Uchwała Nr XII/64/19 Z Dnia 23 Września 2019 R

DZIENNIK URZĘDOWY

WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

Łódź, dnia 15 listopada 2019 r.

Poz. 6001

UCHWAŁA NR XII/64/19 RADY GMINY GRABÓW

z dnia 23 września 2019 r.

w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Grabów na lata 2019-2022”

Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 9, art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r., poz. 506), w związku z art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U z 2018 r. poz. 2067, z 2019 r. poz. 730) Rada Gminy Grabów uchwala, co nastę- puje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Grabów na lata 2019-2022”, zaopinio- wany pozytywnie przez Łódzkiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w brzmieniu stanowiącym za- łącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie Uchwały powierzyć Wójtowi Gminy Grabów. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. § 4. Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Łódzkiego.

Przewodniczący Rady

Józef Drozdowski Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 2 – Poz. 6001

Załącznik do uchwały Nr XII/64/19 Rady Gminy Grabów z dnia 23 września 2019 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY GRABÓW NA LATA 2015-2018

SPIS TREŚCI 1. Wstęp 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie woje- wództwa i powiatu 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 5.4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków 5.5 Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 7. Założenia programowe 7.1. Priorytety programu opieki 7.2. Kierunki działań programu opieki 7.3. Zadania programu opieki 8. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 9. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 10. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków 11. Załączniki Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 3 – Poz. 6001

1. Wstęp Przedmiotem opracowania jest dziedzictwo kulturowe w granicach administracyjnych gminy, natomiast celem jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawa prawna obowiązku wykonania programu opieki nad zabytkami określona jest w przepisie art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2067, z późn. zm.). Zgodnie z ww. artykułem: 1. Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. 2. Programy, o których mowa w ust. 1, mają na celu, w szczególności: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. 3. Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik woje- wództwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. 4. Programy, o których mowa w ust. 3, są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. 5. Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. 6. Sprawozdanie z realizacji wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami jest przekazywane General- nemu Konserwatorowi Zabytków i właściwemu wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w celu jego wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Poniżej zamieszczono uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami: 1) zgodnie z art. 5 Konstytucji Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Art. 6 ust. 1 mówi: Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. Zgodnie z art. 86 każdy jest obowią- zany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa; 2) głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2067, z późn. zm.). Przy opracowywaniu programu opieki nad zabytkami należy uwzględnić następujące przepisy cyt. wyżej ustawy: art. 3, 4, 6, 7, 16 ust. 1, art. 17, 18, 19, 20, 21, 22 oraz art. 89; Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 4 – Poz. 6001

Art. 3. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) zabytek – nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; 2) zabytek nieruchomy – nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa w pkt 1; 3) zabytek ruchomy – rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt 1; 4) zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozo- stałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; 5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami – instytucję kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami; 6) prace konserwatorskie – działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań; 7) prace restauratorskie – działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań; 8) roboty budowlane – roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku; 9) badania konserwatorskie – działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie uży- tych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac restauratorskich; 10) badania architektoniczne – działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształceń; 11) badania archeologiczne – działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; 12) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny – przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawie- rające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg; 13) historyczny zespół budowlany – powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi; 14) krajobraz kulturowy – przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierają- cą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze; 15) otoczenie – teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabyt- ków w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Art. 4. Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu: 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie za- bytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 5 – Poz. 6001

5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowa- niu środowiska. Art. 6. 1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, od- znakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, do- kumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Art. 7. Formami ochrony zabytków są: 1) wpis do rejestru zabytków; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 6 – Poz. 6001

4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Art. 16. 1. Rada Gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniają- cych się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji bu- dowlanej i osadniczej. Art. 17. 1. Na terenie parku kulturowego lub jego części mogą być ustanowione zakazy i ograniczenia do- tyczące: 1) prowadzenia robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej; 2) zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych; 3) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1; 4) składowania lub magazynowania odpadów. 2. W razie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na skutek ustanowienia zakazów i ograniczeń, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 131–134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 799, z późn. zm.). Art. 18. 1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza teryto- rialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. 2. W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególności: 1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu; 3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami. Art. 19. 1. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków; 3) parków kulturowych. 1a. W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego uwzględnia się w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 7 – Poz. 6001

2. W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzględnia się w studium i planie, o których mowa w ust. 1. 3. W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Art. 20. Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. Art. 21. Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez woje- wództwa, powiaty i gminy. Art. 22. 1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków. 2. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa. 3. Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru do wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku. 4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy. 5. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wo- jewódzkim konserwatorem zabytków. 6. Właściwy dyrektor urzędu morskiego prowadzi ewidencję zabytków znajdujących się na polskich obszarach morskich w formie zbioru kart ewidencyjnych. Art. 89. Organami ochrony zabytków są: 1) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków; 2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki konserwator zabytków. Wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorządów. w art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) zostały określone zadania własne gminy: „zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania własne obejmują sprawy (...) kultury, w tym (…) ochrony za- bytków i opieki nad zabytkami”. Istotne jest uwzględnienie innych uregulowań prawnych dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, które znajdują się w wielu obowiązujących ustawach, w tym w: 1) ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1945, z późn. zm.); 2) ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 799, z późn. zm.); 3) ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 799, z późn. zm.); 4) ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1614, z późn. zm.); 5) ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2204, z późn. zm.); Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 8 – Poz. 6001

6) ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1983, z późn. zm.); 7) ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 450). Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach zostały określone w: 1) ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 720); 2) ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 574 i 1669). Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy: 1) ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 217). 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Opracowanie Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami jest ustawowym obowiąz- kiem Ministra Kultury, zgodnie z zapisem Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Program określa cele i kierunki działań oraz zadania, które powinny być podjęte w szczególności przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Celem Programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce. Celem jest także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1) zasady primum non nocere; 2) zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (material- nych i niematerialnych); 3) zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych); 4) zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco; 5) zasady czytelności i odróżnialności ingerencji; 6) zasady odwracalności metod i materiałów; 7) zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013. Uzupełnienia Narodowej Strategii Rozwoju Kul- tury na lata 2004–2020 (dokument wdrożeniowy: Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzic- twa Kulturowego na lata 2004–2013)”. Misją strategii jest: zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokole- niami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartości warunkującej tożsa- mość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów. Kultura jako podstawowy czynnik rozwoju społecznego: − kreuje potencjał intelektualny regionów, budując kapitał ludzki, − tworzy, poprzez popularyzację różnorodności kulturowej, społeczeństwo świadome i kierujące się normami etycznymi, otwarte, − przeciwdziała patologiom społecznym, − jest spoiwem integracji społecznej, − jest treścią tożsamości narodowej, − pielęgnuje więzi lokalne, − jest bazą nawiązywania współpracy i komunikacji międzyludzkiej, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 9 – Poz. 6001

− realizuje założenia polityki równouprawnienia płci, równości rasowej i solidarności społecznej, − pomaga przywracać osoby upośledzone i inwalidów do życia społecznego i zawodowego (np. terapie przez kulturę, zmiana mentalności i pokonywanie uprzedzeń), − zmniejsza dysproporcje rozwoju osobowego obywateli, − stanowi jedną z form i wymiarów awansu społecznego. Ważną cześć dziedzictwa kulturowego Polski stanowi kultura tradycyjna, nie dającą się niczym zastąpić w kulturze narodowej. Główne kierunki sprawowanego przez Państwo mecenatu nad kulturą ludową (sztuką, rękodziełem, rzemiosłem artystycznym, folklorem) to: opieka nad twórcami i twórczością, promocja w kraju i za granicą, edukacja kulturalna tj. przekazywanie dziedzictwa kulturowego młodemu pokoleniu i kształtowanie w nim poczucia tożsamości regionalnej. Podjęcie działań wspierających kulturę ludową, pomóc może w rozwoju kulturalnym rejonów wiejskich oraz sprzyjać konsolidacji wspólnot lokalnych. Kultywowanie i promocja szczególnie wartościowych zjawisk kultury lokalnej (sztuki ludowej, oryginalnych i nie występujących w innych miejscach zawodów, rękodzieła ludowego) może się stać atutem wzmacniającym atrakcyjność turystyczną regionu, a tym samym da impuls do wzrostu gospodarczego i zwiększenia się liczby miejsc pracy. Równie ważną rolę w rozwoju społeczeństwa pełnić może zapewnienie warunków do rozwoju amatorskiej działalności artystycznej i kulturalnej. Budowa społeczeństwa obywatelskiego wymaga stworzenia warunków do wyzwalania inicjatyw lokalnych i rozwijania aktywności twórczej jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Wspieranie wartościowych przedsięwzięć kulturalnych ze wszystkich dziedzin twórczości amatorskiej: muzyki, plastyki, tańca, fotografii, filmu, literatury umożliwi promowanie postaw kreatywnych, spełnienie aspiracji mieszkańców środowisk lokalnych, doprowadzi do wzrostu aktywności kulturalnej, umożliwi świadomy odbiór „sztuki wysokiej”. Należy zwrócić uwagę, że pojęcie „potencjał intelektualny regionu” jest pewnym skrótem myślowym na wyrażenie szerszego spektrum zjawisk i procesów mających miejsce w danej jednostce terytorialnej. Jest on wypadkową głównie trzech wektorów. Istniejącego w danym czasie kapitału ludzkiego – jego jakości kształtowanej głównie zdobytymi już kwali- fikacjami. Chociaż kultura w tym aspekcie jest raczej skutkiem, a nie przyczyną rozwoju, to jednak jej znaczenie jest ewidentne. Po pierwsze, należyty poziom jej rozwoju jest jednym z ważnych czynników przeciwdziała- jących tendencjom emigracyjnym najbardziej wartościowych składowych kapitału ludzkiego po drugie zaś kultura – w wymiarze nie mniejszym niż oświata – jest czynnikiem podtrzymywania ogólnych wartości intelek- tualnych funkcjonującego kapitału ludzkiego. Druga składowa potencjału intelektualnego regionu związana jest z istniejącą infrastrukturą w zakresie kształtowania jakości kapitału ludzkiego. Chociaż dotyczy głównie instytucji edukacji wszystkich szczebli nauczania, to również i tutaj kultura pełni ważne funkcje komplementarne. Jedną z najważniejszych z nich jest współudział instytucji kultury w rozwijaniu aspiracji młodego pokolenia do zdobywania wiedzy i kształtowania dostatecznie szerokich horyzontów myślowych dla samodzielnych, trafnych wyborów życiowych karier. Trzecim wektorem potencjału intelektualnego regionu jest jego zdolność finansowa, co najmniej do podtrzymywania istniejącej w danym czasie jakości kapitału ludzkiego. Ważnym elementem współokreślającym potencjał rozwojowy regionów jest ich atrakcyjność lokalizacyjna rozpatrywana w dwóch ujęciach: a) atrakcyjności dla biznesu, b) atrakcyjności do zamieszkania. Inwestycje w rozwój infrastruktury społecznej w zakresie kultury pełnić mogą, jak wszystkie inne wydatki publiczne, funkcje mnożników rozwoju. Niezbędna jest zatem rozbudowa regionalnej bazy ekonomicznej, która poprawi wizerunki regionów, przyczyni się do poprawy jakości życia mieszkańców i ich zamożności, co będzie rzutować na decyzje o uczestnic- twie w kulturze. W rezultacie wzrost popytu na dobra kultury będzie wzmacniał tendencje do rozrostu sektora kultury, tym samym zatrudnienia w tym sektorze, jak i rentowności inwestycji o charakterze kulturalnym. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 10 – Poz. 6001

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 wyznacza nową misję oraz formułuje zadania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie współpracy z samorządami terytorialnymi, a także cele i formy wykorzystania środków z funduszy strukturalnych w dziedzinie kultury. Przy czym kultura trak- towana jest tu jako sektor gospodarczy, a nie jak dotychczas – beneficjent środków publicznych. Gmina Grabów przyjęła sobie za cel promocję twórców zamieszkujących teren przedmiotowej gminy. Stanisław Staniewski pochodzi z Morakowa, gm. Góra św. Małgorzaty. Ukończył Akademię Sztuk Pięk- nych w Krakowie na Wydziale Grafiki i Malarstwa. Członek Związku Polskich Artystów Plastyków. Zawodo- wo zajmował się pracą w szkolnictwie kształcąc kolejne pokolenia uzdolnionej plastycznie młodzieży w Łę- czycy i Płocku. Wielu uczniów szczególnie absolwentów Szkoły Plastycznej w Płocku i Studium Pomaturalne- go w Płocku dostało się na studia wyższe. Największą pasją było i jest malarstwo drugim literatura. Przez pe- wien okres zajmował się liternictwem. Człowiek niezwykle skromny, dla którego celem jest samo dzieło doprowadzane mozolnie do ideału a nie jego ekspozycja na wystawach czy sprzedaż. Wystawiał swoje obrazy wiele razy. Przemierzał Polskę i Europę, by obejrzeć z bliska dzieła m.in. Tycjana i Rembrandta. Duże wraże- nie robi na nim Bitwa pod Grunwaldem. Podróże pozwalają docenić nasze zbiory. Wg artysty Muzeum Secesji w Płocku jest najpiękniejsze w Europie. Zachwyca go architektura i piękno przyrody, również te opisane przez innych np. zachód słońca w XII księdze Pana Tadeusza. Nigdy nie zabiera ze sobą aparatu fotograficznego. Zawsze coś, co zafascynowało, rysował na karteczce wielkości koperty. Dzisiaj zbiór liczy ponad 200 szkiców. Stanisław Staniewski jest laureatem wielu nagród, chociaż podkreśla, że najważniejszy jest sam udział w kon- kursach. Szczególnie miło wspomina konkurs dla nauczycieli, którego tematem był motyw z Bieszczad. Obraz zajął pierwsze miejsce na szczeblu wojewódzkim i pierwsze w ogólnopolskim. Jeden z obrazów - peleton kola- rzy, kupiło Muzeum z Łęczycy. Jedne obrazy powstają bardzo szybko, inne doprowadzane są do perfekcji la- tami. Niezwykle poruszający portret schorowanego ojca powstał w dwa tygodnie.

Stanisław Staniewski Józef Kowalczyk rzeźbiarz ludowy od urodzenia mieszka w Kurzjamie. Woli pokazywać swoje rzeźby niż o nich opowiadać. Mówi o sobie, że jest rolnikiem. Kocha i bacznie obserwuje przyrodę. Posiada wyjątkowy dar dostrzegania w stworzonych przez naturę konarach prawie gotowych rzeźb, które po jego niewielkiej inter- wencji stają się np. postacią grającą na skrzypcach. Podwórze jest małym muzeum. Na dachu budynku gospodarczego "wędrują" drewniane, malowane koty. Po trawie "chodzą" drewniane kury. Największy sentyment artysta ma do kogutów, bo to od nich zaczęła się przygoda z rzeźbieniem. Okiennice niewielkiego domu w piękne ludowe ornamenty wymalowała Alicja Wysocka artystka, która pokochała Józefa Kowalczyka, jego twórczość i urokliwą przyrodę Kurzjamy. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 11 – Poz. 6001

Alicja Wysocka i Józef Kowalczyk na kiermaszu Alicja Wysocka pochodzi z rodziny, w której wiele osób ukończyło Akademię Sztuk Pięknych. Ukończyła studia na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach. W późniejszych latach prywatna asystentka prof. Ludwika Maciąga. Pedagog, kulturoznawca, artysta. Zajmuje się głównie malar- stwem, ale również rysunkiem i artystyczną biżuterią. Nie obca jest też ilustracja książek. Ma też na swoim koncie wydanie własnej książki monograficznej z licznymi ilustracjami. Prace malarskie są malowane techniką własną na płótnie lub papierze z wykorzystaniem różnych materiałów i struktur. Maluje techniką olejną, akry- lem i akwarelą. Piórko i tusz są narzędziami rysunków. Swoimi obrazami i rysunkami przenosi widza w świat mało rzeczywisty, bo abstrakcyjny. Tworzy je intuicyjnie. Powstają rządzone przez kolor, fakturę i emocje. Wypływają z jej wyobraźni i fantazji. W obrazach nie kreuje akcji, raczej zachowuje tajemniczość. Główną tematyką obrazów i rysunków jest natura i wszechświat przedstawiony abstrakcyjnie. Lubi malować cykle, m.in. Świat roślinny, Bliżej Nieba, Wszechświat, Miasta nad wodą. Prace Alicji Wysockiej były wystawiane w wielu ośrodkach, były to najczęściej wystawy indywidualne. Wystawiała swoje prace w Milanówku, Kamieniu nad Wisłą i Łęczycy na "Barwach jesieni". Bierze udział w plenerach malarskich, sama również organizuje prywatne plenery oraz warsztaty dla dzieci i młodzieży. Na szczególną uwagę zasługują misterne rysunki koro- nek. Jest też prekursorką formy, w której grafika jest cięta na kawałki, zwijana w ruloniki, które później przy- klejane są jeden obok drugiego na kartonie. Gotowa praca oprawiana jest w ramy. Kolor pojawia się w pracach później. Od niedawna na terenie powiatu łęczyckiego w Kurzjamie funkcjonuje "Galeria pod Kasztanem" prowa- dzona przez malarkę Alicję Wysocką i rzeźbiarza Józefa Kowalczyka. Artyści organizują także plenery, na które zapraszają innych twórców. W ich wiejskiej posiadłości odbył się plener rzeźbiarski i wernisaż, w którym brali udział rzeźbiarze, m.in. Maciej Rabski, Bernard Zboiński oraz Józef Kowalczyk. Jan Kopka był kolekcjonerem. Z zawodu strażak, lecz od kiedy przeszedł na emeryturę, zajmował się wy- łącznie własnym muzeum. Był największym na świecie kolekcjonerem obrazków prymicyjnych, bo zbiór ich liczy ponad 2000. Miał około 75700 guzików, 2746 proporczyków, 720 suwaków, 1787 znaczków pocztowych, 1093 widokówek, 1355 obrazków od księży chodzących po kolędzie, 830 kalendarzy ściennych od 1979 r., 449 zegarków na rękę, 48 zegarów ściennych, 136 zegarków budzików, 269 krawatów. Prowadził kroniki: miejscowości Chorki, pszczelarzy ze zdjęciami pszczelarzy z powiatu łęczyckiego oraz orkiestr dętych. Pasję kolekcjonerską zaszczepiła w nim nauczycielka ze szkoły podstawowej. Pierwszym eksponatem była podkowa. Został zgłoszony do Księgi Guinnessa jako osoba posiadająca największy zbiór obrazków liturgicznych. Dzięki udostępnianiu swoich zbiorów studentom, powstało 11 prac magisterskich. W chwili obecnej Pan Jan niestety już nie żyje. Wszystkie eksponaty pozostały w rodzinnym domu Pana Kopki, a pieczę nad nimi sprawuje jego córka Emilia Kubiak. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 12 – Poz. 6001

Jan Kopka 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wo- jewództwa i powiatu. Dokumentem określającym politykę władz jest strategia będąca koncepcją świadomego i systemowego ste- rowania długookresowym rozwojem regionu. Strategia ze swojej istoty ma charakter ogólny, ponieważ musi koncentrować się na sprawach najistotniej- szych. Przedstawia uwarunkowania oraz określa cele i kierunki rozwoju. W dalszym etapie będzie podstawą do opracowania szczegółowych programów wojewódzkich istotnych z punktu widzenia funkcjonowania i rozwoju całego województwa. Realizacja tych programów będzie jednocześnie realizacją strategii. Strategia rozwoju ma charakter długookresowy bez ściśle określonego horyzontu czasowego. Jednak ze względu na okresy periodyzacji budżetu Unii Europejskiej, przyjęto horyzont czasowy odpowia- dający okresom programowania polityki regionalnej, tj. lata 2007-2013 i 2014-2020. Oznacza to, że niniejszy dokument stanowi strategię rozwoju województwa w latach 2007-2020 i obowiązuje dla tego okresu. Cel strategiczny: umocnienie identyfikacji mieszkańców z województwem. Jedną z podstawowych przesłanek dla kształtowania regionalnej tożsamości społeczeństwa jest oryginalność jego kultury, która odróżnia województwo od pozostałych regionów i czyni go regionem kulturowym. W wo- jewództwie istnieją głębokie tradycje i odrębności kulturowe niektórych podregionów (sieradzkiego, łęczyc- kiego, łowickiego, rawskiego i opoczyńskiego) i lokalnych obszarów (np. Spicymierz, Gidle, Grabów Łęczyc- ki, Lipce Reymontowskie, Parzno, Studzianna Poświętne), które stanowią podstawę tożsamości terytorialnej ich mieszkańców. Poszczególne subregionalne kultury mają charakter autonomiczny, ale swoimi tradycjami nawiązują do dziedzictwa kulturowego sąsiadujących z regionem łódzkim historycznych dzielnic Polski, przede wszystkim Mazowsza i Wielkopolski. Istotnym elementem są również liczne placówki kultury wyższego rzędu, takie jak teatry, filharmonia, muzea. Znaczący wpływ w organizowaniu oraz propagowaniu życia kulturalnego województwa odgrywa działalność wyższych szkół artystycznych. Placówki te posiadają rangę ponadregionalną. Należy dążyć do rozwijania „nowej” świadomości regionalnej mieszkańców województwa łódzkiego na podstawie istniejących już wartości kulturowych obszarów wchodzą- cych w jego skład. Rozwijanie tej świadomości jest celem realizowanym poprzez budowanie wspólnoty kulturowej, utrwalanie wspólnych norm, zwyczajów, aktywizację i integrację społeczności lokalnych. Działania te Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 13 – Poz. 6001

powinny prowadzić do tworzenia jedności kulturowej regionu łódzkiego w całej różnorodności i złożoności jego kultur lokalnych i subregionalnych. Kształtowanie świadomości terytorialnej społeczności odbywa się także poprzez edukację o charakterze regionalnym. Dotyczy to przede wszystkim dzieci i młodzieży, ale pewne formy tej edukacji odnosić się mogą również do osób dorosłych. Poprzez wzrost wiedzy o własnym regionie, jego przeszłości i współczesnych funkcjach, zmianie powinny ulec poglądy mieszkańców na temat sensu i potrzeby istnienia województwa oraz wzmocnić powinno się poczucie więzi i solidarności z innymi współmieszkańcami. Zwiększy to motywację mieszkańców do działania na rzecz regionu, w imię dobrze pojętych interesów własnych i wspólnych. Cele szczegółowe: - wspieranie oraz inicjowanie działań na rzecz przywracania, ochrony i kultywowania historycznych wartości regionu, - kształtowanie i wzmacnianie kulturotwórczej funkcji metropolii łódzkiej oraz ośrodków tożsamości regionalnej (Sieradz, Łęczyca, Łowicz, Opoczno, Rawa Mazowiecka), - rozwój i promocja kultury i turystyki w regionie, - pobudzanie, kształtowanie i wzmacnianie kulturotwórczej funkcji ośrodków osadniczych. Główne działania: - opracowanie zasad i programów ochrony środowiska kulturowego, - rewaloryzacja historycznych układów urbanistycznych oraz obiektów zabytkowych wraz z ich otoczeniem i ochroną ekspozycji w tym zagospodarowanie obiektów związanych z historią regionu na cele kulturalne, - wspieranie działalności instytucji pełniących funkcje kulturotwórcze, - rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w regionie, - wsparcie inwestycyjne infrastruktury kultury, - wspieranie oraz inicjowanie działań w zakresie kreowania produktów regionalnych, - wspieranie rozwoju różnorodnych przejawów życia kulturalnego oraz organizacji i ruchów regionali- stycznych promujących tożsamość kulturową regionu, - wsparcie działalności instytucji nauki i kultury pełniących funkcje kulturotwórcze i edukacyjne metropolii oraz ośrodków regionalnych na rzecz całego regionu oraz promowanie powiązań międzyregional- nych i międzynarodowych. „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego” został uchwalony przez Sejmik Woje- wództwa Łódzkiego uchwałą Nr LV/679/18 z dnia 28 sierpnia 2018 r. Według „Kierunków zagospodarowania i polityki przestrzennej” określonych w aktualnym dotąd „Planie ...”, rejon powiatu łęczyckiego i gminy Grabów zaliczono do: 1) strefy wielofunkcyjnych przekształceń obszarów wiejskich (podstrefa rolna); Tereny rolne z powiatu łęczyckiego (gmina Grabów) obejmują tereny o najwyższym wskaźniku jako- ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej i (w powiązaniu z powiatem kutnowskim i częściowo łowickim) stanowią bazę surowcową dla przemysłu rolno-spożywczego; 2) gleby w północnej części regionu województwa łódzkiego, w którym znajduje się Gmina Grabów, to prze- ważnie gleby opadowo-glejowe i płowe opadowo-glejowe oraz towarzyszące im gleby gruntowo-glejowe, a także czarne ziemie i bielicowe; 3) gmina Grabów to obszar o przewidywanym największym ubytku ludności i zmniejszającym się zatrudnie- niu w rolnictwie; 4) gmina Grabów to grupa „ośrodki gminne – pozostałe”; 5) powiat łęczycki zaliczono do grupy powiatów o prognozowanej powierzchni lasów w 2015 r. poniżej 10 % (podobnie jak sąsiedni powiat kutnowski), oraz do łęczyckiego podregionu kulturowego; Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 14 – Poz. 6001

6) gmina Grabów posiada wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej 66,6PKT48,7%; 7) gmina Grabów to gmina wiejska zagrożona trwałą marginalizacją, w której występuje kumulacja proble- mów społecznych i gospodarczych; 8) występują nieeksploatowane złoża soli kamiennej. W obecnie aktualizowanym „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego” Łódź, 2008, teren gminy Grabów wg „Koncepcji funkcjonalno-przestrzennej europejskich szlaków kulturowych” znajduje się na Szlaku Bursztynowym. Przez południową część gminy Grabów przebiega Szlak Bursztynowy. Jest to trasa turystyczna nawiązują- ca do starożytnego, dalekosiężnego szlaku handlowego, którym kupcy z Cesarstwa Rzymskiego podążali na piaszczyste wybrzeża Bałtyku po „złoto północy”, czyli bursztyn. Podróżując szlakiem bursztynowym na obszarze gminy Grabów można przemieszczać się rowerem lub sa- mochodem. Szlak tworzą dwie trasy rowerowe o całkowitej długości około 327 km – doliną Warty i Bzury (286 km) oraz doliną Prosny (41 km). Ponadto jest jedna trasa samochodowa o całkowitej długości 357 km.

Źródło: Koncepcja funkcjonalno-przestrzenna europejskich szlaków kulturowych, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, marzec 2008 (Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów, 2010) Szlak rowerowy "W Centrum Polski" stanowi północny, już oznakowany w terenie fragment trasy rowero- wej "W Królestwie Diabła Boruty" mającej przebiegać również przez obszary powiatów: zgierskiego i łęczyc- kiego. Istniejący już w terenie szlak (o długości 114 km) daje możliwość poznania różnorodnych atrakcji turystycznych i krajoznawczych Kutna i ziemi kutnowsko-łęczyckiej. Na trasie szlaku "W Centrum Polski" leżą Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 15 – Poz. 6001

między innymi: Oporów ze wspaniałym zamkiem na wyspie będącym obecnie siedzibą Muzeum Wnętrz Sty- lowych w Oporowie oraz zespołem klasztoru oo. Paulinów; zabytkowe świątynie murowane i drewniane w Orłowie, Żychlinie, Grochowie, Mnichu, Bedlnie i Łękach Kościelnych oraz dawne rezydencje magnackie, szlacheckie i ziemiańskie w Kutnie, Krośniewicach i ich okolicy. Na trasie szlaku obejrzeć można grodziska, zabytkowe parki wiejskie a także zwiedzić rezerwat przyrody "Dąbrowa Świetlista" oraz muzea w Kutnie, Kro- śniewicach i w Oporowie. Szlak oznaczony jest specjalnymi znakami zgodnie z instrukcją znakowania PTTK.

Orientacyjny przebieg szlaku (Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów, 2010) Opis szlaku: Początek szlaku na terenie gminy zaczyna się w Byszewie następnie przebiega przez miejscowości: Gra- bów, Besiekiery, Sobótka, Sławoszew, Mazew, Łubno aż dociera do Głogowej w powiecie kutnowskim. Szlak rowerowy "W Centrum Polski" to sposób na aktywne poznanie dużych i małych atrakcji turystycznych. będą- cych śladem bogatej historii tych ziem. Ponadto zwiedzanie Grabowa i okolic możliwe jest na następujących trasach rowerowo-samochodowych: I. Trasa 1 – Grabów – Byszew - Leszno (widoki na łąki i moczary doliny Neru jako część Pradoliny Warszaw- sko-Berlińskiej z siedliskami ptactwa błotnego) - Nagórki (Pradolina) - Smolice - Chorki - Łęczyca, długość ok. 28 km. II. Trasa 2 - Grabów - Dąbie - Chełmno nad Nerem (w czasie II wojny światowej obóz zagłady m.in. Polaków i Żydów) - Rzuchów, długość ok. 23 km. III. Trasa 3 – Grabów – Besiekiery – Pieczew – Dąbie – Chełm - Rzuchów, długość ok. 23 km. IV. Trasa 4 - Grabów - Stara Sobótka - Nowa Sobótka - Łubno - Krośniewice, długość ok. 15 km. Lokalna Organizacja Turystyczna Ziemi Łęczyckiej w powiecie łęczyckim, celem tworzenia różnego rodzaju atrakcji i promocji wspólnego produktu turystycznego zaproponowała utworzenie tzw. szlaku cebulowego. Będzie to szlak rowerowy, przebiegający przez gminy: Grabów, Daszyna, Witonia i Łęczyca. Projekt trasy pokazano na rysunku zmiany Studium. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 16 – Poz. 6001

(Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów, 2010) Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 17 – Poz. 6001

System szlaków turystycznych (Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów, 2010) Według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, zaprojektowano system po- nadregionalnych szlaków turystycznych, między innymi Magistralę Rowerową N - S (kierunek: Kraków – Gdańsk), oraz tzw. Szlaki tematyczne: Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 18 – Poz. 6001

1. Szlak Budownictwa Drewnianego (samochodowy). 2. Szlak Dworów i Pałaców (samochodowy). 3. Szlak Zamków. Wyżej wymienione szlaki zakwalifikowane zostały do inwestycji celu publicznego i zadania o znaczeniu ponadregionalnym, wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego. Centralny Łuk Turystyczny Według aktualizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego, gmina Grabów znajduje się w strefie zasięgu projektowanego kształtującego się produktu turystycznego Centralny Łuk Turystycz- ny (produkt kształtowany w oparciu o Łęczycę – Uniejów – Kłodawę i miejscowości o istotnych walorach kulturowych, między innymi: Grabów, Besiekiery. Centralny Łuk Turystyczny to wspólna inicjatywa miast: Łęczycy, Uniejowa, Kłodawy, Dąbie, Krośniewic, gmin: Grabów, Świnice Warckie, Góry Św. Małgorzaty, oraz Kopalni Soli „Kłodawa” SA w Kłodawie, promu- jąca atrakcje turystyczne znajdujące się na ich terenie. Celem współpracy jest stworzenie i promocja, oferującego wiele różnorodnych atrakcji, wspólnego produktu turystycznego. Kompleksowość proponowanej oferty zwiększa jego atrakcyjność. Administratorem Centralnego Łuku Turystycznego jest Lokalna Organizacja Turystyczna Ziemi Łęczyckiej przy wsparciu jednostek samorządowych oraz Zarządu Kopalni Soli „Kłodawa” SA. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego został zaliczony do dzieł klasycy- stycznych kościół w Grabowie. W ostatnich latach wzrosło znaczenie turystyki w województwie łódzkim. Przykładem polityki turystyki sportowej są tradycyjne już rozgrywki palanta w Grabowie. Zmiana „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów” uwzględ- nia, zgodnie z przepisami art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zmianami) ustalenia zawarte w „Strategii rozwoju województwa łódzkie- go” i w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego”. Ponadto dokument ten powinien uwzględniać: 1) „Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000 (Dyrektywa Ptasia) – ... Pradolina Warszawsko-Berlińska”; 2) Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000 (Dyrektywa Siedliskowa) - ... Pradolina Bzury – Neru”; 3) Obszar Chronionego Krajobrazu „Pradoliny Warszawsko -Berlińskiej”; 4) projektowane zbiorniki retencyjne według „Programu małej retencji dla województwa łódzkiego z 2006 r.”; 5) złoża surowców – według „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce za 2004 r.”; 6) „Wojewódzki program opieki nad zabytkami w województwie łódzkim na lata 2008-2011” uchwalony przez Sejmik Województwa Łódzkiego w 2007 r. (Dz. Urz. W. Ł, Nr 239, poz. 2218) – ustalenia dotyczące zamiaru utworzenia parku kulturowego w miejscowości Besiekiery, oraz szlaku samochodowego – „Szlak Bursztynowy”- „Koncepcja funkcjonalno – przestrzenna europejskich szlaków kulturowych” BPPWŁ, Łódź; 7) „Program rozwoju turystyki w woj. łódzkim na lata 2007-2020”, Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego; 8) tereny zagrożenia powodziowego. Zapisy ustawowe wskazują jako podstawę działań w gospodarowaniu przestrzenią rozwój zrównoważony. Środowisko przyrodnicze, potrzeby cywilizacyjne, wartości kulturowe, warunki życia oraz ład w przestrzeni, powinny stanowić współzależne nurty działań zachowujące bądź wprowadzające równowagę w gospodarowaniu obszarem gminy. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 19 – Poz. 6001

5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy wy- nikające z: a) dokumentów o charakterze strategicznym: (Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów, 2010) IX. Uwarunkowania wynikające z występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych. Cele ochrony przyrody to utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie róż- norodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin i zwierząt wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do właści- wego stanu ochrony. Na terenie gminy Grabów funkcjonują różne formy ochrony przyrody, są to: - obszary chronionego krajobrazu, - obszary sieci Natura 2000, - pomniki przyrody. 1. Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Warszawsko - Berlińskiej – powołany Rozporządzeniem Wo- jewody Łódzkiego nr 6/2009 z dnia 24.03.2009 r. w sprawie wyznaczenia Obszarów Chronionego Krajobrazu Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej (Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 75 poz. 710 i Nr 236 poz. 2116). Celem jest zachowanie walorów przyrodniczych największej na terenie woj. łódzkiego Pradoliny, powstałej w okresie plejstoceńskim o specyficznym, choć znacznie przekształconym środowisku. 2. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków PLB100001 - „Pradolina Warszawsko – Berlińska” - ustanowiony Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229 poz. 2313 r. z 2007 r. Nr 179 poz. 1275 oraz z 2008 r. Nr 198 poz. 1226). Po- wierzchnia obszarów Natura 2000 na terenie gminy wynosi 899,5 ha. 3. Projektowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH100006 „Pradolina Bzury – Neru” jako mający znaczenie dla Wspólnoty, ostatnio umieszczony w wykazie zawartym w Decyzji Komisji z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG trzeciego zaktualizowanego wykazu tere- nów mających znaczenie dla Wspólnoty, składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfiko- wany jako dokument nr C (2009/10422, opublikowany w Dzienniku Urzędowym 4E seria L30, poz. 120. PLH 100006 Pradolina Bzury-Neru (obszar ochrony siedlisk) – 844,6 ha na terenie gminy Grabów, gdzie torfowiska przejściowe i trzęsawiska wynoszą 5%. Wszelkie inwestycje powstające w bezpośrednim sąsiedztwie, lub na obszarze, wchodzącym w skład Sieci Natura 2000 i mogące na nie bezpośrednio oddziaływać, muszą być poddane pełnej procedurze określonej aktualnie obowiązującymi przepisami i ustawami. 4. Pomniki ochrony przyrody: 1) lipa drobnolistna, zw. grabowska – pojedyncze drzewo, obwód 400,00 cm. Uchwała Nr X/52/07 Rady Gminy w Grabowie z dnia 29.06. 2007 r. (Dz. Urz. Woj. Łódzkiego Nr 251, poz.2329 z dn. 6.08.2007 r.); 2) dąb szypułkowy - pojedyncze drzewo, obwód 400 cm, wysokość 31 m. Uchwała Nr XXIV/118/16 Rady Gminy w Grabowie z dnia 14 marca 2016 r. (Dz. Urz. Woj. Łódzkiego poz. 1527 z dnia 4 kwietnia 2016 r.). Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Warszawsko - Berlińskiej Charakterystyka obszaru: Obszar położony na Wysoczyźnie Włodawskiej i południowo-zachodnim krańcu Równiny Kutnowskiej. Równinę przecinają rzeczki, spływające ze Wzniesień Południowo-Mazowieckich. Obszar stanowi bardzo ważną ostoję ptaków wodno-błotnych. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bąk, błotniak stawowy, kropiatka, podróżni- czek, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, cyranka, krwawodziób, płaskonos, rybitwa białoskrzydła, rycyk i za- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 20 – Poz. 6001

usznik; stosunkowo wysoką liczebność osiągają: błotniak łąkowy, bocian biały, derkacz i śmieszka. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego gęsi zbożowej; stosunkowo duże kon- centracje osiąga: batalion, gęś białoczelna, świstun. Do najpoważniejszych zagrożeń ostoi zalicza się działalność człowieka osuszającego teren, zanieczyszcze- nie wód, regulacje rzek; zaniechanie uprawy łąk, intensyfikacja gospodarki stawowej. Siedliska Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary, twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z pod- wodnymi łąkami ramienic, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami, zmiennowil- gotne łąki trzęślicowe, niżowe świeże łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska przejściowe i trzęsawiska przeważnie z roślinnością, nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, olsy żródliskowe. Przedmiotem ochrony Obszaru Chronionego Krajobrazu Pradoliny Warszawsko–Berlińskiej jest zachowanie walorów przyrodniczych części pradoliny powstałej w okresie plejstoceńskim, łączącej dolinę Wisły z doli- ną Warty. Wyznaczony Obszar wchodzi w skład sieci obszarów chronionych i korytarzy ekologicznych. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków - Pradolina Warszawsko-Berlińska - PLB 100001. Obszar Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, włączony został w system obszarów prawnie chronionych jako Obszar Chronionego Krajobrazu. Pod względem położenia geograficznego znajduje się w granicach Równiny Łowicko-Błońskiej, na połu- dnie od Równiny Kutnowskiej. Leży na terenie gmin: Bedlno, Krzyżanów, Kutno, Łęczyca, Góra Św. Małgorzaty, Grabów, Piątek, Świnice Warckie, Witonia, Łowicz, Bielawy, Domaniewice, Zduny, Uniejów oraz na terenie miasta Łęczyca. Powierzchnia obszaru, w granicach woj. łódzkiego wynosi 21 968,90 ha. Jest to jedyne w Polsce środkowej stanowisko z tak dobrze zachowanymi, rozległymi torfowiskami niskimi o doskonale rozwiniętej sieci hydrograficznej i wysokim poziomie wód gruntowych. Na torfowiskach pokry- wających znaczną część terenu, występują rzadkie w skali regionu i kraju gatunki roślin i zwierząt, zwłaszcza ptaków wodno-błotnych. Znajdują się tu również cenne zbiorowiska roślinności łąkowej. W Pradolinie stwierdzono występowanie 249 gatunków ptaków, w tym 163 łęgowych. Obszar stanowi bardzo ważną ostoję ptaków wodno-błotnych. Występuje tu co najmniej 28 gatunków pta- ków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG i 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. Na terenie Pra- doliny znajdują się ostoje ptasie o randze europejskiej w dolinie Neru. Największym zagrożeniem dla ochrony środowiska jest działalność człowieka w zakresie osuszania terenu. Obszar ten uznany został za korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, łączący ważne obszary węzłowe o znaczeniu międzynarodowym (wchodzi w skład krajowego systemu obszarów chronionych – przestrzennego układu wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody). Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Działania prowadzone w sferze ochrony krajobrazu kulturowego powinny zmierzać do: 1. Zachowania w dobrym stanie, a także rewitalizacji i rewaloryzacji istniejących obiektów zabytkowych m. innymi poprzez: a) znajdywanie nowej rentownej formy użytkowania, b) działania edukacyjne, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 21 – Poz. 6001

c) kierunkową, prokulturową politykę podatkową. 2. Ograniczania realizacji zabudowy w strefach eksponowania parków i cmentarzy. 3. Przeznaczania obszarów cmentarzy do zachowania, porządkowania, rewaloryzacji. Dla ochrony cmentarzy należy przyjąć zasadę utrzymania czytelności ich usytuowania, także zasadę czytelności układów we- wnętrznego rozplanowania wraz z ochroną istniejącego drzewostanu. 4. Opracowywania i wprowadzania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego: a) stref ochrony konserwatorskiej dla zachowania historycznego układu przestrzennego centrum wsi Gra- bów, b) egzekwowania określonych w przepisach szczególnych zasad zharmonizowania zabudowy z otoczeniem w aspekcie kompozycyjnym, c) inicjowania ustanowienia parku kulturowego w Besiekierach oraz szlaku samochodowego – „Szlak Bursztynowy”. 5. Wyeksponowania i zorganizowania punktów widokowych. 6. Organizacji tras turystycznych samochodowych, rowerowych i nowych szlaków pieszych w sposób za- pewniający atrakcyjność pod względem poznawczym, wrażeniowym, a także komfortu parkowania, bazy ży- wieniowej i sanitarnej. 7. Konserwację ruin zamku na terenie Besiekier, ich ochronę i właściwe utrzymanie obiektu poprzez ozna- czenie strefy ekspozycji. Zasady zagospodarowania tej strefy powinny uwzględniać potrzebę ochrony zarówno widoków na zamek, jak i widoków z zamku na otaczający teren. 8. Ochronie podlegają: 1) obiekty sakralne i ich wyposażenie; 2) dwory i zespoły dworskie; 3) parki podworskie; 4) zabudowania gospodarcze w ramach zespołów podlegających ochronie; 5) cmentarze; 6) układy terenu i krajobrazu. Celem ochrony jest: 1) odtworzenie i zachowanie w terenach zarysów śladów ważnych obiektów i zespołów budynków; 2) zapewnienie nadzoru konserwatorskiego nad renowacją i restauracją zespołów zabytkowych, krajobrazowych założeń urbanistycznych, konserwacją zachowanych elementów zabytkowych; 3) dostosowanie nowej zabudowy tak, aby gabarytami i sposobem kształtowania nawiązywała do miejscowej tradycji architektonicznej i krajobrazowej; 4) usunięcie obiektów dysharmonizujących i dostosowanie współczesnej funkcji obiektów do wartości zabytkowych obiektów i założeń przestrzennych. W rejonach stwierdzonych stanowisk archeologicznych istnieje wymóg wynikający z przepisów szczegóło- wych. W przypadku odkrycia stanowisk archeologicznych postępowanie wynika z przepisów odrębnych. W rejonie występowania stanowisk archeologicznych i ich stref ochronnych, planowane inwestycje wyma- gające prac ziemnych są możliwe po spełnieniu niżej wymienionych warunków: - wykonania archeologicznych badań wykopaliskowych, poprzedzających planowane inwestycje na obszarze stanowiska archeologicznego, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 22 – Poz. 6001

- ustanowienie nadzorów archeologicznych przy robotach ziemnych związanych z inwestycją i trwałym zagospodarowaniem terenu w trakcie trwania inwestycji w strefie ochrony archeologicznej, z możliwo- ścią ich zmiany na archeologiczne badania wykopaliskowe w przypadku ujawnienia w trakcie robót ziemnych zabytków archeologicznych. W celu określenia programu zabezpieczających prac konserwatorskich oraz zasad ich prowadzenia, „dla zabytkowej ruiny zamku w Besiekierach”, Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Łodzi, wy- konał specjalistyczne opracowanie - „Program działań konserwatorskich dotyczących zabezpieczenia i porząd- kowania terenu oraz otoczenia zamku w Besiekierach”. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków na mocy decyzji 66/243 z dnia 14 maja 1967 r. Opracowanie integralnie związane jest z koncepcją programowo-przestrzenną Historycznego Parku Tema- tycznego – kompleksu historyczno-rekreacyjnego we wsi Besiekiery. Program mocno akcentuje m.in. walory kulturowe obszaru, którego zagospodarowanie zapewni prowadzenie właściwych działań gwarantujących utrzymanie i zachowanie najcenniejszego na terenie gminy Grabów zabytku. Opracowanie to wpisuje się także w działania wspomagające przedsiębiorczość na terenie gminy oraz sprzy- jające tworzeniu nowych miejsc pracy dla jej mieszkańców. Wnioski konserwatorskie do opracowań planistycznych dotyczą wskazań obejmujących konserwację trwałej ruiny zamku oraz ochronę i właściwe utrzymanie obiektu. Dla terenu tego wyznaczono strefę ścisłej ochrony. Granice niezbędnej dla zachowania ekspozycji zamku i właściwego jego sąsiedztwa strefy pośredniej ochrony konserwatorskiej, wyznaczone powinny zostać wzdłuż ciągu dróg ograniczających „obszar związany przestrzennie z eksponowanym w krajobrazie zamkiem”. Zasady zagospodarowania tej strefy, powinny uwzględniać potrzebę ochrony zarówno widoków na zamek, jak i widoków z zamku na otaczający teren. Zamek w Besiekierach w krajobrazie widoczny jest z dwóch odległości: a) bezpośredniej – z drogi gminnej przebiegającej przez wieś i otaczającej fosę zamkową od zachodu, b) pośredniej – z ciągu dróg obiegających teren, na którym obiekt jest zlokalizowany, przebiegających w pewnej odległości od zamku. Potrzeba zapewnienia oglądu zamku obiektu stanowiącego ogromną atrakcję krajobrazową przesądza o ko- nieczności prowadzenia działań mających na celu uzyskanie i utrzymanie właściwego otoczenia zabytku. Ze względu na wyżej wymienione walory – wskazuje się na potrzebę utworzenia Parku Kulturowego na terenie miejscowości Besiekiery. Besiekiery znajdują się na terenie Piastowskiego Parku Kulturowego, który zawiera Besiekiery i układ przestrzenny Grabowa. 1. Święto Palanta Mecz rozgrywany jest corocznie, na rynku w Grabowie we wtorek po świętach Wielkiej Nocy. Poprzedza go msza w kościele, uroczysty przemarsz ulicami Grabowa i pasowanie na nowych członków Klubu Palanta. Obchodom Dnia Palanta towarzyszą występy artystyczne, okolicznościowe pikniki i spotkania. W gminie tradycje związane z grą w palanta kultywowane są od XV - XVI w. 2. Święto Plonów w Krainie Mleka W Gminie Grabów tradycyjnie już od dawna na przełomie sierpnia i września odbywają się gminne "Do- żynki", czyli ludowe święto połączone z obrzędami dziękczynnymi za ukończenie żniw i prac polowych. Dużą atrakcją był również "Dzień Cebulowy", który powstał w 1994 r. i miał charakter wystawienniczo-naukowy. Organizowane były szkolenia i konsultacje z zakresu nowoczesnych technik upraw i przechowywania cebuli. Kolejnym Świętem, które powstało stosunkowo niedawno, było "Święto Mleka", na którym z kolei odbywały się wystawy organizowane przez OSM Koło i innych producentów obsługujących branżę mleczarską. Wszyst- kie imprezy odbywały się w odrębnych terminach. Przez ostatnie lata nastąpił drastyczny spadek zasiewu cebuli w naszej gminie, a ogromnie wzrosło zainteresowanie i hodowla bydła mlecznego. Przyczyniło się to do decyzji o zaprzestaniu organizowania „Dnia Cebulowego” na rzec wyeksponowania „Święta Mleka". Od 2014 r. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 23 – Poz. 6001

zostały połączone gminne dożynki i święto mleka i tym sposobem powstało "Święto Plonów w Krainie Mleka". Rozpoczyna się zawsze od uroczystej Mszy Św. w kościele parafialnym w Grabowie, po czym następuje przemarsz na stadion LKS Victoria, gdzie odbywa się część oficjalna, są liczne wystawy, występy zespołów ludo- wych i innych, a także wiele atrakcji dla dzieci i młodzieży. 3. Turniej Rycerski Dużą atrakcją turystyczną w Gminie Grabów jest turniej rycerski na zamku w Besiekierach. Organizo- wany jest corocznie na przełomie sierpnia i września. Na podzamczu obozem rozkłada się kilka bractw rycer- skich z całej Polski, których członkowie mierzą się we władaniu mieczem, nożem czy toporem i strzelaniu z łuku. Impreza kończy się wieczorem pokazem tańca ognia. Są też pokazy alchemiczne i muzyka dawna. 4. Noc Świętojańska W Starej Sobótce od dziewięciu lat odbywa się festyn promujący noc świętojańską. Impreza odbywa się zawsze w niedzielę, najbliższą daty 24 czerwca (święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości związane z letnim przesileniem Słońca obchodzone przez Słowian w czasie najkrótszej nocy w roku). Mają miejsce wówczas liczne występy zespołów regionalnych i gminnych. Są różne kiermasze, sprze- daż wypieków i wiele atrakcji dla dzieci i młodzieży. Wieczorem w asyście muzyki ludowej wszyscy prze- mieszczają się do rzeki Rgilewki, która przepływa przez Sobótkę, aby obejrzeć inscenizację puszczania wian- ków, płoną ogniska, a młodzież przedstawia sobótkowe zabawy. Plany zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabów: 1) Uchwała nr LII/239/1917 Rady Gminy Grabów z dnia 22 września 2017 r. w sprawie uchwalenia zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabów na obszarze wsi Besiekiery; 2) Uchwała nr XLV/203/17 Rady Gminy Grabów z dnia 5 czerwca 2017 r. w sprawie zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabów dla działki nr 539 położonej we wsi Byszew, gm. Grabów; 3) Uchwała nr XLV/202/17 Rady Gminy Grabów z dnia 5 czerwca 2017 r. w sprawie zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabów dla działki nr 75 położonej w Borucicach, gm. Grabów; 4) Uchwała nr XXXII/233/14 Rady Gminy Grabów z dnia 24 czerwca 2014r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów dla obszaru wsi Kadzidłowa; 5) Uchwała nr XXXII/235/14 Rady Gminy Grabów z dnia 24 czerwca 2014r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów dla obszaru wsi Chorki, Golbice; 6) Uchwała nr XXXII/232/14 Rady Gminy Grabów z dnia 24 czerwca 2014r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów, dla części obszaru wsi Bowętów; 7) Uchwała nr XXXII/234/14 Rady Gminy Grabów z dnia 24 czerwca 2014r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów – dla obszaru wsi Jaworów; 8) Uchwała nr XXIII/164/2013 Rady Gminy Grabów z dnia 30 kwietnia 2013r.w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów dla obszaru wsi Bowętów; 9) Uchwała nr XXIII/165/2013 Rady Gminy Grabów z dnia 30 kwietnia 2013r. w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów dla obszaru wsi Sławęcin; 10) Uchwała nr XXXIX/214/10 Rady Gminy Grabów z dnia 12 lipca 2010r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów dla działek nr ew. 140/6, 140/5, 140/4, 140/14, 140/15 położonych w obrębie geodezyjnym Grabów Wieś; 11) Uchwała nr XII/80/03 Rady Gminy Grabów z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów: Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 24 – Poz. 6001

„UCHWAŁA NR XII/80/03 RADY GMINY GRABÓW

z dnia 30 grudnia 2003 r.

w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Grabów.

Dla obszaru opracowania ustala się: W zakresie ochrony środowiska przyrodniczego: a) obowiązek pozostawienia wzdłuż rzek i rowów melioracyjnych terenów otwartych w postaci trwałych użytków zielonych (oznaczonych symbolem RZ), lasów (oznaczonych symbolem Ls), z zakazem zabudowy oraz w sposób umożliwiający realizację obiektów małej retencji wodnej i polderów zalewowych na terenach użytków zielonych, b) zakaz zabudowy na terenach obniżeń dolinnych rzek i cieków, w tym na obszarze doliny rzeki Ner, c) dopuszcza się lokalizację na rzece Rgilówce progów lub innych urządzeń retencjonujących wodę, d) obowiązek zachowania istniejących rowów melioracyjnych pełniących funkcję odbiorników wód opado- wych oraz pozostawienie pasa szerokości 3 - 5 m po obu stronach od granicy rowu bez możliwości na- niesień trwałych, umożliwiającego jego konserwację i modernizację, e) na terenach należących do obszaru chronionego krajobrazu plan ustala następujące zasady zagospodarowania: - zakaz lokalizowania, budowy nowych i rozbudowy starych obiektów, - zakaz osuszania mokradeł, torfowisk i oczek wodnych na terenach leśnych i użytków zielonych, - obowiązek ochrony przed wycinką istniejących zadrzewień śródpolnych i przydrożnych, - dopuszcza się adaptację istniejących dróg dojazdowych na drogi o nawierzchni naturalnej lub żwirowej niezbędnych dla obsługi pól i dla celów gospodarczych a także na potrzeby realizacji szlaków turystycznych i ciągów pieszo - rowerowych, f) w zakresie ochrony wód podziemnych (na terenach położonych w obszarze ochrony wód podziemnych oraz w odległości do 100,0 m od granicy istniejących i ustalonych planem ujęć wody dla celów komunalnych), - obowiązek ochrony wód podziemnych przed przenikaniem zanieczyszczeń z powierzchni ziemi poprzez zakaz lokalizacji na tych terenach, lokalnych i przydomowych oczyszczalni ścieków opartych na technologiach rozsączkowywania ścieków, wpływających na pogorszenie stanu wód podziemnych, g) w zakresie granic zasięgu wód powodziowych plan ustala zakaz zabudowy oraz inne zakazy wynikające z obowiązujących przepisów szczególnych; Rozpoznane złoża soli i ewentualnie ich późniejsza eksploatacja nie skutkują ograniczeniami w zakresie urbanizacji czy użytkowania rolniczego i leśnego terenów; W zakresie ochrony środowiska kulturowego: a) stanowisk archeologicznych: - dla terenów objętych strefą ochrony stanowiska archeologicznego przed przystąpieniem do wykonywania prac ziemnych związanych z zabudową i zagospodarowaniem terenu oraz zalesieniem wymagane jest uzyskanie zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W sytuacji stwierdzenia lokalizacji stanowiska archeologicznego w obszarze objętym strefą ochrony wymagane jest wykonanie archeologicznych badań ratowniczych, - dla terenów stanowisk archeologicznych przystąpienie do wykonywania prac ziemnych związanych z zabudową i zagospodarowaniem terenu uwarunkowane jest wykonaniem archeologicznych badań ratowniczych uzgodnionych z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 25 – Poz. 6001

- w przypadku ustalenia nowych stanowisk (stref) archeologicznych w okresie obowiązywania niniejsze- go planu, wykonywanie wszelkich prac ziemnych możliwe po uzyskaniu zgody służb ochrony zabyt- ków, b) obszarów zawierających obiekty i tereny wpisane do rejestrów zabytków tj.: – Besiekiery - ruiny zamku, – Byszew - zespół dworsko - parkowy, – Grabów - kościół p.w. św. Stanisława biskupa i męczennika, – Jastrzębia - zespół pałacowo - parkowy, – Nowa Sobótka - zespół kościoła Mariawitów, – Pieczew - kościół p.w. św. Rozalii, – Smolice - zespół dworsko – parkowy, – Srebrna - zespół dworsko - parkowy, – Stara Sobótka - kościół p.w. św. Mateusza. Obowiązuje strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej: – wszelkie prace związane z adaptowaniem budynków i terenów wymagają zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, – obowiązek rewitalizacji zabudowy i parków, – nieprzekraczalna linia zabudowy 25,0 m od strefy ochrony konserwatorskiej parków, – zakaz podziałów wtórnych nieruchomości, c) obszarów zawierających obiekty i tereny objęte ewidencją konserwatorską: – wszelkie prace związane z adaptowaniem obiektów będących w ewidencji wymagają zgody służb ochrony zabytków, – wszelkie prace związane z adaptowaniem i budową nowych budynków w obszarze ochrony konserwatorskiej mogą być prowadzone w uzgodnieniu ze służbami ochrony zabytków, d) stref ekspozycji obiektu zabytkowego wpisanego do rejestru zabytków: – realizacja nowej zabudowy w gabarytach nie zakłócających widoku chronionego obiektu, – dla innych niż dotychczasowe formy użytkowania ustala się obowiązek uzgodnień ze służbami ochrony dóbr kultury, e) terenów objętych strefą konserwatorskiej ochrony i zachowania historycznego układu przestrzennego centrum wsi Grabów: – lokalizację budownictwa pierzejowego, – dopuszcza się uzupełnienie linii regulacyjnej ulicy zielenią wysoką zimozieloną, – objęcie zabudowy procesem rewaloryzacji w zakresie zależnym od rodzaju zachowanych wartości, – wszelkie prace związane z rozbudową, przebudową, modernizacją, rozbiórką budynków oraz inwesty- cjami na tych terenach mogą być prowadzone tylko po uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz szczegółowym zaewidencjonowaniu obiektów w ich stanie istniejącym". 5.2. Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy Większość wsi znajdujących się na terenie gminy Grabów została opisana w Słowniku Geograficznym Kró- lestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydanego pod redakcją Bronisława Chlebowskiego, Warszawa, 1895 r. Besiekiery lub Biesiekiery, kol., pow. łęczycki, gm. i par. Grabów. Besiekiery należały dawniej do dóbr Grabów, następnie zostały rozkolonizowane. W 1859 r. było tam 19 domów, 113 mieszkańców. Obszar ogólny Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 26 – Poz. 6001

gruntów wynosił 1134 m. Już wówczas zamek otoczony fosą znajdował się w ruinie. Budynek miał 55 arszy- nów, 30 szerokości a wysokości 20. Baszta na planie kwadratu miała po 15 arszynów a wysokości 35; grubość murów około 4 łokci. Pod zamkiem znajdowały się piwnice. W XV w. zamek należał do rodziny Sokołow- skich, z których Wawrzyniec, wojewoda łęczycki, około roku 1500 wystawił niewielki lecz obronny zameczek. W 1597 r. nabył go wraz ze wsią kardynał Andrzej Batory, synowiec króla Stefana, i oddał następnie za swoją synowicą, Jerzemu Rakoczemu, który nie mieszkał w nim lecz oddawał w dzierżawę. W pierwszej połowie XVII w. jeden z takich dzierżawców, Jan Szymon Szczawiński, starosta łęczycki nabywszy na własność upadły zamek, w r. 1653 podźwignął go i wyrestaurował, na pamiątkę czego wszystkie w nim odrzewia ozdobił rodzinnym herbem Prawdzic. Po jego śmierci zamek sprzedano i spłacono dłużników. Zamek nabył, szlachcic herbu Ogończyk, który zostawił po sobie ślady w cyfrach, godłach i niezdarnych malowidłach alfresco treści religijnej. Po nim był w posiadaniu Gajewskich, którzy obniżyli zamek o jedno piętro. Od 1800 r. zamek prze- stał być mieszkalnym, a nowy dziedzic Kretkowski wykorzystywał budynek gospodarczo. Była to wówczas niewielka budowla na kępie oblanej dookoła wodą. Na czele jego wznosiła się wieża, od spodu czworokątna a od góry ośmiokątna, ze spiczastym daszkiem, przez którą na dziedziniec brama prowadziła. Z pierwotnej architektury zamku zachowały się tylko sklepienia gotyckie w dwóch dolnych pokojach. Pozostałe ściany odnosiły się do czasów restauracji obiektu przez Szczawińskiego, który wszędzie gdzie tylko było miejsce umieszczał swoje herby. Dwie tablice marmurowe, nad bramą i nad drzwiami wejściowymi zawierają historię zamku po łacinie. Besk Stary i Nowy - wsie w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia Grabów . W 1827 r. było tam 9 domów i 106 mieszkańców. Borucice - wieś w powiecie łęczyckim, gmina Grabów, parafia Siedlec. Wg Słownika geograficznego Kró- lestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich zapisano "Kto wie czy ów legendarny Boruta, dyabeł łęczycki, nie był założycielem lub posiadaczem tej wsi, jakto wskazuje nazwisko znaczące tyle co: potomkowie Boruty, t.j. siedziba potomków Boruty". Budki - wieś w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia w Grabowie. W 1827 r. było tu 7 domów i 68 miesz- kańców. Byszew - wieś w powiecie łęczyckim, gmina i parafia Grabów. W 1895 r. miała 1099 mórg ziemi i 33 domy. W 1827 r. domów było jedenaście i zamieszkiwało je 130 mieszkańców. Celinów - wieś w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia Grabów. Chorki - wieś w powiecie łęczyckim, gm. Grabów, parafia Siedlec. W 1827 r. było tu 7 domów i 42 miesz- kańców. Folwark z wsią oddalony był od Kalisza 85 wiorst, od Łęczycy 11 a od Grabowa 4 od rzeki Warty 24. Nabyte w r. 1877 za rs. 13.500. Powierzchnia ogólna miała 352 morgi: grunty orne i ogrody - 297 mórg, łąki 17 mórg, las - 16 mórg, 15 mórg placów i nieużytków. Były 3 budynki murowane i 7 drewnianych. Zajmują się pokłady marglu. Folwark ten powstał z odłączenia od dóbr Golbice. Chor dawne imię, od którego może pocho- dzić nazwa miejscowości. Golbice - wieś i folwark w powiecie łęczyckim, gmina Grabów, parafia Siedlec. Powierzchnia folwarku z wsią wynosiła 296 mórg, były tam 3 budynki murowane i 4 drewniane. Wieś Golbice liczyła 9 osadników i 12 mórg. Goszczędza - wieś i folwark w powiecie łęczyckim, gmina Grabów, parafia Pieczew. W 1827 r. było tu 6 domów i 89 mieszkańców. Folwark stanowił własność E. Jezierskiego. Grabów - osada w 1895 r., przedtem miasteczko i folwark w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia w Gra- bowie w pobliżu rzeki Ner oraz odległości 2 mil od Łęczycy. Posiada kościół parafialny murowany, wystawio- ny w 1838 roku, erygowany w 1764 r. przez dziedzica Mar. Karśnickiego. Miasto zostało założone prawdopodobnie na początku bieżącego stulecia (1800 r.), lecz z powodu braku warunków nie rozwinęło się. W 1827 r. było tu 47 domów i 575 mieszkańców. W 1861 r. było 60 domów, 852 mieszkańców w tym 496 Żydów. W 1895 r. było 49 domów, 905 mieszkańców. Folwark w Grabowie posiadał wielką gorzelnię. Parafia Grabów dek. łęczyckiego, dawniej kłodawskiego liczyła 4103 parafian. Nazwa miejscowości Grabów ma swój źródło- słów od formy dawnego przezwiska Grab, Grabek, Grabiec, Grabisz czy Grabian. Janów - wieś w powiecie łęczyckim, gmina i parafia Grabów oddalona od Łęczycy 21 wiorst liczyła 20 domów i 124 mieszkańców. W 1827 r. było tu 14 domów i 86 mieszkańców. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 27 – Poz. 6001

Jamy - kolonia w powiecie łęczyckim, gm. Sobótka, parafia Grabów, odległość od Łęczycy 21, 5 wiorst, 3 domy i 29 mieszkańców. Jastrzębia - osada i kolonia, pow. łęczycki, gm. Sobótka, par. Grabów oddalona od Łęczycy 19 wiorst, ziemi żytniej m. 526 i pół, os. ma dom 1, mieszkańców 7; kolonia domów 7, mieszkańców 99. W 1827 r. było tu 12 domów, 115 mieszkańców. Folwark Jastrzębie z wsią Kępina i osadą Jastrzębie. Podług opisu z r. 1840 rozległość ma wynosić m. 690. Wieś Kępina os. 6, z gruntem m. 122; osada Jastrzębie z gruntem m. 34. Kadzidłowo - wieś i folwark, pow. łęczycki, gm. Sobótka, par. Pieczew. Odległość 23 w. od Łęczycy. W 1827 r. było tu 17 domów, 167 mieszkańców, obecnie 20 domów, 147 mieszkańców, ziemi ornej 628 mr. włośc. 112 mr. Do folw. K. należy dezerta Strzelitowo. Folw. K. według Tow. kred. ziems. z wsiami K., Ho- lendry Borki i Osiny. Rozl. wynosi m. 659, grunta orne i ogrody m. 590, łąk m. 22, lasu m. 17, nieużytki i place m. 30, budynki murowane 4, drewniane 10, płodozmian 4-polowy. Wiatrak. Wieś Kadzidłowo osad 19, z gruntem m. 124; wieś Holendry Borki osad 6, z gruntem m. 140; wieś Osiny osad 5, z gruntem 169. Kępina - wieś w powiecie łęczyckim, gm. Sobótka, parafia Grabów. W 1827 r. było tu 7 domów i 50 mieszkańców. W 1895 r. było 5 domów i 50 mieszkańców. 120 mórg gruntu lekkiego żytniego. Mieszkańcy byli przeważnie wyznania ewangelicko - augsburskiego. Kliny - kolonia w powiecie łęczyckim, gmina i parafia Grabów. Należała do wsi Sławęcin. Kotowice - kolonia nad rzeką Ner, pow. łęczycki, gmina i parafia Grabów odległość od Łęczycy 18 wiorst. W 1895 r. było tu 5 domów i 51 mieszkańców. Nagórki - wieś i folwark nad rzeką Ner, pow. łęczycki, gmina i parafia Grabów, odległość od Łęczycy 12 wiorst. Wieś ma domów 6, mieszkańców 75; folwark domów 6, mieszkańców 60. W 1827 r. 15 domów, 176 mieszkańców. Według Lib. Ben. (II: 437) z dawna tu istniał dwór i folwark szlachocki płacący dziesięcinę do Grabowa, kmiecie zaś dawali kolegiacie uniejowskiej, w wartości dwóch grzywien. Według regrest. pobor. z 1576 r. we wsi Nagorky posiadał własność Leonard Trzebiecki, pół łanu zagrody, Stanisław Nagórski syn Ma- teusza Piątka, po 2 łany kmiece i 3 zagrody i Jan Nagórski pół łana. Obecnie folwark Nagórky z wsią tom nad i wieś Teofilki, rozl. mr. 737; grunty orne i ogrody mr. 307; łąk mr. 20;wody mr. 2; lasu mr. 137; zarośli mr. 150; nieużytki i placu mr. 21; budynki murowane 3; z drzewa 13. Wieś Nagurky os. 17, z gr. mr. 19; wieś Teo- filki, os. 13, z gr. mr.98. Odechów - w dokumentach Odechowo, wieś i kolonia, pow. łęczycki, gm. Mazew, par. Sobótka, ew. par. Dąbie, odległość 14 w. od Łęczycy, przy trakcie z Grabowa do Krośniewic. Ma 22 domy, 165 mieszkańców. Dawniejszy folwark mający 716 mórg został w 1874 r. rozkolonizowany i osadzony przez niemieckich prze- ważnie osadników. Obszar włości ma 19 osad, 76 morg. Według Lib. Ben. Łask. O. duplex dawało z łanów w folwarczn. dziesięcinę kościołowi w Sobótce, zaś z kmiecych klasztorowi w Kłodawie podano mylnie zapewne „Odechowo duplex” w par. Słaboszewo. Według regrestr. pobor. z 1576 r. wieś Odechowo, w par. Sobótka , była własnością Andrzeja Odechowskiego, miała 1,5 łana osiadłego, 1pusty łan i 9 kolon. Olszewa - kolonia w powiecie łęczyckim, gm. Sobótka, parafia Grabów, odległość od Łęczycy 16 wiorst, miała 6 domów i 69 mieszkańców. Osiny - wieś włościańska, pow. łęczycki, gm. Sobótka, par. Grabów, odl. od Łęczycy w. 23, ma 5 domów, 45 mieszkańców, 155 morg ziemi. Wchodziła w skład dóbr Kadzidłowo. Ostrówek - w dok. Ostrówko, wieś, kolonia i folwark, pow. łęczycki, gm. Sobótka, par. Grabów, odległość od Łęczycy21 w. Kolonia ma 15 domów, 128 mieszkańców; folwark 5 domów, 120 mieszkańców. Według Lib. Ben. Łask. wieś ta dawała dziesięcinę wartości do 5 grzywien kanonii i prebendzie przy kolegiacie uniejowskiej, folwarczne łany zaś plebanowi w Grabowie. Według regretr. pobor. z 1576 r. wieś Ostrówko, w par. Goray, należała do Krzysztofa Sokołowskiego, który miał 12 łanów, 3 zagrody, 1 karczmę i 14 kol. Parafia Goray wcielona została w XVII w. do Grabowa. W 1885 r. folwark Ostrówko rozl. mr. 445: gr. or. i ogr. mr. mr. 412, łąk mr. 6, past. mr. 6, lasu mr. 5, nieużytki mr. 17; budynki murowane 7, z drzewa 10; płodozmian 7- polowy. Wieś Ostrówko os. 18, z gr. mr. 71; wieś Pokrzywna os. 7, z gr. mr. 155. Potrzasków - wieś i folwark w powiecie łęczyckim, gm. Mazew, parafia Grabów. Odległość od Łęczycy 10 w. Leży przy trakcie z Łęczycy do Kłodawy. Wieś ma 9 domów, 91 mieszkańców. Folwark liczy 5 domów i 24 mieszkańców. W 1886 r. folwark miał powierzchnię 506 mórg gruntów ornych, 475 mórg ogrodów, 2 morgi łąk, 7 mórg pastwisk, 22 morgi nieużytków. Budynków murowanych było 8 natomiast drewnianych 2. Wg reg. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 28 – Poz. 6001

pob. pow. łęczyckiego z r. 1576 wieś Potrzaskowo, w par. Słabosewo (?), należąca w części do Stanisława So- kołowskiego miała 6 łanów, 1 zagrodę i 8 osadników. Piaski - wieś i folwark nad rzeką Ner, powiat łęczycki, gmina i parafia Grabów. Odległość od Łęczycy 15 wiorst. Wieś miała 6 domów i 54 mieszkańców. Folwark liczył 4 domy i 69 mieszkańców. Według Lib. Ben. Łask. istniał tam kiedyś odrębny dwór szlachecki z rolą, który dawał dziesięcinę do Grabowa, podczas gdy kmiecie dawali kolonii uniejowskiej. Wg reg. pobor. pow. Łęczyckiego z 1576 r. wieś stanowiła własność, Stanisława syna Michała Byszewskiego i miała 2 łany. Część Jakuba Piaseckiego wynosiła 3,5 łana. W 1895 r. folwark liczył 662 morgi gruntów ornych, 358 mórg ogrodów, 149 mórg łąk, 41 mórg pastwisk, 51 mórg lasu, 63 morgi nieużytków. Było 5 budynków murowanych i 5 drewnianych. Płodozmian 8 -polowy. Pustawieś - kolonia pod Lisią Górą, powiat łęczycki, gmina i parafia Grabów. Odległość od Łęczycy 16 wiorst, liczyła 11 domów i 88 mieszkańców. Rochów - kol, pow., łęczycki, gm. i par. Sobótka (ew. Dąbce), odl. od Łęczycy 20 w. ma 10 domów, 134 mieszkańców, 242 mórg ziemi pszennej. Rybnik - kolonia w powiecie łęczyckim, gmina i parafia Grabów. Odległość od Łęczycy 18 wiorst. W 1985 r. miała 8 domów i 65 mieszkańców, 163 morgi. W 1827 r. posiadała 1 dom i 4 mieszkańców. Wchodziła w skład dóbr Grabów. Rybnik Biesiekiery, młyn i karczma, powiat łęczycki, gmina i parafia Grabów, odległość od Łęczycy 18 wiorst; os. młyn ma 1 dom i 6 mieszkańców. Sławęcin - wieś i folwark w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia Grabów. Leży przy błotach zwanych Bro- dek, posiadała wiatrak. Wieś miała 12 domów i wraz z Kolonią Kliny 181 mieszkańców. Folwark miał 4 domy i 86 mieszkańców. W 1827 r. było 14 domów i 183 mieszkańców. W 1875 roku folwark Sławęcin miał 824 morgi gruntów ornych i 568 mórg ogrodów, 103 morgi łąk, 107 mórg pastwisk, 33 morgi lasów, 13 mórg nieu- żytków. Było 7 budynków murowanych i 7 drewnianych. Płodozmian 13-polowy. Na obszarze wsi w maju 1880 r. odkryto ciekawe cmentarzysko, w którym spotykano szkielety naprzemiennie z urnami z pochówkami ciałopalnymi. Widocznie pochodziło z okresu gdy obyczaj chrześcijański odniósł przewagę nad obrzędami pogańskimi. Poszukiwania prowadził prof. Pawiński. Wg reg. pob. pow. łęczyckiego z r. 1576 wieś stanowiła własność Władysława Grodzyńskiego, miała 8 łanów, 2 zagrodników, karczmę, 10 osadników. Mikołaj Sła- węcki miał tu 3 ćwierci. Na początku XVI w. łany kmiecie dają dziesięcinę kolegiacie w Uniejowie, dworskie zaś plebanowi w Sławoszewie. Smolice w XVI w. Szmolnycze, wieś, folwark, kolonia w powiecie łęczyckim, gm. i parafia Grabów odda- lone od Łęczycy 10 w. W 1985 r. wieś miała 20 domów i 106 mieszkańców. Folwark liczył 5 domów, 67 mieszkańców, kolonia 2 domy i 15 mieszkańców. W 1827 r. było 19 domów i 134 mieszkańców. W 1885 r. folwark miał 488 mórg gruntów ornych i 346 mórg ogrodów, 27 mórg łąk , 12 mórg pastwisk, 84 morgi lasu i 19 mórg nieużytków. Były 3 budynki murowane i 9 drewnianych. Płodozmian 8-polowy a las pozostawał nieu- rządzony. Wieś Smolice liczyła 23 os. i zajmowała teren 52 mórg. Na początku XVI w. pewne role folwarczne dawały dziesięcinę do Lubstowa, inne role folwarczne dawały dziesięcinę plebanowi w Grabowie, kmiecie zaś łany kolonii uniejowskiej. Według reg. pob. pow. łęczyckiego z roku 1576 Bernard Jarochowski miał tu 3 łany, 2 zagrody, 2 zagrody puste, 1 rzeźnika i 5 osad. Część Tymińskich 1 łan. Część Sebastyana Jarochowskiego to 1 łan, 1 zagroda i 3 osad. Jan Mrożek posiadał młyn o 2 kołach, 2 osad. Jan Nagórski Stary mial 1,5 łana, 1 rzemieślnika. Bernard Jarochowski miał 3 łany, 1 zagrodę, 4 osad. Albert Borowski miał 1,2 łana, 2 osad. Do- rota Rożniatowska, wdowa po Rochu Bielawskim miała 1 łan, 1 zagrodę, karczmę pustą i 3 osad. Sobótka - Wieś i folwark nad rzeką Rgilówką, pow. łęczycki, gmina i parafia Sobótka, odległość 18 wiorst od Łęczycy i 9 wiorst od Kłodawy, posiada kościół parafialny drewniany, kaplicę murowaną na cmentarzu, szkołę początkującą, urząd gminy, 69 domów, 622 mieszkańców. Folwark Sobótka z osadami Wilkówką, Ste- fanowem i os. prob., ma 9 domów, 148 mieszkańców. Obszar folwarku 455 mórg i 768 mórg lasu; włość 830 mórg; ogółem 2046 mórg. W 1827 r. było 49 domów, 492 mieszkańców. W potwierdzeniu aktu Mieszka Stare- go z 1145 r. (uposażenie Klasztoru w Lądzie) przez Bolesława Wstydliwego w 1261 r. wymieniono trzy targo- wiska (fora) z karczmami: Glew, Tur i Sobótka. Choć targowisko tutejsze, po założeniu miast sąsiednich (Kło- dawa, Krośniewice, Dąbie) upadło, lecz został ślad jego w licznych karczmach i przywileju wyrabiania piwa i zajmowania rzemiosłami służącymi osadnikom, zajmującym pewne place i ogrody. Może jeszcze klasztor lądzki dał początek kościołowi i parafii. W połowie XV w. arcyb. Gruszczyński wcielił za zgodą króla, parafię, ubogą zapewne, do Kłodawy i oddał ją pod zarząd tamecznym kanonikom regularnym. Oni to zapewne wznie- śli obecny kościół, pochodzący z XVI w. Zarząd parafii pozostawał w ich ręku do 1818 r. Przy targowisku ist- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 29 – Poz. 6001

niała z dawna wieś królewska Sobota, należąca do zamku łęczyckiego. W 1564 r. było w niej 72 kmieci na 45 łanach, prócz tego były 2 włóki wójtowskie, 19 karczmarskich, 15 karczem z rolą, 3 ogrodz., 1 młyn koński, 3 wiatraki. Dochód ze wsi 108 fl. 20 gr. 3 den., z folw. 165 zł. 26 gr. 9 den., z inwentarza 12 zł. 18 gr 12 den. Sobótka parafia, dekanat łęczycki, 1214 dusz. Sobótka gmina należy do Sądu gm. okr. I w Grabowie, st. poczt. Krośniewice. Gmina ma 7700 mr. obszaru i 3225 mk. W skład Gminy wchodzą: Aleksandrówek, Borki, Jamy, Jastrzębia, Kadzidłów, Kempina, Ksawerów, Olszowa, Osiny, Ostrówek, Palany, Pokrzywnia, Pieczew, Ro- chów, Rochówek, Smardzew, Sobótka, Srebrna, Wygorzele, Żrebięta. Srebrna - w XVI w. Srzebrzna, wieś i folwark, pow. łęczycki, gm. Sobótka , par. Grabów, odl. od Łęczycy 18 wiorst. Wieś ma 11 domów, 93 mieszkańców; folwark 4 domy, 48 mieszkańców. W 1827 r. 8 domów, 102 mieszkańców, folwark 4 domy, 48 mieszkańców. W 1827 r. 8 domów, 102 mieszkańców. W 1885 r. folwark Srebrna rozl. mr. 470: gr. or. i ogr. mr. 414, łąk mr. 35, past. mr. 5, nieuż. mr. 16. Zabudowania folw. (w liczbie 12) nowe, mur., gospodarstwo staranne. Wieś Srebrna os. 15, mr. 71; wieś Olszowa os. 6, mr. 187. Na początku XVI w. są same łany kmieco, dające dziesięcinę, wartości do 5 grzyw., kanonii uniejowskiej. Według reg. pob. pow. łęczyckiego z r. 1576 wieś Srebrna własność Krzysztofa Sokołowskiego, wojskiego kruszwickiego i sta- rosty Rogozińskiego, 11,5 łan. 1 łan i karczmę pustą, 12 osad. Szłapy - kol. i folwark, pow. łęczycki, gm. Grabów, par. Siedlce, odl. od Łęczycy 9 w.; kol. ma dwa domy., 10 mieszkańców; fol. 5 domów, 43 mieszkańców. W 1885 r. folwark Szłapy rozl. mr. 13, nieużytków mr. 7, budynków murowanych 6, drewnianych 6. Wieś Szłapy os. 7, mr. 6. Teofilki - kolonia nad rzeką Ner w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia Grabów, odległość od Łęczycy 14 wiorst. Kolonia miała 13 domów i 112 mieszkańców była rozległa na 98 mórg. Os. karczma ma 1 dom i 6 mieszkańców. Wchodziła w skład dóbr Nagórki. Wygorzele - wieś, kolonia, pow. łęczycki, gmina i parafia Sobótka, odl. 17 w. od Łęczycy, 21 domów, 213 mieszkańców, 369 mórg. Ewangielicy należą do par. Dąbie. W r. 1827 było 27 domów, 199 mieszkańców.” Żaczki - kolonia i folwark w powiecie w powiecie łęczyckim. Gmina i parafia Grabów. Odległość od Łę- czycy 13 wiorst. Kolonia liczyła 3 domy i 22 mieszkańców. Folwark liczył 2 domy i 27 mieszkańców. W 1827 r. było 5 domów i 51 mieszkańców. W 1874 r. folwark zajmował powierzchnię 190 mórg gruntów ornych, 180 mórg ogrodów, 1 morgę pastwisk, 9 mórg nieużytków, 4 budynki murowane i 1 drewniany. Wieś liczyła 4 osady na 4 morgach ziemi. Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. Besiekiery – zamek wzniósł wojewoda łęczycki Wawrzyniec Skokołowski na siedzibę rycerską w końcu XV wieku. Przebudowany został w 1597 przez kardynała Andrzeja Batorego, a następnie w 1655 roku przez Jana Szczawińskiego, starosta łęczycki, którego herb Prawdzic zachował się na kartuszu. W XVIII wieku zamek należał do Gajewskich, którzy obniżyli budynek o jedno piętro. Opuszczony po 1800 roku popadał z wol- na w ruinę. Ruiny zamku położone są na nizinnym terenie, otoczone regularnym zarysem pierwotnej fosy. Za- mek zo stał zbudowany z cegły na planie prostokąta. Wjazd prowadził od południa przez most i wieżę bramną wysuniętą przed mury obwodowe. Według pomiarów dokonanych w XIX wieku był tu most zwodzony. Na dziedzińcu przy bramie znajdowały się budynki mieszkalne i usługowe. W przyziemiu murów obwodowych znajdowały się strzelnice. (Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, archiwum WKZ). Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 30 – Poz. 6001

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 31 – Poz. 6001

Byszew - Obiekt powstał w latach 70 - tych XIX wieku. Prawdopodobnie został postawiony przez Jezior- skiego, który był właścicielem folwarku. W końcu XIX wieku majątek w Byszewie należał do Jeziorskiego. Rodzina Jeziorskich właścicielami była do II wojny światowej tj. 1939 roku. Ostatnim właścicielem w Bysze- wie był Edward Jeziorski. Po wojnie cały majątek przeszedł na własność PFZ. Obecnie właścicielem jest osoba prywatna. W chwili obecnej dwór jest remontowany a park rewaloryzowany. Posiadłość położona jest po wschodniej stronie drogi biegnącej w kierunku północnym do Grabowa, na po- łudnie dochodzi do drogi idącej na wschód do Witoni, na południowy - zachód do Kupimina. Budynki usytuo- wane są w południowo - wschodniej części wsi. Dwór został zbudowany w 2 połowie XIX wieku, nawiązuje do stylu romantycznego. Dwór zlokalizowany jest w odległości około 100 m na wschód od drogi Zbylczyce - Lisice/ Świnice Warckie - Grabów w otoczeniu znajdują się pozostałości parku dworskiego w którym dominują stare kasztanowce. Teren parku od strony drogi zamknięty jest murem z cegły i kamienia, przy bramie znajduje się budynek z tego samego okresu co dwór służący pierwotnie prawdopodobnie jako stróżówka, druga brama była od wschodu, obecnie jej nie ma, jest tylko dróżka do dworu. Dwór został zbudowany na planie wydłużonego prostokąta jest to budynek wolnostoją- cy, parterowy z piętrowym ryzalitem no osi poprzecznej od południa i północy, do ryzalitu od wschodu po stronie południowej przylega kwadratowa w planie trzykondygnacyjna wieża zamknięta górą krenelażem, po stronie południowej piętrowa część ryzalitu cofnięta w głąb budynku, na części parterowej nad wejściem znajduje się taras. (A. Olszewski, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1982 r., archiwum WKZ). Oficyna położona jest bezpośrednio przy drodze Grabów - Byszew z głównym wejściem od strony północ- nej (ściana szczytowa). Do elewacji północnej przylega mur z czerwonej cegły - część dawnego ogrodzenia posiadłości, biegnący w kierunku północnym ok 100 m . W kierunku wschodnim znajduje się dwór odległy ok 200 m. (M. Gres, G. Myszkorowska, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1988 r., archiwum WKZ). Park w stylu krajobrazowym angielskim, który charakteryzują swobodne grupy drzew, oparto głównie na jesionach, lipach, kasztanowcach, grabach, wiązach, dębach, rozległe polany, samotniki sędziwych drzew i system wodny o naturalnych liniach brzegowych bezodpływowy. Część drzew szkieletowego układu przestrzennego zachowała się. Zachowała się główna aleja przechodząca przez park od głównej bramy od zachodu przed dwór i dalej do wschodniej bramy (obecnie tylko wejście). Możliwa do odtworzenia jest oś widokowa Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 32 – Poz. 6001

biegnąca od dworu na północ przez szeroką aleję obecnie zarośniętą na dawny mostek łączący dwa rozległe stawy obecnie tylko zwężenie stawów w tym miejscu i pobliskie łąki, pola zabudowania i lasy. Układ alejek spacerowych przy widokowym kompleksie wodnym nie jest czytelny. Z elementów regularnych można wyli- czyć rząd kasztanowców ograniczających oś widokową po jej zachodniej stronie, drugi rząd kasztanowców wzdłuż zachodniego parkanu, oraz fragment szpaleru grabowego strzyżonego dawniej, ograniczającego naturalne linie polany parkowej i niebiegnącego po prostej. Do dzisiejszych elementów układów komunikacyjnych można zaliczyć ścieżkę biegnącą przez polanę z dworu w kierunku północno - zachodnim do szosy. (S. Kwie- ciński, Ewidencja parku dworskiego w Byszewie, 1980 r., archiwum WKZ).

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 33 – Poz. 6001

Grabów - Parafia erygowana przez arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca w XV wieku. Poprzedni kościół p.w. Wszystkich Świętych został spalony w 1760 roku. Następny z fundacji Mariana Kraśnickiego, właściciela Gra- bowa został rozebrany w 1838 roku. Obecny wzniesiony w 1838 roku w stylu neoklasycznym i konsekrowany przez sufragana włocławskiego Józefa Goldmana. Kościół wzniesiony w 1838 roku jest jednonawowy, zbudowany na planie prostokąta, murowany, otynkowany. Wejście znajduje się od strony północnej, prezbiterium od południowej. Dach dwuspadowy kryty blachą. W elewacji frontowej portyk w formie płaskiego ryzalitu, w którym umieszczono kwadratową wieżę z krzy- żem, krytą dachem namiotowym. (A. Olszewski, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1991 r., archiwum WKZ). Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 34 – Poz. 6001

Jastrzębia - miejscowość położona jest w kierunku północno - zachodnim od Grabowa przy drodze lokalnej Grabów - Kadzidłowa prowadzącej do szosy do Kłodawy. Spichlerz wolnostojący znajduję się w południowej stronie wsi, w polu, ok. 150 m od drogi, na zakręcie. Budynek zbudowany jest na rzucie prostokąta jednoprze- strzenny, podzielony na dwie części ścianką działową. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 35 – Poz. 6001

Spichlerz należy do dawnego zespołu folwarcznego założenia dworskiego. Rozkwit majątku przypada na lata osiemdziesiąte XIX w. W tym czasie został założony park krajobrazowy, postawiony nowy, murowany dwór, obory i spichlerze. W okresie międzywojennym powiększony został park i postawiono dalsze budynki gospodarcze.W czasie II wojny światowej majątek przejął Niemiec Tucholka. Po wojnie dwór przeszedł w ręce SKR Grabów - mieszkania kwaterunkowe dla wielu rodzin. Po 1945 roku spichlerz został zaadoptowany na mieszkalny. Obecnie stan budynku jest zły. (H. Lisińska, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budow- nictwa, 2004 r., archiwum WKZ).

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 36 – Poz. 6001

Nowa Sobótka - Kościół Mariawitów p.w. św. Rocha i św. Mateusza. Kościół w stylu neogotyckim wzniesiony 1906 roku. Wieś położona przy drodze Łęczyca - Sobótka Stara - Sobótka Nowa - Krośniewice. Obiekt położony w zachodniej części wsi przy polnej drodze odchodzącej od asfaltowego traktu Stara Sobótka - Nowa Sobótka w bezpośredniej bliskości cmentarza. Kościół - ceglany, nietynkowany, wątek cegieł w układzie pol- skim. Sklepienie kolebkowe na ostrołukowych gurtach w nawie głównej. Nawy boczne kryte stropem. Dachy dwuspadowe, kryte blachą ocynkowaną. W połaciach dachowych nachylonych pod ostrym kątem znajdują się świetliki. Otwory okienne i drzwiowe ostrołukowe ze zwornika i ceglanymi opaskami. Budynek zbudowany na planie wydłużonego prostokąta, trzynawowy, bazylikowy z transeptem. Na podstawie licowanej kamieniem polnym. Od strony północnej przedsionek z jednobiegowymi schodami pro- wadzącymi do pomieszczeń na piętrze. Z przedsionka wejście do zakrystii. Od strony wschodniej kruchta. Wieża tworząca z elewacją rodzaj westwerku, na planie kwadratu. Hełm w formie ostrosłupa z iglicą i krzy- żem. Po obu stronach wieży nisze. Fasadę flankują szkarpy zakończone wieżyczkami ze stożkowymi hełmami. Bryła niejednorodna, w części dwukondygnacyjna. Wieża w środku elewacji frontowej. (W. Sawicki, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1991 r., archiwum WKZ).

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 37 – Poz. 6001

Plebanię w stylu neogotyckim wzniesiono w 1905 roku. Budynek wzniesiony na planie prostokąta z sienią na osi, na przestrzał. Dwutraktowy, z silnie wysuniętym ryzalitem gankowo-balkonowym od frontu. Bryła bu- Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 38 – Poz. 6001

dynku dwukondygnacyjna, niepodpiwniczona. Kryta dachem 4-spadowym. W dachu elewacji bocznej po dwie facjaty. W elewacji ogrodowej i frontowej jedna. Facjaty kryte daszkami dwuspadowymi, z wyciętymi ząbkami w okapie. (W. Sawicki, A. Olszewski, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 2000 r., archiwum WKZ). W zabytkowym domu parafialnym (plebani) planowane jest stworzenie jednostki kulturalno – społecznej o zasięgu lokalnym i ogólnopolskim, ze szczególnym uwzględnieniem działalności kulturalnej, społecznej, socja- lizacyjnej i historycznej na terenie województwa łódzkiego, powiatu łęczyckiego, gminy Grabów i samorządów sąsiednich. Robocza nazwa projektu związana jest z charakterem miejsca, i nosi nazwę „Dom na skrzyżowaniu im. siostry Marii Elizy Patory”, bowiem chodzi o stworzenie miejsca, które będzie przyjazne dla osób o zróżni- cowanym światopoglądzie, chcących pogłębić i rozwinąć więzi socjalne z lokalną społecznością, jak i brać udział w zajęciach, warsztatach, spotkaniach, prelekcjach, wykładach z dziedzin historii, filozofii, nauk spo- łecznych, religii, samorozwoju i wielu innych, mogących znacząco wpłynąć na jakość życia lokalnego i sposób postrzegania relacji między mieszkańcami sąsiednich wsi, miasteczek i gmin wchodzących w skład wojewódz- twa. W 2016 roku parafia rozpoczęła staranie o pozyskanie środków na cele remontu zabytkowej plebanii. W pierwszym etapie potrzebne były środki na dokumentację i kosztorys. Fundusze na ten cel w wysokości 50 000 PLN zostały przyznane przez Gminę Grabów w 2017 roku. Na zlecenie parafii została wykonana dokumentacja techniczna i kosztorys. Niewielka liczebnie parafia nie jest w stanie sfinansować w całości remontu i konser- wacji tego zabytku ważnego dla kultury materialnej i niematerialnej wielokulturowej tradycji Województwa Łódzkiego.

Pieczew – kościół parafialny p.w. św. Rozalii. Konsekrowany w 1747 roku przez prymasa Krzysztofa Szembeka. W wieku XIX dobudowano fragment nawy. Kościół drewniany wykonany pionowym deskowaniem i wzmocniony lisicami, jednonawowy, orien- towany, z węższym i niższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, kryty dachem dwuspadowym. Wejście do kościoła ocienione okapem i ozdobione stylizowanym ornamentem lambrekinowym. Na styku nawy i prezbiterium latarnia na planie prostokąta kryta dachem namiotowym z bocznym hełmem stożkowym z kulą i krzyżem. Do nawy od strony południowej przylega kruchta kryta dachem dwuspadowym, od strony północnej zakrystia. (W. Sawicki, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1991 r., archiwum WKZ). Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 39 – Poz. 6001

Smolice – Autor jak i pierwsi właściciele nie są znani. Dwór w stylu klasycyzującym z II połowy XIX w. Ostatnimi właścicielami przed wojną była rodzina Zieleniewskich rezydowała tu do II wojny światowej, po czym dwór i park przeszedł w ręce Niemców, a po wojnie w 1945 r. stanowił on własność Państwowego Fun- duszu Ziemi. Po 1989 przeszedł na własność gminy. Częściowo zasiedlony popada w ruinę. Południowo - wschodnia część dworu zniszczona - zawalona. W 1910 r. pobudowano przy głównej bramie od zachodu oficynę - mieszkanie dla ogrodnika i rządcy. Ogrodzenie parku stanowiła wtedy siatka, a przed II wojną światową Karol Zieleniewski ogrodził park parka- nem z cegły i kamienia. Budynek położony jest w parku, w jego północno-wschodniej części, na zakręcie drogi lokalnej do Grabowa. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 40 – Poz. 6001

Budynek zbudowany na rzucie prostokąta dwutraktowy z głębokim ryzalitem od zachodu. Bryła zwarta jednokondygnacyjna z dwukondygnacyjnymi ryzalitami, podpiwniczona z nieużytkowym poddaszem, kryta dachem dwuspadowym, od strony elewacji północno - zachodniej ozdobiony z obu stron gankami kolumnowymi. Zasadnicze wejście do dworu prowadzi od strony zachodniej kolumnowym portykiem, drugie wejście znajduje się od wschodu pod zwieńczeniem trójkątnym. Dwór obecnie jest bardzo zniszczony i wymaga pilnego remontu. Za dworem po stronie północnej znajduje się niewielki staw, za nim nieco większy staw. Stawy są bezodpływowe zanieczyszczone. Sad założony po 1945 r., drzewa stare przeważnie jabłonie. Zespół folwarczny usytuowany jest przy drodze lokalnej biegnącej na południe do asfaltowej szosy prowa- dzącej na zachód do Kupinina, na wschód do Błonie - Parcela. Zespół znajduje się w zachodniej części wsi w odległości ok 200 m. od jej zabudowania. Od strony północnej i południowej rozciągają się pola. Od strony wschodniej za dworem znajduje się park ok. 2,5 ha. (M. Gres, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1988 r. archiwum WKZ, H. Lisińska, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownic- twa, 2003 r., archiwum WKZ, S. Kwieciński, Ewidencja parku dworskiego w Smolicach, 1980 r., archiwum WKZ). Park powstał prawdopodobnie pod koniec XIX w., w stylu krajobrazowym (angielskim). Jego założenie oparto głównie na gatunkach pochodzenia rodzimego. Większość drzew szkieletowego układu przestrzennego zachowała się. Dominuje tu świerk, jesion, klon srebrzystolistny, robinia akacjowa i kasztanowiec. Aktualnie park jest praktycznie nie ogrodzony. Obecnie główne wejście do parku prowadzi z drogi od wschodu, gdzie dawniej była furtka wejściowa. Z pierwotnego układu komunikacyjnego zachowała się aleja, stanowiąca oś widokową na rozległe pola, prowadząca od dworu w kierunku wschodnim do dawnej furtki wejściowej, obecnie głównego wejścia do parku. Druga oś widokowa prowadzi w kierunku zachodnim przez dawną główną bramę, na pola i las. Wzdłuż parkanu biegły dawniej alejki spacerowe. Obecnie czytelna jest tylko taka alejka na odcinku południowym od dworu. Kompozycja widokowa ma dwie osie, wschodnią i zachodnią, wybiegające od dworu poprzez grupy starodrzewu parkowego i bramy na pobliskie pola i lasy. Kompozycja ta ma zasięg 1 km od parku. (S. Kwieciński, Ewidencja parku dworskiego w Smolicach, 1980 r., archiwum WKZ).

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 41 – Poz. 6001

Srebrna - dwór w stylu klasycyzującym z II połowy XIX w., w tym samym czasie powstaje park i folwark. Prawdopodobnie w wyniku zabiegów inwestycyjnych Jana Stępowskiego. Projektant ani pierwsi właściciele nie są znani. Ostatnim właścicielem przed wojną był H. Modliński. Po wojnie należał do PGR. Mieściła się w nim dyrekcja PGR Hodowli Buraka Cukrowego, Stacja Hodowli Roślin w Chodowie Oddział. Srebrna. Po likwidacji PGR przeszedł na własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Budynek położony w parku, graniczy od zachodu z zabudowaniami gospodarczymi dawny PGR, od półno- cy z drogą lokalną w Srebrnej. Od strony zachodniej podjazd z okrągłym gazonem, od wschodu park. Budynek zbudowany jest na rzucie prostokąta, dwutraktowy z wejściem od zachodu do sieni z klatką scho- dową. Od strony południowej pięcioboczny wykusz. Obiekt jest murowany z cegły ceramicznej, obustronnie tynkowany, stropy drewniane belkowe, więźba dachowa drewniana konstrukcji krokwiowo - jętkowej, dach kryty papą, podłoga z desek na legarach, okna drewniane prostokątne skrzyniowe typu polskiego dwuskrzy- dłowe, sześciopolowe, jednoskrzydłowe z wywietrznikiem, drzwi zewnętrzne prostokątne, drewniane, oścież- nicowo - płycinowe, dwuskrzydłowe, przeszklone i płycinowe, pełne. Do piwnicy drzwi metalowe. Bryła zwarta jednokondygnacyjna, podpiwniczona z częściowo mieszkalnym poddaszem kryta dachem dwuspadowym. Budynek jest murowany, otynkowany. Na osi poprzecznej od strony zachodniej ozdobiony ryzalitem. Zespół usytuowany jest przy drodze lokalnej prowadzącej w kierunku południowym do Grabowa ok. 3 km, we wschodniej części wsi w odległości ok. 300 m od jej zabudowań. Centrum założenia stanowi dwór zwróco- ny fasadą w kierunku zachodnim z otaczającym go parkiem. Od strony zachodniej umieszczono zabudowania folwarku. (M. Gres, G. Myszkorowska, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 1988 r. archiwum WKZ, H. Lisińska, Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, 2003 r., archiwum WKZ, A. Konieczna, J. Piotrowski, Założenie parkowo - dworskie w Srebrnej - Ewidencja, 1989 r., archiwum WKZ). Park Główny wjazd do parku usytuowano w części północno - zachodniej złożenia. Droga biegnąc od pół- nocy prowadziła pod dwór, tworząc pętlę zjazdu. Do drogi tej od zachodu przez bramę, prowadzi jak by drugi, dodatkowy wjazd z placu folwarku. Przy określaniu miejsca bramy zadbano, aby nie znajdowała się na osi dworu, utrzymując zasadę podjazdu do dworu strony bocznej elewacji. Zadrzewienie parku jest prawie jednolite. Brak drzew jest tylko w południowo - wschodniej części założe- nia. Bezpośrednie otoczenie, od wschodu i zachodu dworu również jest wolne od drzew. Komunikacja w parku odbywa się jedynie w obrębie podjazdu przed dworem, uformowanego w kształcie prostokąta oraz w części wschodniej wykorzystując aleję. Zachowany drzewostan pod względem gatunków i wieku jest słabo zróżnicowany. Starsze egzemplarze po- rastają właściwie cały obszar parku. Dominują tu przede wszystkim graby w alejach, ponadto kasztanowce w części zachodniej. W części południowej dominują klony polne oraz robinie akacjowe, znajdują się również nieliczne, lecz bardzo okazałe jesiony wyniosłe, dęby szypułkowe, a także drzewa iglaste. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 42 – Poz. 6001

Układ przestrzenny założenia parkowo-dworskiego w Srebrnej zachowany jest dosyć dobrze. Czytelne są granice parku. Zachowały się główne elementy kompozycyjne zieleni choć w różnym stopniu, w zależności od części parku. (A. Konieczna, J. Piotrowski, Założenie parkowo-dworskie w Srebrnej - Ewidencja, 1989 r., archiwum WKZ).

Stara Sobótka - kościół parafialny p.w. św. Mateusza. Czas powstania kościoła to około 1879 roku. Ko- ściół jest pobudowany w stylu eklektycznym, położony w południowej części wsi przy drodze z Kłodawy do Nowej Sobótki. Otoczony murem, metalową bramą i furtką. Zbudowany na planie prostokąta, zakrystie na planie prostokąta, w środku elewacji wieża na planie kwadratu, jednonawowy, halowy. Dach dwuspadowy kryty blachą. Na wieży ostrosłupowy kryty blachą. Przy prezbiterium dwie zakrystie od wschodu i zachodu na planie prostokąta. Bryła budynku jednokondygnacyjna, niepodpiwniczona. Elewacje frontowa dwukondygnacyjna, boczne 3 - osiowe jednokondygnacyjne. Do elewacji frontowej przy zakrystii zamkniętej ścianą prostą przylegają dwie zakrystie zdobione trójkątnym frontonem ze sterczynami. Wyposażenie kościoła pochodzi głownie z epoki baroku. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 43 – Poz. 6001

5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Na terenie gminy zabytki chronione są dwiema formami ochrony. Pierwszą jest wpis do rejestru zabytków drugą zaś ochrona w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Rejestr dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabyt- ków. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2018 r. poz. 2067 z późniejszymi zm.). Art. 9. 1. Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. 2. W trybie określonym w ust. 1, do rejestru może być również wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a także nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. 3. Wpis do rejestru historycznego układu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespołu budowlanego nie wyłącza możliwości wydania decyzji o wpisie do rejestru wchodzących w skład tych układów lub zespołu zabytków nieruchomych. 3a. Informację o wszczęciu postępowania w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru oraz o ostatecznym zakończeniu tego postępowania wojewódzki konserwator zabytków przekazuje niezwłocznie wła- ściwemu staroście. 3b. Informację o wszczęciu postępowania w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru do czasu ostatecznego zakończenia tego postępowania podaje się do publicznej wiadomości na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej starostwa powiatowego, na obszarze którego znajduje się zabytek, a ponadto w siedzibie właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejsco- wości, w której znajduje się zabytek. 3c. Przepis ust. 3b nie narusza przepisu art. 61 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 94 niniejszej ustawy. 4. Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia się w księdze wieczystej danej nieruchomości na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego zabytku. 5. Decyzja o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabyt- ków, stanowi podstawę wpisu w katastrze nieruchomości. 6. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków informację o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 44 – Poz. 6001

7. Wpisy, o których mowa w ust. 4 i 5, są wolne od opłat. Art. 10. 1. Do rejestru wpisuje się zabytek ruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku. 2. Wojewódzki konserwator zabytków może wydać z urzędu decyzję o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za gra- nicę albo wywiezienia za granicę zabytku o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. 3. Zabytek ruchomy stanowiący dobro kultury, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 maja 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury (Dz. U. poz. 1086 oraz z 2018 r. poz. 770), podlega z urzędu wpi- sowi do rejestru. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego informuje wojewódz- kiego konserwatora zabytków o zaistnieniu podstaw do wpisu zabytku do rejestru, przekazując dane zabytku i dokumenty niezbędne do dokonania wpisu. Art. 10a. 1. Od dnia wszczęcia postępowania w sprawie wpisu zabytku do rejestru do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna, przy zabytku, którego dotyczy postępowanie, zabrania się prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku. 2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, dotyczy także robót budowlanych objętych pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem, a także działań określonych w innej decyzji pozwalającej na ich prowadzenie. 3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do zabytku służącego obronności i bezpieczeństwu państwa. Art. 11. Do rejestru nie wpisuje się zabytku: 1) wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa; 2) wpisanego do inwentarza muzeum; 3) wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego. Art. 12. 1. Starosta, w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, może umieszczać na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru znak informujący o tym, iż zabytek ten podlega ochronie. 2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze rozporządze- nia, wzór i wymiary znaku, o którym mowa w ust. 1. 3. Rozporządzenie powinno określić formę graficzną znaku, wyróżniającą się wśród innych znaków, z uwzględnieniem dotychczas używanego wzoru, a także pisemną informację, że dany obiekt jest zabytkiem i podlega ochronie. Art. 13. 1. Zabytek wpisany do rejestru, który uległ zniszczeniu w stopniu powodującym utratę jego warto- ści historycznej, artystycznej lub naukowej albo którego wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru nie została potwierdzona w nowych ustaleniach naukowych, zostaje skreślony z rejestru. 2. Przepis ust. 1 stosuje się do skreślenia z rejestru części zabytku. 3. Z rejestru skreśla się otoczenie zabytku, w przypadku skreślenia z rejestru tego zabytku. 4. Z rejestru skreśla się również zabytek, który: 1) (uchylony); 1a) został wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa; 2) został wpisany do inwentarza muzeum; 3) wszedł w skład narodowego zasobu bibliotecznego. 5. Skreślenie z rejestru następuje na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. 6. Postępowanie w sprawie skreślenia zabytku z rejestru wszczyna się z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 45 – Poz. 6001

Art. 14. 1. Na podstawie decyzji o skreśleniu zabytku nieruchomego z rejestru, wojewódzki konserwator zabytków występuje z wnioskiem o wykreślenie z księgi wieczystej wpisu, o którym mowa w art. 9 ust. 4. 2. Na podstawie decyzji o skreśleniu zabytku nieruchomego z rejestru, wojewódzki konserwator zabytków, występuje z wnioskiem o wykreślenie z katastru nieruchomości wpisu, o którym mowa w art. 9 ust. 5. 3. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków informację o skreśleniu zabytku nieruchomego z rejestru ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym. 4. Wykreślenia, o których mowa w ust. 1 i 2, są wolne od opłat. Art. 36. 1. Pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga: 1) prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru, w tym prac polegających na usunięciu drzewa lub krzewu z nieruchomości lub jej części będącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni; 2) wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku; 3) prowadzenie badań konserwatorskich zabytku wpisanego do rejestru; 4) prowadzenie badań architektonicznych zabytku wpisanego do rejestru; 6) przemieszczanie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru; 7) trwałe przeniesienie zabytku ruchomego wpisanego do rejestru, z naruszeniem ustalonego tradycją wystro- ju wnętrza, w którym zabytek ten się znajduje; 8) dokonywanie podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru; 9) zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z tego zabytku; 10) umieszczanie na zabytku wpisanym do rejestru: urządzeń technicznych, tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych w rozumieniu art. 2 pkt 16b i 16c ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1073 i 1566 oraz z 2018 r. poz. 1496 i 1544) oraz napisów, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1; 11) podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru, z wyłączeniem działań polegających na usuwaniu drzew lub krzewów z terenu nieruchomości lub jej części niebędącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem albo inną formą zaprojektowanej zieleni; 12) poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania. 1a. Przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa można prowadzić: 1) prace konserwatorskie, 2) prace restauratorskie, 3) badania konserwatorskie - na podstawie pozwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. 2. Na polskich obszarach morskich pozwolenie na podejmowanie działań, o których mowa w ust. 1 pkt 5 i 12, wydaje dyrektor urzędu morskiego w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków właściwym dla miejsca siedziby urzędu morskiego. 2a. Wojewódzki konserwator zabytków może uzależnić podjęcie działań objętych pozwoleniem, o którym mowa w ust. 1, od przekazania przez wnioskodawcę w oznaczonym terminie określonych informacji dotyczą- cych działań wymienionych w pozwoleniu, zastrzegając odpowiedni warunek w treści pozwolenia. Do warunku stosuje się art. 162 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 46 – Poz. 6001

2b. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może uzależnić podjęcie dzia- łań objętych pozwoleniem, o którym mowa w ust. 1a, od przekazania przez wnioskodawcę w oznaczonym terminie określonych informacji dotyczących działań wymienionych w pozwoleniu, zastrzegając odpowiedni warunek w treści pozwolenia. Do warunku stosuje się art. 162 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. 3. Pozwolenia, o których mowa w ust. 1 i 1a, mogą określać warunki, które zapobiegną uszkodzeniu lub zniszczeniu zabytku. 4. Wojewódzki konserwator zabytków może uzależnić wydanie pozwolenia na podejmowanie działań, o których mowa w ust. 1 pkt.: 6, 9 i 11, od przeprowadzenia, na koszt wnioskodawcy, niezbędnych badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych. Egzemplarz dokumentacji badań jest przekazywany nieodpłatnie wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków. 4a. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może uzależnić wydanie pozwolenia na podejmowanie działań, o których mowa w ust. 1a pkt 1 i 2, od przeprowadzenia, na koszt wnioskodawcy, niezbędnych badań konserwatorskich. Egzemplarz dokumentacji badań jest przekazywany nieod- płatnie ministrowi. 5. Pozwolenia, o których mowa w ust. 1 i 1a, wydaje się na wniosek osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z zabytku wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa albo do rejestru, wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiązaniowego. 6. Pozwolenie na prowadzenie badań archeologicznych wydaje się na wniosek osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej posiadającej tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu albo ograniczonego prawa rzeczowego lub stosunku zobowiąza- niowego. 7. Pozwolenie na prowadzenie badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dzie- dzictwa, badań konserwatorskich i architektonicznych przy zabytku wpisanym do rejestru albo badań archeologicznych lub poszukiwań ukrytych bądź porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, wydaje się również na wniosek osób fizycznych albo jednostek organizacyjnych zamierzających prowa- dzić te badania lub poszukiwania. W przypadku nieuzyskania zgody właściciela lub posiadacza nieruchomości na przeprowadzenie tych badań lub poszukiwań przepisy art. 30 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio. 8. Uzyskanie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na podjęcie robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru nie zwalnia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia, w przypadkach określonych przepisami Prawa budowlanego. 1) Obiekty wpisane do rejestru zabytków: 1 Besiekiery Ruiny zamku Decyzja nr 66/243 1.08.1967 r. 2 Byszew Zespół dworsko - parko- Byszew 43 Decyzja nr 48/306 14.05.1984 r. wy /dwór, b. oficyna, park 3 Grabów Kościół parafialny p.w. Decyzja 25.07.1967 r. św. Stanisława bpa bi- nr 443/253 skupa i męczennika 4 Jastrzębia Zespół dworski /dworek Decyzja nr 51/309 14.05.1984 r. ob. dom nr 14, spichlerz, budynek gospodarczy, resztki parku - pojedyncze drzewa i staw 5 Pieczew Kościół pw. św. Rozalii z Decyzja 09.08.1967 r dziedzińcem przykościel- nr 527/255 nym 6 Smolice Dwór i park Decyzja nr 49/307 14.05.1984 r. 7 Nowa Sobótka Zespół kościoła Maria- Decyzja nr 52/310 21.05.1984 r. witów / kościół, plebania / 8 Stara Sobótka Kościół pw. św. Mateu- Decyzja nr 50/308 21.05.1984 r. sza Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 47 – Poz. 6001

9 Srebrna Dwór i park Decyzja 16.11.1993 r. nr 232/491 Kolejną formą ochrony zabytków są ustalenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W koncepcji planów, o których mowa w ust. 1, w szczególności: 1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu; 3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków; 3) parków kulturowych. W planie, o których mowa, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. Obiekty ujęte w Gminnej Ewidencji Zabytków, które zostaną objęte ochroną poprzez ujęcie ich w planach zagospodarowania przestrzennego. - Bugaj - cmentarz ewangelicki, - Byszew - ogrodzenie w zespole dworskim, - Grabów - układ urbanistyczny, - Grabów - ogrodzenie z bramą, cmentarz przykościelny, cmentarz grzebalny, plebania w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Stanisława Biskupa, - Grabów - synagoga obecnie magazyn, - Grabów - dom w zespole synagogi, - Grabów - cmentarz żydowski, - Grabów - cmentarz ewangelicki, - Grabów - park, - Grabów - domy mieszkalne przy ulicy Kościuszki 15, 16, - Grabów - domy mieszkalne przy ulicy Mickiewicza 9, 39, - Grabów - młyn przy ulicy Mickiewicza 9, - Grabów - cegielnia, - Grabów - dom w zespole cegielni, - Janów - cmentarz ewangelicki, - Kadzidłowa - kościół filialny p.w. przenajświętszego sakramentu, - Kadzidłowa - dom parafialny w zespole kościoła filialnego, - Kępina - cmentarz ewangelicki, - Kobyle - cmentarz ewangelicki, - Kotków - dwór w zespole dworsko - folwarcznym, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 48 – Poz. 6001

- Kotków - spichlerz w zespole dworsko - folwarcznym, - Ksawerów - cmentarz ewangelicki, - Leszno - cmentarz ewangelicki, - Nowa Sobótka - cmentarz w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty, - Osiny - cmentarz ewangelicki, - Pieczew - dzwonnica, cmentarz przykościelny, brama w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Rozalii i św. Stanisława biskupa, - Pieczew - cmentarz rzymskokatolicki, - Polamy - cmentarz ewangelicki, - Rochów - cmentarz ewangelicki, - Rochów Kolonia - cmentarz ewangelicki, - Sławęcin - dwór, - Sławęcin - kapliczka w zespole dworskim, - Sławęcin - park w zespole dworskim, - Srebrna - spichlerz w zespole dworsko - folwarcznym, - Stara Sobótka - dzwonnica w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Mateusza - Stara Sobótka - cmentarz rzymskokatolicki, - Stara Sobótka - kaplica p.w. św. Rocha na cmentarzu rzymskokatolickim, - Wygorzele - cmentarz ewangelicki. 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków W gminnej ewidencji zabytków ujęto 59 zabytków nieruchomych – architektury. Z czego 15% jest wpisanych do rejestru zabytków. Najliczniejszą grupą zabytków 32,1% stanowią cmentarze. Najwięcej w Gminnej Ewidencji Zabytków jest cmentarzy ewangelickich (Bugaj, Grabów, Janów, Kępina, Kobyle, Ksawerów, Leszno, Osiny, Polamy, Ro- chów, Rochów Kolonia, Wygorzele). Ujęto cmentarze rzymskokatolickie w: Grabowie, Sobótce Nowej, Pie- czewie i Sobótce Starej oraz jeden żydowski w Grabowie. 10% stanowią parki w miejscowościach: Byszew, Grabów, Jastrzębia, Sławęcin, Smolice i Srebrna. Park w Byszewie z końca XIX w. jest w stylu krajobrazowym angielskim, który charakteryzują swobodne grupy drzew, założenie oparto głównie na jesionach, lipach, kasztanowcach, grabach, wiązach, dębach. rozległe polany, samotniki sędziwych drzew i system wodny o naturalnych liniach brzegowych bezodpływowy. Park w Smolicach powstał prawdopodobnie pod koniec XIX w., w stylu krajobrazowym (angielskim) opar- to głównie na gatunkach pochodzenia rodzimego. Większość drzew szkieletowego układu przestrzennego za- chowała się. Układ przestrzenny założenia parkowo-dworskiego w Srebrnej zachowany jest dosyć dobrze. Czytelne są granice parku krajobrazowego. Zachowały się główne elementy kompozycyjne zieleni choć w różnym stopniu, w zależności od części parku. Założenie pochodzi z II połowy XIX w. Dwory stanowią 8,5%. Znajdują się w miejscowościach: Byszew, Kotków, Sławęcin, Smolice i Srebrna. Dwór w Byszewie został zbudowany w 2 połowie XIX wieku, nawiązuje do stylu romantycznego. Dwór w Smolicach został wybudowany w stylu klasycyzującym z II połowy XIX w. W 1910 r. pobudowano przy głównej bramie od zachodu oficynę - mieszkanie dla ogrodnika i rządcy. Dwór w Srebrnej jest w stylu klasycyzującym z II połowy XIX w., w tym samym czasie powstaje park jak i folwark, prawdopodobnie w wyniku zabiegów inwestycyjnych Jana Stępowskiego. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 49 – Poz. 6001

Kościoły stanowią również 8,5% zabytków ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków. W Grabowie parafia była erygowana przez arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca w XV w. Poprzedni kościół p.w. Wszystkich Świętych został spalony w 1760 roku. Następny z fundacji Mariana Kraśnickiego, właściciela Grabowa został rozebrany w 1838 roku. Obecny wzniesiony w 1838 roku w stylu neoklasycznym i konsekrowany przez sufragana włocławskiego Józefa Goldmana. Kościół wzniesiony w 1838 roku jest jednonawowy zbudowany na planie prostokąta, murowany, otynkowany, wejście znajduje się od strony północnej, prezbiterium od południowej. Dach dwuspadowy kryty blachą. W elewacji frontowej portyk w formie płaskiego ryzalitu, w którym umieszczono kwadratową wieżę z krzy- żem, krytą dachem namiotowym. W Nowej Sobótce kościół Mariawitów p.w. św. Rocha i św. Mateusza. Kościół w stylu neogotyckim wzniesiony 1907 roku. W Pieczewie kościół parafialny p.w. św. Rozalii. Konsekrowany w 1747 roku przez prymasa Krzysztofa Szembeka. Wieku XIX odbudowano fragment nawy. W Sobótce Starej kościół parafialny p.w. św. Mateusza. Czas powstania kościoła to około 1879 roku. Ko- ściół jest pobudowany w stylu eklektycznym. Domy w Grabowie przy Pl. Kościuszki 15, 16 i 39 stanowią 5% zabytków ujętych w GEZ. 5% to spichlerze w: Jastrzębi, Kotkowie i Srebrnej. 3,5% obiektów stanowią ogrodzenie zespołu dworskiego w Byszewie i ogrodzenie z bramą w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Stanisława Biskupa. 3,5% - plebanie w Grabowie i Sobótce Nowej. 3,5% to dzwonnice w Pieczewie i Starej Sobótce. Zamek w Besiekierach stanowi 1,7% wszystkich zabytków. Został wzniesiony przez wojewodę łęczyckiego Wawrzyńca Skokołowskiego na siedzi- bę rycerską w końcu XV wieku. 1,7% to układ urbanistyczny obejmujący centrum wsi Grabów. Pozostałe obiekty liczące po 1,7% to: brama w zespole kościoła parafialnego p.w. św. Rozalii i św. Stanisława Biskupa w Pieczewie; kapliczka w zespole dworskim Sławęcinie; oficyna (stróżówka w zespole dworskim) w Byszewie; synagoga, dom w zespole synagogi, młyn, cegielnia, dom w zespole cegielni w Grabowie, dom parafialny w Kadzidłowej oraz kaplica p.w. św. Rocha na cmentarzu rzymskokatolickim w Starej Sobótce. Drugą częścią gminnej ewidencji zabytków jest zbiór 407 kart adresowych stanowisk archeologicznych. Najstarsze stanowiska datowane są na epokę kamienia: paleolit schyłkowy w m. Kadzidłowa Borki, mezolit i neolit. Obszar gminy stanowił dogodne miejsce do osadnictwa. Wybrała je w pradziejach ludność kultury amfor kulistych (1%), kultury pucharów lejkowatych (4%), kultury pucharów dzwonowatych/iwieńskiej (0,2%), kultur stref leśnych (0,3%), kultury ceramiki sznurowej (0,8%), kultury trzcinieckiej (6%), kultury trzcinieckiej/iwieńskiej (0,5%), kultury przedłużyckiej (0,2%), kultury łużyckiej (17%), kultury pomorskiej (0,2%) kultury przeworskiej (18,3%).Występują również stanowiska archeologiczne datowane na okres pradziejowy bez określonej przynależności kulturowej (12%). Obszar gminy zamieszkiwano przez cały okres średniowiecza (21,2%) i nowożytności (18,3%) po czasy współczesne. W znacznej większości zlokalizowane stanowiska są osadami bądź śladami osadnictwa znajdującymi się w sąsiedztwie osad. Stosunkowo niewielka ilość zewiden- cjonowanych cmentarzysk nie świadczy o ich nieobecności. W czasie prospekcji terenowej trudno jest je zloka- lizować jeśli głęboka orka nie wydobędzie na powierzchnię fragmentów kości. Cmentarzyska pradziejowe w niektórych kulturach przykrywane były brukiem kamiennym co chroni je dodatkowo. Na obszarze gminy znajduje się również kurhan w m. Bugaj. Zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami podstawą do sporządzania progra- mów opieki jest gminna ewidencja zabytków. Podstawowymi obiektami wymagającymi ochrony są: dwór w Smolicach i spichlerz w miejscowości Ja- strzębia. Powinny być kontynuowane prace związane z zabezpieczeniem ruin zamku w Besiekierach. Obiekty są w różnym stanie technicznym. Od b. dobrego tu należy wymienić kościoły do ruin. Z oceny stanu otoczenia obiektów zabytkowych należy stwierdzić: - są zachowane strefy ekspozycji na obiekty zabytkowe z przylegających dróg, - nie występują dominanty konkurujące z budynkami zabytkowymi. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 50 – Poz. 6001

Oceniając stan parków należy stwierdzić: - znaczny udział starodrzewu z dużym prześwietleniem zadrzewień, - brak istotnych działań odtwarzających (odmładzających drzewostan), - ograniczone zabiegi dla utrzymania pierwszego poziomu roślinności (dzikie zakrzaczenia). Obiekty wymienione wskazane są do ochrony lub odtworzenia w celu zachowania walorów krajobrazowych a w szczególności formy i skali zabudowy wiejskiej i podworskiej. W obiektach zabytkowych i ich otoczeniu ochronie podlegają: - gabaryty i detal architektoniczny obiektów, - obszary ekspozycji od strony terenów przyległych, - zgrupowania starodrzewu, - funkcje użytkowe budynków nawiązujące do funkcji pierwotnych lub funkcji zbliżonych, - obszary występowania stanowisk archeologicznych, Cele kulturowe obejmują: - zachowanie tożsamości kulturowej obszaru, - zachowanie otwartych przestrzeni o wybitnych walorach krajobrazu przyrodniczo-kulturowego, - poprawa kondycji środowiska kulturowego, - rozszerzenie zakresu prawnej ochrony obiektów i zespołów zabudowy. 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy Najcenniejszym zabytkiem architektury, ale jednocześnie i zabytkiem archeologicznym jest zamek w Besie- kierach w wpisany do rejestru zabytków. 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń Zabytki na terenie gminy znajdują się w dobrym stanie z wyjątkiem dworu w Smolicach i spichlerza w Ja- strzębiej. Obiekty architektury są remontowane i nie tracą swoich pierwotnych walorów architektonicznych. Nie występują zagrożenia dla stanowisk archeologicznych wymuszające przeprowadzanie ratowniczych badań wykopaliskowych. Zasadą rozwoju przestrzennego gminy będzie ochrona tych wartości kulturowych, które podnoszą jego atrakcyjność i promują rozwój funkcji turystyczno-krajoznawczej. Najbardziej cenne elementy zagospodarowania skupione są w miejscowościach, w których występują zabytki wpisane do rejestru: zamek, założenia dworsko-parkowe oraz kościoły. Najbardziej cenne elementy zagospodarowania skupione są w miejscowościach, w których występują zabytki wpisane do rejestru: zamek, założenia dworsko - parkowe oraz kościoły. Obszary te jak i obszary położone w otoczeniu obiektów zabytkowych podporządkowane są rygorom ochrony konserwatorskiej. Do najważniejszych zasad, jakie winny obowiązywać należą: ochrona obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ujętych w gminnej ewidencji zabytków. W ustaleniach planów miejscowych należy zastosować poniższe zasady kształtowania zagospodarowania te- renów: a) dla utrzymania ciągłości historycznej użytkowania obiektów wpisanych do rejestru zabytków i objętych ochroną konserwatorską, najbardziej właściwe jest ustalenie przeznaczenia nawiązującego do pierwotnych funkcji użytkowych, b) parki zabytkowe winny stanowić niepodzielną działkę ewidencyjną z przeznaczeniem pod zieleń parkową z zachowaniem lub odtworzeniem zabudowy dworskiej, c) dla zabytków należy określić strefy ekspozycji rysunkiem planu miejscowego, w których ograniczona zo- stanie zabudowa a istniejąca podporządkowana warunkom ekspozycji, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 51 – Poz. 6001

d) na obszarach cmentarzy warunki zagospodarowania dotyczą: - zachowania formy użytkowania, - porządkowania i rewaloryzacji, - rozplanowania terenów grzebalnych z uczytelnieniem osi i układów wewnętrznych, - budowy ogrodzeń z wykluczeniem prefabrykatów betonowych, - ochrony drzewostanu, e) wszelkie działania na terenach i w obiektach wpisanych do rejestru (ewidencji) zabytków wymagają nadzoru konserwatorskiego wynikającego z przepisów szczególnych, f) ograniczenie inwestycji na obszarach występowania stanowisk archeologicznych. Realizację robót ziemnych lub dokonywanie zmian charakteru dotychczasowej działalności na stanowisku archeologicznym regulują przepisy odrębne, g) na sąsiadujących ze stanowiskami archeologicznymi terenach obejmujących obszar: - 1,6 ha w zakresie stanowiska z epoki kamienia, - 1,5 ha dla epoki brązu i żelaza, okresu wpływów rzymskich, średniowiecza oraz określanego jako pradzieje będącego śladem osadnictwa lub cmentarzyskiem, - 9 ha dla epoki brązu i żelaza, okresu wpływów rzymskich, średniowiecza oraz określanego jako pradzieje będącego osadą,obowiązuje zasada, że w przypadku robót ziemnych lub dokonywania zmian charakteru dotychczasowej działalności (na terenie strefy ochrony archeologicznej) nakazuje się przeprowadzenie badań archeologicznych w formie nadzorów. Podstawowymi dokumentami sterującymi procesem zagospodarowania terenów są miejscowe plan zagospodarowania przestrzennego. Zasady ochrony oraz zagospodarowania obszarów i obiektów zabytkowych, a także analiza ustaleń dotyczących ochrony środowiska przyrodniczego są zgodne z zapisami w studium i gwa- rantują ich ochronę. 7. Założenia programowe 7.1. Priorytety programu opieki Priorytet I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Kierunki działań Zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. Zadania: 1. Prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych stanowiących własność gminy (w ramach opracowanego planu remontów). 2. Opracowanie długofalowego, uwzględniającego kompleksowość działań planu remontów obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach komunalnych). 3. Dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach niebędących własnością gminy w postaci sto- sownej uchwały dotyczącej dotacji na prace remontowo konserwatorskie przy zabytkach ruchomych i nieruchomych). 4. Zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed pożarem, zniszczeniem i kradzieżą (montaż instalacji prze- ciwpożarowej i alarmowej, zabezpieczeń przeciw włamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych itp.). 5. Opracowanie planu systematycznych kontroli stanu utrzymania i sposobu użytkowania obiektów zabytkowych znajdujących się w zasobach komunalnych. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 52 – Poz. 6001

Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków na potrzeby społeczne, turystyczne i edukacyjne 1. Prowadzenie bieżących prac porządkowych przy zabytkowych zespołach zieleni: dawnych parkach dworskich( pozostałościach) itp. Priorytet II: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Kierunki działań - Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego Zadania 1. Konsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (głównie w zakresie wysoko- ści zabudowy, jej charakteru i funkcji). 2. Umieszczanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zapisów mających na celu ochronę dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego. Priorytet III: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości Kierunki działań 1. Szeroki dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy. Zadania 1. Udostępnienie informacji o zabytkach gminy na stronie internetowej gminy. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym 1. Organizowanie szkoleń związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego i udział w nich 2. Organizowanie i wspieranie realizacji konkursów, wystaw i innych działań edukacyjnych 3. Wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez organizowanie i wspieranie zajęć, konkursów itd. Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych związane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym 1. Prowadzenie monitoringu i weryfikacji obiektów uwzględnionych w gminnej ewidencji zabytków. 2. Cyfryzacja Gminnej Ewidencji Zabytków. 3. Promocja regionu poprzez prezentację twórczości artystów zamieszkujących obszar Gminy Grabów. 4. Promocja regionu poprzez organizowanie Święta Palanta, Święta Plonów w Krainie Mleka, Turnieju Ry- cerskiego i Nocy Świętojańskiej. 7.2. Kierunki działań programu opieki Kierunki działań programowych są zgodne z priorytetami zawartymi w punkcie 7.1. Ponadto będzie prowa- dzona aktualizacja wpisów do ewidencji np. z sołtysami 7.3. Zadania programu opieki W ramach przyjętych kierunków działań zostały wskazane zadania wyznaczone na 4 lata obowiązywania programu opieki. Możliwy jest podział realizacji zadań na podokres w powiązaniu z ustawowym obowiązkiem złożenia po 2 latach przez władze gminy sprawozdania z wykonania programu opieki. 8. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 53 – Poz. 6001

Co dwa lata wójt sporządza sprawozdanie z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami i przedstawia je radzie gminy. Wykonanie sprawozdania powinna poprzedzić ocena poziomu realizacji gminnego programu uwzględniająca: a) wykonanie zadań przyjętych do realizacji w okresie czteroletnim obowiązywania gminnego programu opieki nad zabytkami, b) efektywność ich wykonania. W rozdziale należy wskazać kryteria i wskaźniki oceny realizowanych za- dań. Przykładowe kryteria prowadzenia oceny realizacji programu opieki. W ramach priorytetu I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno- gospodarczego gminy Poziom (w %) wydatków budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami; 1. Wartość finansowa zrealizowanych kompleksowych programów rewaloryzacji i rewitalizacji oraz liczba (bądź inne mierniki) obiektów poddanych rewaloryzacji w ramach tych programów. 2. Wartość finansowa wykonanych prac remontowo-konserwatorskich przy zabytkach oraz liczba obiektów poddanych ww. pracom. 3. Zakres współpracy z organizacjami pozarządowymi. 4. Inne. W ramach priorytetu II: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego 1. Poziom (w %) objęcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania Przestrzen- nego. 2. Liczba utworzonych parków kulturowych. 3. Liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych. 4. Liczba wniosków o uznanie obiektów i obszarów za pomniki historii. 5. Zakres współpracy z organizacjami pozarządowymi. 6. Inne. W ramach priorytetu III: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości 1. Liczba opracowanych prac studialnych (studia historyczno-urbanistyczne, studia krajobrazowe, katalogi typów zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego). 2. Liczba zrealizowanych konkursów, wystaw, działań edukacyjnych na terenie gminy. 3. Liczba utworzonych szlaków turystycznych, tras rowerowych, konnych, wodnych. 4. Liczba opracowanych, wydanych wydawnictw (w tym folderów promocyjnych, przewodników). 5. Liczba utworzonych, zmodernizowanych elementów infrastruktury służących funkcjonowaniu rozwojo- wi turystyki kulturowej. 6. Liczba osób zwiedzających muzea, skanseny, izby regionalne itp. 7. Liczba szkoleń lub liczba pracowników biorących udział w szkoleniach związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego. 8. Inne. 9. Źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami Przykładowe możliwości finansowania ochrony i opieki nad zabytkami na terenie gminy z uwzględnieniem środków: Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 54 – Poz. 6001

- publicznych (np. budżet państwa, budżety jednostek samorządów terytorialnych wszystkich szczebli, środki Unii Europejskiej, inne źródła zagraniczne), - prywatnych (osób fizycznych, fundacji, osób prawnych, kościelnych itp.). Informacje o zasadach i kryteriach dotyczących możliwości pozyskiwania środków finansowych na zadania związane z ochroną i opieką nad zabytkami znajdują się na podanych poniżej stronach internetowych 1. Informacje dotyczące programu operacyjnego „Promesa Ministra Kultury” – www.mkidn.gov.pl. 2. Informacje dotyczące programu operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe” – www.mkidn.gov.pl. 3. Informacje dotyczące programu operacyjnego „Fundusz wymiany kulturalnej” – www.mkidn.gov.pl. 4. Informacje dotyczące programu operacyjnego „Innowacyjna gospodarka” – www.fundusze-turystyka.pl. 5. Informacje dotyczące programów operacyjnych „Regionalne programy operacyjne” – www.funduszestrukturalne.gov.pl. 6. Informacje dotyczące programu operacyjnego „Fundusz dla organizacji pozarządowych” – www.funduszngo.pl. a) Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2014 - 2020, www.rpo.lodzkie.pl, b) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 10. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków Gmina zobowiązuje się do pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych oraz podejmowania uchwał w budżecie dotyczących finansowania prac remontowo-konserwatorskich przy zabytkach ruchomych i nieruchomych. 11. Załączniki I. Ewidencja obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków II. Ewidencja zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków III. Ewidencja zabytków archeologicznych Załącznik nr 1 Ewidencja obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru Zabytków Lp. Miejscowość Obiekt Adres Nr Data wpisu 1 Besiekiery Ruiny zamku Besiekiery, dz. ew. nr 169 Decyzja nr 66/243 1.08.1967 r. 2 Byszew Zespół dworsko - parkowy / Byszew 43, dz. ew. nr Decyzja nr 48/306 14.05.1984 r. dwór, b. oficyna, park 176/10, 176/5, 176/7 3 Grabów Kościół parafialny p.w. św. Grabów ul. 1 Maja dz. Decyzja nr 25.07.1967 r. Stanisława biskupa i Mę- ew. nr 118/1 443/253 czennika 4 Jastrzębia Zespół dworski /dworek ob. Jastrzębia, dz. ew. nr 81/4 Decyzja nr 51/309 14.05.1984 r. dom nr 14, spichlerz, budynek gospodarczy, resztki parku - pojedyncze drzewa i staw 5 Pieczew Kościół p.w. św. Rozalii z Pieczew, dz. ew. nr 212 Decyzja nr 09.08.1967 r. dziedzińcem przykościel- 527/255 nym 6 Smolice Dwór i park Smolice, dz. ew. nr 187/8, Decyzja nr 49/307 14.05.1984 r. 187/7, 187/1 7 Nowa Sobótka Zespół kościoła Mariawitów Sobótka Nowa, dz. ew. nr Decyzja nr 52/310 21.05.1984 r. / kościół, plebania/ 79 10 Stara Sobótka Kościół p.w. św. Mateusza Sobótka Stara, dz. ew. nr Decyzja nr 50/308 21.05.1984 r. 179 11 Srebrna Dwór i park Srebrna, dz. ew. nr 9/37 Decyzja nr 16.11.1993 r. 232/491 Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 55 – Poz. 6001

Załącznik nr 2 Ewidencja zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Lp. Miejscowość Obiekt Adres Informacja Źródło o wpisie informacji od rejestru o wartościach zabytkowych 1 Besiekiery Ruiny zamku dz. ew. nr 169 Decyzja nr 66/243 z Karta GEZ dnia 1.08.1967 r. 2 Bugaj Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 94 Karta GEZ 3 Byszew Dwór Byszew 43, dz. ew. nr Decyzja nr 48/306 z Karta GEZ 176/10 dnia 14.05.1984 r. 4 Byszew Oficyna (stróżówka) w Byszew 43, dz. ew. nr Decyzja nr 48/306 z Karta GEZ zespole dworskim 176/10 dnia 14.05.1984 r. 5 Byszew Park w zespole dwor- Byszew 43, dz. ew. nr Decyzja nr 48/306 z Karta GEZ skim 176/10, 176/5, 176/7 dnia 14.05.1984 r. 6 Byszew Ogrodzenie w zespole Byszew 43 Karta GEZ dworskim 7 Grabów Układ urbanistyczny Karta GEZ 8 Grabów Kościół parafialny Grabów ul. 1 Maja, dz. ew. Decyzja nr 443/253 Karta GEZ p.w. św. Stanisława nr 118/1 z dnia 25.07.1967 r. Biskupa 9 Grabów Ogrodzenie z bramą w dz. ew. nr 118/1 Karta GEZ zespole kościoła parafialnego p.w. św. Stani- sława Biskupa 10 Grabów Cmentarz przykościelny Grabów ul. 1 Maja, dz. ew. Karta GEZ w zespole kościoła para- nr 118/1 fialnego p.w. św. Stani- sława Biskupa 11 Grabów Cmentarz grzebalny w dz. ew. nr 120/1 Karta GEZ zespole kościoła parafialnego p.w. św. Stani- sława Biskupa 12 Grabów Plebania w zespole ko- Grabów ul. 1 Maja 8, dz. Karta GEZ ścioła parafialnego p.w. ew. nr 33/3 św. Stanisława Biskupa 13 Grabów Synagoga ob. magazyn Grabów ul. Składowa, dz. Karta GEZ ew. nr 154/1 14 Grabów Dom w zespole synagogi Grabów ul. Składowa, dz. Karta GEZ ew. nr 154/1 15 Grabów Cmentarz żydowski dz. ew. nr 229 Karta GEZ 16 Grabów Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 230 Karta GEZ 17 Grabów Park dworski Grabów ul. 1 Maja, dz. ew. Karta GEZ nr 57/11 18 Grabów Dom Grabów pl. Kościuszki 15 Karta GEZ 19 Grabów Dom Grabów pl. Kościuszki 16 Karta GEZ 20 Grabów Dom Grabów ul. Mickiewicza Karta GEZ 39 21 Grabów Młyn Grabów ul. Mickiewicza 9 Karta GEZ 22 Grabów Cegielnia Grabów ul. Dąbska 39, dz. Karta GEZ ew. nr 166/1 23 Grabów Dom w zespole cegielni Grabów ul. Dąbska 39, dz. Karta GEZ ew. nr 166/3 24 Janów Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 33 Karta GEZ 25 Jastrzębia Spichlerz w zespole dz. ew. nr 81/4 Decyzja nr 51/309 z Karta GEZ dworskim dnia 14.05.1984 r. 26 Jastrzębia Park w zespole dwor- dz. ew. nr 81/4 Decyzja nr 51/309 z Karta GEZ skim dnia 14.05.1984 r. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 56 – Poz. 6001

27 Kadzidłowa Kościół filialny p.w. dz. ew. nr 250 Karta GEZ przenajświętszego sakramentu w zespole kościoła filialnego 28 Kadzidłowa Dom parafialny w zespo- dz. ew. nr 250 Karta GEZ le kościoła filialnego 29 Kępina Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 79 Karta GEZ 30 Kobyle Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 55 Karta GEZ 31 Kotków Dwór w zespole dworsko dz. ew. nr 3/10 Karta GEZ - folwarcznym 32 Kotków Spichlerz w zespole dz. ew. nr 3/10 Karta GEZ dworsko - folwarcznym 33 Ksawerów Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 87 Karta GEZ 34 Leszno Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 319 Karta GEZ 35 Nowa Sobótka Kościół parafialny p.w. dz. ew. nr 79 Decyzja nr 52/310 z Karta GEZ św. Mateusza Apostoła i dnia 21.05.1984 r. Ewangelisty 36 Nowa Sobótka Plebania w zespole ko- Sobótka Nowa 18, dz. ew. Decyzja nr 52/310 z Karta GEZ ścioła parafialnego p.w. nr 25 dnia 21.05.1984 r. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty 37 Nowa Sobótka Cmentarz w zespole dz. ew. nr 77 Karta GEZ kościoła parafialnego p.w. św. Mateusza Apo- stoła i Ewangelisty 38 Osiny Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 73 Karta GEZ 39 Pieczew Kościół parafialny p.w. dz. ew. nr 212 Decyzja nr 527/255 Karta GEZ św. Rozalii i św. Stani- z dnia 09.08.1967 r. sława Biskupa 40 Pieczew Dzwonnica w zespole dz. ew. nr 212 Karta GEZ kościoła parafialnego p.w. św. Rozalii i św. Stanisława Biskupa 41 Pieczew Cmentarz przykościelny dz. ew. nr 212 Decyzja nr 527/255 Karta GEZ w zespole kościoła para- z dnia 09.08.1967 r. fialnego p.w. św. Rozalii i św. Stanisława Biskupa 42 Pieczew Brama w zespole kościo- Karta GEZ ła parafialnego p.w. św. Rozalii i św. Stanisława Biskupa 43 Pieczew Cmentarz rzymskokato- dz. ew. nr 91 Karta GEZ licki 44 Polamy Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 12 Karta GEZ 45 Rochów Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 59 Karta GEZ 46 Rochów Kolonia Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 223 Karta GEZ 47 Sławęcin Dwór w zespole dwor- dz. ew. nr 50 Karta GEZ skim 48 Sławęcin Kapliczka w zespole dz. ew. nr 50 Karta GEZ dworskim 49 Sławęcin Park w zespole dwor- dz. ew. nr 50 Karta GEZ skim 50 Smolice Dwór w zespole dwor- dz. ew. nr 187/8 Decyzja nr 49/307 z Karta GEZ skim dnia 14.05.1984 r. 51 Smolice Park w zespole dwor- dz. ew. nr 187/8, 187/7, Decyzja nr 49/307 z Karta GEZ skim 187/1 dnia 14.05.1984 r. 52 Srebrna Dwór w zespole dworsko dz. ew. nr 9/37 Decyzja nr 232/491 Karta GEZ - folwarcznym z dnia 16.11.1993 r. Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 57 – Poz. 6001

53 Srebrna Park w zespole dworsko dz. ew. nr 9/37 Decyzja nr 232/491 Karta GEZ - folwarcznym z dnia 16.11.1993 r. 54 Srebrna Spichlerz w zespole dz. ew. nr 9/37 Karta GEZ dworsko - folwarcznym 55 Stara Sobótka Kościół parafialny p.w. dz. ew. nr 179 Decyzja nr 50/308 z Karta GEZ św. Mateusza dnia 21.05.1984 r. 56 Stara Sobótka Dzwonnica w zespole dz. ew. nr 179 Karta GEZ kościoła parafialnego p.w. św. Mateusza 57 Stara Sobótka Cmentarz rzymskokato- dz. ew. nr 138 Karta GEZ licki 58 Stara Sobótka Kaplica p.w. św. Rocha dz. ew. nr 138 Karta GEZ na cmentarzu rzymskokatolickim 59 Wygorzele Cmentarz ewangelicki dz. ew. nr 100 Karta GEZ 60 Stanowiska archeologiczne – wg załącznika nr 3 Załącznik nr 3 Ewidencja zabytków archeologicznych Nr stanowiska Obszar wg AZP Lp. Miejscowość Funkcja Kultura Chronologia AZP obszar/ miejscowość 1 Stara Sobótka 57 - 47 1 (1) 1. cmentarzysko przeworska Okres Wpływów ciałopalne Rzymskich 2. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 3. osada Średniowiecze 2 Stara Sobótka 57 - 47 2 (2) 1. cmentarzysko pomorska Okres ciałopalne wczesnolateński 2. osada Późne średniowie- cze - nowożytność I połowa - XV- XVI w. 3 Stara Sobótka 57 - 47 3 (3) cmentarzysko szkie- Wczesne średnio- letowe wiecze 4 Radzyń 57 - 47 4 (1) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- Neolit środkowy watych 2. ślad osadnictwa ceramiki sznu- Neolit późny - rowej wczesna epoka brązu 3. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 4. osada Wczesne średnio- wiecze VI - IX w. 5 Radzyń 57 - 47 5 (2) 1. cmentarzysko łużycka Epoka brązu IV ciałopalne okres 2. osada Nowożytność I połowa - XVI - XVII w. 6 Radzyń 57 - 47 6 (3) folwark Nowożytność XVI - XVIII w. 7 Nowa Sobótka 57 - 47 34 (1) ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 8 Nowa Sobótka 57 - 47 35 (2) 1. osada Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. Późne średniowie- 2. ślad osadnictwa cze XV w. Nowożytność XVI Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 58 – Poz. 6001

- XVII w. 3. ślad osadnictwa 9 Stara Sobótka 57 - 47 36 (4) 1. ślad osadnictwa przeworska? Neolit 2. osada Okres Wpływów Rzymskich 10 Wygorzele 57 - 47 37 (1) 1. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVII w. 11 Nowa Sobótka 57 - 47 38 (3) ślad osadnictwa Pradzieje 12 Wygorzele 57 - 47 39 (2) 1. ślad osadnictwa przeworska Neolit 2. osada Okres Wpływów Rzymskich 3. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 13 Kotków 57 - 47 40 (2) ślad osadnictwa Nowożytność XVII - XVIII w. 14 Kotków 57 - 47 41 (3) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI w. 15 Kotków 57 - 47 42 (4) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. osada Nowożytność II połowa - XVI - XVII w. 16 Kotków 57 - 47 43 (5) 1. osada łużycka? Epoka żelaza 2. ślad osadnictwa Nowożytność I połowa - XVI w. 17 Radzyń 57 - 47 44 (4) osada Nowożytność XVI - XVII w. 18 Radzyń 57 - 47 47 (5) ślad osadnictwa Nowożytność I połowa - XVI w. 19 Nowa Wieś 57 - 47 51 (1) osada Nowożytność II połowa XVI w. - I połowa XVII w. 20 Nowa Wieś 57 - 47 52 (2) ślad osadnictwa Nowożytność XVI w. 21 Kadzidłowa-Borki 57 - 47 53 (1) 1. ślad osadnictwa trzciniecka / Wczesna epoka iwieńska brązu 2. osada Epoka brązu 22 Kadzidłowa-Borki 57 - 47 54 (2) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- Schyłkowy paleolit watych 2. ślad osadnictwa trzciniecka / iwieńska Wczesna epoka 3. osada brązu Epoka kamienia 4. ślad osadnictwa 1811 rok 5. znalezisko luźne 5 groszy 23 Nowa Wieś 57 - 47 55 (3) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze XIV - XV w. 24 Stara Sobótka 57 - 47 56 (5) 1. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. ślad osadnictwa Średniowiecze I połowa - XII - XIII w. 3. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 25 Sobótka - Kolonia 57 - 47 57 (4) 1. ślad osadnictwa łużycka Wczesna epoka żelaza 2. ślad osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 59 – Poz. 6001

3. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 26 Nowa Sobótka 57 - 47 58 (4) 1. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. ślad osadnictwa Średniowiecze I połowa - XII - XIII w. 3. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 27 Kotków 57 - 47 59 (6) ślad osadnictwa Nowożytność XVII - XVIII w. 28 Rochówek 57 - 47 60 (1) 1. ślad osadnictwa przeworska Neolit - wczesna epoka brązu 2. osada Okres Wpływów Rzymskich 3. osada Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. 29 Kotków 57 - 47 61 (7) 1. ślad osadnictwa łużycka Epoka żelaza 2. ślad osadnictwa przeworska? Okres Wpływów Rzymskich 3. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 30 Kotków 57 - 47 62 (8) 1. osada łużycka Epoka żelaza 2. osada Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. Nowożytność XVI 3. ślad osadnictwa - XVII w. 31 Rochówek 57 - 47 63 (2) 1. ślad osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. Nowożytność XVI 3. ślad osadnictwa - XVIII w. 32 Kotków 57 - 47 64 (9) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 33 Rochówek 57 - 47 65 (3) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. Nowożytność 3. ślad osadnictwa XVII - XVIII w. 34 Jastrzębia 57 - 47 66 (1) ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 35 Jastrzębia 57 - 47 67 (2) 1. osada Wczesne średnio- wiecze I połowa - XI - XIII w. Średniowiecze / 2. osada późne średniowie- cze XIV/ XV-XVI w. 36 Jastrzębia 57 - 47 68 (3) 1. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze I połowa - XII - XIII w. Średniowiecze / 2. osada późne średniowie- cze XIV / XV-XVI w. 37 Jastrzębia 57 - 47 69 (4) osada Późne średniowie- cze XV - XVI w. 38 Jastrzębia 57 - 47 70 (5) 1. ślad osadnictwa Neolit 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 60 – Poz. 6001

- XVII w. 39 Jastrzębia 57 - 47 71 (6) ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 40 Kępina 57 - 47 72 (1) ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVIII w. 41 Radzyń 57 - 47 73 (6) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze - nowożytność XV - XVI w. 42 Radzyń 57 - 47 74 (7) osada Nowożytność II połowa - XVI - XVII w. 43 Radzyń 57 - 47 75 (8) ślad osadnictwa Nowożytność XVII - XVIII w. 44 Radzyń 57 - 47 76 (9) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. osada Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. Nowożytność XVI 3. ślad osadnictwa - XVIII w. 45 Kotków 57 - 47 77 (10) 1. osada trzciniecka / Wczesna epoka iwieńska brązu 2. osada łużycka Epoka żelaza 3. osada Nowożytność XVII - XVIII w. 46 Stara Sobótka 57 - 47 78 (6) 1. osada łużycka Epoka brązu IV okres 2. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 3. ślad osadnictwa Średniowiecze II połowa - XIII - XIV w. 4. ślad osadnictwa Nowożytność XVII - XVIII w. 47 Stara Sobótka 57 - 47 79 (7) 1. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze XI - XII w. Nowożytność XVI 2. osada - XVII w. 48 Stara Sobótka 57 - 47 80 (8) ślad osadnictwa Nowożytność XVI w. 49 Stara Sobótka 57 - 47 81 (9) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze XV - XVI w. 50 Stara Sobótka 57 - 47 82 (10) 1. ślad osadnictwa Neolit / epoka brązu 2. ślad osadnictwa Pradzieje 3. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 51 Stara Sobótka 57 - 47 83 (11) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI - XVII w. 52 Stara Sobótka 57 - 47 84 (12) 1. osada Średniowiecze I połowa - XII - XIII w. 2. osada Późne średniowie- cze XV - XVI w. 53 Stara Sobótka 57 - 47 85 (13) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI w. 54 Rochówek 57 - 47 86 (4) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI w. 55 Nowa Sobótka 57 - 47 87 (5) ślad osadnictwa Nowożytność I połowa - XVI - Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 61 – Poz. 6001

XVII w. 56 Stara Sobótka 57 - 47 88 (14) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. osada Późne średniowie- cze XIV - XV w. Nowożytność XVI 3. osada w. 57 Stara Sobótka 57 - 47 89 (15) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVI w. 58 Stara Sobótka 57 - 47 90 (16) 1. ślad osadnictwa łużycka Epoka brązu / wczesna epoka żelaza 2. ślad osadnictwa Nowożytność XVII w. 59 Ostrówek 57 - 47 91 (1) ślad osadnictwa Nowożytność II połowa - XVI w. 60 Ostrówek 57 - 47 92 (2) ślad osadnictwa Nowożytność XVII - XVIII w. 61 Nowa Wieś 57 - 47 93 (4) 1. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze IX - X w. Późne średniowie- 2. ślad osadnictwa cze - nowożytność XV - XVI w. 62 Nowa Wieś 57 - 47 94 (5) 1. osada? ceramiki sznu- Neolit / wczesna rowej? epoka brązu 2. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze IX - X w. Nowożytność I 3. osada połowa - XVI w. 63 Nowa Wieś 57 - 47 95 (6) fortyfikacja polowa Nowożytność XVII w. 64 Żrebięta 58 - 46 126 (1) osada łużycka 65 Pieczew 58 - 46 127 (1) ślad osadnictwa przeworska 66 Pieczew 58 - 46 128 (2) ślad osadnictwa przeworska 67 Pieczew 58 - 46 129 (3) osada Nowożytność 68 Pieczew 58 - 46 130 (4) 1. osada Późne średniowie- cze 2. osada Nowożytność 69 Besiekiery 58 - 47 1 (2) osada łużycka 70 Besiekiery 58 - 47 2 (3) ślad osadnictwa Pradzieje 71 Besiekiery 58 - 47 3 (4) osada łużycka 72 Besiekiery 58 - 47 4 (5) ślad osadnictwa łużycka 73 Besiekiery 58 - 47 5 (6) osada pucharów dzwo- Wczesna epoka nowatych/ iwień- brązu ska 74 Besiekiery 58 - 47 6 (7) osada? łużycka 75 Besiekiery 58 - 47 7 (8) ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 76 Besiekiery 58 - 47 8 (9) 1. ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 77 Bugaj 58 - 47 9 (6) kurhan Pradzieje 78 Besiekiery 58 - 47 10 (10) osada łużycka 79 Besiekiery 58 - 47 11 (11) 1. osada łużycka? Średniowiecze 2. osada 80 Besiekiery 58 - 47 12 (12) osada? Późne średniowie- cze 81 Besiekiery 58 - 47 13 (13) Ślad osadnictwa przeworska? Pradzieje 82 Besiekiery 58 - 47 14 (14) osada Wczesne średnio- wiecze 83 Besiekiery 58 - 47 15 (15) ślad osadnictwa Nowożytność 84 Besiekiery 58 - 47 16 (16) osada Średniowiecze Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 62 – Poz. 6001

85 Besiekiery 58 - 47 17 (17) osada Wczesne średnio- wiecze 86 Janów 58 - 47 18 (1) ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 87 Janów 58 - 47 19 (2) ślad osadnictwa Pradzieje 88 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 20 (1) osada przeworska 89 Bugaj 58 - 47 21 (7) obóz trzciniecka? Epoka brązu 90 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 22 (27) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 91 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 23 (2) 1. obozowisko trzciniecka? Epoka brązu 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 92 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 24 (3) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 93 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 25 (4) 1. osada? łużycka? Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 94 Besiekiery 58 - 47 26 (18) 1. ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 95 Besiekiery 58 - 47 27 (19) osada przeworska 96 Besiekiery 58 - 47 28 (20) osada Średniowiecze 97 Srebrna 58 - 47 29 (1) 1. osada łużycka 2. osada przeworska 98 Olszewa 58 - 47 30 (1) 1. osada łużycka Nowożytność 2. ślad osadnictwa 99 Olszewa 58 - 47 31 (2) osada łużycka 100 Olszewa 58 - 47 32 (3) 1. osada łużycka 2. ślad osadnictwa przeworska? 101 Olszewa 58 - 47 33 (4) osada łużycka 102 Olszewa 58 - 47 34 (5) osada przeworska 103 Pociecha 58 - 47 35 (1) osada łużycka 104 Pociecha 58 - 47 36 (2) 1. ślad osadnictwa amfor kulistych? Neolit 2. osada przeworska 3. ślad osadnictwa Nowożytność 105 Besiekiery 58 - 47 37 (21) 1. ślad osadnictwa ceramiki sznu- Średniowiecze rowej 2. osada łużycka 3. osada przeworska 4. ślad osadnictwa 106 Besiekiery 58 - 47 38 (22) osada łużycka 107 Besiekiery 58 - 47 39 (23) osada łużycka 108 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 40 (5) osada przeworska? 109 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 41 (6) 1. osada przeworska Średniowiecze 2. osada 110 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 42 (7) osada łużycka 111 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 43 (8) osada łużycka 112 Besiekiery 58 - 47 44 (24) ślad osadnictwa łużycka 113 Ksawerówek 58 - 47 45 (1) ślad osadnictwa Pradzieje 114 Sobótka - Kolonia 58 - 47 46 (1) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- Pradzieje 2. ślad osadnictwa watych 115 Sobótka - Kolonia 58 - 47 47 (2) osada łużycka 116 Sobótka - Kolonia 58 - 47 48 (3) osada Średniowiecze 117 Kurzjama 58 - 47 49 (1) osada Późne średniowie- cze 118 Łyżki 58 - 47 50 (1) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 119 Olszewa 58 - 47 51 (6) 1. osada łużycka 2. osada przeworska 120 Olszewa 58 - 47 52 (7) 1. ślad osadnictwa łużycka Epoka kamienia / epoka brązu 2. ślad osadnictwa 121 Olszewa 58 - 47 53 (8) ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 122 Ksawerów 58 - 47 54 (1) 1. osada łużycka Średniowiecze Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 63 – Poz. 6001

2. ślad osadnictwa 123 Ksawerów 58 - 47 55 (2) ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 124 Kurzjama 58 - 47 56 (2) ślad osadnictwa łużycka 125 Ksawerów 58 - 47 57 (3) osada łużycka 126 Ksawerów 58 - 47 58 (4) osada łużycka 127 Ksawerów 58 - 47 59 (5) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych 2. obozowisko trzciniecka 128 Ksawerów 58 - 47 60 (6) ślad osadnictwa Pradzieje 129 Kurzjama 58 - 47 61 (3) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 130 Kurzjama 58 - 47 62 (4) ślad osadnictwa amfor kulistych? 131 Ksawerów 58 - 47 63 (7) ślad osadnictwa łużycka? 132 Ksawerów 58 - 47 64 (8) osada łużycka 133 Bugaj 58 - 47 65 (1) ślad osadnictwa Pradzieje 134 Bugaj 58 - 47 66 (2) ślad osadnictwa przeworska Pradzieje 135 Bugaj 58 - 47 67 (3) ślad osadnictwa Epoka brązu ? 136 Besiekiery 58 - 47 68 (25) ślad osadnictwa amfor kulistych? 137 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 69 (9) ślad osadnictwa Nowożytność 138 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 70 (10) 1. ślad osadnictwa przeworska? Pradzieje 2. osada Wczesne średnio- wiecze 139 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 71 (11) 1. ślad osadnictwa amfor kulistych? Neolit? 2. osada łużycka? 140 Pociecha 58 - 47 72 (3) 1. osada łużycka Średniowiecze 2. osada 141 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 73 (12) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze / nowożytność 142 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 74 (13) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych ? 2. osada łużycka 143 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 75 (14) osada łużycka 144 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 76 (15) 1. ślad osadnictwa łużycka Mezolit 2. osada przeworska 3. osada 145 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 77 (16) Ślad osadnictwa Nowożytność 146 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 78 (17) 1. osada łużycka? 2. osada przeworska 147 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 79 (18) 1. osada łużycka 2. osada przeworska 148 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 80 (19) 1. osada łużycka 2. osada przeworska 149 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 81 (20) osada łużycka 150 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 82 (21) osada przeworska 151 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 83 (22) osada Okres lateński? 152 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 84 (23) 1. ślad osadnictwa łużycka? Epoka brązu 2. osada 153 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 85 (24) osada łużycka 154 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 86 (25) ślad osadnictwa Średniowiecze 155 Ostrówek-Kolonia 58 - 47 87 (26) 1. ślad osadnictwa łużycka? Epoka brązu? 2. ślad osadnictwa Okres lateński 156 Rybnik 58 - 47 88 (1) ślad osadnictwa 157 Srebrna 58 - 47 89 (1) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 158 Srebrna 58 - 47 90 (2) osada przeworska 159 Rybnik 58 - 47 91 (8) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 160 Rybnik 58 - 47 92 (9) 1. ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 161 Rybnik 58 - 47 93 (2) 1. ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 64 – Poz. 6001

2. ślad osadnictwa Nowożytność 162 Rybnik 58 - 47 94 (10) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 163 Rybnik 58 - 47 95 (3) 1. osada trzciniecka Nowożytność 2. ślad osadnictwa 164 Rybnik 58 - 47 96 (4) osada łużycka 165 Besiekiery 58 - 47 97 (26) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 166 Besiekiery 58 - 47 98 (27) 1. ślad osadnictwa Pradzieje? 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 167 Besiekiery 58 - 47 99 (28) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 168 Besiekiery 58 - 47 100 (29) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 169 Besiekiery 58 - 47 101 (30) 1. osada łużycka Średniowiecze 2. osada 170 Grabów 58 - 47 102 (7) ślad osadnictwa Okres lateński? 171 Grabów 58 - 47 103 (3) osada pucharów lejkowatych 172 Grabów 58 - 47 104 (4) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych 2. osada trzciniecka 173 Rybnik 58 - 47 105 (5) osada? trzciniecka? Epoka brązu 174 Grabów 58 - 47 106 (5) osada trzciniecka 175 Grabów 58 - 47 107 (6) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- Wczesna epoka watych brązu 2. obozowisko 176 Rybnik 58 - 47 108 (6) 1. osada łużycka? 2. osada przeworska 177 Rybnik 58 - 47 109 (7) osada łużycka 178 Pusta Wieś 58 - 47 110 (1) 1. osada łużycka Wczesne średnio- 2. osada wiecze 179 Grabów 58 - 47 111 (1) ślad osadnictwa Nowożytność 180 Czajki 58 - 47 112 (1) ślad osadnictwa Nowożytność 181 Bowętów 58 - 47 113 (1) osada amfor kulistych 182 Bowętów 58 - 47 114 (2) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- Epoka brązu watych 2. osada trzciniecka? 3. ślad osadnictwa przeworska? 183 Bowętów 58 - 47 115 (3) osada Wczesne średnio- wiecze 184 Bowętów 58 - 47 116 (4) 1. osada przeworska Średniowiecze 2. osada 185 Bugaj 58 - 47 117 (4) osada łużycka 186 Celinów 58 - 47 118 (1) osada? Epoka brązu 187 Celinów 58 - 47 119 (2) 1. osada? pucharów lejko- Wczesna epoka watych brązu 2. ślad osadnictwa 188 Goszczędza 58 - 47 120 (6) obozowisko Wczesna epoka brązu 189 Goszczędza 58 - 47 121 (2) obozowisko Wczesna epoka brązu 190 Goszczędza 58 - 47 122 (3) ślad osadnictwa Epoka brązu 191 Goszczędza 58 - 47 123(4) obozowisko trzciniecka 192 Bowętów 58 - 47 124 (5) ślad osadnictwa łużycka 193 Goszczędza 58 - 47 125 (5) osada łużycka 194 Besiekiery 58 - 47 126 (31) ślad osadnictwa Pradzieje 195 Bugaj 58 - 47 127 (5) ślad osadnictwa Epoka brązu? 196 Bugaj 58 - 47 128 (8) 1. ślad osadnictwa łużycka? Okres lateński? Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 65 – Poz. 6001

2. osada Średniowiecze 197 Besiekiery 58 - 47 129 (1) zamek XVI w. 198 Sławęcin 58 - 48 11 (6) osada? Średniowiecze 199 Sławęcin 58 - 48 12 (7) 1. osada ? łużycka Późne średniowie- 2. ślad osadnictwa cze 200 Sławęcin 58 - 48 13 (8) ślad osadnictwa Okres Wpływów Rzymskich 201 Sławęcin 58 - 48 14 (9) osada przeworska 202 Sławęcin 58 - 48 15 (10) 1. ślad osadnictwa ? 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 203 Sławęcin 58 - 48 16 (11) ślad osadnictwa Średniowiecze 204 Sławęcin 58 - 48 17 (12) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 205 Sławęcin 58 - 48 19 (13) ślad osadnictwa Średniowiecze 206 Pociecha 58 - 48 20 (4) 1. obozowisko? pucharów lejko- Neolit watych 2. ślad osadnictwa trzciniecka 207 Sławęcin 58 - 48 21 (14) osada przeworska 208 Pociecha 58 - 48 22 (5) ślad osadnictwa przeworska 209 Pociecha 58 - 48 23 (6) osada łużycka 210 Pociecha 58 - 48 24 (7) ślad osadnictwa Nowożytność 211 Odechów 58 - 48 28 (1) ślad osadnictwa Nowożytność 212 Szłapy 58 - 48 49 (10) ślad osadnictwa Średniowiecze 213 Nagórki 59 - 47 1 (2) osada przeworska 214 Nagórki 59 - 47 2 (3) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 215 Nagórki 59 - 47 3 (4) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 216 Nagórki 59 - 47 4 (5) ślad osadnictwa przeworska 217 Nagórki 59 - 47 5 (6) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 218 Nagórki 59 - 47 6 (1) osada Średniowiecze 219 Nagórki 59 - 47 7 (2) ślad osadnictwa Średniowiecze? 220 Nagórki 59 - 47 8 (3) 1. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 221 Piaski 59 - 47 9 (1) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 222 Piaski 59 - 47 10 (2) 1. ślad osadnictwa przeworska Neolit / epoka brązu 2. osada? Okres Wpływów Rzymskich 223 Nagórki 59 - 47 11 (4) 1. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. osada Średniowiecze 224 Nagórki 59 - 47 12 (7) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 225 Nagórki 59 - 47 13 (8) ślad osadnictwa przeworska? 226 Piaski 59 - 47 14 (3) 1. ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 2. osada przeworska 3. osada Średniowiecze 227 Piaski 59 - 47 15 (4) 1. osada łużycka 2. osada przeworska 228 Nagórki 59 - 47 16 (5) osada Wczesne średnio- wiecze 229 Nagórki 59 - 47 17 (9) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 230 Piaski 59 - 47 18 (7) osada łużycka 231 Piaski 59 - 47 19 (6) ślad osadnictwa Pradzieje 232 Nagórki 59 - 47 20 (10) 1. ślad osadnictwa Pradzieje Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 66 – Poz. 6001

2. ślad osadnictwa Nowożytność 233 Nagórki 59 - 47 21 (11) osada przeworska 234 Nagórki 59 - 47 22 (12) osada przeworska 235 Nagórki 59 - 47 23 (13) ślad osadnictwa przeworska? 235 Nagórki 59 - 47 24 (14) cmentarzysko? łużycka Epoka brązu 237 Nagórki 59 - 47 25 (15) osada przeworska 238 Nagórki 59 - 47 26 (16) osada przeworska 239 Nagórki 59 - 47 27 (17) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 240 Nagórki 59 - 47 28 (18) ślad osadnictwa przeworska? 241 Nagórki 59 - 47 29 (19) osada przeworska 242 Nagórki 59 - 47 30 (20) ślad osadnictwa Nowożytność 243 Nagórki 59 - 47 31 (21) ślad osadnictwa przeworska 244 Nagórki 59 - 47 32 (22) ślad osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 245 Nagórki 59 - 47 33 (23) ślad osadnictwa przeworska 246 Smolice 59 - 47 34 (10) ślad osadnictwa przeworska 247 Teofilki 59 - 47 35 (1) 1. ślad osadnictwa ceramiki sznurowej 2. cmentarzysko trzciniecka 3. cmentarzysko łużycka 248 Teofilki 59 - 47 36 (2) 1. osada pucharów lejko- Neolit watych 2. osada trzciniecka 249 Teofilki 59 - 47 37 (3) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych 2. ślad osadnictwa trzciniecka 250 Teofilki 59 - 47 38 (4) 1. osada pucharów lejkowatych 2. ślad osadnictwa trzciniecka 251 Teofilki 59 - 47 39 (5) ślad osadnictwa Pradzieje / epoka brązu? 252 Nagórki 59 - 47 40 (25) 1. osada pucharów lejkowatych 2. obóz trzciniecka 253 Byszew 59 - 47 41 (4) ślad osadnictwa Nowożytność 254 Nagórki 59 - 47 42 (26) osada przeworska 255 Nagórki 59 - 47 43 (27) osada przeworska 256 Nagórki 59 - 47 44 (6) osada przeworska 257 Gać 59 - 47 45 (1) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. ślad osadnictwa Nowożytność 258 Gać 59 - 47 46 (2) 1. ślad osadnictwa przeworska? Wczesne średnio- 2. osada wiecze 259 Smolice 59 - 47 47 (1) cmentarzysko łużycka 260 Smolice 59 - 47 48 (3) osada? łużycka? 261 Byszew 59 - 47 49 (5) ślad osadnictwa Średniowiecze 262 Smolice 59 - 47 50 (4) 1. obóz Epoka brązu 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 263 Smolice 59 - 47 51 (5) 1. ślad osadnictwa amfor kulistych? Neolit 2. ślad osadnictwa Neolit / wczesna epoka brązu 264 Gać 59 - 47 52 (3) osada przeworska 265 Gać 59 - 47 53 (4) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 266 Gać 59 - 47 54 (5) ślad osadnictwa Średniowiecze 267 Teofilki 59 - 47 55 (6) 1. osada pucharów lejko- Neolit watych 2. cmentarzysko łużycka? 268 Teofilki 59 - 47 56 (7) ślad osadnictwa trzciniecka? 269 Grabów 59 - 47 57 (1) ślad osadnictwa Nowożytność Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 67 – Poz. 6001

270 Nagórki 59 - 47 68 (28) osada łużycka 271 Nagórki 59 - 47 69 (29) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 272 Nagórki 59 - 47 70 (30) 1. osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 273 Nagórki 59 - 47 71 (31) ślad osadnictwa Średniowiecze 274 Nagórki 59 - 47 72 (32) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 275 Nagórki 59 - 47 73 (33) osada Średniowiecze 276 Nagórki 59 - 47 74 (7) 1. osada łużycka Średniowiecze 2. ślad osadnictwa 277 Nagórki 59 - 47 75 (34) 1. ślad osadnictwa przeworska Neolit 2. osada 278 Byszew 59 - 47 76 (1) 1. osada łużycka 2. ślad osadnictwa przeworska 279 Gać 59 - 47 77 (6) osada łużycka 280 Gać 59 - 47 78 (7) 1. osada łużycka 2. osada przeworska 281 Gać 59 - 47 79 (1) cmentarzysko przedłużycka 282 Nagórki 59 - 47 80 (35) obóz łużycka? Pradzieje 283 Nagórki 59 - 47 81 (24) 1. osada łużycka Średniowiecze 2. ślad osadnictwa 284 Gać 59 - 47 82 (8) osada przeworska 285 Gać 59 - 47 84 (9) osada łużycka 286 Gać 59 - 47 85 (10) osada przeworska 287 Gać 59 - 47 97 (11) osada Epoka brązu 288 Gać 59 - 47 98 (12) osada trzciniecka 289 Gać 59 - 47 99 (13) 1. obóz pucharów lejko- Wczesna epoka watych brązu 2. osada 290 Gać 59 - 47 100 (14) osada trzciniecka 291 Smolice 59 - 47 101 (6) ślad osadnictwa Średniowiecze 292 Smolice 59 - 47 102 (7) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych 2. osada trzciniecka 293 Smolice 59 - 47 103 (8) osada trzciniecka 294 Smolice 59 - 47 104 (9) 1. ślad osadnictwa trzciniecka Nowożytność 2. ślad osadnictwa 295 Byszew 59 - 47 105 (2) osada Wczesne średnio- wiecze 296 Byszew 59 - 47 106 (6) 1. osada przeworska Średniowiecze 2. ślad osadnictwa 297 Byszew 59 - 47 107 (7) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 298 Byszew 59 - 47 108 (3) 1. osada łużycka Średniowiecze 2. ślad osadnictwa 299 Byszew 59 - 47 109 (8) 1. osada? łużycka Późne średniowie- 2. ślad osadnictwa cze Średniowiecze 3. cmentarz Średniowiecze - 4. Kościół nowożytność 300 Byszew 59 - 47 110 (4) 1. cmentarzysko? Okres lateński 2. osada Wczesne średnio- wiecze 301 Byszew 59 - 47 111 (9) osada? Średniowiecze 302 Byszew 59 - 47 112 (10) ślad osadnictwa Średniowiecze? 303 Byszew 59 - 47 113 (11) ślad osadnictwa przeworska? Pradzieje 304 Byszew 59 - 47 114 (12) 1. ślad osadnictwa łużycka? Pradzieje 2. ślad osadnictwa Średniowiecze Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 68 – Poz. 6001

305 Byszew 59 - 47 115 (13) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 306 Byszew 59 - 47 116 (14) 1. ślad osadnictwa przeworska? Średniowiecze 2. ślad osadnictwa 307 Byszew 59 - 47 117 (15) osada łużycka 308 Byszew 59 - 47 118 (5) ślad osadnictwa Średniowiecze 309 Byszew 59 - 47 119 (16) ślad osadnictwa przeworska? Pradzieje 310 Byszew 59 - 47 120 (6) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 311 Byszew 59 - 47 121 (7) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 312 Leszno 59 - 47 122 (1) 1. osada łużycka Okres Wpływów 2. osada przeworska Rzymskich? 313 Leszno 59 - 47 123 (2) osada łużycka 314 Leszno 59 - 47 124 (3) ślad osadnictwa Średniowiecze 315 Leszno 59 - 47 125 (4) osada trzciniecka? Epoka brązu 316 Leszno 59 - 47 126 (5) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 317 Leszno 59 - 47 127 (6) osada? Średniowiecze 318 Leszno 59 - 47 128 (7) ślad osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich? 319 Byszew 59 - 47 129 (17) osada przeworska Okres Wpływów Rzymskich 320 Byszew 59 - 47 130 (18) 1. osada przeworska Nowożytność 2. ślad osadnictwa 3. cmentarzysko łużycka 321 Byszew 59 - 47 131 (8) osada przeworska 322 Byszew 59 - 47 132 (19) ślad osadnictwa przeworska 323 Byszew 59 - 47 133 (20) ślad osadnictwa przeworska 324 Byszew 59 - 47 134 (21) ślad osadnictwa przeworska 325 Byszew 59 - 47 135 (9) ślad osadnictwa Późne średniowie- cze 326 Byszew 59 - 47 136 (10) ślad osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich? 327 Byszew 59 - 47 137 (22) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. osada Średniowiecze 328 Piaski 59 - 47 138 (5) ślad osadnictwa Pradzieje 329 Teofilki 59 - 47 139 (8) osada trzciniecka 330 Byszew 59 - 47 140 (23) 1. ślad osadnictwa strefy leśnej Neolit 2. ślad osadnictwa Średniowiecze 331 Byszew 59 - 47 141 (11) osada trzciniecka? 332 Byszew 59 - 47 142 (24) 1. ślad osadnictwa Pradzieje 2. osada Późne średniowie- cze 333 Celinów 59 - 47 143 (1) 1. obóz pucharów lejko- Mezolit 2. ślad osadnictwa watych trzciniecka 3. osada 334 Byszew 59 - 47 144 (25) ślad osadnictwa trzciniecka? Epoka brązu 335 Byszew 59 - 47 145 (12) osada łużycka Epoka brązu 336 Byszew 59 - 47 146 (13) 1. osada pucharów lejko- Neolit watych 2. osada łużycka 337 Byszew 59 - 47 147 (14) osada trzciniecka 338 Byszew 59 - 47 148 (15) osada trzciniecka / wczesna faza kultury łużyckiej 339 Byszew 59 - 47 149 (16) ślad osadnictwa Neolit 340 Byszew 59 - 47 150 (17) ślad osadnictwa trzciniecka / Epoka brązu łużycka Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 69 – Poz. 6001

341 Byszew 59 - 47 151 (18) osada łużycka Epoka brązu 342 Celinów 59 - 47 152 (2) osada trzciniecka 343 Celinów 59 - 47 153 (3) ślad osadnictwa Pradzieje 344 Celinów 59 - 47 154 (4) ślad osadnictwa Pradzieje 345 Celinów 59 - 47 155 (5) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych 2. obozowisko trzciniecka 346 Grabów 59 - 47 156 (2) ślad osadnictwa łużycka? 347 Celinów 59 - 47 157 (6) ślad osadnictwa ? 348 Celinów 59 - 47 158 (7) ślad osadnictwa epipuchary / kultury ceramiki sznurowej 349 Celinów 59 - 47 159 (11) ślad osadnictwa łużycka 350 Celinów 59 - 47 160 (8) ślad osadnictwa Pradzieje / epoka brązu 351 Celinów 59 - 47 161 (9) osada trzciniecka 352 Stary Besk 59 - 47 162 (1) osada przeworska 353 Celinów 59 - 47 163 (10) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- Późny neolit / watych epoka brązu 2. obóz amfor kulistych lub trzciniecka 354 Byszew 59 - 47 164 (19) osada trzciniecka 355 Byszew 59 - 47 165 (20) 1. osada pucharów lejkowatych 2. osada łużycka 356 Byszew 59 - 47 166 (21) ślad osadnictwa strefy leśnej Późny neolit / wczesna epoka brązu 357 Byszew 59 - 47 167 (22) obozowisko trzciniecka 358 Brudzeń 59 - 47 168 (1) ślad osadnictwa trzciniecka 359 Nowy Besk 59 - 47 169 (1) ślad osadnictwa Epoka brązu? 360 Nowy Besk 59 - 47 170 (2) 1. ślad osadnictwa pucharów lejkowatych 2. ślad osadnictwa amfor kulistych 361 Byszew 59 - 47 171 (26) ślad osadnictwa Pradzieje 362 Byszew 59 - 47 173 (2) gródek stożkowy Średniowiecze 363 Byszew 59 - 47 174 (3) 1. ślad osadnictwa pucharów lejko- IV - V okres epoki watych brązu 2. cmentarzysko łużycka 364 Sławęcin 59 - 48 1 (4) punkt osadnictwa przeworska? Okres Wpływów Rzymskich? 365 Sławęcin 59 - 48 2 (5) ślad osadnictwa Epoka kamienia 366 Szłapy 59 - 48 3 (1) punkt osadnictwa łużycka ? 367 Szłapy 59 - 48 4 (2) punkt osadnictwa Wczesne średnio- wiecze 368 Szłapy 59 - 48 5 (3) punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 369 Szłapy 59 - 48 19 (4) 1. ślad osadnictwa Epoka kamienia 2. ślad osadnictwa Pradzieje 370 Borucice 59 - 48 20 (1) punkt osadnictwa Nowożytność 371 Borucice 59 - 48 21 (2) punkt osadnictwa Średniowiecze - nowożytność 372 Szłapy 59 - 48 22 (5) punkt osadnictwa Wczesne średnio- wiecze 373 Szłapy 59 - 48 23 (6) punkt osadnictwa Nowożytność 374 Szłapy 59 - 48 24 (7) 1. punkt osadnictwa trzciniecka II okres epoki 2. osada brązu przeworska Okres Wpływów 3. punkt osadnictwa Rzymskich

Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 70 – Poz. 6001

Nowożytność 375 Borów 59 - 48 25 (15) ślad osadnictwa przeworska ? 376 Borów 59 - 48 26 (16) 1. ślad osadnictwa przeworska? Okres Wpływów Rzymskich? 2. punkt osadnictwa Nowożytność 377 Borów 59 - 48 27 (3) punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 378 Borucice 59 - 48 28 (3) 1. punkt osadnictwa Wczesne średnio- 2. punkt osadnictwa wiecze Nowożytność 379 Szłapy 59 - 48 29 (8) 1. punkt osadnictwa Średniowiecze 2. punkt osadnictwa Nowożytność 380 Szłapy 59 - 48 30 (9) 1. punkt osadnictwa przeworska Późny Okres Wpływów Rzym- 2. punkt osadnictwa skich 3. punkt osadnictwa Wczesne średnio- wiecze Nowożytność 381 Borucice 59 - 48 31 (4) 1. ślad osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 2. punkt osadnictwa Średniowiecze 382 Borucice 59 - 48 32 (5) 1. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów 2. punkt osadnictwa Rzymskich Nowożytność 383 Borów 59 - 48 42 (4) punkt osadnictwa Wczesne średnio- wiecze 384 Borów 59 - 48 43 (5) 1. punkt osadnictwa przeworska Epoka kamienia 2. osada Późny okres lateń- ski / Okres Wpły- wów Rzymskich 3. osada? Wczesne średnio- wiecze 4. punkt osadnictwa Nowożytność 385 Borów 59 - 48 45 (6) 1. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów 2. punkt osadnictwa Rzymskich Nowożytność 386 Borów 59 - 48 46 (7) punkt osadnictwa Nowożytność 387 Borów 59 - 48 47 (8) 1. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów 2. punkt osadnictwa Rzymskich Nowożytność 388 Borów 59 - 48 48 (9) osada wiejska Nowożytność 389 Borów 59 - 48 49 (10) punkt osadnictwa Nowożytność 390 Borów 59 - 48 50 (11) punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 391 Borów 59 - 48 52 (12) 1. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze 2. punkt osadnictwa Nowożytność 392 Borów 59 - 48 61 (13) 1. ślad osadnictwa trzciniecka II okres epoki brązu 2. ślad osadnictwa Nowożytność 393 Chorki 59 - 48 62 (1) 1. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów 2. punkt osadnictwa Rzymskich Nowożytność 394 Chorki 59 - 48 63 (2) 1. ślad osadnictwa trzciniecka / II okres epoki przedłużycka brązu 2. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego – 71 – Poz. 6001

Rzymskich 395 Borów 59 - 48 64 (14) 1. ślad osadnictwa przeworska ? 2. punkt osadnictwa XVI - XVII w. 396 Golbice 59 - 48 65 (1) 1. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów 2. punkt osadnictwa Rzymskich Nowożytność 397 Golbice 59 - 48 66 (2) 1. punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów 2. punkt osadnictwa Rzymskich Nowożytność 398 Golbice 59 - 48 67 (3) punkt osadnictwa Nowożytność 399 Golbice 59 - 48 68 (4) punkt osadnictwa przeworska Późny okres lateń- ski 400 Chorki 59 - 48 69 (3) punkt osadnictwa Nowożytność 401 Golbice 59 - 48 70 (5) 1. ślad osadnictwa Wczesne średnio- wiecze 2. punkt osadnictwa Nowożytność 402 Chorki 59 - 48 71 (4) ślad osadnictwa łużycka ? 403 Golbice 59 - 48 72 (6) punkt osadnictwa Nowożytność 404 Golbice 59 - 48 73 (7) osada Wczesne średnio- wiecze 405 Chorki 59 - 48 79 (5) punkt osadnictwa przeworska Okres Wpływów Rzymskich 406 Golbice 59 - 48 82 (8) punkt osadnictwa Nowożytność 407 Golbice 59 - 48 83 (9) punkt osadnictwa Wczesne średnio- wiecze

Przewodniczący Rady

Józef Drozdowski