Nieuwe En Zeldzame Belgische Wantsen 11 (Hemiptera: Heteroptera)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Bulletin S.R.B.E.IK.B. V.E., 143 (2007) : 83-91 Nieuwe en zeldzame Belgische wantsen 11 (Hemiptera: Heteroptera) 1 B. AUKEMA , J.M. BRUER~ & G.M. VISKENs2 1 Zoologisch Museum, Afdeling Entomologie, Plantage Middenlaan 64, 1018 DH Amsterdam, Nederland (e mail: [email protected]) 2 Jan van Heelulaan 31, B-2050 Antwerpen ( e-mail: [email protected].) Abstract Salda muelleri (Saldidae), Corythucha ciliata (Tingidae ), Macrolophus rubi, Tupiocoris rhodo dendri, Psallus montanus (Miridae), Amphiareus obscuriceps (Anthocoridae) and Tritomegas sexma culatus (Cydnidae) are recorded for the first from Belgium. Additional records of Arocatus roeselii (Lygaeidae), Ochetostethus nanus (Cydnidae) and the invasive alien Nysius huttoni (Lygaeidae) are given. The latter is also recorded for the first time from France. Resume Saldula muelleri (Saldidae), Corytucha ciliata (Tingidae), Macrolophus rubi, Tupiocoris rhodo dendri, Psallus montanus (Miridae), Amphiareus obscuriceps (Anthocoridae) et Tritomegas sexma- ~ culatus (Cydnidae) sont signales pour la premiere fois en Belgique et de nouvelles stations sont a present connues pour Arocatus roeselii (Lygaeidae) et Ochetostethus nanus (Cydnidae) et pour 1' espece exotique envahissante Nysius huttoni (Lygaeidae). Cette demiere est aussi signalee pour la premiere fois de France. Samenvatting Saida muelleri (Saldidae ), Corythucha ciliata (Tingidae), Macrolophus rubi, Tupiocoris rhodo dendri, Psallus montanus (Miridae), Amphiareus obscuriceps (Anthocoridae) en Tritomegas sexma culatus (Cydnidae) worden voor het eerst uit Belgie vermeld, naast nieuwe vondsten van Arocatus roeselii (Lygaeidae), Ochetostethus nanus (Cydnidae) en de invasieve exoot Nysius huttoni (Lygaeidae ). De laatste wordt ook voor de eerste keer uit Franlcrijk vermeld. Inleiding Antwerpse Vereniging voor Entomologie; RMNH: Nationaal Natuurhistorisch Museum In deze bijdrage aan de faunistiek van de Naturalis, Leiden; ZMAN: Zoologisch Museum, Belgische wantsen worden de eerste vondsten Amsterdam. van Salda muelleri (Saldidae ), Corythucha cilia Belgische provincies: O.Vl.: Oost-Vlaanderen; la (Tingidae), Macrolophus rubi, Tupiocoris A.: Antwerpen; Br.: Vlaams Brabant; Bru.: Brus rhododendri, Psallus montanus (Miridae ), sel; Ht.: Henegouwen; Lg.: Luik; Lux.: Luxem Amphiareus obscuriceps (Anthocoridae) en burg. Tritomegas sexmaculatus (Cydnidae) vermeld, alsmede aanvullende vondsten van Arocatus Familie Saldidae roeselii (Lygaeidae) en Ochetostethus nanus Salda muelleri (Gmelin, 1790) (Cydnidae). Nieuwe vindplaatsen van de inva sieve exoot Nysius huttoni (Lygaeidae ), die ook Lg.: Hoge Venen, Elsenbom, Natuurreservaat Berger voor het eerst in Franlcrijk is waargenomen, venn (KB9900}, 25. VI.1996, 1c:! langs de worden in kaart gebracht. Schwartzbach, J. Constant. Gebruikte afkortingen voor collecties: KBlN: Het exemplaar dat door BAUGNEE et al. (2000) Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwe als Salda morio (Zetterstedt, 183 8) werd tenschappen, Brussel; KA VE: Koninklijke vermeld, behoort tot S. muelleri, een soort die Fig. 1. C01ythucha ciliata (Foto R. Kleukers, Leiden). niet eerder in Belgie werd waargenomen. De twee soorten lijken erg veel op elkaar. Salda muelleri is gemiddeld wat kleiner dan S. moria en de hemelyt_ra zijn ruwer . en minder sterk glanzend. S. moria heeft bovendien doorgaans een aantal lichte vlekken op het corium, waar S. muelleri zelden een enkele lichte vlek op het mesocorium heeft (COBBEN, 1960, 1985; PERICART, 1990). Salda muelleri heeft een eurosiberische verspreiding en komt voor van Ierland en Groot Brittannie tot in het verre oosten van Rusland. Ze komt over het algemeen minder noordelijk en meer naar het zuiden voor dan S. moria Fig. 2. Verspreiding van C01ythucha ciliata in Belgie (COBBEN, 1985). In West-Europa is ze zeldzaam tot zeer zeldzaam. Uit Nederland is ze bekend (ES9875), 1.1.2007, 5d'd', 9~ ~ onder schors van van de waddeneilanden Arneland en Terschelling plataan, J.M. Bruers & G. Viskens (KBIN); en Zeeuws-Vlaanderen (AUKEMA, 1989) en in Ekeren-Centrum (ES0082), 1.1.2007, I ~ onder Franlaijk zijn er onder andere oude vondsten in schors van plataan, J.M. Bruers & G. Viskens de omgeving van Lille en in de Vogezen (KBIN); Antwerpen-Linkeroever (ES9874), 24.111. (PERICART, 1990). Uit het aangrenzende deel van 2007, I d' onder schors van plataan, J. Bruers Duitsland meldt GONTHER (2002) haar van een (KBIN) en 15.IV.2007, 11 ~ op schors van piataan, enkele vi ndplaats in Rheinland-Pfalz. B. Aukema; Deume-Noord, Bosuii (FS0277), 10.1. Over de biologie van S. muelleri is weinig 2007, 1d', J.M. Bruers & G. Viskens (KBIN). bekend. Ze komt net als Salda littoralis zowel Bru.: Brussel, Leopold park (ES9533), l.III.2007, tangs de kust als op grotere hoogte in het binnen 1 ~. J. M.Bruers (KBIN). land voor en leeft waarschijnlijk eveneens van Corythucha ciliata (Fig. 1) is een van origine kadavers van andere insecten en overblijfselen Nearctische soort, die in 1964 voor het eerst in van andere dode dieren (PERICART, 1990). Europa in lta1ie werd ontdekt (SERVADEI, 1966) Volwassen dieren zijn gevangen vanjuni tot in en die haar areaal in Europa sindsdien gestaag September (SOUTWOOD & LESTON, 1959). heeft uitgebreid. HOFFMANN (2002) geeft een overzicht van de verspreiding tot dan toe. Ze Familie Tingidae komt voor in Belgie (Fig. 2), Bulgarije, K.roatie, Corytltucha ciliata (Say, 1832) Duitsland, Itali e, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Oostenrijk, Polen, Portugal, Zuid A: Antwerpen-Centrum, Ossemarkt (ES9875), 27- 28.XII.2006, tientallen onder schors van plataan, Rusland, Slovenie, Slowakije, Spanje, R. Kleukers (RMNH); Antwerpen-Noord, ltalienlei Zwitserland, en in Canada en de Verenigde o4 Staten. Nadien werd ze ook uit Engeland l858, maar volgens RIEGER & STRAUSS (1992) is (MALUMPHY & REm, 2006), Korea (CHUNG et dit niet terecht. al., 1996) en Japan (TOKIHIRO et al., 2003) Macrolophus rubi leeft langs bosranden en op gemeld. De meest noordelijke gepubliceerde kaalslagen in bossen op gewone braam (Rubus vindplaatsen op het vasteland van Eurbpa zijn fructicosus), vooral op de jonge twijgen en op de Parijs in Franlcrijk in 2000 (HOFFMANN, 2001) bloemen en de vruchten (GOSSNER & SCHUSTER, en Keulen in Duitsland in 2001 (HOFFMANN, 2005). M. pygmaeus leeft in de vrije natuur 2002). hoofdzakelijk op bosandoom (St(lchys sylvatica), Corythucha ciliata leeft monofaag op plataan maar soms ook op andere, doorgaans behaarde (Platanus occidentalis in Noord-Amerika en planten. Het laatste is vooral het geval in tuinen vooral P. orientalis en P. hispanica in Europa). en parken. De belangrijkste waardplanten Larven en adulten zuigen aan de onderzijde van worden opgesomd door MARTINEZ-CASCALES et het blad, waarbij opvallende gee1verkleurende al. (2006). Uitzonderlijk zijn de waamemingen zuigschade optreedt, die al van afstand is waar te in Baden-Wiirttemberg, waar M rubi juist nemen. Door de zuigactiviteit treedt vervroegde uitsluitend op bosandoom werd gevonden bladval op en verzwakken de bomen. In (HECKMANN & RIEGER, 2001 ). combinatie met schimmelinfecties kan dit zelfs Macrolophus-soorten zijn zoofytofaag en Ieiden tot het afsterven van bomen. prederen kleine insecten als bladluizen en De volwassen dieren overwinteren vanaf wittevliegen. De mediterrane M melanotoma (A. oktober geaggregeerd onder de schors van de Costa, 1853) wordt onder andere in Belgie en waardplant en zoeken in het -vomjaar het Nederland ingezet voor de bestrijding van de uitlopende blad weer op. De eieren worden aan wittevlieg Trialeurodes vaporariorum de onderzijde van de bladeren vastgekleefd en (Westwood, 1856) in kassen. komen na enkele weken uit. Er zijn Macrolophus rubi is bekend uit Groot waarschijnlijk twee generaties per jaar Brittannie, Frankrijk, Portugal, Duitsland, Polen, (PERICART, 1983). Tsjechie, Slowakije, Zuid-Rusland, Ukraine en Verspreiding vindt vooral passief plaats door Georgie (KERZHNER & JosiFOV, 1999; KMENT et de wind of door mensen en voertuigen, die onder al., 2003). In het aangrenzende deel van aangetaste bomen hebben vertoefd. Ook Duitsland zijn er recente vondsten in Nordrhein verspreiding met plantmateriaal vormt een Westfalen en Rheinland-Pfalz (HOFFMANN & belangrijke verspreidingsroute. hnport van jonge MELBER, 2003; GOSSNER & SCHUSTER, 2005) en boompjes uit Italie met Corythucha ciliata werd in Frankrijk zijn is ze bekend uit Bretagne en al in Nederland geconstateerd (AUKEMA, 1991 ), Seine-et-Mame (EHANNO, 1987). Er is een overigens zonder dat dit Ieidde tot vestiging, wat generatie per jaar en de eieren overwinteren. wel het geval was in Bedfordshire, Groot Adulten zijn aangetroffen van begin juni tot Brittannie (MALUMPHY & REID, 2006). begin augustus. Familie Miridae Tupiocoris rhododendri (Dolling, 1972) Macrolophus rubi Woodroffe, 1957 O.Vl.: Beveren, Hofter Saksen (ES8774), 8.VI.2007, lOo", 14~ en 1 nirnf op rododendron, J.M. Bruers Lg.: Teuven, Bovenste Bosch (GS0226), lO.VII. (KBIN). 2007, 3!i! geklopt van gewone braam, B. Aukema A.: Bonheide, Abdij Bethlehem (FS0853), 20.VI. (KBIN). 2007, 1 !i!, J.M. Bruers (KBIN); Brasschaat, Macrolophus rubi is nauw verwant aan de ook Peerdsbos (FS0483), 6.VI.2007, 2c!, 3!i!, J.M. in Belgie voorkomende Macrolophus pygmaeus Bruers (KBIN); Deurne, Ter Rivierenhof (Rambur, 1839). De morfologische verschillen (FS0275), IO.VI.2007, 2~, J.M. Bruers (KBIN); Schilde, Park (FS1077), 10.VI.2007, ld', 12!i!, zijn echter duidelijk en ook de waardplantkeuze J.M. Bruers (K.BIN); Schoten, Vordenstein is anders. Macrolophus rubi is duidelijke groter (FS0479),