Ambiwalencja Obrazu Grecji W Twórczości Juliusza Słowackiego (Wokół Podróży Do Ziemi Świętej Z Neapolu )
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Filhellenizm w Polsce Rekonesans Filhellenizm w Polsce Rekonesans PRACA ZBIOROWA pod redakcją Małgorzaty Borowskiej, Marii Kalinowskiej i Jarosława Ławskiego WYDAWNICTWA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Warszawa 2007 RECENZENCI doc. dr hab. Elżbieta Kiślak, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa dr Tadeusz Czekalski, Uniwersytet Jagielloński REDAKCJA Katarzyna Tomaszuk WSPÓŁPRACA Magdalena Bizior-Dombrowska, Ewa Janion, Monika Woźna-Kazandzidis REDAKTOR PROWADZĄCY Maria Szewczyk KOREKTA Agata Liberek PROJEKT OKŁADKI (na podstawie pomysłu M.P. Kruka) Krzysztof Tarnowski INDEKS Magdalena Bizior-Dombrowska REDAKCJA TECHNICZNA Sławomir Grzywacki SKŁAD I ŁAMANIE Marcin Szcześniak Na okładce wykorzystano fragment obrazu T. Wrizakisa Wyjście z Mesolongi (Muzeum Historii i Sztuki, Mesolongi) oraz rysunek A. Grottgera Bój z cyklu Lithuania (Muzeum Narodowe, Kraków) Publikacja dofi nansowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Wyznań Religijnych Republiki Greckiej W książce wykorzystano teksty przygotowane w ramach projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt. „Filhellenizm romantyków – specyfi ka polska i konteksty europejskie” (1 H01C 053 30), prowadzonego w OBTA UW, a także projektu pt. „Przekształcenia antycznych mitów, tematów, symboli w literaturze i sztuce romantyzmu i modernizmu” (grant MNiSW nr 5 H01C 034 21, OBTA UW, 2001–2004) © Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2007 © Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej Uniwersytet Warszawski ISBN 978-83-235-0350-7 Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 00-497 Warszawa, ul. Nowy Świat 4 http:// www.wuw.pl; e-mail: [email protected] Dział Handlowy WUW: tel. (0 48 22) 55-31-333; e-mail: [email protected] Księgarnia internetowa: http://www.wuw.pl/ksiegarnia Wydanie I Druk i oprawa Fabryka Druku Podziękowania siążka ta nigdy nie powstałaby, gdyby nie życzliwość i wsparcie wielu osób i insty- Ktucji. Pragniemy gorąco podziękować przede wszystkim Ministerstwu Edukacji Narodo- wej i Wyznań Religijnych w Atenach za dofinansowanie publikacji; za okazaną nam pomoc dziękujemy zwłaszcza Pani Doktor Ismini Kriari-Katrani. Ambasadora Republiki Greckiej w Warszawie, Pana Pandelisa Karkabasisa, prosimy o przyjęcie serdecznych podziękowań za życzliwe zainteresowanie naszymi pracami i nie- zawodną pomoc. Wyrazy szczególnej wdzięczności zechcą przyjąć nasi greccy współpracownicy i przy- jaciele, w Grecji i w Polsce: Pani Profesor Lukia Drulia z National Hellenic Research Foundation w Atenach, Pani Profesor Anna Tabaki z National Hellenic Research Fo- undation i Uniwersytetu w Atenach, Pani Adriani Zaguta z ateńskiego Ministerstwa Edukacji Narodowej i Wyznań Religijnych, Pani Andromacha Jona-Tsumerka z Aten, a także pracownicy Ambasady Republiki Greckiej w Warszawie, zwłaszcza Pani Niki Kamba i Pani Marianna Kanawariotu. Wiele muzeów i archiwów życzliwie wyraziło zgodę na publikację reprodukcji obra- zów i dokumentów znajdujących się w ich zbiorach. Dziękujemy Narodowemu Muze- um Historycznemu w Atenach, Muzeum Benaki w Atenach, Muzeum Historii i Sztu- ki w Mesolongi, Bibliotece Jakowatios w Liksuri na Kefalonii, Gabinetowi Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Bibliotece Narodowej w Warszawie oraz Mu- zeum Narodowemu w Warszawie. Pani Marii-Atenie Marbot, mieszkającej w Polsce prawnuczce Konstandinosa Ka- narisa, i Jej Rodzinie serdecznie dziękujemy za zgodę na reprodukcję portretu greckiego bohatera. Lektorom języka nowogreckiego w Uniwersytecie Warszawskim, Państwu Marii Lazaridu i Tanasisowi Dimitriu oraz Pani Marii Karkabatsa jesteśmy wdzięczni za kon- sultacje językowe. Panu Mariuszowi Śledziowi z firmy „Easy Mind” dziękujemy za wykonanie reprodukcji portretu Kanarisa. 6 Podziękowania Podziękowania kierujemy też do studentów filologii nowogreckiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz stypendystów Międzynarodowej Szkoły Humanistycznej, którzy uczestnicząc w naszych zajęciach i konferencjach, inspirują nas do dalszych prac. O przyjęcie wyrazów szczególnej wdzięczności prosimy Recenzentów, Panią Docent dr hab. Elżbietę Kiślak z Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie oraz Pana Doktora Tadeusza Czekalskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ich wnikliwe recenzje pozwoliły udoskonalić ostateczny kształt książki i które wpłyną na nasze dalsze prace nad filhellenizmem. Na koniec wyrazy serdecznego podziękowania zechce przyjąć Pan Profesor Jerzy Axer, Dyrektor Ośrodka Badań nad Tradycją Antyczną Uniwersytetu Warszawskiego, którego twórczej inspiracji oraz życzliwej i niezawodnej opiece autorzy i redaktorzy zawdzięczają ogromnie dużo. Redaktorzy tomu Spis rzeczy MARIA KALINOWSKA Wprowadzenie. Filhellenizm romantyków – specyfika polska i konteksty europejskie. Perspektywy badawcze . 11 Introduction. Romantics’ Philhellenism – Polish Specificity and European Contexts. Research Perspectives (Summary) ...........................................21 ••••••• .!"!#•$%$$&'••()*!+•'!,-(•'+•/0'!–!+•!1-$•'•/2!3•,•/+&,••+•/2!/••!+•!%4,•1•5/2! •4(#,•6)(%'•.!•,%4'&+•/7*!1,--1+•/7*!89%,:$&;&< ...............................23 LOUKIA DROULIA =e Revival of the Greek Ideal and Philhellenism. A perambulation ..................... 25 Odrodzenie ideału greckiego i filhellenizmu. Rekonesans (Streszczenie) . 38 JERZY AXER Orka na ugorze. Filhellenizm wobec tradycyjnie łacińskiej orientacji kultury polskiej . 39 Hard Graft. Polish Philhellenism Against the Background of Latin Traditions in Polish Culture (Summary) ................................................... 44 "!=•$%$$&'••()*!•1)!+-!1,:•(•!+-4!1•,•>-•••/-?!$•+•'-@1-$•'•/-?!1-$•+••(-?!89%,:$&;&< . 45 JAROSŁAW ŁAWSKI Bizancjum romantyków. Historia i kultura Cesarstwa Wschodniego w optyce środkowoeuropejskiej . .........46 Byzantium of the Romantics. =e History and Culture of the Byzantine Empire as Perceived by Central and East Europeans (Summary) ....................................80 A-!B462'+•-!+•'!,-(•'+•/0'.!C!••+-,:•!/••!-!1-$•+••()*!+&*!D'•+-$•/ *!D4+-/,•+-,:•*!•+&'! /%'+,-%4,•1•5/ !-1+•/ !89%,:$&;&< .........................................81 PRZEMYSŁAW MARCINIAK I co z tym Bizancjum? Recepcja Bizancjum w kulturze i literaturze europejskiej od XVII do XX wieku. Rekonensans . 82 What’s Up with Byzantium? Reception of Byzantium in European Culture and Literature from the 17 th to the 20 th centuries. A Reconnaissance (Summary) .....................91 8 Spis rzeczy A)+%!+:!'•!/2'-4(%!(%!+-!B462'+•-E!F1->-3 !+-4!B46•'+:-4!•+-'!%4,•1•5/)!1-$•+••()!•1)!! +-!GH’!(73,•!+-'!I’!••0'•.!D'••'0,••&!89%,:$&;&< ...............................91 URSZULA CIERNIAK Bizancjum Rosji a rosyjskie pojmowanie bizantynizmu . 92 Russia’s Byzantium and the Russian Understanding of Byzantinism (Summary) .. 103 A-!B462'+•-!+&*!J••:•*!/••!&!,•••/ !/•+•')&•&!+-4!K46•'+•'••(-?!89%,:$&;&< . 104 PIOTR CHOMIK Z Bizancjum do Rzeczypospolitej. Metropolita kijowski Grzegorz Camblak (1415–1419) i jego działalność cerkiewna . 105 From Byzantium to the Polish Republic. Kiev Metropolitan Gregory Camblak (1415-1419) and His Activity in the Orthodox Church (Summary) ............................116 D1)!+-!B462'+•-!•+&'!1-$•'-@$•L-4•'•/ !I-•'-1-$•+%:•.!"!M&+,-1-$:+&*!+-4!I•7K-4!! N,&•),•-*!A•2(1$•/!8OPOQ–OPOR<!/••!&!%//$&••••+•/ !+-4!>,2•&!89%,:$&;&< . 116 MIROSŁAW P. KRUK Ikony w świątyniach rzymsko-katolickich dawnej Rzecz ypospolitej . 117 Icons in Roman Catholic Churches in the Former Polish Republic (Summary) . 131 "•!•%,7*!%•/)'%*!•+•*!,•(••-/•L-$•/7*!%//$&•:%*!+&*!1-$•'-@$•L-4•'•/ *!I-•'-1-$•+%:•*!! 89%,:$&;&< ................................................... 132 MAŁGORZATA BOROWSKA Korais a sprawa polska . 133 Korais and the Polish Cause (Summary) .....................................143 "!I-,• *!/••!+-!1-$•'•/)!6 +&(•!89%,:$&;&< .................................143 JACEK RASZEWSKI Polacy i powstanie greckie. Rekonesans . 144 Poles and the Greek Uprising. A Reconnaissance (Summary) . 150 "•!9-$•'-:!/••!&!•$$&'•/ !•1•'2•+••&.!D'••'0,••&!89%,:$&;&< ....................151 PIOTR CHMIEL Ukryte słowa? Powstanie greckie w świetle doniesień „Gazety Krakowskiej” z lat 1821–1830. 152 Hidden words? =e Greek Uprising as Reported in Gazeta Krakowska from 1821–1830 (Summary) ................................................... 169 I,4#7*!$7S%•*E!C!%$$&'•/ !%1•'2•+••&!41)!+-!#•*!+•'!>&(-••%4(2+•'!+&*! •••••• !"#$%•#$$ &•"'() "# !•+•!7+&!OTUO–OTVW!89%,:$&;&< .....................................169 TADEUSZ MATRASZEK Chios podobna do ognistego morza . Obraz powstania greckiego w „Gazecie Wielkiego Księstwa Poznańskiego” . 170 Chios Similar to a Burning Sea . =e Greek Uprising as Reported in Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego (Summary) ................................................180 Spis rzeczy 9 «C!Y:-*!••'!L2$••••!#$-•••(7'&».!C!%•/)'•!+&*!%$$&'•/ *!%1•'••+2•&*!•+&'! •••••• !"$%(*$ +•,-.(*$/(*'-%(*$%(*$Pozna0 !89%,:$&;&< .....................................181 WŁADYSŁAW SAWRYCKI Kultura antyczna w szkolnej edukacji romantyków . 182 Ancient Culture in the Education of Polish Romantics (Summary) . 200 "!•,3•:-*!1-$•+••()*!•+&'!•3-$•/ !%/1•:>%4•&!+•'!,-(•'+•/0'!89%,:$&;&< . 201 MARIA KALINOWSKA Romantyczni Spartanie i Majnoci. W kręgu filhellenizmu wielkich romantyków polskich. Rekonesans . 202 Romantic Spartans and Maniots. =e Philhellenism of the Great Polish Romantics. A Reconnaissance (Summary) .............................................225 J-(•'+•/-:!Z1•,+•2+%*!/••!M•'•2+%*.!Z+-!1$•:••-!+-4!#•$%$$&'••(-?!+•'!(%•2$•'!9-$•'0'! ,-(•'+•/0'.!D'••'0,••&!89%,:$&;&< ........................................225 MONIKA MIKUŁA Grecki i polski Korsarz