A-I-R SANATORIUM DŹWIĘKU 2016 SOKOŁOWSKO I Wstęp I Intro II Boginie pozostają II Goddesses remain niezmienne unchanged III Upadek nagrywania III The fall of recording IV Artyści IV Artists 1. Martin Howse 1. Martin Howse 2. Mario de Vega 2. Mario de Vega 3. Alessandro Bosetti 3. Alessandro Bosetti 4. Stephen Cornford 4. Stephen Cornford 5. Valerio Tricoli 5. Valerio Tricoli 6. Olivia Block 6. Olivia Block 7. Michael Pisaro 7. Michael Pisaro 8. Keith Rowe 8. Keith Rowe I A-I-R Sanatorium I A-I-R Sanatorium Dźwięku Dźwięku Sokołowsko 2016 Sokołowsko 2016

To program rezydencji dla kompozytorów, improwizatorów A-I-R Sanatorium of Sound 2016 is a residence program for i artystów dźwiękowych mający na celu stworzenie platformy composers, improvisers and sound artists, creating a platform dla nowych form wyrazu współczesnej muzyki oraz szeroko for contemporary music and broadly understood sound art. rozumianej sztuki dźwięku. Jednym z celów programu A-I-R One of the program’s goals is to support new, creative curatorial Sanatorium Dźwięku 2016 jest wspieranie nowych, twórczych practices relating to the issue of sound and music, as well as kuratorskich praktyk odnoszących się do tematu dźwięku the search for meaning in the intersection of art and technol- i muzyki, a także poszukiwanie sensu na skrzyżowaniu sztuki ogy. The invited artists took part in two-week residencies in i technologii. Artyści zaproszeni do programu przeprowadzili Sokołowsko, the results of which (such as compositions, sound w Sokołowsku dwutygodniowe rezydencje, których skutki takie installations or theoretical works) were presented at the third jak kompozycje, instalacje dźwiękowe lub prace teoretyczne edition of the Sanatorium of Sound festival, held in Sokołowsko zostały zaprezentowane podczas trzeciej edycji festiwalu in August 2016. Sanatorium Dźwięku w 2016 roku. Artists invited to A-I-R Sanatorium of Sound 2016: Artyści zaproszeni do programu A-I-R Sanatorium Dźwięku Keith Rowe, Michael Pisaro, Olivia Block, Valerio Tricoli, Sokołowsko 2016: Keith Rowe, Michael Pisaro, Olivia Block, Alessandro Bosetti, Mario de Vega, Martin Howse, Stephen Valerio Tricoli, Alessandro Bosetti, Mario de Vega, Martin Cornford. Howse, Stephen Cornford. Curators of A-I-R Sanatorium Dźwięku Sokołowsko 2016: Kuratorzy programu A-I-R Sanatorium Dźwięku Zuzanna Fogtt, Gerard Lebik, Michał Libera. Sokołowsko 2016: Zuzanna Fogtt, Gerard Lebik, Michał Libera. The program was carried out within the framework of Artist- A-I-R Sanatorium Dźwięku Sokołowsko 2016 było realizowane in-Residence Programme A-i-R Wro, a part of the European w ramach Programu Rezydencji Artystycznych A-i-R Wro, bę- Capital European Capital of Culture Wroclaw 2016. dącego częścią Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Artist-in-Residence Programme A-i-R Wro was co-financed Program Rezydencji Artystycznych A-i-R Wro został dofinan- from the funds of the Ministry of Culture and National Heritage sowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. of Poland.

4 5 II Boginie pozostają II Goddesses remain niezmienne unchanged

Zadając proste pytanie o to, gdzie są gdzie są granice dzisiej- Posing simple questions: What are the limits of present-day szej muzyki, czy powstają jeszcze nowe gatunki, czy jeste- music? Are new genres still being created, or have we already śmy już tylko na etapie eklektycznych form mieszających reached the stage of eclectic forms merely mixing the past with przeszłość z teraźniejszością, hałas z piękną melodią, głos ze the present, noise with beautiful melody, voice with the scrape zgrzytem elektronicznego pudełka czy grające obiekty z kla- of electronic box or music-making objects with classical violin? sycznymi skrzypcami, odpowiedź będzie trudna i z pewnością The answers will be difficult and definitely equivocal, although niejednoznaczna, mimo iż wydaje się, że wszystko już było, że it seems that everything has already happened, that in the last w ostatnich dekadach awangardy i eksperymentów na tym decades of avant-garde and experiments in this field the explo- polu w zasadzie eksplorowanie nie ma już sensu. ration does not really make sense any more.

Artyści wybrani przeze mnie do programu rezydencyjnego The artists I have selected for the A-i-R Wro / A-I-R Sanatorium A-I-R Sanatorium Dźwięku 2016 są świetnym przykładem na Dźwięku 2016 residential programme are perfect examples to, że poszukiwania na polu muzyki nie mają jednak końca proving that search in the field of music is endless and that indi- i że indywidualna kreatywność jest w stanie przeciwstawić się vidual creativity can oppose pigeonholing, labelling and looking szufladkowaniu, określaniu i szukaniu za wszelką cenę rewolu- for revolutionary concepts at all costs. cyjnych koncepcji. After all, let’s not be under illusion that the goddesses remain Nie miejmy bowiem złudzeń, że boginie pozostają niezmienne: unchanged: improvisation, composition, sound installation are improwizacja, kompozycja, instalacja dźwiękowa, to trzy funda- the three foundations of contemporary music, three superior menty muzyki współczesnej, to trzy nadgatunki, niezmienne od categories, unchangeable since the beginning, like Greek can- zarania jak kanony greckie nadające arche zasady niedające ons providing arche with rules impossible to question. Individual się już nigdy podważyć. Indywidualne poszukiwania artystów searches of artists invited to the programme illustrate that it zaproszonych do programu są przykładem, że nie wyważając is possible to make music and sound art that can still surprise, otwartych drzwi można tworzyć muzykę i sztukę dźwięku, która amaze and move us without reinventing the wheel. ciągle nas będzie zaskakiwać, zachwycać i poruszać. During the residency in Sokołowsko, in their projects the artists Artyści podczas rezydencji w Sokołowsku w swoich projektach searched for new tools and investigated various non-musical poszukiwali nowych narzędzi, badali wiele niemuzycznych phenomena. And so, on one hand they tried scientific methods, zjawisk. Próbowali naukowych metod jak techniki molekularnej such as the technique of molecular and microwave qualities of i mikrofalowej właściwości energii cieplnej – wykorzystując thermal energy using friction and refraction of microwave ra- zjawiska tarcia i załamywania się promieniowania mikrofalowe- diation or explored paranormal experience by applying bizarre go czy paranormalnych doświadczeń, używając przedziwnych tools, such as a laser interferometer – an audio and light-based narzędzi jak interferometr laserowy – czyli aparatury świetl- apparatus for spirit detection. Then, they investigated local no-dźwiękowej do wykrywania duchów. Badali iron-rich soil as well as mining and excavation tutejszą bogatą w żelazo glebę oraz historię lo- history by carrying out a computer-based kalnych działań wydobywczych i wykopalisko- synthesis of sounds inspired by the sound of wych, przeprowadzając syntezę komputerową 6 the earth. On the other hand, they analysed 7 dźwięków inspirowanych odgłosami ziemi, analizowali archi- archives reaching the instructions from the pre-phonograph- wa docierając do instrukcji z przed-fonograficznego okresu ic period of sound recording or referring to the context of rejestracji dźwięku lub nawiązując do kontekstu medycznego medicine or sanatorium. And so Mario de Vega in collaboration czy sanatoryjnego. I tak Mario de Vega, współpracując ze swoją with his partner Marcelina Wellmer have created a series of partnerką Marceliną Wellmer, stworzył serię rzeźb dźwięko- sound sculptures, work of Martin Howse has resulted in hours wych, Martin Howse pozostawił godziny nagrań z detekcji du- of recordings made during spirit detection in the building of the chów w budynku dawnego Sanatorium Brehmera; Alessandro former Brehmer Sanatorium, Alessandro Bosetti has created Bosetti stworzył piękną operę radiową The Notebooks a beautiful radio opera The Notebooks, inspired by the notes inspirowaną notatkami Leoša Janáčeka, Stephen Cornford by Leoš Janáček, Stephen Cornford has continued his work kontynuował swoją pracę nad instalacją pt. Migration – od- on the installation Migration, the form of which refers to mass wołującej się w swojej formie do masowych migracji ptaków migration of birds and insects, Valerio Tricoli has prepared i owadów, Valerio Tricoli przygotował kameralną operę na pod- a chamber opera based on diaries of one of the most important stawie pamiętników jednej z najważniejszych postaci muzyki personas of the 20th century music, a creator of concrete mu- XX wieku, twórcy muzyki konkretnej, Pierre’a Schaeffera, Olivia sic – Pierre Schaeffer, Olivia Block has made a sound installa- Block stworzyła instalację dźwiękową powiązaną z prze- tion related to the space of the former Dr Brehmer sanatorium’s strzenią budynku dawnego sanatorium dr Brehmera, Michael building; Michael Pisaro has written a new composition for Pisaro napisał nową kompozycję na skład muzyków będą- musicians participating in the Sanatorium of Sound Festival cych częścią festiwalu Sanatorium Dźwięku 2016, Keith Rowe 2016, Keith Rowe together with Gerard Lebik have continued wraz z Gerardem Lebikiem kontynuowali współpracę nad Dry the collaboration on Dry Mountain – a project on the border of Mountine – projektem na pograniczu sztuk wizualnych oraz visual arts and sound. dźwięku. The main idea of the residential programme A-I-R Sanatorium Główną ideą programu rezydencyjnego A-I-R Sanatorium Dźwięku 2016 was to confront composers, improvisers and Dźwięku 2016 było zderzenie w jednym zestawie kompozyto- sound artists and to prove that sound is always a vibration of rów, improwizatorów oraz artystów dźwiękowych i udowodnie- air and that it depends on us if we expose it as a manifestation nie że dźwięk jest zawsze wibracją powietrza i to od nas zależy, of art and culture. Then, asking numerous questions: Is mu- czy zdemaskujemy ją jako przejaw kultury i sztuki. Zadając sic merely a sound? When can sound be called music? From następnie wiele pytań: Czy muzyka jest tylko dźwiękiem lub which moment does the acoustic phenomenon that creates air kiedy dźwięk może być nazwany muzyką, od którego momentu vibration become an element of our unconscious perception? zjawisko akustyczne wywołujące drganie powietrza w ośrodku At which moment does the unknowing perception enter the staje się elementem naszej nieświadomej percepcji, w którym state of conscious listening or hearing? The works of our artists momencie nieuświadomiona percepcja przechodzi w stan provided us with many challenging and equivocal answers to świadomego słuchania, a może słyszenia? Poprzez dzieła these issues, thus proving that the art of sound will remain the naszych artystów dostaliśmy wiele nieoczywistych i niejedno- most ephemeral and ever evolving field of our activities. znacznych odpowiedzi na te wątpliwości, potwierdzając tym samym, że sztuka dźwięku pozostanie najbardziej efemeryczną Gerard Lebik, Zuzanna Fogtt, Sokołowsko 2016 i ciągle ewoluującą dziedziną naszej aktywności.

Gerard Lebik, Zuzanna Fogtt, Sokołowsko 2016 8 9 III Upadek nagrywania III The fall of recording

Nie chcę umierać. Chcę żyć. Kilka nut zapisanych zgrzeb- I don’t want to die. I want to live. Several notes placed neatly on nie na pięciolinii, właściwie krótka melodia, słowa zostające musical staff, a pretty short melody, catchy lyrics, you may say, w pamięci, skromne wprowadzenie od kompozytora – wszystko and a short introduction from a composer – all of this together to tworzy razem prawie piosenkę. Ale pomimo tego, że została forms almost a song. But the song, written down on 26th of ona zapisana 26 lutego 1903 roku przez czeskiego kompozy- February 1903 by a Czech composer Leoš Janáček bears a dif- tora Leoša Janáčka, nie on jest jej autorem. On sam był tego ferent authorship than his own; he himself was nothing more dnia co najwyżej urządzeniem, które zarejestrowało nieumyślną but a recording device for an unintentional song of his dying piosenkę autorstwa jego umierającej właśnie córki, Olgi. To były daughter, Olga. These were her last words, and the last melody, jej ostatnie słowa przed śmiercią, niemal łabędzia pieśń zaadre- uttered in bed just before she passed away; almost a swan song sowana do ojca czuwającego na jej łożem, ale także do czło- addressed to her father sitting by the bed but also to a man wieka owładniętego obsesją znikających melodii otaczającej obsessed by the disappearing melodies of everyday life. Words, go rzeczywistości. Słowa, szmery, krzyki, zwierzęta i drzwi, noises, screams, animals and doors, hundreds of different birds setki rozmaitych ptaków i psów, a wreszcie i jego umierająca and dogs and finally also his dying daughter found their ways to córka znalazły swą drogę na strony jego zeszytów przez język form short songs in his notebooks via the language of music no- muzycznej notacji. Czego dowiadujemy się z nich na temat jej tation. So what do we know from them about the final expres- ostatniego tchnienia? Wszystko jest zapisane, na pięciolinii. Być sion of his daughter? It’s all there, on the staff. Perhaps a song, może piosenka, a jeśli tak, to faktycznie łabędzia, z pewnością and if so, definitely of swan kind, a document or a memoir but dokument, wspomnienie, ale także emblemat całego mitu na- also an emblem of the entire myth of recording media – a song grywania – piosenka wzięta z umierania i piosenka o umieraniu made of dying and about dying or, in other words, a recorded czy też, innymi słowy, nagrana piosenka o nagrywaniu. song about recording.

Mit (czy też historia, jeśli wolicie) nagrywania pełen jest zwłok, The myth – or history, if you like – of recording is full of dead choćby Olgi. Jest wśród nich także anonimowa dziewczynka, bodies, not unlike Olga. There is this anonymous screaming girl której krzyk na papierze za pomocą swego fonoautografu in the wriggling lines on paper captured by Édouard-Léon Scott zarejestrował Édouard-Léon Scott de Martinville. Jest Adolf de Martinville’s phonoautograph. There is Adolf Hitler emerging Hitler wynurzający się z szumów taśm w kolekcji Friedricha from noises on magnetic tapes in the collection of Electronic Jürgensona – tych, które ujawniają zjawisko głosu elektronicz- Voice Phenomena founding figure, Friedrich Jürgenson. There nego. Jest też nieznany żołnierz z Salwadoru, którego grzebie is an unknown Salvadoran soldier at the very moment of being jego własny syn wydając swój niezapomniany lament nagrany buried by his son and accompanied by the little boy’s lament przez Boba Ostertaga. Są setki osób, które same nie potra- in the field recordings of Bob Ostertag. There are sounds of fiły zidentyfikować swoich głosów nagranych na woskowych countless people who were not able to recognize their voices walcach. Nie wspominając o całym klubie 27, który znajduje while listening to them played back from the wax cylinders. Not się na waszych taśmach, winylach, płytach kompaktowych, to mention the entire 27 Club on your tapes, vinyls and CDs, komputerach czy serwerach, na których jest też pewnie ktoś on your computers or servers, perhaps, there is also someone kogo znacie, ktoś z waszej rodziny, dziadek albo jego ciotka, you actually know, someone whose voice you heard live, your których kiedyś słuchaliście na spotkaniu grandfather or his aunt, captured on reel-to- rodzinnym, albo właśnie nie słuchaliście nigdy, reel or magnetic tape, perhaps you have heard bo wcale nie jest łatwo odnaleźć ich nagrania those tapes, or perhaps you have not, perhaps w gigantycznym i amorficznym archiwum you never came across them in this amorphic obejmującym zbiory Biblioteki Kongresu, 10 grand archive of recorded sounds spreading 11 ale i miliony obiektów z zaśmieconych poddaszy i przepełnio- out from Library of Congress to run down attics and overfilled nych komputerów na całym świecie. computers all over the planet.

Cała historia mitu nagrywania, od jego najwcześniejszych The entire history of this myth of recording, from its earliest przejawów do dziś, oscyluje wokół śmierci, a cały dyskurs, beginnings until now, oscillates around death and the whole który na nim narósł, jest dyskursem funeralnym. Są tacy, discourse developed around it is a funeral discourse. Some say którzy twierdzą, że nagrywanie pozbawiło nas możliwości that recording has deprived us of the possibility to really experi- doświadczenia muzyki na żywo. Nigdy już – twierdzą oni – nie ence live music. Never again – they claim – will we hear the mu- usłyszymy muzyki tak jak słyszeli ją ludzie dwieście lat temu, sic the way people two hundred years ago did, as every voice bo każdy głos, który jest wypowiadany w naszym towarzystwie, pronounced in our presence, as any other sound, is haunted by podobnie jak i każdy inny dźwięk, nawiedzany jest przerażającą the frightening possibility of being recorded, stored and – what skądinąd możliwością tego, iż będzie nagrany, będzie przecho- is worse – used against us. We know this from history of tapping wywany i co gorsza – może być użyty przeciwko nam. Wiemy and should not delude ourselves that any word we say can dis- to z historii podsłuchów i nie możemy się łudzić, że jakiekolwiek appear or be innocent. According to others, dead bodies have słowo przez nas wypowiedziane może zniknąć i być niewinne. democratized and globalized music and our hearing. We know Zdaniem innych, wszystkie zwłoki obecne w znanych nam Beethoven’s music even if we have never visited Philharmonie. nośnikach zdemokratyzowały i zglobalizowały muzykę i nasze We know what Javanese gamelan sounds like without going to słuchanie. Możemy znać Beethovena nie będąc nigdy w filhar- Indonesia. But no matter which version of the myth is current- monii. Możemy znać brzmienie gamelanu nigdy nie fatygując ly dominating – the fear of death or a sort of a never-ending się do Indonezji. Bez względu na to, która z tych wersji mitu Halloween celebration – what connects them is the presump- akurat przeważa – strach przed śmiercią czy swego rodzaju tion that recorded sounds are irretrievably dead, taken out of niekończące się Halloween – to, co je łączy, to przekonanie, their live context and deprived of their original setting. This is że zarejestrowane dźwięki są bezpowrotnie martwe, wyjęte what recording was supposed to change. This is what hap- z ich kontekstu i pozbawione swego wyjściowego środowiska. pened in the 19th century – a fundamental and irreversible To właśnie miało zmienić nagrywanie. To właśnie dał muzyce change in music and hearing brought about by a phonograph. i słuchaniu XIX wiek – fundamentalną i nieodwracalną zmianę, która nadeszła wraz z fonografem. There is one element missing in this myth or perhaps one corpse which is never there. It is the corpse of recording itself. Brakuje na tym cmentarzu nagrywania miejsca tylko na jeden This lack is crucial to the very foundation of the myth. If record- grób i jest to grób samego nagrywania. Na tym faktycznie ing changed the music so drastically and irreversibly, it is be- opiera się cały mit. Jeśli nagrywanie zmieniło muzykę i słucha- cause the death of recording itself has never been thought of or nie tak drastycznie i nieodwracalnie, to właśnie dlatego, że nikt imagined. If we believe the recording has changed everything, nie myśli nawet o tym, że samo nagrywanie może się skończyć, we do so because we believe it has arrived for good, it will stay że może całkiem dosłownie umrzeć, zostać pogrzebane i za- and never die. pomniane i że ono samo może mieć swoje ostatnie dni i swoje własne łabędzie pieśni. Now let’s think differently for a moment. Let’s think of recording, not as a mythical dream of preserving sound come true, but Pomyślmy więc inaczej przez moment. Pomyślmy o nagrywa- rather as a historical incident, coincidence, dead end street or niu nie jako mitycznym wypełnieniu marzenia o zatrzymaniu even a side effect. A phenomenon which origins can be traced dźwięku, ale raczej jak o historycznym incydencie, przypadku, back in time, with has its own genealogy, its own attack, and może nawet krótkotrwałym wykolejeniu, ślepej uliczce czy skut- peak, decay, sustain and release. Think of now, think of the ku ubocznym. Pomyślmy o nim jak o zjawisku, early 21st century as the beginning of its last które ma swoją genezę i genealogię, które ma phase – not as decay but release. Let’s con- swój atak i szczyt, opadanie, podtrzymanie sider recording not as a teleological process, i wreszcie wybrzmienie końcowe. Pomyślmy, 12 but rather a brief moment, a short chapter in 13 że może XXI wiek jest początkiem tej ostatniej fazy, nie opada- the whole history of sound and hearing. One that we are about nia nawet, ale właśnie wybrzmienia. Pomyślmy o nagrywaniu, to finish reading and soon we will be able to move on to the nie jak o teleologicznym procesie, ale raczej krótkim momen- next one. Already now, we are fed up with all of this a bit, with cie, niedługim rozdziale w historii muzyki i słuchania, rozdziale, all these ubiquitous recordings, tappings, archives. Redundant który właśnie kończymy czytać i już niebawem będziemy mogli and overwhelming, they create confusion instead of solving przejść do rozdziału kolejnego. Już teraz przecież mamy tego problems or expanding our knowledge. wszystkiego trochę dość, tych wszędobylskich nagrań, podsłu- chów, archiwów, redundantnych i niemożliwych do ogarnięcia, There are good reasons to think this way. First – there are które bardziej, niż rozwiązywać nasze problemy i poszerzać historical reasons. None of the great inventors or innovators naszą wiedzę, wprowadzają zamieszanie. of recording media, be it Scott de Martinville, Thomas Edison, Dziga Vertov or Pierre Schaeffer was interested in the very pos- Istnieją dobre powody, by tak właśnie myśleć. Po pierwsze sibility to record, preserve and store sound. Even if all of them – powody historyczne. Żaden z wielkich wynalazców i inno- are considered godfathers of the new technology. None of them watorów w dziedzinie nagrywania, ani Scott de Martinville was imagining an archive and none of them wanted to become ani Thomas Edison ani Dziga Vertov ani Pierre Schaeffer nie a librarian. In his diaries from 1948, Pierre Schaeffer, when im- byli zainteresowani samym faktem możliwości nagrywania, agining music concrete, did not start with the idea of recording. zatrzymania i przechowywania dźwięku. Żaden z nich nie chciał The other way around – recording came as an incidental or archiwum i żaden z nich z pewnością nie chciał zostać biblio- handy but at the same time disappointing solution to problems tekarzem. Kiedy na wiosnę 1948 roku Pierre Schaeffer fanta- otherwise unsolvable. On his way to music concrete, Schaeffer, zjował na temat muzyki konkretnej, wcale nie opierał się na idei not unlike his avant-garde predecessors, was aiming at a sam- nagrywania, tak silnie dziś z nią kojarzoną. Wręcz przeciwnie. pler triggering everyday sounds in real time. He called it the Jak widać w jego dziennikach, nagrywanie pojawiło się jako most general piano possible. Or noise piano. An instrument poręczny, ale i rozczarowujący sposób rozwiązania problemów, which would make it possible to orchestrate or play or conduct których wówczas inaczej rozwiązać nie potrafił. Zwieńczeniem the concrete sounds rather than store them. Technologically drogi do muzyki konkretnej nie miała być biblioteka nagrań, speaking – it was impossible in 1948 and only because of that, ale raczej sampler bez karty pamięci – sampler, który pozwalał- he came up with a solution of using recorded sounds. To bypass by na komponowanie czy granie czy dyrygowanie prawdziwymi the problem he couldn’t solve. The thing is: we can do it today. dźwiękami dziejącymi się w czasie rzeczywistym. Schaeffer We don’t need the tape with recorded sounds. nazywał taki instrument najbardziej ogólnym fortepianem. Czasem fortepianem-odgłosem. Instrumentem, który umoż- If we go back to godfathers of recordings, we can see that liwiałby granie dźwiękami życia codziennego, a nie ich nagry- the recorded sound was usually a mediocre compromise to wanie. W roku 1948 pomysł ten był niemożliwy do realizacji the ideas they had. Hence, another set of reasons to believe i stąd – wyłącznie jako obejście problemu, którego nie można recording will soon come to an end. These are mostly technical było rozwiązać inaczej – pojawiły się nagrania. Tylko, że to było reasons. They seem to be both more in line with the initial ideas w roku 1948. Prawie siedemdziesiąt lat temu. Dziś możemy wła- and completely against the path it took over the last hundred ściwie zrobić to, o czym marzył Schaeffer. I nie potrzebujemy years. We know the speaking pianos of Peter Ablinger; we have do tego nagrywania. the foleys and the vocal ensembles imitating field recordings; we know more literary and sensitive forms of recording of Rekonstruując zamierzenia, fantazje, cele i ambicje fundato- sounds than just capturing them; we now have the extended rów nagrywania, poznając także miejsce, które znajduje w nich instrumental techniques and the universal instruments are nagrywanie będąc częściej niż rzadziej zgniłym kompromisem, reachable; we came up with streaming methods and online docieramy także do drugiej grupy argumentów mixing and we imagined that records can be za tym, iż jest ono na ostatnim zakręcie. Są nothing more but just scores. With all that at to argumenty techniczne. Od czasu powstania hand, it is probably a high time to create an an- fonografii, rzeczywistość techniczna zmieniła 14 swer to an overwhelming crisis of recordings’ 15 się znacznie bardziej drastycznie, niż filozofia nagrywania. Co nostalgia, retromania and hauntology of the archives – an ontol- byłoby, gdyby Schaeffer wiedział o mówiących fortepianach ogy of new realism in place of the ontology of representation. Petera Ablingera? Co, gdyby wiedział o artystach imitujących dźwięki do filmów, o grupach wokalnych, które wykonują pieśni Because the myth triggered by Olga Janáček was also con- ptaków, co – gdyby przemyślał bardziej wrażliwe sposoby necting one more element to this already rich constellation. rejestracji dźwięku, co – gdyby znał rozszerzone techniki The recorded sound became an object that meant more then instrumentalne i wokalne, co – gdyby wyobrażał sobie swój the singular uttering that was presented just for a handful of najbardziej ogólny fortepian znając techniki streamingu i mik- ears. The voice became a language of another sort, the one sowania online? Może gdyby on i ci, którzy współtworzyli dys- that brings meaning by the sole possibility of repetition. Thus kurs o nagrywaniu, znali te wszystkie zjawiska, uniknęlibyśmy the world of objects seen by chance by Schaeffer is a place of męczącej nostalgii za oryginałem i innych retromanii i haun- everlasting meaning and the terrible truth is that for this reason tologii. Może nagrywanie dałoby nam podstawy do ontologii reduced listening and unintentional ear is impossible. The nowego realizmu a nie wskoczyło na pozycję starej ontologii recording means organizing and ‘saving from oblivion’ because reprezentacji. the heard sound is worth something, has a potential to be of value. The world opened by this act is a world of signs, that will W przejawie tego mitu nagrywania, którego można się doszu- always bear the guilt of the necessity of having a meaning. kać w historii Olgi Janáčkowej, jest jeszcze jeden element w tej całkiem już bogatej konstelacji. Sam fakt nagrania dźwięku do- The Fall of Recording is nothing but a cloud of interests, obser- daje niejako znaczenie do pojedynczego dźwięku słyszalnego vations and speculations we share with musicians, scholars, dla kilku par uszu. Przez fakt jego nagrania, pojedynczy dźwięk critics and curators. It is an ongoing irregular research and staje się poniekąd językiem, który czerpie swą siłę z samego a number of conversations, fantasies, ideas on paper, hints faktu możliwości jego powtarzania. Świat dźwięku, który powo- for possible music commissions and unresolved paradoxes. łał do życia Schaeffer nagrywając swoje obiekty, jest więc świa- This cloud is now reaching its first incarnation at Sanatorium tem skazanym na znaczenie i to skazanym tylko dlatego, że są of Sound in Sokołowsko with a few (hard to count them, really) to obiekty nagrane. To dlatego przecież jego idea zredukowa- concerts and a lecture, all aiming at complicating and differen- nego słyszenia i ucha pozbawionego intencji była od początku tiating the history of recordings. Because this is what usually paradoksalna i niemożliwa do urzeczywistnienia. Nagrywanie happens at the end of a chapter followed by next ones. to organizacja i coś, co tak często określa się mianem ocalenia od zapomnienia – ocalenia a więc oszczędzenia czegoś, zaosz- Alessandro Bosetti came to Sokołowsko with a premiere of czędzenia wręcz, ponieważ to właśnie ten ekonomiczny wymiar a new piece based on his Janáček research. Already in his Ars nagrywania nadaje mu wartość. Ten świat jest światem znaków Acustica winning piece The Notebooks, he was dealing with noszących jarzmo bycia skazanymi na znaczenie. dozens of melodies written down by the composer in his note- books which work like an early device for field recording. Upadek nagrywania to nic innego niż chmura zainteresowań, obserwacji czy spekulacji, które dzielimy z muzykami, akade- Keith Rowe’s Dry Mountain project originated in Sokołowsko in mikami, krytykami i kuratorami. To z jednej strony nieregularny 2015 and consists in a painterly, rather than literary, approach research, a z drugiej po prostu rozmowy, fantazje, pomysły to sound recording. A short improvisational piece of music re- spisane na kartkach papieru, intuicje co do zamówień muzycz- corded together with Gerard Lebik served as a reference point nych czy nierozwiązane paradoksy. Ta chmura przybiera teraz for four visual artists commissioned to score it. These scores swoje pierwsze oblicze w skromnym wieczorze na festiwalu were simultaneously performed by four different duos. Sanatorium Dźwięku, na który składa się kilka (trudno je zliczyć) koncertów i wykład, których celem jest dodat- Finally, Valerio Tricoli’s premiere deals directly kowe skomplikowanie i zróżnicowanie historii with the aforementioned diaries of Schaeffer. nagrywania, jak to się zwykle dzieje pod koniec Taking his memoir of 1948 as a sort of rozdziałów, po których następują kolejne. 16 17 Alessandro Bosetti przyjechał do Sokołowska z premierą swo- guideline through the piece, he prepared a hybrid performance jego kolejnego utworu na podstawie researchu poświęconego based on Schaeffer’s notes, recordings of sound objects and Janáčkowi. Już w poprzednim utworze, który zwyciężył w kon- his voice. The polemic whole was both the fulfillment and at the kursie Ars Acustica, The Notebooks, pracował z dziesiątkami same time a clear negation of the postulates set forth by the melodii zapisanych w notatnikach kompozytora, które działają creator of concrete music. niczym wczesne urządzenie do nagrywania terenowego. Michał Libera, Daniel Muzyczuk Dry Mountain Keitha Rowe’a to projekt, który zapoczątkowany został w Sokołowsku w roku 2015 i stanowi nie tyle literackie, ile malarskie podejście do rejestracji dźwięku. Krótka improwi- zacja, którą nagrał z Gerardem Lebikiem, posłużyła czterem artystom wizualnym do przygotowania czterech wersji partytu- ry tego samego nagrania. Partytury te zostały wykonane przez cztery różne duety w tym samym czasie.

Wreszcie premiera Valerio Tricoliego – odnosi się ona bezpośrednio do wspominanych wcześniej dzienników Pierre’a Schaeffera z 1948 roku. Ten hybrydowy performance oparty był na jego zapiskach, a także nagraniach obiektów dźwiękowych i głosu Schaeffera. Stworzył on polemiczną całość, która równocześnie była realizacją postulatów twórcy muzyki konkretnej jak i ich jawnym zaprzeczeniem.

Michał Libera, Daniel Muzyczuk

18 19 20 22 22 23 24 25 Martin Howse Terra Muta [0] Martin Howse Terra Muta [0]

Martin Howse to artysta Odgłosem wydobywającym się z ziemi, Terra Muta [0] Martin Howse is a sound artist Terra Muta[0] performs a giving of voice literally to the dźwiękowy i teoretyk. Ukończył pobudza do życia jej organizmy. Stworzenia, takie jak and theorist. He completed his silent earth, to the already voiced crow and to the silent studia w zakresie sztuk wizu- studies in visual art at Goldsmiths alnych na Goldsmiths College wrona czy dżdżownica, wysyłają, a następnie odbierają jej College in London. He is occupied and darkened earth worm. These two creatures send and w Londynie. Do swoich działań sygnały. W tym wszystkim widać wpływ naturalnego pro- with an artistic investigation then receive material voice from the earth. This reflects stosuje niestandardowy software cesu destrukcji i odrodzenia w sensie fizycznym i mitycz- of the links between the earth influence of the natural processes of destruction and oraz moduły do generowania nym (etapy Nigredo – czernienie, umieranie, rozpad oraz (geophysical phenomena), rebirth, in material and metaphorical sense (stages of i przetwarzania danych/kodów. software and the human psyche Bada związki między fenome- Albedo – bielenie, oczyszczenie). (psychogeophysics). By develop- Nigedo – blackening, dying, decay, and Albedo – whiten- nami geofizycznymi, technolo- Performance ten to połączenie prądów ziemskich (tellu- ing concepts referring to animism ing, purification). gią cyfrową i ludzką psychiką, rowych) i zjawisk atmosferycznych z gadatliwością, ale and situationism, Martin Howse During a performance, which unites deep earth (telluric) opracowując szereg koncepcji też delikatnością głosu wrony. Zarówno głos (fizyczne explores the rich links between currents and atmospheric signals with vocal beak and odwołujących się do animizmu substance or materials and i sytuacjonizmu. medium wymowy lub „nonsensu”), jak i to, co dźwięczne execution or protocol, excavating tongue fragility, both voice (material carrier for meaning (wspomniany „nonsens”) pozyskiwane były bezpośrednio issues of visibility and of hiding or for nonsense), and the voiced (this non-sense) are de- W latach 1998–2005 przewodził z ziemi za pomocą niestandardowych narzędzi programo- within the world. rived directly from the earth using custom software tools, grupie ap zajmującej się nowymi wych, elektroniki i symulacji fizycznej. material electronics, and physical simulation analogues. technologiami, a w szczególności From 1998 to 2005 he was direc- wykorzystaniem elektronicznych tor of ap, a software performance odpadów, co przyczyniło się Moje działania podczas rezydencji w Sokołowsku skon- group working with electronic My work during the Sokolowsko residency was focused wzrostu zainteresowani estetyką centrowane były na głównych zagadnieniach moich ba- waste, and pioneering an early on the primary concerns of my artistic research in explo- glitch. Jego praca ap201 otrzyma- dań artystycznych, poszukiwań powiązań pomiędzy approach to digital glitch.In 2005 ring the connections between technology and materiality; ła pierwszą nagrodę w konkursie his work ap0201 received first VIDA 8.0 Art & Artificial Life technologią i materią, a konkretniej powiązań pomiędzy prize within the Art & Artificial more specifically in examining what the earth (considered (2005 r.). W ostatniej dekadzie ziemią (rozumianą jako skomplikowana, żywa struktura Life competition VIDA 8.0. For as complex living and geophysical structure) might have aktywnie uczestniczył w progra- geofizyczna) a infrastrukturą przetwarzania i komunikacji. the last ten years, he has initiated to do with computation and communications infrastruc- mach laboratoryjnych, wykładał, Badania w Sokołowsku biegły dwutorowo: po pierwsze, numerous open-laboratory ture. At Sokolowsko this research was considered in two publikował i występował na całym style projects and performed, świecie. Mieszka w Londynie zbadałem tutejszą bogatą w żelazo glebę oraz historię published, lectured and exhibited directions: firstly within small studies of the local iron-rich i Berlinie. lokalnych działań wydobywczych i wykopaliskowych diversely. He lives in London and earth and some research into local mining / excavatio- (Kowary), po drugie, przeprowadziłem syntezę kom- Berlin. nal histories (Kowary), secondly the computer synthesis puterową dźwięków inspirowanych odgłosami ziemi. of artificial earth-influenced voices. The abandoned Opuszczone sanatorium dra Brehmera w Sokołowsku Brehmer sanitorium at Sokolowsko also presented a fine dało mi także świetną okazję do rozbudowy aparatu- opportunity to develop further an audio and light-based ry świetlno-dźwiękowej do tzw. wykrywania duchów. apparatus for so-called spirit detection. With the colla- Wspólnie z Gerardem Lebikiem stworzyliśmy instalację boration of Gerard Lebik a light / laser interferometer bazującą na interferometrze laserowym. Urządzenie installation set-up was left running (and audio and images działało przez dwie noce w sali dawnego sanatorium recorded) for two nights in the old sanitorium hall. The zapisując obraz i dźwięk. Wyniki tych badań być może results of this investigation will perhaps form the basis będą w przyszłości podstawą do wydania nagrania audio. of a future audio release. The residency at Sokolowsko Rezydencja w Sokołowsku pozwoliła na przeprowadze- allowed for a short, well-supported and focused research nie krótkich, ale dobrze wspartych i skoncentrowanych period on these topics, and further exploration of local działań badawczych w zakresie wspomnianych kwestii. geology and mineral extraction history will provide the Dodatkowo, poszukiwania w obrębie tutejszej geologii i hi- basis for future work in this area. storii wydobycia minerałów mogą być podstawą do dal- szych działań na tym obszarze. 26 27 28 29 Mario De Vega Phase Disorder Mario de Vega Phase Disorder

Mario de Vega (urodzony w 1979 Phase Disorder stanowi serię rzeźb i narracji audiowi- Mario de Vega (born in Mexico Phase Disorder presents itself as a series of sculptures w Meksyku) tworzy instalacje zualnych z wykorzystaniem materiałów naturalnych City, 1979) works with site-specif- and audio-visual narrations based on the juxtaposition of site-specific, rzeźby oraz dźwię- ic installations, sculpture, audio kowe dokumentacje zjawisk i syntetycznych. documentation of ephemeral natural and synthetic materials. efemerycznych. Wykorzystując Dzięki wykorzystaniu techniki molekularnej i mikrofalowej, interventions. Using different Through molecular irritation with microwave technology, różne środki i techniki, de właściwości energii cieplnej i dźwięku, zjawisk psychoaku- tools, he explores the phenome- thermal energy, concrete sound, psychoacoustic phe- Vega bada zjawisko awarii, luk stycznych i niejednoznaczności wizualnej jako elementów non of failure, software security nomena, and visual ambiguity as primal elements, the w zabezpieczeniu oprogramo- gaps and simulation. His works wania i symulacji. Jego prace składowych, proces twórczy oparty został na zaburze- have been exhibited throughout production process was based on the molecular disor- wystawiano w Meksyku, USA, niu molekularnym wynikłym z interakcji z materiałami Mexico, USA, Canada, South der of non-conductive and conductive materials, using Kanadzie, Afryce Południowej, nieprzewodzącymi i przewodzącymi przeprowadzonej Africa, India, Russia, Japan and microwaves refraction and friction. In doing so, microwave Indiach i Rosji. Mieszka i pracuje z wykorzystaniem zjawiska tarcia i załamywania się pro- around Europe. He works and technology was applied as a tool to modify the physical w Berlinie i w Meksyku. lives in Berlin and Mexico City. mieniowania mikrofalowego. W ten sposób, technologia structure of materials through a speculative approach. Marcelina Wellmer (urodzona mikrofalowa stała się narzędziem modyfikacji fizycznej Marcelina Wellmer (born The whole process and obtained results was photo- w 1975 r. w Polsce) struktury materiałów. Cały proces oraz jego efekt końco- in Poland, 1975) works with graphed and treated with digital media to produce moving pracuje na styku sztuk wideo, wy został udokumentowany fotograficznie i zdigitalizowa- video, installation and painting, images with fragmented narratives, afterwards exhibited instalacji i malarstwa, zgłębiając exploring symbiotic relations symbiotyczną relację pomię- ny w celu stworzenia ruchomych obrazów opatrzonych between humans and interfaces as an audio-visual performance. dzy człowiekiem a interfejsem narracją, a ostatecznie przedstawiony szerszej publiczno- of information exchange and During the residency, the duo was focused on the explo- kanałów komunikacji i media- ści w formie audio-wizualnego performance. media, crossing borders between ration of acoustic phenomena in Sokołowsko through mi. W swoich poszukiwaniach Podczas rezydencji duet koncertował się na poszukiwaniu analogue and digital tools. recording techniques based on inverse engineering ap- przekracza granicę pomiędzy Wellmer reuses lost and recov- narzędziami cyfrowymi i analo- zjawisk akustycznych w Sokołowsku. Artyści wykorzy- ered data files and IT hardware, proaches and the modification of materials found on site, gowymi. Wellmer wykorzystuje stali techniki nagraniowe oparte na metodzie inżynierii investigating erroneous process producing a body of work for a series of sculptures and utracone i odzyskane dane odwrotnej oraz zajęli się modyfikacją materiałów zasta- of encoding and decoding an audio-visual performance as a technique to extend the oraz oprogramowanie IT, badając nych na miejscu w celu zebrania tworzywa na serię rzeźb messages. Her work has been ex- potential of the process in which the process itself was proces kodowania i dekodowania hibited around Europe, Australia, wiadomości. Jej prace wystawia- i występ audio-wideo. W rezultacie, proces twórczy stał Canada, USA and Japan. She exposed as artistic output. no w Europie, Australii, Kanadzie, się równoważnym elementem końcowego dzieła. works and lives in Berlin. The first part of the work aimed at producing a series of USA Japonii. Obecnie mieszka Pierwsza część procesu skupiła się na produkcji serii sculptures created by the molecular irritation of assorted i pracuje w Berlinie. rzeźb. Powstały one poprzez podrażnienia cząstecz- materials with microwaves, using polyurethane, alkaline kowe różnorodnych materiałów za pomocą mikrofal. solutions, glycerol, sodium hydroxide, petrochemicals, Tworzywem były poliuretan, roztwory alkaliczne, glicerol, leather, carbon, silicon, semiconductors, copper, gold, and wodorotlenek sodu, materiały petrochemiczne, skóra, aluminium between other materials. Creative process was węgiel, krzem, półprzewodniki, miedź, złoto, aluminium photographed and single frames documenting particular i inne. Proces twórczy został sfotografowany, a o pojedyn- stages of production were used in post-production. cze kadry dokumentujące poszczególne etapy produkcji zostały wykorzystane w etapie postprodukcyjnym.

30 31 33 Alessandro Bosetti Alessandro Bosetti plays Leoš Janáček Notebooks plays Leoš Janáček Notebooks

Alessandro Bosetti (1973) Celem rezydencji było rozwinięcie opery radiowej Alessandro Bosetti (1973) is The aim of the residence was to expand Bosetti’s radio to kompozytor, performer Bosettiego pt. The Notebooks. Punktem wyjściowym a composer, performer and opera The Notebooks. At the moment it functions as i artysta dźwiękowy. Większość sound artist. Most of his work re- jego prac odnosi się do kwestii projektu Bosettiego stanowiły zgromadzone w archiwach lates to the issue of musicality of a work-in-progress and in its purely sound form it has muzykalności języka mówio- w Brnie notatki wybitnego czeskiego kompozytora, Leoša the spoken language and sound won the Ars Acustica 2015 contest. The starting point of nego i dźwiękowych aspektów Janáčka. W czasach, kiedy niemożliwe było jeszcze aspects of verbal communication, Bosetti’s project were notations by an outstanding Czech komunikacji werbalnej, zwłaszcza nagrywanie otaczających nas dźwięków, posługiwał się especially misunderstandings composer Leoš Janáček found in Brno. In times when it nieporozumień i problematyki tłu- and problems of translation. maczenia. Znacząca część jego on przed-fonograficznym sposobem rejestracji dźwię- A significant part of his works are wasn’t possible to record the surrounding sound, he used utworów to kompozycje na głos ku – notacją muzyczną. W swych zapiskach nie używał compositions for voice and elec- a pre-phonographic way of registering the sound – the i elektronikę zacierające różnice jej – jak zwykło się to robić – do zapisania wyobrażonej tronics blurring the differences music notation. He didn’t use it, as it was commonly done, między nimi. Komponował kompozycji muzycznej, ale do zapisania faktycznie kom- between them. He composed for to register an imagined music composition, but to note na zamówienia tak ważnych such important institutions as instytucji jak GRM w Paryżu, ponujących się w rzeczywistości dźwięków. W tym sensie the GRM in Paris, Roulette and the sounds being in fact composed in reality. In this case Roulette czy The Stone w Nowym można jego notatki potraktować jako swego rodzaju The Stone in New York City, Cafe his notation can be regarded as a kind of pre-record- Jorku, Cafe OTO w Londynie, nagrywanie przed nagrywaniem. Podczas researchu OTO in London, WDR Studio- ing recording. While conducting his research in Brno, WDR Studio-akustische-Kunst w Brnie, Alessandro Bosetti wybrał kilkadziesiąt notatek akustische-Kunst in Cologne Alessandro Bosetti chose a couple dozen Leoš Janáček’s w Kolonii czy Deutschland and Deutschland Radio Kultur Radio Kultur w Berlinie a także Leoša Janáčka i postanowił wykorzystać je jako partyturę in Berlin and others in Europe, notes and decided to use them as a music score. In his innych w Europie, Azji i Stanach muzyczną do wykonania. W swym projekcie próbował Asia and the United States. project he aims to recreate the sounds the were present Zjednoczonych. Uhonorowany więc odtworzyć dźwięki otaczającej czeskiego kompo- Honored with such awards as in the Czech composer’s life. In his interpretations he en- takimi nagrodami jak Phonurgia zytora rzeczywistości – dziś. W swych interpretacjach Phonurgia Nova (2012) for his ters a dispute with Leoš Janáček’s notations and creates Nova (2012) za kompozycję 636, composition 636, IDAF (2013) for IDAF (2013) za Mask Mirror, wchodzi jednak dodatkowo w polemikę z zapiskami Mirror Mask, Ars Acustica (2015) a jewel case-like construction. The aim of the residence Ars Acustica (2015) za The Leoša Janáčka tworząc szkatułkową konstrukcję. Celem for The Notebooks. Cooperates in Sokołowsko was to compose a new audio version Notebooks. Współpracuje m. rezydencji w Sokołowsku było przygotowanie nowej wersji with, among others, Tony Buck, of his opera and create its visual counterpart referring in. z Tonym Buckiem, Chrisem dźwiękowej opery oraz stworzenie jej wizualnego odpo- Chris Abrahams (The Necks), to Janáček’s notation. Abrahamsem (The Necks), Jennifer Walshe. As a composer, Jennifer Walshe. Jako kompozy- wiednika odnoszącego się do notacji Janáčka. he also works with such bands tor współpracuje także z takimi as Kammerenseble Die Neue zespołami jak Kammerenseble Musik and Maulwerker in Berlin or Neue Musik i Die Maulwerker Stuttgart Neue Vokalsolisten. w Berlinie czy Neue Vokalsolisten Stuttgarcie.

34 35 36 37 Stephen Cornford Migration Stephen Cornford Migration

Stephen Cornford to artysta Podczas rezydencji artysta pracował nad rozwinięciem Stephen Cornford is an au- In Sokołowsko Cornford worked on the development of audiowizualny, autor licznych instalacji pt. Migration. Instalacja składała się z wielu dio-visual artist working between a sound installation Migration, composed of numerous instalacji i performansów. installation and performance. Do swoich działań wykorzystuje używanych dyktafonów kasetowych. Układy i elektro- His practice is concerned with used tape dictaphones. The mechanics and audio elec- głównie użytkowe urządzenia nika urządzeń zostały subtelnie zmodyfikowane – ich reconfiguring consumer elec- tronics of these machines have been subtly transformed elektroniczne (magnetofony, monotonny ruch, napięcie i odgłosy działania połączone tronics (tape recorders, radios, – their simple motion, voltage and operative noise have radioodbiorniki, dyktafony itp.), zostały w całość wizualno-dźwiękową – odwołującą się dictaphones, etc.) as expressive been combined into an audiovisual whole, the form of poddając je znacznym prze- and reflective devices. He studied kształceniom i poszerzając w swojej formie do masowych migracji ptaków i owadów. at The Slade School of Fine Art which was reminiscent of mass migrations of birds and ich możliwości ekspresyjne. Nawiązując metaforycznie do zastosowania terminologii and Dartington College of Arts insects. Metaphorically referring to the use of the term Studiował rzeźbę w Slade School migracja jako procesu transferu danych, instalacja ta and is currently a PhD candidate migration as data transfer process, the work reflects on of Fine Art i Dartington College of jest komentarzem do nieustającego przerobu elektroniki at Winchester School of Art with the global movement of consumer electronics as they Arts. Obecnie przygotowuje roz- Jussi Parikka and Ian Dawson. prawę doktorską pod kierunkiem użytkowej. Od linii produkcyjnej po wysypiska śmieci Stephen has had solo exhibitions pass from production line to waste dump in the ever ac- Jussiego Parikki i Iana Dawsona – przy ciągle przyspieszającym cyklu zdatności elektro- in Tokyo, Berlin, Brighton, Bergen, celerating life cycles between generations of technology. w Winchester School of Art. Jest niki – Migration jest krytycznym spojrzeniem na zgubne Ljubljana & London and his Migration presents a critical take on destructive aspect of współorganizatorem festiwalu aspekty rozwoju technologicznego. work has been included in group technological development. Audiograft w Oksfordzie i wytwór- exhibitions at the ZKM Center ni płytowej Consumer Waste, for Art & Media, Karlsruhe; ICC, a także jednym z członków-zało- Tokyo; Haus der Electronische życieli grupy Bristol Experimental Kunst, Basel; Sigma Foundation, & Expanded Film. Venice and at Bienalles in Lodz Swoje prace prezentował na licz- and Poznan. He is co-director nych wystawach indywidualnych the Audiograft Festival in Oxford (w Tokio, Berlinie, Brighton, and the Consumer Waste record Bergen, Ljubljanie i Londynie) label and is a founder member oraz zbiorowych (Karlsruhe, of Bristol Experimental and Tokio, Bazylea, Wenecja, Łódź, Expanded Film. His audio work Poznań). Nagrania muzyczne has been published by Rumpsti publikuje nakładem Cathnor Pumsti, VLZprodukt, Senufo Recordings, VLZprodukt, Senufo Editions, MoTA, Winds Measure, Editions, MoTA, Winds Measure, 3leaves, Vitrine, Mantile and Rumpsti Pumsti. Współpracował Accidie and he has collaborated m.in. z Benem Gwilliamem, with Ben Gwilliam, Patrick Farmer, Patrickiem Farmerem, Danielem Daniel Bennett and Samuel Bennettem i Samuelem Rodgers among others. Rodgersem.

38 39

Valerio Tricoli Valerio Tricoli

Valerio Tricoli (1977) to jedna Celem rezydencji było przygotowanie przez Valerio Valerio Tricoli (1977) is one of The aim of Valerio Tricoli’s residency was to prepare z najważniejszych postaci Tricoliego kameralnej opery na podstawie pamiętników the most important figures of a chamber opera based on the diaries of Pierre Schaeffer, współczesnej muzyki konkretnej, the modern musique concrète, kompozytor, wykonawca, twórca jednej z najważniejszych postaci muzyki XX wieku, twórcy a composer, performer, sound the creator of musique concrète and one of the most instalacji dźwiękowych i improwi- muzyki konkretnej, Pierre’a Schaeffera. Twórczość tego installation artist, improviser, and important figures for the music of the 20th century. zator, mistrz gry na magnetofonie ostatniego postrzegana jest zwykle z perspektywy na- maestro reel-to-reel tape re- Schaeffer’s work is usually perceived in the context of szpulowym. Jego sztuka odnosi grywania i komponowania nagranego materiału w studiu corder instrumentalist. His works recording and composition of recorded material – he is się przede wszystkim do takich relate to reality and virtuality of zagadnień jak rzeczywistość – w tym wymiarze jest on pierwszym, który w syste- sound, various forms of sound the first person to systematically map out the possibilities i wirtualność dźwięku, rozmaite matyczny sposób opracował możliwości oferowane reproduction and the problem available to composers in recording studio. His diaries, formy jego reprodukcji, a także kompozytorowi przez studio nagrań. Dzienniki artysty of memory with regards to the however, reveal that his ambitions were fuelled by a differ- problematyki pamięci związanej odsłaniają jednak inną motywację leżącą u źródeł jego mentioned subjects. According ent motivation. Schaeffer really wanted to create a total z wyżej wymienionymi tematami. to Tricoli, musique concrète is Jego zdaniem muzyka kon- ambicji – Schaefferowi zależało na stworzeniu instrumen- forever suspended between instrument, one which would enable live performances of kretna zawieszona jest zawsze tu totalnego, który umożliwiałby wykonywanie na żywo “here and now” and the shady music that sounds like everyday life. Because the possibil- między „tu i teraz” a zacienionym muzyki, która brzmiałaby tak jak odgłosy życia codzien- domain of memory – distant, but ities were limited in the 40s, Schaeffer applied recording imperium pamięci – odległych, nego. Ze względu na ograniczone możliwości w latach 40., at the same time present, similar to solve the problem. Today we have the means to fulfill ale równocześnie obecnych to a deja-vu experience. Tricoli doświadczeń, niedalekich zjawi- Schaeffer posłużył się nagrywaniem jako rozwiązaniem is also one of the key people his ambitions. Valerio Tricoli intends to create a chamber sku deja-vu. Tricoli jest jednym tego problemu. Dziś jednak mamy możliwości zrealizo- behind the prominent experi- opera that brings back Schaeffer’s original ideas and z filarów wiodącej dziś wytwórni wania jego ambicji. Rezultatem tych działań było więc mental music record label PAN. tells a story of its realization. For this purpose, Tricoli, an muzyki eksperymentalnej PAN. skomponowanie otwartego utworu do libretta na podsta- He collaborated with artists such expert on modern musique concrète, together with Daniel Współpracował z takimi artysta- as Jerome Noetinger, Robert mi jak Jerome Noetinger, Robert wie pamiętników Pierre’a Schaeffera – wykorzystywanego Piotrowicz, Antoine Chessex and Muzyczuk and curator Michał Libera, will prepare a li- Piotrowicz, Antoine Chessex, w przyszłości do wykonań na żywo. Werner Dafeldecker. His pieces bretto based on Schaeffer’s diaries, record it on tape and Werner Dafeldecker, a jego utwo- were played on the stage of the prepare a musical performance with the use of record- ry i improwizacje gościły na sce- legendary Transmediale in Berlin ings. The residency’s final result will be the composition nach legendarnego Transmediale as well as many other festivals all w Berlinie, a także wielu festiwa- over the world. of an open piece for a libretto based on Pierre Schaeffer’s lach na całym świecie. diaries – for live performances.

42 43 44 45 Muzyka: Music: Valerio Tricoli Valerio Tricoli Słowa: Words: Pierre Schaeffer Pierre Schaeffer Solfege de l'objet Sonore Solfege de l’objet Sonore A la recherche d'une musique concrete A la recherche d’une musique concrete Koncepcja i libretto: Concept and libretto: Michał Libera, Daniel Muzyczuk, Valerio Tricoli Michał Libera, Daniel Muzyczuk, Valerio Tricoli

LIBRETTO LIBRETTO Powinnismy pamietac o naukach lingwistów: obcy jezyk Lesson of the linguists must be born in mind: a foreign language nie moze byc zredukowany do znajomych wzorów jezyka cannot be reduced to the familiar patterns of our mother ojczystego. tongue.

Styczen (1948) January (1948) Czasem gdy pisze, odczuwam zazdroś wobec bardziej intensywnych sposobów wyrazu. Pisanie zawsze prowadzi do Sometimes when I write I am envious of more intense modes of dosłownosci, co dzieje sie kosztem innych rzeczy. Tajemnica expression. Writing is always making explicit at the expense of pada wiec ofiara, a co za tym idzie – prawda takze – a zatem other things. Mystery is sacrificed, and consequently truth and w ostatecznym rozrachunku – wszystko inne. W takich momen- so everything. At these moments I am overwhelmed by a long- tach ogarnia mnie tesknota za muzyka, o której Roger Ducasse ing for music that, as Roger Ducasse says, “he likes because it mawiał, iz ja lubi, poniewaz nie znaczy ona nic. does not mean anything.”

Jesli muzyka jest unikalnym mostem miedzy natura i kultura to If music is a unique bridge between nature and culture, let us powinnismy unikac podwójnej przeszkody estetyzmu i scjenty- avoid the double stumbling block of aestheticism and scientism zmu i zaufac naszemu słuchowi, który jest wewnetrzna wizja. and trust in our hearing, which is an inner sight. If a music-calculating machine does exist, then we all carry Jesli muzyczna maszyna liczaca istnieje, to kazdy z nas ja nosi. one around, it’s wonderfully handy and economical, and that Jest niezwykle poreczna i ekonomiczna. Owa maszyna drodzy machine, gentlemen, is our ear. panowie jest naszym uchem. February (1948) Luty (1948) The change of scenery makes me forget the weight on my Zmiana scenerii sprawia, iz zapominam o moich utrapieniach. mind. Without memories, without worries, I can feel stirrings Bez pamieci, bez zmartwien odnajduje sterownoś głeboko deep within me. Ideas are seeking outlets other than words: we mnie samym. Idee poszukuja artykulacji innej niz słowna: ta Ta ra ra ra boom— whistlings— the snow—gusts of perfect ra ra ra bum – gwizdy – snieg – powiew idealnej pełni dzwieku fullness of sound—no will to conclude. On the windswept – bez ochoty na konkluzje. Na płaskowyzu owiewanym przez plateau, right at the top of the ski tow, iron hooks turn around wiatr, na samym szczycie wyciagu narciarskiego, zelazne haki the wheel, having scraped the frozen snow away. The whirligig obracaja sie wokół koła zdrapuja nagromadzony tam, zmrozony of this mechanism injures the frost-crystal. Yet these things snieg. Wirowanie tego mechanizmu narusza kryształy lodowej must, of necessity, be in harmony. A heterogeneous universe szadzi. A jednak wszystko to pozostaje w harmonii i musi w niej torments us. People today return to nature in bouts of ski tows, pozostawac. Heterogeniczne uniwersum jest dla nas mecza- half-tracks, Kandahar ropes, superlight alloys. Thus, perfectly ce. Ludzie powracaja dzis do natury za pomoca wyciagów equipped, chrome-shod, asbestos-gloved, nylon-clad, they narciarskich, pojazdów opancerzonych, lin wspinaczkowych, sample the immaculate mountain air. They are caught between najlzejszych stopów metali. W ten oto sposób, doskonale wypo- two fires that burn and freeze them simultaneously. I must find sazeni, zachromowani obuwiem, zaazbestowani rekawiczkami, a way to express this. zanylonowani platera, wciagaja próbki nieskazitelnego, gór- Sound dwells in all things: but sounds, those “melodies which skiego powietrza. Daja sie złapac pomiedzy dwoma płonacymi speak the higher tongue, of the realm of the spirit, inhabit only ogniami i momentalnie je zamrazaja. Musze znaleź droge do the bosom of man.” wyrazenia tego. March (1948) Dzwiek mieszka we wszystkich rzeczach, lecz dzwieki, owe „melodie, które uzywaja szlachetnego jezyka, zamieszkuja tylko Back in Paris I have started to collect objects. I have w piersi człowieka.” a “Symphony of noises” in mind; after all, there has been a sym- phony of psalms. I go to the sound effects department of the French radio service. I find clappers, coconut shells, klaxons, bi- Marzec (1948) cycle horns. I imagine a scale of bicycle horns. There are gongs Po powrocie do Paryza, zaczałem zbierac obiekty. Mam and birdcalls. It is charming that an administrative system w głowie „Symfonie odgłosów”; skoro była juz symfonia psal- should be concerned with birdcalls and should regularize their mów. Wybieram sie do wydziału efektów dzwiekowych radia acquisition on an official form, duly recorded. I take away door- francuskiego. Znajduje tam grzechotki, skorupy po kokosach, bells, a set of bells, an alarm clock, two rattles, two childishly klaksony, trabki rowerowe. Wyobrazam sobie palete trabek painted whirligigs. The clerk causes some difficulties. Usually, rowerowych. Sa tam gongi i gwizdki na ptaki. To urocze, ze dział he is asked for a particular item. There are no sound effects administracyjny musi sie zajmowac takimi gwizdkami i ze musi without a text in parallel, are there? But what about the person poddawac je procesom regulacji, akwizycji, wypełniac oficjalne who wants noise without text or context? To tell the truth, I sus- formularze z nimi zwiazane, zapisywac wszystko. Zabieram pect that none of these objects will be of any use to me. They dzwonki do drzwi wejsciowych, budziki, dwie grzechotki, dwa in- are too explicit. Some wrangles with the Administration and, fantylnie pomalowane baczki. Urzednik sprawia kłopoty. Zwykle not without signing several authorizations, I take them away. proszony jest o cos konkretnego. Nie ma efektów dzwiekowych, I take them with the joy of a child coming out of the loft with his którym nie towarzyszy tekst, nieprawdaz? Ale co z osoba, arms full of embarrassing, albeit useless, things and not without która chce odgłosów bez tekstu ani kontekstu? W zasadzie a powerful sense of my ridiculousness, guilt even. podejrzewam, ze zaden z tych obiektów nie bedzie dla mnie But does not the spirit of music, like the spirit of sound, pervade miał zadnego uzytku. Sa zbyt dosłowne. Troche przekomarzan all the nature? A sounding body, when touched mechanically, z administracja, nie bez kilku autoryzacji i podpisów to i ówdzie, comes to life and reveals its existence or rather its structure i udaje mi sie je zabrac ze soba. Zabieram je z radoscia dziecka, and thus enters our field of knowledge. które wychodzi ze swojego kacika z rekoma pełnymi zawsty- We had been straying further and further from our assigned dzajacych i bezuzytecznych rzeczy, nie bez silnego poczucia field of study. As long as we were comparing band-widths of smiesznosci, a moze nawet winy. dynamic curves (components of physical objects) with the per- ception of timbre (a component of musical objects), we were Czyz duch muzyki podobnie do ducha dzwieku nie przenika still dealing with the relationship between music and acoustics. całej natury? Dzwieczace ciało poruszone mechanicznie ozywa But as soon as one brings in the causality context, one enters i odsłania swoje istnienie, czy tez swoja strukture, i w ten sposób into psychology of hearing. At this stage, there will be a choice wkracza na pole naszej wiedzy. Coraz bardziej oddalalismy sie between two different focuses of hearing: either on sound as od przydzielonego pola badawczego. Dopóki porównywalismy a clue to the cause which produced it, or as a sound object in pasma dynamicznych krzywizn (własciwosci obiektów fizycz- the strict sense of the word. This “reduced hearing” enables us nych), z percepcja tembru (własciwoś obiektów muzycznych), to grasp the object for what it is and to try and describe it by nadal zajmowalismy sie zwiazkiem miedzy muzyka a akusty- reference to other objects. Describing an object means speak- ka. Jednak w momencie, w którym dodamy do tego kontekst ing of its form: comparing it to other objects means defining its przyczynowy, wkraczamy w obszar psychologii słyszenia. type. We are now on the threshold of morphology and typology. Na tym etapie dostepny jest wybór miedzy dwoma róznymi zogniskowaniami słyszenia: albo na dzwieku jako wskazówce April, 5th (1948) dotyczacej przyczyny, która jest jego zródłem, albo na obiekcie dzwiekowym w scisłym znaczeniu tego słowa. To „zredukowa- [...] I’m up against the problem of the piano again. By “noise ne słyszenie” pozwala nam na uchwycenie obiektu jakim jest piano” I mean the pile of materials that are crammed into the i na opisanie go w relacji do innych obiektów. Opisanie obiektu studio [...] oznacza mówienie o jego formie: porównywanie go do innych obiektów oznacza okreslanie jego typu. Znalezlismy sie własnie April, 7th (1948) na progu morfologii i typologii. [...] a node and an antinode vibrates at their free ends. My truan- cy comes to a sudden end [...] 5 kwietnia (1948) I need organ parts [...] I find parts destroyed in the bombing [...] Znów zmagam sie z problemem fortepianu. Przez „noise-piano” not to play them [...] but to hit them [...] The war had already rozumiem kupe smieci w studiu nagran. taken this on.

7 kwietnia (1948) April, 12th (1948) [...] wezły i strzałki fal dzwiekowych wibruja swobodnie naprze- [...] I can hardly tolerate the deference that surrounds me. What ciw siebie. Moje wagary nagle sie koncza [...] Potrzebuje częci do they want from me and these trials when I am so deeply organów [...] Znajduje częci zniszczone w trakcie wojny [...] nie convinced that I’m going down a blind alley? po to, zeby na nich grac, ale po to, by w nie uderzac. Wojna juz Such, at the dawn of a new electronic age, is a strange pilgrim- to zrobiła. age into the past... We hesitate between a pilgrimage into the past and an act of faith in science. Such pathetic attempts fully justify the well-known maxim according to which “one always 12 kwietnia (1948) advances into the future backwards.” [...] Z trudem toleruja ociaganie sie, które mnie otacza. Czego There is little likelihood that the god Pan had a frequency-meter oni ode mnie chca z tymi wszystkimi procesami, kiedy ja sam at his disposal; nor did music await the results of Pythagoras’ jestem przekonany, ze wybrałem slepa uliczke? cogitations. What, then, was the original experience of all musi- Oto u zarania nowej ery elektronicznej odbywa sie dziwna cally minded civilizations? pielgrzymka w przeszłoś... Wahamy sie pomiedzy pielgrzymka w przeszłoś i aktem wiary w nauke. Oto załosne próby pełnego April, 18th (1948) usprawiedliwienia dobrze znanej maksymy, według której: „w przyszłoś zawsze wkracza sie tyłem”. You can’t be in two places at once. I must choose between the Studio and the sound booth. This is where I finally took refuge. To nieprawdopodobne, aby bozek Pan miał do dyspozycji mier- A window protects me from the Studio. I am among the turn- nik czestotliwosci; podobnie muzyka nie czekała na rezultaty tables, the mixer, the potentiometers. I feel vaguely reassured. przemyslen Pitagorasa. Jakie wiec było zródłowe doswiadcze- I operate through intermediaries. I no longer manipulate sound nie wszystkich muzycznie myslacych cywilizacji? objects myself. I listen to their effect through the microphone. Which amounts to burying my head in the sand, since the microphone only gives the raw sound with some secondary effects and qualitatively adds nothing. However, the sense 18 kwietnia (1948) of security that I feel in the sound booth gives me strength to continue these experiments for some days more, even though Nie mozna byc w dwóch miejscach naraz. Musze wybrac I now expect nothing from them. pomiedzy studiem i rezyserka. To tutaj stane sie uchodzca. Music can be attempted on both sides of the partition, but also Szyba oddziela mnie od studia. Znajduje sie miedzy gramofo- on the threshold of a door through which noises had apparently nami, mikserem, potencjometrami. Przeczuwam, ze to dobry never been allowed to pass in order to achieve the status of wybór – pracowac przez posredników. Nie zajmuje sie juz music. This was no stage door but at most the tradesmen’s obiektami dzwiekowymi bezposrednio. Słucham raczej tego entrance. That is how noise knocked at musics door and made co robia uzywajac do tego mikrofonu. Co oznacza wkładanie it creak and groan, and how the ambition was born to domesti- głowy w piasek, poniewaz mikrofon daje tylko surowy dzwiek cate noise and to impose our measures on it. This led to appar- z ewentualnymi dodatkowymi efektami, ale jesli chodzi o jakoś ently logical idea, which experience was to prove foolish, that nie wnosi nic nowego. Niemniej jednak bezpieczenstwo, jakie music could be produced by anyone or anything. Thus a dog, odczuwam w rezyserce, daje mi siłe do tego, aby nie ustawac was very soon turned into a performing dog. w eksperymentach przez kolejne dni, nawet jesli niczego juz od nich nie oczekuje. April, 22nd (1948) Muzyke mozna wiec uprawiac po obu stronach przegrody, Once my initial joy is past, I ponder. I’ve already got quite a lot of ale równiez na progu drzwi przez które hałasy do tej pory nie problems with my turntables because there is only one note per mogły przejsc,́ aby dostapic statusu muzyki. To nie były drzwi turntable. With a cinematographic flash-forward, Hollywood prowadzace na scene, ale co najwyzej wejscie przeznaczone style, I see myself surrounded by twelve dozen turntables, each dla handlowca. W ten sposób hałas zapukał do drzwi muzyki with one note. Yet it would be, as mathematicians would say, the i sprawił, ze jekneły i skrzypneły. Tak narodziło sie dąenie, most general musical instrument possible. aby udomowic hałas i nadac mu nasze miary. To prowadziło Is it another blind alley, or am I in possession of a solution whose do logicznego wniosku, które doswiadczenie sfalsyfikowało, ze importance I can only guess at? muzyke moze robic kazdy i wszystko. Tak pies stał sie wkrótce Isn’t therefore musicians’ relationship with the nature the same psem-wykonawca. as hypnotist’s with the fortune-teller – an enigma. An electro-acoustic instrument is not in itself a musical in- 22 kwietnia (1948) strument. Homo faber is born a meddler, a manipulator, and sometimes a bricoleur. We now find ourselves hesitating on the Kiedy moja podstawowa radoscia jest przeszłoś, rozmyslam. threshold of a door between two rooms separated by a glass Mam juz wystarczajaco duzo problemów z gramofonami, partition: on the one side the studio, on the other the workshop. poniewaz na kazdym z nich mam jedna tylko nute. Ale z kine- matograficznym prolepsis w hollywoodzkim stylu, widze sie otoczonym dwunastoma tuzinami gramofonów, kazdy z nich April, 23rd (1948) z jedna nuta. Byłby to wówczas, jak powiedzieliby matematycy Say, an organ with each key linked to a turntable that would – najbardziej ogólny instrument z mozliwych. have appropriate discs put on it as required; let’s suppose that the keyboard of this organ switches on the record players Czy to kolejna slepa uliczka czy moze jestem w posiadaniu simultaneously or one after the other, at the moment and for rozwiazania, którego wagi moge sie tylko domyslac? the length of time desired, by means of a mixer switch with “n” commands; in theory we get a mother instrument, capable of Czyz zwiazek muzyka z natura nie przypomina stosunku hipno- replacing not only all existing instruments but every conceiv- tyzera do jasnowidza? Oto tajemnica. able instrument, musical or not, whether or not their notes are at given pitches in the tessitura [...] most general piano possible Instrument elektroakustyczny nie jest sam w sobie instrumen- in my mind — an instrument for encyclopedists. Isn’t this the tem muzycznym. century for a new encyclopedia? Homo faber to postac ciekawska, manipulator, a czasem nawet If our aim is to forget about origins, the most effective tool majsterkowicz. Znalezlismy sie na progu drzwi miedzy dwoma will be anonymous magnetic tape, that musical version of pokojami oddzielonymi przez szklana przegrode: po jednej Pythagoras’ screen which used to veil the speaker and hide stronie studio, po drugiej pracownia. his gestures from sight, allowing only meaning to emerge. But magnetic tape conceals a new and more insidious trap. Falling 23 kwietnia (1948) into it would mean regarding the recording itself as an object or, again, using the same recording to set up new cause-to-effect Powiedzmy, organy, których kazdy klawisz połaczony jest z gra- relationships between hypothetical new causes and hypothet- mofonem, który miałby nałozona na siebie odpowiednia płyte; ical new objects. The sound object is not identifiable with the powiedzmy, ze klawisze tych organów miałyby przełaczac recording. But the two so closely resemble each other. sprzet równoczesnie lub jeden po drugim, w momencie i na długoś okreslona przez samego muzyka, a to wszystko dzieki The objectivity of the object. przełacznikom w mikserze o przypisanych „n” komendach; w teorii mielibysmy zatem instrument – matke umozliwiajacy The fall of the recording. The fall of the recording. The fall of the nie tylko zastapienie wszystkich istniejacych instrumentów, recording. The fall of the recording. The fall of the recording. ale wrecz wszystkich instrumentów, które mozna w ogóle The fall of the recording. The fall of the recording. The fall of the pomyslec, muzycznych i nie-muzycznych, bez wzgledu na to, recording. czy ich nuty sa okreslone wysokosciowo czy nie, to najbardziej ogólny fortepian z mozliwych – instrument dla encyklopedy- stów. Czyz nie zyjemy w stuleciu nowej encyklopedii?

Jesli naszym celem jest zapomnienie o zródłach, najbardziej efektywnym narzedziem bedzie anonimowa tasma magne- tyczna, ta muzyczna wersja ekranu Pitagorasa, który zakrywał mówce i ukrywał jego gesty przed wzrokiem i pozwalał wy- łonic sie tylko znaczeniu. Ale tasma magnetyczna kryje inna podstepna pułapke. Wpadniecie w nia oznacza postrzeganie nagrania samego w sobie jako obiektu lub tez uzycie tego sa- mego nagrania, aby ustalic nowe przyczynowe relacje miedzy hipotetycznymi nowymi przyczynami i hipotetycznymi nowymi obiektami. Obiekt dzwiekowy nie jest tozsamy z nagraniem. Lecz oba tak bardzo siebie przypominaja.

Obiektywnoś obiektu.

Upadek nagrywania. Upadek nagrywania. Olivia Block Open Air Olivia Block Open Air

Olivia Block to kompozytorka (Brooklyn) i TIFF (Toronto). Swoje Podczas rezydencji arty- Olivia Block is a media artist who the Art Institute of Chicago and During the artist residency i artystka dźwiękowa o wiel- umiejętności rozwijała jako rezy- stycznej w Sokołowsku, works with sound recordings, The Berklee College of Music. in Sokołowsko, Olivia Block kiej wrażliwości na brzmienie. dentka w Mills College of Music, audio-visual installations, perfor- Block has presented talks at Tworzy instalacje audio-wizual- The School of the Art Institute of Olivia Block stworzyła pra- mances, sound design for cinema, additional universities in film, created a work referring to ne, performance, dźwiękopisy, Chicago i The Berkley College of cę powiązaną z przestrze- and scores for orchestra and music, media arts, and anthropol- the space of the decay- a także utwory na orkiestrę Music. Przeprowadziła również nią niszczejącego budynku chamber music concerts. Block ogy departments, including Yale ing building of former Dr i zespoły kameralne. W swej serię wykładów na uniwersyte- dawnego sanatorium has pioneered the utilization of University, University of Chicago, Brehmer’s Sanatorium twórczości wykorzystuje roz- tach w Yale, Chicago i Indianie. audio field recordings and found and Indiana University. Her 2013 maite instrumenty muzyczne Jej LP Karren (Sedimental, dra Brehmera. W swojej materials in the realms of music LP/download release, Karren in Sokołowsko. Layered i urządzenia elektroniczne, jak 2013) została wybrana „Best formie instalacja opiera- and sound art. She combines field (Sedimental, 2013) was chosen breath sounds quietly i techniki nagrań terenowych. Styl of 2014” przez magazyny The ła się na wykorzystaniu recordings, chamber instru- as “Best of 2014” by The Wire, emanated from multiple kompozytorski Block wychodzi Wire, Pitchfork i Artforum, odgłosów oddechu (zespół ments and electronic textures, Pitchfork, and Artforum, among speakers, coalescing with od syntezy kameralistyki i elek- a sama artystka otrzymała tytuł resulting in mysterious and vivid other publications. Aberration of troakustyki (Pure Gaze, Mobius „Osobowość Roku” wg Chicago głośników), które nawar- electroacoustic sound pieces Light, her latest solo release, is the atmospheric sounds Fuse, Karren). Formy gesturalne- Reader. Aberracja Światła, jeden stwiając się i gęstniejąc, including Pure Gaze, Mobius now available on NNA tapes. of the space like ghosts. go wykonania podkreślają barwę z jej ostatnich autorskich projek- scaliły się z prawdziwym Fuse, Karren, and others. Block Large curtains made from dźwięku i dynamikę instalacji. tów, dostępny jest pod szyldem dźwiękiem przestrzeni. creates multimedia installations loosely woven cotton Do częściowo improwizowanych, wytwórni NNA tapes. and performances utilizing found elektronicznych i multime- Wielkie zasłony wykonane sounds from micro cassette surgical gauze were sus- dialnych kompozycji, wyko- z luźno tkanej, bawełnianej tapes, field recordings, video, and pended from the ceiling rzystywane są dźwięki z taśm gazy chirurgicznej, zostały curated 35mm slides. Block’s and above the windows mikrokasetowych, wideo i slajdy zawieszone pod sufitem work reflects her interests in site inside the sanatorium. The 35mm, jak i różnorodne materiały specificity, ethnographic sound, (kawałki metalu, odłamki szkła). i nad oknami wewnątrz architectural sound. curtains were catching the Prace Block odzwierciedlają jej sanatorium. Falując łapały Block has performed, premiered circulating air, billowing zainteresowanie przestrzenią powietrze – symulując jego and exhibited her work through- and floating— simulating publiczną (sztuka site – specific), ruch jako przepływ energii. out Europe, America, and Japan its movement as a ‘flow eksplorując dźwięk jako obiekt in tours in festivals including architektoniczny i koncentrując Open Air inspirowana Incubate (Tilburg), Festival of energy’. ‘Open Air’ was się na treściach pozamuzycz- była historią sanatoriów, del Bosque Germinal (Mexico inspired by the history nych. Block ma na swoim koncie związanych z nimi hi- City), Sonic Light (Amsterdam), of sanatoria and related udział w festiwalach w Europie, storycznych koncepcji Kontraste (Krems), Dissonanze historical concepts of the Ameryce i Japonii, m.in. Incubate (Rome), Archipel (Geneva) (Tilburg), Festival del Bosque mechanizmów choroby Angelica (Bologna), Sunoni per mechanisms of illness and Germinal (Meksyk), SonicLight oraz metodami leczenia il Popolo (Montreal), and many tuberculosis treatment (Amsterdam), Kontraste (Krems), gruźlicy. others. Additionally, she has pre- methods. Dissonanze (Rzym), Archipel sented work at the ICA (London), (Genewa), Angelica (Bolonia), MCA (Chicago), La Biennale Sunoni per il Popolo (Montreal). di Venezia 52nd International Ponadto jej realizacje prezento- Festival of Contemporary Music, wane były podczas ICA (Londyn), The Kitchen (NYC), ISSUE Project MCA (Chicago), La Biennale RoomExperimental Intermedia di Venezia 52nd International (Brooklyn), and TIFF (Toronto). Festival of Contemporary Music, She has completed residencies The Kitchen (NYC), ISSUE Project and premiered works at Mills RoomExperimental Intermedia College of Music, The School of

56 57 58 59 Michael Pisaro Michael Pisaro

Michael Pisaro (urodzony W ramach rezydencji artystycznej w Sokołowsku Pisaro Michael Pisaro (born 1961 in During the residency in Sokołowsko, Pisaro created a new w 1961 roku w Buffalo w sta- stworzył nową kompozycje będącą kontynuacją jego Buffalo, New York) is a guitarist composition that presents a continuation of his creative nie Nowy Jork) jest gitarzy- and composer. A member of stą i kompozytorem. Członek koncepcji twórczej. Nad interpretacją szkiców do nowej the Wandelweiser Composers concept. The artist had a chance and opportunity to work grupy Wandelweiser Ensemble, kompozycji realizowanych na początku rezydencji artysta Ensemble, he has composed on the interpretation of the sketches of the new compo- skomponował ponad 80 utworów miał okazję i możliwość pracy z innymi artystami zapro- over 80 works for a great variety sition made at the beginning of the residency with other w bardzo różnych kombina- szonymi na festiwal Sanatorium Dźwięku 2016. Celem of instrumental combinations, artists invited to the Sanatorium of Sound Festival in 2016. cjach instrumentalnych, w tym including several pieces for kilku utworów na instrumentacji rezydencji było pokazanie twórczości jednego z najwybit- variable instrumentation. The purpose of this residency was to show the work of zmiennej. Szczególnie duża niejszych kompozytorów współczesnych i przedstawienie A particularly large category of one of the greatest contemporary composer. Given that kategoria prac Pisaro to utwory jej polskiej publiczności, zważywszy na fakt, że Pisaro Pisaro’s works are solo works, Pisaro has not yet performed in Poland, it was also an solowe, zwłaszcza seria 36 sztuk nigdy wcześniej nie występował w Polsce. notably a series of 36 pieces opportunity to introduce him to the Polish audience. (pogrupowanych w 6 dłuższych (grouped into 6 longer works) for prac) przez trzy lata w 156-kon- the three-year, 156-concert series certowej serii organizowanej Do wykonania nowej kompozycji podczas festiwalu organized by Carlo Inderhees Musicians invited to perform the new composition during przez Carlo Inderhees w Berlinie Sanatorium Dźwięku 2016 zostali zaproszeni tacy muzycy in Berlin from 1997–1999. the Sanatorium Sound 2016 Festival were Johnny Chang, w latach 1997–1999. Kolejny jak: Johnny Chang, Mike Majkowski, Bryan Eubanks, Another solo piece, pi (1–2594), Mike Majkowski, Bryan Eubanks, Jonas Kocher, Lucio solowy utwór pi (1–2594) był pre- was performed in Evanston, zentowany na takich festiwalach Jonas Kocher, Lucio Capece. Illinois, in Düsseldorf and at the Capece. jak Evanston – Illinois, Düsseldorf Huddersfield Contemporary czy Huddersfield Contemporary Music Festival. His works have Music Festival. Jego utwory czę- often related to poetry. Another sto korelowały z poezją. Kolejne recent interest has been in field pole jego zainteresowań to nagra- recording, which began to be nia terenowe z słynnym już jego represented in Transparent City dziełem Transparent City (2004– (2004–2006). His work has been 2006). Jego dzieła były prezen- presented at World Music Days towane na takich znamienitych festivals (Copenhagen,1996; festiwalach jak World Music Days Manchester, 1998) and also has (Kopenhaga, 1996; Manchester, been part of festivals in Hong 1998), jak również podczas Kong (ICMC, 1998), Vienna (Wien festiwali w Hong Kongu (ICMC, Modern,1997), Aspen (1991), 1998), Wiedniu (Wien Modern, Chicago (New Music Chicago, 1997), Aspen (1991), Chicago 1990, 1991), Glasgow (INSTAL, (New Music Chicago, 1990, 2009), Berlin (Maerzmusik, 2010), 1991), Glasgow (INSTAL, 2009), Sonorités (Montpellier, 2011) and Berlinie (Maerzmusik, 2010), others. Sonorités (Montpellier, 2011). Jego muzyka była wydawana His music has been released by w takich wytwórniach jak Edition Edition Wandelweiser Records, Wandelweiser Records, Erstwhile Erstwhile Records, another Records, another timbre, slub- timbre, slubmusic, Cathnor, music, Cathnor, HEM Berlin czy HEM Berlin and on Pisaro’s own jego własnej Gravity Wave. Jego imprint, Gravity Wave. It has been muzyka klasyfikowana jest jako classified as a continuation of the kontynuacja myślenia wybitnych experimental tradition of John twórców takich jak: John Cage, Cage, Christian Wolff, Robert Christian Wolff, Robert Ashley czy Ashley and George Brecht. George Brecht.

60 61

Keith Rowe Dry Mountain Keith Rowe Dry Mountain

Brytyjski muzyk i malarz, czołowy Keith Rowe podczas rezydencji w Sokołowsku kontynu- Keith Rowe (born 16 March During the residency in Sokołowsko Keith Rowe contin- twórca elektroakustycznej muzy- ował projekt pt. Dry Mountain, zainicjowany w 2015 roku 1940 in Plymouth, England) is ued the project Dry Mountain which was initiated last ki improwizowanej (EAI) . an English free improvisation Współtwórca AMM – jednego wspólnie z Gerardem Lebikiem, kiedy to muzycy nagrali tabletop guitarist and painter. year together with Gerard Lebik, when the two musicians z pierwszych europejskich improwizacje, a następnie wybrali kilkuminutowy frag- Rowe is a founding member of recorded their improvisations and created a score from zespołów free-improv. Założyciel ment i utworzyli do niego partyturę. Do interpretacji tak both the influential AMM – one the selected, several-minute-long fragment. The com- supergrupy MIMEO, w skład skomponowanego utworu zostali zaproszeni instrumen- of the first European free-improv posed piece was interpreted by instrumentalists invited to której wchodzą najbardziej groups, and M.I.M.E.O., compris- kreatywni artyści współczesnej taliści (Johnny Chang, Mike Majkowski, Kurt Liedwart, ing the most creative artists of perform it: Johnny Chang, Mike Majkowski, Kurt Liedwart, sceny elektronicznej i elektroaku- Bryan Eubanks, Xavier Lopez, Jonas Kocher, Gaudenz contemporary electronic and Bryan Eubanks, Xavier Lopez, Jonas Kocher, Gaudenz stycznej (m.in. Peter Rehberg, Bardutt, Emilio Gordoa), a także artyści wizualni (Bożenna electroacoustic scenes (i.a. Peter Bardutt, Emilio Gordoa, as well as visual artists (Bożenna Jérôme Noetinger, Phil Durrant, Biskupska, Alicja Bielawska, Daniel Koniusz), którzy na Rehberg, Jérôme Noetinger, Phil Biskupska, Alicja Bielawska, Daniel Koniusz), who created Marcus Schmickler czy Christian Durrant, Marcus Schmickler czy Fennesz). jego podstawie stworzyli kolejne partytury graficzne Christian Fennesz). further graphical scores possible to be performed in var- Rowe zasłynął dzięki wykorzy- możliwe do zrealizowania w różnorodnych konfigura- He is known for his develop- ious instrumental configurations. The project as a whole staniu niestandardowych technik cjach instrumentalnych. Całe przedsięwzięcie wpisuje ment of non-standard prepared follows the broader tendency for experimentation in the preparowania gitary oraz obiek- się w szeroką tendencję eksperymentów na polu muzyki guitar techniques and acoustic intermedia music field. tów akustycznych, generatorów objects, generators and radio i transmiterów fal radiowych, intermedialnej. wave transmitters and creating tworząc złożone struktury complex structures referring to Dry Mountain was presented at Sanatorium of Sound improwizowane, nawiązujące Projekt Dry Mountain był prezentowany na festiwalu the greatest achievements of 2016 festival with the participation of invited guests, such do najświetniejszych dokonań Sanatorium Dźwięku 2016 przy udziale zaproszonych electronic, electroacoustic and as Brian Olewnik, Michael Pisaro, Lena Czerniawska. studyjnej muzyki elektronicznej, concrete studio music. elektroakustycznej i konkretnej. gość taki jak: Brian Olewnik, Michael Pisaro, Lena Many of his recent record- Artysta nagrywa głównie dla Czerniawska. ings having been released by wytwórni Erstwhile Records. Erstwhile Records. Rowe has Współpracował z tak znamie- worked together with numerous nitymi twórcami jak: Cornelius composers and musicians, in- Cardew, Eddie Prévost, Christian cluding Cornelius Cardew, Eddie Wolff, Howard Skempton, Jeffrey Prévost, Christian Wolff, Howard Morgan, John Tilbury, Evan Skempton, Jeffrey Morgan, Parker, Taku Sugimoto, Otomo John Tilbury, Evan Parker, Taku Yoshihide, Sachiko M, Oren Sugimoto, Otomo Yoshihide, Ambarchi, Burkhard Beins czy Sachiko M, Oren Ambarchi, Toshimaru Nakamura. Burkhard Beins, Toshimaru Nakamura.

64 65 66 67

Kuratorzy The curators

Zuzanna Fogtt Zuzanna Fogtt Kurator, manager kultury i producent, współzałożyciel i dyrektor Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ mającą Curator, cultural manager and producer, the co-founder and President of the Contemporary Art Foundation siedzibę w Sokołowsku, historycznym mieście uzdrowiskowym. Misją fundacji jest promowanie innowacyj- In Situ located in Sokołowsko, a historical health resort town. In Situ’s mission is to promote innovative artistic nych postaw artystycznych na polu sztuk wizualnych, filmu, sztuki dźwięku oraz muzyki, jak również ochrona approaches and projects in the fields of visual arts, film, and sound as well as protect cultural and artistic herit- dziedzictwa kulturowego. Obecnie głównym projektem jest odbudowa spalonego budynku Sanatorium age. Current projects include restoring and transforming the burned down historical “Dr. Brehmer Sanatorium” dra Brehmera i przekształcenie go w laboratorium dla sztuk wizualnych, dźwięku oraz filmu. W 2015 dzięki Fogtt into a Laboratory of Visual, Sound Arts, and a Film Lab. In 2015, under Fogtt’s supervision, In Situ launched fundacja utworzyła archiwum Krzysztofa Kieślowskiego, a od 2010 Hommage a Kieślowski Sokołowsko Film the Krzysztof Kieślowski Archive and since 2010 the Hommage a Kieślowski Sokołowsko Film Festival has Festival dedykowany jego twórczości. Fogtt pracowała nad projektami w kooperacjach z wieloma instytucjami, been showcasing the oeuvre of this major Polish film director. She has worked on projects in cooperation with galeriami, czy niezależnymi miejscami dla kultury: Freies Museum w Berlinie, Cultural Centre Krasnoye Znamya many cultural institutions, art galleries and independent cultural spaces: Freies Museum in Berlin, Cultural w Petersbugru, Dulwich Picture Gallery w Londynie, Akcua Gallery w Kyoto, Zamek Ujazdowski, Museum Centre Krasnoye Znamya in St Petersburg, Dulwich Picture Gallery in London, Akcua Gallery in Kyoto, CCA Warmii i Mazur, Narodowe Mueum w Szczecinie, Art Gallery w Łodzi, Water Museum w Lisbonie, Ministerstwo Ujazdowski Castle, Museum of Warmia and Mazury, National Museum in Szczecin, Art Gallery in Łódź, Water Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2010 jest dyrektorem i kuratorem trzech festiwali organizowanych Museum in Lisbon, Polish Ministry of Education. Since 2010 she has been the chief curator of the tree festi- w Sokołowsku: Contexts Międzynarodowy Festiwal Sztuki Efemerycznej, Hommage à Kieslowski Film Festival, vals organized in Sokołowsko, Poland: “Contexts” – International Festival of Ephemeral Art in Sokołowsko, Sanatorium Dźwięku Festival dedykowany nowej muzyce, który tworzy również platformę do wymiany pomię- “Hommage à Kieslowski Film Festival”, Sanatorium Dźwięku Festival for new Music, which forms the interna- dzy artystami, kuratorami, producentami i managerami kultury. Od 2014 otworzyła również program rezyden- tional platform for exchange of ideas between artists, curators, producers and managers of culture. Since 2014 cyjny dla artystów A-I-R Sanatorium Dźwięku Sokołowsko. has been running a place for artistic residencies AiR Sokołowsko. Gerard Lebik Gerard Lebik Muzyk, artysta dzwiekowy mieszkajacy we Wrocławiu. Tworzy na polu muzyki improwizowanej, eksperymental- Musician, sound artist, living Wroclaw / Poland. Works with improvised, experimental and intermedia music. nej i intermedialnej. Jest autorem instalacji i interwencji dzwiekowych. Tworzy przez improwizacje, notacje mu- He’s an author of sound installations and sound interventions in public space. Creates by improvisation, musical zyczna oraz manipulowanie materiałem dzwiekowym uzywajac media akustyczne i elektroniczne. Poszukuje na notation or through direct manipulation of sonic material using electronic and acoustic media. Explores the polu fenomenów audybilnych uzywajac róznych narzedzi i technik: saksofony, generatory fal zopan, kompreso- audible phenomena field through various tools and techniques: saxophones, zopan wave generators, air com- ry powietrza, magnetowidy VHS, obiekty video, software. W 2007 ukończył Wrocławska Akademie Muzyczna. pressors, VHS recorders, video objects, electronics, analogue video feedback, software. In 2007 graduated Współpracował i wystepował z takimi artystami jak: Phil Minton, David Maranha, Eryck Abecassis, Keith Rowe, from Wroclaw Academy of Music. Performed with: Phil Minton, David Maranha, Eryck Abecassis, Keith Rowe, Paul Lovens, Kazuhisa Uchihashi, Jerome Noetinger, Noid, Brian Labycz, Hernani Faustino, Kurt Liedwart, Paul Lovens, Kazuhisa Uchihashi, Jerome Noetinger, Noid, Brian Labycz, Hernani Faustino, Kurt Liedwart, Miguel A. Garcia, Ilia Belorukov, Gabriel Ferrnandini, Noritaka Tanaka, Bettina Wenzel, hans w koch, Joker Nies, Miguel A Garcia, Ilia Belorukov, Gabriel Ferrnandini, Noritaka Tanaka, Bettina Wenzel, hans w koch, Joker Nies, Rodrigo Pinheiro, Christian Marien, Paweł Janicki, Piotr Damasiewicz, Artur Majewski. Rodrigo Pinheiro, Christian Marien, Pawel Janicki, Piotr Damasiewicz, Artur Majewski... and others Wydarzenia: Kunsthale Basel, Mem Bilbao, LulCec Barcelona, V:NM­Festival in Graz, Bienale Zagreb, Tokyo Events: Kunsthale Basel, Mem Bilbao, LulCec Barcelona, V:NM Festival – Graz, Bienale Zagreb, TodaysArt Jazz, TodaysArt Festival Hague, Festival Umbrella Chicago, Musica Electronica Nova, Sibiu Jazz and More, Festival Hague, Tokyo Jazz, Festival Umbrella Chicago, Musica Electronica Nova, Sibiu Jazz and More, Avant Avant Art, Musica Electronica Nova, Musica Polonica, Survival Art Review, SuperDeluxe – ­Tokyo, Alte Art, Musica Electronica Nova, Musica Polonica, Survival Art Review, SuperDeluxe – Tokyo, Alte Feuerwache Feuerwache – ­Cologne, CSW – Warszawa, Galeria Kordegarda, De Werf – ­Brugge, Pit Inn Shinjuku – ­Tokyo, – Cologne, CSW – Warszawa, Galeria Kordegarda, De Werf – Brugge, Pit Inn Shinjuku – Tokyo, Ftarri – Tokyo, Ftarri­ – Tokyo, Quite Que – Berlin. Quite Que – Berlin. Dyrektor artystyczny i kurator festiwalu / platformy Sanatorium Dźwięku w Sokołowsku. Artistic Director and Curator of Sanatorium Dźwięku Festival / Platform Sokołowsko. Michał Libera Michał Libera Socjolog zajmujący się muzyką od 2003, ostatnio głównie jako autor esejów dźwiękowych i innych ekspe- Sociologist working in sound and music since 2003, now mainly involved in producing and staging rymentalnych form radiowych oraz oper, przy których współpracuje m.in. z Martinem Küchenem, Ralfem sound essays and other experimental forms of radio art and opera, which brought him to collaborate Meinzem, Rinusem van Alebeekiem, Alessandro Facchinim, Joanną Halszką Sokołowską, Komuną // Warszawa. with Martin Küchen, Ralf Meinz, Rinus van Alebeek, Alessandro Facchini, Joanna Halszka Sokołowska, Libera prowadzi konceptualno-popowe wydawnictwo Populista poświęcone nadinterpretacji muzyki oraz Komuna // Warszawa and others. Libera is a producer of conceptual pop label Populista dedicated to mis- and produkuje serie reinterpretacji muzyki z archiwów Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia (Bôłt Records). over- interpretation of music as well as a series of reinterpretations of music from Polish Radio Experimental Jest kuratorem ozmaitych koncertów, festiwali i anty-festiwali, programów muzycznych do wystaw, w tym Studio (Bôłt Records). Libera curates various concerts, festivals and anti-festivals, music programs for exhibi- laureatem wyróżnienia na 13-tym Biennale Architektury w Wenecji. Do instytucji, z którymi regularnie współpra- tions. He received honorary mention at 13th Venice Arhcitecture Biennale. Other regular collaborators include cuje należą m.in. Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, CSW Zamek Ujazdowski, Muzeum Narodowe w Warszawie National Art Gallery Zachęta, Centre for Contemporary Art in Warsaw, Polish National Museum (Królikarnia), (Królikarnia), Galeria West w Hadze, Satelita w Berlinie. Jego eseje na temat muzyki i słuchania Doskonale Galerie West in The Hague, Satelita in Berlin. His essays on music and listening Doskonale zwyczajna rzeczy- zwyczajna rzeczywistość zostały opublikowane przez wydawnictwo Krytyki Politycznej. wistość were published by Krytyka Polityczna. A-I-R SANATORIUM DŹWIĘKU 2016 SOKOŁOWSKO

redakcja tekstów: sfinansowane ze środków Zuzanna Fogtt, Gerard Lebik

korekta wersji angielskiej: Alicja Grabarczyk

współorganizatorzy fotografie: Tomasz Ogrodowczyk

projekt identyfikacji wizualnej festiwalu: Krzysztof Bielecki partner strategiczny projekt publikacji: Ewa Głowacka

program esk międzynarodowa sieć wrocław 2016 rezydencji artystycznych

partnerzy

patronat