MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Chăn nuôi gia cầm là nghề sản xuất truyền thống lâu đời và chiếm vị trí quan trọng thứ hai (sau chăn nuôi lợn) trong toàn ngành chăn nuôi Việt Nam. Để phát triển tốt ngành chăn nuôi, thức ăn là một trong các yếu tố quan trọng để chăn nuôi có được sản lượng và chất lượng như mong muốn. Ở một số nước trên thế giới việc sản xuất bột lá thực vật bổ sung vào khẩu phần thức ăn cho gia cầm đã trở thành một ngành công nghiệp chế biến như: Thái Lan, Ấn Độ…. Qua nhiều nghiên cứu ở trên thế giới và trong nước, các nhà khoa học đã kết luận rằng khi cho vật nuôi ăn bột lá thực vật thì khả năng sinh trưởng và sản xuất cao hơn và mức độ an toàn thực phẩm cao hơn so với sử dụng các chế phẩm để tạo màu khác. Bột lá ngoài cung cấp protein, lipit, xơ còn cung cấp kích tố tự nhiên, vitamin và chất quan trọng nhất là sắc tố. Sắc tố có tác dụng làm tăng khả năng đậu thai, tăng tỉ lệ nuôi sống vật non, tăng tỉ lệ trứng có phôi, ấp nở, tăng độ đậm màu của lòng đỏ trứng và vàng của da gà là yếu tố khiến người tiêu dùng ưa chuộng. Nước ta là nước có khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm, mưa nhiều rất thích hợp cho việc phát triển các cây thức ăn như cỏ hòa thảo, cây họ đậu ... Cây họ đậu ở nước ta là cây thức ăn gia súc giàu protein, vitamin, khoáng chất. Đặc biệt, cây họ đậu có khả năng cộng sinh với vi sinh vật nốt sần ở rễ nên có thể sử dụng được nitơ trong không khí tạo nên protein của cây thức ăn. Hiện nay, ở nước ta chưa có nhiều giống cây họ đậu làm thức ăn xanh, giống cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 là cây thuộc họ đậu, giàu protein (16 – 18% VCK), thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới, dễ nhân giống, phù hợp với chân ruộng cao chịu đựng được khô hạn, ít bị sâu bệnh và có thể phát triển trên nhiều loại đất, ngay cả ở vùng đất đồi cao. Tuy nhiên, các tài liệu nghiên cứu về cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 hiện nay rất ít, nhất là về xác định tỉ lệ tiêu hóa các chất dinh dưỡng của bột cỏ, từ đó tính toán năng lượng trao đổi là cơ sở cho việc phối hợp khẩu phần ăn cho gà hầu như chưa có. Xuất phát từ thực tiễn trên, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài “ Xác định tỉ lệ tiêu hóa, năng lượng trao đổi của cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 đối với gà thịt”. 2. Mục đích của đề tài Xác định tỷ lệ tiêu hóa và năng lượng trao đổi để làm cơ sở cho việc phối trộn bột cỏ Stylo vào khẩu phần ăn của gia cầm được chính xác. 3. Ý nghĩa của đề tài 3.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả thực hiện của đề tài bổ sung thêm những thông tin mới về tỉ lệ tiêu hóa và năng lượng trao đổi của cỏ Stylo trên gà thịt. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Xác định được năng lượng trao đổi khi sử dụng bột lá ta sẽ phối hợp được khẩu phần ăn chính xác, nhờ đó cho kết quả chăn nuôi tốt hơn. 4. Điểm mới của đề tài Hiện nay, tại Việt Nam hầu như chưa có nghiên cứu xác định tỉ lệ tiêu hóa các chất dinh dưỡng và năng lượng trao đổi của bột cỏ Stylo. Vì vậy, xác định tỉ lệ tiêu hóa và năng lượng trai đổi của bột cỏ Stylo là điểm mới của đề tài này. Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Giới thiệu về cây Stylo 1.1.1. Nguồn gốc Stylosanthes là một chi thực vật thuộc họ Fabaceae, phân họ Faboideae và được APGII (2003) [35] phân l oại như sau: Giới (regnum): Phantae Không phân hạng: Angiospermae Không phân hạng: Eudicots Không phân hạng: Rosids Bộ (ordo): Fabales Họ (familia): Fabaceae Phân họ (subfamilia): Faboideae Tông (tribus): Aeschynomeneae Chi (genus): Stylosanthes Sw Cỏ Stylosanthes guianensis CIAT 184 (viết tắt là Stylo CIAT 184) là loài đậu lưu niên ngắn vùng nhiệt đới có nguồn gốc từ miền Trung và miền Nam nước Mỹ, được chọn tạo từ Trung tâm Nông nghiệp nhiệt đới quốc tế (CIAT). Cỏ được trồng phổ biến ở Tây Ấn Độ, Hawii và một số nước Châu Phi như Kenya, Uganda, Nigieria. Stylosanthes phân bố tự nhiên ở Trung và Nam Mỹ, từ Brasil nhập vào Australia những năm 1930, nhưng sau chiến tranh thế giới lần thứ II mới được chú ý đến. Đây là loại cây thức ăn gia súc được phát triển đáng kể ở nhiệt đới và cận nhiệt đới, đã nhập vào nhiều nước như: Malaysia, Công gô, Nam Trung Quốc. Cỏ Stylo CIAT 184 thường mọc thành từng bụi nhỏ, mọc thẳng đứng hoặc xiên ngang, chiều cao thân cây có thể cao hơn 1,2m. Cỏ Stylo có hoa dạng chùm màu vàng, hoa ra rải rác quanh năm, hoa hình bông không cuống kết lại thành chùm, thường có 70 – 1200 chùm/bụi với kích thước chung bình từ 4 – 8mm x 3 – 5mm, mỗi chùm có 5 – 9 hoa. Quả đậu không có cuống, gồm 7 – 8 hạt có vỏ cứng, có màu nâu sáng hoặc màu xám đen trọng lượng 1000 hạt khoảng 3 – 4g. Cây ra hoa rải rác quanh năm nhưng trong điều kiện khí hạ ở Việt Nam, từ cuối tháng 10 cây bắt đầu có hoa và hoa nở rộ vào cuối tháng 11 đầu tháng 12 sau đó giảm dần. Những hạt trên đầu chùm hoa luôn chín trước và khi chín hạt được đùn lên tự rụng xuống Cây non mới mọc từ hạt phát triển chậm, dễ rụng lá và bị sâu hại trong 3 – 4 tháng đầu sau khi gieo. Cỏ Stylo CIAT 184 có khả năng ra rễ ở thân, khi già thường chuyển màu xanh sẫm hoặc tím. Bộ rễ ăn sâu dưới đất đến 70cm. Rễ phát triển cả chiều sâu lẫn chiều rộng nên có khả năng chịu hạn, chịu úng ngập tạm thời, chống xói mòn rất tốt. Lá chẻ ba, dài hẹp và nhọn, có lông, có nhiều hoặc ít lông mềm. Lá dài 2 – 3cm, rộng 5 – 10mm, tỷ lệ lá/thân = 5/7. Loài nhập nội không có vòi cuống. Stylo CIAT 184 thích nghi rộng với các loại đất và khí hậu, mọc tốt trên đất cằn cỗi, đất chua có pH = 4,0 – 8,0. Tuy nhiên, trên đất quá chua, quá phèn hoặc quá mặn, nghèo dinh dưỡng và có hàm lượng đất sét cao cỏ Stylo không thể phát triển tốt. Là cây có khả năng thích nghi rộng với các vùng sinh thái nhất là vùng khí hậu nhiệt đới, yêu cầu lượng mưa từ 700 – 5000mm, lượng mưa thích hợp nhất cho sự sinh trưởng phát triển là 1000 – 2500mm. Cỏ có thể sống được ở những vùng có lượng mưa trung bình khoảng 890 mm. Tuy nhiên, với lượng mưa 650mm cây vẫn có thể sống được nhưng sinh trưởng rất kém. Độ ẩm không khí thích hợp là 70 – 80%. Cỏ Stylo cũng có thể chịu được ngập tạm thời, ở những nơi quá ẩm năng suất cỏ cũng bị giảm. Cỏ Stylo phát triển tốt khi nhiệt độ không khí trong khoảng 20 – 350C. Nhiệt độ thích hợp cho cỏ Stylo sinh trưởng phát triển là 23 – 270C. Khi nhiệt độ dưới 50C và trên 400C cây phát triển kém. Khi thiếu ánh sáng cỏ Stylo bị giảm năng suất. Stylo CIAT 184 là loại thức ăn xanh giàu protein bổ sung rất tốt cho động vật, bao gồm gia cầm, lợn và cá (Guptan và cs, 1986) [43]. Stylo CIAT 184 có thể cho ăn ở dạng tươi hay khô và bột lá. Ngoài ra, nó còn có tác dụng cải tạo đất, chống xói mòn và ngăn chặn cỏ dại một cách hữu hiệu. Ở Việt Nam, cỏ Stylo nhập lần đầu vào năm 1967 từ Singapore, Australia. Các giống Stylo đang được gieo trồng: Stylosanthes guianensis (Common Stylo): cây lâu năm Stylosanthes hamata (Caribbcan Stylo): cây hàng năm Stylosanthes scabra (Shrubby Stylo): cây lâu năm Stylosanthes humilis (Townsville Stylo): cây hàng năm Hàm lượng các chất dinh dưỡng: vật chất khô 23 - 24%, đạm thô 17 - 18%, xơ thô 28 – 31%, khoáng tổng số 8 – 10%, lipit 1,55%. Với thành phần dinh dưỡng như vậy cây Stylo là nguồn thức ăn bổ sung protein rất có giá trị cho gia súc ăn cỏ, đặc biệt là có khả năng chế biến thành bột cỏ (Lê Đức Ngoan và cs, 2006) [18]. Tại Việt Nam, rất nhiều vùng đã trồng thử nghiệm giống cỏ Stylo. Trung bình hàng năm thảm cỏ cho 3 – 4 lứa cắt tại các tỉnh phía Bắc và 6 – 7 lứa cắt tại các tỉnh miền Trung và miền Nam. Năng suất chất xanh biến động từ 45 – 82 tấn/ha/năm và khả năng lưu giữ thảm có tùy thuộc vào mức độ quản lý và chăm sóc (Nguyễn Thị Mùi, 2009) [16].