van visser tot graffiti artist Bodegraven-Reeuwijk > van visser tot graffiti artist <

>TUSSEN DE MAZEN<

2 - KUNST & CULTUURROUTE KUNST & CULTUURROUTE - 3 >TUSSEN DE MAZEN<

Eeuwen van turfwinning, visserij en cultuur hebben het landschap van Bodegraven- Reeuwijk gevormd. Het natte veenland was ongeschikt voor akkerbouw, maar bleek toch lucratief toen in de achttiende eeuw de turfwinning opkwam.

De pottenbakkerijen en bierbrouwerijen van Gouda schreeuwden om brandstof. Hiervoor groef men lagen veen uit het landschap om het vervolgens te laten drogen tot het ener- gierijke turf. Na 1900 liep de vervening sterk terug. Turf werd vervangen door steenkool en petroleum, dus wat overbleef waren vol- gelopen veenvelden: de Reeuwijkse plassen.

De troebele wateren van de nieuw ontstane plassen bleken ideaal voor een nieuw am- bacht: palingvissen. Wijnand Kruijt is groot palingliefhebber en geboren en getogen gelegd, maar wateroverlast bleef het gebied Reeuwijker. Hij groeide op aan de Twaalf- teisteren. Uiteindelijk is de plas na zand- morgen, een straatnaam die verwijst naar winning toch herbestemd voor waterplezier. de twaalf morgen die een middeleeuwse Ga bijvoorbeeld suppen of vaar in een oude boer nodig had om het omringende land te grundel met De Watersnip. ploegen. Wijnand: ’Ik vis al naar paling sinds ik kan lopen.’ De kunstliefhebber haalt zijn hart op in De Kwakzalver in Bodegraven, waar kunstenares Na ontginning en visserij, zijn het nu kunst Renske Koster haar werk tentoonstelt. en recreatie die de omgeving vormen. Bij Renske: “Ik maak Urban Stencil art voor zowel mooi weer is iedereen uit de regio aan de nationale als internationale opdrachtgevers, plassen te vinden. De populairste plas is maar ik vind het ook erg leuk om mee te wer- Broekvelden en Vettenbroek, beter bekend ken aan lokale projecten als het jeugdcultuur- als ‘de surfplas’. Even is het gebied droog- programma Bravo! van het Evertshuis.”

2 - KUNST & CULTUURROUTE KUNST & CULTUURROUTE - 3 Bodegraven Reeuwijk

Een boerderij, koeien, wilgen en een boerensloot. De schilder wist alle elementen uit het Groene Hart vast te leggen rondom Reeuwijk. Leo van der Vlist

Je kunt niet om de turfwinning heen in Bodegraven-Reeuwijk.

Het landschap is erdoor getekend. En niet alleen met de plassen.

Voor het transport van de turf werd ‘de Breevaart’ afgegraven, een kanaal van Gouda naar Bodegraven, dwars door Reeuwijk.

4 - KUNST & CULTUURROUTE Oud Loosdrechtsedijk Angstelkade Ou. Spoorbaan Hogedijk Nieuweens Jaagdpad

N231 Bloklaan Veendijk Ter Aase Zuwe Stationsweg Herenweg MIJDRECHT Demmeriksekade

NIEUWVEEN Achterweg Burg. Padmosweg Uitweg Mijndensedijk NOORDEINDE DE HOEF WILNIS Langeraarsche Westerlandweg Donkereind Korte Zuwe Kerklaan

Vijfbruggenpad NIEUWER- TER-AA

Bosdijk Oud Aa Nieuw Loosdrechtsedijk Plassen Zandpad Hogendijk Oostkanaalweg N462 Hogedijk Loosdrechtsche Schoterweg

Wilnisse Zuwe Proostdijweg Zevenhovenseweg Bosdijk Bovendijk

Jonge Scheendijk Noord ZEVENHOVEN Breukeleveensche- PAPENVEER Plassen of Stille Plas Kerkpad Gagelweg Kousweg Amstelkade Hogedijk Bovendijk Portengense Zuwe BREUKELEN Molenweg Uitweg v. Portengen Oud Aa

Nieuwveenseweg

Westkanaalweg Zevenhovenseweg KORTERAAR NOORDSE BUURT Scheendijk Zuid Hogedijk Noordse Oostkanaalweg Dorpsweg NOORDEN Portengense Zuwe Portengen TER AAR Kerkweg Griendweg Nieuweweg Veenvliet

Geerkade Heuvellaan Hogedijk Veenkade Middenweg N401 Parallelweg N463 Achttienkavels Spengen Uitweg N463 Landweg N460 Noordenseweg Nieuwkoopse Plassen

Lange Meentweg Ingenieur Enschedeweg Provincialeweg T27 Noordeinderplas Machinekade Maarsseveense vaart

NIEUWKOOP Otterspoorbroek WOERDENSE Oudedijk N231 VERLAAT KOCKENGEN A2 Noordeinde

Grechtkade Zegerbaan Kanaalweg Kerkweg Korteraarsweg MAARSEN

Hoge dijk Hoge Bosweg

West Milandweg WESTBROEK

N207 Maarssveensce Plassen Meije Wagendijk AARLANDERVEEN ije Me Binnenweg e M Kleine d e u i Kooidijk O je Houtkade Plas

Zeger Plas Hazepad Nieuwkoopseweg N230

Zuideinde Nieuwkoopse Plassen Rodendijk Polderweg

Teckop

Achtermiddenweg Van Teylingenweg Van

Meijepad Oortjespad Hollandsekade

Zuideinderplas KANIS Ockhuizerweg weg Rijndijk

MEIJE Oostkanaal Middenw ALPHEN AAN DEN RIJN eg Rondweg N212 HAARZUILENS einweg eg Z Goudse Schouw Tr uid e O Milandweg rkee u Kerkvaartw Hazekade Thematerweg rkring de Rij n Amsterdamse Hollandsekade Uranium Kanaal Dwarsweg Maarssenseweg Steekterweg ZEGVELD Gerverscop ARCHEON Ko e rts ij N405 tee e A2 k Haarpad Compierenkade t Zu er M KAMERIK Ir. Enschedeweg id w tse M er eg h eije Le tic idse S Sch Hoofdweg ouw Ziendeweg Lin aat N11 denhovenstr Molenweg Rietveldsepad Park weg Wildveldseweg VLEUTEN

J.C. Hoogendoor Straatweg Boskoopseweg ZWAMMERDAM Houtdijk nlaan Buitenkerk Breudijk t Dorpeldijk Baanwegseka Toegangsweg h c N198 de e r

Weide- en Waterpracht G Van Teylingenweg Compierenkade Appellaan Kerkweg Heldamweg Goudse Rijpad De Parmey Kooiweg N207 Veldwijk nkol HARMELEN le k Jagerspad Oude Rij Jaagpad o M Alfensvaart

Insteek ’s Gravesloot g

Halve Raak n e

j w i at

16 ra R t B S Alendorperweg n u e

eg W r e s ijk g t De Oude . h Dammekade K d re c m u e e r Loete rw t rd O a e U wa Nessew g Harmeler oshol Otweg V 17 Rietveld we u rkt Nie a SPOELWIJK J M Raadhuisplei N458 . Kromwijkerkade C arkt Oude n . 15 M 12 We H Ov Gouwe ertocht Kerkstr a o at Noordst Spoelwijkerlaan raat ijland Hoge Rijndijk ogen Do V an To der o rtoc lstraat Rijnkad ht e W Oostdam Wil Barwoutswaar lems eijpoort n traat Wilh elmi j d nast Laag Bos o raat 10 i koop o Holla R r Stationswe ndbaan n Nieuwstraat Rijksstraatweg la g an 13 Spoorstraat 11 14 e Noordzijde Put van n d

Alphense weg u Chrysantstraat Groenendaal Goudse rijweg Broeckhoven N458 Wiericker- O Zuidzijde Biezen Warmoeskade De Bree WOERDEN Parklaa schans A12 g k DE MEERN UTRECHT sedijk ij e d Reijerscop w n e ij

BOSKOOP Rijneveld s R f

Noor BODEGRAVEN

a Hoge Reijerscop a Middellandbaan

r A Zijde Spoelwijk eg g NIEUWERBRUG deinde W e M d eg onnepad Blinde weg o S Reijerskoop B an T

eiw ba

Zijdew d e

N11 B ards E u a

ro W W R O ek Kromwijkerdijk D veld se 15 Utrecht A Lansing laan 14 Woerden Bodegraven Reeuwijk Lagekade M

A12

ijk w id u Z A12 Middelweg R Den Ham TEMPEL Endelkade A12 IJ N eg derijweg Boer K 12a Bodegraven 13 Nieuwerbrug A Tempeldijk 18 Meerndijk N Schinkeldijk A Linnaeusw Reeuwijkse e Houtwal A g L Goudse Straatw Elzenbr WAARDER Noor oek Landgoed T Reeuwijkse uurluur Schapenlaan dkade Hout Linschoten 12 Reeuwijk Enkele Randenburgseweg eg Nieuweweg Kwekerspad Oud Reeuwijkseweg ijk Wiericke d Ringkade Kerkw se H r REEUWIJK-DORP jk ou 1 i twal Oosteinde a w a u Dubbele Joh. J. Vierbergenweg H Staringlaan e oek 2 Cattenbroekerdijk est Kaagjesland e De Groendijck Mastwijk n W R Wiericke 9 er ve Dorpswe oek dijk ho g ht eg Ac Berkenbr Nedereindseweg e Diemerbr Oudeweg3 Broekvelden Sloene en Vettenbroek esteind M. A. Reinaldaweg W dijk G Laageind Heeswijk ilhelminastraat ra Nieuwdorperweg Kooidijk vek

W o thov Middelburgsew opse e enl d n

Be aa ijk Ringkade in n e A12 Papekopper Rondom Oudewater t WADDINXVEEN o Kerkw Reeuwijkse Randweg h

eg c

oning K

s Raadhuisweg REEUWIJK-BRUG n Reewal PAPEKOP i 4 H rugweg Zwarteweg L Noord- IJsseldijk B MONTFOORT O N409 Ravensburg e L Baarsjeskade 8 g L Zoetendijk n A De Lange Ruige Weide Papekopperstraatweg a N B D g L l o ro S enb ek e C e ’s Grav s H e Bosmankade w m w E

N207 dijk e d e g Lecksdijk DRIEBRUGGEN n n a IJ

d Reeuwijkse Randweg Z S

inter a r SNELREWAARD BLOKLAND Stuivenbergweg S a Gravekoop Kippenkade e W Zoutmansweg t E l Gravenbroek 5 Klein s o e h L Lange weg w Vogelen- Zoetendijk c e A12 Wierickepad Hoogeind s n N228 g zang i

Zuidkade L g g Prinsendijk d e

Nieuw r e enbroeksedijk w Overeindseweg

o g A2 w Hogebrug d

e o r

n

e Groot N

w

a Z

w Ree Vogelen- Achtersloot u Ree Broeckerpark r

e

o

t a a r

zang t g t

s e o

e w u o

G e n Elfhoeven h

s Park e c

f Reeuwijkse s H a n i 11 Gouda a Zuringkade Ruyghe L r

g Heemsteedseweg Plassen d i

e

O Wey u

ijk d n d rsse Klein N204 u Z Stuivenbergweg Zuidelijke Rondweg Otweg o k eide

B

o K Elfhoeven Nieuwenbroek o o Ruige W Platteweg p sed HOGEBRUG Afstand route: 32 km. i jk Willeskop

Groenhovenpark Vrijhoef OUDEWATER L l E Nieuw 6 SS

e Go Poppelendam IJ

k u Vlietdijk j w

i e E Broeksdijk d O H 9 Nieuwegein Z Kalverbroek C g Burg. van Reenensingel DS

n Opweg AN

i 7 HOLL r d A12 r o Toeristisch o Negenvierte N Burg. Jam Goudse essingel Twaalfmorgen IJSSELSTEIN

Goudse Houtsinge Goudse Hout Overstap Punt Hekendorpsebuurt A27 Graaf Florisweg Goudsestraatweg NIEUWEGEIN eegje Nieuwe HEKENDORP Gou De Meent we Kade O ’t W Z StruinpuntenN228 Dijk Baronieweg

A20 Kattensingel t Fietsroute met:a GOUDA Steinse Tiendeweg Oost Grote Lot eg Bloklandse e w Weg der Verenigde Naties cial

GPS, knooppunten, QR-codes, uitprintbare routebeschrijving, vin eg l Noordzijdse

Pr o N210 e r

ovinciale P Hoenkoopse Rijpad Tiendw

g

rtstra e b u Jo Fietsknooppunten

Turfsingel n Boveneind Noordzijde i Natuurgebied s s ie smartphoneproof en Struin- ene Vorspunten. t l a weg l Willeskop Ir. F E D van Enschedeweg N e de w ig r ren e Ve v r N228 o Benedeneind Noordzijde g de N207 G Steinsedijk We K HAASTRECHT 39 ana Goudseweg a ldijk BENSCHOP LEKKANAAL Hollandsche IJssel eg

87 Hoogstraat Gouderakse dijk 88 2 3 4 Provinciale Weg Oost Hoenkoopse Buurtw g Provinciale W 5 e Provinciale Weg West Tiendeweg w Liezeweg Biezendijk e 89 Grote Haven s Bisdom van eg Vlietstraat am 1 rd Vlist te Schoonhovenseweg Damweg Rot > N207van visser tot graffiti artist < LEK eerstalblok L V 10 Nieuwegein-Zuid E Korte Tiendweg S 29 IJS Boezemmolenpad

E Middelblok Gouderakse Tiendweg H POLSBROEKERDAM C Struin- en vorspunten langs de route Pieterspad S Lopikerwaard N210 Ir. F E D van Enschedeweg D N 6 Hoonaardpad A 86 1.RestaurantBeierse wegje Paviljoen ’t Reeuwijkse Hout, www.proevenindepolder.nl L Schutterskade L 23 O 11 Vianen Reeuwijkse Houtwal, www.reeuwijksehout.nl 11. Proeverij De Koffietuin en B&B,Weijpoort 12, Nieuwerbrug, M. A. Reinaldaweg MOORDRECHT H Kade 78 27 Vianen 2. Sup en Watershop, Verlengde Breevaart 3 (entree via receptie www.koffietuin.nl 12 Achterdijk O Lopikerweg Oost os Benschoppermolenvliet Zuidzijdseweg Landal), Reeuwijk, www.supenwatershop.nl 12. Pannenkoekerie ’t Veldhuis,t-V Noordzijde 96, Zuidzijdse Het lis VIANEN 77 te GOUDERAK rd 3. Streekmuseum Reeuwijk,Beijersche Oudeweg 3, www.pannenkoekerie-tveldhuis.nlij k Boerenlandpad Snippejagerskade www.streekmuseumreeuwijk.nl Bilwijkerweg 13. IJs- en koffiesalon De Zoete Inval,Markstraat 11, Bodegraven, UITWEG Lekdijk LEK Lange Gouderakse Tiendweg N207 LOPIKERKAPEL A2 4. Patisserie*Chocolaterie*Workshops Femke en GoudsewegSander, www.ijsenkoffie.nl Damweg Jan TinbergenstraatBeijerscheweg 27c, Reeuwijk, www.patissiers.nl 14. Kaasmuseum Bodegraven, Julianastraat 4, kaasmuseum.org W POLSBROEK Noordzijdseweg Graafdijk es Kattendijk t-V li 5.Café - Bistro ’t Wapen & Fluisterboten, 15.Evertshuis, Theater, Kunst, Cultuur,st GrandVLIST Café, Zuidzijdseweg e r d st i o Achterbroek j O k 11 g Notaris d’ Aumerielaan 17, Reeuwijk, www.wapenvanreeuwijk.nl STOLWIJKJulianastraat 4, www.evertshuis.nl erwe Lopik LEK 7 Noorder Slangeweg 6.De Watersnip Natuuractiviteiten en Groepsaccommodatie, 16.Brouwcafé De Molen, Overtocht 43, wwwbrouwcafedemolen.nl Middelwaard Bovenkerkseweg ’s Gravenbroekseweg 154, Reeuwijk, www.watersnip.info 17. Kaasboerderij de Graaf, Buitenkerk 56, www. N210 8 Kerkpad Zijdeweg LOPIK Schaapjeszijde 7. Restaurant ’t Vaantje, Korssendijk 32, Reeuwijk, kaasboerderijdegraaf.nl Geerpad 10 Polderweg Tiendweg ACHTERBROEK www.vaantje.nl 18. De Bezoekerij (boerderij-excursies), J.C. Hoogendoornlaan 3, JAARSVELD Achthoven Schoonhovenseweg

8. Natuurboerderij Hoeve Stein, Oukoopsedijk 20, Reeuwijk, Bodegraven, www.debezoekerij.nl Franse Kade Lage weg De Vaartweg Autenase Kade [email protected] 19. Loopfiets Groene Hart (verhuur en arrangementen), Nieuwe Rijksweg A27 9. Kaasboerderij Conny Vroege, Westeinde 79, Driebruggen, www.loopfietsgroenehart.nlSchoonouwenseweg Benedenkerkseweg Wellepoort CABAUW 10. Wijn proeve(n) in de polder, Westeinde 3, Waarder, Op locatie: Groene Hart Catering, www.groenehartcatering.nl Salmsteke Bolgerijse kade 9 LEXMOND Kruisweg g e aw ld Meer informatie over de route op www.struinenenvorsen.nl/routes/van-visser-tot-graffiti-artist/ t na Lekdijk s ei e A. R W M. eg Achterkade Bergweg Opweg rw ke pi Tiendweg Lo Kerkweg AMEIDE Koolwijkse Weg N210 A27 Achterkade 26 Lexmond Molenvliet Zouwendijk Groene kade SCHOONHOVEN

Bovenberg A2 Nieuweweg BERKENWOUDE WILLIGE Zijderveldse Laan IJsseldijk Noord LEK LANGERAK Tiendweg Bastaard kade Lekdijk West Hei en Boeicopseweg Lekdijk CAPELLE Westeinde Groendijk Tussenlanen LEK Gelkenes Veerse Dijk

a/d IJSSEL Zuidbroekse Opweg Zuidbroek Broekselaantje

Benedenberg Hogedijk Bordenweg

OUDERKERK N210 Capellelaan Tiendweg Oost Reigersdreef a/d IJSSEL BERGAMBACHT Huibertse kade Tiendweg Kanaaldijk Provinciale weg Zijdeweg Kijfhoekse Kade Wilgenweg NIEUWPOORT

AMMERSTOL Wielweg Oudelandseweg IJsseldijk Kerkweg C.G. Roosweg BERGSTOEP GROOT-AMMERS Zijdeweg N478 Schutterseiland Tiendweg West Lekdijk Lakerveld Graafland Loet

Breekkade-pad Zuid Lekdijk-West B Kanaaldijk o N476 o Hillekade Essenweg n e Melkweg v KRIMPEN a/d IJSSEL Opperstok l ie t C.G. Roosweg w Tiend Weg MEERKERK e C.G. Roosweg LEK g N210

Parallelweg Boezemweg Wetering Oost Peppelweg

Parallelweg N477 Wetering West Hoekseweg Sluisvliet Opperduit

Breekade

Lek-Bos

Lekdijk Noord Tiendweg West LEKKERKERK Opperduit KRIMPEN a/d LEK

Voorstraat STREEFKERK Dorpsstraat

Schuwacht > van visser tot graffiti artist < Renske maakt prachtige werken als Urban Stencil Artist. Foto: Renske Koster

Met Watersnip kun je nog ouderwets de plas op en met een baggerbeugel veen opgraven. Foto: Watersnip

Nog steeds wordt er in Reeuwijkse Plassen op meerdere plekken paling gevangen en gerookt. Foto: Pim Steenbergen

Fort Wierickerschans. Foto:

Op weg naar de plassen zou je bijna aan de zelfgebouwde villa van kunstenares Sonja Meijer voorbijrijden. Vanaf de Raadhuisweg sluipt het naar haar vernoemde Sonja Meijerpad langs haar voorma- lig huis. Om de hoek bij de Koebrug staat haar werk “Het vrouwtje van Reeuwijk” (zie foto). Verderop op de Raadhuisweg prijkt het door haar ontworpen ‘Wapen van Reeuwijk’ boven de ingang van een van de drie oude gemeentehuizen. Foto: Graficelly Het oudste gemeentehuis van Reeuwijk aan de ‘s-Gravenbroeksweg dat tot 1919 in gebruik was. Op dit moment een gemeentelijk monument.Foto: Graficelly > over de route <

Rijd Reeuwijk binnen en Sonja Meijer Kunstkring je stuit op het kunstwerk Op weg naar de plassen zou Nog meer kunst ontdek je De Verveners. De meta- je bijna aan de zelfgebouw- langs de tweejaarlijkse len mannen steken hun de villa van kunstenares ‘atelierroute’ van Kunstkring baggerbeugels in het groen Sonja Meijer voorbijrijden. Bodegraven-Reeuwijk. van rotonde De Oude Tol. Verderop op de Raadhuis- DeKunstkring organiseert in Verderop staat het Streek- weg prijkt het door haar het Evertshuis ook de Kunst- museum Reeuwijk, een ontworpen ‘Wapen van markt waar kunstenaars hun boerderij annex tijdmachine Reeuwijk’ boven de ingang werk laten zien en kunst- die je terugzendt naar de van een van de drie oude liefhebbers met hen kunnen turfwinning uit het begin gemeentehuizen (zie kader). kennismaken. van de twintigste eeuw. Het land in In Nieuwerbrug importeert Herbestemming Museum-proeverij De Kof- Dicht bij elkaar staan in Reeuwijk drie voormalig fietuin haar eigen koffies uit gemeentehuizen. In hun woonhuis oefende de familie alle hoeken van de wereld. Brack het burgemeestersambt uit. Na hun ambtsperiode Voor later op de dag biedt was in 1919 een nieuw gemeentehuis nodig. Ondanks Waarder Proeve(n) in de vele verbouwingen verouderde het pand en bracht 1985 Polder. Gastheer Gijspiet van weer een nieuw gebouw, slechts enkele stappen verder. Os tartte de natuur door een Na de fusie van gemeente Reeuwijk met Bodegraven wijngaard op te zetten in werd ook dit pand door de ambtenarij verlaten. ons vlakke rivierenland. En met succes!

KUNST & CULTUURROUTE - 7 Nog meer tips voor Kunst & Cultuur in en om Bodegraven-Reeuwijk: www.buitengewoonbodegravenreeuwijk.nl www.evertshuis.nl cheesevalleyholland.com www.evertshuis.nl graffitiart.nu www.hoeknegenentwintig.nl kaasmuseum.org www.kunstencultuurbenr.nl kunstkringbodegraven-reeuwijk.nl www.kunstweek.nl www.marryzglaz.com www.najaarsmarkt.com www.unieksieraad.nl www.streekmuseumreeuwijk.nl

De Kunst & Cultuur Route ‘van visser tot graffiti artist’ maakt deel uit van in totaal 8 Kunst & Cultuur Routes in het Groene Hart, alle met een eigen thema. De 8 routes zijn gebundeld in een handzaam boekje, verkrijgbaar bij alle deelnemers aan de routes, toeristische informatiepunten en VVV’s.

Het boekje is ook te downloaden via www.struinenenvorsen.nl/downloads

Uitgave van Struinen en Vorsen www.struinenenvorsen.nl [email protected]

Coördinatie en concepting Streekadvies ’t Laage Land, Gouderak (Anita van der Vliet, [email protected]) i.s.m. het routeteam (Nel Steenbergen, [email protected] en Ria van der Werf, [email protected])

Tekst, vormgeving en cartografie Graficelly, Reeuwijk ([email protected])

Fotografie Graficelly en anderen Mede mogelijk december 2018 gemaakt door:

Struinen en Vorsen, Streekadvies ’t Laage Land en Graficelly provincie Holland 8aanvaarden - KUNST & geenCULTUUROUTE aansprakelijkheid voor eventuele onvolledigheden of onjuistheden. Zuid KUNST & CULTUUROUTE - PB