Euskal Dantza La Danse Basque Basque Dance 8 Euskal Kultura Saila
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Euskal Herria Euskal Basque Pays Basque Country Euskal Kultura Saila Kultura Euskal 8 Oier Araolaza Arrieta Euskal Kultura Saila Euskal dantza Collection Culture Basque / Basque Culture Series La danse basque Basque Dance Basque Dance La danse La basque Euskal dantza KULTURA SAILA DEPARTAMENTO DE CULTURA KULTURA SAILA DEPARTAMENTO DE CULTURA Oier Araolaza Arrieta Euskal dantza La danse basque Basque Dance EUSKAL HERRIA PAYS BASQUE BASQUE COUNTRY Euskal Kultura Saila Collection Culture Basque / Basque Culture Series 1 Euskararen historia laburra / Brève histoire de la langue basque / A Brief History of the Basque Language 2 XX. mendeko euskal literatura / La littérature basque du XXe siècle / Basque Literature in the Twentieth Century 3 Euskal musika klasikoa / La musique classique basque / Basque Classical Music 4 Euskal kantagintza: pop, rock, folk / La chanson basque: pop, rock, folk / Basque Songwriting: Pop, Rock, Folk 5 Estanpa bilduma / Collection d’estampes / A Collection of Prints 6 Euskal zinema / Le cinéma basque / Basque Cinema 7 Arkitektura eta diseinua / Architecture et design / Architecture and Design 8 Euskal dantza / La danse basque / Basque Dance 9 Bertsolaritza / L’improvisation / Bertsolaritza 10 Tradizioak / Les traditions / Traditions 11 Euskal sukaldaritzaz / La cuisine basque / On Basque Cuisine 12 Euskal antzerkia / Le théâtre basque / Basque Theater Euskal Kultura Sailaren editorea Éditrice de la Collection Culture Basque Basque Culture Series Editor: Mari Jose Olaziregi © Testua / Texte / Text: Oier Araolaza Arrieta CC-BY-SA © Translation into English: Cameron Watson © Traduction française: Kattalin Totorika © Diseinua / Conception / Design: Tiktak multimedia © Azala / Couverture / Front Cover Asier Uriagereka ISBN: 978-84-616-2538-3 Frantseseko bertsioa Euskal Kultur Erakundeak finantzatu du La version française a été financée par l'Institut Culturel Basque The French version has been funded by the Basque Cultural Institute Etxepare Euskal Institutua Institut Basque Etxepare / Etxepare Basque Institute Prim 7, 1 E- 20006 Donostia / San Sebastián [email protected] www.etxepareinstitutua.net Euskara, jalgi hadi mundura Euskara, va de par le monde Euskara, go forth into the world 1545. urtean, Bernart Etxeparek bere En 1545, lorsque fut publié le pre- In 1545 the first book in Euskara, Linguae Vasconum Primitiae, euska- mier livre en euskara, Linguae Vas- Linguae Vasconum Primitiae, was razko lehenengo liburua, argitaratu conum Primitiae, son auteur, Bernat published by Bernart Etxepare, who zuenean, desira bat adierazi zuen: Etxepare, exprima le vœu suivant: expressed one wish: Euskara, jalgi “Euskara, jalgi hadi mundura”. «Euskara, jalgi hadi mundura» (Eus- hadi mundura Euskara, go forth into Etxepare Euskal Institutuak gure kara, va de par le monde). the world. lehenengo idazlearen omenez har- L’Institut Basque Etxepare doit non The Etxepare Basque Institute takes tu du izena, eta, haren desira gure seulement son nom à ce premier au- its name from this first Basque izatearen ardatz bilakaturik, euskara teur basque, mais il fait également author and, moreover, converts his eta euskal kultura mundura atera- sien son vœu, en se donnant pour wish in our motto. The Institute’s tzea eta zabaltzea du helburutzat. mission la promotion et la diffusion objective and mission is to promo- Batetik, gure eginkizuna euskararen de la langue et de la culture basques te and diffuse the Basque language ezaguera sustatzea da eta haren à travers le monde. and culture throughout the world. ikasketa bultzatzea esparru akade- Notre tâche consiste, d’une part, à On the one hand, our task is to pro- mikoan; eta bestetik, gure sortzai- promouvoir la connaissance de notre mote knowledge about our langua- leak eta haien adierazpen artistikoak langue et à encourager son appren- ge, and its study in the academic nazioartean ezagutarazten ahale- tissage dans la sphère académique. sphere. And on the other, we want gintzen gara: gure artista plastikoak, D’autre part, nous nous efforçons de to introduce the creative expres- musikariak, dantzariak, idazleak, faire découvrir, sur le plan internatio- sions of our artists: visual artists, zine-zuzendariak, antzez leak... nal, les expressions artistiques de nos musicians, dancers, writers, film di- Gure hizkuntza eta kultura munduan créateurs, qu’ils soient artistes plasti- rectors, actors, and so on. barrena zabal tzeko ahalegin horre- ciens, musiciens, danseurs, écrivains, One of the first tasks in the inter- tan, liburu-sorta bat sortzea izan da cinéastes, ou encore acteurs. nationalisation of our language and gure lehenengo lanetako bat, horren L’une de nos premières tâches, au culture has been to create this co- bidez informazioa emateko euskara- cours de ce processus de diffusion à llection with the aim of informing ri buruz eta gure kultura osatzen eta travers le monde de notre langue et de people about our language, Euskara, aberasten duten alor artistiko eta notre culture, a consisté à créer cette and about the artistic and cultural kultural guztiei buruz. collection, dans le but de fournir des disciplines that make up the wealth informations sur notre langue, l’euska- of our culture. ra, ainsi que sur toutes les disciplines artistiques et culturelles qui consti- tuent la richesse de notre culture. Aizpea Goenaga Etxepare Euskal Institutuko zuzendaria Directrice de l’Institut Basque Etxepare Director of the Etxepare Basque Institute Aurkibidea Sommaire Index Dantza, komunikazioa eta nortasuna Danse, communication et identité Dance, communication and identity 6 Pas de Basque 12 Negua joan, uda etorri, eta dantzan berriz L’hiver s’en va, l’été arrive, et la danse continue Winter Goes, Summer Comes, and Dance Goes On 28 Dantza tradizionalen loraldia Le renouveau des danses traditionnelles The Flourishing of Traditional Dance 40 Dantzaldi gidatuak eta dantzazaleak Danses guidées et amateurs de danse Guided Dances and Dance Aficionados 52 Euskal dantzarien diaspora La diaspora des danseurs basques The Basque Dance Diaspora 54 Dantza maitaleak Amoureux de la danse Dance lovers 62 Sortzaile glokalak Créateurs «glocaux» Glocal Artists 66 Dantza egutegia / Calendrier de la danse / Dance Calendar 74 Bibliografia/ Bibliographie / Bibliography 77 Argazkiak / Photographies / Photographs 78 Oier Araolaza Arrieta 80 Tokian tokiko dantza tradizionalekin hasi eta aban- goardiako antzerki-fisikoraino, euskal dantzak nor- tasun bereziko eskaintza zabal eta anitza du dantzaz gozatu nahi duenarentzat. Euskaldunek beren kultu- Dantza, komunikazioa rarekiko erakutsi duten atxekimenduari esker, tradi- ziozko dantza errepertorio aberats eta ikusgarriak eta nortasuna iraun du Euskal Herrian, eta gizarte aldaketei egokitu ahal izateko bere burua berritzen asmatu du. Ohiko festa egutegian txertatuta, ikuskizun programazioan Danse, communication integratuta edo gizarte mediatikoaren protokolo be- harrei erantzunez, dantza bizi-bizi dago euskal kultu- et identité raren egunerokoan. Kultura orotan, gizarte guztietan, ahozko hizkuntza- Dance, communication rekin batera, bada beste lengoaia bat komunikatze- ko, sentitzeko, adierazteko, konpartitzeko, bizitzeko and identity azken batean, erabiltzen duguna: dantza. Gorpu- tza patroi erritmikoen arabera mugimenduan jarri eta, hitz egiteko beharrik gabe, komunikazioaren txinparta pizten da. Kultura guztietan dantzatzen dira emakume eta gizonak, eta euskaldunek ere badute dantzarako sena, gorputza musikarekin astintzeko premia. Dantzarako zaletasunak, eta ahozko hizkun- tza bezala, gorputzaren lengoaia biziberritzeko gri- nak nabamendu ditu euskaldunak. Ondare koreo- grafiko aberatsa eta sorkuntzarako dantza lengoaia garaikidea ditu eskura euskal dantzariak. Dantzarako zaletasun horrek tokian tokiko festak, ospakizunak eta erritoak dantzaz betetzen ditu gaur egun ere. Kultura koreografiko indartsuak dantzari trebeak eman ditu, bai euskal dantza tradiziona- lean, eta bai dantza klasiko eta garaikidean arrakas- taz ari direnak munduan barrena dantzari. Parisen, XVII. mendean sortu zen lehen dantza konpainia dantzari euskaldunez bete bazen, gaur egun ere, na- zioarteko ballet konpainia handietan ari dira euskal dantzariak. Euskaldunon dantzarako zaletasuna erakusten duten zenbait aipu, erabiliaren erabiliaz, topiko bihurtu di- tugu. Estrabonek, Kristo aurreko II. mendean, Iberiar penintsulako iparraldeko herritarrei buruz idatzi- 7 Soka-dantza, Mendaron (2010) / Soka-dantza à Mendaro (2010) / Soka-dantza in Mendaro. Des danses traditionnelles locales au théâtre phy- From traditional local dances to vanguard physical sique d'avant-garde, la danse basque offre à qui- theatre, Basque dance offers a wide and varied spec- conque aime cette discipline un spectre ample et trum reflecting a particular identity for anyone who varié, marqué par une identité forte. Grâce à l'atta- enjoys dance. Thanks to the attachment Basques like chement qu'ont montré les Basques à leur culture, le to show towards their culture, a rich and spectacular répertoire traditionnel, riche et spectaculaire, a non repertoire of traditional dance has been preserved seulement pu perdurer au Pays Basque, mais il a éga- in the Basque Country. Moreover, it has also been lement su se renouveler pour s'adapter aux évolu- able to modernise in the face of social change. An tions de la société. Totalement intégrée au calendrier essential part of the traditional festival calendar, an des festivités, présente au sein de la programmation integral part of performance programmes and re- de spectacles, et