momentin kur kalon “zogu hyjnor” dhe lundërtarët, fill mbas tij, e botimit, isha ndër të parat që e lex- u bien fort rremave të kalojnë, para se të mbyllet hapësira e ngush- ova. të... Të thuash e lexova është pak, por Thonë se “zogu hyjnor” la një pendë të bardhë! e përjetova, qava, u gëzova, u Thonë se lundra kaloi! hidhërova. Të gjitha ndjenjat përzi- Thonë se në momentin e fundit shkëmbinjtë kapën bishtin e heshin gjatë leximit të tij. E të tillë lundrës! libra që të bëjnë të futesh thellë, Thonë... Thonë... vetëm një shkrimtar me një shpirt të A nuk janë historitë e odisesë shqiptare një jehonë e këtij miti madh dhe i talentuar si Duro mund mijëravjeçar? ta bëjë. Sa “lundërtarë”, bij të nënës Shqipëri, morën guximin të kalojnë Në parathënien e librit redaktori të pakalueshmen? shkruante: Disa humbën në çastin e fundit, disa-disa arritën dhe kapën “Në mënyrën e të shkruarit të Ab- ëndrrat e tyre. durahim Ashikut vihet re një rilindje Të gjithë ama, gdhendën historinë e tyre në këto vite. e tij. Ashtu si rilindësit tanë kreno- Mendoj se ky libër është mishërimi i këtyre historive të mbledhura heshin me bukuritë e Shqipërisë, dhe, në kohë nga ju. nëpërmjet saj, u bënin thirrje sh- Më tepër se kopertina e një libri kjo skicë e thjeshtë është një qiptarëve të punonin e kontribuonin bashkëpunim me fëmijët e shkollës “5 Maji” të fshatit grek të Sa- për vendin e tyre, edhe ai kërkon të rantit. Po, po, nga duart e tyre është bërë ngjyrosja. Duken gërvish- bëjë të njëjtën gjë, duke u rritur emi- tjet e lapsave, duket dora fëminore në bashkimin e shkronjave, grantëve dashurinë për atdheun dhe duket dëshira dhe dashuria e Dhimitrës e Aldos, e Megit, e grekut gjuhën shqipe”. (B.K. f.5) të vogël Panajotis, e Aspasisë, Erit, Frrokut, Kledit... Donin të gjithë E kjo rilindje ishte vetëm fillimi. të vinin diçka në këtë kopertinë, sepse edhe xhaxhi Duro i do dhe Ai do të vazhdonte më pas me “Ril- i ka ndihmuar kaq shumë. indësit e kohës sonë” – Publicistikë, Kjo kopertinë nuk ka shkëlqimin e atyre që prodhohen në stu- në vitin 2008, ku rilindësit e kohës diot moderne, por ka sinqeritetin fëminor të painterpretueshëm sonë jetojnë, ata janë të gjallë në vetëm se nga duart e tyre. fletët e këtij libri. Janë ata mësues Përshëndetje! që sot punojnë në mbarë botën për Grupi i fëmijëve: Dhimitra, Aldo, Megi, Panajotis, Aspasia, Eri, mësimin e Gjuhës së bukur Shqipe. Frroku, Kledi, Melina, Amela Në “Rrëfimet e komshiut”, drekës e darkës, larjes së shtëpisë e Në të janë mësuesit emigrantë, Mësuesi Eqerem Elezi. larjen e hekurosjen e rrobave. përkushtimi i të cilëve ngjan si dy Saranti, Thiva, 5 maj 2011 gjithkush që do ta marrë ta E autori bën pyetjen: “Po gruas pika loti me atë të Rilindësve të emigrante, që e ka trefish të këputur Mëdhenj të Kombit Shqiptar... lexojë do të gjejë një copë shpinën, si duhet t’i thonë?” E ai nuk ndalet, por shkon për- nga jeta e tij, do të gjejë Por vinë Kohë të reja. Dhe autori para si një mesazher i diturisë për të rikthehet tek ëndrra dhe detyrimi që gjithë emigrantët me librin e tij të babanë, vëllanë, motrën, ai ka, mësimi i shqipes nga fëmijët tretë “Shkolla shqiptare e Athinës”, kushëririn, histori shqiptarë në emigracion. Dhe jo më viti 2009. kot e mbyll librin me tregimin E tanimë nuk është thjesht një të mbushura me dhimbje, “DËSHMITAR NË GJYQIN E SH- ëndërr! Për të, të flasë e të shkruajë, QIPES”, një gjyq ku Gjuha Shqipe, të mendojë e të veprojë në mënyrë lot, rrugëtime pa fund, nëpërmjet deklarimit të pafajësisë së që Shqipja të jetë pjesë e atyre përçmime, lodhje dhe DY MËSUESEVE kishte fituar, ishte njerëzve që jetojnë jashtë vendit është bërë e ligjshme. edhe detyrim, “detyrim ndaj atd- shpresë se një ditë do të Dhe s’ka se si të mos të të ngrenë heut”, - siç shprehet ai. kthehen në vendin e tyre... peshë fjalët e drejtoreshës së shkollës E ndërsa vazhdon beteja e tij që së Gravas Stela Protonotario e cila mësimi i Gjuhës Shqipe të jetë një thotë: lëndë që fëmijët emigrantë duhet ta qiptarët. Janë të mrekullueshëm dhe “Duam që nisma jonë të mos kenë në shkolla, dashuria për jam shumë i gëzuar që bashkëpunoj qëndrojë këtu, por të shkojë edhe në vendlindjen e zgjon atë në çdo mo- me ata. Bashkëpunoj me ta prej shkollat e tjera në Athinë dhe në të ment kur flitet apo kur janë në dis- Një kujtim me nxënësit e shqipes në bregdetin e fshatit Saranti. shumë vitesh. Nuk kemi pasur asn- gjithë Greqinë. Kështu do të rritet kutim çështje madhore për të. jëherë ndonjë problem. Janë shumë kultura dhe bashkëpunimi me ven- Dhe ai nuk hesht! Ai ngre zërin e kë me Ju për t’i thënë: “Jo Skavicës, jeta e tij, do të gjejë babanë, vël- të mirë në punë dhe mbi të gjitha det e tjera nga vijnë të rriturit dhe tij fuqishëm me anë të librit të katërt Po Dibrës”! lanë, motrën, kushëririn, histori të me karakter shumë të mirë. Për mua fëmijët. Fëmijët duhet të vazhdojnë të tij: Dhe ai vazhdon të punojë, të sh- mbushura me dhimbje, lot, rrugë- kjo ka rëndësi. Nuk kam se çfarë të mësimet, të shkruajnë e lexojnë në “Nuk kam këmbë dhe as zemër kruajë, të mbajë gjallë dashurinë për time pa fund, përçmime, lodhje dhe them më shumë. Të gjithë janë gjuhën e nënës së tyre. Mendoj se të fortë që të përballoj emocionet në gjuhën, vendlindjen, Atdheun. Shk- shpresë se një ditë do të kthehen në shumë të mirë...” është shumë e rëndësishme që të rrugët e jetës dhe të dritës, foletë e ruan, hedh çdo ditë në letër rrëfime vendin e tyre... E s’kishte si të mos ishin pjesë e mësohet gjuha e nënës dhe të ndih- ëndrrave të mia në malet e Dibrës, të njerëzve që i takon, bisedon me E koha e ikjes ndiqet nga “Koha e librit edhe nënat shqiptare, këta gra mojnë veten e tyre edhe në zhvil- male që fillojnë në Bjeshkët e Kall- ta, nxjerr nga thellësia e shpirtit të qëndresës”, kohë në të cilën sheh se që kanë marrë rrugët e kurbetit, që limin e dijes dhe të kulturës”. kanit dhe, valle pas valleje ndalen tyre historitë, kohën e ikjes në mes si shqiptarët janë përshtatur në ven- çohen që me natë, vrapojnë sa në Ky libër vjen në 70 vjetorin e tij në Bjeshkët e Fushë Lugje, bjeshkë të katër rrugëve të kurbetit, të uritur, din e huaj. Shikon se sa të zgjuar trena në autobusë e taksi, punojnë të lindjes, një libër që lexuesi do ta të Krej Lurës e të Oroshit... Kërkoj pa rroba, pa para. Dhe më e keqja se janë dhe se me punën e ndersh- në punët më të vështira e më të pësh- lexojë me një frymë, libër nga ata folenë e shpirtit tim nëpër një Dibër nuk dinin se ku shkonin... mërinë e tyre janë bërë miq me të tira… që të mbeten në kujtesë përgjith- me dritë dhe me ujë që flladit fy- Dhe me kapitullin “Kohë ikjeje”, huajt, kanë lënë mbresa të mira te Dhe kthehen mbrëmjeve pranë monë. tyrën time, fytyrat e dibranëve. Abdurahim Ashiku nis librin e tij të ata. familjes të lodhura deri në këputje Faleminderit Duro, që ndave me Atje, kur të iki, ma hidhni hirin e pestë; “Rrëfimet e komshiut”, rrëfime “Shqiptarët janë të mrekul- krahësh. Kthehen jo për t’u shtrirë e ne këto histori njerëzore të njerëzve trupit tim... në të cilat gjithkush që do ta marrë lueshëm, - thotë Kosta, pronari grek pushuar, por për të rinisur punën në tanë! Tani jam gjallë, në këmbë, bash- ta lexojë do të gjejë një copë nga i Akropolit. Bashkëpunoj me sh- një turn tjetër, turnin e përgatitjes së * Redaktore e librit
cyan magenta yellow black 14 - Qershor 2011 nr. 62 “Gurrat e Korabit”, një vëllim me tregime “Gjithë ky popull e ky dhé popullore i autorit Shaqir Skarra E ka emrin Skënderbe...” botime (Vijon nga faqja 7) Ndahemi me vëllezërit sinianë. Me Palin, me Gjonin, me Gjergjin… Legjendat dhe anekdodat e popullit të - Mirë u pafshim, Sinë! Xhorxhi edhe makinën nuk pranoi ta lante, kur mbërritëm në Peshkopi, se e deshte ta ru- ante me pluhurin dhe baltën e Sinës, të paktën rishkruara në një frymë bashkëkohore gjer sa të kalonte kufirin në Qafë-Thanë. Peshkopia i kishte marrë të gjitha masat për Nga: Dr. FEJZULLA GJABRI mitikë ballkanikë. ta pritur siç e meriton birin e saj. Ishin parash- Të tilla mjete, si hiperbolizime, lidhja e ikuar disa aktivitete për ta nderuar mikun e zem- regimet popullore janë një pasuri jo e vogël forcës fizike me shejtërinë, i gjejmë në krijime rës. Një takim dhe një koncert në Pallatin e e identitetit kulturor të Dibrës. Megjith- para shek. të 15-të. Kështu në tregimin “Ko- Kulturës. Salla e koncerteve është e tejmbush- T ur. Këngë e valle për mysafirin e madh. Sa bukur mend Dibra është visi më i spikatur jo vetëm dra e Pareve”, përcaktohet saktësisht vendi i tingëllojnë sot fjalët e prijësit Skënderbe, kur i meseleve dhe alegorive, po edhe i zhanreve pareve (Çelias, aty ku mendohet se ka lindur mbërriti më 28 nëntor të vitit 1443 në Dibër: të tjera të tregimeve popullore, përfshi Skënderbeu), dhe paret i ruante një gjarpër i “Lirinë nuk e solla unë, atë e gjeta në mes legjendën, baladën dhe anekdotat. Mjafton të stërmadh, që i kalon kufijtë e masës, për të tuaj”…Sa emocionuese është kënga “O e buku- përmendim vetëm botimet e deritanishme, të dhënë një figurë groteske ‘me kokë në kodër e ra more” që sjell sot në këtë sallë nga thellësia cilat janë vetëm një pjesë e vogël e asaj që bisht në Dri’. Në legjenda të tjera për Skënder- e shekujve mallin, brengat, lotët e dashurinë bën jetë folklorike në vis, pasi, siç thoshte beun thuhet se “zgjat dorën prej malit e për vendlindjen, ajo dashuri që i mbajti gjallë Volteri, “Anekdotat (po edhe lënda tjetër e n’zall”, “fluturon me kalë”, “i bie malit me prej shekujsh arbëreshët. Ajo dashuri që ka frymëzuar dhe vëllain tone Xhorxh për të njo- trashëgimisë kulturore-F.Gj) janë si kallinjtë shpatë e nxjerr uji për ushtarët” etj. Shejtëria hur vendin e stërgjyshëve të tij. Ja dhe kënga që që mbeten fushës së historisë pasi kalon dra- del te disa tregime historike që marrin formën buçet sot në këtë sallë e ngre në këmbë të pran- pri i të korrave”. Pra, asnjëherë nuk mund të e tregimit legjendar. ishmit: themi se ‘nuk ka më’ nga gurra popullore. Kjo, Këto tregime kanë personazhe historikë re- A po e njeh, Evropë, shqiptarin, se fundja nuk quhet kot ‘gurrë’. alë e ngjarje reale, por që, me kalimin e ko- Për lirinë e ndez Ballkanin… Tashmë janë të njohur mbledhësit e tregimit hës, janë futur dhe elementë mitikë ose fan- Xhorxhi pritet me duartrokitje të gjata. Një popullor në Dibër. Të paktën, nga ato që njo- tastikë e përrallorë e që mbajnë në vetvete vajzë e bukur dibrane e veshur me kostumin e him ne, nisin nga Haki Stërmilli, Haziz Ndreu, ngjarje të përjetuara, disa jo shumë të lashta. krahinës e prezanton bukur trashëgimtarin: - Kush je ti që vjen të gënjesh një nënë të Hilmi Kolgjegja, Naim Plaku, Xhafer Marti- Populli, këto ngjarje e këto figura të rëndë- mjerë, një qyqe të neveritur?! ni, Sakip Cami e deri te analizat e krijimtarisë sishme historike i ka veshur me petkun e legjen- Dhe vajza zbret shkallët e podiumit dhe i popullore të Agron Tufës e shumë të tjerëve. dave, për t’u dhënë përmasa më të mëdha, afrohet: Në ketë varg është edhe Shaqr Skarra, që në dy përmasat e heronjve legjendarë, ashtu siç - Ti je im bir! Ti je Gjergji im! – e kap për dore vëllimet e botuara dallohet për mbledhjen e ndodh edhe me heronjtë e eposit të kreshni- dhe e përqafon. subjekteve, varianteve, punimin e ripunimin, grimi i subjekteve dhe plotësimi i tyre është këve. Kështu, p.sh. legjenda për “Hoxhë Gjo- Duartrokitje. Lot malli. Dhe koncerti vazh- latimin e deri te varianti i vet. një dukuri e njohur. Pastaj, siç thashë më lart, nin”, “Qimekeqin”, “Unë jam Hasja e don. Këngë për Skënderbeun nga Qerim Sula, Dy nga këto botime janë të autorit Shaqir askush nuk mban ndonjë proces-verbal natali- Kaloshit” etj, mbështeten mbi ngjarje reale, valle e këngë dibrane, këngë trimërie e këngë Skarra, i cili njihet për evidencimin e kësaj teti të lindjes së këtyre subjekteve, qofshin dhe por që kanë marrë trajta e përmasa groteske. për zanat e bjeshkëve… Xhorxh Mario Kastriot Skënderbeut i dorë- pasurie. Para disa vitesh ka botuar vëllimin historike. Si figura groteske disa nga personazhet e tregi- zohet titulli “Qytetar Nderi i Qarkut Dibër” “Malet e Dibrës”, afërsisht me të tilla tregime, Në studimin e krijimtarisë popullore në meve të këtij vëllimi kanë kuptimin realist të dhe skulptorit Sadik Spahija që realizoi këtë duke e pasuar me vëllimin e fundit “Gurrat e tërsi, pothuaj të çdo lloj, është më lehtë për së vërtetës, ruajnë lidhje me realitetin, por që vepër monumentale, i jepet titulli “Mirënjohje” Korabit”, që urojmë të vazhdojë me të tjera. të depërtuar e dhënë mendime. P.sh, kur flet paraqiten artistikisht në formën artistike të Në të djathtë të bulevardit, para Pallatit të Në “Gurrat e Korabit” në fillim janë shënu- në përgjithësi për legjendat, mundësia për të groteskut. Meritë e autorit është ruajtja pa- Kulturës, ngrihet madhështor monumenti i ar Legjendat. Ky zhanër si të veçanta nga kr- komunikuar me to, është më e madhe ndaj prekur e thelbit të figurave groteske. Ato vetëm heroit tonë kombëtar. Është një vepër monu- ijimtaria e llojit tjetër folklorik, jep një epi- atyre të një zone të përcaktuar. Kjo se në grupin se janë latuar për t’i përcjellë te lexuesi i ditëve mentale, të cilën pata mundësinë dhe njëkohë- sod të përcjellë artistikisht me elementet e e madh gjen përfaqësuese më lehtësisht. Vësh- të sotme. sisht nderin për ta bërë të mundur ta përjetë- sojmë në bronx, këtu në vendlindjen e tij, fig- mitit, metamorfizimit, hiperbolës etj, ku në tërsia fillon, kur kalon në lokalizimin e tyre, Anekdotat janë shtirë në pjesën e dytë të urën legjendare të Heroit tonë kombëtar. Ishte pjesën më të madhe dallohet qartë grotesku. pra për krijimet legjendare të një treve të vëllimit. Këto histori gazmore autentike, një ëndërr e kahershme e imja, një dëshirë që Disa legjenda janë pronë e një rrethi të caktu- veçantë, pasi shpesh nuk i përballojnë gjithë emërtimi i të cilave varion edhe në formë bar- më kishte pushtuar për të bërë çmos ta realizo- ar gjeogafik, nga fshati deri në periferi të lug- klasifikimit llojet përfaqësuese. caletash, si shaka, mesele, shpotina, përrallë- ja këtë. Shfrytëzova mundësitë e mia financiare inës së Drinit Zi. Një pjesë kanë kapërcyer Kjo vështërsi zbutet në rastin e Dibrës, se za etj., që janë mjaft të përhapura në të gjithë dhe realizimin e kësaj vepre ia besova skulp- kufijtë e visit për t’u përhapur në gjithë viset ka një material të mjaftueshëm për të dhënë trevën e Dibrës, duke kaluar kufijet. Këto “të torit të talentuar, dekanit të fakutetit të Arteve, z. tjera. Kjo duket në praktikimin e tyre, që, si mendime e deri konkluzione. Jo vetëm visi forta”, sic u thuhet këtyre krijimeve, kanë vlera Sadik Spahiu, të cilin sot, në këtë udhëtim e legjendën mitike, ashtu dhe historike, lidhjet rrezë Korabit, por në gjithë viset e Drinit e më emancipuese, shprehje e lirisë, e miqësisë dhe kemi me vete. Porosita dhe hartimin e një kënge tej, ruajnë legjenda të ndryshme, veçanërisht për Skënderbeun që u këndua ditën e inau- janë me shumë fije në krijimtarinë e këtij lloji e afinitetit mes njëri tjetrit. Anekdota dhe kr- gurimimit vitin e kaluar. Sot, ja, qëndrojnë para me ato të vendeve përreth, deri në shkallë ko- toponimike. Ndonëse ato flasin drejtpërdrejt ijime të përafërta me to duhet pranuar se nuk Xhorxhit dhe kënga, dhe monumenti i Skënder- mbëtare. Nga ana tjetër, askush nuk mund t’i për krahinën, a më saktë për një fshat, fis a janë afësi e gjithkujt. Si krijmtari janë aftësi e beut, i Gjergj Kastriotit, ashtu i ri, siç ishte kur mohojë infiltrimet e mundshme, të cilat gjith- objekt të tyre, nga ana tjetër lidhen me ko- disa personave, ose të paktën duhet thënë se braktisi frontin e luftës me Huniadin si gjeneral sesi janë të pavetdijshme (nuk pyesin njeri), mbëtaren për mesazhin që sjellin si qëndresën, dikush i ka krijuar e të tjerë i kanë huazuar. i ushtrisë turke dhe hyri në Dibër duke për- pasi janë “vjelur” si subjekte, janë latuar gjatë urtësinë, humanizmin, bujarinë, por edhe zil- Në Dibër prapë duhet pranuar se dinë t’i thonë, shëndetur popullin dhe duke i frymëzuar pë qarkullimit dhe kanë hy në fondin e krijim- inë, dënime e ndëshkime. Të tilla si “Ç’ke që por më së pari dinë dhe vendin ku duhen thënë betejat vigane që do të sillnin më pas gjithë ato tarisë popullore. ban ku-ku, moj qyqe”, “Guri i Vashës” , “Bolla kjo a ajo krijimtari. Përsa u takon anekdotave, fitore të lavdishme. e Boçevës”, “Zanat e Shumatit”, “Guri i Nus- Jemi para këtij monumenti madhështor. Emigrimi i subjekteve është një dukuri e dibranët shquhen për absorbimin e menjëher- Xhorxhi më kap për krahu dhe më afron në njohur. Pastaj, askush nuk mban ndonjë pro- es”, Vorret e Dragojve etj, na japin mesazhe shëm të tyre, përfhsi edhe atë “reaksionar”, gjoksin e tij: cesverbal të lindjes së këtyre krijimeve. Dhe, të një jete në marrëdhënie me figura mitike, siç e etiketonin me dashakeqësi dhe frikë zyr- - Kush është ky? - më thotë me të qeshur tërë si mbledhës e latues i kësaj kolane, për këtë gjithsesi mesazhe të kulturës shqiptare që nga tarët e lartë të paranëntëdhjetës. Në atë kohë gëzim, - Kush është ky? ndihmesë modeste, hyn në vargun e punon- lashtësia, po që janë shndërruar në vlerë artis- asqë mund të aspiroja për t’i botuar në një Unë vura buzën në gaz. jësve të kulturës dibrane, falë pasionit dhe tike në ditët e sotme. libër historitë gazmore që mblidhje jo vetëm - Ky jam unë… Je dhe ti…Jemi ne të gjithë… punës tij disavjeçare. Këto krijime, siç thotë Interesante janë legjendat për viset e në Dibër, por në gjithë vendin. Bile edhte t’i - Thotë stërnipi i tij tërë krenari. Dhe vërtet ishte autori në Hyrje, është synuar që të jenë autok- Skënderbeut. tregoje, duhet të shihje rreth e rrotull. Jo vetëm ai, pasadhësi i tij, isha unë, ai, ata e ato. Ishin e Legjendat e shekullit të 15-të a ndryshe janë të gjithë Gjergja, të gjithë Kastriotë, të gjithë tone, pra, të trevës plot tradita të M’Ujë e koha, por edhe vetë Dibra e kanë lehtësuar dibranë, të gjithë shqiptarë. M’Ujës, rrëzë Korabit e anash Drinit Zi. legjendat e kohës së Skënderbeut, në treven e Shaqir Skarrën që t’i mbledhë, t’i përshtasë Gjithë ky popull e ky dhe Megjithatë, autori i ka trajtuar në formë tre- Dibrës, ashtu si dhe në treva të tjera, sjellin për lexuesit e sotëm dhe të na japë vëllimin E ka emrin Skënderbe… gimesh, duke plotësuar e sqaruar në ndonjë nëpërmjet kujtesës popullore ngjarjet dhe “Gurrat e Korabit”. rast me fjalët e veta subjektet e mbledhura. vlerësimet për atë periudhë. Skënderbeu, si Anekdotat e këtij vëllimi janë një humor i * * * Plotësimi i subjekteve ka dy anët e medal- figura qëndrore e legjendave, vjen si vazhdim shëndetshëm e origjinal, larg mediokritetit e Kthehemi në Tiranë të mbushur plot emo- jes: Largohet nga burimi, por vijnë më afër i figurave heroike e të jashtzakonëshme të banalitetit, që fatkeqësisht në këtë kohë ten- cione. Nesër do të vijë dhe ndarja. Natyrisht. E ditëve të sotme. Pra bëhen më të pranueshme legjendave të mëparshme. Bëmat me shpatë, tojnë për të ngritur krye. Duke qëndruar larg përcollëm mikun tonë të nderuar duke e fal- fluturimet me kalë, zënia e mallkimeve dhe e enderuar për këtë vizitë që i bëri vendit tonë, për lexuesin e sotëm, por nga ana tjetër humbin këtij banaliteti, mendoj se botimi “Gurrat e për këtë gjest atdhedashurie e respekti për ven- vlera për studiuesit. Gjithashtu askush nuk bekimeve, lidhen me eposin tonë legjendar a Korabit” dhe anekdotat kontribuon drejtëpër- din e të parëve, për vëllezërit e tij të një gjaku, mund t’i mohojë infiltrimet e mundshme, të me pjesë të këtij Eposi. Bëma të tilla i ka bërë drejt në ruajtjen e parametrave të bashkëjetesës për Shqipërinë. E përcollëm me shpresën se cilat gjithsesi janë të pavetdijshme, pasi emi- para tij Muji e Halili e para këtyre, heronjtë edhe në kushte jashtë vendlindjes, në Tiranë. do të shihemi përsëri, se do ta kemi përsëri mes nesh, Kastriotin, gjakun prej gjakut tonë të cilin e mban në palët e tij flamuri ynë me shqipon- botime & studio grafike jën dykrenore, gjthmonë në fluturim. - Mirupafshim, Gjergj! Mirëardhsh përsëri 00355 4 22 33 283 në vendlindjen tënde! 069 20 68 603 Z.KORSI Tiranë, qershor 2011 kape kohën... [email protected] nr. Qershor 2011 - 15 62
Brenda romanit “Fshati Mosqofsh”, me autor Xhafer Martinin tregohen kritikë shumë histori që të cilat të gjitha në vetevete janë tragjedi njerëzore. “Gjaku është përcaktues i shumë vlerave njerëzore” motrat me barrë, kurse ato u dogjën brenda në te gati ta bëntë një gjë të tillë. Njeriu, nderi i shtëpi, e cila mori flakë nga shkrepëtima e një të cilit është njollosur, duhet ta heqë njollën rrufeje. Kjo duhet të kishte mjaftuar për ta lar- me çdo kusht. Për sa kohë që nuk e ka bërë guar fshatin Mosqofsh nga mëkatet, por ndo- këtë ai është i përbuzur në sytë e të gjithëve, dhi e kundërta: ai veç vinte duke u zhyrur më është i ndarë nga shokët dhe në të gjitha rastet shumë se kurrë….” ai shikohet dhe trajtohet me përçmim. Kur më Dhe historia vazhdon, në fshatin Mosqof- në fund i zgjasin gotën e rakisë nga prapa sh ndodhën me rradhë inceste të tilla mes shpinës, ai nuk mund të duket më midis njerëzve të fisit dhe njerëzve të familjes. njerëzve dhe për të venë nderin në e tij, ai Nga: Brenda romanit “Fshati Mosqofsh”, me vret”. Dr. ROVENA VATA autor Xhafer Martinin tregohen shumë histori Duke e parë këtë roman në prerjen e tij që të cilat të gjitha në vetevete janë tragjedi psikoanalitike, këtë fenomen social, tashmë “Një plak, në një mëngjes dimri, kur toka njerëzore. Sapo të lexosh faqet e para të këtij të letralizuar jemi të detyruar t’i referohemi kishte ngrirë po kalonte përmes një fshati. romani të vjen ndërmend tragjedia e famshme psikoanalistit Frojd. Ai u gërmua të merrte një gur që të mbro- eskiliane “Të shtatë kundër Tebës” si dhe “Ko- Frojdi, ky psikoanalist i kohëve tona ka stu- në rrjetin familjar, seksual e shoqëror; këtë ama hej. Po guri nuk shkepej nga toka sikur të ish- mpleksin e Edipit”- të cilin e ndjek motivi i diuar njeriun në prani dhe mosprani, ka studi- e arrin vetëm duke e dyzuar lakminë dhe duke te me rrënjë të thella. Kështu i ndodhi edhe mallkimit të fisit, trajtohen histori ku ndodh uar parimet e jetës duke thyer “tabu”, ka stu- e ndrydhur atë në pavetëdije. Kështu pra, sub- me të thella. Kështu i ndodhi edhe me Gurët incesti dhe nga ky incest nuk dalin njerëz nor- diuar letërsinë dhe artet. Ndër shumë të tjera jekti njerëzor që rezulton nga proçesi edipal e tjerë. mal, por qenie të ndryshme si zhapi apo peshk Frojdi shprehet: “I moralshëm është njeriu që është një subjekt i dyzuar, i cili rreket sa andej- - Mosqofsh ti, o fshat, që gurët i mbake me fytyrë njeriu, njerëz me dy sy qorra, njerëz reagon ndaj tundimeve të brendshme pa rënë këndej midis vetëdijes dhe pavetëdijes; kjo e lidhur dhe qentë lëshuar, -mallkoj plaku fs- më një këmbë. pre e tyre”. Frojdi ishte një arsye tepër serioze fundit rrezikon të shfaqet në çdo kohë dhe ta hatin. Dihet se në momentet që nuk ruhen raportet që kërkohet t’u vinte në ndihmë njerëzve që torturojë atë. Që nga ajo kohë atë e quajtën Fshati dhe normat e përcaktuara nga shoqëria ndodh vuanin nga sëmundjet nervore dhe gjatë anal- Duke vrojtuar fazën imagjinare, duhet marrë Mosqofsh dhe emri i parë iu harrua”. incesti, shmangia nga norma, humbja e vler- izës, në plan të parë duhen nxjerrë konflikti në konsideratë një situatë në të cilën faktik- ave njerëzore dhe përzirja e gjakut të famil- aktual dhe shkaku përcakues i sëmundjes. Në isht bëjnë pjesë vetëm dy koncepte: fëmija “Fshati Mosqofsh ishte nga më të mëdhen- jarëve mes njëri-tjetrit përmes marrëdhënieve këtë rast objekti i studimit tonë ka dy rretha- dhe trupi i tjetrit, i cili në këtë fazë është nëna jtë e krahinës së Ndërmale; kishte dyqind sh- intime. Këto lloj historish janë dhe kanë qenë na, dy shkaqe, autori vetë që i vë në pah këto dhe që për fëmijën mishëron realitetin e jash- tëpi dhe rreth dy mijë banorë. Nga lindja kishte prezente që në lashtësi si dhe vijojnë edhe dukuri dhe njerëzit që i shkelin normat tëm. Situate “diadike” kthehet në situatë “tri- kodra të buta me dushk, që vinin duke u ngji- aktualisht edhe sot. Ky fenomen ndodh si në themelore të njerëzimit. Libidoja zëvendëson adike” në momentin kur babai shfaqet duke tur dhe pikën më të lartë e arrinin në malin e vendet primitive ashtu edhe në vendet të ash- një seksualitet të ndarë në shumë degë, në një dhënë fund kësaj skene harmonike. Babai sim- Korinit, shkëmb i zhveshur, me shtatë maja të tuquajtura të “qytetëruara”. Duke dashur të njësi dinamike, në mungesë të së cilës këta bolizon atë që Lacan- i e quan Ligji, i cili ësh- larta, mbi dy mijë metra mbi nivelin e detit. ruhen raportet e drejta brenda fisit dhe famil- përbërës me domethënie të njëanshme nuk të fillimisht tabu shoqërore e bazuar mbi in- Nga veriu kishte kodra, qafa, përrenj të thellë jes, shoqëria ka ngritur rregulla të shkruara dhe janë gjë tjetër vetëm se veprimtari të mund- çestin. Shfaqja e babait e shkëput fënijën nga dhe humnera, që e ndanin nga fshatrat e tjerë të pa shkruara siç kanë qenë të fuqishme nenet shme. Duke na ardhur në ndihmë edhe Eric trupi i nënës dhe e degdis fëmijën në “qilarin të krahinës së Ndërmale. Nga jugu kishte sh- kanunore që ka vende të cilat i zbatojnë edhe Fromm me veprën e tij të njohur “Gjuha e e pavetëdijës”, fëmija do ta ndrydhë dëshirën tatë qafa malesh; nga perëndimi kishte cekën, në ditët tona, ku tregohet që vajzat dhe djemtë harruar” arrijmë të njohim disa nga simbolet e tij të fajshme vetëm kur të njohë tabunë apo lumin dhe përtej tij, kodra me dushk, që ua nuk kishin të drejtë, nuk kishin tager, të men- e psikoanalizës. Kemi tre lloje simbolesh: ndalesën të simbolizuar nga babai. linin vendin pyjeve të ahut e të pishës. Në dojnë për martesat e tyre, sepse i martonte 1- I pranuar (konvencional) Pavetëdija nuk është një zonë private tur- këtë fshat ishte problem shtimi i nurmjit të familja pa i pyetur fare, ose në raste kur ishin 2- I rastit (aksidental) bulente “brenda nesh”, por rezultat i raporteve njerëzve me të meta mendore e fizike. Fshati jetimë i martonte fisi. 3- I përgjithshëm (universal). tona ndaj njëri-tjetrit. Pavetëdija është si të kishte njëzet qorra, prej të cileve tetë ishin Kultura shqiptare tradicionale karakterizo- Motivi kryesor i shoqërisë njerëzore ka, tek thuash më tepër “jashtë nesh” sesa “brenda qorra dysysh, shtatë vetëm me nga një sy; pesë het nga një numër shumë i madh normash e fundja, natyrë ekonomike. Është Freud-i dhe nesh”, bile ajo ekziston më tepër “midis nesh”, i kishin dy sytë, por njëri vështronte në tokë e kulturore të detajuara, të cilat rregullonin të jo Marx-i ai që pohon një gjë të tillë në librin pikërisht ashtu si lidhjet tona. Ajo është e tjetri në qiell; shtatëmbëdhjetë ishin sakatë gjithë sistemin e marrëdhënieve, të komuni- me titull “Hyrje në psikoanalizë”. Ajo që e ka pakapshme jo pse është varrosur diku thellë në gjymtyrët ekstreme: kishin lindur pa një kimeve të shumëanshme të anëtarëve të saj. dominuar dhe dominon deri në ditët e sotme në shpirtin tonë, por ngaqë përbën një lloj këmbë ose pa një dorë; njëzet e tre kishin nga Por për problematikën e marrëdhënieve mar- historinë njerëzore është domosdoshmëria për rrjeti gjidand të ngatërruar, që na rrethon dhe tre gishta në secilën dorë, kurse njëmbëdhjetë tesore dhe sidomos seksuale norma të tilla të punuar; për Freud-in kjo domosdoshmëri e është i lidhur kaq fortë me jetën tonë saqë nga shtatë gishta në duar. Gjashtëmbëdhjetë jantë të pakta, si të thuash, më anemike, madje pamëshirshme nënkupton që njeriu duhet të nuk mund ta përkufizojmë kurrë me saktësi. vetë ishin veshëllapushë, dymbeëdhjetë pa të shprehur në trajta më të tërthorta. Në kanu- shtypë disa nga prirjet e tij për të shijuar Imazhi më i përshtatshëm për të përshkruar veshë fare, kurse katërmbëdhjetë me veshët sa net shqiptare, si “legjislacione” të pashkruar kënaqësitë e jetës. Çdo njëri i nënshtrohet këtë lloj rrjeti, i cili ndodhet jashtë nesh dhe të pulës. Njëzet e dy ishin ulokë e nuk ngri- që rregullonin gjithë funksionimin e shoqërisë proçesit që sjell me vete ndrydhjen e “parimit në të njëjtën kohë është lënda nga e cila për- heshin në këmbë fare, dymbëdhjetë shqiptare tradicionale, ka norma të pasura për kënaqësi” nga “parimi realitet”, siç i quan bëhemi, do të ishte vetë gjuha. Për Lacan-in zvarriteshin; njëzet e katër ishin plotësisht të marrëdhëniet martesore dhe shumë më pak për Freud-i; për disa prej nesh kjo ndrydhje mund vetëdija është rezultat i gjuhës, një proçes i çmendur, kurse njëmbëdhjetë të çmendur se- ndëshkimin e atyre që tradhëtonin kurorën, të marrë përmasa të ekzagjeruara dhe të sh- dëshirës, i cili vihet në lëvizje nëpërmjet difer- zonalë. Tetëmbëdhjetë vasha dhe njëzet e dy sidomos për gratë. Në të gjitha kanunet e sho- kaktojë sëmundje. encës. Kur futemi në rendin simbolik të gjërave djem, në vend të organeve gjenitale, kishin qërisë tradiconale shqiptare përvijohen qën- Kjo sëmundje njihet me emrin neurozë. jemi future tek gjuha vetë, e cila nuk është përkatësisht nga një të çarë fare të vogël dhe drime krejt jotolerante ndaj marrëdhënieve Foshnja thith nga gjiri i nënës qumësht dhe diçka që i nënshtrohet kontrollit të individit. diçka si sisë, që vlenin vetëm për të bërë ujët seksulae paramartesore ose jashtëmartesore. zbulon se ky aktivitet i domosdoshëm bi- Në të kundërt gjuha, siç e pamë, na dyzon, e hollë. Pleqtë e Mosqofshit dëshmonin se në Burri kishte të drejtë ta vriste gruan e vet për ologjik përbën në të njëjtën kohë kënaqësi. ajo nuk është aspak një instrument të cilin të kaluarën e hershme gjendja nuk kishte qenë tradhëti bashkëshortore. Në mendësinë tradi- Për Freud-in ky zbulim përfaqëson agimin e mund ta manipulojme qetësisht. Gjuha na e tillë. Fort rrallë mund të shikoje një njeri cionale të shqiptarëve vrasja për çështje nderi parë të seksualitetit. Raporti me nënën fiton paraprin gjithmonë, qëndron gjithmonë “në me të meta mendore e fizike. Atëherë çdo burrë konsiderohej si “pushkë me faqe të bardhë”, kështu një dimension të ri libidinoz. E gjithë vendin e saj” dhe prêt të na tregojë vendin kishte vetëm një grua dhe çdo grua kishte si “detyrë që i zbardh faqen çdo burri, të cilit kjo mund të cilësohet si një “autoerotikë”, një tonë në të. Ajo qëndron dhe na prêt, pak a vetëm një burrë, thonin pleqtë, duke ia lënë i cënohet nderi”, si “detyrë e çdo burri për të term në të cilin Fredu-i përfshin të gjithë sek- shumë ashtu siç bëjnë prindërit; nuk do të sakatllëkun në derë asaj ndjenje amorale që ruajtur dinjitetin e vet e të familjes, “detyrë e sualitetin fëmijëror. Fëmija gjen kënaqësi ero- mund ta zotërojmë atë kurrë apo t’ia nënsh- kishte përfshirë burrat e këtij fshati që u hip- burrave për të ruajtur të pacenuar nderin e tike tek trupi i tij, pa qenë në gjendje ta për- trojmë atë qëllimeve tona, ashtu nuk do të nin grave të njëri-tjetrit. Thuhej që në Mosqof- fisit”. Në kushtet e një organizimi të tillë të ceptojë atë si një objekt unik. Prandaj auto- jemi asnjëherë në gjendje të shpëtojmë nga sh trembëdhjetë burra kishin marrëdhënie bren- shoqërisë, të rinjtë dhe të rejat ishin të privuar erotika duhet diferencuar nga “narcizmi”; një roli dominant që luajnë prindërit gjatë formimit da fisit, kurse për kushërira, halla, teze etj, nga komunikimet e drejtpërdrejta me njëri- gjendje psikologjike, në të cilën trupi apo egoja tonë. Gjuha, pavetëdija, prindërit, rendi sim- nuk pyeste kush. tjetrin, ishin pothuajse krejtësisht të privuar si e tërë kthehet në një objekt të dëshirës li- bolik këto koncepte nuk janë sinonime, por Ngaqë shumica e fëmijëve ishin të lindur nga marrëdhëniet dashurore para dhe jashtë- bidinoze. Në stadin e tij si burrë në embrion, gjenden të lidhura ngushtë me njëri-tjetrin. jashtë martese, nuk ishin aspak çudi që të kish- martesore. Vajzave u ndalojej të shikonin në mashkulli rritet i shoqëruar nga ato i mazhe Nganjëherë ato grupohen nën emrin “Tjetri”; in marrëdhënie seksuale vëllai me motrën, pasi sy një djalë të panjohur edhe nëse kryqëzo- dhe praktika, të cilat shoqëria rastësisht i kon- dmth, diçka, e cila, ashtu si gjuha, është gjith- ata nuk i nihnin për të tillë njeri-tjetrin. Imor- heshin në rrugë. Kësisoj marrëdhëniet intime sideron si “burrërore”. Një ditë do të bëhet monë para nesh dhe përpiqet të na ikë, diçka aliettit të përgjithshëm, i shtohej edhe inçes- jashtë kontrollit totalitar të familjes konsid- baba dhe do ta përkrahë shoqërinë nëpërmjet që na ka bërë të jemi subjektet që jemi, por ti. Kishte edhe raste inçesti që nuk vinte nga eroheshin “mollë e ndaluar”. Në fillim të shek kontributit të tij në riprodhimin seksual. Nëse që do të jetë gjithmonë përtej mundësive tona padijenia. Frejk Fjegërdungu flinte me të dyja XX Edith Durham ka shkruar: “Shqiptarët .. vogëlushi nuk është në gjendje ta kapërcejë të zotërimit. Dëshira jonë e pavetëdijës priret motrat që mbeten shtatëzënë dhe, mbasi një këta njerëz që jetonin sipas rregullave të tyre, me sukses kompleksin e Edipit, ai do të të jetë gjithmonë nga Tjetri në formen e një realiteti viti, në vend të fëmijëve, njëra lindi një zha- nuk e llogarisnin fare jetën kur vinte puna për seksualisht i paaftë ta përmbushë si duhet një ekstremisht të kënaqshëm, të cilin nuk mund pi, kurse tjetra një peshk me fytyrë njeriu. Fre- të ruajtur të panjollosur nderin e tyre. Jo rol të tillë. Fëmija zotëron tashmë një ego apo ta sundojmë asnjëherë. jk Fjegërdungu vdiq i çmendur at vit që la çdokush në një vend të “qytetëruar” do të ish- një identitet individual, një pozicion specifik 16 - Qershor 2011 nr. 62 Adem Demaçi vizitoi Dibrën e Madhe opinion Shqiptarëve nuk ju duhen shumë parti Nga: Rexhep TORTE ne vetë, mos t’i kemi gjyqet dhe prokurorët rogativat që të mund të punojë sa duhet. ndërkombëtarë siç kemi sot Eulexin, por t’i “Si qeveri ajo është nën kontrollin e tjerëve, Në mëngjesin e të shtunës më datë 25 qershor kemi të gjitha tonat. Ende jemi një shtet me duhet t’i plotësojë disa kërkesa që janë para 201, në rrugët e qytetit të Dibrës së Madhe, shumë pengesa e bariera. Pa trupat roje në nesh, duhet të shkojë të bisedojë me Serbinë bashkë me njerëz të tjerë ecën edhe një burrë Kosovë ne nuk mund të qëndronim, sepse Ser- edhe atëherë kur Serbia thotë hapur se nuk e i imët. Duke ecur i menduar sikur mbi supe bia është e armatosur gjer në dhëmbë, kurse pranon Kosovën, kur Serbia ka kërkesa absurde t’i rëndojnë tonelatat e vuajtjeve dhe shqetësi- ne jemi të çarmatosur krejtësisht. I kemi disa ndaj nesh. Nuk na i jep origjinalet e doku- meve të qindra vjetëve. Ai bie menjëherë bë pengesa përpara ndaj nuk mund t’i themi vetes mentave që na i ka vjedhur. Kur është tërhequr sy se është dikush që vjen nga larg, i thjeshtë se jemi krejtësisht të pavarur. Përkundër këty- nga Kosova na i ka marë të gjitha dokumentet dhe me vështrim të menduar, ai takohet me re probleme që i numërova Kosova po hec kadastrale dhe dokumente e regjisrime tjera, shumë njerëz të qytetit. Është Adem Demaçi, përpara falë faktorit ndërkombëtar, sidomos dhe thotë se do na i jep kopjet. Kjo nuk ka i cili ka ardhur për një vizitë në këtë qytet me Amerikës, e cila e ka kuptuar se lëshimet që i bërë vaki asnjëherë. Serbia sillet sërish si një traditë shqiptare. Tek ulet në një vend për të janë bërë Serbisë nuk kanë qenë me vend, e ka fuqi imperiale ndaj nesh, kurse bashkësia pirë kafe i afrohen të gjithë gazetarët dibran kuptuar se duhet Kosovës t’i jepet një mbësh- ndërkombëtare ende nuk ka ardhur në situatë dhe ai nuk përton të japë vështrime kritike për tetje ashtu siç e meriton populli shqiptar. Një që ta shtrëngojë Serbinë që të sillet si një faj- situatën politike në Maqedoni, Kosovë dhe numër i shteteve kryesore të Evropës gjithash- tore, agresore e gjakatere, por mundohet ta bëjë Shqipëri. Tek e dëgjojmë duke folur, e kup- tu janë në anën e popullit shqiptar të Kos- një partnere nga një shtet mafioz e kriminel, tojmë menjëherë se filozofia e mendimeve ovës, dhe në një mënyrë ia bëjnë me dije Ser- nga një shtet që lau me gjak Slloveninë, politike të Adem Demaçit është shumë e bisë se nuk mundet Serbia vetëm të kërkojë e Kroacinë, bëri kërdinë që se kishte parë bota Adem Demaçi thjeshtë dhe shumë e kuptueshme. Mendimet të kërkojë, e të mundohet edhe më tutje ta në Bosnjë dhe Hercegovinë, e bëri njëqind mijë të tepërta. Nuk i duhen Shqipërisë 30 parti, e tij politike nuk kanë nevojë të analizohen copëtojë Kosovën. Serbia duhet të reflektojë e të zeza në Kosovë” , sqaron Demaçi. nuk i duhen Kosovës 20 parti, nuk i duhen për ta kuptuar se çka ka dashur të thotë. Adem të pajtohet me Kosovën kështu si është Koso- Për Mandelën e shqiptarëve, bashkësia pjesës shqiptare në Maqedoni 7 parti, nuk u Demaçi nuk filozofon shumë për të kërkuar va, duke e respektuar tërësinë territoriale të ndërkombëtare i ka interesat e veta, donë që duhen shqiptarëve në Mal të Zi 4 parti, Lug- pak. Nuk flet pak për të thënë shumë. Flet Kosovës”, thekson Demaçi. ta tërheqë Serbinë në BE, don që ta shkëpusë inës së Preshevës 4 a 5 parti. Ne na duhen vetëm atë që duhet thënë dhe atë më esen- Në pyetjen, a jeni të kënaqur me atë që nga zinxhiri i varësisë nga Rusia, Mirëpo Ser- aqë parti sa të mund të funksionojmë. Du- cialen. Në fakt, ai nuk kërkon as shumë e as është arritur gjertani, Demaçi u përgjigj se, “ bia duke e ditur këtë punë, se bashkësia ndërko- het të jemi të bashkuar shumë dhe fortë që të pak, por kërkon vetëm atë që popullit tonë i Nuk mund të jemi të kënaqur sepse jemi bira mbëtare luan me letra të hapura, Serbia i sheh mund t’i përballojmë të gjitha sfidat para të takon. Në deklaratat e tij kur nuk ka qenë dem- e fundit e kavallit, jemi shteti më i prapambe- këto letra dhe e ngrenë pazarin, paraqet kërke- cilave ndodhemi, sepse kemi punë me fqinj, agog, që premton e nuk zbaton. Demaçi e flet tur i Evropës. Ne kemi kushte e rrethana naty- sa tjera, duke krijuar një situatë absurde. të cilët të gjithë na kanë borxh, sepse të gjithë atë që e mendon pa i logaritur konsekuencat rore, pasuri mbitokësore e nëntokësore, kemi “ Evropa ende se ka kuptuar se Serbia ende i kanë pushtuar tokat tona, dhe të cilët nuk dhe pasojat që mund t’i vijnë nga njerëzit prim- rininë, kemi popullin e ri ku më shumë se është një shtet nacionalist, fundamentalist, janë të interesuar që shqiptarët të faktorizo- itivë, qofshin nga tanët apo të palës së armikut. gjysma e popullsisë është nën 30 vjeç, kemi çetnik, i cili ende nuk e ka pranuar realitetin, hen, sepse duan që t’i mbajnë ato toka që na Për Kosovën thotë se tani më ajo është e fuqi, energji të madhe, e cila është e papër- ende nuk e pranon Kosovën. Për ta njohur kush i kanë grabitur. Gjithashtu kemi punë edhe pavarur, por “ ka edhe disa pengesa që ajo dorur, sepse nuk ka ende kapital, s’ka fusha është Serbia, mjafton ta pyesish Serbinë, a je me disa nga shtetet prosllave, orthodokse si pavarësi të rrumbullakësohet”. ku të përdoret kjo energji njerëzore. Ne do të e gatshme ta pranosh Kosovën. Ajo do të Greqia e shtete tjera, të cilat bashkëpunojnë jemi të kënaqur kur të arrijmë ta zhvillojmë përgjigjet, jo. Kjo ndodh sepse shumicën dër- me Serbinë. Rusia e ka strategjitë e vet për të KEMI PAVARËSI, POR vetveten, të jetojmë nga industria jonë, ta muse të pushtetit në Serbi e përbëjnë çetni- mos lejuar që Serbia të futet në BE. Kemi mbushim buxhetin nga prodhimet tona, të kët, fashistët e kriminelët. Evropa duhet ta probleme aqë të mëdha sa që luksi i shumë KA EDHE PENGESA bëhemi të pavarur ekonomikisht, që është një kuptojë këtë.”, thotë Demaçi. Ndërkaq Ameri- partive, në të vërtetë është një përçarje e fu- punë shumë e largët për neve që shohim pak ka e ka kuptuar para të gjithëve, por besoj se qisë sonë politke, e cila është në dëm edhe “ Kemi disa kontrolle ndërkombëtare, kemi më larg”. edhe tjerët do ta kuptojnë këtë punë, dhe të Shqipërisë, edhe të Kosovës edhe të pjesëve edhe disa pengesa në Kushtetutën tonë ku nuk atëherë do të hapet rruga për një proces të ri, tjera shqiptare në Maqedoni e gjetkë”, kërkon guxojmë të bashkohemi me askend. Jemi sh- EVROPA S’E KA KUPTUAR ku Kosova do të mund të përparojë shpejt, do Demaçi nga shqiptarët. tet që gjertani jemi pranuar nga 76 shtete, të pranohet nga bota shpejt, do të hapen Pyetjes se, a ka mundësi që kosova të jetë por duhet të pranohemi nga dy të tretat e sh- FYTYRËN E VËRTET TË SERBISË mundësi për një zhvillim të shpejtë të Kos- konfederatë me Shqipërinë, ai u përgjigj, “ E teteve të botës, që të bëhemi anëtare e KB dhe ovës. Ka disa hapa pozitivë në këtë drejtim. kemi të ndaluar me kushtetutën nga Projekti i shtet sovran i pranuar nga bota. Kemi një pjesë Megjithatë, thotë Demaçi, duhet ta themi “ Me Shqipërinë i kemi hequr ato kufizime Ahtisarit që Kosova s’ mund të bashkohet me të territorit të Kosovës që ende mbahet nga të vërtetën, nëse shikojmë nga e kaluara, doganore. Kemi marë vendim që të bëjmë një askend. Unë mendoj se do të vjen koha që të sigurimsat e Serbisë nën pushtimin e tyre. atëherë jemi më mirë se kurrë në historinë abetare të përbashkët për të gjithë shqiptarët, shkelet ai projekti i Ahtisarit, sepse u bë en- Kemi probleme të cilat ende janë të pazgjidhu- tonë. botimin e teksteve shkollore, qarkullimin e kas për ta bindur Rusinë që të lejonte që Kos- ra. Ekonomia është në gjendje katastrofike, më “Mirëpo kur e shikojmë para Evropën, mallrave etj. Është një fillim i cili premton se ova të mund të lirohej nga Rezoluta 1244 dhe shumë ardhura fitohen nga doganat se sa nga atëherë shohin se jemi shumë prapa. Ambici- Kosova, duke u mbështetur në vendosmërinë të nxirrej një rezolutë tjetër. Kjo nuk u bë, prodhimi. Bujqsia ëshë ende e prapambetur, et tona janë që ta zëmë botën, sepse kemi e Amerikës që ta përkrah idenë e shqiptarëve prandaj duhej të anulohej ky projekt, por këtu më shumë se gjysma e popullsisë e aftë për kapacitete, kemi mundesi, kemi energji e që të jemi të pavarur, ndoshta edhe të bash- udhëheqësia jonë u tregua oportuniste dhe nuk punë nuk mund të punësohet. Jemi shtet i ri i dëshirë që ta bëjmë këtë punë, por njëherë i kuar, unë besoj se do të shkojmë përpara”, e bëri punën që duhej ta bënte. Tani jemi fu- shpallur para tre viteve si shtet i pavarur, por kemi pengesat që besoj se dalëngadalë do t’i thotë Demaçi. tur në një kurth pa nevojë.. Sikurse i kemi sh- jemi ende larg nga një pavarësi e vërtetë. Pa- largojmë”. I pyetur për numrin kaqë të madh të par- katërruar edhe kurthet e tjera gjatë historisë, varësi e vërtetë don të thotë ta kemi ushtrinë Për Qeverinë e Kosovës, thekson se “Qeveria tive shqiptare, Demaçi , theksoi se, “Në kre- besoj se edhe këtë kurth do ta shkatërrojmë”, tonë, ta kemi policinë tonë që ta komandojmë e Kosovës nuk i ka të gjitha konpetencat e pre- jt hapësirat shqiptare partitë e shumta janë tha në fund Adem Demaçi.
BËHUNI PJESË Pajtohuni E GAZETËS! Shkruaj në gazetën Pajtimi në gazetë kushton 600 lekë në vit dhe ti “Rruga dhe gazeta ju vjen me postë në shtëpinë tuaj* mendimin e Arbërit” tënd! Tel. (04) 22 33 283. E-mail: [email protected]. Numri i radhës së gazetës do të dalë çdo të diel të fundit të muajit. * Për ata që duan që gazeta t’ju shkojë me postë në shtëpi, ju lutem konfirmoni në redaksi adresën e saktë
Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “[email protected]”. Tel. 00355 4 22 33 283. OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË nr. Qershor 2011 - 17 62 arsim
Nga: BASHKIM LAMI
Ramiz Alliu, është një figurë me kontrib- ute të veçanta në hapjen e shkollave të para në gjuhën shqipe, në fshatrat e Dibrës, që nuk mund të harrohet nga një shoqëri e demokra- tizuar. Lindi në fshatin Strikçan të Zerqanit më 1894. Në moshë të vogël i ati i tij, Ibrahi- mi, e mori në Stamboll, ku jetonte e punonte edhe vetë. Ramizi kreu plotoren dhe tri klasë të Liceut të Sulltanies në Stamboll dhe më 1912 me shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë kthehet në Strikçan, ku solli edhe disa Abe- tare Stambolli për mësimin e gjuhës shqipe, që u përdorën nga fëmijët e Strikçanit. Në vitet 1914-1916 ka punuar si mësues në sh- kollat, në fshatin Çepan të Skraparit dhe në Çorrush të Mallakastrës. Kështu e filloi vep- rimtarinë e tij atdhetare Ramis Alliu nëpër Ramiz Alliu Selim Alliu, Mësuesit të Popullit Sabri Alliu Shqipëri dhe në fshatin e lindjes, Strikçan, ku me forcat e tij hapi shkollën e parë shqipe. Janë gjëra të pa imagjinuara, por reale se si njerëzit tanë të etur për dije, mësonin të shk- ruanin e të lexonin në gjuhën e tyre amtare pa Familja Alliu e Strikçanit dhe ndërtesa dhe orendi shkollore , ku në vend të dërrasës së zezë, përdoreshin rrasat e gurit. Dhjetëra ishin ata që mësuan alfabetin e gju- hës së tyre pa patur shkolla e mësues, me disa 15 mësuesit e paharruar abetare që silleshin nga kurbetçinjtë e Stam- bollit, Sofjes, Bukureshtit, etj. Kjo qe bërë si punon toger, por pasioni i tij ishte puna me zultate shumë të larta, u emërua mësues në shokët dhe i punës pasionante me nxënësit, detyrë e ndjerë në shpirt, nga shqipëtarët që fëmijët, të cilët i mësonte me shumë dashuri Pepel të Gjirokastrës, pastaj kryemësues në sidomos në punën e pavarur, në konkretizimin lirinë dhe arsimin i shihnin të pandara. edhe pse dukej i rreptë. Më 1929 kaloi në punë Trebisht; mësues në Ushtrimoren e Elbasanit; e temave të mësimit dhe në orët metodike. Ai Ibrahimi, në Stamboll, u përfshi në lëvizjen si mësues në fshatin Zogje, ndërsa më 1932 drejtor shkolle në Zerqan; punon ca kohë në është dekoruar me urdhërin e lartë “Naim e xhonturqve të rinj dhe u kujdes për Telat ishte mësues në Fushë-Bulqizë, kur në Vajkal Ministrinë e Arsimit dhe vendoset për kohë të Frashëri”. Edhe pse ishte në pension, u aktivi- Pashën për sa kohë që ai ishte në burg, duke u ishte mësues Osman Topçiu nga Kruja e përsëri gjatë në detyrën e Përgjegjësit të Seksionit të zua në drejtimin e degës së PD në Bulqizë në treguar shumë besnik ndaj tij. Pasi doli nga më 1934 në Zogje, ku kishte 40 nxënës(sipas Arsimit në Dibër, duke u bërë figura më pop- disa fushata zgjedhore, duke reflektuar kur- burgu Telat Pasha u bë përsëri Kryeministër i F.Dacit në librin “Historia e arsimit shqip në ullore në rrethin e Dibrës. , duke qenë gjith- doherë kulturë, dinjitet e korrektësi. Turqisë dhe të birin e Ibrahimit, Ramizin të Dibër”, faqe 31). monë pranë arsimdashësve, që i motivonte për Ramiz Alliu (i ri), i biri Sabriut; mbaroi cilin e pati birësuar, e morën nga kursi i oficer- Ramiz Alliu ndihmoi në hapjen dhe mirë- nevojën e shkollimit të rinisë dibrane në të shkollën e mesme në Bulqizë; UT në fakulte- ave në Shkodër dhe e dërgojnë në Akademinë funksionimin e shkollave shqipe edhe në fs- gjitha profesionet për të cilat kishte nevojë tin e gjeologjisë dhe është inxhinier i çpimit Ushtarake të Vienës në vitet 1916-1918, ku hatra të tjerë të prefekturës së Dibrës(sipas një përparimi i shoqërisë. Emri i Selim Alliut kuj- të puseve. Ka punuar në emigracion dhe sot ka qenë student edhe Ahmet Zogu. U kthye shkrese nr 3101 datë 31.12.1931 të kësaj tohet me respekt e mirënjohje nga çdo dibran punon në Inspektoriatin e Lartë të Punës në në Atdhe pas vdekjes së Telat Pashës nga at- prefekture), si në Fushë-Bulqizë, Tërnovë, So- që e ka njohur apo që e gjen të gjallë në his- Tiranë e Durrës. entati që iu bë në Berlin. Më 1919-1921 em- pot, Peladhi, Godvi, Valikardhë, duke qenë torinë e arsimit të dibrës. Ai qe vazhdues i Për fat të keq veprimtaria atdhetare e Ra- rohet kryesekretar bashkie në Zerqan, ndërsa një udhërrëfyes dhe inkurajues për mësuesit e denjë i profesionit të mësuesit nga kjo familje mis Alliut u la në harresë për arsye politike më 22 prill1922 emrohet mësues po në Zer- tjerë që shërbyen në këto fshatra. Kudo që shër- dhe për merita të veçanta në arsim e shoqëri edhe gjatë regjimit mbretëror, pasi kishte bind- qan, ku qëndron deri në fund të vitit 1924. beu të gjithë e kujtojnë si njeri të pa lodhur, është vlerësuar me titullin e lartë “Mësuesi i je demokratike dhe për këtë në vitet 1937-1939 (sipas F.Dacit në librin “Historia e arsimit për edukimin e brezit të ri me dashuri për dijen popullit”. Selim Alliu vdiq në pension më ka qenë i arratisur në fushën e Bonatit në Sara- shqip në Dibër”, faqe 218). dhe atdheun. Atdheut mund t’i shërbehet ma 13 korrik 1977, duke mbetur i pa harruar nga jevë. Ai urrente pushtuesit dhe përkrahte pa Pasi kishte ndjekur me interes kuvendet e mirë me dijet, që merren në shkollë- thoshte sjellja, puna dhe vepra e tij shembullore. rezerva idenë e pavarësisë, por mbajti qëndrim organizuara në krahina të Dibrës, si në Arras, Ramizi në takimet me fshatarët, kudo që sh- Nga familja “ALLIU” e Strikçanit janë rri- indiferent ndaj luftës pasi ishte antikomunist në Gropat e Ujkut, etj. Ramiz Alliu që ishte konte, për të rritur pjesmarrjen nëpër shkolla, tur e shkolluar plot djem e vajza, ku vetëm dhe komunizmin e quante mashtrim për të sekretar bashkie në Zerqan, mori pjesë aktive sidomos të vajzave që pengoheshin nga men- mësues kanë punuar 15 veta si: Ramizi, Seli- varfërit, ide që nuk i çfaqi hapur, për shkak të në Lidhjen e Dhoksit me atdhetarët Elez Isufi, taliteti i prapambetur i prindëve. Që nga viti mi, Hyseni, Sabriu, Bujari, Rifati, Samiu, rrezikut që sollën reprezaljet e komunistëve. Halit Lleshi, Zija Dibra, Mehmet Duriçi, Jas- 1939 dhe deri me 15 janar 1947 punoi si Hikja, Shega, Naimi, Naxhija, Doriana, Nada, Veprimtaria e Ramiz Alliut është vlerësuar har Zeneli, Ramiz Daci, Bajram Curri, Destan mësues në fshatin e tij të lindjes në Strikçan. Alberti, Irena, ndërsa në profesione të tjera; me dekretin nr.478 datë 06.03.1993 të ish Puca, Ali Islami, Bajram Zeneli, etj. ku tri- Ai e mbajti shkollën hapur gjatë luftës së dytë Ahmeti, Suriu, Besniku, Iliri, etj, si dhe më Presidentit Sali Berisha, që e ka dekoruar me mat bisedonin shtruar tek Duriçët në Vajkal, botërore, duke përdorur shpenzime të veta për të rinj të po këtij fisi, që punojnë në profe- urdhrin “Naim Frashëri” të klasit të Parë (pas për gjëndjen e krahinave të Dibrës nga pushti- libra, lapsa e fletore. Pas çlirimit dha një ndi- sione të ndryshme, në Zerqan; në Bulqizë; në vdjekjes) me motivacionin “Është shquar për mi serb dhe masat e menjëherëshme që du- hmë të vlefshme edhe në luftën kundër Tiranë dhe në disa vënde të botës si, Greqi, kontributin e dhënë në fushën e arsimit, për heshin marrë për luftën në një front të bash- analfabetizmit.Para vitit 1939, por dhe deri Itali, Sh.B.A, etj . punë me passion dhe përkushtim në edukimin kuar ndaj shovinistëve serb.(sipas F.Dacit në në vitin 1947 punoi si mësues në fshatin e tij I biri i Ramizit, Sabri Alliu, i dl 1935, ish- e brezit të ri”. Po kështu në familjen “Alliu” librin “Burri i madh i Bulqizës”, faqe 98) Në të lindjes në Strkçan deri sa u nda nga kjo jetë te vazhdues tjetër i denjë i profesionit të kanë medaljen “Mësues i Popullit”, Selim Alliu këtë takim mendimet e Ramiz Alliut, që kish- papritmas, më 20 janar 1947. Ai mbeti një mësuesit. Ai mbaroi filloren në fshatin e dhe medaljen “Naim Frashëri” Sabri Alliu. te edhe njohuri të artit ushtarak, u dëgjuan shëmbull i shkëlqyer i përhapjes së arsimit lindjes; shkollën unike në Zerqan; të mesmen Punova me kënaqësi, që në këto pak rresh- me mjaft interes për problemet e kohës. shqip në të gjithë zonat ku punoi pa u lodhur Pedagogjike në Elbasan; Institutin e Lartë ped- ta të sistemoj këto të dhëna, që të njohim disa Në shkollën e Zerqanit. Ish nxënës të tij si me devotshmëri të lartë për Atdheun. agogjik për gjuhë-letërsi në Shkodër dhe punoi kontribute e vlera njerëzore e kulturore të një Bilall Çela, Abaz Bici, Xheladin Llagaçi, Ta- Mësuesit të Popullit, Selim Alliu u shkol- si mësues në Strikçan, Radovesh, Smallik, Sof- prej familjeve të shquara të Dibrës, që për një hir Bici, Shahin Lami, Muharrem Tançi, Ibra- lua nën kujdesin e Ramis Alliut, që luajti një raçan e Drejtor i shkollës 7-vjeçare në Bul- periudhë më shumë se një shekull, ishin shëm- him Hida, Selim Alliu etj. e më vonë Ramadan rol të rëndësishëm në arsimimin e fëmijëve qizë. Më pas u la të punoj vetëm mësues në bull i paharrueshëm për të gjithë ata që i njo- Hoxha, Ramiz Gjoka, etj. e kujtonin me res- të fisit “Alliu” dhe të intelektualëve të tjerë të Bulqizë, sepse dy motrat e tij Sadetja dhe Sar- hën. pekt të veçantë si mësues pasionant e njohës i shquar, mësues, inxhinjerë dhe mjekë,etj. të ia qenë të martuara në një familje patriotike Shkrimin ia kushtoj me respekt Ramiz Al- shtatë gjuhëve të huaja, kërkues për cilësi e shpërndarë në të gjithë vendin tonë. Me këm- në Zerqan, që u shpall kulake nga regjimi dik- liu-t, mësuesit të babait tim Shahin Lami, si nivel të lartë, sidomos për bukurshkrimin pasi bënguljen e Ramizit si mësues i vjetër, Selim tatorial komunist deri në vitin 1991, kur u dhe Sabri Alliu-t, kolegut tim të shumë viteve të gjithë ish nxënësit e tij kanë pasur shkrim Alliun u shkollua në Internatin e Kastriotit më vendos pluralizmit politik. Sabriu gjatë të gjithë dhe të gjithë mësuesve”ALLIU” e mësuesve të shumë të bukur dhe aftësi për të kryer me suk- 1928 dhe në Normalen e Elbasanit më 1934. kohës që punoi si mësues ishte një shëmbull i tjerë në të gjithë Atdheun, që sakrifikuan në ses detyra të rëndësishme. Në vitet 1924-1925 Selimi pasi mbaroi shkollimin e kohës me re- veçantë i marrëdhënjeve të mira me të gjithë rrugën e dijes e të lirisë, për popullin tonë.
BASHKËPUNO EDHE TI < [email protected] > 18 - Qershor 2011 nr. 62 Lidhja e shkrimtarëve të Kosovës në Dibër të Madhe. Prezantohet libri “Studime 4” prezantimi Prof.Dr. Mahmud Hysa krijues shkencor ë Qendrën për kulturë në Dibër Ntë të Madhe të shtunën pas dite, në praninë e adhuruesve të fjalës së shkruar shqipe, Lidhja e Sh- krimtarëve të Kosovës promovoi lib- rin Studime 4 i autorit Prof.Dr.Mahmud Hysa. Prof. Dr. Shyqri Galica, tha se, " “Tragjedia Lidhja e Shkrimtarëve e Kosovës sot në Dibër të Madhe promovon librin e Gjeneralëve” e Prof. Mahmud Hysës me titull "Stu- dime 4", veprën e 28 të tij. Ky kri- i Kujtim Boriçit, jues është paraqitur edhe me shumë veprimtari cilësore letrare brenda e libër me vlera jashtë vendit, duke dëshmuar përkushtimin dhe dashurinë e tij dokumentare ndaj shkencës dhe artit letrar. e historike Punimet e tij gjithashtu janë pub- likuar nëpër revista e gazeta të ndry- shme, kështu që Prof.Dr. Mahmud Nga: EDUART ABAZI Hysa padyshim është ndër emrat e veçantë në pasurimin e gjuhës e ënimi i kastër së ushtarake në Dvitet e monizmit, nga viti posaçërisht të shqipes letrare. Vepra më e re me studime e Prof. Dr. Mahmud Hysës, njohuritë tona për shumë çështje që 1990 e më pas, është bërë shpesh Adem Demaçi, kryetar i Lidhjes nuk ka mundur t'i trajtojë historiogra- objekt i shkrimeve të shumta në së shkrimtarëve të Kosovës, duke është vazhdim i kërkimeve të tij historike, gjuhësore, fia. Në këtë përmbledhje studimesh të përditëshmet e vendit dhe në përshëndetur të pranishmit, shtoi se, janë ofruar mjaf risi, të cilat gjer më emisione të ndryshme televizive. "Kam nderin e madh që të jem para letrare dhe kulturore në historinë e në qytetërimin sot për shkaqe të politikës ditore nuk Janë shkruar deri dhe broshura të publikut të Dibrës heroike. Ne në janë trajtuar sa duhet ose nuk janë veçanta. Për disa muaj të tërë, në Kosovë ua vemë fëmijëve emrin di- shqiptar tashmë kryesisht të shekullit XX-të. Ky libër trajtuar fare". vitet 2007-2008, tragjedia e gjen- bran, por edhe shkodran. Ju për- Ibrahim Kadriu, shkrimtar, autor i eralëve shqiptarë, ishte dhe ob- shëndes në emër të Lidhjes së sh- hapet me kapitullin Gjenocidi serb ndaj shqiptarëve të 40 veprave dhe fitues i sivjemë i jekt i dhjetra Dossier-ëve në krimtarëve të Kosovës dhe të popul- çmimit "Beqir Musliu" për letërsi, foli gazetën “Shekulli”, më të mad- lit të Kosovës. Kjo vepër është shumë Qupërlisë ( Quprisë). Kjo është një nga temat shumë për marrëdhëniet krijuse mes tij si hen në vënd atë kohë, të gazetarit interesante dhe e vlefshme. Autori interesante për të cilat është shkruar pak dhe në shkrimtar dhe Prof. Dr.Mahmud Hys- Kujtim Boriçi. Kujtojmë që sjell- ka bërë një punë kolosale. Ky libër ës si kritik letrar i veprave të tij, por ja në këto shkrime e dokumen- na e përkujton të sotmen duke iu tave arkivore(një pjesë e mirë e të mënyrë të përgjithshme, shtrirjen e shqiptarëve në veri edhe kritik letrar e shkencor me për- cilave të botuara për herë të parë), referuar të kaluarës. Bëhet fjalë për masa të gjera vlerash. Vlerësimi real dëshmive të gjeneralëv të mbijet- shpërnguljet e mëdha që janë bërë e velilindje të Serbisë së sotme dhe shpërnguljen e kritik symprehtë i Prof. Dr. Mahmud uar, tendenca për të sjellë para në vitin 1821 në kohën e Millosh Hysës, tha Kadriu, më bën që para se lexuesve ngjarjet ashtu siç ka Obrenoviqit duke i larë me gjak e dhunshme e gjenocidale të tyre në kohën më të re. të shkruajë të mendohem se vepra ime ndodhur, pendesa apo autokriti- spastruar trojet tona. Kemi edhe ve- do të lexohet dhe vlerësohet denjë- ka e gjeneralëve që ishin njëko- prën e diplotatit amerikan Fred Ëili- sisht nga kritikët. Kjo ka bërë që hësisht vikitma dhe mëkatarë, jams, shkruar në vitin 1914, i cili na kryesore të Evropës dhe me të gjithë ovën e Mesjetës, shqiptarët heshtin maksimalisht në mua të rritet md- bëri që ato të ndiqen me shumë i përkujton edhe sot manovrimet e ata që e duan lirinë, demokracinë dhe për përmasën populluese, kulturore jenja e përgjegjësisë para lexuesit. interes dhe nga një lexues i lojrat e ndryshme të faktorit të jash- përparimin". e qytetëruese të shtrirjes së tyre në Mr. Ruzhdi Lata, u shpreh se, shumtë. Shpesh, gjatë botimit të tëm lidhur me fatin e shqiptarëve. Serbinë veriore e verilindore. Qasja "Vetë tirulli i librit tregon se kemi të këtij cikli të gjatë, diskutoja me Tregon edhe për ndarjet tona, përçar- LIBËR ME PLOT FAKTE e Prof. Dr. Mahmud Hysës është bëjmë me një vazhdimësi studimore Kujtimin për detaje të ndryshme, jet, paaftësinë tonë që me forcat tona mjaft e thelluar dhe e mbështetur fort shkencore të autorit. Për të shkruar duke dhënë dhe mendime që jo t'i dalim zot vetes, e të mos lejonim HISTORIKE në dokumnete letrare e historike të libra të kësaj natyre duhet të keshë vetëm dokumenti arkivor të sillej që fatorit të jashtëm t'i paguanim kohës., kryesisht të proveniencës ser- bazë shumë të shëndoshë shkencore i plotë (jo si në shumë publikime fatura të rënda. Në këtë vepër bëhet be. Ky studim ridëshmon edhe të kësaj natyre), por krahas saj të Argëtim Fida, kryetar i Komunës e përvojë të jashtëzakonshme kërki- sillej për lexuesin dhe reagimi i fjalë për librin e Hamit Kokolarit, së Dibrës, duke përshëndetur të pran- njëherë marrëdhëniet postmesjetare more. Libri është shkruar me një gju- sotëm i gjeneralëve të gjallë duke "Kosova djep i shqiptarizmit", për ishmit, u shpreh se, " Përshëndes në serbo-shqiptare dhe fatin e asaj pjese hë shumë tërheqëse, inspiruese ku u ballafaquar me “krimin” për të librin e Mehmet Vokshit "shqipnia veçanti z. Adem Demaçi legjendën të popullit shqiptar që jetonte bren- lexuesi mëson për ngjarje historike cilën u dënuan atë kohe si dhe e Shqiptarvet, për librin e Isnail Stra- e gjallë të qëndresës shqiptare. da influencës së shumicës serbe në e letrare, por mëson edhe gjuhën. Në për stafetën e fajit që disa prej tyre zimirit "Lufta kundër pavarësimit të Veprimtarëve të letrave shqipe u këtë pjesë të Ballkanit gjatë sundim- këtë libër trajtohen ngjarje dhe per- ja hidhnin atëherë njëri-tjetrit. Për Shqipërisë". Mahmud Hysa duke na dëshiroj freski e jetë të gjatë që të it të Perandorisë Osmane. Kjo është sonalitete të ndryshëm të periudhave të qënë i sinqertë, që gjatë mua- treguar se çka thonë tjerët edhe kur promovojnë edhe vepra tjera në të përgjigje njëkohësisht edhe e mar- historike të çështjeve gjithshqiptare, jve kur Dossier-ët për tragjedinë e ata e kanë patur gabim, ua përmirë- ardhmen. Ne do të mbështesim edhe rëdhënieve të sotmë shqiptare - ser- ku unë autorin e shof si hulumtues gjeneralëve të ushtrisë shqiptare son gabimet në mënyrë të sjellshme më tej botimin e veprave për brezat be., të cilat po presin një zhvillim ku ka krijuar shqiptari, ku ka jetuar, po priteshin me interes, kisha for- dhe lexuesin e njofton me të vërtetën e ardhshëm, që do të ndihmojnë të të ri, sipas premisave që përcakton sa ka jetuar, pse është larguar dhe ku muar mendimin e një libri të plotë komplete. Është libër që ka rëndësi mos përsëriten gabimet si në të kalu- mendimi bashkëkohor i shekullit gjendet. Kjo është trashëgimi e një në të ardhmen nga autori për këtë të madhe për kohën tonë. Përveç në arën, por të ecim para me vizionin XXI. Këtu ka studime për Traktatin njeriu që posedon shpirt të madh që tragjedi. Por këtë mendim, e Kosovë ne po e bëjmë promovimin për një ardhmëri të lumtur". famëkeq të Shën Stefanit dhe të posedon ndjenjë dashurie ndaj tërë shfaqa në përfundim të ciklit të edhe në Dibër, që është një nga qen- shumë njgjarjeve në kontestin e zh- asaj që është shqiptare me një shpresë shkrimeve. Kështuqë jam një nga Prof. Dr. Begzad Baliu, theksoi se, drat tona vazhdimiht active. Dibra të parët që këmbëngula për këtë " Vepra më e re me studime e Prof. villimeve shqiptare e ndërkombëtare, shumë të madhe, që ne lexuesve të fakt. Dhe ja, tani, libri “Tragjedia asnjëherë nuk u pajtua me robërinë, Dr. Mahmud Hysës, është vazhdim për tu vetedijësuar për perspektivën na informojë kush jemi dhe ta ndje- e Gjeneralëvë” (Balluku, Dume, asmnjëherë nuk u nënshtrua, por i kërkimeve të tij historike, gjuhë- politike, diplomatike e strategjike për jmë veten të përjetshëm edhe në Çako), është në duar të lexuesit. gjithmonë me forcat e veta luftoi sore, letrare dhe kulturore në his- integrimin e hapësirës shqiptare në meset tona. Ndërsa në rolin e redaktorit, mu pushtuesit edhe uzurpuesit e çësh- torinë e në qytetërimin shqiptar tash- një shtet". Prof. Mahmud Hysa, duke u fal- desh të meresha gjatë, në mënyrë tjes gjer në ditët e sotme. Ky libër më kryesisht të shekullit XX-të. Ky enderuar për vlerësimet e paraqitu- që puna voluminoze e profesion- duhet lëxuar me kujdes, jo si roman libër hapet me kapitullin Gjenocidi LIBRI, REZULTAT I NJË ra, tha se, "gjatë shkrimit të veprave ale e autorit Boriçi, të shkonte sa por si vepër shkencore, e cila çdo serb ndaj shqiptarëve të Qupërlisë ( të mia gjithnjë flas me lexuesin, me më e plotë e saktë tek lexuesi. njeriu do t'ia kompletojë njohurite Quprisë). Kjo është një nga temat PUNE SHKENCORE vetveten, se çka dëshiron lexuesi, si Mendoj se ky libër-monografi, e tij për t'i shërbyer kombit e atd- shumë interesante për të cilat është ta kënaq dëshirën e lexuesit. është më i ploti deri tani rreth tre heut. Dibra e ka ndërtuar dynjanë, shkruar pak dhe në mënyrë të Prof.Dr. Jahja Drançolli, shtoi se, Falëndëroj komunën e Dibrës që fi- figurës së Gjeneralëve të tash ka filluar ta ndërtyojë edhe vet- përgjithshme, shtrirjen e shqiptarëve "Libri i Prof. Dr. Mahmud Hysës ësh- nancoi botimin e këtij libri. Më lavdishëm të luftës nacionalçlir- en. U kënaqa me këto pak që pata në veri e velilindje të Serbisë së sot- të rezultat i një pune kërkimore - inkurajon fakti i krijuesve të rinj si imtare e drejtimit të ushtrisë sh- rastin të shoh. Jam i bindur se kur të me dhe shpërnguljen e dhunshme e shkencore të gjatë e të mundimshme Ibrahim Kadriu, që është shkrimtari qiptare ndër dekada, përkatësisht vij herën tjetër do të më prisni me Beqir Ballukut, Petrit Dumes e gjenocidale të tyre në kohën më të që na ndihmon t'i finalizojmë, qartë- më i mire në Kosovë dhe në hapësir- Hito Çakos. Por përsa më sipër, i suksese edhe më të mëdha. Rroftë re. Në kohën që studimet ka një sojmë dhe rivendosim disa ngjarje e at mbarëshqiptare", tha në fund Prof. takon lexuesit të gjykojë. populli heroik shqiptar. Rroftë miqë- shekull që ngrenë zërin për përmasën personalitete në vendin e duhur në Dr. Mahmud Hysa.. sia jonë me Amerikën, me shtetet slave të trashigimisë serbe në Kos- historinë tonë , por edhe të zgjerojmë Rexhep TORTE nr. Qershor 2011 - 19 62 Hoxhë Moglica në vitin 1975 është dekoruar nga Presidiumi i Kuvendit Popullor si gjuhëtar e atdhetar i shquar. Eshtrat e tij prehen në Varrezat e Dëshmorëve në histori Peshkopi Hasan Hoxhë Moglica, klerik dhe luftëtar Nga: SAKIP CAMI “Mos m’i lidhni sytë se një ditë zolutë në trajtën e një memorandumi, të har- Hysen Destani, Feta e Dan Cami, Ali Pustina, tuar nga dora e Abdyl Frashërit. Është për tu etj. Për vënien në jetë të vendimeve të Lidhjes asan Shermeti (Sula), Hoxhë Moglica, ka do të hapen, më lejoni të shikoj theksuar se në të gjitha kuvendet e kohës Hox- shqiptare të Prizrenit, Kuvendit të Dibrës, Hlindur nëMogliicë të Okshtunit më 1852, hë Moglica mori pjesë përkrah Abdyl Frashërit Kongresit të Manastirit dhe Kongresit të El- në një familje të dëgjuar për ndjenja të thel- edhe një herë malet dhe luginat dhe Iljas Pashë Dibrës. Kjo, falë edhe arsimimit basanit Hoxhë Moglica organizoi një kuvend la patriotike e atdhetare. Hasani është i biri i e Dibrës nga Korabi, Kurora e të tij dhe vetive burrërore si besa, bujaria, që njihet në histori si Kuvendi I Fushë Klen- Sulë Shermetit. Shermeti erdhi nga Dibra e trimëria etj. Kuvendi i Dibrës i filloi punimet jës. Për Kuvendin e Fushë Klenjës, patrioti dhe Madhe aty rreth fundit të shekullit 18 dhe u Lurës, Mali i Bardhë. më 20 tetor 1880. Aty morën pjesë rreth 300 publicisti Haki Stërmilli shkruan: “ Hoxhë vendos në Moglicë. Bleu një copë tokë, e cila delegatë të ardhur nga krahinat shqiptare të Moglica e mblodhi popullin e Gollobordës e edhe sot njihet si Ara e Shermetit. Ndërtoi Por plumbat ja prenë fjalën në katër vilajeteve, të shoqëruar nga 5 mijë veta mbasi ua shpjegoi gjatë e gjerë vendimet e shtëpinë e tij, e cila për nga ana sasiore, cilë- mes, e trimat ranë në gropën të armatosur. Shumica e tyre ishin dërguar nga mara në Manastir, u foli mbi rëndësinë e Sh- sore dhe arkitektonike bënte dallim për ko- vilajeti i Kosovës dhe nga viset shqiptare të kollës Normale të Elbasanit dhe përfundoi hën. Shkaqet e shpërnguljes së Shermetit nga që e kishin hapur me duart vilajetit të Manastirit. Numri i delegatëve që duke kërkuar prej çdo dere të parisë së Gol- Dibra e Madhe ishin sa ekonomike aq edhe e tyre nën kërcënimin përfaqësonin Shkodrën, Shqipërinë e Mesme lobordës të dërgonin nga një djalë në këtë sh- politike për kohën. Dibra e Madhe sundohej dhe të Jugut ishte më i pakët. Pjesa më e mad- kollë. Mbasi i dhanë të gjithë besën se fjalët e nga Hoxholli dhe Shermeti nuk i bindej atij e bajonetave serbe. Ndonëse he e delegatëve u përkiste rrymave radikale dhe tij do tërealizoheshin, mbledhja u dhe regjimit perandorak turk. Mbiemri është të moderuara. Midis delegatëve ishin Ali pa- shpërnda krejt entuziaste nga fjalët e Hoxhës, trashëguar nga emri i babait. I biri i Shermetit shpirti akoma nuk u kishte dal e shë Gucia, Iliaz pashë Dibra, Abdyl Frashëri tue qit edhe pushkë nga gëzimipushtues”. është thirur Sulë Shermeti, ndërsa i biri i Sulës, ende përpëliteshin, pushtuesit etj. (Haki Stërmilli, “Dibra nëpragun e Historisë”, Hasani, është thirrur Hasan Sula. Më vonë Fq.53,Viti 1940). Hasani do të merrte për mbiemër emrin e fs- u hodhën dhe’ përsipër. PAS LIDHJES SHQIPTARE TË Vasil Pleushku, një ortodoks shqiptar nga hatit që e lindi dhe e rriti, Moglica. Klenja ishte një nga ndihmësit më të mirë të Që në moshë të vogël ai iu lut të atit që të bashkëfshatarët: Hasan Moglica, Kurt Balla, PRIZRENIT DHE TË KUVENDIT TË Hoxhë Lilës dhe të Hoxhë Moglicës për arsimohej e shkollohet . Kështu i jati e mori Hysen Balla, Avdi Sallaku, Shaqir Sollaku, DIBRËS përhapjen e gjuhës shqipe. Si ortodoks që ish- me vehte atje ku punonte, në Peqin të Elbasan- Dalip Hoxha, Ferhat Hoxha, Tafë Hysa, Jas- te ai gëzonte besimin e forcave ushtarake sllave it, ku krahas punës si specialist,usta, Hasani Veprimtaritë për zbatimin e vendimeve të dhe të postave të tyre që kontrollonin vendin. har Hysa, Shaqir Gega, Din Gega,, Tahir Gega, Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe të kuvendeve përveç bukës së gojës me punën e tij, edhe Rrapush Gega, Ymer Lika, Myslym Koka, Bal- Ai ishte miku i përbashkët i Hoxhë Hazis Lilës do të mësonte në mejtepin (shkollën fillore të Dibrës e bënë Hasan Moglicën akoma më dhe Hoxhë Hasan Moglicës. Por serbët dhe li Koçi, Jemin Koçi, Maksut Koçi, Hajdar të njohur në Dibër, Elbasan dhe Gollobordë. turke) të këtij qyteti të vogël. Hasani, pa u Koçi, Jonuz Koçi, Ymer Stojku, Mehmet bullgarët nuk e dinin se Vasili ishte patriot shkëputur nga puna, me zellin dhe zgjuarsinë Ai mbante lidhje me mjaft figura të shquara shqiptar dhe se luftonte për gjuhën shqipe. Stojku, Murat Salku, Jashar Rexha, Tahir Rex- të kohës si me Haziz Lilën në Steblevë, Elez që e karakterizonte, e mbaroi këtë shkollë me ha, Rexhet Lika, Mehmet Lika, Mehmet Briçi, Vasil Pleushku ka meritën e madhe që trans- rezultate të shkëlqyera, gjë e cila i Koçin e Qazim Dukën nëOstren të Madh, portoi dhe shpërndau abetaret shqip që sollën Ramazan Briçi, Isuf Sula, Mehmet Sula etj. Hysen Destanin në Trebisht, Karasanajt në dha mundësinë të atit t’a regjistronte në Këta bashkëluftëtarë të armatosur me armët Hoxhë Lila dhe Hoxhë Moglica nga Stambol- Medresenë e Elbasanit. Edhe këtu, me vullne- Radovesh etj. Ai mori pjesë aktive kundër li, Bukureshti, Sofia etj. Mushkën dhe arkat e e kohës, ishin jo vetëm përkrahësit dhe nd- forcave të Dervish Pashës, krahas forcave të tin, talentin e etjen për dije e kulturë, mbaroi jekësit e Hoxhës, por dhe kushtrim drunjta të Vasilit nuk i kontrollonin postat me rezultate të shkëlqyera dhe përvetësoi në tjera dibrane, me çetën e tij të Okshtunit. E serbe dhe kështu kaluan pa raprezalje abetaret dhënësit dhe mbrojtësit e lagjeve të tyre nga gjithë kjo veprimtari atdhetare e Hoxhë të shkruar e në të folur osmanishten e vjetër, çdo situatë e papritur. shqip. Ai udhëtonte në të gjitha fshatrat e gjuhën turke, persishten, dhe tinëzisht, edhe Moglicës, krahas jehonës së madhe që Gollobordës për të ushtruar zanatin e tij, por shqipen eshkruar. bëri,shihej me sy jo të mirë nga autoritetet njëkohësisht shpërndante libra shqip kudo në Në vitin 1874, në moshën 22 vjeçare, HOXHË MOGLICA, DELEGAT I turke, të cilat tashmë ishin bindur dhe e njih- Okshtun, Moglicë, Orenjë, Klenjë, Steblevë mbaroi Medresenë duke u titulluar Hoxhë LIDHJES SHQIPTARE TË nin autoritetin dhe veprimtarinë e tij si dherep- etj. Okshtunasit, e në radhë të parë vetë Hox- (mësues dhe predikues) i fesë islame, titull të utacionin e këtij patrioti në Malësinë e Oksh- hë Moglica, nuk u tundën nga presioni i gjith- cilin do ta mbante përjetësisht. PRIZRENIT ME ABDYL FRASHËRIN tunit e të Gollobordës. Prandaj për ta afruar anëshëm, por përgatitën dhe dërguan 8 djem Pas mbarimit të Medresesë, Hasani studi- NË MOGLICË DHE NË PRIZREN dhe për ta larguar nga armiqësia me pushte- në normalen e Elbasanit. Tre nga këta ishin on në Stamboll për teologji dhe për shkencat tin turk, i afruan atij detyrën e Myderizit në nga shtëpia e Hoxhë Moglicës e të nisur me Ndërkohë, pas vendimeve të padrejta të inxhinjerike. Të gjithë ata që studionin në Stam- zonën e Gollobordës, duke i caktuar jo vetëm shpenzimet e tij, midis tyre edhe djali i vetëm Kongresit të Berlinit për çështjen shqiptare, boll nga vendet jo turke e kishin detyrim që një rrogë të majme, por edhe një fond të ma- i Hoxhës, Osmani. Edhe nga Sebishti Hoxhë ngjarjet në Ballkan rrodhën në mënyrë të atil- për të vazhduar studimet në një fakultet sh- jmë për të mbajtur deri në 5 sejmenë për Moglica dërgoi djalin e patriotit Sulë Lila, të lë që të krijoheshin kushtet për mbajtjen e kencor duhet të studionin më parë për teologji, vetëmbrojtje. Duke pranuar detyrën e Myder- cilin e kishte edhe mik shtëpie. Dërgimi i 8 Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, ku së bashku për islamin. Në një kohë kanë studiuar në izit, ai shkonte shpesh në Dibër të Madhe, nxënësve nga zona eGollobordës në Normalen me delegatët e tjerë të Dibrës, mori pjesë dhe Stamboll shumë hoxhallarë shqiptarë, të cilët Elbasan e nën maskën e dovletit (shtetit), kry- e Elbasanit, në vitin e parë të hapjes, kur numri Hoxhë Moglica. Ai shoqëroi në krahinën e më vonë pasi u kthyen në atdhe u bënë baza e ente edhe detyra patriotike atdhetare. nga e gjithë Shqipëria ishte 29 nxënës, jo vetëm Gollobordës dhe në Okshtun ideologun e formimit të gjuhës shqipe dhe e ndërgjegjes Nga zona e Gollobordës në Kongresin e tregon prirjet dhe etjen arsimdashëse të pop- Lidhjes Shqiptare të Prizrenit Abdyl Frashërin, kombëtare si p.sh Vehbi Dibra, Hoxhë Vokrri, Dibrës nga 23-29 korrik 1909 ishin: Hazis ullit të Gollobordës, por edhe punën durim- i cili pasi bujti dy netë në shtëpinë e Hoxhë Hoxhë Lila i Steblevës etj. Shto këtu edhe Hoxhë Efendi Lila (Steblevë), Dibër,Hasan plotë që kishte bërë Hoxhë Moglica dhe rëndës- Moglicës u shoqërua nga ky i fundit për në klerikët katolikë Nikoll Kaçorri, Ndre Mjeda, Hoxhë Moglica (Okshtun), Dibër, Dan Agë inë që ai u jepte përgatitjes së njerëzve të dijes Teqenë e Martaneshit. Gjergj Fishta etj si dhe ortodoksët shqiptarë Cami, Sepetovë, Dibër me gjuhën amtare shqipe. Hoxhë Moglica nuk Hoxhë Moglica ka marrë pjesë edhe në Petro Nini Luarasi, Papa Kristo Negovani etj. Më 1909, Hoxhë Moglica mori pjesë e ndërpreu asnjë çast veprimtarinë në funk- Kuvendin Kombëtar të jashtëzakonshëm i Di- nëKongresin e Elbasanit , ku midis të tjerave sion të shkollimit të fëmijëve të Okshtunit e brës, 14 tetor 1878. Në degën e Lidhjes Sh- u vendos edhe hapja e Shkollës Normale për të Gollobordës, duke e kthyer shtëpinë e tij “PA ATDHE NUK KA FE” qiptare për Dibrën, me nismën e së cilës u të përgatitur mësues për gjuhën shqipe. Vetëm në një shkollë të vërtetë. Ai u bë sjellës e I pajisur me kulturë e shkallë të lartë njo- mbajt në Dibër, më 14 tetor 1878, një kuv- dhjetë muaj nga Kongresi i Manastirit, më 2- përcjellës i Abetares shqipe duke e sjellë nga hurish teologjike për kohën, Hoxhë Moglica end i jashtëzakonshëm, ku morën pjesë krerët 9 shtator 1909, u organizua një kongres me Stambolli fshehur në thasët e sheqerit. “Ai u kthye menjëherë në fshatin e tij të lindjes, e qytetit të Malësisë dhe të Fushës së Dibrës u përmasa kombëtare dhe me rëndësi tejet të solli 5000 abetare të tilla”- , shkruhet në re- fillimisht si imam xhamie, por edhe predikues miratua një rezolutë, e hartuar mbi parimet e veçantë për përhapjen dhe zhvillimin e arsim- vistën e kohës “Zani i Naltë”. Medashurinë i ideve patriotike-atdhetare të Rilindjes Ko- programit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Pasi it shqip, që në historinë tonë kombëtare qu- për librin që ndihmonte më tej të dritës së mbëtare. protestohej kundër copëtimit të trojeve sh- het “Kongresi i Shkollave Shqipe” i njohur si diturisë, me shpenzimet e tij dhe mendihmën I frymëzuar nga fjalët e Profetit: “Hulum qiptare nga Kongresi i Berlinit dhe pasi flitej “Kongresi i Elbasanit”. Për këtë çështje, për e miqve që i kishte kudo, Hoxhë Moglica e vatan, minel Imam”, që do të thotë ”Pa Atdhe për rrezikun e asgjësimit të Shqipërisë nga sh- t’u kërkuar leja që gjuha shqipe të behet gjuhë ktheu shtëpinë prej 28 dhomash në Moglicë nuk ka Fe”, ju vu me zell e përkushtim vep- tetet fqinje, në rezolutë vihej në dukje se për zyrtare në gjitha shkollat në Shqipëri, u ngarkua në një bibliotekë-shkollë, krahas shkollës turke rimtarisë së mirëfilltë kombëtare, duke grum- të larguar këtë rrezik është e domosdoshme që Klubi i Manastirit . Bashkëpunimi me patri- që e kishte hapur tek Ara e Martinit që në bulluar rreth vetes bashkëkrahinarët e tij, të të gjithë sanxhakët shqiptarë të bashkohen në otët Abdyl Frashëri, Iljas Pashë Dibra, Vehbi vitin 1904. Këtë bibliotekë më 1908, së cilët dalloheshin për veprimtari patriotike. një vilajet të vetëm autonom (Vilajeti i Sh- Dibra, Hoxhë Vokrri (Said Najdeni), Aqif Pa- bashku me 15 shtëpi të tjera të Okshtunit e Shtëpia e tij u bë bazë e rëndësishme dhe qipërisë). Gjithashtu ai ka marrë pjesë edhe shë Elbasani, etj ishin baza e veprimtarisë pa- dogjën forcat turke të Durgut Pashës. Me strehë për të gjithë nacionalistët që merreshin në Kuvendin e posaçëm të Lidhjes Shqiptare triotike dhe e përhapjes së arsimit shqip të dëshirën e madhe të Hasan Moglicës për të meveprimtari atdhetare dhe ndiqeshin nga në Dibër më 1 nëntor 1878. Kuvendi i posaçëm Hasan Hoxhë Moglicës. Hoxha në veprim- marr pjesë në shpalljen e Pavarësisë më1912 qeveritarët e asaj kohe. Veprimtaria patriotike i Lidhjes u mblodh më 1 nëntor 1878 në qyte- tarinë dhe kontributin e tij kishte shumë miq, në Vlorë, ai, për arsye të angazhimeve dhe e Hasan Moglicës kaloi kufijtë e Okshtunit tin e Dibrës, me nismën e Komitetit të Lidhjes atdhetarë e patriotë të dëgjuar me emër si ndjekjes nga pushtuesit, nuk mundi t’u bash- dhe u shtri pothuajnë të gjitha fshatrat e Shqiptare për të dyja Dibrat dhe veçanërisht Abdyl BejFrashëri, Bajo e Çerciz Topulli, këngjitet delegatëve dibranë. I entuziazmuar Gollobordës e më gjërë. Ndërkohë për të për- të kryetarit të saj, Iljaz pashë Dibrës (Qoku). Halit e Ibrahim Bërzeshta, Ismail Qemali, për këtë eveniment, ngriti flamurin kuq e zi balluar çdo rrezik e të pa pritur, me nismën Në Kuvend mori pjesë si përfaqësues i Lidhjes Hoxhë Voka e Aqif Pashë Elbasani etj.. Ai mbi pullazin e shtëpisë në prani të njerëzve dhe nën drejtimin e Hasan Moglicës, u for- Shqiptare për mbarë Toskërinë (vilajetin e Jan- gjithashtu bashkëpunoi ngushtë me figura të dhe bashkëfshatarëve të tij. mua një njësit vetëmbrojtje ku bënin pjesë inës) Abdyl Frashëri. Kuvendi miratoi një re- njohura të zonës si Haziz Lila, Elez Koci, (Vijon në faqen 21) 20 - Qershor 2011 nr. 62
Libri për Maqellarën u promovua dhe në komunën e Maqellarës, ku interesi për të u zgjua dhe nga emigrantët dibranë në Amerikë. Regjisori Aqif Ademi ka dhe projekte të tjera artistike kryesisht në hapësirat shqiptare si në Velisht të Strugës, Tetovë dhe në Dibër të Madhe. botime “Zemrën atje e kam” Prezantohet libri i regjisorit Aqif Ademi Ymer Keta boton librat me poezi dhe kujtime: “Zemrën atje e kam” dhe “Shënime nga ditari im” MAQELLARA, Nga: Fatmir DELISHI * thesar i qëndresës dhe ërpara tavolinës time të punës, e cila dëshiroj që të Pmos mbetet asnjëherë bosh, me librat e shokëve dhe miqve të mi, të cilëve unë herë pas here jap ndon- kulturës kombëtare jë mendim për shkrimet e tyre. Autori është një nga miqtë e mi, i cili këtë radhë ë Muzeun Historik Kombëtar në prani të pjesëmarrësve të shumtë vjen para lexuesit me një libër shumë interesant. dibranë si dhe nga Dibra e Madhe, Struga, Tetova e Manastiri, Të shkruash do të thotë të mos lësh asgjë në N gjatë kohës së promovimit në monitor shfaqeshin sekuenca filmike shpirt…Është kjo që më bën të them pak gjëra për au- nga dokumentari “Dibra dhe Skënderbeu” të autorit Ademi. Fjalën e torin. Ky libër që po merr në duar lexuesi, e ka shkruar hapjes së promovimit e hapi z. Xhevdet Stefa, ku theksoi: “Populli i një ish punonjës i Shërbimit Intelegjent, një intelektu- Maqellarës ka shumë veçori të papërsëritshme ky populli mrekul- al : i kompletuar në fushën ushtarake, juridike dhe lueshëm, që duhet cilësuar që nga luftërat e hershme, e deri te figurat, civile. Një kuadër i përkushtuar i cili ka qendruar për e prijësit, që nga heroizmi kolektiv, deri në individë të shquar, që kanë dekada në roje të atdheut.. bërë vend në historinë e Dibrës. Maqellara është modeli i urtësisë, i Në librin e tij ky autor ka dhënë një pasqyrë të gjallë mençurisë, i trashëgimisë, i diturisë modeli i qytetërimit të popullit të një individi që ka punuar në shumë sektorë të jetës, dibran. Të pranishmit i përshëndeti dhe z. Seudi Kaba gjyqtar nga si në mal në fushë, në zgafellat e nëntokës, apo si oficer Struga, ku foli për punën krijuese të regjisorit Aqif Ademi, në hapësir- në disa sektorë të rendësishëm, në labirinthet e siste- at shqiptare në Maqedoni, dhe përballjen në vështirësitë që i kanoseshin, mit një partiak. Ndonse libri ka si subjekt disa ngjarje, por ai është i suksesshëm në emicionet televizive dhe në librin e tij të para më shumë tre apo katër dekadash, ka sjellë disa dytë. Poeti dhe studiuesi Mevlud Buci, lartoi figurën e z. Ademi për nga episodet, ndodhitë dhe detajet e ngjarjeve të jetu- punën që ka bërë për evidentimin e vlerave dibrane të ngujuara në ara në ato zona ku ai ka punuar e jetuar. Çuditërisht shekuj, bazuar vetëm në punëtor operativ i komanduar në burgun e Burrelit, i forcat e veta. Në këtë libër z. cili e kontenstoi, por e vazhdoi atë detyrë në burgun e Ademi bëri një homazh fig- Batrës të rrethit Mat. urave partiake të Maqellarës I lindur në vitin 1942, në fshatin Dushaj të Dibrës në rrezatim kombëtar pa mar- në një familje vatra e së cilës ka mbajtur kurdoherë rë parasysh nivelin politik prush të dezur atdhetari, që kur ishte fëmi, ku për sh- zero. Ngriti peshë auditorin kaqe ekonomike dhe duke mos patur mbështetje nga fjala e Artistit të Popullit monitoruesi, detyrohet të ndërpresë shkollën dhe të Reshat Arbana, i cili recitoi punojë në disa sektorë të vështirë për mbijetesë. I prirë vargje nga poezi e Mevlud që në vogëli për letërsi, Ymer Keta kudo që punoi nuk Bucit për Maqellarën. iu nda veprimtarisë tij publicistike e letrare. Ky autor Libri për Maqellarën u sot vjen para nesh me një mori librash, është poeti i dritë. promovua dhe në komunën mesazheve të zjarrta atdhetare. Thuajse në të gjitha Në librin e tij poetik, “Zemrën atje e kam” ka flakë e Maqellarës, ku interesi për vëllimet e tij letrare ndihet shpirti i ndezur prej shqip- dashurie që burojnë nga zjarri i brendëshëm i autorit, ku të u zgjua dhe nga emigrantët tari të vërtetë. Në të gjitha subjektet e librave të tij nuk rrezaton ngrohtësi e përkushtim, për të qenë kurdoherë dibranë në Amerikë. e ke të vështirë të kuptosh mono- në vendlindje, si një djalë i dhim- Regjisori Aqif Ademi ka dhe logun e tij të brendëshëm, dialo- bëshëm. Gjithashtu një rendësi i projekte të tjera artistike gun e tij shpirtëror me të tjerët, ka kushtuar rimit, duke e ndërtuar kryesisht në hapësirat sh- revoltën shpirtërore për pa- vargun të atillë, ku herë e puthën, qiptare si në Velisht të drejtësitë, por dhe për pathosin herë e ledhaton . Strugës, Tetovë dhe në Dibër plot ndjesi zemre. Pra në krijim- Autori ka udhëtuar si vizitor dhe të Madhe. tarinë e tij letrare është derdhur si turist në disa vende Evropiane, llavë e nxehtë nga vullkani i zem- veçanërisht ato Ballkanike. Në këto rës së tij.Syri vëzhgues i këtij au- udhëtime si një njeri me përvojë, FRAGMENT NGA HYRJA E LIBRIT tori, mprehtësia, por edhe nuk ka harruar të bëjë pjesë të shën- përgjegjësia si intelektual i ka imeve të tij edhe bukuritë aqellara, djepi i qytetërimit etnik, kjo perlë e kulturës dibrane, dhënë mundësinë atij të depër- mbresëlemnëse të pikave e vendeve Mthesar i qëndresës dhe Kulturës Kombëtare. Ka qenë e banuar mijëra vjet më parë, ka lindur dhe rritur burra të fjalës, të besës, të toje në botën e brendëshme të historike e turistike, deri ato anti- karakterit që kanë drejtuar Dibrën dhe shtetin shqiptar që nga lashtësia njerëzve të afërm,të shokëve, ke. Gjithashtu s’ka përtuar që ato e deri në kohën e sotme, në epokën e globalizimit masiv. Vjen një ditë kolegëve, të vetranëve, duke i tra- eksperienca t’i eksplorojë në sh- që nxënësi I jep pavdekësinë mësuesit që e mësoi me detajet e jetës. jtuar ato me vërtetësi e realizëm. krime ne gazeta, pas kthimit në Vjen një ditë që bijtë dhe bijat e Maqellarës qëndrojnë në istikame për Kudo që ka punuar e jetuar, atdhe. Nga ana tjetër autori ka sjellë të mbrojtur kufinjtë e trevës së Maqellarës, me armën e tyre artistike. ka qenë dhe është i lidhur me ko- kontraste mes kulturave e modeleve Këta njerëz djersën e tyre shkolluan bijtë e saj, që një ditë të mbrojnë munitetin ? me të cilët ka ditur të zhvillimit, rregullave, sistemeve këtë planet të Dibrës, nga rrebeshet e kohës, që historia e saj të fitojë të bëj dallimin e njerëzve që të qeverisjes që përcaktojnë stadin pavdekësi, që zakonet, tradita dhe kultura e saj të rrezatojnë në gjithë mund të mashtronin, apo devi- e jetesës. Ka bërë edhe kritika për hapësirat kombëtare. Një ditë të bukur vjeshte, në Tiranë, mësuesi I jonin nga detyra e tij jo e lehtë. pushtetarë të disa niveleve, të cilët letërsisë z. Xhevdet Stafa provokoi të gjithë frymëzimet e mia të akumu- Nuk dua të zgjatem me hollë- vizitojnë disa vende të Evropës e luara prej vitesh të vendosen në një libër për Maqellarën. Nga pritja e sira të jetës së burgut e të sek- të botës, me parat e taksapaguesve gjatë se ndoshta do ta kujtonim nga shkrimi I dikujt tjetër por jo, nuk torve të tjerë, pasi autori i këtij shqiptarë, dhe kur kthehen s’bëjnë ndodhi ashtu. Vendosëm, siç shprehet zoti Stafa, të futemi në këtë sipër- libri dhe si dashamirës i letërsisë, asnjë ndryshim apo shfaqie ekspe- marrje të vështirë, por e mundur. Vendosëm të shkruajmë, sepse shpesh i përshkruan me kujdes shumë rience. libri vendos një rregull në kaos, vendosa të shkruaj që të udhëtoj në jetën ngjarje dhe episode. Autori veç të tjerash, si i talentuar Duke e njohur, si shkrimtar, si poet por dhe si mili- e banorëve të asaj trev, vjen një moment që e shkruara bëhet rrënojë, në profesionin e tij, ishte në gjendje t’i analizonte të tant shoqëror, natyrshëm të krijohet ndjesia e një respe- pastaj fryhesh nga brenda dhe shpërthen në këtë jetë të mbushur me dengje heroizmi, qëndrese, dashurish, përballimesh, brengash. Është një vërtetat dhe të pa vërtetat që i thoshin qytetarët, të bur- kti të veçantë për te. Ashtu si në botimet e tjera dhe në shpjegim i thjeshtëzuar ka 2000 vjet që mbetet e pashpjegueshme. Ky gosurit apo ushtarët, nënoficerët apo dhe oficerët sipas këtë libër autori, është orgjinal dhe vetvetja. Duke qenë libër nuk është për t’ju mbushur mendjet dikujt, por për të pasur në formimit, peripecive të tyre jetësore dhe interesave të i tillë, ai zë vend natyrshëm në biblotekat tona që dëshi- kujtesë dhe për të mësuar të tjerëve vlerat e banorëve të asaj treve, të atyre kohës. rojnë dhe e mirëpresin këtë lloj letërsie. Këtë respekt personaliteteve që luftuan për liri dhe pavarësi kombëtare. Është një libër Rritur, edukuar dhe kalitur në një çerdhe të ngrohtë pothuajse e kanë të gjithë bashkëpatriotët e mi dibranë malli, sado e çuditshme që të duket, ndonjëherë e ndjen, se për disa familjare dhe në rrethe njerëzish të përkushtuar për të cilët e kanë zgjedhur dhe sekretar të Shoqatës Dibra njerëz që kanë ikur, ndej dalëngadalë, fillon një zë i çuditshëm, je popullin dhe atdheun, autori është interpret i mendim- në Lezhë. përballë një perëndimi dhe ai zë të kujtohet. Dëgjon pas shpinës tënde, it më të përparuar dhe shprehës i ndjenjës më të për- Unë i uroj që të mos e ndërpresë veprimtarinë e tij në zërat e dikujt, duke kthyer në tinguj të panjohurve dhe parafytyron flakur. Përmes librave ai i drejtohet lexuesit me me- fushën e letrave, por ta thelloj atë e të shkruaj të tjera fytyrën e të mëdhenjve hap pas hapi, mendje pas mendje, dhimbje pas sazhet më të mira të sotmes dhe të arthmes, duke sh- episode nga ato labirithe njerëzish e personazhesh tepër dhimbje, fillon të kuptosh se të vdekurit që lanë historinë duke shërby- kuar me modesti në mesin e lexuesve të tij jo vetëm si interesantë. er si burim frymëzimi, duke u kthyer kështu në dashuri të mëdha të bashkëmendimtar drejt idealeve të fuqishme, por dhe vërteta të kësaj bote, për këtë duhet të kesh kaluar disa vite e të kesh si bashkëudhëtar kembëngulës drejt horizonteve plot * Kryetar i Shoqatës “Dibra”, Lezhë shok dhe miq të mëdhenj me të cilët ke patur dialogje. nr. Qershor 2011 - 21 62 intervistë
Iluzionisti, aktori dhe mjeku popullor, nderuar me shumë çmime ndërkombëtare zbulon jetën private dhe profesionale Hasan Hoxhë Moglica, Sami Matoshi: “Ja si hipnotizoj klerik dhe luftëtar (Vijon nga faqja 19) këpunëtorin e tij të ngushtë Abdi Është për t’u nënvizuar se Sollakun, duke i vënë si kusht për përveçse një dijetar, klerik dhe atd- lirim firmosjen e një deklarate si- dhe i shëroj njerëzit” hetar i flaktë, Hasan Moglica ishte pas së cilës, rajoni nga Fusha e Kol- edhe një projektues e inxhinier me rekut në perëndim në Kaptinë, në zë në të gjithë krahinën e Dibrës. Vervjak, Qafë Buall dhe Qafë-Mur- Sami Matoshi është iluzionist, aktor, dhe mjek popullor. Ka lindur Shpella tek Shkëmbi i Patës, ishte rë, e më tej në Lurë të quheshin më 29 nëntor 1966 në Luzhë të Tropojës dhe aktualisht banon në shtëpia e dytë e tij. Ai projektoi toka serbe!!!??? ”- Nëse do të fir- Shkozet të Durrësit. Është i martuar dhe ka tre vajza dhe një djalë. kanalin e famshëm të vaditjes në mosej deklarata nga Hoxhë Mogli- Është diplomuar për regjizurë dhe ka interpretuar në filmat artistikë lagjen Ballaj, muri i të cilit ngrihet ca, serbët jo vetëm do t’a lironin, por “Në emët të lirisë”, “Guri i besës”, “Hetimi” dhe “Binarët”, si dhe në mbi një shkëmb të thepisur 9 metra ai do të përfitonte shpërblime dhe shumë role në estradë. Ka botuar dhe librin “99 mrekulli”. Është pres- të lartë. Ai ndërtoi për herë të parë ofiqe të majme”- shkruhej në gazetën ident i Federatës Shqiptare të Iluzionistëve”, President i Shoqatës Bam- një valanicë për ngjeshjen dhe për- “Zani i Naltë” Nr.11 viti 1937. irëse “Njeriu i mirë”, anëtar i Shoqatës së Iluzionistëver me qendër në punimin eshajakut si dhe një farkë ( Atdhetari e priti këtë “nder” me Hollandë, anëtar i Shoqatës Botërore të Magjisë (IBM) me qendër në kovaçhanë) për mjetet dhe armët e neveri duke dhënë këtë përgjigje: SHBA, ku bën pjesë edhe iluzionisti i famshëm David Koperfild. Më luftimit etj. Valanica u ndërtua mi- “Mos m’i lidhni sytë se një ditë 1990-2010 punon si iluzionist dhe mjek popullor, më 1988-1990 ak- dis Moglicës dhe lagjes Ballaj. Përveç do të hapen, më lejoni të shikoj tor në Kinostudion “Shqipëria e Re”, më 1986-1988 aktor në Teatrin e valanicës Hoxha ndërtoi edhe një edhe një herë malet dhe luginat e Estradës së Elbasanit. Ka shëruar mbi 500 mijë njerëz në Shqipëri, mulli që shërbente për të gjithë Dibrës nga Korabi, Kurora e Lurës, Kosovë, maqedoni, Mal të Zi, Greqi, Itali, Zvicër, SHBA, etj. Është zonën. Kanali dërgonte ujë tek valan- Mali i Bardhë. Por plumbat ja prenë fitues i çmimit të parë në Festivalin Ballkanik “Tirana 2005”, fitues i ica dhe tek mulliri si dhe shërbente fjalën në mes, e trimat ranë në çmimit të parë në seleksionin evropian të iluzionistëve , Berlin 2005, edhe për vaditje. Kjo vepër ujitëse gropën që e kishin hapur me duart e fitues i çmimit të parë në Festivalin e Ilizionistëve të vegjël në krye të ka egzistuar deri në ditët e vona dhe tyre nën kërcënimin e bajonetave grupit “Hyjnorët shqiptarë” organizuar në Danimarkë në vitin 2009. tregohej nga të gjithë. Hysen Sula, serbe. Ndonëse shpirti akoma nuk u Ka botuar dhe shumë cikle poetike në gazetën “Zëri I Rinisë”. Ka një okshtunas i vjetër, u tregonte fëm- kishte dal e ende përpëliteshin, krijuar shoqatën e Iluzionistëve Shqiptarë “Hyjnorët” dhe jep shfaje ijëve të shkollës tek Ara e Martinit pushtuesit u hodhën dhe’ përsipër. në të Shqipëri dhe jashtë saj. Është nderuar me shumë medalJe dhe se ky kanal dhe kjo valanicë është Për këtë veprim barbar një diplo- çmime kombëtare dhe ndërkombëtare. ndërtuar nga biri i këtij fshati që stu- mat austriak , në telegramin drejtuar dioi në Stamboll, Hoxhë Hasan Vienës nga Durrësi më 31 tetor 1913 Z. Matoshi, tashmë ju jeni një kam punuar si aktor në Kinostudion Shfaqë nga TVSH-ja u shfaqa edhe Moglica. raporton: ”Në Okshtun, një nga hox- person VIP në Shqipëri dhe në botë, “Shqipëria e Re” dhe në Estradën e unë. Më pas prania ime në koncerte Më 1914 Hoxhë Moglicën e hët e vendit, sapo e çonin në varr. por pak di lexuesi për jetën tuaj pri- Elbasanit”. Por iluzioni është pasio- dhe evenimente të ndryshme u bë kapën esadistët, e burgosën dhe e Unë urdhërova që ta zgjidhinin të vate? Si ka qenë fëmijëria juaj? E ni im mëi madh. Që në fëmijëri kam shumë evidente. Pas viteve ’90-të dhe keqtrajtuan çnjerëzisht. Pa marr para- lidhurin dhe pashë tek kufoma e tij bukur apo e trishtuar? ndjekur numrat e iluzionistëve të lindjes së shumë televizioneve dhe sysh moshën, autoritetin dhe petkun e prishur në kokë, në tëmthin e ma- Kam kaluar një fëmijëri të zakon- mëdhenj botërorë nëpër filma e hapjes së kufijve mora pjesë në fetar, për ta poshtëruar e diskreditu- jtë një plagë plumbi.“ Raste të tilla shme, si gjithë fëmijët shqiptarë të televizione. Kisha një shtysë të shumë koncerte në Shqipëri dhe në ar, i vunë një samar dhe e detyruan masive kishte në Okshtun ku para viteve ’60-të. Një fëmijëri me shumë mbrendshme shpirtërore dhe besim botë. të ecte këmbadoras në rrugët dhe dhunimit e plaçkitjes ngrihej qën- halle e pak mundësi për të plotësuar hyjnor që më nxiste dhe më hapte rrugicat e Elbasanit. Por megjithë dresa . Përveç hoxhës, nga plumbat dëshirat fëminore. rrugën. Një natë vëllezërit e mi kish- Çarë të është ngulitur në mendje presionin dhe torturat çnjerëzore që serbë dhanë jetën Jakup Atka dhe in shkuar në mal për të marrë bar nga numrat e tu magjikë? përdorën esadistët ndaj Hoxhës, ai Ram Stefa, vëllezërit Zenel dhe Fer- Çfarë tipi qenë qenë në fëmijëri, për bagëtitë. Pasi ra errësira u nisa Mund të përmend “Ushtrimet e nuk u mposht e nuk u thye, e pas 3 hat Hoxha, vëllezërit Isak dhe Ba- tip i mbyllur apo tip i hedhur? për atje dheteksa i prisja në një për- djegies në turrën e druve, ushtrimet muajsh tortura të egra kur serbët ju jram Stojku, dy kushurinjtë Hysen Kam qenë tip i përkëdhelur, i sh- rua, një trup madhështor veshur me e hedhjes në Liqenin Artificial të afruan postave të Elbasanit, Hoxhë dhe Sul Gega, Hasan Biba, Llan Zani, kathët, këmbëngulës dhe i vendosur të bardha afrohet drejt meje dhe më Tiranës duke qenë i prangosur këm- Moglica arriti të arratisej nga burgu Muharrem Hoxha, Ferhat Lika, Ymer për të çuar ambiciet e mia gjer në thotë: -Çohu se do vish me mua. Nuk bë e duar, prerja e dorës dhe ngjitja me ndihmën e shokëve e miqve të Hoxha, Hasan Stojku. fund. e njihja atë zë dhe atë burrë. Mu duk e saj, mbajtja në ajër e djalit të tij tij dhe në fillimet e viteve 1915 u vetja në ëndërr, por jo. E kundërsh- Hyjnorit dhe dy vajzave, tre vetë kthye në Okshtun. Edhe pas kthimit DIBRANI I SHEKULLIT Pasionet në fëmijëri? tova dhe ai mu përgjigj. “Po nuk er- njëkohësisht, performanca në turrëne në vendlindje, serbët e ndoqën këm- Hoxhë Moglica në vitin 1975 Kisha për zemër futbollin dhe to- dhe unë do të vij prapë sonte dhe do druve, lidhur këmbë e duar me zinx- ba-këmbës.. Ata dhanë shuma të pit i bëja xhunglime të papara. Lija ju marr, sepse ti je njeriu ynë”, më hir në turrën e druve duke sfiduar konsiderueshme për të zbuluar vend është dekoruar nga Presidiumi i pa kryer detyrat e shkollës për të tha mjekroshi. Nga ajo ditë ai u bë zjarrin dhe flakën. Të gjitha këto i ndodhjene tij, ndërkohë që shtëpinë Kuvendit Popullor si gjuhëtar e at- luajtur top me shokët. për mua idhulli im. kam bërë në praninë e kamerave dhe ja dogjën e familja u largua në fsha- dhetar i shquar. Eshtrat e tij prehen të publikut, të transmetuar nga trat e Çermenikës. nëVarrezat e Dëshmorëve në Pesh- Keni mbaruar për regjizurë, E kujton shpesh daljen tuaj të parë TVSH, Shijak TV, TV Klan, News 24, Me anë të shiturve, ata (serbët), kopi. Gazeta “Dibra”, në mbyllje të ndërkohë që tashmë i jeni futur për- para publikut shqiptar? Alsat TV, Tirana TV dhe Vizion Plus, mundën t’i kapin djalin e vetëm që shekullit të 20-të dhe në vigjilje të fundimisht rrugës së bamirësisë, be- I përket vitit 1985. Atëherë Sh- etj. kishte, Osmanin, i cili kishte mbaru- shekullit të 21-të organizoi një an- simit dhe iluzionizmit? qipëria kishte vetëm TVSH-në. Në ar normalen e Elbasanit dhe kryente ketë popullore, me votime dhe letra Pasi diplomomit për regjizurë koncertin e madh të Vitit të Ri që u Bisedoi: MENTOR HOXHA detyrën e mësuesit të gjuhës shqipe. të lira të lexuesve ku ka vlerësuar Patrulla serbe i solli të lidhur djalin Hoxhë Hasan Moglicën “Dibrani i duke i bërë presion që tëdorëzohej. Shekullit !”. Ky vlerësim nuk është Hoxha gjykoi se është më mirë të thjesht një anketë gazete, por zëri i leke lume ajo nuk behet se nuk e le dibrani ti perm- ShkruajnëShkruajnë lexuesitlexuesit lirojnë djalin e vetëm, unë do të plotë i dibranëve dhe i mbarë sh- bytet historia e varret, shtepite, tokat, qe te mbushe ´dorëzohem, se unë di si të qëndroj”. qiptarëve sepse figura e Hoxhë Hasan Uroj gazettes pune tem bare e plot sukses por do xhepat Sali berisha me qeveritaret. Ndërkohë serbët lirojnë Osmanin Moglicës është një figurë patriotike doja te beja nja dy komente te shkurtera ne lidhje me A ska ardhe koha vellezer te bashkohemi? Ska pse dhe arrestojnë Hoxhën dhe bash- me përmasa kombëtare. te... te mos e bejme kete per hir te brezave qe do te vijne. Kur flitet per Dibren duhet te merret ne consider- Dhe ne lidhje me ndarjen qe bejne ato qe ne i ate Dibra e tere ashtu si eshte ne te vertete – ne kup- therrasim historian te Dibres....duket sheshit, sepse timin e nente maleve te saj dhe jo Dibra qe eshte populli i lugines e Drinit Zi, as qe eshte ftuar ndonje- Reklamoni biznesin tuaj! ndare tashme ne dysh sipas atyre qe kane shkruar ne here ne simpoziumet ose aktivitetet kur flitet per his- gazeten tuaj... Flitet per Skavicen dhe nuk permenden torine e Dibranit!! E kunderta ka ndodhur me ne te fare zonat historike te populluare prej saj; Zall-Rec, Dibres se “vogel”, qe ju nuk flitni per te. Per shem- GAZETA “RRUGA E ARBËRIT” Zall-Dardhe, Arras, Lugje, Muhurr. bull, ne te gjitha aktivitetet e folklorit ne Zall-Dardhe Per me teper, nga mahnia per te treguar vetem pje- “paria” e dibres, sic i pelqen ta quajne, eshte ftuar. VË NË DISPOZICION sen e Dibres qe u intereson atyre qe shkruajne kishin Le ti japim fund kesaj ndarje dhe te flasim me nje ze HAPËSIRAT E NEVOJSHME lene pa permendur hidrocentralet e Lures dhe ate te kur flasim per Dibren. Mos harroni se po te mos PËR REKLAMËN TUAJ! Arrasit. ishte sakrifica e Elez Isufit me dernjane, serbet paten Dhe nje fakt tjeter, ndertimi i skavices,per te cilin marre Peshkopine, Dibren e madhe e deri ne Tirane! flet aq shume Sali Berisha, as qe nuk ka per te ndodhur Tel: (04) 22 33 283 kurre. Jo vetem qe fakti se investitoret me te fuqishem Faleminderit, u terhoqen por edhe sikur FMN dhe Evropa te derdhin PELLUMB BARA Email: [email protected] 22 - Qershor 2011 nr. 62 Telegrami Tregim nga PETRIT FETAHU tregim
Posa dielli u ngrit mbi shkëmbinjtë e thepisur e ajri nisi të ngrohet, era e e filloi të vërtitet aty përqark për ta mundur nervozën. Kur më u afrua 1 freskët e natës iku nga pyllnaja e afërt e mbushur me drunj ulliri nga vinin 2 përpiqej ta dallojë në grumbullin e madh që rrinin në verandë e mallin e fërfërllimat e gjetheve, atëherë me hapa të shpejtë ecte plaku gjataman dhe zbrasnin për vendin e tyre, por s’arinte ta gjente, edhe pse shëtiste nëpër flugtar për moshën e tij, që u ra të poshtë shkallëve të ndërtesës duke mbajtur çdo çehre. Posa u vendos në liman e udhëtarët filluan të zbresin, filloi t’i vërejë bastonin për t’u mbështetur, herë për të bërë hapërimin më të shpejt, por herë e nga këmbët gjer te qimet e flokëve, por asnjëri s’i përngjante të birit. Mezi priste ta lëshonte në tokë për t’u mbështetur apo edhe e rrotullonte në dorë si mjet dëfryes takonte e t’i hudhej në qafë e ta pushtonte çdo pjesë të tij, t’ja merrte ato duar, t’ja për t’i larguar mendimet e shumta që i vërtiteshin në kokë. Vetë flliste se njeriu prekte e t’ja ledhatonta e të vdiste pastaj, por atë s’e pa askund. Përsëri i mbeti një është më i fortë se guri që po t’i kishte pasur hallet e tij kishte plasur me kohë. Të fije shprese se mund të jetë vonuar me bagazhin, mirëpo kur marinarët ngritën gjitha i kishte mbajtur mbi shpinë: të zezën e urisë, flakën dhe urën e kalimit ju humb besimi, por përsëri s’deshte të dorëzo- tmerret e bombardimeve, shpifjet e akuzat tendencioze, por het. I jepte kurajo vetes se do ta ketë lënë për itinerarin e kjo e fundit e rëndonte aq tepër sa e kishta dërmuar edhe ardhshëm. shpirtërisht edhe nga shëndeti, pasi s’ishte ai i dikurshmmi Arbani vazhdimish i dërgonte letra të gjata dhe e ftonte për kur rropatej nga mëngjesi gjer në mbrëmje, mirëpo të gjithë të marrë rrugen për tek ai, por plaku Hasan asesi të vendoste. kur e shikonin mbetnin pa mend për vitalitetin, pasi s’kishte Ishte midis dy zjarreve: të djalit dhe të truallit. Ai nuk mund t’i arritur ta thyejë e ta mposhtë as vdekja e hershme e gruas, e ndante njërin nga tjetrin. Me të jetonte dhe i qante brengat. cila e kishte lënë quqar, as burgu i gjatë e puna në ishull ku Mirëpo, kur dhembja për të birin u shtua e nuk mund ta përm- kishte thyer gurë, as vitet e shumta, por ikja e djalit matan bante aq sa ishte bërë si gur i rëndë në kraharorin sa i merrte kufirit e kishte tronditur, ai kishte marrë fuqinë, ia kishte shtu- frymën e s’e linte të qetë edhe kur flente, vendosi të shkojë. ar rrudhet më tepër në ballin e tij te gjërë e trupin ia kishte Atje mbeti i shashtisur nga salltaneti. Qilimat e mëndafshë ish- kërrusur e zemrën ia kishte mbushur plot helm dhe pezëm. in shtruar kahmos, kolltuqet kadife e pikturat i shinte kah të Çdo ditë pasi kalonte lagjen e re dhe i binte nga njëri skaj kthehej, por nuk e ngrohën, nuk ia kënaqën shpirtin. Atij gjithç- në tjetrin bulevardit, vazhdonte pa u ndalë askund, vetëm ua ka iu duk e zbrazët, neveritëse, e ftohët akull ashtu sikur edhe kthente përshëndetjen kalimtarve, që herë edhe deshi të bëjnë njerëzit. Orë e çast mendja i fluturonte oqeanet, vargmalet muhabet me të, pasi rrëfente ndodhi të përjetuara, prandaj dhe i shkonte te gurët e kalldërmës që i fufuritnin si rubinë, edhe mundoeshin ta ndalin e të pinë një kafe. tek balta e vendlindjes që bëhej gjer në gjunjë nga shirat, që i “Ka kohë, ulu pak të pushosh” deshte më tepër se pallatet e ngritura në qytet të madh, se ato “S’dua të vonohem, unë dua ta presë.” asfallte të gjëra e të mbushura me makina. Kur ngashërimi e Posa arriti zu vend në stolin perballë detit, ku ulej zakon- mbushi kupën në mëgjes u tha: isht varg disa mëngjeze, dhe me sy të zgurdulluar vëzhgonte “Më nxjerrni biletën se s’mund të duroj më, do të kthehm suprinën e ujit të qetë, të kaltërt e të pafund duke përcellë nga kam ardhë. S’është ky vend për mua!”. valët që vinin nga larg gjer në breg ku shpërlanin gurët e bardhë Atë ditë kur u kthye, veshi opingat, tirqit, vuri qeleshin që e të pastër dhe shtynin njëra tjetrën sikur deshin sa më parë të mbante të paluar në sirtar dhe nisi për në lulishte, aty ku isht preknin tokën. Kur ato trazoheshin, bëheshin më të shpejtë e rritur e moshuar e kishte kaluar nëpër sprova të shumta. Sa të lartë, atëherë fytyrën e tij e përshkonte shendi që dilte nga arriti në cikol i leshoi vështrimet e gjata dhe i kulloste sytë dhe zemrën në çdo skaj, thellësia e krahërorit e arrinte gjer në buzë. Soditjet e tij shkonin shumë larg gjer duke i përshkuar fushat e pafund të mbuluara me jeshillëk që gumëzhitnin nga ku ngjitej deti me qiellin, por ai deshte të shohë edhe më tutje, te oqeani te dheu zërat e lavërtarëve, korrësve, prashitësve, lamëtarëve, trokollimat e kuajve, zhur- i largët. Kur nuk shihte asgjë, asnjë anije, bebëzat e syve i futeshin thellë në zgavra, ma e karrocave e mbushnin plot këngë e melodi fyejsh e çiftelishë, ndërsa tash i skuqeshin gjak, ndërsa dy-tri pika lot lehtas e rrëshqitnin nëpër faqet e thara e kishte mbytur vetmia, heshtja dhe kishin mbetur memec. Mandej ra tatëpjetë ravës shkonin gjer te mjekra e mbushur me qime të rralla e të paruara. së plurosur për të dalë te pishina e sheshit, që ishte bosh, e zbrazët, e kishte push- Ne një ças vërejti tumtoren dhe valët e anijes së madhe, atëherë u mbush plot tuar heshtja mbytëse, ndërsa dikur mblidheshin burrat, tymosnin e vëlonte ngazëllim duke ndjekur pa e tërhequr shikimin e ngulitur, aqsa u bë i padurueshëm
kuvendimi. Aty peshoheshin fjalët dhe krijohej mençuria. Ulëset ishin sh- 3 katërruar e shpërndarë anëve, të hudhura, një pjesë e tyre që kishte mbe- tur në vend ishte kalbur e disa ishin shtrembëruar e përkulur nga vjetërsia. S’pa asnjë banor, asnjë lëvizje, s’dëgjoi asnjë çokale, pa vetëm mure të rrëzuara, çati të fundosura, tjegulla të rëna. Gjithçka ishte shndërruar në çerdhe zogjsh. Diku ferrat e gërmushat kishin mbuluar çdo gjë sa asgjë s’dukej se aty dikur ka pasur gjallëri. Edhe këtë radhë i hodhi një sy mallit përballlë ku shtatë ditë rrjesht u bëri ballë kryqthyerve gjersa i shpori përtej detit e menjëherë i shkoi, padashur, dora te plaga e marrë në këmbën e djathtë. E kur djali e kreu shkollimin , s’la vend pa hyrë, s’la njeri pa lutur, gjithkund i njejti refren. botime & studio grafike “Vetëm vrer nxjerr, gjuhën e ke shpatë, të ta presim me sëpatë! “ Nxori nga përfund gurit çelësin e rëndë e të vjetër, e vuri në bravë e pasi e lëvizi dy herë e shtyri portën e madhe të hekurt dhe ju hap para oborri i gjërë i mbushur plot pemë dhe ndërtesa dy katëshe me ballkone në mes, e meremetuar libra-revista e me fasedë të lyer. “Gjersa do të kem frymë s’do ta lë të shkatërrohet” e kishte obliguar vetveten. U ul te salloni i jashtëm, u mbush thellë me ajrin e pastër dhe ndjeu një kënaqësi të pashpjegushme që e bëri më të lehtë e më të lirë. Pasi shëtiti gazeta - fletëpalosje ne çdo skaj, zu vend ne odën e ndejes që e kishte rruajtur besnikërisht, zu vend pranë oxhakut, ku i doli para i ati me pamjen e tij serioze,mjekrën e dendur të dendur e të bardhë, vetullat e zeza e të rënduara, por me krahë të hapur e me postera-broshura zemër të madhe. i doli edhe e ëma prekatare, me buzëqeshje e rëndomtë dhe e heshtur që fluturonte kur hynte dikush si mysafir. Atë natë bëri gjum të rahatshëm, por e zgjoi zilja që e bëri të ngrihet e të dalë kartolina-ftesa jashtë. “Zotëri, keni një telegram!”. kartvizita Goja iu ndry, frymarrja iu ndal e trupi iu shtang. Mendja i shkoi tek e keqja, nga vinin shpesh lajme të kobshme. Duartë filluan t’i dridhen sa s’e mbante dhe s’e lëvizte çelësin. Mirëpo kur postjeri e paralajmëroi se s’ka gjë të keqe, ai mori veten shërbim fotografik dhe gjeti forcë. Posa e hapi përmes syzeve që ishin livarë në fund të hundës lexoi: „Ardhja ime shtyhet për vitin e adhshëm!” . Kjo fjalë e shigjetuan dhe aq i rënduan sa këmbën ju prenë, e pushtoi amullia, u molis dhe çehra iu zverdh sa mezi e mbajti dufin e shkoi ngadalë për t’u shtrirë në shtrat. Të nesërmen banorët e qytetit, që ishin mësuar ta shohin për ditë duke kaluar, mirë.... bukur.... lirë.... nuk ua zu syri askund xha Hasanin, ndaj edhe u shqetësuan. Shpejt vrapuan për ta parë ç’ka ndodhur me të. E gjetën të vdekur me një copë letër të shkruar e të lënë afër te tavolina e vogël mbi kokë. 00355 4 22 33 283 “Trupi im të varroset në det. S’e pash djalin gjer kur isha gjallë, ta shoh si i 069 20 68 603 vdekur sa herë të kthehet!” [email protected] Tregimi është marrë nga vëllimi me tregime “Pasione kohe” Financuar nga Ministria e Kulturës së Maqedonisë. nr. Qershor 2011 - 23 62
Ndërsa vraponte për të gjetur ndonjë mjet për të ardhur sa më parë, në zemrën e tij homazh shkëlqeu i pari dhe i fundmi varg poetik: Udha më e shkurtër për tek Nana! Udha më e shkurtër për te nana Lamtumirë, Tomor! optimizmin e tij karakteristik, nuk kish- ke ndonjë porosi për fëmijët, lerua. hej prapë, brenda ditës, në Peshkopi te hall familjar e shoqëror që t`ia pakë- - Fëmijët të më rrojnë, por tani kam për të marrë njerëz të tjerë. Nuk i mer- Më ra si rrufe lajmi për vekjen e mikut sonte vullnetin dhe ta hidhte qoftë edhe tjetër hall, - tha Tomori dhe, me t‘u ndarë rte për të fituar, i merrte për t`u lumtu- tim të paharruar, Tomor Kaloshi. Kisha përkohësisht në krahët e limontisë dhe nga doktori, vrapoi për të gjetur biletë ruar. dëgjuar që vuante nga një sëmundje e letrargjisë. Aq sa ishte i hekurt dhe i që të vinte sa më shpejt në Shqipëri, tek rëndë, por, pas një operacioni që bëri, pamposhur, aq ishte delikat dhe i Nëna që e kishte gjallë. Donte ta shiko- * * * pati një periudhë të gjatë përmirësimi ndjeshëm. nin për herë të fundit njeri-tjetrin. Por Të gjithë ata që e kanë njohur To- dhe të gjithë ne, shokë e miq, kujtuam Tomori nuk kishte arsim të lartë, por kjo nuk u realizua. Ndërsa vraponte për mor Kaloshin, janë në një mendje se ai se e kaloi. Por vdekja nuk e fali Tomor- ishte i kompletuar për nga formimi të gjetur ndonjë mjet për të ardhur sa qe njeri i rrallë. Por pse ka qenë i tillë in tonë të dashur, të paktën edhe për njerëzor. Lufta e klasave i kishte rënë më parë, në zemrën e tij shkëlqeu i pari besoj se askush nuk është në gjendje disa vjet, por u kthye dhe e mori. Thonë shumë herë me shpatë pa mëshirë To- dhe i fundmi varg poetik: ta shpjegojë. Tomori ishte si një ujë i që vdekja e merr të ri atë që e do për të mor Kaloshit me shpresë që ta vriste Udha më e shkurtër për tek Nana! ftohtë dhe i kulluar, që nuk kuptohet mos e dënuar me një pleqëri të thellë, ose ta gjymtonte rëndë. Por, për çudi, Por ky varg poetik mbeti brenda tij, nga e ka burimin.Bujaria është e pam- zvarritëse, me lëngatë të gjatë, e të tjera shpata e luftës së klasave atij nuk i la i pashprehur dhe i paartikuluar, se ai ra jaftueshme për ta ngjitur njeriun deri e të tjera. Megjithatë, kur ajo merr një asnjë shenjë. Shpirti i tij ishte i mbrojtur shpejt në koma. Nuk doli më prej saj. në atë lartësi.Kishte diçka hyjnore në njeri si Tomori dhe në një moshë të re, nga një koracë e fortë. Në të nuk depër- Jetoi pak kohë në agoni, se Zoti kishte natyrën e tij si njeri. Edhe bujaria e tij dëshpërimi dhe pikëllimi është i madh. tonte urrejtja. Kjo e mbajti atë të shën- vendosur të mos e linte të vuante fizik- ishte e tillë, hyjnore. Kur nisa këtë sh- doshë shpirtërisht, prandaj ai pati një isht. Por Zoti, gjithashtu, kishte bërë krim në formë nekrologjie, u bllokova. * * * personalitet të fortë, të plotë, të pacopë- emër që Tomori të vinte kufomë në Nuk më ecte fare puna. E pata shumë Tomor Kaloshi lindi më 03.07.1959 zuar. “...urrejtja gërryen personalitetin Shqipëri. Kur vdekjet ndodhin larg dhe të vështirë t‘ua bëj njerëzve të njohur ishte krijuar nga Zoti. Thënë me figurë, në Sinë të Dibrës së Poshtme. Ishte i dhe gllabëron unitetin e tij njerëzor, - kufomat rrinë shumë ditë pa u varro- Tomorin ashtu siç e meritonte. Kjo më ai ishte “Këmisha” për t`u veshur që të biri i Shaqirit dhe Florës. Shaqir Kaloshi, shkruan Martin Luter King.- Urrejtja sur, zakonisht arkivolet nuk hapen. Të ndodhi për dy arsye: e para, nuk kisha mbron si nga acari i madh ashtu edhe ashtu si tërë Kaloshët në përgjithësi, në shkatërron në një njeri sensin e vlerave dashurit e ruajnë në kujtesë njeriun e kapur asgjë nga ajo pjesa hjynore a nga vapa përvëluese, ai ishte rroba që i të kaluarën diktatoriale bëri burg dhe u dhe objektivitetin: e bën ta përshkruaj tyre ashtu si e kanë njohur kur ishte natyrës së tij; e dyta, nuk kisha kuptuar vinte tjetrit për shtati. persekutua.Tomori ishte një djalë pa të bukurën si të shëmtuar dhe të shëm- gjallë dhe shëndoshë. Por ky rregull se bujaria, trimëria, ideja e sakrificës Tomori na ka dhuruar të gjithëve perspektivë, prandaj edhe shkollimi i tuarën si të bukur, të ngatërrojë të prishte kur ke të bësh me Nënat. Kur nuk ishin thjesht cilësi të Tomorit, si diçka që ne nuk e shohim dhe nuk e tij ishte gjysmak. vërtetën me të rremen dhe të rremen po hapnin arkivolin ta shikonte Nëna, mund të jenë tek shumë njerëz të tjerë. dimë. Njeriu, në përgjithësi, po shkon Pati një fëmijëri të vështirë, provoi me të vërtetën.” Me urrejtje nuk ecet ajo humbi ndjenjat dhe nuk e pa. Kur Ato ishin jo cilësi por natyra e tij. Ka një drejt degradimit moral, ai po zvetnohet punët më të rënda në kooperativë, larg. I ngarkuar nga barra e rëndë e ur- erdhi në vete, Tomori ishte mbuluar me ndryshim të madh dhe këtë po dita-ditës dhe po bëhet një qenie e pa- sepse ato ishin të rezervuara për rejtjes, njeriu ndjen lodhje dhe detyro- dhe. Nëna edhe sot kërkon ta shohë përpiqem të shpejgoj. Sepse vetëm shpirt. Ky është një realitet tronditës dhe Kaloshët. Por njerëz me sedër dhe het të ndalet. Janë të rrallë ata burra që Tomorin. Asaj nuk i besohet se ai ka duke bërë këtë kuptojmë plotësisht dëshpërues. Por Tomor Kaloshi me punëtorë, edhe në ato kushte, jetonin i shpëtojnë urrejtjes. Ata janë si Krishti vdekur. E ka të vështirë një nënë të be- Tomor Kaloshin. Kur flasim për cilësi, qenien e tij vërtetoi se njeriu, sado të njësoj si të tjerët, bile edhe më mirë. që mëshironte persekutorët e tij: “Zot, sojë vdekjen e djalit po nuk e pa me qofshin ato edhe shumë të mira, zvetnohet dhe të bjerë moralisht, prapë Tomori ishte njeri i qeshur, i dashur, i fali se nuk dinë çfarë bëjnë”. Jo vetëm sytë e vet. si:bujaria, solidariteti njerëzor, përkush- mbetet një krijesë e bukur, me e mrekul- ëmbël dhe i kudondodhur. Nuk për- tani që Tomori vdiq dhe që unë po timi ndaj të tjerëve etj., ato janë të shtu- lueshmja e të gjitha krijesave të Zotit. tonte kurrë dhe ishte kënaqësi të punoje shkruaj këto radhë, por edhe më parë, * * * ara, të dhuruara nga Zoti, por njeriu Zoti e krijoi atë për mirësi dhe dashuri ose të kishte të bëje me të. Në një punë sa herë që takoheshim, më bënte për- Lajmi se Tomor Kaloshi ishte sëmurë jeton edhe pa ato cilësi. Cilësi është ajo dhe ai vazhdon të jetë i tillë, pavarë- të përbashkët, thonë ata që kanë punu- shtypje natyra dhe personaliteti i tij, ajo rëndë u përhap me shpejtësi në rajo- që nuk e ke dhe të jepet. Pa cilësi mund sisht nga goditjet e tmerrshme që i jep ar me të, Tomori bënte gjithnjë pjesën dashuria e madhe dhe e panjollë për nin ku jetonte dhe punonte. Rendën të jetohet. Ka plot njerëz që nuk janë jeta. E pakët është kjo që i jep Tomori më të vështirë ddhe më të rëndë. Kishte njerëzit, bujaria proverbiale, dhe më më shumë se 500 shqiptarë dhe i sh- bujarë, që nuk e ndihmojnë tjetrin e, njeriut? E pakët është kjo që japin dëshirën dhe vendosmërinë për t‘i ndi- mundonte pyetja: ku e gjen këtë forcë kuan tek koka. Të gjithë ishin emigrantë megjithatë, jo vetëm ekzistojnë, por u njerëz si Tomori njerëzimit? Po ku janë hmuar të tjerët. Duart e tij këndonin, ky njeri? Si mundet ky, i vetëm, i pa- që, në një mënyrë, ose në një tjetër, shkojnë punët mjaft mirë. Dashuria për këta njerëz?- do të pyes, me të drejtë, nuk punonin. Ishte nga ata që çfarë u përkrahur, i varfër, në vend të huaj, t`u ishin borxhlinj ndaj Tomorit.Po jap disa njerëzit, bujaria, dëshira për t‘i ndih- dikush. Janë midis nesh. Tjetër punë shikonin sytë, ua bëjnë duart. Ishte i vijë në ndihmë aq shumë njerëzve? mikrointervista të tyre: muar ata tek Tomori ishin natyrë e tij, është se këtyre njerëzve nuk u krijohen gjallë, me humor;mjedisin ku punonte Vonë jam kujtuar dhe tani po bindem S.K. “Po ecja pa mend nëpër rrugët pa të cilat ai nuk mund të jetonte. Ky kushte dhe hapësira për të dalë në krye dhe jetonte e bënte të këndshëm, dinte gjithnjë e më shumë se Tomor Kaloshi e qytetit ku jetonte dhe punonte To- pra është dallimi i Tomorit prej njerëzve të punëve që t‘u japin lumturi të të komunikonte me njerëz; tek të gjithë, para se të përkushtohej ndaj njerëzve, mori. Deri në ato çaste nuk dija gjë fare të tjerë. Në veprën e tij “Afria me gjithëve. Nuk është faji i tyre pse ne edhe tek ata më shpresëhumburit, ishte i përkushtuar ndaj Zotit. Ai ishte për atë njeri. Ndali makinën dhe më Perëndinë” Osho Rajnesh e bën mirë duam më shumë ata që na hipin në mbillte besim dhe optimizëm. Me To- besimtar i jashtëzakonshëm. Ky është pyeti se pse ecja ashtu i hutuar. I thashë dallimin midis një cilësie dhe vetë shpinë sesa ata që na marrin për dore. morin të gjithë ndjeheshin mirë. Altru- çelësi i të gjithave. Nuk marr përsipër që isha emigrant, i sapoardhur, pa do- natyrës së njeriut: “Një cilësi është diç- Popuj dhe kombe të tjera këta njerëz izmi, dëshira për t‘u sakrifikuar për të t`u them njerëzve ç`është Zoti, se kjo kumente dhe pa para, pa njohje, pa ka prej të cilës ti mund të jesh i privuar. nxjerrin në krye, prandaj janë ndryshe tjerët tek ai person erdhën duke u rritur është një gjë e pamundur jo vetëm për gjuhë të huaj, shkurt, në ditë të hallit. Ti mund të ekzistosh edhe pa atë cilësi. nga ne. dhe forcuar. Tomori karakterizohej nga mua, por për të gjithë vdektarët. Unë Eja mik, më tha, dhe më dha para, më Nuk është ekzistenca jote e Për mua Tomor Kaloshi ishte një një vullnet i çeliktë dhe vendosmëri e do t`ju them njerëzve se si do të ishte futi në punë, m`i bëri të gjtha të mirat.” brendshme. Është diçka që të jepet ty, i hero: nuk ishte hero luftërash, nuk ish- jashtëzakonshme për të arritur ato ob- jeta pa Zotin. Dhe këtë do ta them me H.H. “Bëra një aksident me makinë shtohet ekzistencës tënde. Natyra ësh- te as mendimtar dhe filozof, nuk ishte jektiva që i vinte vetes. Ishte njeri me fjalët e Dostojevskit: “Atje ku nuk ka dhe u shtrova në spital. Tomori nuk di të diçka pa të cilën ti nuk mund të ekz- as artist apo shkrimtar. Ai ishte heroi- iniciativë dhe vetëveprim, u shkonte Zot, gjithçka është e lejuar”, duke lënë nga e kishte marrë vesh dhe veç kur istosh”. Tomori nuk mund të ekziston- Njeri, nga heronjtë më të rrallë të kësaj gjerave deri në fund. Qysh në moshë të nënkuptuar se atje ku besohet Zoti më erdhi aty, te koka. Nuk kisha asnjë te pa qenë bujar, pa qenë i përkushtu- bote. Të madh njeriun nuk e bën asgjë të re u bë mbështetës për të gjithë, u vu gjithçka e mirë është e mundur. To- njeri tjetër, veç atij, që m`u bë nënë, ar ndaj të tjerëve.Por pse ishte i tillë, ai veç shpirtit. në qendër të vemendjes dhe u bë lider, mori ishte besimtar, ai besonte sinqer- baba, vëlla, motër. I përballoi tërë kishte shumë bukuri shpirti. Thoma jo vetëm për Kaloshët, por për të gjithë isht në Zotin, por besonte në atë shpenzimet dhe privacionet dhe unë e d‘Akuini ka vënë në dukje se “Askush * * * ata që e njihnin. mënyrën e vetë, ai, si të thuash, ishte i kam jetën prej tij.” nuk e vë në dyshim se virtyti përmirë- Në mortin e tij erdhi një vëlla tjetër Me fillimin e proceseve demokra- lidhur drejtpërdrejtë me Të, jo nëpërm- V.M: “Kisha shumë ditë që isha pa son tej mase shpirtin.” nga Italia, Giorgio Maria Castriotta Scan- tike, Tomori ishte nga të parët që emi- jet klerikëve dhe institucioneve fetare, punë. Nuk kisha asnjë lekë në xhep. I Por bujaria tek Tomori ishte e derbeg, trashëgimtar i ligjshëm dhe i groi në Itali për një jetë më të mirë. Në që shpesh nuk u besonte. Besimin e kërkova një shokut tim, shqiptar, por as veçantë edhe në një aspekt tjetër. Ka dokumentuar i Gjergj Kastriotit të një vend të lirë dhe të zhvilluar tiparet e mbante në zemër, si të shenjtë, nuk e ai nuk kishte. Tako Tomor Kaloshin, më njerëz bujarë, që japin, madje disa jap- lavdishëm. E pra ky pinjoll i derës së karakterit të tij morën një shkëlqim të shiste duke e propaganduar, nuk e tha, se vetëm ai nuk rri pa të ndihmuar. in shumë. Por ata e rekalmojnë ndih- Skënderbeut, erdhi në Sinë, në vend- veçantë, ai u bë shtylla e palëkundshme bënte të dukshëm me rituale, e mbante Më mbajti si vëllain e vetë me të ngrënë mën e tyre, i bëjnë jehonë asaj me mjete origjinën e të parëve të vetë dhe shkoi morale dhe fizike ku u mbështetën të thellë, të fshehtë dhe të papërlyer. Për dhe me të pirë derisa më gjeti punë. Kur nga më të fuqishme mediatike. Ata nuk dhe piu një kafe ngushëllimi në mortin gjithë ata që ishin në nevojë. Në saj të këtë arsye, mendoj, ai qe njeri i kompl- desha t`ia kthej një pjesë të shpenzi- janë bujarë, por kanë nevojë të trego- e Tomor Kaloshit. Kaloshë e Kastriotas aftësisë së jashtëzakonshme për të ko- etuar, me tri dimensione jetësore. Nëse meve, i mbeti hatri. I kam ruajtur ato para hen bujarë. Në ato momente, kur ata të janë një fis, i thanë Kaloshët. Ja ku i ke munikuar me njerëzit, ai u bë shpejt i referohemi edhe një herë Martin Lut- që t`i bëja një dhuratë, por s`e dija kur- shoqëruar nga turra e kameramanëve, vëllezërit, ja ku ke tokën, eja dhe ndër- një figurë simpatike, që tërhoqi vemend- er Kingut, ai na jep edhe një mësim të rë se do t`i përdorja për të përcjellë To- shpërndajnë dhurata, ndihma, bëjnë to një shtëpi, të jetë shenjë, ta mbajmë jen e të gjithëve. Pronarët italianë e do- madh për jetën, sidomos nga kënd- morin të vdekur për në Shqipëri.” një tregti të leverdisshme: japin që të dhe të kujdesemi për të si për muzeun nin pa masë, linin kokën për të, siç thu- vështrimi i kompleksitetit të saj: gjatësi, Dhe Tomorin nuk e sollën në Sh- marrin. Bujaria e tyre është me interes. e Gjergjit të Madh. Me vendin e lindjes hej. Tomori nuk u kërkonte gjë për vete, gjerësi dhe lartësi. “Gjatësia e jetës, - qipëri vetëm njerëzit e familjes, por, të Shpërblimin e gjejnë tek krijimi i opin- të lidh shtëpia. Edhe atdheu fillon nga por për të tjerët. Rregulloi në punë dhe thotë ky mendimtar, - është shtytja e paktën, 500 emigrantë shqiptarë që je- ionit, tek lavdia që do të fitojnë, tek emri shtëpia. stabilizoi me gjithçka në fillim njerëzit brendshme për të realizuar qëllimet tojnë në Itali. Atë ditë që u varros To- që do të lënë si mirëbërës të mëdhenj. Ardhja e Giorgio Maria Castriotta e vetë dhe më të afrëmit, pastaj u kthye dhe ambiciet personale, një interes i mori, Rrafshja e Sinës nuk i merrte Atyre u duhet publiciteti dhe për të arri- Scanderbeg në Sinjë në mortin e To- të rregullonte të gjithë ata që i njihte brendshëm për mirëqenien dhe vep- njerëzit. Ishin me mijëra. Nuk thonë kot tur objektiva të tjera. Këta janë njerëzit morit qe një rastësi, nuk ishte plani- ose i kërkuan ndihmë. U bë misionar rimet vetiake. Gjerësia e jetës është in- se dita e vdekjes tregon çfarë njeriu ke e pasur dhe shumë të pasur që fikuar. Megjithatë, merr një vlerë sim- me plot kuptimin e kësaj fjale. Ideja e teresi i drejtuar jashtë, drejt mirëqenies qenë. shpërndajnë disa thërrime të pasurisë bolike: në rast dhimbjesh të mëdha, sakfrificës për të tjerët dhe bujaria e jas- së të tjerëve. Lartësia e jetës është ten- “Tomori kohën e lirë e kalonte duke së tyre për të marrë dhjetëfishin e saj.Por vëllai i vë dorën në ballë vëllait. Kudo htëzakonshme u bënë jo vetëm tipari i sion drejt lartësisë, drejt Perëndisë.” përgatitur pako për njerëz të ndryshëm edhe ne njerëzit e zakonshëm, që kemi ku kishte qenë e kishin nderuar me tij më i rëndësishëm, por edhe burim në Shqipëri, - thotë kushëriri i tij i parë, pesë para në xhep, qëllon që i japim pritje zyrtare. Këtu nuk kishte protokoll lumturie. Më duket se këtë lloj lumturie * * * Veli Kaloshi.- Blente qese të bukura dhe ndonjë lypsi, fukaraje etj.Edhe ne me dhe zyrë. Zyrtarët që e shoqëronin, nuk ka parasysh Dalai Lama kur thotë: “ Të Tomori ishte operuar dhe kurohej bënte gati dhuratën duke shkruar sipër atë mundësinë tonë, përpiqemi të duke- kishin më rëndësi. Ishin vëllezërit e jesh i mirë, i sinqertë, të kesh mendime në Itali, ku mjekët ta thonë hapur emrin e atij që do t`ia dërgonte.Kështu, mi, të paktën ndër sy të atyre njerëzve gjakut, vëllezërit e trojeve, Kaloshë e pozitive, të falësh atë që të ka bërë pa- sëmundjen që ke, duke mos të fshehur si shembull, në një pako kishte këtë të pranishëm në këtë skenë. Kurse bu- Sinjanë, të parët e të cilëve përbënin drejtësi, t`i trajtosh të gjithë si miq, të asgjë, edhe vdekjen. Tomori kishte tu- shënim të shkruar me shkrimin e tij: jaria e vërtetë është tjetër gjë: nuk jepet gardën heroike dhe besnike të Gjergjit ndihmosh ata që vuajnë, të mos e mor në kokë dhe këtë e dinte. Kishte tri “Për Emin Kaloshin” Dhe në atë pako për asnjëlloj interesi, prandaj është të Madh. Këtë duhet ta ketë ndjerë edhe quash kurrë veten mbi të tjerët:ndoshta vjet që jetonte dhe punonte për bukuri ishte një shkop, një kapele dhe një orë. edhe e fshehtë, anonime. Dora e majtë Giorgio trashëgimtari... këto këshilla do ju duken të thjeshta, si të gjithë njerëzit e shëndoshë. Por Emini djalë të parë quante Tomorin. nuk duhet ta shikojë të djathtën kur e Por Tomorit, edhe po të mos i bëhej por provoni t`i vërtetoni, duke i vënë ende nuk ishte mbushur afati kur mund Tomori bënte edhe dhurata të mëdha, jep gjënë, thotë populli. Kështu vepron- ky nder, ishte shumë i nderuar nga ata në zbatim, e do të jeni më të lumtur.” të merrej kthesa përfundimisht. Papri- të shtrenjta. Janë të shumta dhuratat si te Tomorri kur jepte. Ai në asnjë mënyrë mijëra njerëz që kishin ardhur në mor- Tomori nuk e njihte filozofin tibetian tur Tomorri nuk u ndje mirë. Doktori e makina larëse, televizorë, kompjutera jo vetëm që nuk e pohonte dhe nuk e tin e tij, me rrugë ajrore e detare, nga të dhe filozofinë e tij, por ai këto këshilla i vizitoi, sigurisht u bënë ekzaminimet e etj. që ua ka sjellë njerëzve. Kur vinte reklamonte një gjë të tillë, por nuk du- gjitha kontinentet. Lamtumirë, Tomor i ka zbatuar plotësisht në jetë. Ai, në saj nevojshme, dhe pa që sëmundja kish- në Tiranë, e mbushte makinën me ronte kur dikush i shprehte mirënjohje. dashur! Të qoftë i lehtë dheu ku të pre- të shpirtit të shëndetshëm, përkushtim- te përparuar në mënyrën më të frik- njerëz për në Peshkopi. Kur mbërrinte Po ta çojmë më tej këtë mendim, do hen eshtrat. Mos t‘u shoftë kurrë ylli i it ndaj të tjerëve, jetoi i lumtur. Nuk kish- shme. Prandaj ai i tha Tomorit: në Peshkopi, e mbushte për në Sinë. të thoshim se dashuria tek ai njeri nuk mirësisë! te forcë dhe vështirësi që ta thyente - Tomor, ti do të vdesësh shpejt, nëse Ndodhte që shkonte në Sinë dhe kthe- ishte cilësi, ai ishte i gjithi Dashuri. I tillë XHAFER MARTINI 24 - Qershor 2011 nr. 62 Biblioteka e autorëve dibranë*
Këto dhe shumë botime të tjera të autorëve dibranë mund t’i gjeni pranë librarisë “M&B” Adresa: Rruga “Zenel Baboci”, Pall. Ferar, Tiranë (Pranë Selvisë) Tel. 00355 4 22 33 283. Cel. 069 20 68 603 -20% e-mail: [email protected]
* Janë reklamuar vetëm botimet që mund ti gjeni pranë librarisë “M&B”
cyan magenta yellow black