Statische Beschrijving Beheersgebied Berkel Juli 2015
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Statische beschrijving beheersgebied Berkel Juli 2015 Statische beschrijving beheersgebied Berkel Inhoud Introductie statische beschrijving ........................................................................................................... 3 1 Samenvatting Beheersgebied Berkel .............................................................................................. 5 2 Algemene informatie ..................................................................................................................... 10 2.1 Gebiedsbegrenzing en indeling ............................................................................................. 10 2.2 Bodem en ondergrond .......................................................................................................... 11 2.3 Historie .................................................................................................................................. 17 2.4 Landschap en landgebruik ..................................................................................................... 22 2.5 Natuur ................................................................................................................................... 25 3 Watersysteem ............................................................................................................................... 29 3.1 Algemeen: Beheersgebied Berkel ......................................................................................... 29 3.2 Berkel en zijtakken ................................................................................................................ 32 3.3 Groenlose Slinge en Bovenlopen........................................................................................... 38 3.4 Visserij en Grote waterleiding ............................................................................................... 39 3.5 Eefsebeek, Dommerbeek en noordelijke beken ................................................................... 39 4 Waterkwantiteit ............................................................................................................................ 41 4.1 Peilbeheer ............................................................................................................................. 41 4.2 Waterbalans .......................................................................................................................... 46 4.3 Afvoerkarakteristieken .......................................................................................................... 48 5 Waterveiligheid en -overlast ......................................................................................................... 52 6 Waterkwaliteit ............................................................................................................................... 56 6.1 Algemene waterkwaliteit ...................................................................................................... 56 6.2 Chemische kwaliteit .............................................................................................................. 58 6.3 Ecologie ................................................................................................................................. 60 6.4 Stedelijke waterkwaliteit ....................................................................................................... 65 6.5 Zwemwater............................................................................................................................ 65 7 Grondwater ................................................................................................................................... 66 7.1 Ondiep (freatisch) grondwater .............................................................................................. 66 7.2 Kwel en wegzijging ................................................................................................................ 67 7.3 Grondwateronttrekking & -stroming .................................................................................... 69 1 Statische beschrijving beheersgebied Berkel Juli 2015 7.4 Grondwaterkwaliteit ............................................................................................................. 70 8 Maatschappelijke functies............................................................................................................. 70 8.1 Cultuurhistorie en watererfgoed ........................................................................................... 70 8.2 Beroepsscheepvaart .............................................................................................................. 71 8.3 Recreatie................................................................................................................................ 71 9 Beheer en onderhoud ................................................................................................................... 74 2 Statische beschrijving beheersgebied Berkel Juli 2015 Introductie statische beschrijving De systeembeschrijvingen zijn opgesteld onder verantwoording van de systeemkenners van de Unit Waterbeheer. Zij hebben ook de taak om gegevens waar nodig te corrigeren, te actualiseren en aan te vullen. Op- of aanmerkingen kan je mailen naar [email protected] of direct aangeven bij de systeemkenners Rutger Engelbertink, Anne- Reurink-Vuurens of Arie Koster. Voor elk van de 5 beheersgebieden ( zie kaart A: Schipbeek, Berkel, Baakse Beek, Oude IJssel en Liemers Veluwe) is een statische en een dynamische systeembeschrijving opgesteld, die via deze link digitaal worden ontsloten. Het onderliggende rapport is een kopie van de statische beschrijving van beheersgebied Berkel. Statische beschrijvingen Doel : Snel een algemene indruk krijgen van het functioneren van een watersysteem en/of een thema binnen het beheersgebied. In de statische beschrijvingen zijn per beheersgebied relevante gebiedskenmerken beschreven die niet (snel) veranderen, zoals: de (hoogte)ligging, historie, bodem en ondergrond en algemene aspecten t.a.v. afvoerkarakteristieken, watersysteem, peilbeheer, wateroverlast, veiligheid, waterkwaliteit, B&O, ecologie, etc. Via de teksten wordt dus vrij algemene (gebieds)kennis ontsloten. Voor meer of gedetailleerdere informatie wordt vervolgens verwezen naar documenten, informatiesystemen (GEOWEB, H2GO), andere bronnen of specialisten. Aanvullingen en verbeteringen zijn altijd welkom. Dynamische Beschrijvingen Doel : Overzicht in beleids- en beheeropgaven en de vertaling ervan naar programmeerbare uitvoeringopgaven. In de dynamische beschrijvingen worden per beheersgebied de actuele (WRIJ-)opgaven in beeld gebracht. Het gaat hier om concrete beleidsopgaven en 'beheer' opgaven die voortkomen uit knelpunten of wensen vanuit beheer en onderhoud. In tegenstelling tot het statische deel bestaat het dynamische deel niet uit teksten. Het betreft een interactieve opgavenkaart met achterliggende gegevens per opgave. De opgaven worden doorlopend door de systeemkenners verzameld en bijgehouden. Zij zijn echter lang niet altijd 'trekker' van een opgave. Deze rol ligt regelmatig bij andere collega's. Wel hebben ze een bewakende rol t.a.v. de procesvoortgang en een coördinerende rol t.a.v. de prioritering. 3 Statische beschrijving beheersgebied Berkel Juli 2015 Kaart A: 5 Beheersgebieden van WRIJ 4 Statische beschrijving beheersgebied Berkel Juli 2015 1 Samenvatting Beheersgebied Berkel Historie en landgebruik (Hoofdstuk 2) Miljoenen jaren geleden is de aardkorst opgedrukt door inwendige krachten. Hierdoor ontstond de scheiding tussen het hogere Oost-Nederlandse Plateau en het lager gelegen Noordzeebekken. De overgang is bij Winterswijk zichtbaar in het landschap als een relatief steile helling. In het westen is het relatief vlak en is de (meer) oppervlakkige ondergrond grotendeels ontstaan tijdens, tussen en na de laatste ijstijden. De vorming van stuwwallen en een gletsjerbekken tijdens de voorlaatste ijstijd. Het ontstaan van de Rijn en het opvullen van de gletsjerbeken na het smelten van de IJskap. Ontstaan van dekzanden door (wind) erosie tijdens de laatste ijstijd. Ontstaan van moerassen en broekgebieden na de laatste ijstijd. Eerst was de bovenloop van de Berkel nog een bovenloop van de meer noordelijk stromende Regge. In de 13e eeuw is er begonnen met vergraven, graven en omleggen van watergangen en werden er voor diverse doeleinden watermolens gebouwd. Langs de oevers van de Berkel werden diverse kastelen, landgoederen en watermolens gebouwd. De maatregelen die in de Berkel werden genomen, hadden vooral te maken met watermolens en scheepvaart. In circa 1250 is een belangrijke verbinding gegraven tussen de Berkel en de Groenlose Slinge en ontstond er een verbinding tussen Zutphen en het Duitse achterland. De in de 17e eeuw gegraven Bolksbeek vormde de verbinding met Deventer. Aan het einde van de 19e eeuw werd de scheepvaart minder belangrijk en was er behoefte aan betere waterafvoer. Dit had te maken met de steeds vaker buiten zijn oevers tredende Berkel en de opkomst van kunstmest, die de bemestende werking van inundaties overbodig maakte. Ook werden heide en woeste gronden geschikt gemaakt voor landbouw. In de 20e eeuw ging men verder met het verbreden en verdiepen van (hoofd)watergangen en werd het watersysteem ingericht om het water te verdelen. De grond die vrij kwam door de verbreding werd gebruikt voor de aanleg van kades langs grote delen van de Berkel, Groenlose Slinge en Bolksbeek. Ook werd het Twentekanaal