Activiteitenverslag/plan 2013-2014 Het Montesquieu Instituut (MI) heeft als multifunctioneel onderzoek- en onderwijsinstituut op het snijvlak van democratie, politiek en parlementaire besluitvorming in Nederland en Europa, zijn zesde jaar (2012-2013) achter de rug. 1 Zoals uit het hierna volgende moge blijken, zijn er veel activiteiten ontplooid op het terrein van onderzoek, onderwijs en valorisatie. Bij de deels meerjarige onderzoeksactiviteiten wordt bewust gestreefd naar tussentijdse valorisatie via congressen, lezingen, papers en publicaties die ook op de website van het Montesquieu Instituut worden ontsloten. De Montesquieu website wordt zodanig benut dat alle beschikbare kennis geordend en tijdig onder handbereik wordt gebracht van ambtenaren, bestuurders, journalisten, politici, wetenschappers, studenten en belangstellende burgers. 2 1. Verdiepend en vergelijkend onderzoek 1.1 Campus 1. Politiek van de Aandacht (eurmir08) Sinds juni 2008 faciliteert het MI een vergelijkend onderzoek naar publieke en politieke agendavorming, uitgevoerd onder leiding van dr. Arco Timmermans, onderzoeksdirecteur van het Montesquieu Instituut, en dr. Gerard Breeman, verbonden aan Wageningen Universiteit en Researchcentrum en fellow van het MI. Dit heeft geresulteerd in wetenschappelijke publicaties over de aandacht voor beleidsproblemen op de regeringsagenda sinds 1945 en over de cyclus van kabinetsplannen rond het functioneren van het openbaar bestuur. Sinds 1 januari 2009 is dit onderzoek vast onderdeel van het bredere MI-onderzoeksprogramma dat is gericht op vergelijkende analyse van (het functioneren van) parlementen. Andere onderzoeksprojecten van het MI binnen dit thema zijn: een analyse van de expansie van politieke aandacht voor specifieke beleidsproblemen zoals milieu en veiligheid, een vergelijking van de evolutie van kabinetsplannen in zes landen in de afgelopen dertig jaar, een vergelijkende analyse van de Europese invloed op nationale wetgeving en een comparatief onderzoek over politieke agendavorming rond ethische kwesties ('morality policy' ). Vanaf 2010 zijn er ieder jaar enkele nieuwe fellows toegevoegd aan dit onderzoeksteam. Daarnaast is er in 2012 een nieuwe promovendus, Wimar Bolhuis, toegevoegd aan het onderzoeksteam die zich bezig houdt met politieke aandacht voor de totale hoogte en de beleidssamenstelling van de overheidsuitgaven en -inkomsten, en de gevolgen van verschuivingen in deze politieke aandacht voor de overheidsfinanciën. In 2013 een nieuwe fellow aangetrokken vanuit het internationale Comparative Policy Agendas Project: Marcello Carammia van de Universiteit van Malta. Ten slotte wordt vanuit het MI in samenwerking met Science-Po in Parijs en Bordeaux en de universiteit van Milaan gewerkt aan de analyse van Europese agendavorming. Deze samenwerking vindt plaats binnen het internationale Comparative Policy Agendas Project. Actuele informatie over de status van het onderzoek en tussentijdse valorisatie is beschikbaar via: http://www.montesquieu-instituut.nl/id/vhxznu0f6rgm/politiek_van_de_aandacht 2. Vertegenwoordiging en burgerparticipatie in Nederland, Denemarken & Engeland (eurmir27) Sinds 2010 faciliteert het Montesquieu Instituut een onderzoek van dr. Anne Rasmussen, fellow van het MI, naar de samenwerking tussen belangenorganisaties en politieke partijen in Nederland, Denemarken en Engeland. Het onderzoek bestaat uit persoonlijke interviews met alle politieke partijen die vertegenwoordigd zijn in de wetgevende macht van de drie landen. Daarnaast bestaat het uit drie grote enquêtes onder belangenorganisaties, waarbij gekeken wordt naar het gebruik van verschillende bronnen en instrumenten om in contact te komen met hun respectievelijk nationale regering en parlement. Het onderzoek brengt in kaart welke wisselwerking er bestaat tussen belangenorganisaties en beleidsmakers in de drie landen. Het onderzoekt zowel de formele banden tussen politieke partijen en belangenorganisaties als de informele contactpatronen tussen beiden. 3 3. De veranderende rol van de Europese Raad bij de Europese politieke agendavorming (eurmir28) Sinds mei 2010 faciliteert het Montesquieu Instituut het PhD onderzoek van Petya Alexandrova naar politieke agendavorming. Haar onderzoek bij het Montesquieu Instituut richt zich op de veranderende rol van de Europese Raad bij de Europese politieke agendavorming voor en na het Verdrag van Lissabon. Daarnaast maakt haar onderzoek deel uit van het internationaal vergelijkend onderzoek naar publieke en politieke agendavorming (eurmir08). In 2014 zal zijn haar onderzoek afronden en zal haar proefschrift verschijnen. Op haar onderzoek pagina zijn alle valorisatie activiteiten terug te lezen: http://www.montesquieu-instituut.nl/id/vignfygzbfxa/agendavorming_in_de_europese_raad 4. Inspraak kiezers EU-beleid (eurmir29) Van september 2010 tot de zomer van 2013 heeft het Montesquieu Instituut het onderzoek van dr. Lucie Spanihilova gefaciliteerd dat zich richtte op de inspraak van kiezers op het EU-beleid. Het onderzoek analyseerde de effecten van de afnemende publieke steun voor de EU en in hoeverre deze invloed hadden op de EU besluitvorming van nationale elites. In het bijzonder werd gekeken naar hoe verschuivingen in publieke steun en aandacht voor de EU invloed hebben op de wijze waarop regeringen omgaan met hun verplichting om EU richtlijnen in te voeren. In de zomer van 2013 heeft dr. Lucie Spanihlilova haar onderzoekstaken binnen het Montesquieu Instituut beëindigd en zij is vanuit de Campus Den Haag aan de slag gegaan als docent voor het Leiden University College (LUC). 5. Onderzoek naar het EU-beleid rondom georganiseerde criminaliteit (eurmir30) Het onderzoeksproject van Leticia Elias is in de zomer van 2011 gestart en houdt zich bezig met de vraag hoe de verschillende instituties van de Europese Unie zijn omgegaan met het probleem van georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit in de afgelopen 30 jaar. Er zal gekeken worden naar de ontwikkeling van de politiek van de aandacht voor dit probleem en de manier waarop verschillende actoren in de EU dit probleem hebben geframed en gedefinieerd als reactie op signalen vanuit de omgeving. Deze studie sluit aan bij andere lopende MI- en internationale onderzoeken waarbij de focus ligt op het onderzoek van de politiek van de aandacht. 6. Politieke en economische verklaringen voor de ontwikkeling van de Nederlandse overheidsfinanciën (eurmir36) Het vierjarige onderzoeksproject van Wimar Bolhuis is gestart in het voorjaar van 2012 en richt zich op de politieke en economische verklaringen voor de ontwikkeling van de Nederlandse overheidsfinanciën in de periode 1950-2010. Er wordt gekeken naar de politieke aandacht voor de totale hoogte en de beleidssamenstelling van de overheidsuitgaven en –inkomsten, en de gevolgen van verschuivingen in deze politieke aandacht voor de overheidsfinanciën. De studie sluit aan bij andere lopende MI- en internationale onderzoeken waarbij de focus ligt op het onderzoek van de politiek van de aandacht. Het doel is om de politieke aandacht voor beleidsthema’s over lange periodes in kaart te brengen. 4 1.2 Documentatie Centrum Nederlandse Politieke Partijen 1. Europa in de Nederlandse Politiek, 1945-2010 (eurmir06) Binnen het kader van het MI hebben twee van zijn partners, het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit Nijmegen en het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen van de Rijksuniversiteit Groningen, jarenlang onderzoek gedaan naar de geschiedschrijving van het debat over de Europese integratie in de Nederlandse politiek sinds de Tweede Wereldoorlog. Eind 2012 was het manuscript voltooid en op 27 juni 2013 is het boek ‘Verloren Consensus: Europa in het Nederlandse parlementair-politieke debat, 1945-2012’ gepresenteerd tijdens een inhoudelijke en feestelijke bijeenkomst in het Nutshuis, Den Haag. Het boek probeert door de focus te richten op de ontwikkeling van partijpolitieke stellingnames door de tijd heen in kaart te brengen of er sprake is van cesuren en breukvlakken in de Nederlandse houding ten aanzien van Europa, of juist van continuïteit. Uit het onderzoek komt naar voren hoe in het nationale politieke debat de opkomende bestuurslaag Europa is bejubeld, verguisd, of in elk geval de maat genomen. 2. Nederlandse politieke partijen en de invloed van Europese partijfederaties (eurmir10/eurmir23) Het MI heeft van 2010 tot en met 2013 een grootschalig onderzoek naar de drie dimensies van de relatie partijfederatie - politieke partij ondersteund: de totstandkoming van het Europese verkiezingsprogramma, de kandidaatstelling voor het Europees Parlement en de financiering van de campagne-activiteiten. De eerste fase van het onderzoek is op 1 november 2008 van start gegaan, had een looptijd van vijftien maanden en werd uitgevoerd onder supervisie van een van de MI-partners (het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen van de Rijksuniversiteit Groningen). De resultaten van deze 1e fase van het onderzoek zijn gepresenteerd in de vorm van Nederlands- en Engelstalige publicaties, die op de Montesquieu site zijn terug te vinden. In 2010 is de 2e fase van dit onderzoek van start gegaan. Het eindrapport van de 2e fase is verschenen in het voorjaar van 2013 en heeft ook de effecten van de Tweede Kamer verkiezingen in september 2012 meegenomen. In het najaar van 2013 zullen beiden rapporten worden samengevoegd tot een Montesquieu Paper en wordt het ook via de Montesquieu site ontsloten. 3. Presidents of the European Commission 1958-2010(eurmir21) In 2010 is vanuit