PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
Urz ąd Gminy Grabów
PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
Grabów, listopad 2012 r.
PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
PROGRAM USUWANIA TYTUŁ: WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
Urz ąd Gminy w Grabowie Zamawiaj ący: ul. 1 Maja 21 99 - 150 Grabów
Realizacja obowi ązków Marcin Wojtera umownych ze strony Urz ędu
Gminy w Grabowie
IGO Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą Sp.k. Wykonawca: ul. Barbary 21 a 40 - 053 Katowice
Realizacja obowi ązków umownych ze strony IGO Sp. z mgr in Ŝ. Anna Rosiak-Tatuli ńska o. o. Sp.k. w Katowicach
mgr in Ŝ. Anna Rosiak-Tatuli ńska Zespół autorski Programu mgr Paulina Putowska
Nadzór merytoryczny nad mgr in Ŝ. Bo Ŝena Kuzio - Wasilewska realizacj ą opracowania
Sfinansowano Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska ze środków: i Gospodarki Wodnej
Grabów, listopad 2012 r.
2 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
SPIS TRE ŚCI
1. Wprowadzenie...... 5 2. Charakterystyka wyrobów zawieraj ących azbest...... 5 3. Przepisy prawne dotycz ące u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest...... 9 3.1. Najwa Ŝniejsze ustawy i rozporz ądzenia dotycz ące azbestu i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest...... 9 3.2. Obowi ązki wła ścicieli, zarz ądców i u Ŝytkowników obiektów zawieraj ących azbest oraz procedury post ępowania...... 10 3.3. Ewidencja odpadów niebezpiecznych...... 13 3.4. Transport odpadów niebezpiecznych ...... 13 3.5. Unieszkodliwianie poprzez składowanie odpadów niebezpiecznych...... 14 4. Ocena stanu aktualnego w zakresie azbestu...... 15 4.1. Ogólna charakterystyka gminy Grabów...... 16 4.2. Informacje o programach, planach dotycz ących usuwania azbestu na szczeblu krajowym, wojewódzkim...... 19 4.3. Ocena realizacji działa ń w zakresie odpadów zawieraj ących azbest wynikaj ących z Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Grabów z 2004 r...... 21 4.4. Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest ...... 22 4.4.1. Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest w obiektach b ędących własno ści ą osób fizycznych...... 22 4.4.2. Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest w obiektach innych ni Ŝ zabudowa mieszkaniowa...... 27 4.4.3. Ocena stanu technicznego i mo Ŝliwo ści bezpiecznego u Ŝytkowania wyrobów zawieraj ących azbest...... 27 4.4.4. Oszacowanie kosztów usuni ęcia azbestu ...... 30 4.5. Dofinansowanie do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest...... 31 4.6. Działalno ść informacyjna...... 31 4.7. Baza azbestowa ...... 31 5. Cele i zadania w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ...... 32 6. Finansowanie zada ń zwi ązanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawieraj ących azbest...... 33 7. Harmonogram realizacji Programu ...... 34 8. Sposób monitoringu programu...... 35 9. Podsumowanie ...... 35 10. Literatura ...... 36 11. Zał ączniki...... 37
3 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
SPIS TABEL
TABELA 1. I STNIEJ ĄCE SKŁADOWISKA ODPADÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM (ŹRÓDŁO : WWW .BAZAAZBESTOWA .PL ) ...... 15 TABELA 2. I LO ŚĆ WYROBÓW AZBESTOWYCH W ZABUDOWIE MIESZKANIOWEJ JEDNORODZINNEJ , WIELORODZINNEJ I W BUDYNKACH GOSPODARCZYCH (ŹRÓDŁO : OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE INWENTARYZACJI WYROBÓW AZBESTOWYCH NA TERENIE GMINY GRABÓW ) ...... 22 TABELA 3. I LO ŚĆ WYROBÓW AZBESTOWYCH NA OBIEKTACH INNYCH NI ś ZABUDOWA MIESZKANIOWA (ŹRÓDŁO : INWENTARYZACJA WYROBÓW AZBESTOWYCH NA TERENIE GMINY GRABÓW )...... 27 TABELA 4. S TOPIE Ń PILNO ŚCI PODJ ĘCIA DZIAŁA Ń W STOSUNKU DO WYROBÓW AZBESTOWYCH WYST ĘPUJ ĄCYCH NA TERENIE ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I BUDYNKÓW GOSPODARCZYCH W GMINIE GRABÓW (ŹRÓDŁO : OPRACOWANIE WŁASNE )...... 28 TABELA 5. H ARMONOGRAM RZECZOWO -FINANSOWY REALIZACJI PROGRAMU ...... 34 TABELA 6. W SKA ŹNIKI MONITORINGU PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW (ŹRÓDŁO : OPRACOWANIE WŁASNE ) ...... 35
SPIS RYSUNKÓW
RYSUNEK 1. P ROCEDURA 1 BEZPIECZNEGO POST ĘPOWANIA Z WYROBAMI ZAWIERAJ ĄCYMI AZBEST ...... 12 (ŹRÓDŁO : P ORADNIK DLA U śYTKOWNIKÓW WYROBÓW AZBESTOWYCH WRAZ ZE ZMIANAMI WYNIKAJ ĄCYMI Z ROZPORZ ĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI DZ. U. Z 2010 R., N R 162, POZ . 1089)...... 12 RYSUNEK 2. P ROCEDURA 2 BEZPIECZNEGO POST ĘPOWANIA Z WYROBAMI ZAWIERAJ ĄCYMI AZBEST (ŹRÓDŁO : PORADNIK DLA U śYTKOWNIKÓW WYROBÓW AZBESTOWYCH WRAZ ZE ZMIANAMI WYNIKAJ ĄCYMI ...... 13 Z ROZPORZ ĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI DZ. U. Z 2010 R. N R 162, POZ . 1089)...... 13 RYSUNEK 3. M APA GMINY GRABÓW (ŹRÓDŁO : OPRACOWANIE WŁASNE )...... 16 RYSUNEK 4. O BSZAR NATURY 2000 NA TLE GMINY GRABÓW (ŹRÓDŁO : OPRACOWANIE WŁASNE )...... 19 2 RYSUNEK 5. I LO ŚCI WYROBÓW AZBESTOWYCH [M ] NA TERENIE GMINY GRABÓW W ZABUDOWIE MIESZKANIOWEJ I BUDYNKACH GOSPODARCZYCH (ŹRÓDŁO : I NWENTARYZACJA WYROBÓW AZBESTOWYCH NA TERENIE GMINY GRABÓW )...... 26 RYSUNEK 6. P ROCENTOWY PODZIAŁ WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST ZNAJDUJ ĄCYCH SI Ę W ZABUDOWIE MIESZKANIOWEJ I BUDYNKACH GOSPODARCZYCH ZE WZGL ĘDU NA STOPIE Ń PILNO ŚCI DZIAŁA Ń NAPRAWCZYCH ( ...... 30
4 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
1. Wprowadzenie
Podstaw ą wykonania niniejszego opracowania „ Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Grabów ” jest umowa zawarta w dniu 1 sierpnia 2012 r. pomi ędzy Gmin ą Grabów z siedzib ą przy ul. 1 Maja 21, 99-150 Grabów a IGO Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą Sp.k. z siedzib ą przy ul. Barbary 21A w Katowicach. Wyroby zawieraj ące azbest po ich usuni ęciu z miejsca zabudowania staj ą si ę odpadami, które zostały zakwalifikowane do grupy odpadów niebezpiecznych. Gospodarka nimi wymaga prawidłowego prowadzenia oraz szczególnej kontroli. Zasady post ępowania z odpadami azbestowymi reguluje szereg przepisów m.in. ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz zwi ązane z nimi rozporz ądzenia wykonawcze. Najwa Ŝniejszym jednak dokumentem okre ślaj ącym organizacj ę i przebieg wycofania azbestu z gospodarki jest „ Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 ” przyj ęty Uchwał ą Rady Ministrów Nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r. Program ten utrzymuje cele przyj ętego przez Rad ę Ministrów 14 maja 2002 r. „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski ”. Koordynatorem tego Programu jest Ministerstwo Gospodarki. Program grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym. Na poziomie lokalnym zadania realizuj ą samorz ądy m.in. gminne. Cele i kierunki działa ń dla gminy okre śla równie Ŝ Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Grabów, w którym wyznaczono m.in.: konieczno ść przeprowadzenia akcji informacyjnych w zakresie mo Ŝliwo ści finansowania, bie Ŝą ca aktualizacja inwentaryzacji ilo ściowo jako ściowej wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy. W 2012 roku na terenie gminy Grabów przeprowadzono inwentaryzacj ę wyrobów zawierających azbest na terenach posesji mieszka ńców gminy. Najwi ększe nagromadzenie wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuje w starszych obiektach mieszkalnych oraz inwentarskich stanowi ących własno ść mieszka ńców. S ą to przede wszystkim pokrycia dachowe tj. płyty azbestowo-cementowe faliste i płaskie. Dla kontynuacji oraz rozszerzania działa ń zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ący azbest opracowywany jest niniejszy „ Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Grabów ”.
2. Charakterystyka wyrobów zawieraj ących azbest
Azbest to ogólna nazwa minerałów włóknistych z grupy serpentynów i amfiboli. Nazwa ta wywodzi si ę od greckiego słowa „asbestos” i oznacza „niewygasaj ący” lub „niezniszczalny”. Cech ą charakterystyczn ą włókien azbestowych jest mo Ŝliwo ść ich rozszczepiania si ę na mniejsze fragmenty. Dopiero w XX wieku azbest stał si ę surowcem powszechnie stosowanym. Prawdziwy przełom w jego stosowaniu nast ąpił w latach sze ść dziesi ątych ubiegłego stulecia. Odkryto wówczas zło Ŝa chryzotylu i tremolitu we Włoszech. Pocz ątkowo u Ŝywano go do wyrobów niepalnej papy, a nast ępnie znalazł szerokie zastosowanie jako ró Ŝnego rodzaje izolacje. Szacuje si ę, Ŝe wyprodukowano około 5 tysi ęcy ró Ŝnych rodzajów produktów, które zawieraj ą w swoim składzie azbest. Dzi ęki od dawna znanej i cenionej odporno ści na wysok ą temperatur ę, trzy minerały azbestowe zyskały popularno ść i szerokie zastosowanie w gospodarce światowej. S ą to: chryzotyl (azbest biały) - najbardziej rozpowszechniony, krokidolit (azbest niebieski) - wykorzystywany w mniejszym stopniu, amosyt (azbest br ązowy) - najrzadziej stosowany.
5 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW
Specyficzne wła ściwo ści azbestu - niepalno ść , wytrzymało ść mechaniczna i termiczna oraz elastyczno ść - sprawiły, Ŝe azbest znalazł szerokie zastosowanie w ró Ŝnego rodzaju technologiach przemysłowych. Po nagrzaniu do 350°C odporno ść mechaniczna włókien azbestu spada zaledwie o 20% (spowodowane to jest usuni ęciem cz ęś ci wody). Natomiast po przyj ęciu wody z wilgotnego otoczenia wraca do poprzedniego stanu. Dopiero temperatura ponad 700°C powoduje całkowite odparowanie wody i nieodwracalne zniszczenie materiału (włókna trac ą elastyczno ść i zaczynaj ą si ę kruszy ć). W latach 80-tych stwierdzono, Ŝe oprócz pozytywnych wła ściwo ści azbest posiada równie Ŝ negatywne cechy. Gdy zaistniej ą warunki stwarzaj ące mo Ŝliwo ść uwalniania si ę włókien azbestowych do otoczenia wówczas wyroby azbestowe stanowi ć b ędą zagro Ŝenie dla zdrowia ludzkiego. Najcz ęś ciej dochodzi do tego przy obróbce mechanicznej płyt – ci ęcie, kruszenie lub przy naruszeniu struktury wyrobu spowodowanej naturalnym starzeniem si ę materiału i wpływem warunków atmosferycznych. Badania dowiodły rakotwórcze działanie włókien azbestu, które przedostaj ą si ę do organizmu z wdychanym powietrzem. S ą to włókna grubo ści mniejszej ni Ŝ 3 µm, długo ści wi ększej ni Ŝ 45 µm (proporcja - długo ść : średnica > 3:1). Wdychanie azbestu mo Ŝe by ć przyczyn ą gro źnych chorób, w tym azbestozy (pylicy azbestowej), zmian opłucnowych, mi ędzybłonniaka opłucnej oraz raka płuc. Choroby te maj ą długi okres inkubacji i mog ą ujawni ć si ę nawet po 30 latach od chwili wchłoni ęcia włókien.
Klasyfikacja wyrobów zawieraj ących azbest Wyroby zawieraj ące azbest, w zale Ŝno ści od ich rodzaju mo Ŝna podzieli ć na dwie klasy: klasa I - obejmuje wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni Ŝ 1000 kg/m 3, które definiowane s ą jako „mi ękkie” (słabo spoiste) i zawieraj ą powy Ŝej 20% azbestu, a tak Ŝe mał ą ilo ść lepiszcza. Wyroby te łatwo ulegaj ą uszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestu do środowiska. Do wyrobów tego typu zaliczane s ą wyroby tekstylne z azbestu takie jak, koce ga śnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe oraz materiały i wykładziny cierne, klasa II - obejmuje wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej wi ększej ni Ŝ 1000 kg/m 3, które definiowane s ą jako „twarde” i zawieraj ą poni Ŝej 20% azbestu. W przypadku uszkodzenia tego typu wyrobu emisja włókien azbestu do środowiska jest znacznie ni Ŝsza ni Ŝ w przypadku wyrobów z klasy I. Do tego typu wyrobów zaliczane s ą płyty azbestowo-cementowe faliste, płyty azbestowo-cementowe „karo” oraz płyty płaskie wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym. W znacznie mniejszych ilo ściach produkowane i stosowane były inne wyroby azbestowo- cementowe tj. rury wodoci ągowe i kanalizacyjne, a tak Ŝe przewody kominowe i zsypy.
Klasyfikacja odpadów zawieraj ących azbest Wyroby zawieraj ące azbest z chwil ą ich usuni ęcia z miejsca zabudowania staj ą si ę odpadami. Zostały one zakwalifikowane do grupy odpadów niebezpiecznych, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1206). Nale Ŝą do nich: odpady azbestowe z elektrolizy o kodzie 06 07 01*, odpady z przetwarzania azbestu o kodzie 06 13 04*, odpady zawieraj ące azbest o kodzie 10 11 81*, odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych o kodzie 10 13 09*, opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi o kodzie 15 01 11*,
6 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY GRABÓW