WÓJT GMINY CZERNIKOWO

Z M I A N A S T U D I U M UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

GMINY CZERNIKOWO

Czernikowo, wrzesie ń 2013

2

Generalny projektant studium mgr in ż. Wiera Kulczy ńska Członek Północnej Okr ęgowej Izby Urbanistów Nr G-203/2006

3 4

SPIS TRE ŚCI:

I. WPROWADZENIE ...... 9 1. Podstawa opracowania ...... 11 2. Cel i zakres opracowania ...... 11 3. Metoda opracowania ...... 13 4. Wykaz opracowa ń i materiałów wykonanych na potrzeby studium lub wykorzystanych dla potrzeb studium ...... 13 5. Ogólna charakterystyka gminy ...... 14

II. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CZERNIKOWO ...... 15 1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ...... 17 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU ...... 18 2.1. Struktura przestrzenna gminy ...... 18 2.2. Sytuacja planistyczna ...... 18 2.3. Stan prawny gruntów ...... 20 3. PRZYRODNICZE UWARUNKOWANIA ROZWOJU ...... 21 3.1. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu środowiska przyrodniczego 21 3.2. Formy ochrony przyrody w gminie ...... 32 3.3. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu turystyki ...... 36 3.4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 38 3.5. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu le śnej przestrzeni produkcyjnej ...... 44 4. WARUNKI I JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW ...... 47 4.1. Uwarunkowania demograficzno – społeczne ...... 47 4.2. Uwarunkowania gospodarcze ...... 57 5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 61 5.1. Rys historyczny...... 61 5.2. Zabytki nieruchome i archeologiczne wpisane do rejestru zabytków ...... 62 5.3. Zasoby dziedzictwa kulturowego wskazane do ochrony w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego...... 63 5.4. Zagro żenia ...... 78 5.5. Obszary, obiekty i zasady ochrony dóbr kultury współczesnej i krajobrazu kulturowego ...... 78 5.6. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych ...... 78 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI...... 79 6.1. Uwarunkowania zewn ętrzne ...... 79 6.2. Uwarunkowania wewn ętrzne ...... 80 6.3. Wnioski ...... 83 7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 84 7.1. Uwarunkowania zewn ętrzne ...... 84 7.2. Uwarunkowania wewn ętrzne ...... 84 7.3. Wnioski ...... 95 8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE ZE STANU BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ...... 96 8.1. Zagro żenia powodziowe ...... 96 8.2. Obszary naturalnych zagro żeń geologicznych – obszary osuwania si ę mas ziemnych ...... 97 8.3. Zagro żenia antropogeniczne ...... 97 8.4. Instytucje, jednostki ratownictwa i szybkiego reagowania...... 98 9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY ...... 99 10. BILANS UWARUNKOWA Ń ROZWOJU GMINY ...... 99

5 III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CZERNIKOWO ...... 101 1. CELE ROZWOJU GMINY, MO ŻLIWO ŚCI I POTRZEBY ...... 103 1.1. Cele wynikaj ące z uchwalonej „Strategii rozwoju gminy Czernikowo” ...... 103 1.2. Cele wynikaj ące z „Programu ochrony środowiska gminy Czernikowo na lata 2004-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2020” ...... 104 1.3. Cele polityki przestrzennej ...... 105 2. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WYNIKAJ ĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO - POMORSKIEGO ...... 107 3. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW ...... 109 3.1. Ogólne zasady polityki przestrzennej ...... 110 3.2. Funkcje gminy i struktura sieci osadniczej ...... 111 3.3. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów ...... 112 4. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ U ŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY ...... 120 5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY, KRAJOBRAZU KULTUROWEGO I UZDROWISK ...... 122 5.1. Przyrodnicze kierunki rozwoju gminy ...... 122 5.2. Kierunki rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku ...... 125 5.3. Obszary, obiekty i zasady ochrony krajobrazu kulturowego ...... 126 5.4. Obszary, obiekty i zasady ochrony uzdrowisk ...... 126 6. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 126 6.1. Kierunki kształtowania polityki przestrzennej w zakresie dziedzictwa kulturowego...... 127 6.2. Obszary, obiekty i zasady ochrony dóbr kultury współczesnej ... 128 7. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI ...... 128 7.1. Komunikacja drogowa ...... 129 7.2. Komunikacja kolejowa ...... 132 7.3. Komunikacja zbiorowa ...... 132 7.4. Ruch pieszy i rowerowy ...... 133 8. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ .... 133 8.1. Zaopatrzenie w wod ę ...... 134 8.2. Odprowadzenie i unieszkodliwianie ścieków ...... 134 8.3. Gospodarka energetyczna ...... 135 8.4. Telekomunikacja ...... 138 8.5. Gospodarka odpadami ...... 138 8.6. Melioracje ...... 139 9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM ...... 139 10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM – ZGODNIE Z USTALENIAMI PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA I USTALENIAMI PROGRAMÓW, O KTÓRYCH MOWA W ART. 48 UST. 1 ...... 140 11. OBSZARY, DLA KTÓRYCH SPORZ ĄDZENIE MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO JEST OBOWI ĄZKOWE NA PODSTAWIE ART. 10 UST. 2 PKT 8 USTAWY O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM ...... 140 12. OBSZARY, DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MPZP, W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELE ŚNE ...... 142

6 13. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ...... 143 13.1. Kierunki rozwoju i zasady kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 143 13.2. Kierunki rozwoju i zasady kształtowania le śnej przestrzeni produkcyjnej ...... 144 14. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą I OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH ...... 145 14.1. Obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą oraz wymagania dotycz ące ochrony przeciwpowodziowej...... 145 14.2. Obszary osuwania si ę mas ziemnych ...... 146 15. OBIEKTY I OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY ...... 148 16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWI ĄZUJ ĄCE NA NICH OGRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ, ZGODNIE Z PRZEPISAMI USTAWY Z DNIA 7 MAJA 1999 R. O OCHRONIE TERENÓW BYŁYCH HITLEROWSKICH OBOZÓW ZAGŁADY (DZ.U. NR 41, POZ. 412 ORAZ Z 2002 R. NR 113, POZ. 984 I NR 153, POZ. 1271) ...... 148 17. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI ...... 148 18. TERENY ZAMKNI ĘTE I ICH STREFY OCHRONNE ...... 149 19. OBSZARY PROBLEMOWE ...... 149 20. ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 151 21. INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI PRZESTRZENNEJ .. 152 22. MONITORING ...... 153 23. UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń ...... 154

7

8

I. WPROWADZENIE

9 10

1. Podstawa opracowania

Niniejsze Studium stanowi zmian ę „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo przyj ętego Uchwał ą Nr XXII/140/2001 Rady Gminy Czernikowo z dnia 04 lipca 2001 roku sporz ądzonego na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15 poz. 139 z pó źn. zm.). Zmiana została sporz ądzona zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 467) oraz na podstawie Uchwały Nr IX/60/11 Rady Gminy Czernikowo z dnia 19 sierpnia 2011 roku w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia niniejszej zmiany.

2. Cel i zakres opracowania

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowane zostało dla całego obszaru gminy Czernikowo, która w granicach administracyjnych zajmuje powierzchni ę około 170 km 2 (17 014 ha), w celu okre ślenia polityki przestrzennej samorz ądu lokalnego. Okre śla ono polityk ę przestrzenn ą gminy, w tym lokalne zasady zagospodarowania przestrzennego, stanowi podstawowe narz ędzie umo żliwiaj ące spełnienie zada ń własnych gminy w zakresie ładu przestrzennego, komunikacji i infrastruktury technicznej. Decyzja o podj ęciu prac nad zmian ą Studium wynikn ęła przede wszystkim z potrzeby doprowadzenia do zgodno ści tre ści w/w dokumentu z dynamicznie zmieniaj ącym si ę w naszym kraju prawodawstwem. W ci ągu dziesi ęciu lat obowi ązywania dokumentu uległo zmianie szereg ustaw zwi ązanych z tematyk ą kształtowania przestrzeni oraz wpłyn ęło od mieszka ńców wiele wniosków i postulatów inwestycyjnych niezgodnych z ustaleniami studium. Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym w bardzo ograniczonym zakresie okre ślała form ę studium oraz tok prac nad jego sporz ądzeniem. Koncentrowała si ę przede wszystkim na zakresie problematyki studium nakładając równocze śnie obowi ązek badania, przez zarz ąd gminy „spójno ści” rozwi ąza ń projektowych miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „z polityk ą przestrzenn ą gminy” okre ślon ą w studium. Obowi ązuj ąca od 11 lipca 2003 r. ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 467) wprowadziła zasadnicze zmiany dotycz ące toku formalno – prawnego nad sporz ądzeniem studium, okre śliła jego form ę a tak że zmieniła zakres jego problematyki. Wymagany zakres projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w cz ęś ci tekstowej i graficznej okre ślony został w Rozporz ądzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 118 poz. 1233). Studium uchwalone przez rad ę gminy nie jest aktem prawa miejscowego. Jest „aktem kierownictwa wewn ętrznego” gminy wykorzystywanym przy podejmowaniu decyzji w zakresie działa ń dotycz ących polityki przestrzennej gminy oraz stanowi podstaw ę do koordynacji planów miejscowych. Ustalenia studium realizowane s ą poprzez plany miejscowe i są wi ążą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu tych planów. Studium powinno by ć komplementarne wobec strategii rozwoju lokalnego oraz programów i planów rozwoju gminy – w stosunku do strategii i programów, studium wyznacza ramy przestrzenne realizacji ich ustale ń. Zgodnie z art. 10, ust. 1, cytowanej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w studium uwzgl ędnia si ę uwarunkowania wynikaj ące w szczególno ści: 1) dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu; 2) stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony; 3) stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści i jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; 4) stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 5) warunków i jako ści życia mieszka ńców, w tym ochrony ich zdrowia; 6) zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia; 7) potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy; 8) stanu prawnego gruntów; 9) wyst ępowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych; 10) wyst ępowania obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych; 11) wyst ępowania udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych;

11 12) wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych; 13) stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami; 14) zada ń słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych 15) wymaga ń dotycz ących ochrony przeciwpowodziowej.

Zgodnie z art. 10, ust. 2, cytowanej w/w ustawy, w studium okre śla si ę w szczególno ści: 1) kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów; 2) kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów, w tym tereny wył ączone spod zabudowy; 3) obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk; 4) obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 5) kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; 6) obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym; 7) obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1; 8) obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak że obszary rozmieszczenia wielkopowierzchniowych obiektów handlowych oraz obszary przestrzeni publicznej; 9) obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne; 10) kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej; 11) obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą oraz obszary osuwania si ę mas ziemnych; 12) obiekty lub obszary, dla których wyznacza si ę w zło żu kopaliny filar ochronny; 13) obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi ązuj ące na nich ograniczenia prowadzenia działalno ści gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady 14) obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji; 15) granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych; 16) inne obszary problemowe, w zale żno ści od uwarunkowa ń i potrzeb zagospodarowania wyst ępuj ących w gminie.

Zgodnie z art. 10 ust. 2a je żeli na obszarze gminy przewiduje si ę wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, a tak że ich stref ochronnych zwi ązanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenu; w studium ustala si ę ich rozmieszczenie.

Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, w paragrafie 4, pkt. 1. przedstawia wymagan ą zawarto ść projektu studium. Powinien on zawiera ć: 1) cz ęść okre ślaj ącą uwarunkowania, o których mowa w art. 10 ust.1 ustawy, przedstawion ą w formie tekstowej i graficznej; 2) cz ęść tekstow ą zawieraj ącą ustalenia okre ślaj ące kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy; 3) rysunek przedstawiaj ący w formie graficznej ustalenia, okre ślaj ące kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy, a tak że granice obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy; 4) uzasadnienie zawieraj ące obja śnienia przyj ętych rozwi ąza ń oraz syntez ę ustale ń projektu studium.

12 3. Metoda opracowania

Pierwszy etap prac nad aktualizacj ą studium obejmował wst ępn ą analiz ę zapisów obowi ązuj ącego studium oraz ocen ę aktualno ści posiadanych materiałów planistycznych. Drugi etap to sporz ądzenie diagnozy stanu obejmuj ącej wieloaspektowe rozpoznanie i ocen ę uwarunkowa ń rozwoju gminy Czernikowo na podstawie aktualnie wykonywanych dost ępnych opracowa ń i materiałów. Trzeci etap obejmował ocen ę kierunków i zasad rozwoju przestrzennego gminy przyjętych w obowi ązuj ącym studium. Czwarty etap zwi ązany był z opracowaniem celów, zasad rozwoju, kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz formułowaniem zapisu ustale ń studium. W toku prac nad studium, w kwestii najbardziej trudnych i kontrowersyjnych tematów, odbyły si ę spotkania, na których zaprezentowane i przedyskutowane zostały poszczególne grupy zagadnie ń. Uwarunkowania rozwoju i szczegółowe ustalenia dotycz ące kierunków i zasad rozwoju przestrzennego gminy zapisane zostały w tek ście studium stanowi ącym zał ącznik nr 1 do uchwały oraz na mapach problemowych w skali 1:25 000: uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego stanowi ącej zał ącznik nr 2 oraz kierunki i polityka przestrzenna gminy Czernikowo stanowi ącej zał ącznik nr 3 do ww uchwały.

4. Wykaz opracowa ń i materiałów wykonanych na potrzeby studium lub wykorzystanych dla potrzeb studium

- Opracowanie ekofizjograficzne wykonane na potrzeby Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo, czerwiec 2012 r.; - „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo”, przyj ęte Uchwał ą Nr XXII/140/2001 Rady Gminy Czernikowo z dnia 04 lipca 2001 roku; oraz materiały wej ściowe sporz ądzone do w/w studium; - „Program ochrony środowiska gminy Czernikowo na lata 2004-2010 z perspektyw ą na lata 2011- 2020”, Toru ń 2004, przyj ęty Uchwał ą Nr XV/111/2004. Rady Gminy w Czernikowie z dnia 20 lipca 2004 roku; - „Plan gospodarki odpadami gminy Czernikowo na lata 2004-2010 z perspektyw ą na lata 2011- 2020”, Toru ń 2004, przyj ęty Uchwał ą Nr XV/111/2004. Rady Gminy w Czernikowie z dnia 20 lipca 2004 roku; - „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko – Pomorskiego, Kujawsko - Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, czerwiec 2003 (obecnie sporz ądzana zmiana planu); - Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2007 – 2020, Uchwała Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego Nr XLI/586/05 z dnia 12 grudnia 2005r. - „Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2010r.” - Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2011r. oraz „Raporty...” z lat wcze śniejszych; - Informacja o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2011r., Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2012r.; - Uproszczony plan urz ądzenia lasów niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa na okres 2008- 2017 dla gminy Czernikowo, Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Gdyni, Wydział Produkcyjny w Toruniu, stan na 01.01.2008; - Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2010 r., Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa (http://surowce-mineralne.pgi.gov.pl/index.htm); - Bank Danych Lokalnych (BDL) www.stat.gov.pl; - Uchwała Nr XLIX/1335/10 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 30 sierpnia 2010r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Czernikowo; - Strategia rozwoju gminy Czernikowo przyj ęta została uchwał ą Nr XVII/110/2000 Rady Gminy w Czernikowie z dnia 29 listopada 2000r., - Odnawialne źródła energii – zasoby i mo żliwo ści wykorzystania na terenie województwa kujawsko-pomorskiego – KPBPPiR we Włocławku, 2010r., - Inwentaryzacja złó ż surowców mineralnych z uwzgl ędnieniem elementów ochrony środowiska na terenie gminy Czernikowo, Zakład Usług Geologicznych „Geo-Wiert” s.c, Kielce 1996-1996, - Mapa geomorfologiczna Polski w skali 1: 300 000 arkusz Gda ńsk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

13 - Plan odnowy miejscowo ści Czernikowo na lata 2008-2014 (Uchwała Nr XIV/91/2008 Rady Gminy z dnia 9 czerwca 2008 r. i wraz ze zmian ą dokonana Uchwał ą Nr VI/21/2011 Rady Gminy Czernikowo z dnia 22 lutego 2011 r.), - Plan odnowy miejscowo ści Mazowsze na lata 2009-2015 (Uchwała Nr XIX/126/2009 Rady Gminy w Czernikowie z dnia 27 lutego 2009r.), - Obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (wykaz w rozdziale 2.2. Sytuacja planistyczna), - Studium techniczno-Ekonomiczne przebudowy drogi krajowej nr 10 do parametrów drogi ekspresowej w obr ębie gminy Czernikowo, opracowane i zatwierdzone protokołem KOPI przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych w Warszawie w 2001roku, - Opracowanie Studium Korytarzowego, Studium Techniczno-Ekonomiczno-Środowiskowego oraz materiałów do Decyzji o Środowiskowych Uwarunkowaniach zgody na budow ę drogi ekspresowej S-10 na odcinku Wyrzysk-Bydgoszcz-Toru ń-Blinno, luty 2012.

5. Ogólna charakterystyka gminy Gmina Czernikowo poło żona jest w centralnej cz ęś ci województwa kujawsko – pomorskiego. Pod wzgl ędem administracyjnym nale ży do powiatu ziemskiego toru ńskiego, jest najbardziej na południe wysuni ętą gmin ą w tym powiecie. Gmina zajmuje powierzchni ę około 170 km 2 (17 014 ha) i pod tym wzgl ędem nale ży do wi ększej od średniej gmin wiejskich w województwie kujawsko - pomorskim. Pod wzgl ędem administracyjnym wydzielono tu 17 sołectw.

Gmina graniczy: • od północy z gmin ą Ciechocin i z gmin ą Zbójno (powiat golubski), • od wschodu z gmin ą Kikół i gmin ą Lipno (powiat lipnowski), • od południa z gmin ą Lipno i Bobrowniki (powiat lipnowski), • od zachodu z gmin ą Obrowo (powiat toru ński) oraz rzek ą Wisł ą, po drugiej stronie której poło żne jest uzdrowisko Ciechocinek, miasto Nieszawa i gmina Raci ąż ek. Ludno ść faktycznie zamieszkała w gminie Czernikowo wg stanu na 31.12.2010r. 8643 osoby. Średnia g ęsto ść zaludnienia wynosiła około 58 osób/km 2.

Głównym źródłem utrzymania mieszka ńców jest praca najemna. Z tego źródła bezpo średnio lub po średnio utrzymuje si ę znacznie ponad 1/3 ludno ści gminy. Świadczy to o istotnej roli zatrudnienia jako ekonomicznej podstawy egzystencji mieszka ńców. Mniej ni ż 1/4 ogółu ludno ści gminy utrzymuje si ę bezpo średnio lub po średnio z pracy w swoim gospodarstwie rolnym. Wskazuje to na stosunkowo mał ą rol ę rolnictwa w gospodarce gminy - mimo wysokiego rolniczego zagospodarowania gruntów w północno-wschodniej cz ęś ci gminy. Ogólny wska źnik jako ści rolnej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Czernikowo wynosi 68,4 przy czym dla całego województwa wynosi 66,4 pkt.

Gmina znajduje si ę w obszarze o wyj ątkowych warto ściach przyrodniczo- krajobrazowych, stanowi ących z uwagi na swe poło żenie, zaplecze ekologiczne uzdrowiska Ciechocinek.

Miejscowość gminna Czernikowo nale ży do o środków wyra źnie w gminie dominuj ących, jest prawidłowo rozwini ęta w zakresie usług o charakterze gminnym. Poło żona jest centralnie, na skrzy żowaniu głównych ci ągów komunikacyjnych – drogi kategorii krajowej nr 10 relacji Pło ńsk - Szczecin oraz dróg powiatowych 2132C i 2044C.

14

II. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CZERNIKOWO

15 16 1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE

Uwarunkowania regionalne o charakterze decyzyjnym oraz postulatywnym wynikaj ące z ustaw szczególnych

Na obszarze gminy wyst ępuj ą nast ępuj ące obiekty ustanowione na poziomie województwa na podstawie przepisów szczególnych: − obiekty i zespoły zabytkowe podlegaj ące ochronie i opiece – ewidencja wojewódzkiego konserwatora zabytków - Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Toruniu, − droga krajowa – zgodnie z zał ącznikiem nr 2 do Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 marca 2010r. w sprawie ustalenia przebiegu dróg krajowych w województwach dolno śląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, śląskim, świ ętokrzyskim, warmi ńsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim (Dz. U. Nr 59 z 2010r. poz. 371), − Obszar Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej - racjonalna gospodarka le śna, polegaj ąca na zachowaniu ró żnorodno ści biologicznej siedlisk Kotliny Płockiej, Kotliny Toru ńskiej, Pojezierza Dobrzy ńskiego, ochrona monokulturowych lasów sosnowych (mikroklimat Ciechocinek) oraz krajobrazu nadwi śla ńskiego, ochrona rzeki Wisły, T ąż yny i Mie ń wraz z pasem ro ślinno ści okalaj ącej głównie lasów li ściastych. Obszar został utworzony na mocy uchwały nr XX /92/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Włocławku z dnia 15 czerwca 1983 roku. Najnowszym aktem prawnym dotycz ącym tego obszaru jest Uchwała Sejmiku Województwa Kujawsko Pomorskiego Nr VI/106/11 z dnia 21 marca 2011r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. 2011.99.793).

Wynikaj ące ze stanu zagospodarowania:
przebieg drogi krajowej nr 10, docelowo drogi ekspresowej S10,
linia elektroenergetyczna 220 kV relacji Olsztyn I – Włocławek Azoty Dla linii elektroenergetycznej wymagany jest pas technologiczny o szeroko ści 50 m (po 25 m od osi linii w obu kierunkach).
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji Lipno – Toru ń Elana Dla linii elektroenergetycznej wymagany jest pas technologiczny o szeroko ści 29 m (po 14,5 m od osi linii w obu kierunkach).

Uwarunkowania zewn ętrzne rozwoju gminy Czernikowo

Uwarunkowania zewn ętrzne funkcjonowania gminy nale ży rozpatrywa ć jako wpływ polityki regionalnej na funkcjonowanie gminy – w tym zwłaszcza ustale ń polityki regionalnej wobec terytorium gminy lub funkcji i działalno ści szczególnie istotnych dla gospodarki gminy. Wyznacznikiem polityki regionalnej wobec danego terytorium s ą dwa podstawowe dokumenty: - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa (przyj ęty Uchwał ą Nr XXI/135/03 z dnia 26 czerwca 2003 r. Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego) - Strategia rozwoju województwa (przyj ęta Uchwał ą Nr XLI/586/05 z dnia 12 grudnia 2005r. Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego).

Obydwa dokumenty zostały szczegółowo przeanalizowane w celu identyfikacji uwarunkowa ń istotnych dla rozwoju gminy Czernikowo. Zadania ponadlokalne realizuj ące cele publiczne zawarte w planie zagospodarowania przestrzennego województwa s ą obligatoryjnie uwzgl ędniane w Studium. Zagadnieniu temu po świ ęcono odr ębny rozdział w niniejszym opracowaniu. Ustalenia Strategii rozwoju nie traktuj ą gminy Czernikowo lub szerszego otoczenia, w którym gmina funkcjonuje, w szczególny sposób. Strategia nie zawiera specyficznych ustale ń wobec gminy lub te ż ustale ń szczególnie istotnych dla rozwoju funkcji wa żnych dla gminy Czernikowo (znaczn ą cz ęść strategii po świ ęcono rozwojowi obszarów wiejskich – ale rozumianych jako cało ść terenów wiejskich województwa – ustalenia dotycz ą wszystkich terenów tego typu, nie wyró żniaj ą gminy). Mo żna j ą uzna ć za opracowanie neutralne dla rozwoju gminy, gdy ż zakres ustale ń dla gminy jest to żsamy, jak dla pozostałych obszarów.

Drugi aspekt uwarunkowa ń zewn ętrznych to funkcjonowanie gminy w systemie społeczno- gospodarczym województwa, czyli rola, miejsce, znaczenie, pozycja gminy na tle powiatu i województwa oraz uwarunkowania rozwoju wynikaj ące z konkretnych relacji z s ąsiednimi obszarami, jak te ż z osadzenia w sieciach infrastrukturalnych znaczenia regionalnego. Zagadnienia te zostały omówione w poszczególnych rozdziałach uwarunkowa ń zagospodarowania przestrzennego gminy.

17

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU

2.1. Struktura przestrzenna gminy

W strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy, w zwi ązku z jej poło żeniem na styku dwóch jednostek geomorfologicznych, wyra źnie wyró żniaj ą si ę dwie cz ęś ci o ró żnych funkcjach. Funkcj ą dominuj ącą północno-wschodniej cz ęś ci gminy jest rolnictwo. Wykształcone tam gleby o wysokich klasach bonitacyjnych stanowi ą korzystne uwarunkowania dla produkcji rolnej. Grunty orne stanowi ą 48% powierzchni gminy. Na niezbyt wielkich, ale dość żyznych areałach uprawiane s ą głównie zbo ża, ziemniaki, ro śliny przemysłowe i pastewne, rozwija si ę te ż hodowla. Południowo-zachodnia cz ęść gminy to obszar pokryty lasami. Znaczna cz ęść tego terenu podlega ochronie prawnej ze wzgl ędu na walory krajobrazowe i przyrodnicze Niziny Ciechoci ńskiej. Lasy zajmuj ą ł ącznie ok. 45% powierzchni gminy. Funkcj ę lokalnego o środka administracyjno-usługowego pełni wie ś Czernikowo. Warunki i charakter terenu decydowały o rozwoju sieci osadniczej, która nie jest tu szczególnie bogata i skupia si ę głównie w północno- wschodniej cz ęś ci gminy. Na obszarach wiejskich zabudowa koncentruje si ę głównie przy lokalnych szlakach komunikacyjnych. Najwi ększe o środki poza wsi ą gminn ą to Steklin, Osówka, Stelinek i Mazowsze. W strukturze zabudowy na terenie gminy dominuje funkcja mieszkaniowa, mieszkaniowo – usługowa. Przemysł i drobna wytwórczo ść reprezentowane s ą przez nieliczne zakłady; sektor rolno- spo żywczy jest słabo wykształcony w stosunku do znacznego zaplecza surowcowego na terenie gminy. Obszarem aktywizacji funkcji rekreacyjnej s ą tereny poło żone nad jeziorem Steklin i Kijaszkowo. Tereny poło żone w s ąsiedztwie przebiegaj ącej przez gmin ę drogi krajowej nr 10 cechuj ą si ę wzmo żon ą aktywizacj ą gospodarcz ą. W przestrzeni gminy wyró żni ć mo żna równie ż obszary wyst ępowania elektrowni wiatrowych – 4 elektrownie poło żone w miejscowo ści Witow ąż i jedna w miejscowo ści Liciszewy.

Administracyjnie gmina podzielona jest na 17 sołectw: − Czernikowo, − Czernikówko, − Jackowo, − Kiełpiny, − Kijaszkowo, − Liciszewy, − Makowiska, − Mazowsze, − Mazowsze Parcele, − Osówka, − Pokrzywno, − Skwirynowo, − Steklin, − Steklinek, − Witow ąż , − Wygoda, − Zimny Zdrój.

2.2. Sytuacja planistyczna

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Z dniem 31 grudnia 2002r. utraciły moc plany sporz ądzane w trybie ustawy o planowaniu przestrzennym z 12 lipca 1984r. W gminie Czernikowo moc utraciły: • miejscowy ogólny plan zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo, przyj ęty uchwał ą Nr XVII/87/92 Rady Gminy w Czernikowie z dnia 20 grudnia 1992r. (Dz. Urz. Woj. Włocławskiego Nr 8, poz. 46 z dnia 10.06.1994r.), • zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo w cz ęś ci dotycz ącej zmiany funkcji przeznaczenia terenu w Osówce (lokalizacja szkoły podstawowej na

18 gruncie upadłego Zakładu Usług Mechanizacyjnych i terenie rolnym, przyj ęta uchwał ą Rady Gminy w Czernikowie Nr III/11/94 z dnia 28 lipca 1994r. Gmina posiada pi ęć obowi ązuj ących, sporz ądzonych zgodnie z ustaw ą z dnia 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999r. Nr 15 poz. 139 z pó źn. zm.) miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego: • Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo w zakresie lokalizacji elektrowni wodnej na rzece Mie ń w sołectwie Kiełpiny osada Zieleniewszczyzna przyj ęta uchwał ą Nr XVIII/89/96 Rady Gminy Czernikowo w dniu 28 czerwca 1996 roku, • Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo dotycz ąca budowy szkoły podstawowej w Osówce, przyj ęta uchwał ą Nr XXI/105/97 Rady Gminy Czernikowo z dnia 18 lutego 1997 roku; • Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy, a dotycz ąca rozszerzenia istniej ącej funkcji turystycznej 3UT na działce o nr ewidencyjnym 79, przyj ęta Uchwał ą Rady Gminy Czernikowo Nr XXIII/119/97 w dniu 16 czerwca 1997 roku, • Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo dotycz ąca wsi Witow ąż – teren ubojni wraz z przetwórni ą mi ęsa przyj ęta Uchwał ą Nr XVIII/120/2000 Rady Gminy Czernikowo z dnia 29 listopada 2000 roku, • Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo dotycz ąca terenu O środka Wypoczynkowego we wsi Osówka przyj ęta Uchwał ą Nr XX/129/2001 Rady Gminy Czernikowo z dnia 9 marca 2001 roku, Gmina posiada dwa obowi ązuj ące, sporz ądzone zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r. Nr 80 poz. 717) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: • Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo obejmuj ąca dwa wybrane obszary tj. wie ś Czernikowo i cz ęść wsi Wygoda przyj ęty Uchwał ą Nr XXIX/206/2006 Rady Gminy Czernikowo z dnia 12 lipca 2006 roku, • Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo obejmuj ąca dwa wybrane obszary tj. wie ś Czernikowo i część wsi Wygoda w zakresie pi ęciu wybranych obszarów na terenie wsi Czernikowo (w jednostkach strukturalnych A i D) przyj ęta Uchwał ą Nr XIII/85/2008 Rady Gminy Czernikowo z dnia 28 kwietnia 2008 roku.

Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy dnia 27 marca 2003r o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w przypadku braku miejscowego planu okre ślenie sposobu zagospodarowania i warunków zabudowy nast ępuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy lub w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, których podstawą s ą przepisy szczególne. Decyzje o warunkach zabudowy wydawane na terenie gminy od 2003r. dotyczyły przede wszystkim rozbudowy i przebudowy istniej ącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej oraz budowy nowych budynków mieszkalnych i gospodarczych w ramach istniej ącej i projektowanej zabudowy a tak że w mniejszym stopniu zabudowy usługowej i produkcyjnej oraz zmiany sposobu użytkowania istniej ących obiektów. Decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego przede wszystkim dotyczyły realizacji infrastruktury technicznej (budowa sieci wodoci ągowych, kanalizacyjnych i elektroenergetycznych) i komunikacyjnej.

Tabela 1 Decyzje o warunkach zabudowy wydane na teren gminy Czernikowo w latach 2004-2010 Liczba wydanych decyzji Lp. Rok o warunkach zabudowy 1. 2004 131 2. 2005 53 3. 2006 85 4. 2007 62 5. 2008 80 6. 2009 70 7. 2010 64 Źródło: Urz ąd Gminy Czernikowo

19

2.3. Stan prawny gruntów

Granice administracyjne gminy obejmuj ą 17 009 ha powierzchni (wg danych Starostwa Powiatowego w Toruniu, stan na 01.01.2012r) . Do gminnego zasobu nieruchomo ści (na podstawie art. 24 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomo ściami), nale żą grunty: - stanowi ące własno ść gminy; - co do których gmina posiada udział; - będące przedmiotem u żytkowania wieczystego gminy; - zaj ęte pod drogi; - oddane w trwały zarz ąd; - oddane w u żytkowanie.

Tabela 2 Struktura własno ściowa gruntów Powierzchnia Powierzchnia Lp. Wyszczególnienie gruntów w ha gruntów w % Grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem z wył ączeniem 1 9000 52,9 gruntów przekazanych w u żytkowanie wieczyste Grunty Skarbu Pa ństwa przekazane w u żytkowanie 2 110 0,6 wieczyste Grunty spółek Skarbu Państwa, przedsi ębiorstw 3 0 0 pa ństwowych i innych pa ństwowych osób prawnych Grunty gmin i zwi ązków mi ędzygminnych z 4 wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie 182 1,1 wieczyste Grunty gmin i zwi ązków mi ędzygminnych 5 0 0 przekazanych w u żytkowanie wieczyste Grunty, które s ą własno ści ą samorz ądowych osób 6 0 0 prawnych oraz grunty, których wła ściciele s ą nieznani 7 Grunty osób fizycznych 7665 45,1 8 Grunty Spółdzielni 28 0,2 9 Grunty ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych 12 0,1 10 Wspólnoty gruntowe 0 0 Grunty powiatów z wył ączeniem gruntów 11 5 0 przeznaczonych w u żytkowanie Grunty powiatów przekazane w u żytkowanie 12 0 0 wieczyste Grunty województw z wył ączeniem gruntów 13 0 0 przekazanych w u żytkowanie Grunty województw przekazane w u żytkowanie 14 0 0 wieczyste Grunty b ędące przedmiotem własno ści i władania 15 7 0 osób innych ni ż wy żej wymienione 16 Razem 17009 100

Źródło: Opracowanie na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Toruniu, stan na 01.01.2012r.

Ponad połowa gruntów w gminie to grunty Skarbu Pa ństwa, a w śród nich: - 84,5% (7609ha) to grunty Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe, - 6,9% (617ha) - grunty wchodz ące w skład Zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, - 6,0% (543 ha) - grunty w trwałym zarz ądzie pa ństwowych jednostek organizacyjnych (z wył ączeniem PGL) - 1,9% (173 ha) – grunty wchodz ące w skład zasobu nieruchomo ści Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem gruntów przekazanych w trwały zarz ąd - 0,6% (58 ha) – pozostałe grunty Skarbu Pa ństwa

20

3. PRZYRODNICZE UWARUNKOWANIA ROZWOJU

3.1. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu środowiska przyrodniczego Uwarunkowania zewn ętrzne

Do podstawowych uwarunkowa ń zewn ętrznych, które wi ążą si ę z obszarem gminy Czernikowo mo żna zaliczy ć:
poło żenie znacznej cz ęś ci gminy w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej,
ustanowione na terenie gminy obszary Natura 2000,
przebieg korytarza ekologicznego o znaczeniu wojewódzkim, a nawet krajowym, zwi ązanego z dolin ą Wisły, zapewniaj ącego ci ągło ść mi ędzy obszarami prawnie chronionymi w dolinie Wisły (zadanie nr 47 wydzielone w tabeli zada ń ponadlokalnych realizuj ących cele publiczne i zamieszczonych w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego).

Uwarunkowania wewn ętrzne

Rze źba terenu

Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym gmina Czernikowo poło żona jest w obr ębie dwóch mezoregionów Kotliny Toru ńskiej i Pojezierza Dobrzy ńskiego. Północno-wschodnia cz ęść gminy le ży na obszarze zlewni chronionej rzeki Drw ęcy (J. Kondracki). Morfologia i rze źba terenu ukształtowana została procesami akumulacji lodowcowej i wodnolodowcoweh, głównie w czasie fazy pozna ńskiej zlodowacenia północnopolskiego oraz procesami wytopiskowymi i denudacyjnymi trwaj ącymi do dzi ś. Najwa żniejsze jednostki geomorfologiczne wyst ępuj ące na terenie gminy to wysoczyzny morenowe, rynny subglacjalne, a w dolinie Wisły tarasy rzeczno-akumulacyjne. Do form pochodzenia lodowcowego nale żą wysoczyzna morenowa płaska i falista, zaz ębiaj ące si ę nawzajem. Najwi ększe ich powierzchnie wyst ępuj ą w rejonie: − na północ, wschód i południowy wschód od Czernikowa na wysoko ści 93-100 m npm, − w rejonie wsi Osówka, na wysoko ści ok. 100 m npm, − koło Stelinka i Mazowsza 97-100 m npm, − Kijaszkowa i Liciszewów 95-100 m npm. Wysoczyzna była w cało ści obj ęta ostatnim zlodowaceniem (100-10 tys. lat p.n.e.). O świe żości rze źby świadcz ą m.in. liczne jeziora, st ąd cz ęsto wysoczyzn ę nazywa si ę Pojezierzem Dobrzy ńskim. Jego charakterystycznym elementem s ą równiny, faliste strefy moreny dennej, pagórki, wzgórza moren czołowych i rozci ągaj ące si ę na ich przedpolach sandry. Charakterystycznymi formami pochodzenia wodnolodowcowego s ą rynny subglacjalne. S ą one gł ębokie, najcz ęś ciej płaskodenne, wykształcone w obr ębie wysoczyzn morenowych. Jedn ą z nich o przebiegu zbli żonym do południkowego wypełnia jezioro Kijaszkowskie i rzeka Lubianka, drug ą, bardziej kr ętą jezioro Steklin. Mniejsze rynny wyst ępuj ą w rejonie Mazowsza i Parceli Mazowieckich. Wzdłu ż jezior wyst ępuj ą formy podobne do tarasów i wałów kemowych. Kraw ędź wysoczyzny stanowi jednocze śnie górn ą kraw ędź tarasów wysokich doliny Wisły. Generalnie przebiega ona wzdłu ż granicy lasu, jej wysoko ść si ęga 20m. Miejscami jest wyra źnie i stromo podci ęta oraz ponacinana wci ęciami erozyjnymi i w ąwozami, miejscami za ś zniszczona, zatarta, zamaskowana wydmami. Na wielu odcinkach strome i silnie porozcinane zbocza s ą odkryte, co powoduje, że s ą one zagro żone erozj ą, zwłaszcza podczas ulewnych deszczy. Wąwozy wyerodowane w skarpie wypełnione s ą miejscami seri ą piasków akumulacji wodnej, których zasi ęg obejmuje przykraw ędziowe obszary wysoczyzny morenowej. Piaski te tworz ą poziom wysokiego zasypania, osi ągaj ącego około 90 m npm i wskazuj ą na spi ętrzenie wód w obr ębie Kotliny Toru ńskiej przed czołem l ądolodu fazy pomorskiej. Stopniowe za ś obni żenie podstawy erozyjnej pozwoliło na modelowanie stopni tarasowych. Tarasy średnie 50-65m npm i niskie 45-50m npm, które erozyjnie si ęgn ęły do serii piasków wodnolodowcowych wyst ępuj ą w okolicy Pokrzywna. Tarasy zalewowe 38-43 m npm obejmuj ą pasy nadbrze żne Wisły. Na wyrównanych powierzchniach tarasów średnich w gminie Czernikowo, w wyniku ró żnorodnych procesów denudacyjnych wytworzyły si ę rozległe zabagnienia śródwydmowe i torfowiska.

21 Obszar gminy poło żony w obr ębie Kotliny Toru ńskiej pokryty jest lasami, które zajmuj ą ok. 7687 ha co stanowi 45% powierzchni gminy (Bank Danych Lokalnych 2010r.) i decyduje o dominuj ącej funkcji tej cz ęś ci gminy.

Budowa geologiczna i gleby Charakter budowy geologicznej stanowi siln ą determinant ę walorów i zasobów przyrodniczych danego obszaru. Z uwagi na to, i ż województwo kujawsko-pomorskie usytuowane jest w strefie granicznej dwóch wielkich jednostek geologicznych Europy (przebiega tu granica pomi ędzy platform ą prekambryjsk ą wschodniej Europy, i platform ą paleozoiczn ą środkowej Europy) budowa geologiczna gminy Czernikowo posiada znamiona tych jednostek oraz czasu w jakim powstawały. Do najstarszych, udokumentowanych otworami wiertniczymi w Pokrzywnie i Wł ęczu utworów nale żą osady jurajskie: wapienie oraz margle. Nad nimi wyst ępuj ą utwory kredy: wapienie, łupki ilaste i piaszczyste, piaskowce, opoki i margle piaszczyste. Utwory trzeciorz ędowe wyst ępuj ą na znacznej powierzchni gminy, ale zachowane s ą fragmentarycznie. Paleogen wykształcony jest jako iły, mułki i łupki ilaste; neogent to utwory piaszczysto-mułkowo-ilaste charakteryzuj ące si ę wkładkami w ęgla brunatnego lub domieszk ą pyłu w ęglowego ro ślin; pliocen to iły, cz ęsto pstre, z wkładkami piasków i glin i domieszk ą pyłów w ęglowych. Utwory czwartorz ędowe - nie zostały udokumentowane utwory zlodowacenia południowopolskiego natomiast powszechnie wyst ępuj ą utwory zlodowace ń środkowopolskiego (glina zwałowa z du żą domieszk ą żwiru i głazów, piaski i mułki jeziorne) i północnopolskiego (piaski i żwiry ró żnoziarniste) W fazie leszczy ńskiej wykształciła si ę glina zwałowa, spoista, ilasta, pylasta lub piaszczysta z licznymi ziarnami żwiru i głazami skał narzutowych. Buduje ona cz ęś ciowo wysoczyzn ę morenow ą i fragmentarycznie odsłania si ę w kraw ędzi wysoczyzny. W fazie pozna ńskiej osadziły si ę iły i mułki zastoiskowe (okolice D ąbrówki), lessy i pyły lessopodobne (Nowogródek), glina zwałowa piaszczysta, zwi ęzła buduj ąca powierzchniowe warstwy wysoczyzny. W fazie pomorskiej wykształciły si ę piaski peryglacjalne drobno i średnioziarniste (okolice Czernikowa), piaski i żwiry ró żnoziarniste (tarasy średnie). Do pozostałych osadów czwartorz ędowych nale żą : - mułki, gliny oraz piaski deluwialne, które wypełniaj ą zagł ębienia bezodpływowe, dna rynien lodowcowych, stoki wzniesie ń i zbocza dolin; - piaski eoliczne i piaski eoliczne w wydmach (osady te w postaci pyłów lessopodobnych i piasków zajmuj ą znaczn ą cz ęść gminy). Formy wydmowe s ą albo paraboliczne albo tworz ą pagórki, wały o asymetrycznych zboczach i deniwelacjach od kilku do kilkunastu metrów. Wi ększo ść obszarów piasków eolicznych jest utrwalona lasem, co ogranicza wywiewanie piasków i przeciwdziała zasypywaniu pól; - piaski i gliny deluwialne znajduj ące si ę na zboczach i przy kraw ędziach dolin.

22

Rysunek 1 Gmina Czernikowo na tle mapy geomorfologicznej Polski Źródło: Mapa geomorfologiczna Polski w skali 1: 300 000 arkusz Gda ńsk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Na wysoczy źnie morenowej decyduj ący wpływ na przebieg procesu glebotwórczego i powstawanie gleb miała budowa powierzchni litosfery (skała macierzysta) oraz rodzaj szaty ro ślinnej. W przeszło ści teren wysoczyzny porastały bogate gatunkowo lasy mieszane z du żym udziałem d ębu i buka oraz bujnym runem. Zasobna skała macierzysta, jak ą były gliny morenowe i suchy klimat sprzyjały procesom brunatnienia. Dlatego podstawowym typem gleb na wysoczy źnie s ą gleby brunatne. Zajmuj ą one wy ższe partie terenu lub skłony, gdzie na górne warstwy profilu glebowego nie oddziaływały wody gruntowe. Wyst ępuj ą w okolicach Mazowsza, Liciszewów i Kijaszkowo. S ą uprawiane od wieków, st ąd maj ą do ść gł ęboki poziom próchniczy (30-35cm). Nadaj ą si ę doskonale do uprawy pszenicy i innych ro ślin wymagaj ących dobrych gleb. Podobn ą przydatno ść gospodarcz ą maj ą gleby hydromorficzne powstałe z torfów niskich i gytii wyst ępuj ące na północ od jeziora Kijaszkowskiego.

23 Tereny pomi ędzy Czernikowem a Mazowszem zajmuj ą gleby płowe powstale z piasków gliniastych. Ich cech ą charakterystyczn ą jest dwudzielno ść profilu glebowego, warstwa górna zawiera sporo piasków, natomiast dolna sporo koloidów. Nadaj ą si ę one do uprawy pszenicy. W dolinie Wisły decyduj ącym czynnikiem glebotwórczy był proces aluwialny. Obecnie zahamowany na skutek obwałowania Wisły ma miejsce jedynie na mi ędzywału. Kolejnym czynnikiem wywieraj ącym wpływ na kształtowanie si ę gleb aluwialnych s ą warunki hydrologiczne i zwi ązane z nimi siedliska ro ślinne. Wyst ępuje tutaj ro ślinno ść zielona typu ł ęgowego i bagiennego. W przeszło ści tereny te porastały bogate lasy tyłu ł ęgowego. Podstawowymi typami gleb, które si ę tutaj wykształciły, s ą mady rzeczne, a w mniejszym stopniu gleby hydrogeniczne.

Rysunek 2 Gmina Czernikowo na tle mapy glebowej Polski Źródlo: Mapa gleb Polski 1:300 000, arkusz Płock, Instytut Uprawy, Nawo żenia i Gleboznawstwa

Gleby stanowi ą bezpo średnie podło że, na którym rozwija si ę ro ślinno ść . Dotyczy to zarówno zbiorowisk le śnych, ł ąkowych, jak i ro ślin uprawnych. Bogactwo zasobów glebowych stanowi zatem czynnik decyduj ący o mo żliwo ściach rozwojowych gospodarki rolnej i le śnej, a tak że funkcjonowania powierzchni biologicznie czynnych. Pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej gleb uwidacznia si ę wyra źny podział gminy na dwie cz ęś ci: północn ą – wysoczyznow ą, na której wyst ępuje przewaga gleb dobrych i bardzo dobrych dla rolnictwa, oraz południow ą, na której przewa żaj ą lasy, u żytki zielone i gleby mniej przydatne i nieprzydatne dla rolnictwa. Kompleksy pszenne wyst ępuj ą na niewielkich powierzchniach, najwi ększy kompleks w okolicy Czernikówka. Zajmuj ą zaledwie ok. 1% powierzchni gruntów ornych. Stanowi ą je gleby wytworzone z glin, zwi ęzłe, zasobne w składniki pokarmowe, o umiarkowanym stanie uwilgotnienia. Kompleksy zbo żowo-pastewne wyst ępuj ą głównie w sołectwach: Steklinek, Jackowo, Makowiska; zajmuj ą około 8% powierzchni gruntów ornych. Ze wzgl ędu na wadliwe stosunki wodne (okresowo podmokłe) s ą one zawodne w plonowaniu. Kompleksy pszenno-żytnie wyst ępuj ą głównie w sołectwach: Czernikowo, Czernikówko, Witow ąż , Wygoda, Mazowsze, Kiełpiny i Steklin ; zajmuj ą około 37% powierzchni gruntów ornych. S ą to gleby lżejsze, o zró żnicowanym stanie uwilgotnienia. Przy odpowiednim nawo żeniu i wła ściwych zabiegach agrotechnicznych osi ągaj ą wysoki poziom kultury. Najwi ększ ą powierzchni ę gruntów ornych zajmuj ą gleby kompleksów żytnio-ziemniaczanych – około 54%. S ą to gleby o wadliwym stanie uwilgotnienia, wysoko ść plonów uzale żniona jest od wyst ępowania opadów atmosferycznych w okresie wegetacji.

24

Rysunek 3 Kompleksy rolniczej przydatno ści gleb Źródło: Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo przyj ęte Uchwał ą Nr XXII/140/2001 Rady Gminy Czernikowo z dnia 04 lipca 2001 roku – schemat nr 3

25

Zanieczyszczenia gleb Badania gleb pod k ątem zanieczyszcze ń z głównych dróg krajowych na grunty rolne poło żone przy tych trasach prowadzone s ą od roku 2000. Trzykrotnym cyklem badawczym w województwie kujawsko-pomorskim (w latach 2001, 2004 i 2007) objęto gleby przy wybranych trasach komunikacyjnych, w tym przy drodze krajowej nr 10. Badania prowadzono pod wzgl ędem zanieczyszczenia głównie metalami ci ęż kimi i WWA (wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne). Pewien zwi ązek pomi ędzy nat ęż eniem ruchu pojazdów samochodowych a stopniem zanieczyszczenia gleb uwidocznił si ę tylko zakresie WWA. W otoczeniu wszystkich badanych dróg nie stwierdzono zanieczyszczenia metalami ci ęż kimi. Badania z roku 2007 potwierdzaj ą stałą tendencj ę wzrostu wyst ępowania ponadnormatywnych warto ści WWA, na stanowiskach oddalonych od kraw ędzi jezdni 15 m. Stan czysto ści gleb pod wzgl ędem zawarto ści siarki siarczanowej w poszczególnych obszarach bada ń jest bardzo ró żny i nie koreluje z zanieczyszczeniami komunikacyjnymi.

Klimat Klimat zaliczany jest do elementów środowiska przyrodniczego, który nale ży rozpatrywa ć uwzgl ędniaj ąc szerszy zasi ęg terytorialny, którym dla gminy Czernikowo jest powiat toru ński i Polska. Klimat powiatu toru ńskiego nale ży do strefy klimatów po średnich mi ędzy wpływami kontynentalnymi, a oceanicznymi, ze średnio modyfikuj ącym wpływem Morza Bałtyckiego. Oddziaływanie mas powietrza o cechach oceanicznych z zachodu i kontynentalnych ze wschodu przynosi cz ęste zmiany kierunku napływu tych mas, które z kolei przyczyniaj ą si ę bezpo średnio do znacznej zmienno ści stanów pogodowych. Cech ą charakterystyczn ą jest stosunkowo ciepła zima (trwaj ąca 79 dni), wczesna, ale chłodna i sucha wiosna (55 dni), krótkie lato (101 dni) i długa pogodna jesie ń (64 dni). Generalnie obszar powiatu charakteryzuje si ę bardzo niskimi opadami, jednymi z najni ższych w kraju. Kotlina Toru ńska otwarta jest w sposób zdecydowany na wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i wschodnie, w zwi ązku z czym wyst ępuje w tym pasie stosunkowo silne przewietrzenie. Średnia roczna pr ędko ść wiatru wynosi 2,99 m/s. Zachmurzenie osi ąga roczne minimum w okresie sierpie ń – wrzesie ń, maksimum za ś osi ąga od listopada do grudnia. Najlepsze usłonecznienie wyst ępuje w czerwcu. Ilo ść dni pogodnych utrzymuje si ę na średnim poziomie 32 dni, co stanowi 8,7 % w skali roku, a pochmurnych na poziomie 152 dni, czyli 41,6 % w skali roku. Średnia temperatura roczna wynosi + 7,9 ºC. W styczniu średni ą temperatur ą jest minus 2,5 ºC, natomiast w lipcu dochodzi ona do + 18,1 ºC. Wielko ść opadów na przestrzeni ostatnich dziesi ęcioleci ulega znacznym wahaniom. Roczna suma opadów nie przekracza pułapu 500 550 mm, przy czym ich minimum, wynosz ące 23,1 mm, przypada na miesi ąc luty, a maksimum (85,1 mm) – na miesi ące czerwiec i lipiec. Sezon wegetacyjny trwa około 220 dni. Jego pocz ątek przypada zazwyczaj na drugi dzie ń kwietnia, a koniec – na 7 listopada. Pokrycie terenu i działalno ść człowieka jest czynnikiem decyduj ącym o zró żnicowaniu warunków klimatycznych na skal ę lokaln ą. Inne warunki panuj ą w lasach, inne nad polami i ł ąkami. Odmienne, specyficzne warunki wyst ępuj ą w obr ębie terenów zurbanizowanych – najbardziej przekształconych przez człowieka. Modyfikacje w stosunku do ogólnych warunków klimatycznych nie są jednak du że.

Wiatr w tym rejonie ma przewa żnie kierunek z sektora zachodniego i południowo – zachodniego. Głównymi parametrami umo żliwiaj ącymi oszacowanie wielko ści zasobów energetycznych wiatru s ą: pr ędko ść wiatru i cz ęstotliwo ść powtarzania si ę poszczególnych pr ędko ści. Dla obszaru województwa kujawsko-pomorskiego nie opracowano dotychczas mapy zasobów wiatru, dlatego te ż oszacowanie zasobów energetycznych wiatru mo żna opisa ć jedynie na podstawie ogólnej mapy opracowanej dla całego terytorium kraju przez prof. H. Lorenc (Rys. 1). Z mapy tej, obejmuj ącej 5 stref zasobów energii wiatru wynika, i ż województwo kujawsko-pomorskie znajduje si ę w znacznej cz ęś ci w III strefie, tj. warunków korzystnych charakteryzuj ących si ę średnioroczn ą pr ędko ści ą wiatru 3-4 m/s. Natomiast południowa cz ęść województwa znajduje si ę w II strefie, tj. warunków bardzo korzystnych charakteryzuj ących si ę średnioroczn ą pr ędko ści ą wiatru 4-6 m/s Przyjmuje si ę ogólnie, że strefy I-III charakteryzuj ą si ę korzystnymi warunkami dla rozwoju energetyki wiatrowej. Nale ży zatem stwierdzi ć, i ż województwo kujawsko-pomorskie, jak równie ż gmina Czernikowo, posiada korzystne warunki dla rozwoju energetyki wiatrowej pod wzgl ędem zasobów energii wiatru.

26 Na terenie Polski wg danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie wyst ępuj ą zró żnicowane warunki wiatrowe, zapewniające optymalne wykorzystanie energii wiatru dla pokrycia potrzeb energetycznych. Teren gminy Czernikowo znajduje si ę w obszarze okre ślonym przez IMGW jako warunki korzystne dla rozwoju energetyki wiatrowej.

Legenda: strefa I - wybitnie korzystna, strefa II - bardzo korzystna, strefa III – korzystna, strefa IV - mało korzystna, strefa V - niekorzystna Rysunek 4 Strefy energetyczne wiatru w Polsce wg H. Lorenc

Charakterystyka warunków terenowych do wykorzystania dla potrzeb energetyki wiatrowej pokazana na powy ższej mapie, wskazuje, i ż gmina Czernikowo poło żona jest w trzeciej strefie, która wykazuje korzystne warunki dla rozwoju energetyki wiatrowej.

Wody powierzchniowe i podziemne

Pod wzgl ędem hydrograficznym obszar gminy le ży w dorzeczu Wisły oraz jej dopływów - rzeki Mie ń na południu i Drw ęcy na północy. Wi ększa cz ęść obszaru gminy odwadniana jest bezpo średnio do Wisły, która stanowi południowo - zachodni ą granic ę jej terenu. Północn ą cz ęść gminy odwadnia rzeka Lubianka – lewy dopływ Drw ęcy, a fragmenty południowe le żą w zlewni rzeki Mie ń. Rzeka Wisła, chocia ż jej wody nie nale żą do czystych, to trzeba stwierdzi ć, że spełnia ona rol ę przyrodotwórcz ą stwarzaj ąc doskonałe warunki l ęgowe ornitofauny oraz klimatyczne jako czynnik przewietrzania. Rzeka Mie ń stanowi naturaln ą granic ę pomi ędzy gminami Czernikowo i Bobrowniki. Rzeka ma swoje źródła w okolicach jeziora Likieckiego (okolice Sk ępego, powiat lipnowski), całkowita jej długo ść to około 54 km, przy czym na terenie gminy Czernikowo ma swój odcinek dolny i uj ściowy. Rzeka ta silnie meandruje tworz ąc malownicze zakola. Uchodzi do Wisły na wysoko ści Nieszawy. Rzeka jest odbiornikiem oczyszczonych cieków z miejskiej oczyszczalni w Lipnie i ZOZ w Lipnie. Rzeka Lubianka jest lewym dopływem Drw ęcy o długo ści 30,5 km. Zlewnia w przewa żaj ącej cz ęś ci użytkowana jest rolniczo. Rzeka nie jest odbiornikiem ścieków ze źródeł punktowych. Na terenie gminy wyst ępuj ą liczne rowy melioracyjne, zarówno na wysoczy źnie, jak i w pradolinie. Brak jest wi ększych stałych cieków. Do cieków okresowych zalicza si ę Strug ę Osowsk ą. Najwi ększy zbiornik wodny w gminie stanowi jezioro Steklin, którego powierzchnia wynosi 112,9 ha, gł ęboko ść średnia ok. 4,0m a gł ęboko ść maksymalna 18,5 m. Jest to jezioro rynnowe, o długo ści ok. 5 km, o do ść wysokich (15-20m) i stromych brzegach (ok. 20% nachylenia). Jezioro zasilane jest przez rzek ę Lubiank ę. Na południe od jeziora Steklin poło żone jest jezioro Wygodzkie, o gł ęboko ści ok. 4-5m. W pradolinie, u stóp wysoczyzny morenowej poło żone jest jezioro Zacisze. Jest to niewielkie, bezodpływowe jezioro o płaskich brzegach, otoczone lasami. W północnej cz ęś ci gminy poło żone s ą rynnowe jeziora: Kijaszkowskie (Mazowsze), Liciszewskie.

27 Teren gminy Czernikowo charakteryzuje si ę wyst ępowaniem licznych mokradeł i podmokłych łąk b ędących wa żnym elementem hydrograficznym, krajobrazowym i przyrodniczym. Najwi ększy obszar bagienny znajduje si ę w dolinie Wisły pomi ędzy uj ęciem rzeki Mie ń a Zielon ą K ępą. Obszar ten jest cz ęsto zalewany przy wysokich stanach Wisły.

Teren gminy Czernikowo nale ży do zasobnych w wody podziemne. Wyst ępuj ą tu wody pi ętra kredowego, trzeciorz ędowego, jak i czwartorz ędowego. Wody kredowe wyst ępuj ą w południowej cz ęś ci gminy na gł ęboko ści poni żej 100 m i maj ą cz ęsto charakter napi ęty (wody subartezyjskie i artezyjskie). Zasoby tych wód szacuje si ę na ok. 750 m 3/h. Wody trzeciorz ędowe, głównie mioce ńskie i plioce ńskie, zalegaj ą średnio na gł ęboko ści 60 – 90 m p.p.t. Wydajno ść tych poziomów okre śla si ę na ok. 1000 m 3/dob ę. Najwi ększe znaczenie u żytkowe maj ą wody pi ętra czwartorz ędowego. Teren gminy wchodzi cz ęś ciowo w zasi ęg Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Zbiornik rzeki dolna Wisła” (GZWP nr 141). Jest to zbiornik zlokalizowany w pradolinie Wisły, obejmuj ący znaczn ą cz ęść Kotliny Toru ńskiej. Wyst ępuje w utworach czwartorz ędowych na gł ęboko ści średniej ok. 40 m p.p.t. Zasoby tego zbiornika oszacowano na ok. 84 tys. m 3/dob ę. Zasoby te podlegaj ą szczególnej ochronie z uwagi na brak warstwy izoluj ącej.

Badania jako ści zwykłych wód podziemnych w 2010 roku, w województwie kujawsko-pomorskim prowadzono w 39 otworach obserwacyjnych, którymi obj ęto wszystkie jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Najwi ększa ilo ść , 7 otworów obserwacyjnych, znajdowało si ę na obszarze o numerze 39, po 3 otwory na obszarach o numerach 44, 40, 31, 47, 46 i 37, a po 2 i poni żej na pozostałych obszarach jednolitych cz ęś ci wód. Gmina Czernikowo poło żona jest w obszarach JCWPd o nr 40 i 46. Na podstawie przeprowadzonego monitoringu nie stwierdzono wód w I klasie czysto ści. Czysto ść wód kształtowała si ę nast ępuj ąco: II klas ę czysto ści posiadało 7 punktów - 17,95 % III klas ę czysto ści 20 punktów - 51,28 % IV klas ę czysto ści 6 punkty - 15,38 % V klas ę czysto ści 6 punkty - 15,38 % Dobry stan chemiczny wykazywało: - 69,23 % otworów Zły stan chemiczny wykazywało: - 30,76 % otworów Wska źniki obni żaj ące jako ść (st ęż enia w granicach klasy IV i V klasy) to: azotany i żelazo w 5 przypadkach, wodorow ęglany w 4 przypadkach oraz w ęgiel organiczny, potas, fluor, sód, chlorki, amoniak i arsen w pojedynczych przypadkach. W wi ększo ści badane otwory prezentowały charakteryzuj ące si ę zró żnicowan ą jako ści ą wody poziomu czwartorz ędowego. Trzy otwory prezentowały wody poziomu kredowego, w tym charakteryzuj ące si ę dobr ą jako ści ą w 2 punktach i niezadowalaj ącą w 1 punkcie. 6 otworów reprezentowało wody poziomu trzeciorz ędowego o wodach dobrej i zadowalaj ącej jako ści (II i III klasa).

Istotnym źródłem zagro żenia dla wód powierzchniowych i podziemnych gminy Czernikowo są zanieczyszczenia obszarowe z terenów intensywnego rolnictwa. Zagro żenie to dotyczy w szczególno ści północnej, odkrytej (bezle śnej) cz ęś ci gminy. W wyniku zachodz ących przemian w rolnictwie, prowadz ących do wzrostu intensywno ści i koncentracji produkcji rolnej mo że nast ąpi ć wzrost zanieczyszcze ń obszarowych z terenów rolniczych. Spowodowa ć to mo że przyspieszenie eutrofizacji wód powierzchniowych, a w szczególno ści jezior: Steklin, Kijaszkowskie i Liciszewskie. Na terenie gminy Czernikowo brak jest podmiotów produkuj ących ścieki technologiczne na du żą skal ę, w zwi ązku z tym na jako ść zasobów wodnych główny wpływ ma niewła ściwy sposób odprowadzania ścieków sanitarnych oraz zanieczyszczenia obszarowe pochodzenia rolniczego.

Zło ża kopalin Surowce naturalne w Polsce zgodnie z ustaw ą Prawo geologiczne i górnicze traktowane s ą jako kopaliny, które dziel ą si ę na kopaliny podstawowe i pospolite. Na obszarze gminy Czernikowo zgodnie z „Bilansem zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce” wg stanu na 31.12.2010r. (dane Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa) wyst ępuj ą kopaliny pospolite - zło ża piasku i żwiru: - zło że „Witow ąż I” o powierzchni 0,9956 ha o zasobach geologicznych bilansowych 169 tys. ton,

28 - zło że „Witow ąż II” o powierzchni 0,9 ha o zasobach geologicznych bilansowych 160 tys. ton. Są to zło ża o zasobach rozpoznanych szczegółowo w kat. A+B+C 1. Na obydwa zło ża wydane zostały koncesje na wydobywanie kopalin.

Hałas Głównym źródłem hałasu w przypadku gminy wiejskiej jest komunikacja. Poło żenie gminy Czernikowo przy głównym szlaku komunikacyjnym, jakim jest droga krajowa nr 10, powoduje, że problem hałasu pochodz ącego z komunikacji jest w tej gminie znaczny. Uci ąż liwo ść akustyczna na drodze krajowej nr 10 jest bardzo du ża – średni dobowy ruch pojazdów wynosi tu co najmniej 8250 poj./dob ę. Uci ąż liwo ść akustyczna dotyczy w szczególno ści terenów zabudowy mieszkaniowej bezpo średnio przyległych do tej drogi jak równie ż poło żonych wzdłu ż przebiegaj ącej przez gmin ę linii kolejowej. Na terenie gminy mo że również pojawi ć si ę problem hałasu pochodz ący z zakładów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą, głównie w miejscach eksploatacji kruszywa jak równie ż w miejscu lokalizacji generatorów energii wiatrowej.

Lasy i szata ro ślinna

Gmina Czernikowo charakteryzuje si ę wysok ą lesisto ści ą, zdecydowanie wy ższ ą ni ż średnia w województwie kujawsko-pomorskim. Lasy zajmuj ą ł ącznie 7 687 ha, co stanowi 45,2% powierzchni gminy. (2010r. dane BDL). Własno ść prywatn ą stanowi z tego 811 ha, pozostałe to Lasy Pa ństwowe, administrowane przez Nadle śnictwo Dobrzejewice, wchodz ące w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Toruniu. Nadle śnictwo Dobrzejewice prowadzi działania gospodarcze w oparciu o zatwierdzony przez Ministra Środowiska - Plan urz ądzenia lasu na lata 2004-2013. Rozmieszczenie powierzchni le śnych jest nierównomierne. Najwi ększe kompleksy le śne wyst ępuj ą w obr ębie Kotliny Toru ńskiej. Głównym składnikiem drzewostanu jest sosna zwyczajna. Poza sosn ą wyst ępuj ą najcz ęś ciej: d ąb szypułkowy olsza czarna, brzoza brodawkowata, jesion wyniosły a ponadto: wi ąz, lipa, klon, osika oraz gatunki sztucznie wprowadzone przez człowieka np. świerk i modrzew europejski. Sosna tworzy wielopostaciowe bory, silnie zró żnicowane w zale żno ści od charakteru siedliska i zabiegów hodowlanych człowieka. Zajmuj ą one najwi ększy procent powierzchni le śnej gminy. Wyró żnia si ę: − bory świe że, w których drzewostan tworzy głównie sosna. W podszyciu wyst ępuje głównie bez czarny i czeremcha − bory mieszane świe że: wykształciły sie na siedliskach zasobniejszych, ni ż bory świe że. W skład drzewostanu wchodzi najcz ęś ciej sosna zwyczajna i d ąb szypułkowy z niewielk ą domieszk ą brzozy brodawkowatej i modrzewia. Podszycie składa si ę głównie z podrostu drzew li ściastych m.in. d ębu i jarz ębiny. Poza tym mo żna spotka ć malin ę, je żyn ę, w runie borówk ę i wiele innych ro ślin charakterystycznych dla lasów li ściastych. − bory mieszane wilgotne: drzewostan tworzy sosna, brzoza, olsza czarna i niekiedy d ąb. Bor wilgotny zajmuje tereny na bagnach i torfowiskach. Wyst ępuje rzadko i zajmuje niewielk ą powierzchni ę. Obok sosny jest w nim brzoza omszona, w poszyciu brzoza i jarzebina. W runie charakterystyczna jest borówka bagienna. Pod runem rosn ą mchy torfowce. Znacznie zasobniejsze siedliska, ni ż zbiorowiska borów, zajmuj ą lasy li ściaste. Podobnie jak bory s ą zró żnicowane w zale żno ści od charakteru siedliska. S ą to: − lasy świe że: dominuje d ąb, niekiedy towarzyszy im jesion, jawor, buk, wi ąż , lipa akacja. W poszyciu wyst ępuje bez czarny i porosty drzew li ściastych. − lasy mieszane świe że: zajmuj ą ok. 15 % powierzchni wszystkich lasów. W drzewostanie główne gatunki to d ąb i sosna. Prócz tego spotyka si ę tak że brzoz ę, olsz ę a niekiedy świerk i modrzew. W poszyciu pojawia si ę głównie brzoza, bez czarny, kruszyna. − lasy wilgotne: wykształciły si ę na glebach murszowych. Dominuje w nich olsza czarna, d ąb, jesion. − lasy mieszane wilgotne: wyst ępuj ą tu w s ąsiedztwie lasów mieszanych świe żych. Drzewostan tworzy osika, olsza, brzoza a miejscami d ąb i sosna.

29 − olsy: zajmuj ą tereny na glebach torfowych. W drzewostanach przewa ża olsza, obok niej brzoza omszona i d ąb. W bujnym poszyciu najwi ększy udział ma kruszyna. Pod wzgl ędem struktury wiekowej na terenie gminy Czernikowo przewa żaj ą drzewostany młode. Lasy poło żone w południowej i południowo- zachodniej cz ęś ci gminy, w obr ębie D ąbrówki, Wieprze ńca, Pokrzywna i Witow ęż a prawie w cało ści s ą uznane jako lasy ochronne dla o środka gminnego Czernikowo. W obr ębie Czernikowo - Góry i Czernikowo- Wały, wydzielone s ą tak że lasy glebochronne i wodochronne. Lasy gminy bogate s ą w zwierzyn ę, wyst ępuj ą przede wszystkim jelenie, sarny i dziki. Na terenie gminy, na Zielonej K ępie prawdopodobnie swoje legowiska maj ą wilki, obj ęte ścisł ą ochron ą. Do ść du żą powierzchni ę gminy zajmuj ą równie ż ł ąki i pastwiska 2,87% powierzchni gminy. Wzdłu ż dróg lokalnych, licznych dróg polnych oraz cieków istniej ą zadrzewienia oraz zalesienia. S ą to ci ągi szpalerowe drzew, k ępy drzew i krzewów, przydro żne, śródpolne i przyzagrodowe. Maj ą one du że znaczenia dla środowiska, gdy ż stanowi ą jedyn ą wysok ą ziele ń w śród pól i ł ąk, reguluj ą stosunki wodne na polach i ł ąkach oraz odgrywaj ą du że znaczenie wiatrochronne dla niezalesionych terenów uprawowych. Nale ży je chroni ć przed degradacj ą. Kompleksy zieleni śródpolnej i przyzagrodowej s ą cz ęsto stosunkowo bogate pod wzgl ędem gatunkowym. Pełni ą one równie ż wa żną funkcj ę jako ostoja drobnej fauny. Do terenów zielonych nale żą sady i ogrody. S ą to z reguły niewielkie kilkunasto arowe obiekty o charakterze przyzagrodowym. Pomimo, że sady s ą obiektami typowo antropogenicznymi, wykorzystywanymi dla produkcji, to jednak stanowi ą istotny element regulacyjny środowiska. Dotyczy to zwłaszcza ich funkcji glebochronnej i wiatrochronnej. Sady stanowi ą tak że miejsca czasowego pobytu i żerowania drobnej fauny, a zwłaszcza ptaków. Du że powierzchnie terenu zajmuje ro ślinno ść pospolita i gatunki kserotermiczne. Na silnie nasłonecznionych, odlesionych zboczach kraw ędzi erozyjnej Wisły tworzy kwieciste, ziołoro ślowe murawy. Charakteryzuje je du ży udział traw oraz innych ro ślin. W zbiorowisku tym wyst ępuj ą głównie krzewy dzikiej ró ży, je żyny, derenia świdwy, głogów. Krzewy te rzadko rozrzucone na zboczach podnosz ą walory krajobrazowe i estetyczne muraw kserotermicznych. Poza niew ątpliwymi walorami przyrodniczymi murawy kserotermiczne s ą siedliskiem wielu gatunków ro ślin leczniczych, co dodatkowo podnosi ich warto ść . Na obszarze gminy wyst ępuj ą tak że zbiorowiska chwastów pól uprawnych. Nale żą do nich takie m. in. gatunki jak: maki polne, ostroró życzka polna, gorczyca polna, wilczomlecz, przetacznik, jasnota, wiosnówka, rzodkiewnik.

Bardzo wa żnym elementem środowiska biotycznego s ą kompleksy ł ąkowo-bagienne. Tereny bagienne s ą naturalnymi i pot ęż nymi zbiornikami retencyjnymi wody. Torfowiska pełni ą doniosł ą rol ę jako magazyny ogromnej ilo ści materii organicznej. Torf jest znakomitym filtrem, który przeciwdziała skutkom stosowania chemicznych środków ochrony ro ślin, oczyszcza ścieki przemysłowe itp.. Kompleksy ł ąkowo – bagienne stanowi ą równie ż ostoj ę dla wielu gatunków zwierz ąt. Dotyczy to zwłaszcza licznej fauny wodnej (głównie płazy), odgrywaj ącej wa żną funkcje w ła ńcuchu pokarmowym i stanowi ącej po żywienie dla takich zwierz ąt jak ptaki i drobne ssaki.

Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą tereny zieleni urz ądzonej. Jej powstanie zwi ązane jest z d ąż eniem społeczno ści lokalnej do poprawienia naruszonej równowagi biologicznej w środowisku. Nale żą do nich parki wiejskie, ziele ń towarzysz ąca budownictwu mieszkalnemu, ogródki działkowe, ziele ń cmentarzy a tak że ziele ń przy obiektach sportowych, szkołach, ko ściołach - tworzy ona dla tych obiektów tło przyrodniczo-krajobrazowe.

Dla zabezpieczenia i zachowania naturalnych procesów ekologicznych i ekosystemów, w ró żnych fazach rozwoju, naturalnych i powstałych w wyniku działalno ści człowieka, maj ących wyj ątkowe znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej ustanowiono u żytek ekologiczny „Zielona K ępa", obejmuj ący obszar 529,9464 ha - zakrzaczenia, zadrzewienia, nieu żytki i pastwiska oraz fragment rzeki Wisły (Rozporz ądzenie Nr 22/2006 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 13 lutego 2006 r., Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. Nr 33 poz. 522).

Ogóln ą miar ą zasobów środowiska biotycznego gminy jest wielko ść powierzchni terenów biologicznie czynnych. Obejmuj ą one fragmenty poro śni ęte trwał ą szat ą ro ślinn ą, bez wzgl ędu na jej rodzaj oraz miejsce wyst ępowania.

30 Struktura u żytkowania gruntów gminy Czernikowo z punktu widzenia ochrony środowiska jest do ść korzystna. Lasy zajmuj ą a ż 45,2% powierzchni, a u żytki rolne 44,5%. Niekorzystna jest natomiast struktura przestrzenna. Du żą ró żnorodno ści ą biologiczn ą odznacza si ę dolina Wisły i Mie ń, czego dowodem jest obj ęcie tych terenów ochron ą prawn ą jako obszaru chronionego krajobrazu, a nisk ą – wysoczyznowa (rolnicza) cz ęść gminy. Na obszarach ubogich w zasoby zieleni du żego znaczenia nabiera ochrona parków wiejskich – podworskich. Oprócz znaczenia historyczno – kulturowego pełni ą one bardzo wa żną funkcj ę przyrodnicz ą i krajobrazow ą.

Walory przyrodniczo-krajobrazowe i kulturowe

Wszystkie obiekty prawnie chronione nale żą do Systemu Obszarów Chronionych, który pełni wa żne zadanie zwi ązane z zabezpieczeniem prawidłowego funkcjonowania przyrody. Najwi ększ ą warto ść przyrodnicz ą gminy Czernikowo stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej, który powołany został w celu ochrony przede wszystkim dolinnego krajobrazu łąk i lasów, krajobrazu nadwi śla ńskiego oraz mikroklimatu uzdrowiskowego Ciechocinka. Poniewa ż tereny le śne zajmuj ą najwi ększ ą powierzchni ę w tym obszarze chronionego krajobrazu, wł ączony został on do pasa tworz ącego korytarz ekologiczny o randze mi ędzynarodowej, którego celem przewodnim jest ochrona zachowanych w dobrym stanie ekosystemów i ich poł ączenie w celu umo żliwienia naturalnych w ędrówek przedstawicieli świata zwierz ąt i ro ślin. W granicach tego korytarza zlokalizowana jest tak że Wisła, która stanowi ąc jeden z jego podstawowych składników, jest z kolei szlakiem umo żliwiaj ącym w ędrówki ryb w celu odbywania tarła, szczególnie łososiowatych i certy. Dzi ęki jej naturalnemu charakterowi idealne miejsce do gniazdowania znajduje tutaj ptactwo wodne, a w starorzeczach swoje kryjówki do rozrodu maj ą płazy. Dolina Wisły jest równie ż schronieniem dla nurog ęsi, krzy żówek, g ągołów i wielu innych gatunków ptaków. Wisła wraz z terenami zalewowymi na wybranych odcinkach wł ączona jest do sieci ekologicznej Natura 2000. W obszarze gminy Czernikowo poło żone s ą dwa obszary specjalnej ochrony siedlisk: Nieszawska Dolina Wisły PLH040012 i Włocławska Dolina Wisły PLH040039 oraz obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Dolnej Wisły PLB04003 Z innych elementów podlegaj ących ochronie (układ kompozycyjny, cenny starodrzew) wymieni ć nale ży zało żenia parkowo-dworskie w miejscowo ści Kijaszkowo, Steklinek, Steklin. Jednoczesne nagromadzenia wielu rzadkich gatunków drzew i ro ślin powoduje, że obiekty te maj ą równie ż znaczenie dydaktyczne. Posiadaj ą warto ść historyczn ą oraz stanowi ą istotny element krajobrazu wiejskiego. Bogata historia gminy oraz ciekawe zabytki stanowi ą walory kulturowe gminy. Do najbardziej charakterystycznych zabytków, o du żej warto ści historycznej nale żą : Ko ściół parafialny pw. św. Bartłomieja w Czernikowie (wzniesiony ok. 1370r., przebudowany) wraz z plebani ą i cmentarzem (ok. poł. XIXw.) oraz ko ścioły w Makowiskach i Mazowszu, wspomniane zało żenia parkowo-dworskie, cmentarze i liczne kapliczki przydro żne. W gminie Czernikowo warto te ż odnotowa ć obecno ść zabytków archeologicznych o ró żnej warto ści poznawczej.

Wnioski

Preferencje rozwoju

• dobrze rozwini ęta sie ć hydrograficzna gminy, • wyst ępowanie dobrych gleb klasy I-III (47,3% powierzchni u żytków rolnych), • wysoki odsetek lasów w gminie (45,2%), • wyst ępowanie gleb hydromorficznych, w przewa żaj ącej cz ęś ci wykorzystywanych jako trwałe użytki zielone, • wyst ępowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego i krajobrazowego, • dobre warunki topoklimatyczne gminy,

Ograniczenia rozwoju

• wyst ępowanie obszarów nara żonych na procesy erozji wodnej i eolicznej.

31 3.2. Formy ochrony przyrody w gminie

Ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o ustaw ę o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. Ochrona przyrody w rozumieniu tej ustawy polega na zachowaniu, zrównowa żonym u żytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody takich jak: dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą, zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb życia, siedlisk przyrodniczych, siedlisk zagro żonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin zwierz ąt i grzybów, tworów przyrody żywej i nieo żywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach, zadrzewie ń. Celem ochrony przyrody jest: • utrzymanie procesów ekologicznych i stabilno ści ekosystemów, • zachowanie ró żnorodno ści biologicznej, • zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, • zapewnienie ci ągło ści istnienia gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony, • ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewie ń, • utrzymanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także zasobów, tworów i składników przyrody, • kształtowanie wła ściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukacj ę, informowanie i promocj ę w dziedzinie ochrony przyrody.

Parki krajobrazowe Na ternie gminy Czernikowo nie wyst ępuj ą parki krajobrazowe.

Obszary chronionego krajobrazu Na ternie gminy Czernikowo wyst ępuje Obszar Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej utworzony Uchwał ą nr XX/92/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Włocławku z dnia 15 czerwca 1983r. Najnowszym aktem prawnym dotycz ącym tego obszaru jest Uchwała nr VI/106/11 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 marca 2011r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu. Obszar Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej zajmuje powierzchni ę 36 814 ha i rozci ąga si ę na tereny miast: Ciechocinek i Nieszawa oraz gmin: Aleksandrów Kuj., Bobrowniki, Czernikowo, Fabianki, Lipno, Lubanie, Raci ąż ek, Kikół, Waganiec. Podstaw ą jego utworzenia jest ochrona krajobrazu i naturalnych warunków środowiska przyrodniczego: − ochrona unikalnych walorów mikroklimatycznych Uzdrowiska Ciechocinek i jego najbli ższych okolic, − ochrona pi ękna nadwi śla ńskiego krajobrazu, posiadaj ącego cechy bardzo zbli żone do naturalnych Rodzaj ekosystemu – le śny. Ustalenia dotycz ące czynnej ochrony ekosystemu: racjonalna gospodarka le śna, polegaj ąca na zachowaniu ró żnorodno ści biologicznej siedlisk Kotliny Płockiej, Kotliny Toru ńskiej, Pojezierza Dobrzy ńskiego, ochrona monokulturowych lasów sosnowych (mikroklimat Ciechocinek) oraz krajobrazu nadwi śla ńskiego, ochrona rzeki Wisły, Tąż yny i Mie ń wraz z pasem ro ślinno ści okalaj ącej głównie lasów li ściastych.

Rezerwaty przyrody Na terenie gminy Czernikowo nie wyst ępuj ą rezerwaty przyrody.

32

Pomniki przyrody Na terenie gminy Czernikowo znajduj ą si ę 3 pomniki przyrody, s ą to: Nr ewid. Obwód Wysoko ść Rok Lp. Opis Poło żenie Numer teczki WRTP w cm w m uznania 1 2 3 4 5 6 7 7 grab Nadle śnictwo Dobrzejewice, OS.III-6130- 1 354 18 1954 (rej. włoc.) pospolity Le śnictwo Wylewy oddz. 81 f 1/2002 dąb 54 m. Osówka, przy szosie OS.III-6130- 2 bezszypułko 374 17 1988 (rej. włoc.) Osówka - Wąkole 2/2002 wy lipa Nadle śnictwo Dobrzejewice, 6 OS.III-6130- 3 drobnolistna 427; 491 20 Le śnictwo Wylewy oddz. 1954 (rej. włoc.) 3/2002 (dwupienna) 118 f Źródło: „Rejestr pomników przyrody w powiecie toru ńskim”, www.bip.powiattorunski.pl

Użytki ekologiczne

Rozporz ądzeniem Nr 22/2006 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 13 lutego 2006 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego (Dz.Urz.Woj.Kuj.-Pom. z 2006 r. Nr 33, poz. 522) 27.03.2006r. na terenie gminy Czernikowo ustanowiony został u żytek ekologiczny pod nazw ą „Zielona Kępa”. Obejmuje on obszar zakrzecze ń, zadrzewie ń, nieu żytków i pastwisk oraz fragment rzeki Wisły. Szczególnym celem ochrony jest zabezpieczenie i zachowanie procesów ekologicznych i ekosystemów w ró żnych fazach rozwoju, w naturalnych i powstałych w wyniku działalno ści człowieka, maj ących wyj ątkowe znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. U żytek zlokalizowany jest na terenie Nadle śnictwa Dobrzejewice: obr ęb ewidencyjny Pokrzywno, obr ęb Wąkole oraz Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Gda ńsku - obr ęb Pokrzydowo, fragment rzeki Wisły. Powierzchnia u żytku wynosi 529,9464 ha.

Obszary Natura 2000

Cz ęść terenu gminy Czernikowo, poło żon ą przy brzegu rzeki Wisły obejmuj ą obszary Natura 2000: − obszar PLH040012 Nieszawska Dolina Wisły – specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony Decyzj ą Komisji Europejskiej Obszar ma znaczenie przede wszystkim dla ochrony lasów ł ęgowych i całej mozaiki siedlisk nadrzecznych, charakterystycznych dla doliny du żej rzeki nizinnej, oraz zwi ązanej z ni ą fauny, w tym 6 gatunków ryb z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (z minogiem rzecznym i reintrodukowanym łososiem atlantyckim). Ł ącznie na omawianym terenie zanotowano obecno ść 10 rodzajów siedlisk z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 12 gatunków z Zał ącznika II tej Dyrektywy. Na terenie tym stwierdzono szereg chronionych gatunków ro ślin. Utrzymuj ą si ę tu reliktowe stanowiska psammofitów. Na terenach zalewowych, poza wałem przeciwpowodziowym, znajduj ą si ę najbogatsze w Polsce stanowiska halofitów - ich koncentracja wyst ępuje w Ciechocinku wokół t ęż ni i zasolonych cieków. Stwierdzono 35 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Obszar obejmuje cz ęść ekologicznego korytarza Wisły, który został identyfikowany jako teren priorytetowy dla ochrony w sieciach ECONET i IBA, wa żnego dla migracji wielu gatunków.

− obszar PLH040039 Włocławska Dolina Wisły – specjalny obszar ochrony siedlisk, uznany w styczniu 2011r. jako obszar maj ący znaczenie dla wspólnoty Obszar ma znaczenie przede wszystkim dla ochrony lasów ł ęgowych i siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla doliny du żej rzeki nizinnej, oraz zwi ązanej z ni ą fauny, w tym gatunku ryby z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Ł ącznie na terenie ostoi stwierdzono wyst ępowanie 8 rodzajów siedlisk z I Zał ącznika Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 5 gatunków zwierz ąt z tej dyrektywy, a ponadto 22 gatunki ro ślin i zwierz ąt wymienione na regionalnych i lokalnych czerwonych listach, 7 gatunków ro ślin i zwierz ąt chronionych w ramach mi ędzynarodowych konwencji, 60 gatunków zwierz ąt i ro ślin rzadkich w Polsce. W granicach obszaru znajduj ą si ę reliktowe stanowiska cennych gatunków kserotermicznych ro ślin obejmuj ących gatunki psammofilne. Inn ą grup ę o du żym znaczeniu dla ochrony przyrody tego obszaru stanowi ą gatunki typowe dla

33 nadrzecznych siedlisk. Obszar jest równie ż wa żny z punktu widzenia ochrony ptaków. Stwierdzono tu 52 gatunki ptaków z I Zał ącznika Dyrektywy Rady 79/409/EWG i 46 gatunków ptaków migruj ących niewymienionych w tym zał ączniku. Obszar obejmuje cz ęść ekologicznego korytarze Wisły, który został identyfikowany jako teren priorytetowy dla ochrony w sieciach ECONET i IBA, wa żnego dla migracji wielu gatunków.

− obszar PLB40003 Dolina Dolnej Wisły – w lipcu 2004 r. został zaliczony do wykazu Obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) na podstawie Dyrektywy 79/409/EWG o ochronie dziko żyj ących ptaków (tzw. Dyrektywy Ptasiej) Ostoja ptasia o randze europejskiej E 39. Obszar obejmuje ł ącznie 34 909,2 ha, w tym 814,8 ha w gminie Czernikowo. Wyst ępuj ą co najmniej 44 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Gniazduje ok.180 gatunków ptaków. Bardzo wa żna ostoja dla ptaków migruj ących i zimuj ących; bardzo wa żny teren zimowiskowy bielika (C2). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: nurog ęś , ohar (PCK),rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad (PCK); w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu (C7) wyst ępuje derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. W okresie w ędrówek ptaki wodno-błotne wyst ępuj ą w koncentracjach do 50 000 osobników (C4). W okresie zimy wyst ępuje co najmniej 1% populacji szlaku w ędrówkowego (C2 i C3) nast ępuj ących gatunków ptaków: bielik, g ągoł, nurog ęś ; stosunkowo licznie (C7) wyst ępuje bielaczek; ptaki wodno- błotne wyst ępuj ą w koncentracjach do 40 000 osobników (C4). Awifauna obszaru nie jest dostatecznie poznana. Bogata fauna innych zwierz ąt kr ęgowych, bogata flora ro ślin naczyniowych (ok.1350 gatunków) z licznymi gatunkami zagro żonymi i prawnie chronionymi, silnie zró żnicowane zbiorowiska ro ślinne, w tym zachowane ró żne typy ł ęgów, a tak że cenne murawy kserotermiczne. Gatunki z motywacj ą D: Anemone sylvestris, Angelica archangelica, Arctostaphylos uva-ursi, Aster amellus, Carex arenaria, Centaurium erythraea, Chimaphila umbellata, Dactylorhiza incarnata, Dactylorhiza majalis, Dianthus arenarius, Dianthus armeria, Dianthus deltoidem, Digitalis grandiflora, Diphasiastrum complanatum, Epipactis helleborine, Epipactis palustris, Equisetum telmateia, Hepatica nobilis, Ledum palustre, Lilium martagon, Listera opata, Lycopodium clavatum, Menyanthes trifoliata, Nuphar lutea, Nymphaea alba, Platanthera biforia, Polypodium vulgare, Pulsatilla pratensis, Trollius europaeus to gatunki prawnie chronione w Polsce.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy jest współbeneficjentem projektu POIS.05.03.00-00-186/09 „Opracowanie planów zada ń ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski”. W ramach tego projektu zostanie sporz ądzony plan zada ń ochronnych dla obszaru PLH040012 Nieszawska Dolina Wisły. Planowany termin zako ńczenia prac to rok 2013.

Ochrona obszaru w ramach sieci Natura 2000 nie wyklucza jego gospodarczego wykorzystania. Jednak że ka żdy plan lub przedsi ęwzi ęcie, które mo że w istotny sposób oddziaływa ć na obiekt wchodz ący w skład sieci, musi podlega ć ocenie oddziaływania jego skutków na ochron ę obszaru.

Ochrona gatunkowa

Ochrona gatunkowa ma na celu zabezpieczenie dziko wyst ępuj ących ro ślin i zwierz ąt oraz ich siedlisk, oraz zachowanie ró żnorodno ści gatunkowej i genetycznej. W zakresie ochrony gatunkowej ro ślin aktualnie w Polsce obowi ązuje rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 roku (Dz. U. z z 20 stycznia 2012r. Nr 14 poz. 81) w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin. Rozporz ądzenie okre śla gatunki dziko wyst ępuj ących ro ślin:  obj ętych ochron ą ścisł ą, z wyszczególnieniem gatunków wymagaj ących ochrony czynnej,  obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą,  obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą, które mog ą by ć pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania,  wymagaj ących ustalenia stref ochrony ostoi lub stanowisk oraz wielko ść tych stref. Rozporz ądzenie okre śla równie ż zakazy wła ściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków ro ślin i odst ępstwa od zakazów oraz sposoby ochrony gatunków ro ślin. Gatunki ro ślin wymienione w ww. rozporz ądzeniu wyst ępuj ące na terenie gminy Czernikowo podlegaj ą ochronie.

34

W stosunku do dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochron ą gatunkow ą wprowadzone s ą nast ępuj ące zakazy: zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, posiadania żywych zwierz ąt, posiadania zwierz ąt martwych lub ich cz ęś ci, niszczenie siedlisk i ostoi, wybieranie, posiadanie oraz przechowywanie jaj i inne. Ze wzgl ędu na bł ąd legislacyjny, od 15 listopada 2008 do 22 listopada 2011 r. ochrona gatunkowa zwierz ąt formalnie w Polsce nie obowi ązywała, gdy ż dotychczasowe rozporz ądzenie Ministra Środowiska w tej sprawie było sprzeczne z upowa żnieniem ustawowym. 23 listopada 2011 r. weszło w życie rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 pa ździernika 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt, które obecnie reguluje to zagadnienie (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1419). Rozporz ądzenie okre śla gatunki dziko wyst ępuj ących:  zwierz ąt obj ętych ochron ą ścisł ą, z wyszczególnieniem gatunków wymagaj ących ochrony czynnej,  zwierz ąt obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą,  zwierz ąt obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą, które mog ą by ć pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania,  ptaków, które mog ą by ć sprzedawane, transportowane i przetrzymywane w celach handlowych, je żeli zostały legalnie upolowane,  zwierz ąt wymagaj ących ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania Rozporz ądzenie okre śla równie ż zakazy wła ściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków zwierz ąt i odst ępstwa od zakazów oraz sposoby ochrony gatunków, w tym wielko ść stref ostoi. Niektóre gatunki chronione znalazły si ę tak że w rejestrze gatunków rzadkich i zagro żonych (Polska Czerwona Ksi ęga Zwierz ąt, Czerwona Lista Zwierz ąt Gin ących i Zagro żonych w Polsce). Gatunki zwierz ąt wymienione w ww. rozporz ądzeniu, wyst ępuj ące na terenie gminy Czernikowo podlegaj ą ochronie.

Parki podworskie

Na obszarze gminy Czernikowo, w miejscowo ściach Kijaszkowo, Stelinek i Steklin znajduj ą si ę parki podworskie. Mimo powa żnych przekształce ń i odst ępstw od pierwotnych zało żeń, prezentuj ą si ę stosunkowo korzystnie. Generalnie, stan drzew jest dobry, niektóre tylko wymagaj ą prac piel ęgnacyjnych.

Zielone Płuca Polski

Gmina Czernikowo w cało ści poło żona jest w granicach obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski” - obszaru, w którym jako naczeln ą przyj ęto zasadę zrównowa żonego rozwoju z uwagi na walory i potrzeby ochrony środowiska. Obszar „Zielonych Płuc Polski” na terenie województwa kujawsko – pomorskiego obejmuje 33 gminy. Ł ącznie zajmuje 344 090 ha, co stanowi 19,1% powierzchni województwa. Zielone Płuca Polski to obszar nie tylko o czystym środowisku, ale uznanych w świecie unikatowych warto ściach przyrodniczych i walorach krajobrazowych.. Obszar ten nie jest obszarem chronionym w my śl przepisów ustawy o ochronie przyrody, ale jest terenem, na którym problemy ochrony przyrody i środowiska powinny by ć traktowane w sposób priorytetowy. Wszystkie obiekty prawnie chronione nale żą do Systemu Obszarów Chronionych, który pełni wa żne zadanie zwi ązane z zabezpieczeniem prawidłowego funkcjonowania przyrody.

Lasy ochronne Za lasy szczególnie chronione, zwane „lasami ochronnymi” mog ą by ć uznane lasy, które: - chroni ą gleb ę przed zmywaniem lub wyjaławianiem, powstrzymuj ą usuwanie si ę ziemi, obrywanie si ę skał lub lawin, - chroni ą zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, regulują stosunki hydrologiczne w zlewni oraz obszarach wododziałów, - ograniczaj ą powstawanie lub rozprzestrzenianie si ę lotnych piasków, - są trwale uszkodzone na skutek działalno ści przemysłu,

35 - stanowi ą drzewostany nasienne lub ostoje zwierz ąt i stanowiska ro ślin podlegaj ących ochronie gatunkowej, - maj ą szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe lub dla obronno ści i bezpiecze ństwa Pa ństwa. Na terenie gminy Czernikowo wyst ępuj ą lasy, które uznane zostały za lasy ochronne na mocy Decyzji Ministra Środowiska z dnia 08.03.2004r. - lasy wodochronne, - lasy wodochronne, uszkodzone przez przemysł, poło żone w odległo ści do 10 km od granic administracyjnych miast licz ących ponad 50 tys. mieszka ńców, - lasy wodochronne, poło żone w odległo ści do 10 km od granic administracyjnych miast licz ących ponad 50 tys. mieszka ńców Granice lasów ochronnych pokazano na mapie „ Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ”.

Inne Uchwał ą Nr XXIII/121/94 Rady Gminy w Czernikowie z dnia 3 lutego 1994 r. w sprawie utworzenia strefy krajobrazu chronionego w obr ębie jeziora Steklin utworzona została strefa krajobrazu chronionego pod nazw ą „Jezioro Steklin”. Celem ochrony jest jezioro o powierzchni 112,9 ha wraz z otulin ą brzegow ą wzdłu ż warstwicy 10 m nad poziomem morza wokół jeziora oraz las gr ądowy, grodzisko (poło żone na terenie gminy Kikół) i zespół pałacowo-dworski. Uchwała ta jednak nie została opublikowana i tym samym nie jest obowiązuj ąca.

Strefa ciszy Dla ochrony klimatu akustycznego obszarów cennych przyrodniczo utworzono strefy ciszy o randze europejskiej (Zarz ądzenie Wojewody Włocławskiego Nr 42/83 z dnia 04.07.1983r. Dz. Urz. WRN Nr 3 poz. 29, Dz. Urz. Woj. Włocławskiego Nr 24 poz. 222 z 1990r., potwierdzone Rozporz ądzeniem nr 46/99 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 marca 1999r. w sprawie ustalania i ogłaszania wykazów aktów prawa miejscowego obowi ązuj ącego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego lub jego cz ęś ci – Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 1999r. Nr 19 poz. 117) obejmuje Jezioro Steklin. Zgodnie z zarz ądzeniem zakazane jest na terenie u żywanie silników spalinowych na jednostkach pływaj ących, ruch pojazdów o nap ędzie mechanicznym, u żywanie poza pomieszczeniami zamkni ętymi urz ądze ń nagła śniaj ących i sprz ętu RTV. Zagro żenia zwi ązane z emisj ą hałasu mog ą stanowi ć: − układ komunikacyjny, zwłaszcza droga krajowa i drogi powiatowe, − lokalizacja farm wiatrowych, − wydobycie kopalin, − intensyfikacja zabudowy letniskowej.

3.3. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu turystyki

Dla rozwoju turystyki na danym obszarze konieczne są odpowiednie walory zarówno przyrodnicze (wody, lasy, urozmaicona rze źba terenu, sprzyjaj ący klimat) jak i kulturowe (zabytki). Wyst ępuj ące na terenie gminy Czernikowo jeziora umo żliwiaj ą wypoczynek zarówno mieszka ńcom jak i przyjezdnym. Na brzegach jeziora Steklin, głównie na zachodnim brzegu nieopodal Stelinka, powstało wiele prywatnych domków wypoczynkowych. Jezioro jest atrakcyjne widokowo a du ży obszar pozwala na pływanie łodzi ą i kajakiem. Atrakcj ą turystyczn ą w południowej cz ęś ci gminy jest śródle śne jezioro Zacisze, które w okresie letnim stanowi główne miejsce wypoczynku na terenie gminy. Jest to niewielkie bezodpływowe jeziorko otoczone lasami, istnieje mo żliwo ść k ąpieli (k ąpielisko niestrze żone z pomostem), pla żowania, obej ścia wokół. Jezioro jest łatwo dost ępne, posiada płaskie brzegi. Innymi wartymi wspomnienia akwenami s ą jeziora poło żne w północnej cz ęś ci gminy: w Kijaszkowie (funkcjonuje pole biwakowe, mo żliwo ść noclegu w samochodowych przyczepach kempingowych, dobrze wyposa żana baza do uprawiania ró żnych sportów, w tym sportów wodnych) i Liciszewach oraz poło żone na południe od jeziora Steklin jezioro Wygodzkie. Uchwał ą nr XXV/180/05 z dnia 23 listopada 2005r. Rada Powiatu Toru ńskiego wprowadziła zakaz używania jednostek pływaj ących nap ędzanych silnikami spalinowymi. W gminie Czernikowo, zakaz

36 obowi ązuj ący w ci ągu całego roku, wprowadzony został na jeziorach: Zacisze, Kijaszkowo, Steklin i Liciszewy Z punktu widzenia przydatno ści terenów le śnych dla potrzeb turystyki i wypoczynku wydzieli ć mo żna 4 kategorie odzwierciedlaj ące zarówno wiek drzewostanów jak równie ż typ siedliskowy. S ą to: - Kategoria I: tereny bardzo przydatne i atrakcyjne dla turystyki: lasy na siedlisku boru mieszanego świe żego, lasu mieszanego świe żego, lasu świe żego powy żej 80 lat - Kategoria II: tereny przydatne dla turystyki: lasy na siedlisku boru mieszanego, lasu mieszanego świe żego, lasu świe żego w wieku 61 lat oraz boru mieszanego wilgotnego w wieku powy żej 80 lat - Kategoria III: tereny mało przydatne dla turystyki: lasy na siedlisku boru mieszanego świe żego, lasu świe żego, lasu mieszanego świe żego w wilu 40 -60 lat oraz lasu mieszanego wilgotnego i boru suchego w wieku drzewostanu powy żej 80 lat oraz boru mieszanego wilgotnego w wieku 61- 80 lat - Kategoria IV: tereny nieprzydatne dla turystyki: lasy na siedlisku boru świe żego świe żego, lasu mieszanego świe żego oraz lasu świe żego w wieku poni żej 40 lat, lasu wilgotnego w wieku poni żj 80 lat oraz lasów na siedliskach boru bagiennego, boru wilgotnego i olesu niezale żnie od wieku drzewostanu. Na terenie gminy przewa żaj ą lasy nale żą ce do II i III kategorii przydatno ści dla turystyki.

Bogata historia oraz ciekawe zabytki stanowi ą walory kulturowe gminy i powinny zosta ć wykorzystane w celu jej promocji. Zabytki w gminie Czernikowo nie zaliczają si ę do wysokich klas atrakcyjno ści, st ąd gminy nie mo żna pod tym wzgl ędem uzna ć za rejon o szczególnych walorach dla rozwoju turystyki. Do najbardziej charakterystycznych zabytków, o du żej warto ści historycznej nale żą : Ko ściół parafialny pw. św. Bartłomieja w Czernikowie (wzniesiony ok. 1370r., przebudowany) wraz z plebani ą i cmentarzem (ok. poł. XIXw.) oraz ko ścioły w Makowiskach i Mazowszu, zało żenia parkowo-dworskie (Kijaszkowo, Steklinek, Steklin), cmentarze i liczne kapliczki przydro żne.

Walory przyrodniczo- krajobrazowe gminy, predestynuj ą gmin ę do rozwoju krajoznawczych form turystyki. We współczesnej turystyce wła śnie konglomerat cech, ró żnorodno ść rodzajowa walorów turystycznych i mo żliwo ść ich wielostronnego wykorzystania, stanowi ą wa żne kryteria atrakcyjno ści turystycznej obszaru. Powodem takiej tendencji w ocenie uwarunkowa ń rozwojowych turystyki s ą coraz silniej wyst ępuj ące w światowej turystyce zrównowa żonej trendy ł ączenia celów wypoczynkowych z poznawczymi i aktywny stosunek do odwiedzanego środowiska. Na terenie gminy Czernikowo funkcjonuje, administrowany przez PTTK w Toruniu, szlak rowerowy o przebiegu Czernikowo - Witow ąż - Pokrzywno - Wilcze K ąty - Zabłocie - Nowogródek - Jezioro Zacisze - Osówka – Czernikowo. Szlak oznaczony jest kolorem czerwonym, jego długo ść to 28,5km. Atrakcje szlaku stanowi urocza przyroda, przepi ękne widoki, liczne zabytki i ślady po dawnych mieszka ńcach. Druga trasa, koloru niebieskiego, oznakowana przez członków OM PTTK w Toruniu, długo ści 35 km rozpoczyna się przy SP Czernikowo, prowadzi przez Jackowo, Steklinek, Hornówek, Mazowsze, Kijaszkowo, Trutowo, Nied źwied ź, Steklin, Osówk ę, Wygod ę do Czernikowa. Trasa prowadz ąca malowniczymi terenami, w cz ęś ci po terenie s ąsiedniej gminy Kikół, otrzymała nazw ę „Wokół pradoliny jeziora Stekli ńskiego”. Inn ą form ą turystyki jest agroturystyka – forma ta staje si ę coraz popularniejsza i zdobywa znacz ą rzesz ę zwolenników. Jednocze śnie jest form ą przedsi ębiorczo ści mieszka ńców wsi prowadz ących działalno ść agroturystyczn ą. Obecnie na terenie gminy funkcjonuj ą gospodarstwa agroturystyczne: w Kijaszkowie („Ellos”), w Zaj ączkowie oraz w Steklinku (o środek rehabilitacji dla dzieci i młodzie ży „Tratwa” i jednocze śnie gospodarstwo agroturystyczne). Gmina Czernikowo dysponuje niewielk ą baz ą noclegow ą. W samym centrum Czernikowa znajduje si ę hotel i restauracja „DaVinci” oferuj ący usługi cateringowe, wynajem sal oraz noclegi. Obiekt ten mo że stanowi ć dobry punkt do zwiedzania okolicznych zabytków czy wypadów na łono przyrody. Noclegi w domkach kempingowych oferuje o środek „Ellos”,poło żony nad jeziorem Kijaszkowo. W Wilczych K ątach jest mo żliwo ść skorzystania z usług gastronomicznych firmy cateringowej „Smaki Świata”. Jest to równie ż doskonałe miejsce do wypraw nad Mie ń i Wisł ę oraz do spacerów po lasach.

37 3.4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej

3.4.1. Uwarunkowania zewn ętrzne Rolnictwo nale ży do tych działów gospodarki narodowej, który niew ątpliwie najbardziej uzale żniony jest od środowiska przyrodniczego. Analizuj ąc zewn ętrzne uwarunkowania przyrodnicze dla rolnictwa nale ży zwróci ć uwag ę na to, że przejawiaj ą si ę one najwyra źniej w warunkach klimatycznych i geomorfologicznych. Obszar gminy poło żony jest w strefie przej ściowej mi ędzy klimatem morskim a kontynentalnym, gdzie ścieraj ą si ę dwie przeciwstawne masy powietrza. Według podziału na regiony klimatyczne nale ży on do regionu wielkich dolin, rozci ągaj ącego si ę szerokim pasem od zachodniej granicy kraju przez cał ą Polsk ę środkow ą do granic wschodnich. Region ten charakteryzuje si ę łagodnymi zimami na zachodzie a surowszymi na wschodzie, roczn ą amplitud ą temperatur w granicach 19-23,5 oC oraz najmniejszymi opadami w kraju (wg Okołowicza region nizin – subregion środkowopolski). Pod wzgl ędem geomorfologicznym obszar gminy wchodzi w skład obszaru o rze źbie młodoglacjalnej Polski północnej. W plejstocenie obszar ten poddawany był procesom lodowcowym (zlodowacenie bałtyckie), którego efektem s ą utwory widoczne w obecnej rze źbie terenu.

Oprócz przyrodniczych uwarunkowa ń zewn ętrznych wyst ępuj ą równie ż gospodarcze, do których zaliczy ć mo żna: − baz ę przetwórcz ą, przechowalnicz ą dla produkcji rolnej, − odbiorców pierwotnej produkcji rolnej (punkty skupu), − dostawców nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin oraz innych środków technicznych dla rolnictwa.

3.4.2. Uwarunkowania wewn ętrzne

Uwarunkowania przyrodnicze Gmina Czernikowo, na terenach niezalesionych charakteryzuje si ę niezbyt du żym zró żnicowaniem warunków przyrodniczych dla rozwoju rolnictwa. Na ogół s ą to warunki bardzo sprzyjaj ące u żytkowaniu rolniczemu. Świadczy o tym jako ść gleb, jako podstawowego komponentu środowiska przyrodniczego dla gospodarki rolnej, których przestrzenne rozmieszczenie, pozwala na wskazanie obszarów szczególnie predysponowanych dla jej rozwoju. Najlepsze gleby – I-IIIb klasy bonitacyjnej, zajmuj ą 32,7 % ogólnej powierzchni u żytków rolnych. Natomiast najsłabsze – klasy V-VI – stanowi ą około 21,9 % ogólnej powierzchni u żytków rolnych. Wśród zagro żeń przyrodniczych dla rozwoju rolnictwa, jakie wyst ępuj ą na obszarze gminy, a o którym nale ży tu wspomnie ć jest zjawisko erozji gleb. Wyst ępuje ono na wi ększo ści odkrytej (bezle śnej) powierzchni gminy. W najwi ększym stopniu erozj ą wietrzn ą oraz erozj ą wodn ą powierzchniow ą zagro żone s ą gleby stref kraw ędziowych rynien i dolin polodowcowych. Najskuteczniejsz ą form ą ochrony przed rozwojem erozji gleb jest wła ściwa gospodarka zadrzewieniowa i zalesienia.

Tabela 3 Użytki rolne wg klas bonitacyjnych w gminie Czernikowo

grunty orne i sady w ha Ogółem UR* Razem I II IIIa IIIb IVa IVb V VI

7535,688 6805,323 0 8,729 363,2141 2063,664 2346,598 885,0953 545,8441 592,1791

udział UR chronionych udział gruntów ornych trwałe u żytki zielone w ha [%] [%}

Razem I II III IV V VI I-IV I-III I-IVb I-IIIb

730,3642 0 0 32,0928 181,6481 393,5123 123,111 78,04 32,75 83,28 35,79 Źródło: Zestawienie gruntów dla jednostki ewidencyjnej Czernikowo, Starostwo Powiatowe w Toruniu (stan na 28.02.2012) * z wył ączeniem rowów R

Rolnicza przydatno ść gleb zale ży przede wszystkim od wła ściwo ści skał macierzystych (uziarnienie i zasobno ść w składniki od żywcze dla ro ślin), od agroklimatu, rze źby terenu i stosunków wodnych oraz od aktualnej zawarto ści próchnicy, odczynu i biologicznej aktywności środowiska.

38 Wszystkie te czynniki uwzgl ędniane s ą przy okre ślaniu przynale żno ści poszczególnych gleb do kompleksów rolniczej przydatno ści (Bednarek B., Prusinkiewicz Z., 1997). Rozmieszczenie gleb w gminie Czernikowo zwi ązane jest z wyst ępuj ącym w gminie wyraźnym podziałem na dwie jednostki: Wysoczyzn ę Dobrzy ńsk ą i Kotlin ę Toru ńsk ą: w strefie wysoczyznowej wyst ępuje przewaga gleb dobrych i bardzo dobrych dla rolnictwa, w strefie tarasów przewa żaj ą lasy, u żytki zielone i gleby mniej przydatne i nieprzydatne dla rolnictwa.

Rysunek 5 Powierzchnia i struktura gruntów ornych wg klas bonitacyjnych Źródło: opracowanie własnych na podstawie danych uzyskany z Urz ędu Gminy Czernikowo

39 Syntetyczn ą ocen ę przyrodniczych warunków produkcji rolnej mo żna wyrazi ć przy pomocy umownie przyj ętej bonitacji punktowej, opracowanej przez IUNG w Puławach. Według tej metody oceniono w punktach poszczególne elementy środowiska: gleb ę, agroklimat, rze źbę terenu i warunki wodne. Suma uzyskanych punktów daje ogólny wska źnik jako ści rolnej przestrzeni produkcyjnej. Dla gminy Czernikowo wynosi on 68,4 przy czym dla całego województwa wynosi 66,4 pkt. Świadczy to o korzystnych warunkach dla produkcji rolnej. Uprawiane s ą głównie zbo ża, ziemniaki, ro śliny przemysłowe i pastewne. Rozwija si ę te ż hodowla.

Cz ęść terenu gminy Czernikowo stanowi ą obszary uznane za obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Obszary ONW to tereny, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze wzgl ędu na warunki naturalne, ale tak że wyst ępuje tu mo żliwo ść nadmiernego wyludnienia. Rozporz ądzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 kwietnia 2007r. (Dz. U. 2007.68.448) w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Gospodarowanie na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)" Obj ętej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 okre śliło szczegółowe warunki i tryb przyznawania pomocy finansowej. Pomoc finansowa w ramach tego działania to dopłaty wyrównawcze, które maj ą na celu zapewnienie ci ągło ści rolniczego użytkowania ziemi, a tym samym utrzymanie żywotno ści obszarów wiejskich, zachowanie walorów krajobrazowych, promocj ę rolnictwa przyjaznego dla środowiska oraz zapobieganie wyludnieniu. Producent rolny, ubiegaj ąc si ę o płatno ść ONW, zobowi ązany jest m. in. do: • prowadzenia działalno ści rolniczej na powierzchni zgłaszanej do płatno ści przez okres co najmniej 5 lat od dnia otrzymania pierwszej płatno ści; • stosowania zwykłej dobrej praktyki rolniczej, zgodnej z potrzeb ą ochrony środowiska naturalnego i utrzymania terenów wiejskich, w szczególno ści poprzez zrównowa żon ą gospodark ę roln ą. Zasięg ONW nizinnego wyznaczono za pomocą wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP) i warunków demograficznych. WWRPP został opracowany przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach i określa on przydatność gruntów do produkcji rolnej, głównie pod kątem jakości gleb, a także agroklimatu, rzeźby terenu i warunków wodnych. Do ONW nizinnego strefy nizinnej I zakwalifikowano gminy, dla których wartość wskaźnika WWRPP mieści się w granicach 52-72,5 punktów, zaś w przypadku obrębów wartość ta wynosi 56 pkt. Natomiast do ONW nizinnego strefy nizinnej II zalicza się gminy i obręby, dla których wartość WWRPP nie przekracza 52 punktów, a gęstość zaludnienia jest niższa niż 75 os./km 2 w przypadku gmin. W poniższej tabeli zawarto wykaz obszarów ONW na terenie gminy Czernikowo

Tabela 4 Obszary ONW w gminie Czernikowo

Typy obszarów ONW ze Nazwa gminy Kod obr ębu Nazwa obr ębu nizinny strefy nizinny strefy specyficznymi górski nizinnej I nizinnej II utrudnieniami gm. w. Czernikowo 0004 Kiełpiny X gm. w. Czernikowo 0011 Pokrzywno X gm. w. Czernikowo 0012 Skwirynowo X gm. w. Czernikowo 0015 Witow ąż X gm. w. Czernikowo 0017 Zimny Zdrój X Źródło: strony serwisu Obszary o Niekorzystnych Warunkach prowadzonego wspólnie przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach (http://www.lfa.iung.pulawy.pl/index.html)

40

Rysunek 6 Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Źródło: opracowanie własne na podstawie strony serwisu Obszary o Niekorzystnych Warunkach prowadzonego wspólnie przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach

41 Uwarunkowania pozaprzyrodnicze

Struktura u żytkowania gruntów Ogólna powierzchnia gminy Czernikowo wynosi 17 014 ha, w tym (wg danych pochodz ących z ewidencji gruntów Starostwa Powiatowego w Toruniu wg stanu na 01.01.2012r.): użytki rolne 7577 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione 7926 grunty zabudowane i zurbanizowane 439 użytki ekologiczne 249 nieu żytki 237 grunty pod wodami 551 tereny ró żne 35 Razem 17014

grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione ż u ytki rolne 46,59% 44,51%

tereny ró żne 0,20%

grunty zabudowane i zurbanizowane 2,60% grunty pod wodami nieu żytki 3,24% 1,40% użytki ekologiczne 1,47%

Rysunek 7 Struktura u żytkowania gruntów w gminie Czernikowo Źródło: Zestawienie gruntów dla jednostki ewidencyjnej Czernikowo, Starostwo Powiatowe w Toruniu (stan na 28.02.2012)

W ogólnej powierzchni gminy dominuj ą grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione (46,59%) oraz użytki rolne (44,51%). Rozkład przestrzenny u żytków rolnych uzale żniony jest od warunków przyrodniczych oraz rozwoju sieci komunikacyjnych i procesów urbanizacji.

Tabela 5 Struktura u żytkowania gruntów w gminie Czernikowo w latach 2003 i 2009

Użytki rolne Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty le śne Powierzchnia (w %) (w %) oraz ogólna zadrzewione Pozostałe rok gruntów Trwałe Tereny Tereny i (w %) Grunty Tereny Tereny (w ha) Razem użytki Razem przemy komunika zakrzewione orne mieszk. rekreacyjne zielone słowe cyjne (w %) 2003 17016,93 46,60 38,49 5,46 3,86 0,35 0,03 0,00 2,96 44,70 5,04 2009 17015,11 44,72 37,79 4,28 2,55 0,44 0,03 0,00 1,99 46,44 6,29 Źródło: Brodowski P., 2011, Analiza i ocena zmian w strukturze u żytkowania ziemi w powiecie toru ńskim w latach 2003-2009, [w:] Kacprzak E., Kołodziejczak A. (red.), Regionalne zró żnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarach wiejskich, Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, nr 14, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Pozna ń, s. 75-90

42

Na przestrzeni przedstawionych w tabeli powy żej lat powierzchnia ogólna gruntów w gminie uległa zmianie w stopniu minimalnym, natomiast nast ąpiły zmiany w strukturze gruntów. Zmniejszenie udziału gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w strukturze u żytkowania ziemi nale ży tłumaczy ć do ść znacznym ubytkiem powierzchni terenów komunikacyjnych, zwi ązany ze zmian ą ewidencjonowania dróg polnych oraz le śnych, które w wi ększo ści przypadków zostały przekwalifikowane na u żytki rolne lub grunty le śne.

Struktura agrarna

Struktura agrarna rozumiana jest jako stan produkcyjnych jednostek rolniczych, okre ślaj ący tak że udział zaklasyfikowanych do ró żnych grup według własno ści ziemi, wielko ści powierzchni, gospodarstw rolnych, rozproszenia gruntów w ogólnej liczbie gospodarstw. W strukturze władania u żytków rolnych na terenie gminy zdecydowanie dominuje własno ść prywatna, która stanowi 87,5% ogólnej powierzchni użytków rolnych (grunty osób fizycznych). Ponadto 11,7% stanowi ą grunty Skarbu Pa ństwa, a w śród nich 63% to grunty wchodzące w skład Zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa. Niewielkie areały u żytków rolnych nale żą do gmin i zwi ązków mi ędzygminnych (0,3%), spółdzielni (0,3%), ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych (0,1%) oraz innych (0,1%).

Zgodnie z przyj ętą definicj ą gospodarstwa rolnego, jako obszaru wi ększego ni ż 1 ha, w gminie Czernikowo, wg stanu na 01.02.2012r. było 1021 indywidualnych gospodarstw rolnych, w tym: o powierzchni do 2ha 245 2-5ha 300 5-7ha 109 7-10ha 128 10-15ha 117 15-50ha 115 50 i wi ęcej ha 7 Na terenie gminy Czernikowo gospodarstwa rolne zajmuj ą ł ącznie 6874,91 ha. Przeci ętna powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi – 6,87 ha i jest mniejsza ni ż średnia w województwie kujawsko – pomorskim (14,94ha).

Struktura obszarowa indywidualnych gospodarstw rolnych na terenie obj ętym opracowaniem jest wysoce zró żnicowana. Dominuj ą gospodarstwa małe, tj. od 1 do 5 ha, które stanowią prawie 53,4% ogólnej liczby gospodarstw. Najwi ęcej tego typu gospodarstw znajduje si ę w sołectwie Czernikowo (101) i Steklin (55), Osówka (54). Istotn ą grup ą gospodarstw rolnych w strukturze s ą gospodarstwa powy żej 15 ha, gdy ż stanowi ą one najsilniejsz ą, rozwojow ą grup ę, zdoln ą do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. Ich liczba wynosi 109, z czego najliczniej wyst ępuj ą w sołectwie Mazowsze-Parcele (15), Steklinie (15) oraz Czernikówku (11) i Steklinku (10). Na terenie gminy wyst ępuje 6 gospodarstw o powierzchni 50 – 100 ha: dwa w Steklinie i po jednym w Kijaszkowie, Mazowszu Parcele, Steklinku i Witow ęż u. Są to gospodarstwa o mieszanym profilu produkcji – produkcja ro ślinna i zwierz ęca. W sołectwie Steklin znajduje si ę jedno gospodarstwo o powierzchni powy żej 100 ha o profilu produkcja ro ślinna.

43

Tabela 6 Struktura wielko ściowa indywidualnych gospodarstw rolnych

w tym: Razem gosp. małe gosp. średnie gosp. du że gosp. bardzo du że Nazwa sołectwa (1-5 ha) (5-10 ha) (10-15 ha) 15-50 ha 50 i wi ęcej ha L % L % L % L % L % L % Czernikowo 131 12,8 101 18,5 20 8,4 6 5,1 4 3,5 0 0 Czernikówko 87 8,5 47 8,6 16 6,8 12 10,3 12 10,4 0 0 Jackowo 29 2,8 8 1,5 8 3,4 8 6,8 5 4,3 0 0 Kiełpiny 58 5,7 24 4,4 17 7,2 13 11,1 4 3,5 0 0 Kijaszkowo 78 7,6 34 6,2 26 11 13 11,1 4 3,5 1 14,3 Liciszewy 55 5,4 20 3,7 23 9,7 6 5,1 6 5,2 0 0 Makowiska 50 4,9 23 4,2 16 6,8 3 2,6 8 7 0 0 Mazowsze 40 3,9 19 3,5 8 3,4 9 7,7 4 3,5 0 0 Mazowsze Parcele 60 5,9 24 4,4 13 5,5 5 4,3 17 14,8 1 14,3 Osówka 92 9 54 9,9 24 10,1 6 5,1 8 7 0 0 Pokrzywno 29 2,8 14 2,6 7 3 4 3,4 4 3,5 0 0 Skwirynowo 24 2,4 10 1,8 4 1,7 4 3,4 6 5,2 0 0 Steklin 98 9,6 55 10,1 20 8,4 8 6,8 13 11,3 2 28,6 Steklinek 87 8,5 44 8,1 22 9,3 9 7,7 10 8,7 2 28,6 Witow ąż 51 5 28 5,1 9 3,8 6 5,1 7 6,1 1 14,3 Wygoda 23 2,3 19 3,5 1 0,4 3 2,6 0 0 0 0 Zimny Zdrój 29 2,8 21 3,9 3 1,3 2 1,7 3 2,6 0 0 Razem 1021 545 100 237 100 117 100 115 100 7 100 L- liczba Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Czernikowo wg stanu na 01.02.2012r.

3.4.3. Wnioski

Wyst ępuj ące w cz ęś ci wysoczyznowej gleby wysokich klas bonitacji stwarzaj ą mo żliwo ści rozwoju i zwi ększenia produkcji rolnej. Dominuj ącą form ą władania ziemi jest własno ść prywatna. Udział gospodarstw du żych, powy żej 15 ha stanowi 12 % ogólnej liczby gospodarstw. Szans ą rozwoju dla gospodarstw o wi ększym areale jest wprowadzenie integrowanego systemu gospodarowania, tj. takich metod produkcji, które pozwalaj ą efektywnie i bezpiecznie dla środowiska spo żytkowa ć przemysłowe czynniki plonotwórcze. Istnieje również mo żliwo ść korzystania z programów rolno-środowiskowych. Nadprodukcja produktów rolniczych stanowi potencjaln ą baz ę dla rozwoju przetwórstwa rolno- spo żywczego. Niewykorzystane zasoby siły roboczej w gospodarstwach rolnych daj ą mo żliwo ści m.in. dla rozwoju rolnictwa ekologicznego.

3.5. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu le śnej przestrzeni produkcyjnej

Las, zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie o lasach z dnia 28 wrze śnia 1991 r. jest to grunt: • zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty ro ślinno ści ą le śną (drzewami, krzewami, runem le śnym) lub przej ściowo jej pozbawiony, przeznaczony do produkcji le śnej lub stanowi ący rezerwat przyrody, a tak że wchodz ący w skład parku narodowego albo wpisany do rejestru zabytków; • zwi ązany z gospodark ą le śną, zaj ęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki le śnej budynki i budowle, urz ądzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi le śne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki le śne, miejsca składowania drewna, a tak że wykorzystywany na parkingi le śne i urz ądzenia turystyczne.

44 Lasy s ą jednym z najwa żniejszych elementów środowiska gminy. Pełni ą one w środowisku bardzo wiele wa żnych funkcji, z których najwa żniejsze to: - stymulacja obiegu wody, - funkcje glebo i wodochronne, - funkcje prawdziwych korytarzy ekologicznych, - funkcje strukturalne, zwi ązane z podziałem przestrzeni na strukturalno-funkcjonalne wn ętrza architektoniczno-krajobrazowe, - funkcje barierowe, polegaj ące na tworzeniu osłonowych stref wokół lub w s ąsiedztwie obiektów uci ąż liwych, - tworzenie mo żliwo ści wypoczynku dla ludno ści oraz poprawy warunków życia na terenach zurbanizowanych, - funkcje ostojowe dla wielu zwierz ąt i ro ślin.

Jest oczywiste, że im wi ększa jest powierzchnia lasów tym jego oddziaływanie oraz wymienione funkcje s ą bardziej wyraziste i efektywniejsze. Krajowa strategia zachowania ró żnorodno ści biologicznej zakłada zmian ę funkcji lasów w Polsce z ich roli w pierwszym rz ędzie produkcyjnej na rol ę środowiskotwórcz ą. Ogółem na terenie gminy Czernikowo znajduje si ę 7 884,8 ha lasów, co stanowi 45,2% powierzchni gminy (2010r. dane BDL). Własno ść prywatn ą stanowi z tego 811 ha, pozostałe to Lasy Pa ństwowe, administrowane przez Nadle śnictwo Dobrzejewice, wchodz ące w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Toruniu. Lasy w gminie Czernikowo s ą rozmieszczone nierównomiernie; koncentruj ą si ę w południowej, południowo-zachodniej cz ęś ci gminy. Najbardziej zalesione sołectwa to Osówka, Kiełpiny, Skwirynowo i Pokrzywno oraz w mniejszym stopniu Czernikowo, Czernikówko, Zimny Zdrój, Witow ąż i Makowska. W północnej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą niewielkie enklawy lasów, głównie w okolicy jeziora Steklin i Kijaszkowo. Na terenie gminy istnieje znaczna poda ż gruntów predysponowanych do zalesienia. S ą to przewa żnie grunty w dolinie Wisły V iVI klasy bonitacyjnej, dotychczas u żytkowane rolniczo. Najszerzej rozpowszechnionymi siedliskami w lasach Nadle śnictwa Dobrzejewice s ą bory. Typy siedliskowe takie jak las mieszany świe ży, wilgotny czy bagienny, ols, bór suchy, bór mieszany wilgotny i bagienny oraz inne zajmuj ą zaledwie kilka procent powierzchni. W śród gatunków lasotwórczych dominuje sosna zwyczajna, której powierzchniowy udział przekracza 95%. Z pozostałych gatunków na uwag ę zasługuj ą olcha czarna i brzoza brodawkowata (odpowiednio 2,3% i 1,9%). Gospodark ę le śną prowadzi si ę według nast ępuj ących zasad: • powszechnej ochrony lasów; • trwało ści utrzymania lasów; • ci ągło ści i zrównowa żonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów; • powi ększania zasobów le śnych. Realizuje si ę j ą dla lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa - wg planu urz ądzenia lasu (dla okre ślonego obiektu, zawieraj ący opis i ocen ę stanu lasu, cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki le śnej) lub dla lasów niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa oraz dla lasów wchodz ących w skład Zasobu Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa wg - uproszczonego planu urz ądzenia lasu. Nadle śnictwo Dobrzejewice prowadzi działania gospodarcze w oparciu o zatwierdzony przez Ministra Środowiska - Plan urz ądzenia lasu na lata 2004-2013. Plan zawiera opis i ocen ę stanu lasu oraz cele, zadania i sposoby prowadzenia gospodarki le śnej. Zawiera nie tylko aktualny opis drzewostanów sporz ądzany na podstawie pomiarów i prac terenowych, ale równie ż plany hodowli lasu, ochrony przeciwpo żarowej, zagospodarowania turystycznego, u żytkowania r ębnego i przedr ębnego, czyli pozyskania drewna. Zawarte w tym dokumencie ogólne zało żenia gospodarki le śnej maj ą prowadzi ć do wzmo żenia naturalnej odporno ści i produkcyjno ści lasów, utrzymania wła ściwego stanu sanitarnego drzewostanów i poprawy struktury klas wieku, przy jednoczesnej ochronie fragmentów lasów cennych przyrodniczo oraz kształtowaniu poprzez wła ściw ą gospodark ę hodowlan ą drzewostanów o charakterze optymalnym dla danych warunków siedliskowych. Gmina Czernikowo posiada równie ż Uproszczony plan urz ądzenia lasów niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa na okres 2008-2017 dla gminy Czernikowo sporz ądzony przez Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Gdyni, Wydział Produkcyjny w Toruniu zatwierdzony Decyzj ą OS- II/6113-1/09 z dnia 27 stycznia 2009r. Starosty Toru ńskiego. Nadzór nad jego realizacj ą sprawuje Nadle śnictwo Dobrzejewice.

45

Wnioski Lasy pełni ą, w sposób naturalny lub w wyniku prowadzonej gospodarki le śnej bardzo wa żną rol ę w ochronie środowiska, m.in. poprzez pełnione przez nie funkcje ekologiczne i społeczne oraz produkcyjne. Wła ściwie prowadzona gospodarka le śna jest w przypadku gminy Czernikowo szczególnie wa żna z uwagi na wysok ą lesisto ść gminy. Realizacja działa ń w oparciu o stosowne dokumenty powinna zapewni ć wła ściwy stan i produkcyjno ść lasów.

46 4. WARUNKI I JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW

4.1. Uwarunkowania demograficzno – społeczne Uwarunkowania zewn ętrzne

Mieszka ńcy gminy Czernikowo powi ązani s ą instytucjonalnie z miastem Toruniem z uwagi na lokalizacj ę Władz Powiatu i Sejmiku Samorz ądowego oraz z Bydgoszcz ą - Urz ąd Wojewódzki. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą takie usługi jak: szkolnictwo wy ższe, obiekty kultury takie jak: kino, teatr, muzeum, a tak że specjalistyczne usługi medyczne, dlatego istnieje konieczno ść poszukiwania tego typu usług w innych o środkach miejskich regionu i nie tylko.

Uwarunkowania wewn ętrzne

Liczba i rozmieszczenie ludno ści, g ęsto ść zaludnienia

Gmin ę Czernikowo zamieszkuje 8643 mieszka ńców (dane BDL za 2010r. wg faktycznego miejsca zamieszkania). Rozpatruj ąc zmiany liczby ludno ści na przestrzeni lat 2002 - 2010 w gminie odnotowano wzrost liczby ludno ści o 509 osób (2002=100%, 2010=106,3%). Jest to do ść znaczny wzrost, bior ąc pod uwag ę wyst ępuj ące w tym zakresie tendencje.

Tabela 7 Liczba ludno ści wg podziału administracyjnego gminy Czernikowo (wg ewidencji PESEL)

liczba ludno ści [2009r.] Lp. Sołectwo Ogółem Kobiety męż czy źni

1 2 3 4 5 1) Czernikowo 2 924 1 528 1396 2) Czernikówko 534 277 257 3) Jackowo 198 101 97 4) Kiełpiny 379 181 198 5) Kijaszkowo 345 180 165 6) Liciszewy 277 128 149 7) Makowiska 329 155 174 8) Mazowsze 382 191 191 9) Mazowsze-Parcele 312 151 161 10) Osówka 770 407 363 11) Pokrzywno 62 33 29 12) Skwirynowo 191 92 99 13) Steklin 1 168 580 588 14) Stelinek 551 294 257 15) Witow ąż 264 127 137 16) Wygoda 214 98 116 17) Zimny Zdrój 113 55 58 ogółem gmina 9013 4578 4435

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z BDL

47

Rysunek 8 Liczba i rozmieszczenie ludno ści w gminie Czernikowo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

Gęsto ść zaludnienia gminy jest stosunkowo niewielka i wynosiła w 2002 r. 48 osób/km 2 a w 2010r. wzrosła do 50,8 osób/km 2. Na jej warto ść wpływa du ży udział lasów w powierzchni gminy. Średnia gęsto ść zaludnienia w powiecie toru ńskim wynosiła odpowiednio 68 i 79 osób/km 2.

48

Tabela 8 Wybrane parametry oceny ludno ściowo-osadniczej gminy Czernikowo

Liczba % ludno ści Powierzchnia Dominuj ący Lp. Sołectwo Miejscowo ści w sołectwie - wie ś ludno ści do ogółu w ha typ zabudowy*

1 2 3 4 5 6 7 1. Czernikowo 2 924 32,4 937 D Czernikowo 2. Czernikówko 534 5,9 656 BE Czernikówko 3. Jackowo 198 2,2 448 B Jackowo, Bernardowo 4. Kiełpiny 379 4,2 2370 E Kiełpiny, Rozstrzały 5. Kijaszkowo 345 3,8 697 B Kijaszkowo, Kijaszkówiec 6. Liciszewy 277 3,1 536 AB Liciszewy 7. Makowiska 329 3,7 581 AB Makowiska 8. Mazowsze 382 4,2 275 AC Mazowsze Mazowsze- 9. 737 BE Mazowsze-Parcele Parcele 312 3,5 Osówka, Osówka-Kolonia, 10. Osówka 3314 ACB Dąbrówka, Lisiny, Łazy, 770 8,5 Ja źwiny, Wieprzeniec, Wylewy 11. Pokrzywno 62 0,7 1522 B Pokrzywno, Staj ęczyny, Wł ęcz Skwirynowo, Dzier żą czka, Mie ń, 12. Skwirynowo 2339 EF Nowogródek, Wilcze K ąty, 191 2,1 Zabłocie, Ziele ńszczyzna Steklin, Steklin – Kolonia, 13. Steklin 1134 ACE 1 168 13,0 Szkleniec, Ograszka 14. Stelinek 551 6,1 699 AB Steklinek 15. Witow ąż 264 2,9 456 AB Witow ąż , Piaski, Rudno 16. Wygoda 214 2,4 107 A Wygoda 17. Zimny Zdrój 113 1,3 209 B Zimny Zdrój ogółem gmina 9013 100 17014

* A – jednodro żny zwarty, B – jednodro żny lu źny, C – placowy, D – wielodro żny, E – rozproszony, F - przysiółek Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL, Urz ędu Gminy w Czernikowo oraz - w zakresie typów zabudowy- Stelmach M., Malina R., Tkocz J., Żukowski B., 1990, Obszary wiejskie i grunty rolnicze w Polsce, Instytut Planowania i Urz ądzania Terenów Wiejskich Akademii Rolniczej we Wrocławiu

Najbardziej zaludnion ą miejscowo ści ą jest wie ś gminna Czernikowo, w której mieszkaj ą 2924 osoby (tj. ponad 32% ludno ści gminy ogółem), a nast ępnie Steklin (1168 osób, tj – 13%) Osówka (770 osób, tj. 8,5% mieszka ńców). Najmniejszym sołectwem pod wzgl ędem liczby ludno ści jest Pokrzywno, w którym mieszka zaledwie 0,7% mieszka ńców gminy oraz Zimny Zdrój (1,3%). Rozpatruj ąc typ zabudowy w poszczególnych wsiach, nale ży stwierdzi ć, że dominuj ącym typem jest zabudowa jednodro żna zwarta lub lu źna. Niewiele wsi posiada zabudow ę placow ą (Osówka, Steklin, Mazowsze). W cz ęś ci wsi, głównie poło żonych w Kotlinie Toru ńskiej, wyst ępuje zabudowa lu źna, rozproszona, b ądź przysiółek.

Struktura demograficzna

• Struktura ludno ści według płci Ludno ść gminy Czernikowo cechuje przewaga liczby kobiet nad m ęż czyznami. Średnio na 100 m ęż czyzn przypada 105 kobiet. Jest to wska źnik wy ższy ni ż w powiecie toru ńskim, gdzie wynosi on 103.

• Struktura wieku ludno ści Struktura wieku ludno ści gminy Czernikowo przedstawia si ę nast ępuj ąco: − ludno ść w wieku przedprodukcyjnym – 2048 (23,7%) − ludno ść w wieku produkcyjnym – 5461 (63,2%) − ludno ść w wieku poprodukcyjnym – 1134 (13,1%)

49 Gmina charakteryzuje si ę niekorzystnym z punktu widzenia demograficznego stosunkowo małym udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym: około 23,7% ludno ści gminy. W strukturze wieku ludno ści w przeci ągu lat 2002-2010 dokonały si ę nast ępuj ące zmiany w poszczególnych grupach: − zmniejszył si ę udział ludno ści młodej z 28,1 % do 23,7 %, − zwi ększył si ę udział ludno ści w wieku produkcyjnym: z 58,7 % do 63,2 %, − udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym utrzymuje si ę na prawie nie zmienionym poziomie. Gmina posiada do ść niski wska źnik obci ąż enia ekonomicznego, tj. stosunek ludno ści w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób ludno ści w wieku produkcyjnym, który wynosił 58,3 (z widoczn ą tendencj ą malej ącą na przestrzeni lat 2002-2010). Warto ść tego wska źnika w okresie lat 2002-2008 zmniejszyła si ę o ponad 12 osób i wykazuje cały czas tendencj ę malej ącą. Jest to jednak trend do ść powszechny, gdy ż analizuj ąc dane w samym okresie czasu dla całego powiatu toru ńskiego wska źnik ten zmniejszył si ę o około 11 osób (obecnie wynosi ok. 53,4 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym).

Tabela 9 Udział ludno ści wg ekonomicznych grup wieku w % ludno ści ogółem w latach 2002-2010

w wieku przedprodukcyjnym Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 28,1 27,4 26,5 26,0 25,3 24,7 24,5 24,1 23,7 Gmina Czernikowo 26,8 25,9 25,2 24,6 24,1 23,6 23,3 22,9 22,6 Powiat toru ński w wieku produkcyjnym 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 60,9 61,9 62,8 63,4 64,0 64,4 64,7 65,0 65,2 Gmina Czernikowo 58,7 59,5 60,5 61,1 61,6 62,2 62,4 62,8 63,2 Powiat toru ński w wieku poprodukcyjnym 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 13,3 13,1 13,0 12,9 13,1 13,0 13,1 13,0 13,1 Gmina Czernikowo 12,3 12,1 12,0 12,0 12,0 11,9 12,0 12,1 12,2 Powiat toru ński Źródło: BDL

Tabela 10 Wska źnik obci ąż enia demograficznego w latach 2002-2010 ludno ść w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 70,4 68,0 65,3 63,8 62,4 60,7 60,3 59,1 58,3 Gmina Czernikowo 64,2 61,5 59,3 57,6 56,4 55,2 54,6 53,8 53,4 Powiat toru ński Źródło: BDL

Ruch naturalny ludno ści

Zmiany liczby ludno ści s ą wynikiem oddziaływania ruchu naturalnego, w tym głównie przyrostu naturalnego oraz ruchu migracyjnego, wyrażaj ącego si ę tzw. saldem migracji.

• Przyrost naturalny

Według danych GUS (stan 2010 r.) w gminie Czernikowo, liczba urodze ń przewy ższała liczb ę zgonów, st ąd przyrost naturalny miał warto ść dodatni ą i w przeliczeniu na 1000 mieszka ńców wynosił 6,8‰ i był to najlepszy wynik z analizowanego okresu.

Tendencje zmian wska źników ruchu naturalnego w gminie obrazuje poni ższa tabela oraz pozwala na porównanie z jednostk ą terytorialn ą wy ższego szczebla, tj. z danymi dla powiatu toru ńskiego.

50 Tabela 11 Wska źniki ruchu naturalnego ludno ści w latach 2002-2010 mał żeństwa na 1000 ludno ści Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 4,8 6,8 5,3 6,5 9,2 7,9 10,2 5,8 6,8 Powiat toru ński 5,2 5,6 4,8 5,6 6,3 7,1 7,2 6,2 6,1 urodzenia żywe na 1000 ludno ści

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 11,7 12,3 12,3 12,3 12,1 13,0 14,1 13,0 16,0 Powiat toru ński 11,7 11,7 11,9 11,9 12,1 11,8 13,6 11,7 12,7 zgony na 1000 ludno ści 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 8,4 9,3 8,4 8,2 8,8 8,4 8,5 9,7 9,2 Powiat toru ński 9,1 8,8 8,6 7,9 8,5 8,7 9,0 8,3 9,0 przyrost naturalny na 1000 ludno ści

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 3,3 3,1 3,9 4,1 3,3 4,6 5,6 3,3 6,8 Powiat toru ński 2,6 2,9 3,3 4,0 3,6 3,1 4,7 3,4 3,7 Źródło: BDL

• Migracje ludno ści

Migracje ludno ści maj ą bezpo średni wpływ na zmiany liczby ludno ści oraz obrazuj ą cz ęsto mo żliwo ści i poziom rozwoju społeczno-gospodarczego danego obszaru. Gmina wiejska Czernikowo ogółem posiada korzystne dodatnie saldo migracji wewn ętrznych. Nale ży jednak zwróci ć uwag ę, że na przestrzeni lat 2002-2010 ulegało ono zmniejszaniu. W 2010 r. saldo migracji w ruchu wewn ętrznym i zagranicznym wynosiło 8 osób. W analizowanym okresie, w 2008 roku, wyst ąpiło ujemne saldo migracji, wynosz ące -8 osób.

Tabela 12 Migracje wewn ętrzne i zagraniczne

Migracje na pobyt stały gminne wg typu i kierunku j. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Migracje na pobyt stały gminne wg typu i kierunku zameldowania ogółem osoba 141 139 108 120 128 134 98 81 110 zameldowania z miast osoba 73 80 65 63 58 62 51 35 74 zameldowania ze wsi osoba 64 59 43 57 70 72 47 46 35 wymeldowania ogółem osoba 110 75 91 84 96 96 106 71 102 wymeldowania do miast osoba 56 45 44 53 49 40 47 34 43 wymeldowania na wie ś osoba 53 29 47 31 47 56 59 37 59 Saldo migracji (zameldowania – wymeldowania) osoba 31 64 17 36 32 38 -8 10 8 Źródło: BDL

Wykształcenie Podstawow ą determinant ą rozwoju społeczno-gospodarczego jest wykształcenie ludno ści. Poziom wykształcenia ludno ści, zamieszkałej w gminie Czernikowo, jest ni ższy ni ż średnia warto ść tego wska źnika dla gmin w województwie kujawsko-pomorskim. Z uwagi na dost ępno ść danych dla analizowanej cechy – rok 2002, tj. rok, w którym wykonywany był powszechny spis ludno ści, a spis taki sporz ądzany jest w statystyce publicznej raz na kilkana ście lat, nale ży uzna ć powy ższe dane za mało aktualne i zało żyć, że sytuacja obecna przestawia si ę znacznie lepiej. Wykształcenie zaledwie podstawowe posiadało ponad 43,4% mieszka ńców, a bez wykształcenia było 5,6%. Zasadniczym zawodowym legitymowało si ę 29,57%. Wykształcenie wy ższe posiadało zaledwie 3,33%. Wy ższy poziom wykształcenia wyst ępował w śród kobiet, które posiadały wi ększy udział w wykształceniu wy ższym tj. prawie 4,23 %, w stosunku do m ęż czyzn z tym rodzajem wykształcenia, który wynosił 2,39%.

51 Niski poziom wykształcenia ludno ści uniemo żliwia przej ście nadwy żki siły roboczej istniej ącej w rolnictwie do zawodów pozarolniczych. Ludno ść słabo wykształcona jest nieelastyczna, mało aktywna (gospodarczo i społecznie).

Tabela 13 Ludno ść w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia i płci - 2002 r. podstawowe średnie średnie średnie zasadnicze podstawowe nieuko ńczone i Wyszczególnienie ogółem wy ższe policealne ogólnokszt razem zawodowe zawodowe uko ńczone bez ałc ące wykształcenia Czernikowo ogółem 6511 217 123 1026 208 818 1925 2857 363 % 100 3,33 1,89 15,76 3,19 12,56 29,57 43,88 5,58 męż czy źni 3179 76 26 433 65 368 1142 1354 148 % 100 2,39 0,82 13,62 2,04 11,58 35,92 42,59 4,66 kobiety 3332 141 97 593 143 450 783 1503 215 % 100 4,23 2,91 17,8 4,29 13,51 23,5 45,11 6,45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego 2002

Bezrobotni Spadkowi zatrudnienia, zwi ązanego min. z restrukturyzacj ą poszczególnych działów gospodarki, towarzyszy zjawisko bezrobocia. Generalnie w latach 2003-2008 zauwa żalna była nast ępuj ąca poprawa tego zjawiska. Jednak zmiany te nie okazały si ę trwałe, bo od 2009r. notujemy ponowny wzrost liczby bezrobotnych. Dotyczy to zarówno gminy Czernikowo jak i powiatu toru ńskiego oraz województwa kujawsko-pomorskiego. Według dost ępnych danych (2010r.) w Czernikowie w ogólnej liczbie bezrobotnych (771 osób) przewa żaj ą kobiety (431 kobiety – 55,9,% bezrobotnych). Niebezpiecznym zjawiskiem jest pozostawanie bez pracy powy żej 13 miesi ęcy, bowiem powoduje ono, że wiele osób „wypada” na trwałe z rynku pracy i trudno im ponownie znale źć prac ę. Niekorzystnym zjawiskiem jest ponadto wysoki udział osób młodych (grupy wieku 15-24 lata i 25-34 lata) w ogólnej liczbie bezrobotnych.

Tabela 14 Bezrobotni zarejestrowani wg płci

Bezrobotni zarejestrowani wg płci j.m. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo ogółem osoba 1020 939 930 789 616 610 809 771 męż czy źni osoba 482 440 427 344 233 231 367 340 kobiety osoba 538 499 503 445 383 379 442 431 Udział bezrobotnych zarejestrowanych % 20,9 18,8 18,3 15,3 11,7 11,5 15,0 14,1 w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Powiat toru ński 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ogółem osoba 9440 8482 8245 7113 4989 4312 5889 6103 męż czy źni osoba 4522 3936 3805 3127 2054 1823 2881 2794 kobiety osoba 4918 4546 4440 3986 2935 2489 3008 3309 Udział bezrobotnych zarejestrowanych % 17,9 15,5 14,6 12,3 8,4 7,1 9,5 9,7 w liczbie ludności w wieku produkcyjnym województwo kujawsko -pomorskie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 gminy wiejskie ogółem osoba 63159 60907 57859 50363 38528 34242 41252 43134 mężczyźni osoba 30668 28948 26625 21407 14788 13804 18997 19710 kobiety osoba 32491 31959 31234 28956 23740 20438 22255 23424

Udział bezrobotnych zarejestrowanych % 18,7 17,7 16,5 14,2 10,7 9,4 11,1 11,5 w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Źródło: BDL

52 Zasoby mieszkaniowe W zakresie mieszkalnictwa gmina Czernikowo charakteryzuje si ę nieco wy ższymi wska źnikami przeci ętnej powierzchni mieszkania w porównaniu z województwem kujawsko- pomorskim, jak równie ż z powiatem toru ńskim. Przeci ętna powierzchnia u żytkowa mieszka ń w gminie w roku 2010 wynosiła 86,4 m 2 i jest o 1,1 m 2 wi ększa od średniej dla gmin wiejskich województwa wynosz ącej 85,3 m 2. Jednak pod wzgl ędem przeci ętnej powierzchni mieszkania przypadaj ącej na 1 osob ę w m 2 gmina (21,5m 2/osob ę) wypada gorzej ni ż powiat i średnia w gminach wiejskich w województwie, dla których warto ść ta wynosi odpowiednio 22,8 i 23,8 m 2/osob ę. Analizuj ąc licz ę mieszka ń w latach 2002-2010 i jej zmiany mo żna zauwa żyć, że przyrost nowych mieszka ń w gminie Czernikowo (2002r.=100%, 2010r.=106,3%) jest nieco ni ższy ni ż średnio w gminach wiejskich województwa (109,4) i ni ższy ni ż w powiecie toru ńskim (115,1%). Przewa żaj ąca cz ęść zasobów mieszkaniowych gminy to budynki stanowi ące własno ść prywatn ą. Rozpatruj ąc wiek substancji mieszkaniowej gminy to nale ży uzna ć, i ż charakteryzuje si ę w wi ększo ści zabudow ą okresu powojennego. Oprócz mieszka ń indywidualnych (jednorodzinnych i zagrodowych) wyst ępuje równie ż mieszkalnictwo wielorodzinne, zlokalizowane głównie w miejscowo ści Czernikowo, Steklin.

Tabela 15 Przeci ętna powierzchnia u żytkowa mieszkania

powierzchnia 1 mieszkania w m 2 Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 84,0 84,1 84,4 84,5 84,6 84,8 85,0 86,0 86,4 Powiat toru ński 76,2 77,4 78,0 78,5 79,2 79,9 80,8 82,1 83,0 Kujawsko-Pomorskie - gminy wiejskie 80,4 81,2 81,7 82,1 82,5 83,0 83,8 84,6 85,3 przeci ętna powierzchnia mieszkania na 1 osob ę w m 2 Gmina Czernikowo 20,9 20,8 20,9 20,9 20,9 20,7 20,9 21,4 21,5 Powiat toru ński 21,0 21,4 21,4 21,5 21,6 21,7 22,0 22,5 22,8 Kujawsko-Pomorskie - gminy wiejskie 21,6 22,1 22,2 22,4 22,5 22,7 23,1 23,5 23,8

Źródło: BDL

Oświata i wychowanie Na terenie gminy Czernikowo funkcjonuj ą nast ępuj ące placówki w zakresie o światy (2010r.):
Zespół Szkół im. M. Kopernika w Czernikowie - gimnazjum licz ące 20 oddziałów i 419 uczniów oraz liceum, którym w 3 oddziałach kształci si ę 46 uczniów,
Publiczna Szkoła Podstawowa w Czernikowie – 17 oddziałów, 347 uczniów,
Publiczna Szkoła Podstawowa w Makowiskach – 6 oddziałów, 71 uczniów,
Publiczna Szkoła Podstawowa w Mazowszu - 6 oddziałów, 82 uczniów,
Publiczna Szkoła Podstawowa w Steklinie - 6 oddziałów, 69 uczniów,
Publiczna Szkoła Podstawowa w Osówce – 6 oddziałów, 127 uczniów,
Przedszkole Publiczne w Czernikowie – 42 dzieci,
5 oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych, w których przebywa 135 dzieci. Z inicjatywy władz gminy, po porozumieniu z Zarz ądem Powiatu, 1 wrze śnia 2010 r. w Czernikowie swoj ą działalno ść rozpocz ęła filia Szkoły Muzycznej I stopnia w Chełm ży. Cały obszar gminy podzielony jest na obwody wg których odbywa si ę obowi ązek edukacji w poszczególnych szkołach. Uczniowie zamieszkuj ący dane miejscowo ści ucz ęszczaj ą do odpowiednich szkół podstawowych b ądź gimnazjum.

Podstawow ą miar ą powszechno ści nauczania s ą współczynniki skolaryzacji. Współczynnik skolaryzacji brutto jest to relacja liczby osób ucz ących si ę (stan na pocz ątku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezale żnie od wieku) do liczby ludno ści (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku okre ślonej jako odpowiadaj ąca temu poziomowi nauczania.

53 Tabela 16 Współczynnik skolaryzacji

współczynnik skolaryzacji brutto Jednostka terytorialna szkoły podstawowe 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 109,52 109,49 109,28 108,73 108,57 107,54 109,20 109,09 województwo 95,45 95,55 95,10 94,80 94,61 95,20 93,95 94,25 gimnazja 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 108,20 107,01 111,32 107,78 108,41 110,15 112,53 116,07 województwo 92,21 92,03 92,13 92,34 92,05 91,34 93,32 92,62

współczynnik skolaryzacji netto Jednostka terytorialna szkoły podstawowe 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 108,52 108,45 108,86 107,30 107,83 107,10 107,36 104,55 województwo 93,77 93,91 93,46 93,10 92,95 93,38 91,75 91,14 gimnazja 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 105,01 103,27 108,31 104,58 106,31 107,11 108,00 72,58 województwo 87,73 87,39 87,75 87,82 87,70 87,00 88,22 86,73 Źródło BDL

Współczynnik skolaryzacji brutto dla poziomu szkoły podstawowej wynosi dla gminy Czernikowo ogółem 109,09 % i jest wy ższy od przeci ętnego dla województwa (94,25%). Współczynnik skolaryzacji brutto dla poziomu szkoły gimnazjum w gminie ogółem wynosi 116,07% i równie ż jest wy ższy od współczynnika dla województwa (92,62%).

Ochrona zdrowia

Zakres usług medycznych szczebla podstawowego świadcz ą dla mieszka ńców gminy: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Pomed” z siedzib ą w Czernikowie oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medyk” maj ący siedziby w Czernikowie, Mazowszu i Osówce. Specjalistyczne usługi medyczne dost ępne s ą w mie ście Toru ń. Mieszka ńcy gminy mog ą zaopatrywa ć si ę w leki w 3 aptekach działaj ących w miejscowo ści gminnej Czernikowo. Funkcjonuj ą one od kilku lat i znacznie poprawiły dost ęp do usług z zakresu ochrony zdrowia dla mieszka ńców gminy, gdy ż obecnie nie ma konieczno ści wyjazdu do miasta powiatowego w celu zakupu leków.

Pomoc społeczna We wsi gminnej Czernikowo funkcjonuje Gminny O środek Pomocy Społecznej. Prowadzi środowiskow ą pomoc społeczn ą w formie: • świadcze ń pieni ęż nych i w naturze • usług domowych i opieku ńczych (w zakresie zabezpieczenia podstawowych czynno ści życiowych osobom przewlekle chorym i niepełnosprawnym • usług wspieraj ących podlegaj ących na wspomaganiu osób i rodzin znajduj ących si ę w trudnej sytuacji życiowej • aktywizacji środowisk lokalnych na rzecz wła ściwego rozwi ązywania problemów społecznych na danym terenie. W 2010 roku z ró żnych form pomocy społecznej skorzystało 1612 osób z 444 gospodarstw domowych.

54

Kultura

Na terenie gminy funkcjonuje jeden dom kultury – Wiejski Dom Kultury w Mazowszu. Jest to obiekt nowy, oddany do u żytku w 2011r. Działa w nim Filia Gminnej Biblioteki Publicznej, w której mieszka ńcy Mazowsza i okolic, oprócz mo żliwo ści wypo życzania ksi ąż ek korzysta ć mog ą równie ż z ogólnego dost ępu do sieci internetowej. Obiekt wyposa żony jest w sal ę konferencyjno-balow ą i sportowo-rekreacyjn ą. Gminna Biblioteka Publiczna zlokalizowana jest w Czernikowie, a oprócz wspomnianej filii w Mazowszu posiada równie ż fili ę w Osówce. Oprócz typowej funkcji biblioteki w obiektach tych organizowane s ą równie ż: lekcje biblioteczne, konkursy (dot. głównie lektur), spotkania autorskie, mini quizy itp. Czernikowo nale ży do tych nielicznych gmin w powiecie toru ńskim, na terenie której aktywnie działaj ą dwa zespoły śpiewacze: Zespół śpiewaczy i recytatorski przy Klubie Seniora "Rado ść " w Czernikowie oraz Zespół Pie śni i Ta ńca "Jutrzenka" przy Kole Gospody ń Wiejskich w Czernikowie. Uczestnicz ą one w życiu kulturalnym nie tylko gminy, z powodzeniem wyst ępuj ą na przegl ądach, festiwalach i uroczysto ściach. Na terenie gminy funkcjonuje 8 jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej w: Czernikowie, Osówce, Steklinie, Witow ęż u, Makowiskach, Mazowszu, Steklinku i Liciszewach. Stanowi ą one miejsce kultywowania tradycji regionalnej, popularyzuj ą dorobek historyczny ruchu stra żackiego a tak że cz ęsto wspieraj ą ró żnorodne formy pracy kulturalno-oświatowej, rozwijaj ą działalno ść artystyczn ą i sportow ą, a w konsekwencji docieraj ą do wszystkich grup społecznych Ponadto na terenie gminy funkcjonuj ą stowarzyszenia i organizacje pozarz ądowe, w śród których nale ży wymieni ć: Czernikowskie Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Edukacji, Kultury i Sportu „CZY Ż –NIE”, Uczniowski Klub Sportowy „Nied źwiadki” Makowiska przy Szkole Podstawowej w Makowiskach. Najbli ższym o środkiem oferuj ącym dost ęp do usług kulturalnych: kina, teatru, muzeum itp. jest miasto Toru ń.

55

Rysunek 9 Obsługa ludno ści – wybrane obiekty Źródło: opracowanie własne

56 Wnioski Preferencje rozwoju:

− Wzrost liczby mieszka ńców gminy (w przeciwie ństwie do ogólnych tendencji w tym zakresie) − Do ść niski wska źnik obci ąż enia ekonomicznego – stosunek ludno ści nieprodukcyjnej na 100 osób ludno ści produkcyjnej, − Niewielka przewaga kobiet nad m ęż czyznami – utrzymuj ąca si ę, − Korzystne saldo migracji wewnętrznych − Dodatni przyrost naturalny − Dobre warunki mieszkaniowe, korzystna przeci ętna powierzchnia u żytkowa mieszka ń − Aktywno ść mieszka ńców gminy − Działaj ące stowarzyszenia, organizacje pozarz ądowe, kluby i koła aktywizuj ące i wzmacniaj ące wi ęzi społeczne w śród mieszka ńców

Ograniczenia rozwoju:

− Zmniejszaj ący si ę udział ludno ści młodej (w wieku przedprodukcyjnym) − Wy ższy ni ż średnia dla gmin wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego u dział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym − Wysoki odsetek kobiet w śród bezrobotnych − Niski poziom wykształcenia ludno ści

4.2. Uwarunkowania gospodarcze

Uwarunkowania zewn ętrzne Gmina Czernikowo jest gmin ą wiejsk ą o charakterze rolniczym. Miejscowo ść Czernikowo, siedziba gminy, dla mieszka ńców okolicznych miejscowo ści pełni funkcj ę o środka administracji oraz usług o charakterze lokalnym. W celu skorzystania z usług o charakterze ponadlokalnym mieszka ńcy gminy udaj ą si ę do miasta Torunia, b ędącego siedzib ą powiatu w skład którego wchodzi gmina Czernikowo. Dotyczy to zarówno usług zwi ązanych z ochron ą zdrowia, administracj ą, szkolnictwem ponadgimnazjalnym jak i handlu oraz szeroko rozumianego otoczenia biznesu (banki, instytucje finansowe, biura rachunkowe itp.). Zewn ętrzne uwarunkowania rozwoju gospodarczego gminy Czernikowo determinowane s ą przede wszystkim: - ogóln ą koniunktur ą gospodarcz ą krajow ą i mi ędzynarodow ą, - systemowymi rozwi ązaniami przyjmowanymi na szczeblu centralnym, zwłaszcza w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, wspierania rozwoju małych i średnich przedsi ębiorstw, polityki fiskalnej itp. - mo żliwo ściami pozyskiwania środków z Unii Europejskiej, - wewn ętrzn ą polityk ą rozwoju społeczno-gospodarczego realizowan ą przez władze samorz ądowe województwa kujawsko-pomorskiego.

Uwarunkowania wewn ętrzne W bazie REGON w 2010 roku na terenie gminy Czernikowo zarejestrowanych było 581 podmiotów gospodarczych. Zdecydowan ą wi ększo ść (97,6%) stanowi ą podmioty sektora prywatnego. Zaledwie 14 podmiotów (3,2%) stanowi ą podmioty sektora publicznego, s ą one jednak znacz ącymi pracodawcami. W sektorze prywatnym dominuj ą osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Na omawianym terenie działaj ą dwie spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego. Zmiany w liczbie zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2010, z uwzgl ędnieniem własno ści, przedstawiono w tabeli poni żej.

57 Tabela 17 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON w latach 2002-2010

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON 477 496 458 450 464 495 522 529 581 Sektor publiczny ogółem 11 11 14 15 15 16 15 14 14 Sektor prywatny ogółem 466 485 444 435 449 479 507 515 567 Źródło: BDL

Zdecydowana wi ększo ść zarejestrowanych firm w sektorze prywatnym to podmioty małe, cz ęsto jednoosobowe. W śród rodzajów działalno ści dominuj ą działalno ści zaliczone do sekcji G – handel (169 podmiotów).

Tabela 18 Podmioty gospodarcze wg sekcji PKD2007 Sekcja PKD2007 Liczba zarejestrowanych podmiotów w roku 2010 A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 43

B –górnictwo i wydobywanie 0

C - przetwórstwo przemysłowe 76

D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę 0 elektryczn ą, gaz, wod ę, par ę wodn ą, gor ącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i 6 odpadami oraz działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą w tym sektor publiczny - 1 F – budownictwo 118

G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów 169 samochodowych, wł ączaj ąc motocykle H – transport i gospodarka magazynowa 40

I - działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i 11 usługami gastronomicznymi J – informacja i komunikacja 3

K – działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 8

L – działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku 4 nieruchomo ści M – działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 17

N – działalno ść w zakresie usług administrowania i 7 działalno ść wspieraj ąca O – administracja publiczna i obrona narodowa; 7 obowi ązkowe ubezpieczenia społeczne w tym sektor publiczny - 2 P - edukacja 11 w tym sektor publiczny - 10 Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 18

R - działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i 10 rekreacj ą w tym sektor publiczny - 1 S - pozostała działalno ść usługowa 33

T - gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; 0 gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby na własne potrzeby U - organizacje i zespoły eksterytorialne 0 Źródło: BDL

58 Udział poszczególnych sektorów ( I- rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo oraz rybactwo, II – przemysł i budownictwo, III – usługi) w zatrudnieniu zmienia si ę w czasie, wraz z przemianami społeczno-gospodarczymi, pod ąż aj ąc w kierunku wzrostu znaczenia sektora trzeciego. Najwi ęcej mieszka ńców gminy Czernikowo zatrudnionych jest w trzecim sektorze obejmuj ącym usługi, zarówno rynkowe jak i nierynkowe.

Rysunek 10 Liczba i struktura podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL

59 Gmin ę Czernikowo cechuje średnia aktywno ść gospodarcza ludno ści. Wska źnik przedsi ębiorczo ści liczony jako liczba osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą przypadaj ąca na 100 osób w wieku produkcyjnym dla omawianego obszaru wynosi 9,1 (2010r.), przy średniej dla gmin wiejskich województwa 8,82 i średniej w powiecie toru ńskim 10,3. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w sektorze prywatnym wzrosła z 466 w 2002r do 567 w 2010r., w ostatnich trzech latach zaznaczył si ę niewielki wzrost aktywno ści gospodarczej mieszka ńców gminy.

Tabela 19 Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, wska źnik przedsi ębiorczo ści

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą 410 430 386 377 385 415 444 451 499 wska źnik przedsi ębiorczo ści 8,6 8,8 7,7 7,4 7,5 7,9 8,4 8,4 9,1 Źródło: BDL

Wnioski Preferencje rozwoju − średnia aktywno ść ekonomiczna mieszka ńców gminy, − poło żenie w s ąsiedztwie Torunia (rynek zbytu na produkty rolne), − zasoby siły roboczej, − mo żliwo ść rozwoju turystyki i usług z tym zwi ązanych (m.in. agroturystyki), − mo żliwo ść rozwoju przetwórstwa spo żywczego w oparciu o lokaln ą produkcj ę surowców, − rezerwy siły roboczej, − rezerwy terenowe.

Ograniczenia rozwoju − mała liczba podmiotów gospodarczych zatrudniaj ących powy żej 5 osób, − niski odsetek osób z wy ższym i średnim wykształceniem − brak inwestorów z zewn ątrz.

60

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

5.1. Rys historyczny

Historycznie tereny gminy Czernikowo znajdowały się w obszarze Ziemi Dobrzy ńskiej, która od XI w. nale żała do mazowieckich posiadło ści granicznych Pa ństwa Polskiego. Poło żenie to sprawiło, i ż w sporach z Krzy żakami, tereny te wielokrotnie w ró żnych okresach, znajdowały si ę przej ściowo w r ękach Krzy żaków w XII i XIII w. a tak że pó źniej w XIV i XV w., od polowy XIII w. Ziemia Dobrzy ńska tworzyła cz ęść ksi ęstwa Kujawskiego - z okresowym (1290-1352 r.) wydzieleniem jej w samodzielne Ksi ęstwo Dobrzy ńskie. Po utrwaleniu nowego podziału administracyjnego Polski, od XV w. i w nast ępnych stuleciach do rozbiorów Polski - Ziemia Dobrzy ńska stanowiła wyodr ębnion ą jednostk ę administracyjno - ustrojow ą, zwi ązan ą z województwem inowrocławskim i podzielona była na powiaty: lipnowski, rypi ński i dobrzy ński. Omawiany teren znajdował si ę w obr ębie powiatu lipnowskiego, który po II rozbiorze (1793 r.) znalazł si ę w zaborze pruskim, nast ępnie w latach 1807 - 15 wchodził w skład Ksi ęstwa Warszawskiego - po Kongresie Wiede ńskim - do Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległo ści w 1918 r. Nale żał pocz ątkowo do województwa warszawskiego nast ępnie pomorskiego, od 1945 r. do województwa bydgoskiego. W 1975 r. Został wł ączony do nowoutworzonego województwa włocławskiego. W zakresie administracji ko ścielnej teren ten od pocz ątku podporz ądkowany był diecezji płockiej do 1818 r., kiedy to w wyniku zmian granic diecezji, przył ączony został do diecezji włocławskiej. Geograficznie omawiany teren nale ży do pojezierza dobrzy ńskiego o zró żnicowanym charakterze: od zachodu dolina Wisły o szerokim pasie lasów wznosi si ę w kierunku pn -wsch. Przechodz ąc w tereny sfałdowane z układami moren czołowych, tworz ących rynny z jeziorami: Stekli ńskim, Kijaszkowskim, Liciszewskim. Warunki i charakter terenu decydowały o rozwoju sieci osadniczej, która nie jest tu szczególnie bogata i skupia si ę głównie w pn - wsch. cz ęś ci gminy. Osadnictwo wczesno - średniowieczne (zachowane w zabytkach archeologicznych) zwi ązane było z miejscami z natury obronnymi i podstawowymi zbiornikami wodnymi. W tych miejscach powstawały te ż pó źniejsze osady wiejskie. Do najstarszych na terenie gminy osad nale żą : • wie ś Steklin - wzmiankowana w źródłach ju ż 1065 r. - prawdopodobnie ksi ążę ca (Bolesław Śmiały składał z niej daniny klasztorowi w Mogilnie), w XVI w. własno ść Stekli ńskich i Sumi ńskich, w XVIII w. Zieli ńskich w XIX w. i pocz. XX w. w r ękach Lipnowskich. We wsi zachowany zespół parkowo - dworski z około połowy XIX w. z pozostałości ą folwarku. • Wie ś Mazowsze - wymieniona w 1232 r. jako własno ść biskupów płockich, w ko ńcu XII w. własno ść kasztelana Sło ńskiego, w XVI w. Mazowieckich (z parafi ą zało żon ą tu przed 1525 r.). W XVIII w. własno ść Jastrz ębskich i Karwosielskich, w XIX w. Nał ęczów. • Wie ś Czernikowo - obecnie wie ś gminna, wzmiankowana w źródłach z 1309 r. jako własno ść biskupów płockich, nast ępnie w XVIII w. Nał ęczów. We wsi zachowany najstarszy na terenie Ziemi Dobrzy ńskiej (obok lipnowskiego) ko ściół parafialny z 3 ćw. XIV w. - główna dominanta w układzie przestrzennym wsi. W XVI w. ukształtowały si ę i trwały w nast ępnych wiekach nowe struktury społeczno - przestrzenne wsi, zwi ązane z rozwojem gospodarki folwarczno - pa ńszczy źnianej. Powstały wsie folwarczno - chłopskie i szlacheckie. Na terenie Ziemi Dobrzy ńskiej były to wsie nale żą ce do drobnej szlachty lub szlachty zagrodowej. Nowozakładane lub przekształcone w tym czasie osady posiadały cz ęsto w swoich układach przestrzennych zespoły folwarczne, wzbogacane w ozdobne ogrody, przekształcone pó źniej w zało żenia parkowe. Do osad powstałych w tym okresie należą : • Kijaszkowo - wie ś wzmiankowana w 1434 r. jako własno ść Doliwitów, Działy ńskich a w XIX w. Dobra Łukowskich. Z dawnej rezydencji pozostało tu zało żenie parkowe (XVIII - wieczny dwór rozebrano w latach 60 - tych); • Wł ęcz - wie ś wzmiankowana w 1535 r. jako własno ść Sumi ńskich, pó źniej Zieli ńskich; • StekIinek - wie ś szlachecka, wzmiankowana w 1538 r. jako własno ść Łochoci ńskich, pó źniej Nał ęczów, Brzezi ńskich. We wsi zachowane zało żenie parkowo - dworskie z polowy XIX wieku, • Makowiska - wie ś wzmiankowana w 1783 r. jako własno ść Trzci ńskich, pó źniej Zieli ńskich. W XVII w. pojawił si ę te ż nowy rodzaj osadnictwa (trwaj ący jeszcze w XIX w.) zwi ązany z zagospodarowaniem dla celów rolniczych terenów podmokłych lub le śnych. Powstały niewielkie osady czynszowe w oparciu o osadników holenderskich lub pruskich, o formie kolonii lub osad rozproszonych w terenie le śnym (te ostatnie o genezie przemysłowej, wykorzystuj ące miejscowe zasoby - węgiel drzewny, smoł ę, huty szkła). Osadnictwo to miało du że znaczenie kulturowe równie ż na omawianym terenie. Zachowały si ę tu relikty jego wczesnego okresu - osada "olenderska" w Nowogródku oraz Zielonej K ępie. W oparciu o napływaj ących osadników rozwijały si ę wsie takie jak

61 Wł ęcz czy Makowiska, w których zachowały si ę charakterystyczne dla tego osadnictwa obiekty budownictwa wiejskiego tzw. "olenderskiego" i obiektów sztuki sakralnej (ko ściół ewangelicki w Makowiskach, dzwonnica we Wł ęczu, cmentarze). Zmiany w strukturze wsi nast ąpiły po 1864 r. - po uwłaszczeniu, w wyniku parcelacji b ądź te ż komasacji gruntów folwarcznych, separacji zabudowa ń wło ścia ńskich, przenoszenie osad lub zakładanie nowych w formie rozproszonych kolonii, najcz ęś ciej o układzie rz ędówek z pasmami pól. Proces ten trwał nadal w okresie mi ędzywojennym (przykładem zespól tzw. „poniatówek" w Steklinku). Po wojnie zmiany zwi ązane z podziałem dawnych maj ątków, tworzenie nowych zespołów zabudowy na ich terenach z wprowadzeniem niekorzystnych cz ęsto, obcych środowisku form nowego budownictwa. Od 1 stycznia1999 r. w wyniku reformy administracyjnej kraju gmina Czernikowo wł ączona została w cało ści do województwa kujawsko - pomorskiego, nale ży do powiatu ziemskiego Toru ń.

Zasoby zabytkowe gminy, cho ć skromne ilo ściowo, zwi ązane głównie z omawian ą ju ż sieci ą osadnicz ą, s ą dokumentem przemian społeczno - kulturowych, jakie zachodziły na tych terenach w minionych wiekach. Historyczne osady wiejskie zachowały podstawowe elementy dawnego rozplanowania i główne dominanty kompozycyjno – przestrzenne, pojedyncze obiekty zabytkowe architektury sakralnej i świeckiej z ró żnych okresów a tak że zespoły miejscowego budownictwa wiejskiego o znacznych warto ściach kulturowych. Najstarszym z zachowanych obiektów sakralnych jest murowany, gotycki ko ściół parafialny w Czemikowie, wzniesiony około 1370 r., przebudowany cz ęś ciowo w XVIII w. i powi ększony o transept w 1904 r. Przykładami neogotyckiej architektury sakralnej z ko ńca XIX i pocz ątku XX w. s ą: ko ściół parafialny i kaplica cmentarna we wsi Mazowsze. Architektur ę świecką o charakterze rezydencjonalnym reprezentuje pó źnoklasycystyczny dwór w Steklinie i dwór z 2 poł. XIX w. w Steklinku. Do ść znaczna jest te ż ilo ść obiektów zabytkowych zwi ązanych z procesem osadniczym. Relikty najwcze śniejszych osad "olenderskich" znajduj ą si ę w Nowogródku (terpa) i na Zielonej K ępie. Zachowały si ę te ż przykłady chałup" olenderskich " o charakterystycznym rozplanowaniu, mieszcz ące pod wspólnym dachem cz ęść mieszkaln ą i inwentarsk ą (Wł ęcz). Pozostało ści cmentarzy ewangelickich (Makowiska, Wł ęcz, Jackowo, Wilcze K ąty), ko ściół ewangelicki (obecnie filialny rzymsko - katolicki), pastorówka w Osówce - to równie ż materialne świadectwo po nieistniej ących ju ż społeczno ściach, które w minionym okresie współtworzyły pejzaż kulturowy. Z okresu mi ędzywojennego zachowały si ę w Steklinie tzw. zespół "poniatówek" - zagród wiejskich składaj ących si ę z budynku mieszkalnego, inwentarskiego i stodoły - cenny jako przykład planowego budownictwa wiejskiego z tego okresu. W krajobrazie terenu (a tak że w rozplanowaniu wsi) istotn ą rol ę odgrywaj ą zało żenia parkowe a tak że cmentarze z bogatym cz ęsto drzewostanem i to zarówno te nieczynne ju ż wyznaniowe, jak i parafialne (zało żone w wi ększo ści w II połowie XIX w. i nadal czynne). Na niektórych znajduj ą si ę bogate zespoły nagrobków, reprezentuj ące ró żne style historyczne a tak że obiekty architektury (kaplice).

5.2. Zabytki nieruchome i archeologiczne wpisane do rejestru zabytków

Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków (obiekty pojedyncze i zespoły obiektów), podlegaj ące ochronie na podstawie art. 7 pkt 1 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 ze zmianami) zawarto w tabeli nr 20.

Tabela 20 Zabytki nieruchome w gminie Czernikowo wpisane do rejestru zabytków

Lp. Miejscowo ść Obiekt Data decyzji Nr rejestru

09.09.1964 1. Czernikowo Ko ściół parafialny p.w. św. Bartłomieja A/707 17.02.1981 2. Kijaszkowo Park dworski 07.03.1991 A/997 3. Mazowsze Ko ściół parafialny p.w. św. Marcina 26.10.1998 A/53 Mur ogrodzeniowy Starodrzew w otoczeniu ko ścioła 4. Steklin Zespół dworsko-parkowy: 11.01.1988 A/999 Dwór Park Spichlerz

62 5. Stelinek Zespół dworsko-parkowy: 11.01.1988 A/998 Dwór Park Obora (stajnia) ze spichlerzem Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Toruniu

5.3. Zasoby dziedzictwa kulturowego wskazane do ochrony w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

1) Obiekty znajduj ące si ę w gminnej ewidencji zabytków / wojewódzkiej ewidencji zabytków, podlegaj ące ochronie na podstawie art. 6 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 ze zmianami) – dziedzictwo kulturowe nie wpisane do rejestru zabytków, wymagaj ące ochrony na podstawie ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:

Tabela 21 Obiekty zabytkowe w gminie Czernikowo znajduj ące si ę w wojewódzkiej ewidencji zabytków Nr ewid. Lp. Miejscowo ść Ulica Nr Obiekt – funkcja pierwotna Datowania działki 1. Czernikowo Kolejowa 7 Dworzec kolejowy 323/54 ok. 1936 r. Budynki gospodarcze dworca, 2. Czernikowo Kolejowa 323/54 ok. 1936 r. lampiarnia, magazyn 3. Czernikowo Toru ńska 14 Dworzec kolejki w ąskotorowej 285 ok. 1916 r. 4. Czernikowo Figura Matki Boskiej Sk ępskiej 102 XIX/XX w. 5. Czernikowo Toru ńska Kapliczka dzi ękczynna 271/14 1946 r. 6. Czernikowo Kaplica cmentarna 189 1885 r. 7. Czernikowo 3-go Maja 13 Plebania 188/1 I poł. XIX w. 8. Kijaszkowiec 4 Dom 277/4 pocz. XX w. 9. Kijaszkowo Kapliczka Matki Boskiej 19 I poł. XX w. Kapliczka Matki Boskiej Królowej 10. Liciszewy 54 I poł. XX w. Polski 11. Liciszewy Dom 115/6 1929 r. 12. Łazy Kapliczka NMP 333/6 I poł. XX w. Chata II ćw. XIX 13. Makowiska 3 Chata i budynek gospodarczy 228/3 w. bud gosp. 1929 r. Ogrodzenie ko ścioła p. w. 14. Makowiska 78 1930 r. Chrystusa Króla 15. Makowiska 24 Pastorówka 78/1 1938 r. 16. Mazowsze Kaplica cmentarna 6 I ćw. XX w. 17. Mazowsze Plebania i budynek gospodarczy 4 k XIX w. 18. Mazowsze Kapliczka Pana Jezusa 4 1935 r. 19. Mazowsze 41 Dom 168 ok.1943 r. 20. Mazowsze 42 Dom 161 ok.1943 r. 21. Mazowsze 63 Dom 60/1 ok.1943 r. 22. Nowogródek 2 Dom 340/6 I poł. XIX w. 23. Nowogródek 5 Sze ściorak 2094/21 XIX/XX w. 24. Nowogródek 8 Czworak 2094/15 XIX/XX w. 25. Nowogródek 1 Dwór 340/7 poł. IX w. 26. Nowogródek 1 Budynek gospodarczy 340/7 XIX/XX w. Kapliczka Matki Boskiej 27. Nowogródek 2094/17 1948 r. Ró żańcowej 28. Nowogródek Krzy ż przydro żny 2114/12 1946 r. 29. Osówka 8 Dom 473 pocz. XX w. 30. Osówka 22 Dom 155 ok. 1911 r. 31. Osówka 34 Szkoła 55 lata 20-te XX w.

63 32. Osówka Kapliczka Matki Boskiej 76 I poł. XX w. Chata poł.XIX 33. Skwirynowo 6 Chata i budynek gospodarczy 521 w. bud gosp. pocz. XXw. 34. Skwirynowo 16 Kaplica ewangelicka 209 pocz. XX w. 35. Steklinek 7 Poniatówka 206/6 ok. 1930 r. 36. Steklinek 18 Poniatówka i stodoła 220/3 ok. 1930 r. ok. 1930 r. (brak 37. Steklinek 21 Poniatówka 219 w terenie) 38. Steklinek 21 Poniatówka 218/3 ok. 1930 r. Kapliczka Matki Boskiej 39. Steklinek 198/11 1934 r. Ró żańcowej 40. Steklinek 37 Poniatówka i stodoła 172/9 ok. 1930 r. 41. Steklinek 38 Poniatówka i stodoła 112/1 ok. 1930 r. 42. Witow ąż Kapliczka Matki Boskiej 71 1949 r. 43. Witow ąż Karawaka 153 1831 r. 44. Wł ęcz Chata 741/3 II poł. XIX w. 45. Wł ęcz Chata 42 II poł. XIX w. Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Toruniu, Urz ąd Gminy w Czernikowie

Tabela 22 Zabytkowe cmentarze w gminie Czernikowo uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków Lp. Miejscowo ść Obiekt Czas powstania Powierzchnia 1. Czernikowo Cmentarz parafialny 4 ćw. XIXw. 2,8 ha 2. Czernikowo Cmentarz przyko ścielny 1 poł. XIXw. 0,40 ha 3. Jackowo Cmentarz ewangelicki pocz. XXw. 0,16 ha 4. Makowiska Cmentarz ewangelicki 2 ćw. XIXw. 0,45 ha 5. Mazowsze Cmentarz parafialny 4 ćw. XIXw. 1,3 ha 6. Wilcze K ąty Cmentarz ewangelicki 1 ćw. XIXw. 0,35 ha 7. Wł ęcz Cmentarz ewangelicki poł. XIXw. 0,40 ha Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Toruniu, Urz ąd Gminy w Czernikowie

Przykładem działa ń w celu ratowania obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie gminy jest inicjatywa Czernikowskiego Stowarzyszenia na Rzecz Kultury O światy i Sportu „Czy ż Nie” zakładaj ąca renowacje pi ęciu cmentarzy ewangelickich na terenie gminy Czernikowo. Dotychczas działania takie zostały przeprowadzone na cmentarzach we Wł ęczu, Makowiskach i Liciszewach.

Zabytki wpisane do rejestru zabytków oraz obiekty uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków, oprócz wskazania na mapie „ Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ” dodatkowo, w celu wskazania dokładnej lokalizacji w wybranych miejscowo ściach, w których skupione s ą te obiekty, przedstawiono na poni ższych rysunkach.

64

Rysunek 11 Czernikowo. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków i obiekty uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUOZ w Toruniu

Rysunek 12 Nowogródek. Obiekty uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUOZ w Toruniu

65

Rysunek 13 Steklinek. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków, obiekty uj ęte oraz wyznaczone do uj ęcia w wojewódzkiej ewidencji zabytków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUOZ w Toruniu

66

Rysunek 14 Osówka. Obiekty uj ęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUOZ w Toruniu

2) Zewidencjonowane zabytki archeologiczne – podlegaj ące ochronie na podstawie art. 6 ust. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 ze zmianami) – dziedzictwo kulturowe nie wpisane do rejestru zabytków, wymagaj ące ochrony na podstawie ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:

Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze gminy Czernikowo pochodz ą z kolejnych okresów rozwoju cywilizacji, pocz ąwszy od epoki kamienia, br ązu do pó źnego średniowiecza. Tereny gminy charakteryzuj ą si ę słabym zasiedleniem pradziejowym, pocz ąwszy od mezolitu po średniowiecze i nowo żytne obiekty osadnicze. Bior ąc pod uwag ę ilo ść punktów osadniczych i ich skupiska wyró żni ć mo żna na omawianym obszarze dwie strefy osadnicze: 1) Strefa nadwi śla ńska z koncentracj ą w okolicach Wł ęcza i Nowogródka z Zielon ą K ępą, 2) Strefa doliny jeziora Stekli ńskiego Osadnictwo pradziejowe na obszarze gminy Czernikowo rejestrowane było ze śladów osad, cmentarzysk i obozowisk pocz ąwszy od epoki kamienia na nowo żytnych osadach ko ńcz ąc. W strefie nadwi śla ńskiej najliczniej reprezentowane jest osadnictwo wczesno - pó źno średniowieczne i nowo żytne. Osadnictwo pradziejowe najliczniej reprezentuj ą materiały kultury łu życkiej i łu życko - pomorskiej. Natrafiono na zabytki kultury wielbarskiej z okresu rzymskiego. Słabo reprezentowana jest epoka neolitu przez kultur ę pucharów lejkowatych i kultur ę amfor kulistych. Okres nowo żytny posiada niezwykle interesuj ące przedstawicielstwo, a mianowicie relikty osad ,,holenderskich" z XVII i XVIII wieku z bardzo cennymi siedliskami na Zielonej K ępie oraz tzw. Terp ę holendersk ą w Nowogródku.

W strefie jeziora Stekli ńskiego - najliczniej reprezentowane jest osadnictwo średniowieczne i nowo żytne. W śród stanowisk "pradziejowych" na czoło wysuwa si ę kultura łu życka oraz materiały łu życko - pomorskie. Odkryto nieliczne materiały krzemienne, wyst ępuj ące bez ceramiki. Bardzo cennym zespołem osadniczym jest poło żone nad jeziorem Stekli ńskim grodzisko z podgrodziem funkcjonuj ące w literaturze pod nazw ą Steklin - Nied źwied ź. Co prawda samo grodzisko le ży na gruntach nale żą cych do gminy Kikół, jednak że zwi ązane z nim podgrodzie wraz ze stref ą ochrony "wchodzi" na tereny gminy Czernikowo. W tabeli 23 zawarto wykaz 278 zabytków archeologicznych na obszarze gminy Czernikowo pochodz ący z Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Toruniu. S ą to obiekty pozbawione własnej ekspozycji terenowej, manifestuj ące si ę na powierzchni wyst ępowaniem ruchomego materiału zabytkowego, czasami tak że śladami niszczonych nawarstwie ń kulturowych.

67 Tabela 23 Wykaz zabytków archeologicznych na obszarze gminy Czernikowo, zlokalizowanych w trakcie bada ń powierzchniowych w ramach Archeologicznego Zdj ęcia Polski (AZP) ci ci ś Nr Bli ższa Lp. obszaru Miejscowo ść Funkcja obiektu Kultura chronologia AZP w obszarze w obszarze nr stanowiska stanowiska nr Nr stanowiska stanowiska Nr w w miejscowo

1. 41-46 20 Czernikowo 9 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 2. 41-46 93 Czernikowo 10 Osada Nowo żytno ść 41-46 93 Czernikowo 10 Punkt osadniczy PŚ 3. 41-46 94 Czernikowo 11 Osada PŚ 4. 41-46 95 Czernikowo 12 Osada Nowo żytno ść 41-46 95 Czernikowo 12 Punkt osadniczy PŚ 41-46 95 Czernikowo 12 Punkt osadniczy OR 5. 41-46 96 Czernikowo 13 Osada Nowo żytno ść 41-46 96 Czernikowo 13 Punkt osadniczy Pradzieje 6. 41-46 99 Czernikowo 14 Osada OR 7. 41-46 100 Czernikowo 15 Punkt osadniczy OR 8. 41-47 23 Czernikowo 1 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 9. 41-47 24 Czernikowo 2 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 24 Czernikowo 2 Punkt osadniczy Łu życka ? 10. 41-47 36 Czernikowo 5 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 36 Czernikowo 5 Punkt osadniczy Ha-La 11. 41-47 38 Czernikowo 3 Punkt osadniczy Ha-La 12. 41-47 39 Czernikowo 16 Punkt osadniczy KPL Neolit 13. 41-47 40 Czernikowo 17 Osada Łu życka Ha 41-47 40 Czernikowo 17 Osada OR 14. 41-47 100 Czernikowo 19 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 15. 41-47 101 Czernikowo 20 Punkt osadniczy PŚ 16. 41-47 102 Czernikowo 21 osada Łu życka HA 17. 41-46 18 Czernikówko 5 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 18. 41-46 19 Czernikówko 6 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 19. 41-46 21 Czernikówko 7 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 21 Czernikówko 7 Punkt osadniczy PŚ 41-46 21 Czernikówko 7 Punkt osadniczy PŚ 41-46 21 Czernikówko 7 Punkt osadniczy Mezolit 20. 41-46 22 Czernikówko 8 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 21. 41-46 23 Czernikówko 9 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 22. 41-46 51 Czernikówko 10 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 23. 41-46 53 Czernikówko 11 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 53 Czernikówko 11 Punkt osadniczy PŚ 24. 41-46 55 Czernikówko 12 Punkt osadniczy PŚ 41-46 55 Czernikówko 12 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 25. 41-46 56 Czernikówko 13 Osada Nowo żytno ść 41-46 56 Czernikówko 13 Punkt osadniczy PŚ 26. 41-46 57 Czernikówko 14 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 57 Czernikówko 14 Punkt osadniczy Pradzieje 41-46 57 Czernikówko 14 Osada PŚ 27. 41-46 58 Czernikówko 15 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 58 Czernikówko 15 Punkt osadniczy PŚ 41-46 58 Czernikówko 15 Punkt osadniczy Ha-La 28. 41-46 59 Czernikówko 16 Punkt osadniczy Neolit/IOEB

68 41-46 59 Czernikówko 16 Osada OR 41-46 59 Czernikówko 16 Osada PŚ 29. 41-46 60 Czernikówko 17 Punkt osadniczy PŚ 30. 41-46 64 Czernikówko 18 Punkt osadniczy PŚ 31. 41-46 66 Czernikówko 19 Punkt osadniczy PŚ 32. 41-46 67 Czernikówko 20 Punkt osadniczy SchN-IOEB 41-46 67 Czernikówko 20 Punkt osadniczy WŚ 41-46 67 Czernikówko 20 Punkt osadniczy PŚ 33. 41-46 68 Czernikówko 21 Punkt osadniczy Pradzieje 34. 41-46 69 Czernikówko 22 Punkt osadniczy Ha-La 35. 41-46 70 Czernikówko 23 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 70 Czernikówko 23 Punkt osadniczy PŚ 36. 41-46 90 Czernikówko 24 Punkt osadniczy KPL Neolit 41-46 90 Czernikówko 24 Punkt osadniczy SchN-IOEB 37. 41-46 91 Czernikówko 25 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 91 Czernikówko 25 Punkt osadniczy PŚ 38. 41-46 92 Czernikówko 26 Punkt osadniczy Pradzieje 39. 41-46 97 Czernikówko 27 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-46 97 Czernikówko 27 Punkt osadniczy PŚ 40. 41-46 98 Czernikówko 28 Punkt osadniczy PŚ 41-46 98 Czernikówko 28 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41. 41-47 22 Czernikówko 1 Punkt osadniczy WŚ 42. 41-47 34 Czernikówko 29 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 34 Czernikówko 29 Osada WŚ XII-XIIIw. 41-47 34 Czernikówko 29 Punkt osadniczy Ha-La 43. 41-47 37 Czernikówko 30 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 44. 41-47 35 Czernikowo 6 Punkt osadniczy PŚ Epoka 45. 41-47 21 Jackowo 1 Punkt osadniczy Kamienia Epoka 46. 41-47 25 Jackowo 2 Punkt osadniczy Kamienia 47. 41-47 26 Jackowo 3 Punkt osadniczy OR(?) 48. 42-46 6 Kępiacz 1 Punkt osadniczy Pradzieje 49. 42-46 7 Kępiacz 2 Punkt osadniczy Pradzieje PŚ/Nowo żytno 50. 42-47 3 Kiełpiny 1 Osada ść 51. 42-47 4 Kiełpiny 4 Osada Nowo żytno ść 42-47 4 Kiełpiny 4 Osada KPL Neolit Epoka

42-47 4 Kiełpiny 4 Punkt osadniczy Kamienia 52. 42-47 5 Kiełpiny 2 Punkt osadniczy Pradzieje Epoka

42-47 5 Kiełpiny 2 Punkt osadniczy Kamienia 53. 42-47 6 Kiełpiny 3 Obozowisko Mezolit 54. 42-48 12 Kiełpiny 5 Punkt osadniczy PŚ 55. 40-47 24 Kijaszkowo 5 Ślad Os. Czasy Now. 40-47 24 Kijaszkowo 5 Osada PŚ 56. 40-47 25 Kijaszkowo 6 Ślad Os. Czasy Now. 57. 40-47 68 Kijaszkowo 7 Ślad Os. Ha-La 58. 40-47 69 Kijaszkowo 8 Osada OR 59. 40-47 70 Kijaszkowo 9 Osada Ha-La 40-47 70 Kijaszkowo 9 Osada PŚ 60. 40-47 71 Kijaszkowo 10 Ślad Os. Ha-La 61. 40-47 79 Kijaszkowo 11 Ślad Os. Pradzieje

69 40-47 79 Kijaszkowo 11 Osada PŚ 62. 40-47 80 Kijaszkowo 12 Osada PŚ 63. 40-47 81 Kijaszkowo 13 Osada PŚ 64. 40-47 82 Kijaszkowo 14 Osada PŚ 40-47 82 Kijaszkowo 14 Osada Czasy Now. 65. 40-47 83 Kijaszkowo 15 Ślad Os. Ha-La 66. 40-47 84 Kijaszkowo 16 Osada Czasy Now. 67. 40-47 85 Kijaszkowo 17 Osada PŚ 68. 40-47 86 Kijaszkowo 18 Ślad Os. Pradzieje 40-47 86 Kijaszkowo 18 Osada PŚ 69. 40-47 87 Kijaszkowo 19 Osada PŚ 40-47 87 Kijaszkowo 19 Osada Czasy Now. Epoka 70. 40-47 144 Kijaszkowo 0 Znal. Lu żne Kamienia 71. 41-47 60 Kijaszkowo 1 Punkt osadniczy WŚ 72. 41-47 80 Kijaszkowo 20 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 73. 41-47 81 Kijaszkowo 21 Punkt osadniczy PŚ 74. 41-47 82 Kijaszkowo 22 Punkt osadniczy łu życka HA 75. 41-47 83 Kijaszkowo 23 Punkt osadniczy SchN 76. 41-47 84 Kijaszkowo 24 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 84 Kijaszkowo 24 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 77. 41-47 85 Kijaszkowo 25 Punkt osadniczy KPL neolit 41-47 85 Kijaszkowo 25 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 78. 41-47 86 Kijaszkowo 26 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 79. 41-47 87 Kijaszkowo 27 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 87 Kijaszkowo 27 nowo żytno ść Nowo żytno ść 80. 41-47 88 Kijaszkowo 28 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 81. 41-47 89 Kijaszkowo 29 osada PŚ 41-47 89 Kijaszkowo 29 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 82. 41-47 101 Kijaszkowo 30 Punkt osadniczy PŚ 83. 42-46 4 Kwirynowo 1 Osada Nowo żytno ść 84. 42-46 5 Kwirynowo 2 Punkt osadniczy Pradzieje Epoka

42-46 5 Kwirynowo 2 Punkt osadniczy Kamienia 85. 40-48 23 Liciszewy 0 Grodzisko(?) WŚ(?) 86. 40-48 24 Liciszewy 0 Znal. Lu żne KPL Neolit 87. 40-48 25 Liciszewy 3 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 88. 40-48 26 Liciszewy 4 Osada PŚ 89. 40-48 65 Liciszewy 28 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 90. 40-48 66 Liciszewy 29 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 91. 40-48 67 Liciszewy 30 Punkt osadniczy neolit 40-48 67 Liciszewy 30 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 40-48 67 Liciszewy 30 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 40-48 67 Liciszewy 30 Punkt osadniczy PŚ 92. 40-48 68 Liciszewy 31 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 93. 40-48 69 Liciszewy 32 Osada Nowo żytno ść 40-48 69 Liciszewy 32 Punkt osadniczy PŚ 94. 40-48 70 Liciszewy 33 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 40-48 70 Liciszewy 33 Punkt osadniczy PŚ 40-48 70 Liciszewy 33 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 95. 40-48 71 Liciszewy 34 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 40-48 71 Liciszewy 34 Punkt osadniczy PŚ Epoka

40-48 71 Liciszewy 34 Punkt osadniczy Kamienia

70 Epoka 96. 40-48 72 Liciszewy 35 Punkt osadniczy Kamienia 97. 40-48 73 Liciszewy 36 Osada OR 98. 41-48 56 Liciszewy 4 Punkt osadniczy PŚ 99. 41-48 57 Liciszewy 5 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-48 57 Liciszewy 5 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 100. 41-48 58 Liciszewy 6 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-48 58 Liciszewy 6 Punkt osadniczy SchN 41-48 58 Liciszewy 6 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 41-48 58 Liciszewy 6 Osada PŚ 101. 41-48 59 Liciszewy 7 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 102. 41-48 60 Liciszewy 8 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-48 60 Liciszewy 8 Punkt osadniczy PŚ 41-48 60 Liciszewy 8 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 103. 41-48 61 Liciszewy 9 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-48 61 Liciszewy 9 Punkt osadniczy PŚ 104. 41-48 62 Liciszewy 10 Punkt osadniczy PŚ 41-48 62 Liciszewy 10 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 105. 41-48 63 Liciszewy 11 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-48 63 Liciszewy 11 Osada PŚ 41-48 63 Liciszewy 11 Osada Nowo żytno ść 106. 41-48 64 Liciszewy 12 Osada PŚ 41-48 64 Liciszewy 12 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 107. 41-48 65 Liciszewy 13 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-48 65 Liciszewy 13 Punkt osadniczy PŚ 41-48 65 Liciszewy 13 Punkt osadniczy WŚ 41-48 65 Liciszewy 13 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 108. 41-48 66 Liciszewy 14 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 109. 41-48 67 Liciszewy 15 Punkt osadniczy PŚ 41-48 67 Liciszewy 15 Punkt osadniczy WŚ 41-48 67 Liciszewy 15 Punkt osadniczy SchN 110. 41-48 68 Liciszewy 16 Punkt osadniczy PŚ 111. 41-48 69 Liciszewy 17 Punkt osadniczy PŚ 112. 41-48 70 Liciszewy 18 Punkt osadniczy WŚ 41-48 70 Liciszewy 18 Punkt osadniczy PŚ 41-48 70 Liciszewy 18 Punkt osadniczy Nowo żytno ść Epoka 113. 41-48 71 Liciszewy 19 Punkt osadniczy Kamienia 114. 41-48 72 Liciszewy 20 Punkt osadniczy WŚ 41-48 72 Liciszewy 20 Punkt osadniczy PŚ 41-48 72 Liciszewy 20 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 115. 41-48 73 Liciszewy 21 Osada WŚ 116. 41-48 74 Liciszewy 22 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-48 74 Liciszewy 22 Punkt osadniczy PŚ 117. 41-48 75 Liciszewy 23 Osada WŚ 41-48 75 Liciszewy 23 Osada PŚ 41-48 75 Liciszewy 23 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 118. 41-48 76 Liciszewy 24 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 119. 41-48 77 Liciszewy 25 Punkt osadniczy SchN 120. 41-48 78 Liciszewy 26 Punkt osadniczy WŚ 41-48 78 Liciszewy 26 Punkt osadniczy Pś 121. 41-48 79 Liciszewy 27 Punkt osadniczy I OEB 122. 42-47 8 Łazy 2 Osada Nowo żytno ść

71 42-47 8 Łazy 2 Obozowisko Mezolit 123. 42-46 22 Łęg-Osiek 1 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 42-46 22 Łęg-Osiek 1 Osada Pradzieje PŚ/Nowo żytno 124. 42-47 1 Makowiska 2 Osada ść PŚ/Nowo żytno 125. 42-47 2 Makowiska 3 Osada ść 126. 42-47 32 Makowiska 1 Punkt osadniczy Neolit 127. 40-47 26 Mazowsze 6 Ślad Os. WŚ 40-47 26 Mazowsze 6 Ślad Os. Czasy Now. 128. 40-47 43 Mazowsze 7 Osada PŚ 40-47 43 Mazowsze 7 Osada Ha-La 129. 40-47 143 Mazowsze 0 CMENT.(?) ? ? 130. 41-47 6 Mazowsze 2 Punkt osadniczy Pradzieje 41-47 6 Mazowsze 2 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 131. 41-47 7 Mazowsze 3 Punkt osadniczy PŚ 41-47 7 Mazowsze 3 Punkt osadniczy WŚ 132. 41-47 27 Mazowsze 0 Cmentarzysko POMORSKA Ha 133. 41-47 67 Mazowsze 8 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 67 Mazowsze 8 Osada OR 41-47 67 Mazowsze 8 Punkt osadniczy KPL Neolit 41-47 67 Mazowsze 8 Punkt osadniczy WŚ 134. 41-47 68 Mazowsze 9 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 68 Mazowsze 9 Punkt osadniczy PŚ 41-47 68 Mazowsze 9 Punkt osadniczy OR 135. 41-47 69 Mazowsze 10 Punkt osadniczy OR 41-47 69 Mazowsze 10 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 136. 41-47 70 Mazowsze 11 Punkt osadniczy OR 41-47 70 Mazowsze 11 Punkt osadniczy WŚ 41-47 70 Mazowsze 11 Punkt osadniczy PŚ 41-47 70 Mazowsze 11 Punkt osadniczy Łu życka HA 137. 41-47 71 Mazowsze 12 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 71 Mazowsze 12 Punkt osadniczy PŚ 41-47 71 Mazowsze 12 Punkt osadniczy WŚ 41-47 71 Mazowsze 12 Osada OR 138. 41-47 72 Mazowsze 13 Osada Łu życka HA 41-47 72 Mazowsze 13 Punkt osadniczy OR 139. 41-47 73 Mazowsze 14 Punkt osadniczy WŚ 41-47 73 Mazowsze 14 Punkt osadniczy OR 140. 41-47 74 Mazowsze 15 Punkt osadniczy OR 41-47 74 Mazowsze 15 Punkt osadniczy KPL Neolit 41-47 74 Mazowsze 15 Punkt osadniczy SchN 41-47 74 Mazowsze 15 Osada Łu życka HA 41-47 74 Mazowsze 15 Punkt osadniczy PŚ 141. 41-47 75 Mazowsze 16 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 75 Mazowsze 16 Punkt osadniczy WŚ 41-47 75 Mazowsze 16 Punkt osadniczy OR 142. 41-47 76 Mazowsze 17 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 143. 41-47 77 Mazowsze 18 Punkt osadniczy PŚ 41-47 77 Mazowsze 18 Osada OR 41-47 77 Mazowsze 18 Punkt osadniczy Łu życka HA 41-47 77 Mazowsze 18 Punkt osadniczy KPL Neolit 41-47 77 Mazowsze 18 Punkt osadniczy SchN

72 144. 41-47 78 Mazowsze 19 Osada Łu życka Ha 145. 41-47 79 Mazowsze 20 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La Epoka 146. 40-47 47 Mazowsze-Parcele 7 Ślad Os. Kamienia 40-47 47 Mazowsze-Parcele 7 Osada PŚ 147. 41-47 1 Mazowsze-Parcele 1 Punkt osadniczy POMORSKA La 41-47 1 Mazowsze-Parcele 1 Punkt osadniczy WŚ 41-47 1 Mazowsze-Parcele 1 Punkt osadniczy Łu życka HA 148. 41-47 2 Mazowsze-Parcele 2 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 2 Mazowsze-Parcele 2 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 149. 41-47 4 Mazowsze-Parcele 3 Punkt osadniczy Ha-La Epoka

41-47 4 Mazowsze-Parcele 3 Punkt osadniczy Kamienia 150. 41-47 5 Mazowsze-Parcele 4 Punkt osadniczy Pradzieje 41-47 5 Mazowsze-Parcele 4 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 5 Mazowsze-Parcele 4 Punkt osadniczy PŚ 151. 41-47 48 Mazowsze-Parcele 5 Punkt osadniczy KAK Neolit 152. 41-47 49 Mazowsze-Parcele 6 Punkt osadniczy Pradzieje 153. 41-47 50 Mazowsze-Parcele 7 Punkt osadniczy ? ? 41-47 50 Mazowsze-Parcele 7 Punkt osadniczy Ha-La 154. 41-47 51 Mazowsze-Parcele 8 Osada PŚ 155. 41-47 63 Mazowsze-Parcele 9 Osada Łu życka HA 41-47 63 Mazowsze-Parcele 9 Punkt osadniczy WŚ 41-47 63 Mazowsze-Parcele 9 Punkt osadniczy PŚ 156. 41-47 64 Mazowsze-Parcele 10 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 157. 41-47 65 Mazowsze-Parcele 11 Punkt osadniczy PŚ 158. 41-47 66 Mazowsze-Parcele 12 Punkt osadniczy PŚ 41-47 66 Mazowsze-Parcele 12 Punkt osadniczy Łu życka HA PŚ/Nowo żytno 159. 42-47 9 Osówka 1 Osada ść PŚ/Nowo żytno 160. 42-47 10 Osówka 2 Osada ść 161. 42-47 11 Osówka 3 Punkt osadniczy KPL Neolit PŚ/Nowo żytno

42-47 11 Osówka 3 Osada ść PŚ/Nowo żytno 162. 42-47 14 Osówka 4 Osada ść 163. 42-47 15 Osówka 5 Osada Nowo żytno ść 164. 42-47 23 Osówka 6 Punkt osadniczy WIELBARSKA OR 42-47 23 Osówka 6 Osada PŚ 165. 43-47 5 Osówka-Dąbrówka 1 Osada Nowo żytno ść 166. 43-46 1 Pokrzywno 4 Osada PŚ 43-46 1 Pokrzywno 4 Osada Łu życka ? 43-46 1 Pokrzywno 4 Osada Pla 43-46 1 Pokrzywno 4 Osada WIELBARSKA(?) OR(?) 167. 43-46 2 Pokrzywno 1 Osada PŚ 168. 43-46 3 Pokrzywno 3 Punkt osadniczy PŚ 43-46 3 Pokrzywno 3 Punkt osadniczy PŚ 169. 43-46 4 Pokrzywno 6 Punkt osadniczy IV-V OEB 43-46 4 Pokrzywno 6 Punkt osadniczy PŚ 170. 43-46 5 Pokrzywno 7 Punkt osadniczy PŚ 171. 43-46 37 Pokrzywno 8 Punkt osadniczy PŚ 172. 43-46 6 Skwirynowo-Nowogródek 3 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 43-46 6 Skwirynowo-Nowogródek 3 Punkt osadniczy PŚ 43-46 6 Skwirynowo-Nowogródek 3 Punkt osadniczy ?

73 43-46 6 Skwirynowo-Nowogródek 3 Osada EB 173. 43-46 7 Skwirynowo-Nowogródek 4 Punkt osadniczy PŚ Epoka

43-46 7 Skwirynowo-Nowogródek 4 Punkt osadniczy Kamienia 43-46 7 Skwirynowo-Nowogródek 4 Punkt osadniczy Łu życka ? 174. 43-46 8 Skwirynowo-Nowogródek 5 Osada Nowo żytno ść 43-46 8 Skwirynowo-Nowogródek 5 Osada Łu życka IV-V OEB 43-46 8 Skwirynowo-Nowogródek 5 Osada PŚ 175. 43-46 9 Skwirynowo-Nowogródek 7 Punkt osadniczy PŚ 176. 43-46 10 Skwirynowo-Nowogródek 1 Grodzisko(?) ? ? 177. 43-46 12 Skwirynowo-Nowogródek 6 Punkt osadniczy Łu życka 5C 43-46 12 Skwirynowo-Nowogródek 6 Punkt osadniczy PŚ 43-46 12 Skwirynowo-Nowogródek 6 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 178. 43-46 13 Skwirynowo-Nowogródek 8 Punkt osadniczy WŚ 179. 43-46 14 Skwirynowo-Nowogródek 9 Punkt osadniczy PRZEWORSKA ? 43-46 14 Skwirynowo-Nowogródek 9 Osada WŚ 180. 43-46 15 Skwirynowo-Nowogródek 10 Osada WŚ 43-46 15 Skwirynowo-Nowogródek 10 Osada Nowo żytno ść 43-46 15 Skwirynowo-Nowogródek 10 Punkt osadniczy Łu życka ? 181. 43-46 16 Skwirynowo-Nowogródek 11 Punkt osadniczy Łu życka ? 43-46 16 Skwirynowo-Nowogródek 11 Osada PRZEWORSKA Pla-OR(B1) 43-46 16 Skwirynowo-Nowogródek 11 Osada WŚ 43-46 16 Skwirynowo-Nowogródek 11 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 43-46 16 Skwirynowo-Nowogródek 11 Punkt osadniczy KCSz Neolit 182. 43-46 17 Skwirynowo-Nowogródek 12 Osada Łu życka EB 43-46 17 Skwirynowo-Nowogródek 12 Osada PRZEWORSKA OR 43-46 17 Skwirynowo-Nowogródek 12 Punkt osadniczy Nowo żytno ść Epoka 183. 43-46 18 Skwirynowo-Nowogródek 13 Punkt osadniczy Kamienia 43-46 18 Skwirynowo-Nowogródek 13 Punkt osadniczy WŚ 184. 43-46 19 Skwirynowo-Nowogródek 14 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 43-46 19 Skwirynowo-Nowogródek 14 Punkt osadniczy Łu życka ? Epoka

43-46 19 Skwirynowo-Nowogródek 14 Punkt osadniczy Kamienia 185. 43-46 20 Skwirynowo-Nowogródek 15 Punkt osadniczy POMORSKA Wla 43-46 20 Skwirynowo-Nowogródek 15 Punkt osadniczy WŚ 43-46 20 Skwirynowo-Nowogródek 15 Punkt osadniczy Nowo żytno ść Epoka

43-46 20 Skwirynowo-Nowogródek 15 Punkt osadniczy Kamienia Epoka 186. 43-46 21 Skwirynowo-Nowogródek 16 Punkt osadniczy Kamienia 43-46 21 Skwirynowo-Nowogródek 16 Osada PŚ Epoka 187. 43-46 22 Skwirynowo-Nowogródek 17 Punkt osadniczy Kamienia Epoka 188. 43-46 23 Skwirynowo-Nowogródek 18 Punkt osadniczy Kamienia Epoka 189. 43-46 57 Skwirynowo-Nowogródek 20 Punkt osadniczy Kamienia 43-46 57 Skwirynowo-Nowogródek 20 Osada OR 43-46 57 Skwirynowo-Nowogródek 20 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 190. 43-46 58 Skwirynowo-Nowogródek 21 Osada Nowo żytno ść 43-46 58 Skwirynowo-Nowogródek 21 Osada OR 43-46 58 Skwirynowo-Nowogródek 21 Punkt osadniczy EB 191. 43-46 59 Skwirynowo-Nowogródek 22 Osada OR 192. 43-46 60 Skwirynowo-Nowogródek 23 Punkt osadniczy Łu życka EB 43-46 60 Skwirynowo-Nowogródek 23 Osada PRZEWORSKA Pla

74 193. 43-46 61 Skwirynowo-Nowogródek 24 Punkt osadniczy Łu życka ? 194. 43-46 62 Skwirynowo-Nowogródek 19 Punkt osadniczy WŚ 43-46 62 Skwirynowo-Nowogródek 19 Punkt osadniczy OR 43-46 62 Skwirynowo-Nowogródek 19 Punkt osadniczy Łu życka ? 43-46 62 Skwirynowo-Nowogródek 19 Punkt osadniczy SchN 43-46 62 Skwirynowo-Nowogródek 19 Punkt osadniczy ? ? 43-46 62 Skwirynowo-Nowogródek 19 Punkt osadniczy KAK Neolit Epoka 195. 43-46 11 Skwirynowo-Nowogródek 2 Punkt osadniczy Kamienia 43-46 11 Skwirynowo-Nowogródek 2 Punkt osadniczy ? ? 196. 41-47 18 Steklin 1 Osada WŚ-PŚ 197. 41-47 19 Steklin 2 Punkt osadniczy WŚ(?) 41-47 19 Steklin 2 Punkt osadniczy Łu życka(?) ? Epoka 198. 41-47 20 Steklin 3 Punkt osadniczy Kamienia 199. 41-47 56 Steklin 4 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 56 Steklin 4 Punkt osadniczy Ha-La 200. 41-47 112 Steklin 5 Osada PŚ 41-47 112 Steklin 5 Osada Łu życka HA 201. 41-47 113 Steklin 6 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 202. 41-47 114 Steklin 7 Punkt osadniczy I OEB 203. 41-47 115 Steklin 8 Punkt osadniczy Łu życka HA 204. 41-47 116 Steklin 9 Punkt osadniczy WŚ 205. 41-47 117 Steklin 10 Punkt osadniczy PŚ 206. 41-47 118 Steklin 11 Punkt osadniczy SchN 41-47 118 Steklin 11 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 207. 41-47 119 Steklin 12 Punkt osadniczy WŚ 41-47 119 Steklin 12 Punkt osadniczy SchN 41-47 119 Steklin 12 Punkt osadniczy PŚ 208. 41-47 120 Steklin 13 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 209. 41-47 121 Steklin 14 Punkt osadniczy SchN 210. 41-47 122 Steklin 15 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 211. 41-47 123 Steklin 16 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 212. 41-47 124 Steklin 17 Punkt osadniczy KAK neolit 213. 41-47 125 Steklin 18 Punkt osadniczy SchN 214. 41-47 126 Steklin 19 Punkt osadniczy Łu życka HA 41-47 126 Steklin 19 Punkt osadniczy PŚ 215. 41-47 127 Steklin 20 Punkt osadniczy WŚ 216. 41-47 128 Steklin 21 Osada SchN 41-47 128 Steklin 21 Punkt osadniczy Łu życka HA 41-47 128 Steklin 21 Punkt osadniczy PŚ 217. 41-47 129 Steklin 22 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 129 Steklin 22 Punkt osadniczy OR 218. 41-47 130 Steklin 23 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 41-47 130 Steklin 23 Punkt osadniczy PŚ 219. 41-47 131 Steklin 24 Punkt osadniczy PŚ 41-47 131 Steklin 24 Punkt osadniczy Łu życka HA 220. 41-47 8 Steklinek 1 Punkt osadniczy PŚ 41-47 8 Steklinek 1 Punkt osadniczy Łu życka EB(?) 221. 41-47 9 Steklinek 2 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 9 Steklinek 2 Punkt osadniczy Ha-La 41-47 9 Steklinek 2 Punkt osadniczy WŚ(?) 222. 41-47 10 Steklinek 3 Osada WŚ IX-XXI w.

75 41-47 10 Steklinek 3 Punkt osadniczy Łu życka ? 41-47 10 Steklinek 3 Punkt osadniczy ? ? 41-47 10 Steklinek 3 Punkt osadniczy PŚ 41-47 10 Steklinek 3 Punkt osadniczy PŚ 223. 41-47 11 Steklinek 4 Osada WŚ XI-XII w. 41-47 11 Steklinek 4 Punkt osadniczy Trzcinecka(?) WEB 224. 41-47 44 Steklinek 5 Punkt osadniczy KPL Neolit 41-47 44 Steklinek 5 Punkt osadniczy Ha-La 225. 41-47 45 Steklinek 8 Osada Nowo żytno ść 226. 41-47 46 Steklinek 6 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 46 Steklinek 6 Punkt osadniczy Ha-La 227. 41-47 47 Steklinek 7 Punkt osadniczy Ha-La Epoka 228. 41-47 90 Steklinek 9 Punkt osadniczy Kamienia 41-47 90 Steklinek 9 Osada Łu życka HA 41-47 90 Steklinek 9 Osada WŚ Epoka 229. 41-47 91 Steklinek 10 Punkt osadniczy Kamienia 230. 41-47 92 Steklinek 11 Punkt osadniczy SchN 41-47 92 Steklinek 11 Punkt osadniczy Łu życka HA 231. 41-47 93 Steklinek 12 Punkt osadniczy PŚ 41-47 93 Steklinek 12 Osada Łu życka HA 41-47 93 Steklinek 12 Osada Nowo żytno ść 232. 41-47 94 Steklinek 13 Punkt osadniczy Łu życka HA 233. 41-47 95 Steklinek 14 Punkt osadniczy PŚ 41-47 95 Steklinek 14 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 234. 41-47 96 Steklinek 15 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 96 Steklinek 15 Osada Łu życka Ha 41-47 96 Steklinek 15 Punkt osadniczy SchN 235. 41-47 97 Steklinek 16 Punkt osadniczy PŚ 236. 41-47 98 Steklinek 17 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 237. 41-47 99 Steklinek 18 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 238. 42-47 19 Szkleniec 1 Punkt osadniczy WŚ 239. 42-47 20 Szkleniec 2 CMENTA ŻYSKO WIELBARSKA OR 42-47 20 Szkleniec 2 Osada XII-XV w. Epoka

42-47 20 Szkleniec 2 Punkt osadniczy Kamienia 240. 42-47 21 Szkleniec 3 Punkt osadniczy Pradzieje 241. 42-47 22 Szkleniec 4 Osada WIELBARSKA OR 42-47 22 Szkleniec 4 Osada Nowo żytno ść PŚ/Nowo żytno 242. 42-47 18 Wawrzonkowo 3 Punkt osadniczy ść 243. 42-46 8 Witow ąż 9 Punkt osadniczy Pradzieje 244. 42-46 9 Witow ąż 10 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 245. 42-46 10 Witow ąż 11 Osada Nowo żytno ść Epoka

42-46 10 Witow ąż 11 Punkt osadniczy Kamienia 42-46 10 Witow ąż 11 Osada Łu życka Ha PŚ/Nowo żytno 246. 42-47 12 Witow ąż 1 Osada ść 42-47 12 Witow ąż 1 Osada WIELBARSKA OR 247. 42-47 13 Witow ąż 2 Osada WŚ PŚ/Nowo żytno

42-47 13 Witow ąż 2 Punkt osadniczy ść 248. 42-47 24 Witow ąż 3 Osada PŚ

76 42-47 24 Witow ąż 3 Punkt osadniczy WIELBARSKA OR 249. 42-47 25 Witow ąż 4 Osada PŚ 42-47 25 Witow ąż 4 Osada WIELBARSKA OR 250. 42-47 26 Witow ąż 5 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 42-47 26 Witow ąż 5 Osada WIELBARSKA OR 251. 42-47 27 Witow ąż 6 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 42-47 27 Witow ąż 6 Punkt osadniczy WIELBARSKA OR 252. 42-47 28 Witow ąż 7 Osada PŚ PŚ/Nowo żytno 253. 42-47 31 Witow ąż 8 Punkt osadniczy ść 254. 42-46 2 Wł ęcz 2 Osada Nowo żytno ść 42-46 2 Wł ęcz 2 Osada PRZEWORSKA OR 255. 42-46 3 Wł ęcz 3 Osada PRZEWORSKA Pla 42-46 3 Wł ęcz 3 Osada Łu życka La Epoka

42-46 3 Wł ęcz 3 Punkt osadniczy Kamienia 42-46 3 Wł ęcz 3 Osada PŚ 256. 42-46 19 Wł ęcz 4 Osada Łu życka Ha 257. 42-46 20 Wł ęcz 5 Punkt osadniczy Pradzieje 258. 42-46 23 Wł ęcz 8 Osada PŚ 42-46 23 Wł ęcz 8 Punkt osadniczy POMORSKA(?) HA(?) 259. 42-46 24 Wł ęcz 9 Punkt osadniczy Łu życka Ha 42-46 24 Wł ęcz 9 Osada Nowo żytno ść 42-46 24 Wł ęcz 9 Osada PRZEWORSKA Pla PŚ/Nowo żytno 260. 42-46 25 Wł ęcz 10 Osada ść 42-46 25 Wł ęcz 10 Punkt osadniczy PRZEWORSKA Pla 261. 42-46 26 Wł ęcz 7 Osada PŚ 262. 41-47 41 Wygoda 3 Punkt osadniczy Ha-La 263. 41-47 42 Wygoda 1 Punkt osadniczy Ha-La 264. 41-47 43 Wygoda 2 Punkt osadniczy Pomorska WLa 265. 41-47 103 Wygoda 4 Punkt osadniczy PŚ 41-47 103 Wygoda 4 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 266. 41-47 104 Wygoda 5 Punkt osadniczy Łu życka Ha-La 267. 41-47 105 Wygoda 6 Punkt osadniczy Łu życka HA 41-47 105 Wygoda 6 Punkt osadniczy PŚ 268. 41-47 106 Wygoda 7 Punkt osadniczy SchN 41-47 106 Wygoda 7 Osada Łu życka HA 269. 41-47 107 Wygoda 8 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 41-47 107 Wygoda 8 Punkt osadniczy Łu życka HA 270. 41-47 108 Wygoda 9 Punkt osadniczy I OEB 271. 41-47 109 Wygoda 10 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 272. 41-47 110 Wygoda 11 Punkt osadniczy łu życka (?) Ha-La 273. 41-47 111 Wygoda 12 Punkt osadniczy Łu życka HA 274. 42-47 29 Zaj ączkowo 1 Punkt osadniczy Pradzieje 42-47 29 Zaj ączkowo 1 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 275. 42-47 30 Zaj ączkowo 2 Osada WŚ IX-XII w. 276. 41-46 24 Zimny Zdrój 1 Punkt osadniczy Nowo żytno ść 277. 41-46 25 Zimny Zdrój 2 Punkt osadniczy Neolit (?) 278. 43-47 6 Skwirynowo-Mie ń 1 Punkt osadniczy Nowozytko ść Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Toruniu

Wykaz zabytków archeologicznych mo że ulega ć zmianom, a jego aktualizacja nie wymaga wprowadzania zmian w niniejszym studium.

77

3) Zabytki architektury i budownictwa wyznaczone do uj ęcia w wojewódzkiej ewidencji zabytków, podlegaj ące ochronie na podstawie art. 6 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 ze zmianami) – dziedzictwo kulturowe nie wpisane do rejestru zabytków, wymagaj ące ochrony na podstawie ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:

Tabela 24 Zabytki architektury i budownictwa w gminie Czernikowo wyznaczone do uj ęcia w wojewódzkiej ewidencji zabytków Lp. Miejscowo ść Nr Obiekt – funkcja pierwotna Datowanie 1. Stelinek 11 poniatówka 1938r. 2. Stelinek 19 poniatówka 1938r. 3. Stelinek 23 poniatówka 1938r. 4. Stelinek 25 poniatówka 1938r. 5. Stelinek 31 poniatówka 1938r. 6. Stelinek 32 poniatówka 1938r. 7. Stelinek 34 poniatówka 1938r. 8. Stelinek 35 poniatówka 1938r. 9. Stelinek 40 poniatówka 1938r. Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Toruniu

5.4. Zagro żenia

Analiza terenowa pozwoliła na weryfikacj ę listy obiektów zabytkowych przekazanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wraz z wnioskami do Studium. Wśród obiektów zabytkowych znajduj ących si ę w wojewódzkiej ewidencji zabytków nie stwierdzono obecno ści w terenie obiektu nr 37 w tabeli 21, tj. poniatówki z ok. 1930 w miejscowo ści Steklin nr 21 (działka nr 219). Stan zachowania substancji zabytkowej jest ró żny. Jak w wi ększo ści gmin, równie ż na terenie gminy Czernikowo, mo żna zaobserwowa ć post ępuj ącą jej degradacj ę (wyj ątkiem s ą najcz ęś ciej zało żenia ko ścielne). Efektem tego jest ubytek obiektów zabytkowych. W Czernikowie zniszczeniu uległ dwór w Kijaszkowie (rozebrany w latach siedemdziesi ątych XXw.). Zespół dworsko-parkowy w Steklinku znajduje si ę w złym stanie oraz posiada bardzo przekształcony układ przestrzenny. Jednym z trudniejszych problemów do rozwi ązania jest zachowanie i ochrona zewidencjonowanych obiektów mieszkalnych o warto ści historyczno – kulturowej. Środowisko kulturowe jest istotnym uwarunkowaniem przy kształtowaniu kierunków dalszego przestrzennego rozwoju gminy, jednocze śnie stanowi niezaprzeczalny walor w promocji jej atrakcyjno ści turystycznej.

5.5. Obszary, obiekty i zasady ochrony dóbr kultury współczesnej i krajobrazu kulturowego Dobra kultury współczesnej w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (art.2 pkt 10) s ą to „nieb ędące zabytkami dobra kultury, takie jak pomniki, miejsca pami ęci, budynki, ich wn ętrza i detale, zespoły budynków, zało żenia urbanistyczne i krajobrazowe, b ędące uznanym dorobkiem współcze śnie żyj ących pokole ń, je żeli cechuje je wysoka warto ść artystyczna lub historyczna”. Nie s ą one zabytkami, zatem nie podlegaj ą rygorom konserwatorskim. Dobra kultury wraz z zabytkami tworz ą krajobraz kulturowy gminy. Jest to przestrze ń ukształtowana historycznie w wyniku działalno ści człowieka obejmuj ąca czynniki cywilizacyjne i elementy przyrodnicze obj ęte ochron ą wy żej wymienionej ustawy.

5.6. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych

W granicach administracyjnych gminy Czernikowo nie wyst ępuj ą pomniki zagłady i ich strefy ochronne, w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1997r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412 z pó źn. zm. tj.: z 2002r. Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1271).

78 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI

Układ komunikacyjny obszaru gminy Czernikowo stanowi szkielet układu przestrzennego. Słu ży zarówno mieszka ńcom, jak te ż przeje żdżaj ącym tranzytem przez obszar gminy. System komunikacyjny gminy Czernikowo składa si ę przede wszystkim z sieci dróg kołowych, a teren gminy ł ączy si ę z zewn ętrznym układem komunikacyjnym regionu za pomoc ą drogi krajowej oraz sieci dróg powiatowych. Drogi powiatowe stanowi ą poł ączenie mi ędzy miastami b ędącymi siedzibami powiatów, siedzibami gmin, a tak że ze wzgl ędu na do ść niski standard dróg gminnych pomi ędzy wsiami i oddalonymi obszarami gminy. Łączna długo ść dróg na terenie gminy wynosi 184,5 km, w tym 9,2 km stanowi droga krajowa, 55,365 km drogi powiatowe a 119,97 km drogi gminne.

6.1. Uwarunkowania zewn ętrzne

Przez teren gminy Czernikowo przebiega jedna droga kategorii krajowej– droga nr 10 o przebiegu Pło ńsk-Szczecin. Jest to droga klasy GP, o istotnym znaczeniu w sieci komunikacyjnej województwa kujawsko-pomorskiego i kraju. Jej długość na terenie gminy wynosi ca 9,2 km. W przyszło ści droga krajowa nr 10 otrzyma status drogi ekspresowej. W roku 2001 opracowane zostało studium techniczno- ekonomiczne przebudowy drogi krajowej nr 10 do parametrów drogi ekspresowej. Kontynuuj ąc prace przygotowawcze, aktualnie (czerwiec 2012r.) opracowane zostało "Studium Korytarzowe, Studium Techniczno - ekonomiczno - środowiskowe oraz Materiały do Decyzji o Środowiskowych Uwarunkowaniach zgody na budow ę drogi dla drogi ekspresowej S10 na odcinku Wyrzysk - Bydgoszcz - Toru ń - Blinno". Wniosek o wydanie decyzji wymaga opracowania raportu oddziaływania na środowisko niniejszej inwestycji z uwzgl ędnieniem kilku wariantów przebiegu drogi. Wła ściwy organ ochrony środowiska w wydanej przez siebie decyzji po przeprowadzonym post ępowaniu administracyjnym okre śli ostateczny wariant przebiegu drogi ekspresowej S10, który b ędzie podstaw ą do opracowania projektu budowlanego. Obecnie trwają prace studialne nad przebiegiem drogi ekspresowej S10 na terenie województwa kujawsko- pomorskiego z uwzgl ędnieniem obowi ązuj ących przepisów technicznych. Opracowanie zostanie udost ępnione po zatwierdzeniu Studium korytarzowego przez Zespół Oceny Przedsi ęwzi ęć Inwestycyjnych. W grudniu 2009 r. zako ńczyła si ę przebudowa tej drogi na odcinku Blinno-Dobrzejewice, czyli na całym przebiegu drogi przez teren gminy Czernikowo. Prace obejmowały przede wszystkim: wzmocnienie konstrukcji nawierzchni, dostosowanie drogi do parametrów planowanej drogi ekspresowej S 10, poszerzenie nawierzchni o dodatkowe pasy ruchu dla relacji skr ętnych, popraw ę geometrii skrzy żowa ń, budow ę i przebudow ę chodników oraz ci ągów pieszo-rowerowych i dróg zbiorczych, budow ę zatok autobusowych, budow ę utwardzonych poboczy, monta ż sygnalizacji świetlnej.

Drogi wojewódzkie Przez teren gminy Czernikowo przebiega droga wojewódzka nr 566 ł ącz ąca stacj ę kolejow ą w Czernikowie z drog ą krajow ą nr 10. Droga ma długo ść 0,34 km.

Drogi powiatowe Zgodnie z Uchwał ą Nr 26/175/2003 Zarz ądu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 09 kwietnia 2003 r. w sprawie nadania drogom publicznym zaliczonym do kategorii dróg powiatowych nowych numerów, zmienion ą Uchwał ą Nr 63/1150/2005 z dnia 14 grudnia 2005 r. przez teren gminy Czernikowo przebiega 10 dróg publicznych kategorii powiatowej.

79 Tabela 25 Wykaz dróg publicznych kategorii powiatowej na terenie gminy Czernikowo Kilometra ż l.p. Numer drogi Nazwa drogi Długo ść w km Pocz ątek Koniec 1 2 3 4 5 6 1 2037 Dobrzejewice – Świ ętosław – Mazowsze 12,000 13,769 1,769 2 2042 Kijaszkowo – Dąbrówka 0,000 5,527 5,527 3 2043 Mazowsze – Steklinek – Wygoda 0,000 6,247 6,247 4 2044 Czernikowo – Bobrowniki – Włocławek 0,000 12,905 12,905 14,542 15,955 1,413 5 2045 Steklin – Osówka 0,000 2,763 2,763 6 2046 Walentowo – Osówka 0,000 4,375 4,375 7 2047 Wola – Osówka 2,193 8,040 5,847 8 2048 Mazowsze – Trutowo – Wola 13,769 15,896 2,127 16,440 17,095 0,655 9 2049 Nieszawa – Brze źno 0,252 0,759 0,507 2,291 3,055 0,764 10 2132 Sitno – Działy ń – Mazowsze – Czernikowo 6,259 16,725 10,466 Razem w gminie 55,365

Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Toruniu

Łączna długo ść dróg publicznych kategorii powiatowej na terenie gminy Czernikowo wynosi 55,365 km, co stanowi 30% wszystkich dróg na terenie gminy. Administracyjnie drogami powiatowymi na terenie gminy Czernikowo zarz ądza Zarz ąd Dróg Powiatowych w Toruniu.

Koleje Przez teren gminy Czernikowo przebiega trasa kolei normalnotorowej nr 27 Nasielsk – Toru ń Wschodni. Jest to linia znaczenia pa ństwowego, niezelektryfikowana. Obecnie na linii na odcinku Toru ń – Sierpc prowadzone s ą przewozy pasa żerskie (szynobusy MR/MRD), a stacja kolejowa znajduje si ę we wsi gminnej Czernikowo. Prowadzone s ą równie ż liczne przewozy towarowe, głównie z Torunia do Płocka (od Sierpca lini ą 33). Pr ędko ść maksymalna na odcinku Toru ń – Lipno to 70 km/h do 100 km/h). Poł ączenie kolejowe Toru ń – Czernikowo ma zosta ć w przyszło ści wł ączone do sieci szybkiej kolei BiT City.

Transport wodny Na rzece Wi śle od kwietnia lub maja do pierwszych lodów funkcjonuje przeprawa promowa przewo żą ca pasa żerów i pojazdy z Nieszawy na prawy brzeg Wisły. Stanowi ona kontynuacj ę poł ączenia drogowego drog ą powiatow ą nr 2049 z Nieszawy do Brze źna.

6.2. Uwarunkowania wewn ętrzne

Drogi gminne Do dróg gminnych zalicza si ę drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowi ące uzupełniaj ącą sie ć dróg słu żą cych miejscowym potrzebom z wył ączeniem dróg wewn ętrznych. Uchwał ą Rady Gminy Czernikowo Nr XXIV/184/2005 z dnia 06.12.2005r. do kategorii dróg gminnych zaliczono 68 dróg na terenie gminy. Uchwałą Zarz ądu Województwa Kujawsko- Pomorskiego Nr 57/611/2003 z dnia 15 pa ździernika 2003 r. nadano nowe numery. Wykaz dróg stanowi ących drogi gminne zgodny z zał ącznikiem do w/w Uchwały zawiera tabela

80

Tabela 26 Wykaz dróg publicznych kategorii gminnej Długo ść drogi [km] · LP nr drogi Przebieg drogi (rodzaj nawierzchni) Całkowita Twarda gruntowa 1 2 3 5 6 7 (Rembiocha) - gr. gm. Zbójno- Kijaszkowo - dr. 1. 101 101C 2,12 0,050 2,07 pow. nr 2132C od dr. pow, nr 2042C - Kijaszkowo- gr gm. 2. 101 102C 0,82 - 0,82 Zbójno - (Przystan) (Wielgie) - gr gm, Zbójno-Liciszewy- dr. pow. nr 3. 101 103C 1,04 - 1,04 2042C od dr. pow. nr 2042C - Liciszewy – dr. pow. nr 4. 101 104C 1,72 - 1,72 2042C od dr. pow. nr 2042C - Liciszewy – gr gm. Kikół- 5. 101 105C 2,53 - 2,53 (Trutowo) 6. 101 106C od dr. pow. nr 2042 C - Kijaszkówiec 0,95 - 0,95 7. 101 107C od dr. pow. nr 2042 C - Kijaszkowo – Stawy 0,88 - 0,88 od dr. pow. nr 2132C - Kijaszkowo -Stawy - 8. 101 108C 2,24 - 2,24 Kijaszkówiec . dr. pow. nr 2037C (Piotrkowo) - gr pow. Golub-Dobrzy ń - 9. 101 109C 0,61 - 0,61 Mazowsze - dr. pow, nr 2132C Gr pow. Golub-Dobrzy ń – Mazowsze Parcele 10. 101 110C 1,89 - 1,89 dr. pow. n r 2048C od dr. pow. nr 2043C - Mazowsze - Parcele - 11. 101 111C 2,03 - 2,03 Jez. Steklin od dr pow. nr 2043C - Steklinek – dr gm. nr 12. 101 112C 1,74 - 1,74 l01 113C od dr pow. nr 2043 C - gr gm. Kikół- 13. 101 113C 2,67 1,67 1,00 (Hornówek) (Nied źwied ź) - gr gm. Kikół – Steklin - dr kraj. 14. 101 114C 2,11 0,66 1,45 nr 10 od dr gm. nr 101l14C-Rumunki -Steklin - 15. 101 115C 1,51 1,51 - Steklin - dr kraj. nr 10 od dr pow. nr 2048C – Bemardowo- Stary 16. 101 116C 2,20 0,39 1,81 Steklinek - dr pow. nr 2043C od dr gm. nr 101121C Jackowo - Steklinek - dr 17. 101 117C 1,97 - 1,97 pow. nr 2043C od dr gm. nr 10 1117C - Steklinek – dr pow. nr 18. 101 118C 1,26 - 1,26 2043C od dr.. gm. nr 101117C - Jackowo - Wygoda - 19. 101 119C 2,19 - 2,19 dr.. kraj. nr 10 od dr. gm. nr 101121 C Jackowo - do dr. gm. nr 20. 101 120C 0,92 - 0,92 101119C od dr. gm, nr 10 1116C (Bernardowo ) - 21. 101 121C Jackowo - Czernikowo (ul. Akacjowa) -dr. kraj. 2,38 0,44 1,94 nr 10 (Skrzypkowo) gr gm.Obrowo -Rumunki 22. 101 122C 1,83 1,83 - Czernikówko - dr. pow. nr 2048C od dr. gm. nr l0l122C - (Rumunki Czernikówko) 23. 101 123C 1,51 - 1,51 - Czernikówko – dr. Kraj. nr 10 od dr.. kraj. nr 10 - (Czernikówko) - Wały 24. 101 124C 0,75 - 0,75 Czernikówko (S ąsieczno ) - gr gm. Obrowo – Zimny Zdrój - 25. 101 125C 3,45 1,08 2,37 Czernikowo (ul. Góry) – dr. pow. nr 2044C 26. 101 126C Kępiacz - dr. pow. nr 2044C 2,20 - 2,20 27. 101 128C Rudno - Pokrzywno - dr. gm. nr 101137C 3,66 - 3,66 28. 101 130C Wygoda - Witow ąż 2,19 0,78 1,41 od dr. kraj. nr 10 - Szkleniec- Rumunki Osówka 29. 101 131C 2,16 - 2,16 - dr. gm. nr 101132C dr. gm. nr 101130C (Witow ąż )- Rumunki 30. 101 132C 1,19 - 1,19 Osówka - dr. pow. nr 2044C (Osówka) od dr. kraj. nr 10 - Ograszka - dr. pow. nr 31. 101 133C 3,40 - 3,40 2046C Rumunki Ograszka – dr. pow. nr 2047C od dr. pow. nr 2047C - Makowiska- gr gm. Kikół 32. 101 134C 1,03 - 1,03 (Sumin) od dr. pow. nr 2047C – Makowska -Kiełpiny dr. 33. 101 135C 1,94 0,56 1,38 gm. nr l0l136C

81 od dr. pow. nr 2047C – Rumunki - Ograszka - 34. 101 136C 4,40 - 4,40 Kiełpiny - gr gm. Kikół- (Sumin) od dr. gm. nr 101140C (Wł ęcz)- Pokrzywno - 35. 101 137C 7,28 - 7,28 Skwirynowo - do dr. gm. nr 101138C od dr. gm. nr 10 1140C (Skwirynowo) - dr. pow. 36. 101 138C 7,60 - 7,60 nr 2044C - (Jez. Zacisze) Nowogródek - dr. gm. nr 101140C (Skwirynowo 37. 101 139C 3,35 - 3,35 ) (Ł ęg - Osiek) - gr gm. Obrowo - Wł ęcz - 38. 101 140C Pokrzywno - Zabłocie – dr. pow. nr 2044C 10,32 - 10,32 (W ąkole) gr pow. Golub-Dobrzy ń - Mazowsze- dr. gm. nr 39. 101 141C 0,46 0,46 - 101109C 40. 101 142C gr gm. Zbójno - Liciszewy - dr. gm. nr 101103C 0,92 - 0,92 od dr. pow. 2048C - Bemardowo - dr. gm. nr 41. 101 143C 0,65 - 0,65 10116C od dr. gm.nr l01105C (Kijaszkówiec) - 42. 101 144C 1,70 - 1,70 Liciszewy - dr. gm. nr 101104C 43. 101 145C od dr. pow. nr 2048C – Mazowsze-Parcele 1,08 - 1,08 od dr. kraj. nr 10- ul. Szkolna - do dr. pow. nr 44. 101 146C 0,50 0,50 - 2044C od dr. pow. 2044C – ul. 3-go Maja- dr. kraj. nr 45. 101 147C 0,50 0,50 - 10 46. 101 148C od dr. gm. nr 101 149C – ul. Le śna 0,78 0,78 - od dr. pow. nr 2044C – ul. Kwiatowa do dr. gm. 47. 101 149C 0,85 0,85 - nr 101125C (ul. Góry) od dr. pow. nr 2044C- ul. Zaj ączkowo - 48. 101 150C 1,91 1,25 0,66 Witow ąż od dr. gm. nr 101125C (Zimny Zdrój)- do dr. 49. 101 151C 1,44 - 1,44 gm. nr 101126C (K ępiacz) 50. 101 152C od dr. pow. nr 2046C - Ograszka – gr gm. Kikół 0,52 - 0,52 gr gm. Kikół - Wawrzonkowo – dr. pow. nr 51. 101 153C 0,75 - 0,75 2047C od dr. pow. nr 2044C - Ja źwiny – dr. gm. nr 52. 101 154C 2,25 1,15 1,10 101129C 53. 101 155C od dr. pow. nr 2044C - Osówka 0,71 - 0,71 od dr. pow. nr 2046C – Kolonia Osówka - dr. 54. 101 156C 0,53 - 0,53 pow. nr 2047C 55. 101 157C od dr. pow. nr 2047C - Łazy 1,00 - 1,00 od dr. pow. nr 2047C - Makowiska - dr. gm. nr 56. 101 158C 1,34 - 1,34 101136C od dr. gm. nr 101136C (Kiełpiny) - Rozstrzały - 57. 101 159C 2,34 - 2,34 dr. gm. nr 101136C od dr. gm. nr 10 115 9C Kiełpiny – gr gm. Lipno 58. 101 160C 1,69 - 1,69 - (Jankowo) od dr. gm. nr 101149C (ul. Kwiatowa) -ul. Reja- 59. 101 161C dr. gm. nr l01l25C (ul. Góry) i od dr. gm. nr 101 0,45 0,45 - 125C (ul. Góry) około 160 m na południe od dr. gm. nr 101121C- ul. Ogrodowa- dr. kraj. 60. 101 162C 0,35 0,35 - nr 10 od dr. gm. nr 10 1146C - ul. Gimnazjalna - dr. 61. 101 163C 0,25 0,25 - gm. nr 101166C 62. 101 164C od dr. kraj. nr 10 - ul. Strumykowa 0,36 0,17 0,19 od dr. gm. nr 101150C-ul. Polna (do torów 63. 101 165C 0,65 - 0,65 kolejowych) od dr. pow. nr 2044C - ul Nowe Osiedle - dr. 64. 101 166C 0,30 0,30 - gm. nr 10 1163C (ul. Gimnazjalna) 65. 101 167C od dr. gm. nr 101150C - ul. Osiedle Młodych 0,60 - 0,60 od dr. kraj. nr 10 - Czemikowo – dr. pow. nr 66. 101 168C 0,45 - 0,45 2048C od dr. gm. nr l01149C (ul. Kwiatowa) - 67. 101 169C 0,35 - 0,35 Czernikowo - dr. gm. nr 101125C od dr. pow. nr 2044C – Czernikowo 68. 101 170C 0,20 0,20 - (przedłu żenie ul. Słowackiego) Razem 119,97 16,63 103,34

Źródło: Dane Urz ędu Gminy Czernikowo

82 Długo ść dróg gminnych wynosi 119,97 km, co stanowi 65% wszystkich dróg na terenie gminy. Drogi o nawierzchni twardej ulepszonej, asfaltowej, stanowi ą niewielk ą cz ęść dróg gminnych, zaledwie 13,8%. Pozostałe drogi gminne to drogi o nawierzchni tłuczniowej, żużlowej lub gruntowej, na których wyst ępuj ą koleiny i dziury, które w okresie jesienno - zimowym staj ą si ę nieprzejezdne. Niezale żnie od dróg uznanych jako drogi gminne, wyst ępuj ą drogi o funkcji porównywalnej z drogami gminnymi, drogi wewn ętrzne oraz dojazdy. Powstawały one wraz z rozwojem zabudowy mieszkaniowej oraz infrastruktury. Zaliczenie tych dróg do kategorii dróg gminnych powinno nast ąpi ć w drodze uchwały Rady Gminy po zasi ęgni ęciu opinii wła ściwej Rady Powiatu. Drogi te s ą przewa żnie drogami gruntowymi. Na terenie gminy, za wyj ątkiem terenów przyległych do drogi krajowej nr 10, nie wyst ępuj ą samodzielne trasy przeznaczone tylko i wył ącznie dla ruchu rowerowego ( ście żki rowerowe). Istnieje potrzeba budowy ście żek rowerowych, przede wszystkim wzdłu ż głównych ci ągów komunikacyjnych i w terenach atrakcyjnych turystycznie.

Stacje paliw Na terenie gminy Czernikowo funkcjonuj ą dwie stacji paliw. Obydwie zlokalizowane s ą przy drodze krajowej nr 10 w miejscowo ści Czernikowo. Stacje prowadz ą sprzeda ż typowego asortymentu paliw.

Zespoły parkingowe Na terenie gminy Czernikowo zespoły parkingowe umożliwiaj ące parkowanie wi ększej liczby pojazdów zlokalizowane s ą głównie przed obiektami u żyteczno ści publicznej jak urz ędy, szkoły, ko ścioły oraz przy wi ększych punktach handlowych. Niezale żnie od wymienionych zespołów parkingowych, postój pojazdów odbywa si ę w sposób tradycyjny w ci ągach ulicznych i drogowych, tam gdzie pozwala na to przyj ęta organizacja ruchu.

Komunikacja zbiorowa Podstawowym środkiem komunikacji zbiorowej na terenie gminy Czernikowo jest komunikacja autobusowa obsługiwana przez Pa ństwow ą Komunikacj ę Samochodow ą oraz Veoli ę Transport Spółka z o. o. w Toruniu. Na trasie kursowania autobusów zlokalizowane s ą przystanki i wiaty przystankowe. Dodatkowo mieszka ńcy Czernikowa mog ą korzysta ć z transportu kolejowego. Obecnie (stycze ń 2012r.), dwukrotnie w ci ągu dnia z dworca w miejscowo ści Czernikowo kursuje autobus szynowy do Torunia i do Sk ępego

Transport towarowy Na terenie gminy transport towarów odbywa si ę przy u życiu pojazdów samochodowych oraz transportem kolejowym. Rodzaj przewozów to głównie płody rolne, materiały budowlane, wyroby oraz środki słu żą ce do produkcji rolno-towarowej. Transport towarowy po drogach kołowych odbywa si ę głównie przy u życiu prywatnego sprz ętu przewozowego.

6.3. Wnioski

Niewielki procent z wszystkich dróg gminnych, pełni ących funkcj ę poł ącze ń o znaczeniu lokalnym dla potrzeb gospodarczych i społecznych gminy, posiada nawierzchnie twarde. Brak samodzielnych tras rowerowych ( ście żek rowerowych). Dla wzmocnienia funkcji turystycznej oraz poprawy bezpiecze ństwa ruchu niezwykle wa żna jest sukcesywna budowa nowych ście żek rowerowych.

83

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

Infrastruktura techniczna ma du że znaczenie: stanowi element trwałego zagospodarowania, czynnik przyci ągaj ący kapitał i nowe inwestycje na teren gminy oraz wyznacza poziom i standard życia ludno ści. Systemy infrastruktury maj ą charakter usługowy w stosunku do działalno ści gospodarczej i społecznej oraz ludno ści przy znacznej liczbie zró żnicowanych i niekoniecznie powi ązanych funkcjonalnie odbiorców usług. Systemy sieciowe infrastruktury technicznej, rz ądzone prawami funkcjonalno ści i niezawodno ści układów, stwarzaj ą warunki dla wła ściwej działalno ści gospodarczej i społecznej człowieka. Wszystkie sieci infrastruktury powinny w sumie tworzy ć jeden zintegrowany system obsługi okre ślonego systemu przestrzennego. Nie mo że by ć wi ęc tak, że ka żdy rodzaj infrastruktury technicznej jest projektowany odr ębnie w du żym stopniu niezale żnie od współdziałaj ącego z nim elementu tej infrastruktury. Brak podstawowych mediów mo że zniech ęca ć do podejmowania działalno ści gospodarczej na danym terenie, rozbudowa infrastruktury lokalnej ma dwojaki cel: zmniejszenie kosztów, jakie ponosi inwestor lokalizuj ący sw ą działalno ść na danym terenie, popraw ę warunków życia, co mo że sta ć si ę wa żnym czynnikiem przyci ągaj ącym nowe inwestycje.

7.1. Uwarunkowania zewn ętrzne

Istotne znaczenie dla rozwoju gminy ma współpraca i rozwi ązywanie problemów wykraczaj ących poza lokalne mo żliwo ści wspólnie z gminami s ąsiednimi.  Gmina Czernikowo zasilana jest w energi ę elektryczn ą z głównego punktu zasilania – GPZ 110/15 kV zlokalizowanego w Lipnie i GPZ 110/15 kV w Kaw ęczynie.  Przez obszar gminy przebiegaj ą nast ępuj ące linie elektroenergetyczne najwy ższych i wysokich napi ęć :
linia 220 kV relacji Włocławek Azoty – Toru ń Elana
linia 110 kV relacji Lipno – Toru ń Elana

7.2. Uwarunkowania wewn ętrzne

Gospodarka wodna – zaopatrzenie w wod ę

Gmina Czernikowo zwodoci ągowana jest w ca 88%. Na terenie gminy funkcjonuje 152,9 km sieci wodoci ągowej, wykonanych zostało 1838 podł ącze ń do gospodarstw domowych i zbiorowego zamieszkania. Długo ść sieci wodoci ągowej w gminie Czernikowo w latach 2002-2010 przyrosła w mniejszym stopniu ni ż w powiecie toru ńskim i średnio w gminach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego ale powstało wi ęcej przył ącze ń do mieszka ń i obiektów zbiorowego zamieszkania. W zwi ązku z tym stopie ń zwodoci ągowania gminy, czyli ilo ść mieszka ńców korzystaj ących z wodoci ągu w stosunku do ilo ści mieszka ńców ogółem, jest wy ższy ni ż w powiecie i średnio w gminach wiejskich województwa. Dane obrazuj ące to zagadnienie zawarte zostały tabeli poni żej.

Tabela 27 Sie ć wodoci ągowa

długo ść czynnej rozdzielczej sieci wodoci ągowej [km] Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 145,0 145,6 145,6 146,0 147,6 148,6 151,1 152,4 152,9 Powiat toru ński 1266,6 1245,5 1273,2 1309,6 1329,5 1408,3 1422,9 1445,1 1460,2 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 11918,9 12066,8 12219,8 12421,3 12737,6 12984,4 13260,3 13454,6 13474,3

84

Ilo ść podł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 1489 1540 1571 1600 1643 1719 1772 1790 1838 Powiat toru ński 13223 13567 14216 14574 14752 15216 15479 15759 16203 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 101284 103886 105838 108606 112109 113944 116793 120782 121269 Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej [osoba] 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 6946 7044 7101 7189 7249 7384 7438 7494 7577 Powiat toru ński 70165 71958 73851 75420 77109 78633 80240 81721 83174 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 441736 446753 451823 458845 466054 473052 480043 485684 490024 stopie ń zwodoci ągowania [%] 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 85,4 85,8 86,0 86,2 86,5 87,0 87,3 87,4 87,7 Powiat toru ński 83,9 84,3 84,8 85,0 85,2 85,5 85,7 85,9 86,1 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 79,6 80,1 80,4 81,1 81,8 82,5 83,1 83,5 83,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

Gmina Czernikowo zaopatrywana jest w wod ę do picia z 3 gminnych uj ęć wody posiadaj ących udokumentowane zasoby.

 Ujecie wody Czernikowo Uj ęcie wody poło żone jest w centrum miejscowo ści Czernikowo, na działkach o nr ewidencyjnych 259/7 i 259/8. Decyzja pozwolenie wodnoprawne Starosty Toru ńskiego z dnia 30 czerwca 2005r. (znak: OS.I.6223-14/2005) na szczególne korzystanie z wód – pobór wód podziemnych dla potrzeb bytowych i gospodarczych mieszka ńców gminy, ze studni Nr 2 o gł ęboko ści 64,0 m i wydajno ści Q= 33,96 m 3/h przy depresji s = 11,0 m oraz studni Nr 3 o gł ęboko ści 61,5 m, wydajno ści eksploatacyjnej Q = 51,12 m3/h przy depresji s = 10,6 m zlokalizowanych na działce o nr 259/7 w miejscowo ści Czernikowo. Uj ęcie pracuje w układzie dwustopniowego pompowania wody. Uzdatniana woda gromadzona jest w dwóch, naziemnych zbiornikach retencyjnych typu ZTK-150. Ka żdy z nich ma pojemno ść 150m 3 i stanowi ą rezerw ę wody w godzinach szczytowego rozbioru. Zgodnie z w w/w decyzj ą dla uj ęcia ustanowiona została strefa ochronna – teren ochrony bezpo średniej i okre ślone zostały warunki jej utrzymania:
Teren ochrony bezpo średniej obejmuje grunty, na których usytuowane jest uj ęcie (studnia Nr 2a i 3) oraz teren wokół studni ograniczony ogrodzeniem stacji uzdatniania, zgodnie z dokumentacj ą hydrogeologiczn ą,
Teren ochrony bezpo średniej uj ęcia winien by ć ogrodzony i oznakowany zgodnie z Rozporz ądzeniem ministra Środowiska z dnia 24 maja 2004r. w sprawie wzorów tablic informacyjnych o strefie ochronnej uj ęcia wody (Dz. U. nr 136, poz. 1457 z pó źn. zm.). W obszarze tym zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nale ży: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nie wolno składowa ć materiałów gro żą cych ska żeniu wód podziemnych.

85 Uj ęcie wody nie ma wyznaczonej strefy ochrony po średniej, jednak 16 m kompleks glin zwałowych, izoluj ących pierwsz ą warstw ę wodono śną, zwłaszcza ich rewia wyst ępuj ąca w stropie ujmowanej warstwy wodono śnej izoluje wod ę podziemn ą przed potencjalnymi zanieczyszczeniami.

 Uj ęcie wody Osówka Komunalne ujecie wody w Osówce zlokalizowane jest w dwóch miejscach. Studnie Nr 1, 2 i 3 oraz stacja wodoci ągowa, znajduj ą si ę w środku wsi, na działkach o nr ewidencyjnych 145/1 i 145/2, natomiast studnia Nr 4 została odwiercona na działce o nr 89/1 le żą cej na zachodnim skraju wsi, w odległo ści ok. 750 m. Decyzja pozwolenie wodnoprawne Starosty Toru ńskiego z dnia 15 marca 2010. (znak: OS.I.6223- 15/2010) na szczególne korzystanie z wód - pobór wody podziemnej z utworów czwartorz ędowych z uj ęcia gminnego w Osówce, ze studni Nr 2, Nr 3 zlokalizowanych na działce nr 145/1 i studni Nr 4 zlokalizowanej na działce nr 89/1 w miejscowo ści Osówka, na potrzeby socjalno-bytowe gminy, w ilo ści: Qśr.d. = 1525,0 m 3/d Qmax.h. = 140,0 m 3/h Uj ęcie pracuje w układzie dwustopniowego pompowania wody. Zgodnie z w w/w decyzj ą dla uj ęcia studni nr 2, 3 i 4 ustanowiona została strefa ochronna – teren ochrony bezpo średniej i okre ślone zostały warunki jej utrzymania:
Teren ochrony bezpo średniej obejmuje grunty, na których usytuowane jest uj ęcie (studnia Nr 2, 3 i 4) ograniczony ogrodzeniem stacji uzdatniania, zgodnie z dokumentacj ą hydrogeologiczn ą, dla studni Nr 4 teren ochrony bezpo średniej o promieniu 5,0 m od kraw ędzi obudowy studni,
Teren ochrony bezpo średniej uj ęcia winien by ć ogrodzony i oznakowany zgodnie z Rozporz ądzeniem ministra Środowiska z dnia 24 maja 2004r. w sprawie wzorów tablic informacyjnych o strefie ochronnej uj ęcia wody (Dz. U. nr 136, poz. 1457 z pó źn. zm.). W obszarze tym zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nale ży: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nie wolno składowa ć materiałów gro żą cych ska żeniu wód podziemnych. Z przedstawionej w dokumentacji hydrogeologicznej i dodatku nr 1 do tej dokumentacji budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych oraz oblicze ń wynika, że czas migracji zanieczyszcze ń przez glin ę w strefie aeracji jest wi ększy ni ż 25 lat, nie zachodzi konieczno ść wyznaczenia strefy ochrony po średniej.

 Uj ęcie wody Nowogródek Komunalne ujecie wody w Nowogródku zlokalizowane jest w środku wsi, na działce o nr ewidencyjnym 340/13, w obr ębie ewidencyjnym Skwirynowo. Decyzja pozwolenie wodnoprawne Starosty Toru ńskiego z dnia 07 pa ździernika 2010r. (znak: OS.I.6223-40/2010) na szczególne korzystanie z wód - pobór wody podziemnej z utworów czwartorz ędowych ze studni Nr 1 zlokalizowanej na działce nr 340/3 w miejscowo ści Nowogródek, na potrzeby socjalno-bytowe mieszka ńców gminy, w ilo ści: Qśr.d. = 6,0 m 3/d Qmax.h. = 3,0 m 3/h Qmax.d. = 9,0 m 3/d Uj ęcie pracuje w układzie jednostopniowego pompowania wody. Zgodnie z w w/w decyzj ą dla uj ęcia studni Nr 1 ustanowiona została strefa ochronna – teren ochrony bezpo średniej i okre ślone zostały warunki jej utrzymania:

86
Teren ochrony bezpo średniej obejmuje grunty, na których usytuowane jest uj ęcie (studnia Nr 1) ograniczony ogrodzeniem stacji uzdatniania, zgodnie z dokumentacj ą hydrogeologiczn ą,
Teren ochrony bezpo średniej uj ęcia winien by ć ogrodzony i oznakowany zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 maja 2004r. w sprawie wzorów tablic informacyjnych o strefie ochronnej uj ęcia wody (Dz. U. nr 136, poz. 1457 z pó źn. zm.),
W obszarze tym zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nale ży: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nie wolno składowa ć materiałów gro żą cych ska żeniu wód podziemnych. Z przedstawionej w dokumentacji hydrogeologicznej ustalaj ące zasoby studni, budowy geologicznej (brak naturalnej ochrony warstwy wodono śnej utworami nieprzepuszczalnymi) i warunków hydrogeologicznych (płytkie zaleganie swobodnego zwierciadła wody – 2,30 m) wynika, ze zachodzi konieczno ść wyznaczenia strefy ochrony po średniej, której okre ślenie powinno by ć przedmiotem odr ębnego opracowania.

Gmina posiada wystarczaj ące zasoby wodne dla zaopatrzenia w wod ę odbiorców w swoich granicach administracyjnych. Dobrze rozwini ęta jest sie ć wodoci ągowa. Z analizy zasi ęgu sieci systemu gminnych wodoci ągów wynika, że na terenie gminy istniej ą pojedyncze tereny poza zasi ęgiem obsługi sieci wodoci ągowej, wymagaj ące rozbudowy sieci. Dotyczy to rejonów, gdzie zabudowa mieszkaniowa znajduje si ę w stanie rozproszonym, głównie na obrzeżach gminy. Niezb ędna jest rozbudowa systemu wodoci ągowego dla uzyskania jako ści wody dostarczanej odbiorcom zgodnej z przepisami krajowymi i UE, zapewnienie ci ągło ści i dost ępno ści usług zaopatrzenia w wod ę. Problemem pozostaje istnienie starych sieci wodoci ągowych, które wymagaj ą remontów, renowacji i wymiany.

Gospodarka ściekowa

Gmina Czernikowo skanalizowana jest w ok. 28,9 %. Na terenie gminy funkcjonuje 14,6 km rozdzielczej sieci kanalizacyjnej. Wybudowanych zostało 622 podł ączenia do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Długo ść sieci kanalizacyjnej w gminie Czernikowo w latach 2002-2010 przyrastała zdecydowanie wolniej ni ż w powiecie toru ńskim i średnio w gminach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego. Troszk ę lepsze wska źniki notowała w zakresie podł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania ale dynamika zmian jest zdecydowanie ni ższa ni ż w jednostkach przyj ętych do porówna ń. W zakresie stopnia skanalizowania gminy, czyli ilo ści mieszka ńców korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej w stosunku do ilo ści mieszka ńców ogółem, gmina zbli żyła si ę do średniej dla gmin wiejskich w województwie kujawsko-pomorskim ale zdecydowanie odbiega od średniej dla powiatu. Sytuacje mo że poprawi ć planowana budowa dwóch oczyszczalni ścieków. Dane obrazuj ące to zagadnienie zawarte zostały tabeli poni żej.

Tabela 28 Sie ć kanalizacyjna

długo ść czynnej rozdzielczej sieci kanalizacyjnej [km] Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 21,0 13,1 13,1 13,1 13,1 14,3 14,4 14,4 14,6 Powiat toru ński 205,2 223,0 274,6 292,9 345,9 377,0 398,8 402,8 435,6 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 1249,3 1530,5 1762,9 1992,0 2224,3 2323,1 2453,0 2578,7 2737,9

87 Ilo ść podł ącze ń prowadz ących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 527 513 519 522 534 577 597 613 622 Powiat toru ński 3590 3829 4627 4834 5330 5485 5692 5817 6071 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 18658 21536 25118 28181 30040 32250 33494 35766 37464 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej [osoba] 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 1993 2056 2086 2116 2163 2321 2388 2449 2494 Powiat toru ński 28214 29644 32329 33272 34922 36247 37253 38092 39206 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 104134 116892 129307 141310 149336 157572 162344 169618 176439 stopie ń skanalizowana [%] 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gmina Czernikowo 24,5 25,0 25,3 25,4 25,8 27,3 28,0 28,6 28,9 Powiat toru ński 33,7 34,7 37,1 37,5 38,6 39,4 39,8 40,0 40,6 województwo kujawsko-pomorskie gminy wiejskie 18,8 20,9 23,0 25,0 26,2 27,5 28,1 29,2 30,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL

Na terenie gminy działa jedna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Czernikowie obejmuj ąca obecnie swoim zasi ęgiem miejscowo ść Czernikowo. Oczyszczalnia pracuje w oparciu o technologie SBR (Sequencing Batch Reactor) – biologiczny reaktor sekwencyjny. SBR jest to zbiornik, w którym zachodz ą procesy oczyszczania ścieków metod ą niskoobci ąż onego osadu czynnego ze stabilizacja tlenowa biomasy oraz biologiczn ą denitryfikacj ą i defosfatacj ą. Jest to odmiana komory z osadem czynnym, charakteryzuj ąca si ę tym, że w miejsce reaktora o ci ągłym przepływie ścieków i stałym napełnieniu wyst ępuje reaktor działaj ący w sposób cykliczny, cz ęś ciowo opró żniany i napełniany. Zgodnie z Decyzj ą Starosty Toru ńskiego z dnia 10 stycznia 2006r. (znak: OS.I.6223-37/05/2006), udzielone zostało pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód – wprowadzenie do ziemi – rowu melioracji szczegółowej nr ewidencyjny „A”, oczyszczonych ścieków bytowych pochodz ących z gminnej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w miejscowo ści Czernikowo (w zlewni rzeki Drw ęcy) w ilo ści – Qśr. 400 m 3/d. Pozwolenie wodnoprawne dla oczyszczalni w Czernikowie obowi ązuje do dnia 10 stycznia 2016 roku. Według planów, oczyszczalnia zostanie rozbudowana do przepustowo ści Q śrd 1000 m 3/d oraz zmodernizowana. Ilo ść ścieków obecnie wytwarzanych w aglomeracji i kierowanych do oczyszczalni ścieków komunalnych wynosi 351,0m 3/d, z czego 6,0m 3/d stanowi ą ścieki dowo żone. Do sieci kanalizacyjnej nie s ą odprowadzane ścieki pochodz ące z przemysłu. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rów melioracyjny „A”, nast ępnie rzeka Łubianka II i rzeka Drw ęca. Ponadto na terenie gminy działa lokalna oczyszczalnia w Steklinie. Zasi ęg kanalizacji w Steklinie jest lokalny i ograniczony do istniej ącego tam osiedla. Nale ży wskaza ć, że oczyszczalnia w Steklinie działa nieefektywnie, oczyszczane ścieki nie odpowiadaj ą wymaganiom ochrony środowiska. Stan techniczny oczyszczalni w Czernikowie jest bardzo dobry, działa ona bez naruszania obowi ązuj ących norm. Problemem jest natomiast niewielka rezerwa przepustowo ści, wynosi ona tylko 27 m 3/d, natomiast dla oczyszczalni w Steklinie - około 68 m 3/d. Deficyt oczyszczania ścieków w skali całej gminy wynosi ponad 440 m 3/d. Na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z dnia 18 lipca 2001r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2005r. Nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.) oraz §3 i § 5 rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. Nr 283 poz. 2841 z pó źn. zm.) Sejmik Województwa Kujawsko – Pomorskiego Uchwał ą Nr XLIX/1335/10 z dnia 30 sierpnia 2010r. wyznaczył aglomeracj ę „Czernikowo” o równowa żnej liczbie mieszka ńców (RLM) 4505 z oczyszczalni ą ścieków zlokalizowan ą we wsi Czernikowo, której obszar obejmuje wie ś Czernikowo oraz cz ęś ciowo wsie Czernikówko i Wygoda jak równie ż przysiółki wsi: Czernikowo Góry, Czernikówko Góry oraz Zaj ączkowo Obszar aglomeracji zaznaczono na zał ączniku, mapie „Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ”.

88 Do istniej ącej sieci kanalizacyjnej aglomeracji podł ączonych jest, według ewidencji, 2494 mieszka ńców. Na terenie aglomeracji planuje si ę wybudowanie sieci kanalizacji sanitarnej o długo ści 18,0km (w tym 15,3km kanalizacji grawitacyjnej, 2,7km kanalizacji tłocznej). W wyniku realizacji inwestycji zwi ązanych z gospodark ą ściekow ą do nowo budowanej sieci kanalizacyjnej podłączonych zostanie 2011 mieszka ńców (według ewidencji oraz wydanych pozwole ń na budow ę). Planuje si ę budow ę 2 oczyszczalni ścieków o przepustowo ści po około 100 m 3/dob ę, które będą obsługiwały wsie Mazowsze i Kijaszkowo oraz Osówk ę. Wska źnik skanalizowania do zwodoci ągowania na terenie gminy wynosi około 0,33 co oznacza, że na ka żdych 100 osób korzystaj ących z sieci wodoci ągowej 33 osoby korzystaj ą z sieci kanalizacyjnej.

Aglomeracja kanalizacyjna „Czernikowo” znalazła si ę w aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczalnia Ścieków Komunalnych. Wyznaczenie przedmiotowej aglomeracji kanalizacyjnej umo żliwi Gminie Czernikowo ubieganie si ę o środki z funduszy celowych na realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z wyposa żeniem aglomeracji w wymagan ą sie ć kanalizacyjn ą dla ścieków komunalnych zako ńczon ą oczyszczalni ą ścieków.

Na terenie gminy jest wiele miejscowo ści o rozproszonej zabudowie, na terenie których wykonanie sieci kanalizacyjnych nie ma ekonomicznego uzasadnienia. W tej sytuacji mo żliwym do realizacji rozwi ązaniem mog ą by ć małe przydomowe oczyszczalnie ścieków. Na terenie gminy wg stanu na dzie ń 07.03.2012r. istniej ą ł ącznie 332 przydomowe oczyszczalnie ścieków. Poni żej zestawiono ich liczb ę w poszczególnych sołectwach: 1. Jackowo – 18 szt. 2. Czernikówko – 35 szt. 3. Czernikowo - 25 szt. 4. Kiełpiny – 21 szt. 5. Kijaszkowo – 25 szt. 6. Liciszewy – 9 szt. 7. Makowiska – 20 szt. 8. Mazowsze – 22 szt. 9. Mazowsze Parcele – 30 szt. 10. Osówka – 22 szt. 11. Pokrzywno – 3 szt. 12. Skwirynowo – 4 szt. 13. Steklin – 20 szt. 14. Steklinek – 33 szt. 15. Witow ąż – 31 szt. 16. Wygoda – 10 szt. 17. Zimny Zdrój – 4 szt.

89

Rysunek 15 Liczba i rozmieszczenie przydomowych oczyszczalni ścieków Źródło: Dane pochodz ące z Urz ędu Gminy Czernikowo

Najwi ęcej przydomowych oczyszczalni powstało w obszarach o do ść du żym ruchu inwestycyjnym, tj.: Czernikówku, Steklinku, Witow ęż u, Mazowszu-Parcelach, Kijaszkowie, Czernikowie. Najmniej przydomowych oczyszczalni funkcjonuje w sołectwach, w których jest słaby ruch inwestycyjny: Pokrzywnie, Skwirynowie i Zimnym Zdroju. Konieczna jest dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnych, szczególnie w miejscowo ściach obj ętych granicami aglomeracji kanalizacyjnej oraz realizacja ekologicznych oczyszczalni przydomowych dla zabudowy rozproszonej.

90

Zaopatrzenie w ciepło Zaopatrzenie gminy w ciepło oparte jest na indywidualnych źródłach ciepła i kotłowniach osiedlowych i zakładowych. Urz ądzenia te emituj ą do atmosfery SO 2, NO 2, CO w ilo ściach, które dla pojedynczego pieca czy kuchni wydaj ą si ę znikomo małe, ale bardzo uci ąż liwe ze wzgl ędu na bezpo średnio ść oddziaływania. Istniej ące urz ądzenia grzewcze nale ży przebudowywa ć poprzez dostosowanie ich do spalania paliw o niskim stopniu emisji zanieczyszcze ń (paliwa ekologiczne niskoemisyjne lub/i bezemisyjne).

Telekomunikacja Gmina posiada rozbudowan ą sie ć infrastruktury telekomunikacyjnej telefonii stacjonarnej oraz system telefonii komórkowej oparty na stacji bazowej telefonii komórkowej zlokalizowanej w miejscowo ści Czernikowo. Wzrost lub spadek abonentów telefonii stacjonarnej będzie zale żał od dynamiki rozwoju sieci telefonii komórkowej, bezprzewodowych usług internetowych, a przede wszystkim od taryfikatora cen na usługi świadczone przez poszczególnych operatorów oraz pakietu świadczonych usług. Rozwini ęta sie ć telefoniczna, a w konsekwencji mo żliwo ści w zakresie porozumiewania si ę i szybkiej transmisji danych jest wyznacznikiem mo żliwo ści rozwoju gospodarczego gminy. W ramach uzyskanych przez Polsk ę funduszy unijnych zwi ązanych z rozwojem infrastruktury społecze ństwa informacyjnego wybudowana została w województwie kujawsko – pomorskim szerokopasmowa sie ć teleinformatyczna jako element budowy społecze ństwa informacyjnego w Regionie. Kujawsko-Pomorska Sie ć Informacyjna jest pierwszym w Polsce projektem ICT o charakterze regionalnym, powstałym we współpracy środowisk akademickich (ATR, UMK) oraz władz województwa, który stawia przede wszystkim na zapewnienie powszechnego dost ępu do szerokopasmowego Internetu jako bazy do realizacji warstwy aplikacji i usług: e-government, e-learning, e-health. Celem nadrz ędnym realizacji tego przedsi ęwzi ęcia jest stymulacja rozwoju społecze ństwa informacyjnego w regionie kujawsko-pomorskim, a podstawowe zadania na rzecz tego rozwoju to:  rozwój infrastruktury teleinformatycznej w regionie kujawsko-pomorskim,  powszechny i ta ńszy dost ęp do zasobów Internetu,  bardziej efektywne wykorzystanie technologii informacyjnych. W ramach w/w K-PSI, w celu zapewnienie powszechnego dost ępu mieszka ńców regionu do usług teleinformatycznych w sieci szerokopasmowej, w ka żdym powiecie, równie ż w Toruniu (powiat toru ński) utworzony został w ęzeł dystrybucyjny. Szerokopasmowa sie ć informatyczna jest niezb ędnym narz ędziem kształtuj ącym konkurencyjno ść i atrakcyjno ść poszczególnych całego województwa jak i poszczególnych gmin.

Zaopatrzenie w gaz Przez teren gminy Czernikowo nie przebiega aktualnie żaden dystrybucyjny gazoci ąg wysokiego ci śnienia, który mógłby stanowi ć źródło zasilania w gaz ziemny gminy Czernikowo. Na terenie gminy nie zrealizowano rozdzielczej sieci gazoci ągów wysokiego ci śnienia, wobec powy ższego mieszka ńcy gminy nie korzystaj ą z gazu wysokometanowego, korzystaj ą natomiast z gazu bezprzewodowego, który u żywany jest w gospodarstwach domowych. Plany inwestycyjne, Koncepcja gazyfikacji pomorskiego Operatora systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. na lata 2007-2025, wydanie I, grudzie ń 2007r. (dnia 6 pa ździernika 2008r. nast ąpiła zmiana nazwy firmy na Pomorska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.) oraz plany rozwoju Pomorskiej Spółki Gazownictwa na lata 2009-2013 nie uwzgl ędniaj ą budowy sieci gazowej na terenie gminy Czernikowo.

Gospodarka odpadami

Zasady post ępowania z odpadami w sposób zapewniaj ący ochron ę życia, zdrowia ludzi i ochron ę środowiska okre śla ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185 poz. 1243 z pó źn. zm.).

91 Podstawowym dokumentem w zakresie gospodarowania odpadami na terenie gminy Czernikowo do ko ńca 2011r. był „Plan gospodarki odpadami gminy Czernikowo na lata 2004-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2020”. Zgodnie ze zmianami w ustawie o odpadach obowi ązuj ącymi od 1 stycznia 2012r. nie sporz ądza si ę gminnych planów gospodarki odpadami, zasady gospodarowania odpadami reguluje wojewódzki plan gospodarki odpadami oraz regulamin o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie.. Na terenie gminy Czernikowo gminne składowisko odpadów komunalnych znajduje si ę w Jackowie. Wg danych zawartych w „Raporcie o stanie środowiska województwa kujawsko- pomorskiego w 2010roku” składowisko ma powierzchni ę robocz ą 1,8 ha oraz pojemno ść całkowit ą 50 000 m 3 (zgodnie z PGO), a ilo ść nagromadzonych odpadów na koniec 2010 roku wynosiła 8 515 Mg (8,635,670 Mg zgodnie z PGO województwa kujawsko-pomorskiego). Składowisko wypełnione jest w 68% (64,5% zgodnie z PGO) i b ędzie eksploatowane do czasu wypełnienia. Na składowisku prowadzony był odzysk surowców wtórnych. Na terenie składowiska wykonane jest uszczelnienie, drena ż, waga, brodzik oraz prowadzony jest monitoring, brak jest natomiast wykonanej instalacji gazu składowiskowego. Świadczeniem usług w zakresie zbierania i transportu odpadów na gminne składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne zajmuje si ę Gminny Zakład Komunalny w Czernikowie. W skali roku z pojemników zbiera si ę ok. 938 m 3 zmieszanych niesegregowanych odpadów komunalnych, tj. ok. 165 Mg/rok. Odpady komunalne z gospodarstw, obiektów takich jak: handel, usługi, rzemiosło i inne nie obj ęte systemem zunifikowanego zbierania dowo żone sa na składowisko transportem wytwórców. Ocenia si ę, że do unieszkodliwienia na gminne wysypisko odpadów trafia 85% odpadów. Szacuje si ę, że ok. 120Mg odpadów trafia nielegalnie do środowiska lub jest spalana w kotłowniach.

Gmina d ąż y do zapewnienia swoim mieszka ńcom mo żliwo ści wła ściwego postępowania z odpadami komunalnymi. Zasady post ępowania z odpadami tj. sposób zbierania i wywozu odpadów na terenie Gminy Czernikowo okre ślone zostały w Regulaminie utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Czernikowo (przyj ęty Uchwał ą Nr VII/37/2007 Rady Gminy w Czernikowie z dnia 28.06.2007r.).

Na terenie gminy od 2003r. wdra ża si ę system selektywnej zbiórki surowców wtórnych w asortymentach: makulatura, szkło, tworzywa sztuczne. W miejscach publicznych ustawione s ą pojemniki przeznaczone na selektywn ą zbiórk ę odpadów, których obsług ę gmina zleciła Miejskiemu Przedsi ębiorstwu Oczyszczania Sp. z o.o. w Toruniu. Zgodnie z Kpgo 2014, w wojewódzkich planach gospodarki odpadami wyznacza si ę regiony gospodarki odpadami komunalnymi. Gminy wchodz ące w skład regionów zobowi ązane s ą do prowadzenia wspólnej gospodarki odpadami komunalnymi oraz do zapewnienia wybudowania i utrzymania infrastruktury gospodarki odpadami, w szczególno ści zakładów zagospodarowania odpadów. W Programie ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko- pomorskiego na lata 2011-2014 z perspektyw ą na lata 2015-2018 przyj ętym Uchwał ą Nr XVI/299/11 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 grudnia 2011r., uznano, i ż podstaw ą gospodarki odpadami komunalnymi w województwie b ędzie pi ęć Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi (RGOK), w ramach których funkcjonowa ć winny wszelkie niezb ędne urz ądzenia i instalacje, w tym wskazane, ju ż istniej ące na terenie województwa składowiska odpadów, spełniaj ące w zakresie technicznym kryteria najlepszej dost ępnej techniki i posiadaj ące przepustowo ść wystarczaj ącą do przyjmowania i przetwarzania odpadów z wyznaczonych zasi ęgiem obszarów. Gmina Czernikowo nale ży do I Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi, w którym, jako docelowe składowisko odpadów wskazano składowisko w Bydgoszczy przy ul. Pr ądoci ńskiej oraz składowisko w Toruniu przy ul. Kociewskiej.

RGOKwinny zapewni ć co najmniej nast ępuj ący zakres usług: - mechaniczno – biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostało ści z sortowni, - składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych, - kompostowanie odpadów zielonych, - sortownie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie (opcjonalnie), - zakład demonta żu odpadów wielkogabarytowych (opcjonalnie), - zakład przetwarzania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego (opcjonalny).

92 W obecnie sporz ądzanym projekcie planu gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023, planowane jest utworzenie siedmiu Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi w tym – Regionu 7 Toru ńskiego, opartego o regionaln ą instalacj ę w Toruniu MPO. Gmina Czernikowo wchodzi w skład tego wyznaczonego Regionu. Gminne składowisko odpadów w Jackowie w w/w dokumencie zakwalifikowane zostało jako mog ące funkcjonowa ć do czasu wypełnienia.

Gospodarka energetyczna Zaopatrzenie gminy Czernikowo w energi ę elektryczn ą oparte jest na dostawach Koncernu Energetycznego Energa-Operator S.A. Oddział Toru ń.

Gmina Czernikowo zasilana jest w energi ę elektryczn ą z głównych punktów zasilania (GPZ 110/15kV) zlokalizowanych na terenie s ąsiednich gmin: - GPZ 110/15 kV Lipno, - GPZ 110/15 kV Kaw ęczyn. Mo żliwa jest rozbudowa tych stacji 110/15 kV poprzez wymian ę transformatorów na jednostki o wi ększej mocy. Istniej ąca w tym zakresie rezerwa mocy pod wzgl ędem technicznym nie stwarza zagro żeń dla realizacji celów rozwoju gminy Czernikowo. Istnieje mo żliwo ść rezerwowego zasilania gminy Czernikowo ze stacji 110/15 kV w Golubiu Dobrzyniu. Zasilanie gminy w energi ę elektryczn ą odbywa si ę poprzez sie ć rozdzielcz ą, wyprowadzonych z GPZ napowietrznych linii elektroenergetycznych SN 15 kV zasilaj ących stacje transformatorowe SN/15 kV i dalej poprzez sie ć rozdzielcz ą linii nn 0,4 kV. Rozwój sieci elektroenergetycznej b ędzie nast ępował w oparciu o rezerwy istniej ącej infrastruktury elektroenergetycznej oraz budow ę nowych linii w zale żno ści od potrzeb gminy i mo żliwo ści finansowych gestora sieci.

Odnawialne źródła energii

Energetyka wiatrowa

Podstawowym i najwa żniejszym dokumentem w dziedzinie energetyki jest ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006r. Nr 86 poz. 625 z pó źn. zm.) oraz przepisy wykonawcze do tej ustawy. Zawiera on wszelkie definicje i uwarunkowania zwi ązane z energetyką, równie ż zagadnienia dotycz ące odnawialnych źródeł energii. Wa żnym dokumentem strategicznym okre ślaj ącym rozwój energetyki odnawialnej s ą Zało żenia Polityki Energetycznej Polski do 2025 roku. Okre ślaj ą one główne cele i strategiczne kierunki działania pa ństwa, aktualny stan gospodarki energetycznej, prognozy krajowego zapotrzebowania na paliwa i energi ę oraz ocen ę bezpiecze ństwa energetycznego. Okre ślone zostały działania w ró żnych kierunkach, a mi ędzy innymi wzrost wykorzystania energii wiatrowej. Według dokumentów strategicznych jak: „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” oraz „Strategia rozwoju energetyki odnawialnej”, nasz kraj zakłada zwi ększenie udziału energii opartej o źródła odnawialne do 15% w 2020 roku. Energetyka wiatrowa, obok energii geotermalnej i energii wód, jest jedn ą z podstawowych form pozyskania energii z odnawialnych źródeł środowiska geograficznego. Nale ży podj ąć działania przyczyniaj ące si ę do realizacji na terenie gminy odnawialnych źródeł energii. Jednym z niekonwencjonalnych (odnawialnych) źródeł energii jest energia wiatrowa. Na terenie gminy Czernikowo równie ż zauwa ża si ę zainteresowanie lokalizacj ą elektrowni wiatrowych. Na koniec 2011 roku na terenie gminy Czernikowo zlokalizowanych jest 5 generatorów energii wiatrowej. W miejscowo ści Witow ąż (dz. 29/1) znajduj ą si ę 4 elektrownie wiatrowe o wysoko ści do 40m i mocy 225 kW ka żda. W miejscowo ści Liciszewy wybudowano 1 elektrowni ę wiatrow ą o wysoko ści do 70 m i mocy 500 kW. Farmy wiatrowe s ą obcym elementem w polskim krajobrazie, cho ć z uwagi na wzrost zapotrzebowania na energi ę odnawialn ą coraz bardziej powszechnym.

93 Energetyka wodna

Na terenie gminy Czernikowo funkcjonuje jedna mała elektrownia wodna zlokalizowana na rzece Mie ń w miejscowo ści Zieleniewszczyzna.

Energetyka geotermalna

Na terenie województwa kujawsko – pomorskiego jak i całego kraju istnie znaczny potencjał geotermalny. Podstawowym jednak problemem rozwoju tej dziedziny energetyki odnawialnej s ą wysokie koszty realizacji instalacji, które w praktyce wykluczaj ą inwestycje indywidualne. Zbiorcze systemy grzewcze nie maj ą racji bytu na terenie gminy Czernikowo ze wzgl ędów zarówno technicznych i ekonomicznych.

Energetyka słoneczna

Na terenie gminy istnieje mo żliwo ść powszechnego wykorzystania kolektorów słonecznych, poniewa ż pod wzgl ędem wielko ści nasłonecznienia gmina lokuje si ę na poziomie porównywalnym z przeci ętnymi warto ściami krajowymi. Kolektory słoneczne preferowane s ą do wykorzystania jako inwestycji indywidualne, przede wszystkim do ogrzewania wody u żytkowej, ogrzewania mieszka ń jak równie ż do produkcji rolniczej.

Energetyczne wykorzystanie biomasy

Biomasa to biodegradowana cz ęść produktów i odpadów oraz pozostało ści z rolnictwa, le śnictwa i pokrewnych przemysłów. Do biomasy zalicza si ę równie ż biodegradowan ą cz ęść odpadów komunalnych i przemysłowych. W zale żno ści od stopnia przetworzenia biomasy, wyodr ębni ć mo żna nast ępuj ące rodzaje surowców: − surowce energetyczne pierwotne: drewno, słoma, ro śliny energetyczne, − surowce energetyczne wtórne: gnojowica, obornik, inne produkty odpadowe i odpady organiczne, osady ściekowe, − surowce energetyczne przetworzone: biogaz, bioetanol, biometanol, estry olejów ro ślinnych, biodizel, biooleje, biobenzyna i wodór. − Biomas ę mo żna podzieli ć w zale żno ści od kierunku pochodzenia na trzy grupy: − biomasa pochodzenia le śnego, − biomasa pochodzenia rolnego, − odpady organiczne. Biomasa stanowi równie ż produkt wej ściowy do produkcji biopaliw płynnych, zwanych powszechnie „biopaliwami”. Zakłada si ę w skali globalnej, że niedługo dominowa ć b ędzie biomasa pochodz ąca z plantacji ro ślin energetycznych takich jak: wierzba wiciowa, śladowiec pensylwa ński, trawa energetyczna, słonecznik bulwiasty, oraz inne takie jak: topola, proso, konopie indyjskie itp. Udział tych ro ślin w stosunku do pozostałych gatunków biomasy ma wci ąż rosn ąć . Dost ępnym na terenie gminy Czernikowo surowcem energetycznym jest biomasa pochodzenia rolnego oraz zr ębki drewna.

Produkcja biogazu

Biogaz jest to gaz pozyskany z biomasy, w szczególno ści z instalacji przeróbki odpadów zwierz ęcych lub ro ślinnych, oczyszczalniach ścieków i składowisk odpadów. Biogaz mo że by ć otrzymywany odpadów organicznych, których miejscem powstawania s ą gospodarstwa hodowlane, zakłady produkcji rolniczej i przemysłu przetwórczego, składowiska odpadów komunalnych i oczyszczalnie ścieków. Nale żą do nich: - gnojowica, gnojówka, obornik, pomiot kurzy, - odpady ro ślinne,

94 - ścieki z zakładów przetwórstwa spo żywczego: rze źni, mleczarni, przetwórstwa mi ęsnego, cukrowni, - ścieki z zakładów farmaceutycznych, papierniczych i innych zawieraj ących frakcje organiczne, - osady ze ścieków komunalnych, - frakcja organiczna na składowiskach. Nowym kierunkiem otrzymywania biogazu jest wykorzystywanie do jego produkcji upraw ro ślin takich jak trawy, kukurydza lub innych daj ących du że przyrosty masy. Biogaz składa si ę z metanu i dwutlenku w ęgla, powstaje w procesie beztlenowej fermentacji biomasy. Podstawowymi jego źródłami s ą oczyszczalnie ścieków i wysypiska śmieci (oraz inne miejsca, w których fermentacja odbywa si ę samoczynnie, bez nadzoru i kontroli) a tak że biogazownie. Mo żna równie ż traktowa ć biogazownie jako miejsce utylizacji i bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów. Metan jest gazem cieplarnianym i jako taki powinien by ć z tego wzgl ędu spalany a nie emitowany do atmosfery. Biogazownie to instalacje, które słu żą do celowej produkcji biogazu z biomasy ro ślinnej, odchodów zwierz ęcych lub odpadów organicznych. Lokalizacja instalacji do produkcji biogazu wymaga przeprowadzenia analizy ekonomicznej oraz środowiskowej. W gminie Czernikowo pojawił si ę inwestor planuj ący budow ę elektrociepłowni na biogaz o zainstalowanej mocy elektrycznej jednostki wytwórczej do 0,45 MW i mocy cieplnej około 0,45 MW w miejscowo ści Liciszewy. Planowana inwestycja nie wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Trwa post ępowanie w sprawie wydania decyzji o warunkach zabudowy dla tego przedsi ęwzi ęcia.

7.3. Wnioski

Preferencje rozwoju

− wysoki procent zwodoci ągowania gminy (88,0% mieszka ńców gminy korzysta z sieci wodoci ągowej), − mog ące funkcjonowa ć do czasu wypełnienia składowisko odpadów komunalnych w miejscowo ści Jackowo, − wysoki procent gospodarstw domowych obj ętych zorganizowanym (64,4%) i selektywnym (24,6%) systemem zbiórki odpadów komunalnych, − funkcjonowanie gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowo ści Czernikowo, − do ść wysoki procent skanalizowania gminy (28,9% mieszkańców gminy korzysta z sieci kanalizacyjnej), − du ża ilo ść wybudowanych ekologicznych przydomowych oczyszczalni ścieków (332 sztuki), − wyznaczenie obszaru aglomeracji kanalizacyjnej „Czernikowo” oraz uj ęcie w aktualizowanym KPO ŚK (mo żliwo ść pozyskania funduszy na inwestycje z zakresu gospodarki ściekowej) Ograniczenia rozwoju

− brak realizacji procesu gazyfikacji gminy, − brak rozwi ązanej gospodarki ściekowej w terenach zabudowy rekreacyjno-turystycznej nad jeziorami

95

8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE ZE STANU BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA

Gmina nie nale ży do obszarów, w których zdrowie i życie mieszka ńców lub poczucie komfortu zamieszkania, a tak że mienie, s ą szczególnie silnie zagro żone. Jako obszar słabo zurbanizowany, gmina pozbawiona jest szeregu patologii typowych dla du żych miast oraz obszarów podmiejskich. Zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia mo żna podzieli ć na dwa rodzaje: - naturalne – wynikaj ące z uwarunkowa ń przyrodniczych, - antropogeniczne – będące wynikiem działalno ści człowieka.

Zapobieganie zagro żeniom w sferze gospodarki przestrzennej mo żliwe jest w zakresie: − planowanie nowych lokalizacji zakładów mog ących stwarza ć zagro żenia na terenach o podobnej funkcji co oznacza utworzenie stref funkcjonalnych, a tym samym pozwala na oddzielenie obszarów przemysłowych od wymagaj ących ochrony terenów mieszkaniowych; − stworzenie mo żliwo ści komunikacji bezkolizyjnej na trasach transportu T ŚP. − stosowania przepisów odr ębnych (np. ochrony przeciwpo żarowej) w planach zagospodarowania przestrzennego. W wi ększo ści zagro żeń katastrofalnych nie mo żna przeciwdziała ć w sferze planowania przestrzennego, a jedynie mo żna niwelowa ć ich skutki poprzez działanie wła ściwych słu żb ratowniczych i szybkiego reagowania.

8.1. Zagro żenia powodziowe

Planowanie przestrzenne uwzgl ędniaj ące prawidłowo wszelkie uwarunkowania i potrzeby wynikaj ące z zagro żeń oraz ochrony przed powodzi ą, działa prewencyjnie dając w efekcie zmniejszenie skutków ewentualnej powodzi. Zgodnie z ustaw ą z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo Wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011r. nr 32 poz.159) ochrona przed powodzi ą jest zadaniem organów administracji rz ądowej i samorz ądowej. Prowadzi si ę j ą z uwzgl ędnieniem map zagro żenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Obowi ązek sporz ądzenia map spoczywa na Prezesie Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej. Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w dniu 21 grudnia 2011r. zatwierdził wst ępn ą ocen ę ryzyka powodziowego (WORP). Dla wskazanych w tym opracowaniu obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi do dnia 22 grudnia 2013 r. zostan ą wykonane dokładne mapy zagro żenia powodziowego (MZP) i mapy ryzyka powodziowego (MRP). Nale ży podkre śli ć, że obszary wyznaczone we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego nie stanowi ą podstawy do planowania przestrzennego. Celem WORP nie jest wyznaczenie precyzyjnego zasi ęgu obszarów zagro żonych powodzi ą, lecz wst ępne ich zidentyfikowanie, w celu wyselekcjonowania rzek, które stwarzaj ą zagro żenie powodziowe. Dla rzek wskazanych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego zostanie wykonane matematyczne modelowanie hydrauliczne, w wyniku którego wyznaczone zostan ą precyzyjne obszary, przedstawione na mapach zagro żenia powodziowego. Dopiero te obszary b ędą podstaw ą do prowadzenia polityki przestrzennej na obszarach zagro żenia powodziowego. W śród rzek gminy Czernikowo zakwalifikowane w ramach WORP do opracowania map zagro żenia powodziowego i map ryzyka powodziowego zostały wskazane Wisła i Mie ń, przy czym Wisła w km 0-260 oraz Mie ń w km 0-39 w I cyklu planistycznym, a pozostały odcinek Mieni w km 39-55 w II cyklu planistycznym Na obszarach, dla których istnieje studium ochrony przeciwpowodziowej sporz ądzone przez dyrektora regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej, studium to zachowuje wa żno ść do dnia sporz ądzenia mapy zagro żenia powodziowego. Takie opracowanie posiada rzeka Mie ń. Ustawa Prawo Wodne definiuje: 1) obszary nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi - rozumie si ę przez to okre ślone we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego obszary, na których istnieje znacz ące ryzyko powodzi lub jest prawdopodobne wyst ąpienie znacz ącego ryzyka powodzi;

96

2) obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą - rozumie si ę przez to: a) obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat, b) obszary, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat, c) obszary, mi ędzy lini ą brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano tras ę wału przeciwpowodziowego, a tak że wyspy i przymuliska, o których mowa w art. 18, stanowi ące działki ewidencyjne, d) pas techniczny w rozumieniu art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej.

W ni żej wymienionych opracowaniach: a) „Wyznaczenie granic bezpo średniego zagro żenia powodzi ą w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych Wisła” wykonane przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Gdyni/Poznaniu na zlecenie Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Gda ńsku, 2003/2004, b) „Wyznaczenie granic bezpo średniego zagro żenia powodzi ą w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych etap II Mie ń” wykonane przez Oddział Morski IMGW w Gdyni na zlecenie Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Gda ńsku, 2004/2005, których celem było wyznaczenie terenów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą na terenie gminy Czernikowo wskazano: - zasi ęg wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% (wody o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia co najmniej raz na sto lat) dla rzeki Wisły, - zasi ęg wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% (wody o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia co najmniej raz na sto lat) dla rzeki Mie ń. Obszary te zostały oznaczone na mapie „ Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ”, jako obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat.

8.2. Obszary naturalnych zagro żeń geologicznych – obszary osuwania si ę mas ziemnych Na terenie gminy brak jest udokumentowanych terenów nara żonych na wyst ępowanie naturalnych zagro żeń geologicznych.

W rejestrze prowadzonym przez Starost ę Powiatu Toru ńskiego na terenie gminy Czernikowo nie wyst ępuj ą obszary osuwania si ę mas ziemnych. Na mapie „ Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego ” wskazano natomiast obszary nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych z przyczyn zwi ązanych z rze źbą terenu (do ść du że spadki – skarpy o spadkach powy żej 10% i tereny o spadkach powy żej 5% oraz kraw ędzie), b ądź poło żeniem na terenach przybrze żnych. Ich powstanie wi ąż e si ę równie ż z naturalnymi procesami erozji wodnej i wietrznej oraz niekorzystnym sposobem zagospodarowania terenu.

8.3. Zagro żenia antropogeniczne

Główne rodzaje zagro żeń bezpiecze ństwa ludno ści i mienia na terenie gminy to: − zdarzenia w ruchu drogowym, − przest ępstwa przeciwko ludno ści i mieniu (kradzie że, pobicia, włamania, rozboje) – o niewielkim nat ęż eniu, − przemoc w rodzinie, − wykroczenia wobec środowisku – zanieczyszczanie wód, dewastacja lasów, nielegalne składowanie odpadów, itp.

Do potencjalnych zagro żeń antropogenicznych mo żna zaliczy ć: - wyst ępowanie napowietrznych linii elektroenergetycznych wraz z obszarami ograniczonego użytkowania ze wzgl ędu na działanie pola elektromagnetycznego, - transport materiałów i substancji niebezpiecznych głównie na drodze krajowej nr 10 oraz linii kolejowej Toru ń - Nasielsk. - lokalizacj ę elektrowni wiatrowych - cztery elektrownie w Witow ęż u, jedna w Liciszewach - ze wzgl ędu na hałas.

97

Szczególnym rodzajem zagro żeń s ą tzw. powa żne awarie, które zostały zdefiniowane w art. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, jako: zdarzenie, w szczególno ści emisja, po żar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagro żenia z opó źnieniem. Zdarzenia te charakteryzuj ą si ę nagłym przebiegiem, niepowtarzalno ści ą, wieloprzyczynowo ści ą i ró żnorodno ści ą skutków. Mog ą powodowa ć zagro żenie dla zdrowia i życia ludzi, szkody w środowisku, czy te ż powa żne straty równie ż gospodarcze. Na terenie gminy Czernikowo nie wyst ępuj ą zakłady przemysłowe o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej i brak jest magazynów materiałów i substancji niebezpiecznych. Dwa wa żne szlaki komunikacyjne przebiegaj ące przez Czernikowo – droga krajowa nr 10 oraz linia kolejowa Nasielsk-Toru ń nale żą do głównych tras przewozu materiałów niebezpiecznych. Potencjalnie miejscem wyst ąpienia awarii zwi ązanej z zagro żeniem środowiska naturalnego mo że by ć teren stacji paliw płynnych, ze wzgl ędu na obrót substancjami niebezpiecznymi (dystrybucja paliw oraz substancji naftopochodnych). Potencjalne uszkodzenie lub wywrócenia dowo żą cej paliwo cysterny mo że doprowadzi ć do rozlania si ę na terenie obiektu od kilku do kilkunastu ton paliwa powoduj ąc powa żne zagro żenie po żarowe oraz zanieczyszczenie powierzchniowe terenu obiektu dlatego place składowe, parking, teren dystrybucji paliw wraz ze stanowiskiem rozładunkowym cystern samochodowych oraz drogi dojazdowe na terenie stacji paliw powinny by ć wykonane z wysokimi kraw ęż nikami uniemo żliwiaj ącymi rozlewanie si ę zanieczyszcze ń po terenie. Maj ąc jednak na uwadze nowoczesne standardy kontroli obiektów stwarzaj ących potencjalne zagro żenie dla środowiska nale ży stwierdzi ć, że ryzyko wyst ąpienia awarii jest niewielkie.

8.4. Instytucje, jednostki ratownictwa i szybkiego reagowania

Zapewnieniem bezpiecze ństwa publicznego oraz przeciwdziałaniem zagro żeniom zajmuj ą si ę Powiatowe słu żby, których siedziby znajduj ą si ę na terenie miasta Toru ń. Jednostkami tymi s ą: Stra ż Po żarna, Policja, S ąd i Prokuratura. W Toruniu funkcjonuje Toru ńskie Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludno ści dla miasta Torunia i powiatu toru ńskiego. Centrum zapewnia warunki do szybkiego i całodobowego reagowania zarówno na wydarzenia codzienne, jak i na nadzwyczajne sytuacje kryzysowe przez policj ę, stra ż po żarn ą, stra ż miejsk ą i pogotowie ratunkowe. Dzi ęki skoordynowanej organizacji pracy przewidywany czas reakcji słu żb ratowniczych w sytuacjach kryzysowych i podczas wypadków ma wynie ść 8 minut na terenie Torunia i 15 minut na terenie powiatu. Teren gminy w zakresie ochrony przeciwpo żarowej obsługuje Powiatowa Ochotnicza Stra ż Po żarna w Toruniu z jednostkami Ochotniczej Stra ży Po żarnej na terenie gminy w miejscowo ściach: Czernikowo, Osówka, Steklin, Stelinek, Witow ąż , Makowiska, Liciszewy i Mazowsze. Obszar gminy w wod ę do celów ga śniczych zabezpieczony jest z gminnej sieci wodoci ągowej, poprzez sie ć hydrantów, które zainstalowane s ą na przył ączach wodoci ągowych oraz ko ńcówkach sieci rozdzielczej.

98 9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY , Zgodnie z definicj ą zawart ą w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przez ład przestrzenny nale ży rozumie ć takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowanych relacjach uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno - gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno - przestrzenne. Zgodnie z powy ższ ą definicj ą analiza ładu przestrzennego na terenie gminy Czernikowo uwzgl ędnia zarówno struktur ę przestrzenn ą jak i struktur ę zainwestowania. Na kształtowanie struktury miały i maj ą du ży wpływ uwarunkowania gospodarczo – ekonomiczne oraz zło żone przez mieszka ńców wnioski o zmian ę sposobu u żytkowania gruntów rolnych na cele mieszkaniowe i inwestycyjne. Zasad ą podziału terenu gminy na strefy jest wyodr ębnienie terenów spójnych pod wzgl ędem istniej ącego zagospodarowania oraz mo żliwo ści dalszego ich rozwoju; przeznaczonych pod ró żne funkcje według lokalnego zapotrzebowania oraz predysponowanych do zró żnicowanych form zagospodarowania. Do najbardziej zurbanizowanych terenów nale ży miejscowo ść gminna Czernikowo – główny ośrodek administracyjno - usługowy oraz miejscowo ści: Steklin, Osówka, Steklinek, Czernikówko, Kijaszkowo i Mazowsze. Na pozostałych obszarach dominuje funkcja rolnicza z rozproszon ą zabudow ą zagrodow ą.

10. BILANS UWARUNKOWA Ń ROZWOJU GMINY

Ograniczenia oraz mo żliwo ści rozwoju gminy okre ślone zostały szczegółowo w poszczególnych rozdziałach.

Preferencje rozwoju gminy to mi ędzy innymi: − dobre warunki środowiskowe dla rozwoju sieci osadniczej, − walory przyrodniczo-krajobrazowe (wysoki stopie ń lesisto ści gminy oraz liczne jeziora) z miejscami dziedzictwa kulturowego jako mo żliwo ść rozwoju turystyki i usług z tym zwi ązanych (m.in. agroturystyki, turystyki kwalifikowanej), − walory środowiska kulturowego, − dost ęp do drogi o znaczeniu krajowym, − wysoki odsetek dobrych gleb, stanowi ących podstaw ę dla rozwoju rolnictwa (udział gruntów rolnych klasy I-III stanowi 35,79%), − wysoki stopie ń zwodoci ągowania gminy (88%), − istnienie gminnej oczyszczalni ścieków oraz sukcesywna realizacja sieci kanalizacyjnych (stopie ń skanalizowania 28,9%) i przydomowych oczyszczalni ścieków (332 sztuki), − wysoki procent gospodarstw domowych obj ętych zorganizowaną i selektywn ą zbiórk ą odpadów komunalnych, − post ępuj ący rozwój gospodarczy gminy, − poło żenie w s ąsiedztwie Torunia (rynek zbytu na produkty rolne), − mo żliwo ść rozwoju przetwórstwa spo żywczego w oparciu o lokaln ą produkcj ę surowców, − rezerwy terenowe do rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej.

Ograniczenia rozwoju gminy to mi ędzy innymi: − bardzo niskie wykorzystanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jako instrumentów realizacji polityki przestrzennej, − zły stan techniczny dróg, przede wszystkim gminnych (tylko 13,8% dróg posiada nawierzchni ę tward ą), − niezadowalaj ąca baza kulturalna i sportowa, − zmniejszaj ący si ę udział ludno ści młodej (w wieku przedprodukcyjnym), − niski poziom wykształcenia - udział mieszka ńców z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia wynosi około 43,4%, − rozproszona zabudowa na obszarze gminy utrudnia zapewnienie wszystkim mieszka ńcom mediów i usług ró żnego typu, − rozpraszanie zabudowy, powoduj ące wzrost kosztów budowy i utrzymania infrastruktury technicznej i drogowej, − średnio korzystne warunki naturalne do rozwoju rolnictwa, przy obecnych warunkach rynkowych, − obostrzenia dotycz ące lokalizacji inwestycji wynikaj ące z wyst ępuj ących na terenie gminy wielu prawnych form ochrony przyrody.

99

Szans ą rozwoju gminy jest wykorzystanie walorów turystycznych i kulturowych dla rozwoju agroturystyki oraz turystyki kwalifikowanej. Wa żnym zadaniem powinna by ć przebudowa dróg z wykorzystaniem pozabud żetowych środków finansowych (funduszy strukturalnych). Przygotowanie terenów inwestycyjnych umo żliwiaj ących rozwój ró żnego rodzaju usług mo że przyczyni ć si ę do zatrzymania migracji młodych ludzi do wi ększych miast i za granic ę. Istotne znaczenie dla rozwoju gminy ma rozwi ązywanie problemów wykraczaj ących poza lokalne mo żliwo ści wspólnie z gminami s ąsiednimi np. poprzez wspólne inwestycje turystyczne z uwagi na walory i potrzeby ochrony środowiska, realizacj ę sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych, realizacja ście żek rowerowych, organizacja systemu gospodarki odpadami stałymi.

100

III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CZERNIKOWO

101

102 1. CELE ROZWOJU GMINY, MO ŻLIWO ŚCI I POTRZEBY

Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy dotycz ą przede wszystkim d ąż enia do maksymalnie wysokiej jako ści życia mieszka ńców, głównie poprzez działania w sferze jako ści funkcjonowania i dost ępno ści usług publicznych oraz rozwoju infrastruktury technicznej (głównie kanalizacyjnej i informatycznej).

1.1. Cele wynikaj ące z uchwalonej „Strategii rozwoju gminy Czernikowo”

Strategia rozwoju gminy Czernikowo przyj ęta została uchwał ą Nr XVII/110/2000 Rady Gminy w Czernikowie z dnia 29 listopada 2000r. Strategia ustala konkretne kierunki działa ń, dzi ęki którym władza lokalna mo że racjonalnie zarz ądza ć gmin ą. Dokument ten jest podstaw ą prowadzenia wła ściwej polityki, dlatego dominuj ące miejsce zajmuj ą w nim przedsi ęwzi ęcia i zadania, które gmina mo że podj ąć sama lub we współdziałaniu z innymi podmiotami działaj ącymi na jej terenie. Podstaw ą Strategii rozwoju jest maksymalne wykorzystanie własnych zasobów materialnych oraz potencjału mieszka ńców i lokalnych podmiotów gospodarczych. Zgodnie ze „Strategi ą”, misja gminy Czernikowo daje podstaw ę do okre ślenia głównych celów i kierunków działania. Stanowi ona funkcj ę stabilizatora zapewniaj ącego spójno ść celów. Wyra ża dąż enie władz samorz ądowych oraz mieszka ńców gminy do nakre ślonego obrazu przyszło ści. Misja gminy to:

„Kształtowanie Czernikowa jako wielofunkcyjnej gminy o wzrastaj ącej randze w powiecie toru ńskim, chroni ącej warto ści historyczne, kulturowe i ekologiczne, dbaj ącej o jak najlepsze warunki zamieszkania, pracy i wypoczynku mieszka ńców, tworz ącej warunki dla rozwoju przedsi ębiorczo ści, nowoczesnej gospodarki i współpracy mi ędzynarodowej”

Sformułowana misja (cel główny) oraz wyodr ębnione cztery cele strategiczne stanowi ą podstaw ę do okre ślenia ogólnej wizji rozwoju. Powinny one podporz ądkowywa ć sobie wszystkie działania rozwojowe w gminie, a ka żde zadanie szczegółowe powinno prowadzi ć do osi ągni ęcia celu głównego. Misja wymaga realizacji nast ępuj ących celów strategicznych: • Poprawa warunków życia ludno ści wiejskiej gminy i stanu bezpiecze ństwa publicznego, rozwój rolnictwa ekologicznego, wzrost dochodów ludno ści wiejskiej, rozwój mieszkalnictwa i usług wy ższego rz ędu, • Tworzenie sprzyjaj ących warunków dla przedsi ębiorczo ści, dla rozwoju agrobiznesu, agroturystyki, nowoczesnej i zdywersyfikowanej gospodarki, • Ochrona walorów i zasobów oraz kształtowanie środowiska kulturowego i przyrodniczego, • Racjonalne kształtowanie przestrzeni oraz dbało ść o walory architektoniczne.

Ochrona walorów i zasobów oraz kształtowania środowiska kulturowego i przyrodniczego realizowana b ędzie poprzez:  ochron ę obiektów o wysoki walorach przyrodniczo – krajobrazowych,  ochron ę dziedzictwa kulturowego gminy,  ochron ę wód, gruntu, powietrza,  ochron ę przed hałasem,  stworzenie ponadlokalnego systemu powi ąza ń przyrodniczych z wykorzystaniem elementów cennych przyrodniczo, zwłaszcza zbiorników wodnych z otaczaj ącą zieleni ą. Słu żyć temu b ędą nast ępuj ące działania:  racjonalne zagospodarowanie terenów w s ąsiedztwie o środka gminnego,  ochrona unikatowych obiektów przyrodniczych,  zachowanie osi, kierunków widokowych na tereny i obiekty istotne w krajobrazie gminy,  uporz ądkowanie spraw dotycz ących zalesie ń,  poprawa stanu zieleni,

103  tworzenie powi ąza ń terenów zielonych w system lokalnych korytarzy ekologicznych,  upowszechnianie wiedzy o dziedzictwie kulturowym i przyrodniczym Czernikowa,  sukcesywna realizacja programu gospodarki wodno-ściekowej,  wdra żanie proekologicznych czynników grzewczych,  ochrona przed hałasem,  rozbudowa kanalizacji w Czernikowie.

Strategia przyj ęta została w 2000 roku, jednak zarówno misja gminy jak i wyznaczone w niej cele strategiczne i operacyjne s ą nadal aktualne. Zakłada ona podj ęcie działa ń w kierunku rozwoju infrastruktury słu żą cej środowisku. Stwarza to podstawy dla wypracowania celów i priorytetów programu ochrony środowiska dla gminy Czernikowo zgodnych z zasadami zrównowa żonego rozwoju.

1.2. Cele wynikaj ące z „Programu ochrony środowiska gminy Czernikowo na lata 2004-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2020”

Program ochrony środowiska gminy Czernikowo przyj ęty został uchwał ą Nr XV/111/2004 Rady Gminy Czernikowo z dnia 20 lipca 2004 roku. Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze gminy Czernikowo do 2020r. przyj ęto: „Poprawa stanu zasobów środowiska przyrodniczego gminy w celu zwi ększenia atrakcyjno ści i mo żliwo ści rozwoju gospodarczego, w tym turystyki i rekreacji oraz poprawy jako ści życia mieszka ńców gminy” . Realizacja celu głównego jest mo żliwa pod warunkiem przyjęcia, jako powszechnie obowi ązuj ącej, zasady zrównowa żonego rozwoju, identyfikacji okre ślonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cz ąstkowych. Cele cz ąstkowe wynikaj ące z ww dokumentu to:  dalsza poprawa jako ści wód powierzchniowych, zwłaszcza jezior,  zwi ększenie lesisto ści gminy,  dalsza poprawa jako ści środowiska atmosferycznego,  poprawa warunków klimatu akustycznego,  ochrona gruntów przed erozj ą i przeciwdziałanie degradacji gleb,  poprawa warunków krajobrazowych obszarów wiejskich,  wdro żenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami,  zachowanie i kształtowanie ró żnorodno ści biologicznej,  ochrona złó ż kopalin przed nieracjonaln ą eksploatacj ą. Zgodnie z programem podstawowymi priorytetami ekologicznymi gminy Czernikowo s ą:  uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej poprzez budow ę sieci kanalizacyjnych,  ograniczenie spływu zanieczyszcze ń obszarowych,  retencja wód i ochrona przed powodzi ą,  eliminacja źródeł zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego,  eliminacja źródeł hałasu komunikacyjnego i przemysłowego,  wzbogacenie walorów estetycznych krajobrazu rolniczego terenów wiejskich,  ochrona korytarza ekologicznego doliny Wisły,  edukacja ekologiczna społeczno ści gminy.

Cel strategiczny „Poprawa warunków życia ludno ści wiejskiej gminy i stanu bezpiecze ństwa publicznego, rozwój rolnictwa ekologicznego, wzrostu dochodów ludno ści wiejskiej, rozwój mieszkalnictwa i usług wy ższego rz ędu”

Cele szczegółowe:  Poprawa warunków życia mieszka ńców Gminy Czernikowo,  Rozwój rolnictwa ekologicznego,  Rozwój agroturystyki i rekreacji,  Wzbogacenie oferty kulturalnej i rekreacyjno – sportowej,  Rozwój i poprawa standardu funkcjonowania placówek o światy,  Wspieranie rozwoju szkolnictwa średniego.

104

Cel strategiczny „Tworzenie sprzyjaj ących warunków dla przedsi ębiorczo ści, dla rozwoju agrobiznesu, agroturystyki, nowoczesnej i zdywersyfikowanej gospodarki

Cele szczegółowe:  Tworzenie warunków dla wzrostu aktywno ści gospodarczej,  Rozwój agrobiznesu,  Wsparcie rozwoju otoczenia biznesu,  Promocja gminy.

Cel strategiczny Ochrona walorów i zasobów oraz kształtowanie środowiska kulturowego i przyrodniczego

Cele szczegółowe:  Ochrona obiektów o wysokich walorach przyrodniczo –krajobrazowych,  Ochrona dziedzictwa kulturowego gminy,  Stworzenie ponadlokalnego i lokalnego systemu powiąza ń przyrodniczych z wykorzystaniem elementów cennych przyrodniczo, zwłaszcza zbiorników wodnych z otaczaj ącą zieleni ą.

Cel strategiczny Racjonalne kształtowanie przestrzeni oraz dbało ść o walory architektoniczne, ruralistyczne i krajobrazowe

Cele szczegółowe:  kształtowanie elementów przestrzennych identyfikacji miejsca i to żsamo ści gminy

1.3. Cele polityki przestrzennej

Cele polityki przestrzennej wyodr ębnione zostały w oparciu o uwarunkowania rozwoju gminy, w tym: - preferencje rozwoju - ograniczenia rozwoju - cele okre ślone w strategii rozwoju gminy, programie ochrony środowiska i planie rozwoju lokalnego Gminy Czernikowo na lata 2004 – 2013. W zale żno ści od hierarchii celów odnosz ą si ę do całego obszaru gminy b ądź wyró żnionych sfer lub działów polityki przestrzennej. W wyznaczonych celach d ąż yć si ę powinno do stopniowej likwidacji zagro żeń oraz wykorzystania szans, jakimi gmina dysponuje.

Celem nadrz ędnym (głównym) rozwoju gminy jest: „ Osi ągni ęcie wysokiej jako ści życia mieszka ńców przy zachowaniu równowagi mi ędzy wielofunkcyjnym rozwojem społeczno - gospodarczym, a środowiskiem przyrodniczo – kulturowym”

Zagadnienie to nale ży rozumie ć dwuaspektowo: a) wysoka jako ść mierzona obiektywnymi wska źnikami rozwoju społeczno-gospodarczego, których warto ści powinny lokowa ć si ę na poziomie wy ższym od średnich i od warto ści obiektywnie uwa żanych za korzystne, b) wysoka jako ść postrzegana subiektywnie – to znaczy realizuj ąca aspiracje mieszka ńców gminy.

Wysok ą jako ść życia mieszka ńców zamierza si ę osi ągn ąć poprzez działania w nast ępuj ących sferach: a) prawidłowe funkcjonowanie sfery usług publicznych – zapewniaj ące łatwy dost ęp do usług oraz wysok ą jako ść ich funkcjonowania (w dłu ższej perspektywie niezb ędne b ędą działania zmierzaj ące do dostosowanie oferty usług publicznych do postępuj ącego starzenia ludno ści – zagadnienie to wykracza jednak prawdopodobnie poza horyzont czasowy obowi ązywania niniejszego Studium),

105 b) maksymalny mo żliwy rozwój infrastruktury technicznej – zapewniaj ący mo żliwe powszechn ą obsług ę, wysokie standardy i pewno ść działania; w śród zagadnie ń infrastruktury technicznej za dobra dost ępne powszechnie, to znaczy w ka żdym gospodarstwie domowym, uznaje si ę wod ę z wodoci ągu gminnego oraz szerokopasmowy internet (bez wzgl ędu na sposób techniczny realizacji tej usługi), c) rozwój sieci dróg na terenie gminy, zarówno fizyczne zag ęszczanie sieci, poprzez budow ę nowych dróg, jak te ż sukcesywne podnoszenie ich standardu technicznego – celem jest zapewnienie dobrej dost ępno ści do ka żdej z miejscowo ści oraz ułatwienie przemieszczania si ę pomi ędzy miejscowo ściami, jak te ż zapewnienie dobrego dost ępu do dróg wy ższej rangi (krajowych, wojewódzkich i powiatowych), d) działania na rzecz rozwoju gospodarczego, w tym wyznaczanie terenów pod rozwój inwestycji gospodarczych, e) działania w sferze środowiska – polegaj ące na ochronie najcenniejszych walorów, sanacji obszarów przekształconych i zdegradowanych, wykorzystaniu gospodarczym środowiska (rolnicza i le śna przestrze ń produkcyjna) przy uwzgl ędnieniu równowagi pomi ędzy potencjałem przyrodniczym, odporno ści ą na antropopresj ę, a mo żliwo ści ą gospodarczej eksploatacji.

Realizacja celu głównego wi ąż e si ę bezpo średnio ze sformułowaniem celów po średnich (szczegółowych). Cele po średnie to:

• przyrodnicze 1. Ochrona i wzmacnianie środowiska przyrodniczego 2. Racjonalne zagospodarowanie walorów krajobrazowo – turystycznych 3. Zwi ększenie lesisto ści gminy 4. Zrównowa żone wykorzystanie bogactw naturalnych 5. Zachowanie jako ści wód podziemnych i ich ochrona przed degradacj ą i nadmiern ą eksploatacj ą 6. Regulacja stosunków wodnych na gruntach rolnych – poprawa systemów melioracyjnych w celu zminimalizowania deficytu wody

• kulturowo – krajobrazowe 1. Zachowanie i ochrona dóbr dziedzictwa kulturowego 2. Kształtowanie harmonijnego krajobrazu współczesnego

• społeczne 1. Wzrost poziomu życia mieszka ńców poprzez wzrost dochodów mieszka ńców oraz zaspokojenie potrzeb podstawowych społecze ństwa 2. Wzrost poziomu wykształcenia społeczno ści lokalnej 3. Ograniczenie bezrobocia w tym ukrytego w rolnictwie

• gospodarcze 1. Restrukturyzacja i modernizacja gospodarstw rolnych − rozwój małych i średnich przedsi ębiorstw przy wykorzystaniu surowców lokalnych, głównie rolniczych i le śnych − rozwój usług dla obsługi rolnictwa szczególnie w zakresie skupu i przechowalnictwa płodów rolnych − tworzenie miejsc pracy w obsłudze rolnictwa 2. Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy 3. Racjonalne zagospodarowanie walorów krajobrazowo – turystycznych oraz wykorzystanie szans do rozwoju agroturystyki

• infrastruktury technicznej 1. Rozwój mediów infrastruktury technicznej jako czynnika powoduj ącego wzrost poziomu życia ludno ści i rozwoju społeczno – gospodarczego oraz osi ągni ęcia odpowiedniej jako ści środowiska przyrodniczego − rozbudow ę sieci kanalizacyjnej, zgodnie z wyznaczonym obszarem aglomeracji kanalizacyjnej, − tworzenie warunków dla dalszej realizacji przydomowych oczyszczalni ścieków, − dalsz ą rozbudow ę i przebudow ę sieci wodoci ągowej,

106 − stosowanie do celów grzewczych paliw ekologicznych niskoemisyjnych i/lub bezemisyjnych − wdro żenie kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w oparciu o Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi wyznaczony w Planie gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023. 2. Usprawnienie funkcjonowania układu komunikacyjnego − systematyczn ą popraw ę nawierzchni dróg, − zabezpieczenia miejsc parkingowych przy obiektach usługowych.

• przestrzenne 1. kształtowanie ładu przestrzennego gminy szczególnie poprzez ograniczenie rozproszenia zabudowy 2. kształtowanie i rozwój centrum usługowego wsi gminnej Czernikowo oraz usług wielofunkcyjnych w miejscowo ściach: Steklin, Osówka, Stelinek, Makowiska, Kijaszkowo i Mazowsze 3. przygotowywanie terenów dla rozwoju zabudowy mieszkaniowo-usługowej i usług wielofunkcyjnych.

2. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WYNIKAJ ĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO - POMORSKIEGO

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego uchwalony Uchwał ą Nr XXI/135/03 z dnia 26 czerwca 2003 r. Sejmiku Województwa, sporz ądzony został zgodnie z nieobowi ązuj ącą ju ż ustaw ą o zagospodarowaniu przestrzennym. Współzale żno ść pomi ędzy ustaleniami planu województwa a studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy reguluje obowi ązuj ąca od 11 lipca 2003 r. ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zgodnie z zapisami w/w ustawy wójt sporz ądza studium zawieraj ące cz ęść tekstow ą i graficzn ą, uwzgl ędniaj ąc zasady okre ślone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju oraz ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju gminy, o ile gmina dysponuje takim opracowaniem. W studium okre śla si ę w szczególno ści obszary na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1. Nadrz ędnym celem zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego jest „Budowa konkurencyjnych struktur funkcjonalno-przestrzennych podnosz ących konkurencyjno ść regionu i jako ść życia mieszka ńców”. O konkurencyjno ści struktur przestrzennych decyduje przede wszystkim: stopie ń koncentracji potencjału ludzkiego i gospodarczego, atrakcyjno ść warunków życia i inwestowania oraz dobra dost ępno ść komunikacyjna. Przyj ęty cel, z uwagi na zró żnicowane uwarunkowania lokalne poszczególnych obszarów i miejscowo ści, b ędzie w wieloraki sposób realizowany. Ka żdorazowo jednak przyj ęte zasady i kierunki gospodarowania przestrzeni ą powinny skutkowa ć zwi ększeniem atrakcyjno ści obszaru w oparciu o lokalne warto ści przyrodnicze i kulturowe, podwy ższone standardy życia mieszka ńców, wyposa żenie w sprawne systemy infrastruktury technicznej i dogodne powi ązania komunikacyjne. Kierunki zagospodarowania przestrzennego województwa, stanowi ące bardzo wa żny element polityki przestrzennej, zostały okre ślone dla całego województwa w układzie trzech sfer: sieci osadniczej, środowiska przyrodniczego i kulturowego, komunikacji i infrastruktury technicznej oraz obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa, z których wynikaj ą kierunki zagospodarowania dla jednostek szczebla powiatowego i gminnego. Podstawowe kierunki działa ń zwi ązane z rozwojem i kształtowaniem sieci osadniczej w województwie zakładaj ą wzmocnienie jej potencjału, podniesienie jako ści życia mieszka ńców, wykorzystanie walorów turystycznych oraz ochron ę dziedzictwa kulturowego. Kształtowanie sieci osadniczej w województwie b ędzie obejmowa ć działania zmierzaj ące do jej rozwoju poprzez wyposa żenie miast poszczególnych poziomów hierarchicznych w instytucje obsługi mieszka ńców, stosownie do ich pozycji w sieci i zasi ęgu oddziaływania Poło żone najbli żej Czernikowa miasto to Toru ń, b ędące siedzib ą władz samorz ądowych województwa kujawsko-pomorskiego i siedzib ą władz powiatu. W hierarchii sieci osadniczej

107 województwa Toru ń pełni rol ę o środka regionalnego, obsługuj ącego całe województwo, a w zakresie niektórych funkcji specjalistycznych (głównie szkolnictwa wy ższego i kultury) wykracza poza granice regionu. Jego zadaniem za ś, jako o środka powiatowego, jest zapewnienie instytucjonalnej obsługi mieszka ńców stosownie do jego pozycji w sieci, zasi ęgu oddziaływania oraz zapotrzebowania na poszczególne usługi, przede wszystkim w zakresie: edukacji (na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i średnim a tak że pomaturalnym), lecznictwa szpitalnego oraz podstawowej opieki zdrowotnej, kultury i bezpiecze ństwa publicznego, instytucji sektora biznesu, pomocy społecznej, obsługi turystyki i rolnictwa oraz wdra żanie podstaw wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Głównym kierunkiem działa ń planistycznych odnosz ących si ę do środowiska przyrodniczego i kulturowego jest ich ochrona i zachowanie w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokole ń. Ogół tych działa ń b ędzie korzystnie wpływa ć na popraw ę jako ści życia mieszka ńców. Dla podniesienia konkurencyjno ści i aktywizacji gospodarczej rejonu konieczne jest podj ęcie działa ń prowadz ących do ochrony i wykorzystania zasobów przyrodniczych oraz prawidłowego zagospodarowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej . Kierunkiem działa ń planistycznych w zakresie komunikacji jest poprawa powi ąza ń podnosz ących atrakcyjno ść rejonu. Rozwój systemów gazowniczych i wodno-ściekowych wpłynie na podniesienie jako ści życia mieszka ńców oraz popraw ę czysto ści powietrza atmosferycznego i wód. Rozbudowa systemów energetycznych zapewni bezpieczeństwo energetyczne województwa jak równie ż zagwarantuje odbiorcom dostaw ę energii elektrycznej zgodnej z wymogami, standardami i normami ogólnokrajowymi.

Uszczegółowieniem kierunków zagospodarowania przestrzennego całego województwa, w tym gminy Czernikowo jest spis zada ń ponadlokalnych realizuj ących cele publiczne. Jest to jednocze śnie konkretyzacja zamierze ń ogólnie zarysowanych w „Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko–Pomorskiego”, a maj ących swoje odzwierciedlenie w przestrzeni fizycznej województwa. Wi ększo ść zada ń wynika z przyj ętych, b ądź zaakceptowanych dokumentów źródłowych o charakterze strategicznym i programowym, Kontraktu Wojewódzkiego, Programu Rozwoju Województwa do 2010 r. oraz ustaw szczególnych.

W obowi ązuj ącym Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko- pomorskiego, gminy Czernikowo dotycz ą nast ępuj ące zadania ponadlokalne realizuj ące cele publiczne: • zadania o znaczeniu krajowym: − budowa drogi ekspresowej S-10, w tym budowa obwodnicy m. Czernikowo (poz. 9 w tabeli zada ń), − modernizacja dróg wodnych, w tym: budowa stopnia wodnego „Nieszawa” na Wi śle ze zbiornikiem wodnym (poz. 23 w tabeli zada ń), − budowa hydroelektrowni przy stopniu wodnym „Nieszawa” (poz. 24 w tabeli zada ń), − likwidacja źródeł zanieczyszcze ń wód w zlewniach Brdy, Drw ęcy, Wełny i w zlewni jeziora Gopło (poz. 38 w tabeli zada ń), • zadania o znaczeniu wojewódzkim: − opracowanie programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla obszaru województwa kujawsko-pomorskiego (poz. 39 w tabeli zada ń) − realizacja programu zwi ększenia lesisto ści i zadrzewie ń województwa kujawsko- pomorskiego w latach 2001-2020 (poz. 40 w tabeli zada ń), − budowa drogi przez stopie ń wodny w Nieszawie w klasie G (poz. 145 w tabeli zada ń), Charakter nieinwestycyjny maj ą zadania: • ochrona gruntów o wysokiej przydatno ści dla rolnictwa przed zmian ą u żytkowania na cele nierolnicze (poz. 2 w tabeli zada ń), • zachowanie korytarzy ekologicznych zapewniaj ących ci ągło ść mi ędzy obszarami prawnie chronionymi, w tym w dolinie Wisły i w dolinie Noteci (poz. 47 w tabeli zada ń).

W zale żno ści od szczegółowego sposobu i zakresu przestrzennego realizacji zada ń (plan nie precyzuje w tym przypadku dokładnej lokalizacji i zakresu działa ń), gminy mog ą dotyczy ć tak że nast ępuj ące zadnia: • modernizacja wadliwie funkcjonuj ących systemów melioracyjnych, w szczególno ści na Pojezierzu Chełmi ńsko-Dobrzy ńskim i Kujawach (poz. 48 w tabeli zada ń). Podkre śli ć nale ży, że zadnia zapisane w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego podlegały systematycznej realizacji, st ąd obecnie s ą w ró żnym stopniu zrealizowane.

108 Obecnie trwaj ą prace nad aktualizacj ą Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego. Spo śród obecnie eksponowanych priorytetów rozwoju województwa, nale ży zwróci ć uwag ę na nast ępuj ące aspekty: • rozwój innowacyjno ści, • ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej, • ochrona środowiska przyrodniczego (w tym krajobrazu) oraz kulturowego przed nadmiern ą ekspansją energetyki wiatrowej (rozwój energetyki wiatrowej pod warunkiem respektowania wyznaczonych stref ogranicze ń), jednocze śnie preferowanie innych rodzajów energetyki odnawialnej.

W projekcie planu, w tabeli zawieraj ącej wykaz inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, znalazły si ę mi ędzy innymi takie przedsi ęwzi ęcia jak: • budowa drogi ekspresowej S – 10, • Szybka Kolej Metropolitalna w bydgosko-toru ńskim obszarze metropolitalnym BiT-City, • budowa hydroelektrowni przy stopniu wodnym ze zbiornikiem na rzece Wi śle „Nieszawa – Ciechocinek”, • budowa drogi przez stopie ń wodny w rejonie Nieszawa-Ciechocinek w klasie G (poł ączenie drogi krajowej nr 1 z drog ą ekspresow ą S-10), • budowa 7 Toru ńskiego Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi opartego o składowisko w Toruniu, docelowo po wybudowaniu spalarni odpadów w Bydgoszczy poł ączenie regionu 7 Toru ńskiego z regionem 5 Bydgoskim. W strukturze województwa kujawsko-pomorskiego wyró żniony został silnie zurbanizowany obszar centralny – podlegaj ący rozwojowi wskutek wzajemnych interakcji z Bydgoszcz ą i Toruniem. Obszar ten okre ślany jest mianem aglomeracji bydgosko-toru ńskiej. Granica aglomeracji bydgosko-toru ńskiej jest w polityce regionalnej województwa kujawsko-pomorskiego to żsama z granic ą Bydgosko- Toru ńskiego Obszaru Metropolitalnego (BTOM). Bydgosko-Toru ński Obszar Metropolitalny tworz ą miasta Bydgoszcz i Toru ń oraz powiaty ziemskie bydgoski i toru ński ( w tym gmina Czernikowo), a tak że gminy: Aleksandrów Kujawski (gm. miejska), Aleksandrów Kujawski (gm. wiejska), Ciechocin, Ciechocinek, Kowalewo Pomorskie, Łabiszyn, Nakło, m. Nieszawa, Pruszcz, Raci ąż ek, Szubin, Unisław. W zakresie rozwoju funkcji metropolitalnych zakłada si ę wsparcie Bydgoszczy i Torunia – jako miast metropolitalnych. Wobec obszarów podmiejskich nie okre śla si ę preferencji lokalizacyjnych (tzn. nie ró żnicuje si ę gmin wg preferencji wsparcia funkcji metropolitalnych), jednak uwzgl ędniaj ąc blisko ść terytorialn ą oraz charakter funkcji metropolitalnych, prognozuje si ę, że w wi ększym stopniu b ędą one lokalizowane w powiatach bydgoskim i toru ńskim.

3. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW

Zgodnie ze „Strategi ą”, misj ą rozwoju dla gminy Czernikowo jest: „ Kształtowanie Czernikowa jako wielofunkcyjnej gminy o wzrastaj ącej randze w powiecie toru ńskim, chroni ącej warto ści historyczne, kulturowe i ekologiczne, dbaj ącej o jak najlepsze warunki zamieszkania, pracy i wypoczynku mieszka ńców, tworz ącej warunki dla rozwoju przedsi ębiorczo ści, nowoczesnej gospodarki i współpracy mi ędzynarodowej ”. Ustalenia studium wskazuj ą uwarunkowania, mo żliwo ści, kierunki i zasady przekształce ń struktury funkcjonalno – przestrzennej gminy umo żliwiaj ąc podj ęcie działa ń zmierzających do pełnej realizacji wytyczonych „Strategi ą” celów. Rozwój przestrzenny gminy jest zdeterminowany warunkami naturalnymi oraz istniejącym zainwestowaniem. Istotne znaczenie ma równie ż zainwestowanie poza granicami administracyjnymi, na obszarze gmin przyległych. Rozwój gminy polega ć b ędzie z jednej strony na przekształceniach funkcjonalnych i przestrzennych oraz wypełnieniu istniej ących struktur w ramach terenów ju ż zurbanizowanych, z zachowaniem walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, z drugiej strony na przygotowaniu technicznym i planistycznym nowych terenów do inwestowania zarówno przez mieszka ńców gminy jak i inwestorów z zewn ątrz.

109 3.1. Ogólne zasady polityki przestrzennej

Ustalenia zawarte w kolejnych rozdziałach niniejszego Studium okre ślaj ą kierunki działa ń, jakie nale ży podj ąć w celu realizacji przyj ętej polityki przestrzennej gminy. Nie przesądzaj ą one jednak o granicach zainwestowania i u żytkowania terenów. Zadaniem Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest okre ślenie polityki przestrzennej i lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Zasady polityki przestrzennej s ą pochodnymi misji rozwoju gminy przyj ętej w uchwalonej Strategii, wniosków wynikaj ących z istniej ącego zagospodarowania, rozwoju przewidywanego w obowi ązuj ących miejscowych planach zagospodarowania oraz wewnętrznych i zewn ętrznych uwarunkowa ń rozwoju. Ograniczeniem dla rozwoju przestrzennego gminy w zakresie inwestycji s ą obszary obj ęte ró żnymi formami ochrony przyrody, ochron ą konserwatorsk ą, obszary o niekorzystnych warunkach fizjograficznych, kompleksy gruntów chronionych wysokich klas bonitacyjnych, kompleksy lasów, strefy ochronne uj ęć wody oraz inne obszary chronione lub wskazane do ochrony. Powa żnym ograniczeniem dowolno ści kształtowania zabudowy gminy, jej funkcji i wielko ści s ą tereny erozyjne o bardzo zró żnicowanej rze źbie terenu i du żych spadkach. B ędą to wszystkie obszary o spadkach powy żej 8%. Preferencyjnymi, w rozwoju przestrzennym gminy Czernikowo, w zakresie inwestowania s ą grunty niskich klas bonitacyjnych, obszary rolne posiadające zgody na zmian ę sposobu u żytkowania, obszary o dobrych i dogodnych warunkach fizjograficznych, tereny stanowi ące własno ść komunaln ą i pa ństwow ą, a przede wszystkim tereny uzbrojone i z mo żliwo ści ą łatwego przył ączenia do sieci infrastruktury technicznej. Przyjmuje si ę podstawowe zasady kształtowania struktury funkcjonalno – przestrzennej: - wykorzystanie rezerw terenowych w obr ębie obszarów zainwestowanych poprzez ich restrukturyzacj ę (zmiana przeznaczenia, technologii) z poszanowaniem walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, - minimalizacja konfliktów wynikaj ących z przesłanek funkcjonalnych i przestrzennych, wywołuj ących negatywne skutki środowiskowe, społeczne i gospodarcze, - dąż enie do zapewnienia ci ągło ści przestrzennej i funkcjonalnej terenów zielonych i ich powi ązania z terenami cennymi przyrodniczo (utworzenie gminnego systemu ekologicznego w powi ązaniu z regionalnymi ci ągami ekologicznymi wynikaj ącymi ze zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko - pomorskiego), - dąż enie do pełnego zabezpieczenia obsługi ludno ści w zakresie dost ępu do sfery usług publicznych. Przyjmuje si ę podstawowe zasady kształtowania środowiska przyrodniczego: - ochrona istniej ących zasobów środowiska przyrodniczego, szczególnie w obszarze chronionego krajobrazu oraz obszarach Natura 2000, - kształtowanie nowych struktur przyrodniczych w oparciu o zbiorniki wodne, cieki i ci ągi ekologiczne, - zachowanie ładu przestrzennego w harmonii z otaczaj ącym krajobrazem, - ograniczenie i eliminacj ę punktowych i przestrzennych źródeł negatywnie oddziaływuj ących na środowisko i warunki życia mieszka ńców, - w stosunku do terenów zainwestowanych nale ży przyj ąć taki kierunek zmian, który b ędzie gwarantował poprawienie ich biologicznych i topoklimatycznych warunków oraz zachowanie standardów jako ści środowiska (klimatu akustycznego, jako ści powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych i podziemnych), - w stosunku do terenów przeznaczonych do zainwestowania nale ży przyj ąć takie kierunki zmian, które gwarantowały b ędą zachowanie optymalnych „normatywów urbanistycznych” i zachowanie standardów jako ści środowiska, przy zachowaniu zasady rozwoju zrównowa żonego w celu zagwarantowania mo żliwo ści zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczno ści współczesnej, jak i przyszłych pokole ń. Przyjmuje si ę podstawowe zasady polityki przestrzennej w odniesieniu do systemów komunikacyjnych: - kształtowanie sprawnego systemu powi ąza ń z zewn ętrznym układem komunikacyjnym poprzez budow ę drogi ekspresowej S-10,

110 - kształtowanie sprawnego układu komunikacji wewn ętrznej poprzez m. in. realizacj ę nowych i przebudow ę istniej ących dróg podstawowego i wspomagaj ącego układu komunikacyjnego, dostosowanych do kierunku rozwoju struktur gminnych i potrzeb przewidywanych funkcji, - system komunikacyjny kształtowa ć z uwzgl ędnieniem minimalizacji konfliktów i zagro żeń dla bezpo średniego otoczenia drog ą lepszych rozwi ąza ń technicznych i technologicznych, - realizacj ę ście żek rowerowych, pełni ących funkcj ę turystyczn ą, a jednocze śnie zapewniających alternatywn ą w stosunku do ruchu samochodowego i pieszego form ę dojazdów do pracy, szkół i usług oraz bezpiecze ństwo ruchu drogowego, Przyjmuje si ę podstawowe zasady polityki przestrzennej w odniesieniu do systemów infrastruktury technicznej: - stworzenie sprawnego gminnego systemu zaopatrzenia w wod ę w oparciu o istniej ące uj ęcia wody dostosowane do wymogów ochrony środowiska wraz z przebudow ą i rozbudow ą gminnych sieci wodoci ągowych – gwarantuj ących nieprzerwane dostawy wody dobrej jako ści, - rozwi ązanie gospodarki ściekowej w oparciu o rozbudowany rozdzielczy system sieci kanalizacyjnych odprowadzaj ących ścieki do oczyszczalni ścieków w Czernikowie oraz dalsz ą realizacj ę przydomowych oczyszczalni ścieków dla zabudowy rozproszonej, - stworzenie systemu zaopatrzenia gminy w gaz ziemny wysokometanowy po wybudowaniu gazoci ągu zasilaj ącego gmin ę z jego wł ączeniem do gazoci ągu dystrybucyjnego wysokiego ci śnienia b ędącego własno ści ą Pomorskiej Spółki Gazownictwa sp. z o.o. lub zasilanie z istniej ących i planowanych gazoci ągów średniego ci śnienia na obszarach s ąsiednich powiatów, - stworzenie mo żliwo ści dla realizacji lokalnych i indywidualnych źródeł ogrzewania w oparciu o paliwa ekologiczne niskoemisyjne i bezemisyjne, - budow ę nowych stacji transformatorowych, rozbudow ę i modernizacj ę w zale żno ści od potrzeb linii średniego i niskiego napi ęcia ze szczególnym uwzgl ędnieniem kierunków rozwoju gminy, - rozwój systemów telekomunikacyjnych i teleinformatycznych przewodowych i bezprzewodowych stosownie do wzrostu zapotrzebowania na usługi telekomunikacyjne i teleinformatyczne w gminie i regionie, w celu umo żliwienie korzystania z wachlarza nowoczesnych usług telekomunikacyjnych, - budow ę mi ędzygminnych struktur gospodarowania odpadami komunalnymi zgodnie z Planem gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023, Podstaw ą gospodarki odpadami komunalnymi w województwie b ędą Regiony Gospodarki Odpadami Komunalnymi, w ramach których funkcjonowa ć winny wszelkie niezb ędne urz ądzenia i instalacje, w tym wskazane, ju ż istniej ące na terenie województwa składowiska odpadów, spełniaj ące w zakresie technicznym kryteria najlepszej dost ępnej techniki i posiadaj ące przepustowo ść wystarczaj ącą do przyjmowania i przetwarzania odpadów z wyznaczonych zasi ęgiem obszarów oraz obj ęcie 100% mieszka ńców gminy selektywn ą zbiórk ą odpadów.

3.2. Funkcje gminy i struktura sieci osadniczej Kształtowanie Czernikowa jako gminy wielofunkcyjnej zwi ązane b ędzie z: - rolnictwem, z uwagi na znaczny udział gleb wysokich klas bonitacyjnych, - turystyk ą i rekreacj ą, ze wzgl ędu na wysokie walory środowiska przyrodniczego, - przedsi ębiorczo ści ą, z uwagi na poło żenie gminy przy drodze krajowej nr 10 (planowanej S-10) i w s ąsiedztwie Torunia.

Prawidłowe funkcjonowanie gminy zwi ązane b ędzie z mo żliwie niekonfliktowym rozwojem tych funkcji, nie koliduj ącym z warunkami ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. Głównym o środkiem administracyjno-usługowym dla mieszka ńców gminy jest i b ędzie miejscowo ść gminna – Czernikowo. Jest to jednocze śnie lokalny o środek rozwoju funkcji mieszkaniowej, mieszkaniowo – usługowej, usługowej i produkcyjno – usługowej. Ośrodkami wiejskimi wspomagaj ącymi miejscowo ść gminn ą wskazanymi do rozwoju funkcji mieszkaniowo – usługowej s ą miejscowo ściach: Steklin, Osówka, Witow ąż , Stelinek, Czernikówko, Makowiska, Mazowsze, Liciszewy, Zimny Zdrój i Skwirynowo. Miejscowo ści wskazane do rozwoju funkcji rekreacyjnej to przede wszystkim Kijaszkowo, Steklinek, Liciszewy, Osówka. Miejscowo ści wskazane do rozwoju funkcji produkcyjno-usługowej to przede wszystkim: Czernikowo, Steklin i Witow ąż .

111 3.3. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów

Głównym kierunkiem rozwoju przestrzennego gminy jest okre ślenie preferencji poszczególnych obszarów do ró żnego sposobu zagospodarowania. Osi ągni ęcie trwałego, zrównowa żonego rozwoju gminy oraz realizacja strategicznych celów przyj ętych w strategii rozwoju gminy Czernikowo wymaga zmian w strukturze funkcjonalno – przestrzennej. Struktury osadnicze gminy s ą średnio wykształcone, przewa ża w znacznym stopniu zabudowa rozproszona. Dokonano próby koncentrowania zabudowy mieszkaniowo - usługowej w wi ększych wykształconych strukturach i najbardziej skupionej zabudowy w rejonach usług.

Zmiana studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest kontynuacj ą polityki przestrzennej przyj ętej w Studium (…) uchwalonym w 2001 r. Pozostaje w zgodzie z przyj ętymi kierunkami zmian, jednocze śnie aktualizuj ąc je i dostosowuj ąc do obecnych potrzeb rozwoju gminy i wymogów prawa. Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego zostały sformułowane w oparciu o analiz ę istniej ących uwarunkowa ń oraz przyj ętych celów polityki przestrzennej, przedstawionych we wcze śniejszych rozdziałach. Za priorytetowy kierunek rozwoju przestrzennego gminy uznaje si ę funkcje: mieszkaniow ą, usługow ą (w tym: administracyjn ą, o światow ą, kulturaln ą), rekreacyjn ą, produkcyjno-usługow ą. Na obszarach wiejskich jako podstawow ą wskazuje si ę funkcj ę rolnicz ą, uzupełnian ą przez funkcj ę zabudowy zagrodowej, mieszkaniow ą, rekreacyjno-wypoczynkow ą oraz w mniejszym stopniu produkcyjno-usługow ą. W pozostałych jednostkach osadniczych tj. wsi gminnej i o środkach wiejskich ją wspomagaj ących winny rozwija ć si ę funkcje niezb ędne do prawidłowego funkcjonowania tych terenów. Wyznaczone kierunki zmian b ędą realizowane poprzez działania prowadz ące do osi ągania wcze śniej wymienionych celów zagospodarowania przestrzennego. Funkcja mieszkaniowa zwi ązana jest przede wszystkim z obszarem miejscowo ści Czernikowo, gdzie realizowana jest w osiedlach zabudowy jednorodzinnej, usługowo - mieszkaniowej, usługowej oraz z terenami bezpo średnio do niej przyległymi. Funkcje mieszkaniowe skupiaj ą si ę równie ż w pozostałych wsiach, tworz ąc w cz ęś ci zwart ą, w cz ęś ci za ś rozproszon ą zabudowę. Przekształcenia w obr ębie tych terenów maj ą na celu stworzenie wysokiej jako ści przestrzeni, gdzie harmonijnie współistnieje ze sob ą zabudowa jednorodzinna i zagrodowa oraz usługi obsługuj ące te tereny. Zmiany w samej strukturze funkcjonalnej na terenach wiejskich maj ą na celu wspomaganie rozwoju zwartego charakteru zabudowy, poprzez dog ęszczenie terenów cz ęś ciowo ju ż zainwestowanych wzdłu ż istniej ących dróg gminnych i powiatowych, przy jednoczesnym utrzymaniu parametrów proponowanych klas dróg, zapewniaj ąc nale żyte z niej korzystanie. Funkcja rekreacyjno-wypoczynkowa winna rozwija ć si ę przede wszystkim w ramach obszarów wskazanych do zabudowy, a tak że w s ąsiedztwie zbiorników wodnych zgodnie z ograniczeniami wynikaj ącymi z przepisów odr ębnych. Zakres przekształce ń i kierunków zmian w strukturze przestrzennej dla obszarów gminy sformułowano w odniesieniu do wyodr ębnionych jednostek strukturalnych, którym przypisano funkcj ę wyra żon ą poprzez odpowiednie przeznaczenie terenu. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo jest dokumentem kierunkowym, w którym wskazuje si ę potencjalne tereny inwestycyjne. St ąd celem zoptymalizowania gospodarowania przestrzeni ą zaleca si ę etapowanie przeznaczenia terenu w planach miejscowych.

3.3.1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy

Ze wzgl ędu na predyspozycje przyrodnicze teren gminy dzieli si ę na wyra źnie na dwie cz ęś ci: północno-wschodni ą i południowo-zachodni ą. Dla cz ęś ci północno-wschodniej ze wzgl ędu na wykształcone tam gleby o wysokich klasach bonitacyjnych przewiduje si ę kontynuacj ę działalno ści rolniczych, funkcji mieszkaniowo-usługowych, rekreacyjno-wypoczynkowych i funkcji gospodarczych, a tak że wyznacza si ę nowe tereny pod rozwój osadnictwa, funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych i gospodarczych (produkcyjno-usługowych). Cz ęść południowo-zachodnia to obszar pokryty lasami, przewiduje si ę utrzymanie obecnego zagospodarowania o funkcjach osadniczych, rolniczych i gospodarczych oraz zachowanie obecnego charakteru ekologicznego (poło żenie w systemie obszarów chronionych, funkcje środowiskowe zwi ązane z du żymi powierzchniami lasów), a tak że

112 dopuszcza si ę rozwój zabudowy mieszkaniowej ekstensywnej, rekreacyjno-wypoczynkowej, produkcyjno-usługowej (eksploatacja kruszywa naturalnego) oraz wskazuje si ę du że tereny do dolesie ń.

W stosunku do obecnej struktury przestrzennej gminy, Studium porz ądkuje struktur ę funkcjonalno- przestrzenn ą, poprzez wydzielenie nast ępuj ących jednostek planistycznych (oznaczone na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna ”):

W1 – wielofunkcyjna mieszkaniowo – usługowo – produkcyjna

W2 – rekreacyjno – wypoczynkowo – mieszkaniowa

W3 – mieszkaniowo – usługowa

RO – rolniczo – osadnicza

E – ekologiczno - le śna

W/w jednostki planistyczne zostały wydzielone zgodnie z wytyczonym kierunkiem zmian, z uwzgl ędnieniem istniej ącego zainwestowania, na podstawie analiz dotycz ących: – ogranicze ń dla zabudowy i zagospodarowania terenu wynikaj ących z wymogów ochrony przyrody, ochrony zabytków, ochrony środowiska i zdrowia ludzi, zagro żeń powodziowych, – istniej ącego wyposa żenia gminy w obiekty i urz ądzenia infrastruktury technicznej oraz mo żliwo ści jej rozwoju, – istniej ącego zagospodarowania terenów, – dotychczasowego przeznaczenia terenów okre ślonego w dotychczas obowi ązuj ącym studium, – zło żonych wniosków do zmiany studium, – wydanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

W1 – wielofunkcyjna mieszkaniowo - usługowo - produkcyjna

Jednostka planistyczna obejmuje miejscowość gminną Czernikowo wraz terenami bezpośrednio przyległymi. Jest to jednostka o charakterze wielofunkcyjnym (mieszkaniowo - usługowo - produkcyjna), w której adaptuje si ę istniej ące zagospodarowanie o funkcjach mieszkaniowych, mieszkaniowo-usługowych, handlowych, produkcyjno-usługowych, sportowo-rekreacyjnych, a tak że wyznacza si ę obszary do rozwoju zabudowy mieszkaniowo-usługowej, w tym usług handlu w ramach istniej ącego zagospodarowania miejscowo ści poprzez kontynuacj ę istniej ącej zabudowy oraz wyznacza si ę obszary do rozwoju działalno ści produkcyjno-usługowych. Jest to jednostka wskazywana do koncentracji usług publicznych w siedzibie gminy (zada ń własnych gminy w zakresie obsługi ludno ści). Należy opracować szczegółowe kryteria wprowadzania nowej zabudowy w zakresie gabarytów, geometrii i pokrycia połaci dachowych, dopuszczalnych do stosowania materiałów budowlanych, kolorystyki itp. Ustala się lokalizację usług nieuciążliwych w tym handlu, jako zabudowy usługowej wolnostojącej na wydzielonych działkach oraz w ramach zabudowy mieszkaniowej zgodnie z przepisami odrębnymi. Dopuszcza się realizację zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej o wysokości do czterech kondygnacji. W wyznaczonych terenach zabudowy produkcyjno-usługowej, dopuszcza się możliwość lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze znacząco i potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko – pod warunkiem, że uciążliwość inwestycji zamknie się w granicach własności inwestora (nie dotyczy urządzeń infrastruktury łączności), przy uwzględnieniu zabezpieczeń przed oddziaływaniem na sąsiednie tereny o funkcjach mieszkaniowych. Jednocześnie wprowadza się zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w bezpośrednim sąsiedztwie chronionej zabudowy mieszkaniowej. Tereny rolne włączone w obszar strefy, przy przekształcaniu na cele mieszkaniowe, mieszkaniowo – usługowe i usługowe, wymagają rozwiązań projektowych w zakresie podziałów geodezyjnych,

113 wydzielenia dróg wewnętrznych dla obsługi komunikacyjnej o szerokości w liniach rozgraniczenia co najmniej 8,0 m i uzbrojenia terenu. Zabudowa gruntów zmeliorowanych musi zapewniać ochronę melioracji na terenach sąsiednich gruntów rolnych. Szczególną ochroną powinny być objęte zadrzewienia przydrożne oraz zieleń towarzysząca zabudowie, z równoczesnymi wskazaniami do wprowadzania nasadzeń nowych i odtwarzania zniszczonych. Lokalizacja nowych obiektów powinna być objęta wymogiem zagospodarowania terenu z udziałem zieleni izolacyjnej lub towarzyszącej. Utrzymuje się istniejący układ dróg publicznych zakładając ich przebudowę do właściwych parametrów technicznych i użytkowych przypisanych klasom dróg oraz zakłada się budowę nowych dróg publicznych i wewnętrznych związanych z planowaną nową zabudową. W zakresie gospodarki ściekowej - jako zadanie priorytetowe zakłada się likwidację wszystkich źródeł zanieczyszczeń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych oraz podłączenie wszystkich posesji do istniejącej i planowanej sieci kanalizacyjnej. W zakresie stanu czystości powietrza atmosferycznego - jako zadanie priorytetowe uznaje się likwidację źródeł emisji zanieczyszczeń pochodzących z palenisk poprzez zmianę czynnika grzewczego z tradycyjnego na paliwa ekologiczne niskoemisyjne i bezemisyjne. Ustala się zakaz lokalizowania w w/w jednostce elektrowni wiatrowych. W obszarze jednostki wskazuje si ę pi ęć wariantów planowanej drogi ekspresowej S-10, do uszczegółowienia po przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko.

W2 – rekreacyjno – wypoczynkowo – mieszkaniowa

Wyznaczono trzy jednostki obejmujące tereny położone w miejscowościach: Steklinek, Liciszewy i Mazowsze nad jeziorami Steklin, Kijaszkowskie i Liciszewskie. Dopuszcza się na ww. terenach lokalizację usług nieuciążliwych, również jako zabudowy usługowej wolnostojącej na wydzielonych działkach związanych z obsługą mieszkańców. Należy opracować szczegółowe kryteria wprowadzania nowej zabudowy w zakresie gabarytów, geometrii i pokrycia połaci dachowych, dopuszczonych do stosowania materiałów budowlanych, kolorystyki itp. Na terenach przy jeziorze zabrania si ę: − wprowadzania ścieków do wód oraz do ziemi (nale ży stosowa ć szczelne wybieralne zbiorniki na ścieki z tworzywa sztucznego), − gromadzenia ścieków i odchodów zwierz ęcych, środków chemicznych, a tak że innych materiałów, które mog ą zanieczy ści ć wody, − prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w szczególno ści ich składowania, − mycia pojazdów. Zaleca się zachowanie strefy wolnej od zabudowy o szerokości co najmniej 20,0 m od linii brzegowej jezior. Tereny rolne włączone w obszar strefy, przy przekształcaniu na cele rekreacyjno – wypoczynkowe i mieszkaniowe wymagają rozwiązań projektowych w zakresie podziałów geodezyjnych, wydzielenia dróg wewnętrznych dla obsługi komunikacyjnej o szerokości w liniach rozgraniczenia co najmniej 8,0m i uzbrojenia terenu. Zabudowa gruntów zmeliorowanych musi zapewniać ochronę melioracji na terenach sąsiednich gruntów rolnych. Utrzymuje się istniejący układ dróg publicznych zakładając ich przebudowę do właściwych parametrów technicznych i użytkowych przypisanych klasom dróg oraz zakłada się budowę nowych dróg publicznych i wewnętrznych związanych z planowaną nową zabudową. W zakresie gospodarki ściekowej - jako zadanie priorytetowe zakłada się likwidację wszystkich źródeł zanieczyszczeń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. Docelowo ustala się podłączenie posesji do gminnej sieci kanalizacyjnej, do czasu wybudowania kanalizacji ustala się budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. W zakresie stanu czystości powietrza atmosferycznego - jako zadanie priorytetowe uznaje się likwidację źródeł emisji zanieczyszczeń pochodzących z palenisk poprzez zmianę czynnika grzewczego z tradycyjnego na paliwa ekologiczne niskoemisyjne i bezemisyjne. Ustala się zakaz lokalizowania w w/w jednostkach elektrowni wiatrowych.

114 W3 – mieszkaniowo – usługowa

Wyznaczono jednostki planistyczne obejmujące tereny położone w miejscowościach: Liciszewy, Mazowsze, Steklin, Makowiska, Osówka, Czernikówko, Zimny Zdrój, Skwirynowo - Pokrzywno. Dopuszcza się lokalizację usług nieuciążliwych w tym handlu, jako zabudowy usługowej wolnostojącej na wydzielonych działkach oraz w ramach zabudowy mieszkaniowej zgodnie z przepisami odrębnymi. Należy opracować szczegółowe kryteria wprowadzania nowej zabudowy w zakresie gabarytów, geometrii i pokrycia połaci dachowych, dopuszczonych do stosowania materiałów budowlanych, kolorystyki itp. Tereny rolne włączone w obszar strefy, przy przekształcaniu na cele mieszkaniowe, mieszkaniowo- usługowe i usługowe wymagają rozwiązań projektowych w zakresie podziałów geodezyjnych, wydzielenia dróg wewnętrznych dla obsługi komunikacyjnej, o szerokości w liniach rozgraniczenia co najmniej 8,0 m i uzbrojenia terenu. W przypadku zajmowania przez zabudow ę mieszkaniow ą terenów, poło żonych w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej nale ży bezwzgl ędnie przestrzega ć zasad obowi ązuj ących w tego typu obszarach, szczególnie w odniesieniu do przekształcania warstw skalnych. Respektowanie zasad b ędzie tutaj warunkiem sine qua non dla zabudowy mieszkaniowej. Zabudowa gruntów zmeliorowanych musi zapewniać ochronę melioracji na terenach sąsiednich gruntów rolnych. Utrzymuje się istniejący układ dróg publicznych zakładając ich przebudowę do właściwych parametrów technicznych i użytkowych przypisanych klasom dróg oraz zakłada się budowę nowych dróg publicznych i wewnętrznych związanych z planowaną nową zabudową. W zakresie gospodarki ściekowej - jako zadanie priorytetowe zakłada się likwidację wszystkich źródeł zanieczyszczeń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. Docelowo ustala się podłączenie posesji do gminnej sieci kanalizacyjnej, do czasu wybudowania kanalizacji ustala się budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. W zakresie stanu czystości powietrza atmosferycznego - jako zadanie priorytetowe uznaje się likwidację źródeł emisji zanieczyszczeń pochodzących z palenisk poprzez zmianę czynnika grzewczego z tradycyjnego na paliwa ekologiczne niskoemisyjne i bezemisyjne. Ustala się zakaz lokalizowania w w/w jednostkach elektrowni wiatrowych. W obszarze jednej z jednostek obejmuj ącej tereny miejscowo ści Czernikówko wskazuje si ę dwa warianty planowanej drogi ekspresowej S-10, do uszczegółowienia po przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko.

RO – rolniczo – osadnicza

Jednostka planistyczna obejmuje tereny rolniczo – osadnicze poło żone w północnej cz ęść gminy. Cz ęść jednostki, na południe od linii kolejowej poło żona jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej W obr ębie jednostki ustala si ę nast ępuj ące rodzaje działalno ści: − wysokotowarowe rolnictwo z promocj ą produkcji rolnej przyjaznej środowisku, − rolnictwo ekologiczne, − zabudowa zagrodowa − zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna na wydzielonych działkach w ramach istniej ącego zagospodarowania miejscowo ści oraz poprzez kontynuacj ę istniej ącej zabudowy miejscowo ści, − zabudowa agroturystyczna, − usługi podstawowe – głównie dla obsługi mieszka ńców, oraz zwi ązane z kompleksow ą obsług ą rolnictwa, − składy, magazyny i obiekty przechowalnicze, − rozwój przemysłu rolno – spo żywczego, − prowadzenie działalno ści gospodarczej w ramach gospodarstw rolnych i zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, − komunikacja i infrastruktura techniczna, − ochrona środowiska przyrodniczego.

W zakresie gospodarowania rolniczą przestrzenią produkcyjną ustala się ochronę gruntów rolnych o wysokich klasach bonitacyjnych wraz z urządzeniami melioracji podstawowych i szczegółowych przed

115 wyłączeniem z produkcji rolnej. Zabudowa gruntów zmeliorowanych musi zapewniać ochronę melioracji na terenach sąsiednich gruntów rolnych. Utrzymuje się istniejące rozplanowanie w zakresie podziałów geodezyjnych związanych z funkcjami mieszkalnymi, zabudową zagrodową oraz komunikacją. Dopuszcza się wprowadzanie nowej zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej z obsługą komunikacyjną. Należy opracować szczegółowe kryteria wprowadzania nowej zabudowy w zakresie gabarytów, geometrii i pokrycia połaci dachowych, dopuszczalnych do stosowania materiałów budowlanych, kolorystyki itp. Dopuszcza się lokalizację usług nieuciążliwych dla środowiska, związanych z istniejącą i planowaną zabudową mieszkaniową jednorodzinną i zagrodową. Zaleca się zalesianie i zadrzewianie gruntów niskich klas bonitacyjnych. W zakresie gospodarki ściekowej - jako zadanie priorytetowe zakłada się likwidację wszystkich źródeł zanieczyszczeń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych poprzez budowę ekologicznych oczyszczalni przydomowych. Dopuszcza się odprowadzanie ścieków do szczelnych zbiorników okresowo opróżnianych, w przypadku gdy warunki gruntowo-wodne nie będą odpowiednie dla lokalizacji oczyszczalni przydomowych. W zakresie stanu czystości powietrza atmosferycznego - jako zadanie priorytetowe uznaje się likwidację źródeł emisji zanieczyszczeń pochodzących z palenisk poprzez zmianę czynnika grzewczego z tradycyjnego na paliwa ekologiczne niskoemisyjne i bezemisyjne. Dopuszcza si ę lokalizacj ę instalacji do produkcji odnawialnych źródeł energii (w tym budow ę systemów fotowoltaicznych), z wykluczeniem lokalizacji nowych elektrowni wiatrowych.

W obszarze jednostki wskazuje si ę pi ęć wariantów planowanej drogi ekspresowej S-10, do uszczegółowienia po przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko.

E – ekologiczno - leśna

Jednostka planistyczna obejmuje południowo – zachodni ą i zachodni ą cz ęść gminy poło żon ą w cało ści w obszarze Chronionego Krajobrazu Nizina Ciechoci ńska. W jednostce tej zlokalizowane s ą obszary Natura 2000. W cz ęś ci jednostki istnieje fragment Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 141. Utrzymuje się na tym terenie istniejącą zabudowę zagrodową, mieszkaniową jednorodzinną, usługową, rekreacyjną oraz istniejące zagospodarowanie z zakresu infrastruktury technicznej i transportu. W obr ębie jednostki ustala si ę nast ępuj ące rodzaje działalno ści: − rolnictwo z promocj ą produkcji rolnej przyjaznej środowisku, − rolnictwo ekologiczne, − zabudowa zagrodowa − zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna w ramach istniej ącego zagospodarowania miejscowo ści oraz poprzez kontynuacj ę istniej ącej zabudowy miejscowo ści, która powinna by ć obj ęta wymogiem zagospodarowania terenu z co najmniej 70% udziałem powierzchni biologicznie czynnej, − zabudowa rekreacyjna i agroturystyczna, − usługi podstawowe – głównie dla obsługi mieszka ńców, oraz zwi ązane z kompleksow ą obsług ą rolnictwa, − prowadzenie działalno ści gospodarczej w ramach gospodarstw rolnych i zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, − powierzchniowa eksploatacja kruszywa, − komunikacja i infrastruktura techniczna, − ochrona środowiska przyrodniczego.

W jednostce planowana jest realizacja stopnia wodnego na Wi śle. Wskazuje si ę orientacyjne tereny dla dwóch potencjalnych lokalizacji stopnia wodnego w miejscowo ści Siarzewo i Nieszawa. Na rysunku „kierunki i polityka przestrzenna” wskazano dwa potencjalne obszary przeznaczone pod budow ę stopni wodnych i zapór bocznych, zasi ęg zalewu przy normalnym pi ętrzeniu i przepływie średnim z wielolecia (SSQ) oraz potencjalne drogi o klasie G (głównej), dwa warianty jako poł ączenie przej ścia drogowego przez planowany stopie ń wodny na Wi śle z istniej ącymi drogami gminnymi i dalej

116 drog ą powiatow ą dostosowanymi do nowego przeznaczenia, z wł ączeniem do drogi krajowej nr 10 (przyszła droga ekspresowa). Utrzymuje się istniejący układ dróg publicznych zakładając ich przebudowę do właściwych parametrów technicznych i użytkowych przypisanych klasom dróg oraz dopuszcza się budowę nowych dróg publicznych i wewnętrznych niezbędnych dla funkcjonowania istniejącej zabudowy. Zabudowa gruntów zmeliorowanych musi zapewniać ochronę melioracji na terenach sąsiednich gruntów rolnych. W zakresie gospodarki ściekowej - jako zadanie priorytetowe zakłada się likwidację wszystkich źródeł zanieczyszczeń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych poprzez budowę ekologicznych oczyszczalni przydomowych. Dopuszcza się odprowadzanie ścieków do szczelnych zbiorników okresowo opróżnianych, w przypadku gdy warunki gruntowo-wodne nie będą odpowiednie dla lokalizacji oczyszczalni przydomowych. W zakresie stanu czystości powietrza atmosferycznego - jako zadanie priorytetowe uznaje się likwidację źródeł emisji zanieczyszczeń pochodzących z palenisk poprzez zmianę czynnika grzewczego z tradycyjnego na paliwa ekologiczne niskoemisyjne i bezemisyjne. Wprowadza si ę zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych jak i innych przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których wymagane jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko z dopuszczeniem eksploatacji kruszywa naturalnego w obszarach wskazanych w studium. Dopuszcza si ę realizacj ę systemów fotowoltaicznych, które zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 09 listopada 2010r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. Nr 213 poz. 1397 z pó źn. zm.) nie s ą zaliczane do przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

3.3.2. Kierunki zmian w przeznaczeniu terenów W ramach tych jednostek wydzielono tereny pełni ące okre ślone funkcje w przestrzeni, nazywane terenami funkcjonalnymi, przypisano im ogólne zasady i wska źniki zagospodarowania. W Studium wskazuje si ę nast ępuj ące tereny (oznaczone na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna ”) :

Tereny inwestycyjne rozwoju zabudowy mieszkaniowo-usługowej, mieszkaniowej wielorodzinnej i jednorodzinnej oraz zagrodowej

MU – zabudowa mieszkaniowo – usługowa, w tym mieszkaniowa wielorodzinna Obszary istniej ącej zabudowy miejscowo ści oraz ich bezpo średniego s ąsiedztwa (kontynuacja istniej ącej zabudowy miejscowo ści) - z dopuszczeniem uzupełnie ń, rozbudowy, przebudowy, przekształce ń i rehabilitacji. Powy ższe dotyczy najwi ększych miejscowo ści, w których dalszy rozwój zabudowy b ędzie słu żył celowi koncentracji zagospodarowania oraz koncentracji ludno ści. Obecnie s ą to obszary zarówno zabudowy zwartej, jak i rozproszonej - ale rozmieszczonej wzdłu ż głównych dróg, co stwarza znaczne rezerwy dla dalszego rozwoju zabudowy przy nie poszerzaniu granic istniej ącej zabudowy lub ich nieznacznemu poszerzaniu poprzez kontynuacj ę zabudowy zwartej. Wyklucza si ę mo żliwo ść lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze i potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (powy ższe ograniczenie nie dotyczy realizacji infrastruktury technicznej oraz inwestycji celu publicznego oraz z zakresu ł ączno ści, na podstawie przepisów odr ębnych). Dopuszcza si ę lokalizacj ę usług nieuci ąż liwych dla środowiska, zwi ązanych z obsług ą mieszka ńców równie ż jako zabudowy usługowej wolnostoj ącej na wydzielonych działkach. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinny by ć wznoszone poza zasi ęgiem zagro żeń i uci ąż liwo ści okre ślonych w odr ębnych przepisach.

Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa Obszary istniej ącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej rozproszonej oraz zabudowy zagrodowej z dopuszczeniem uzupełnie ń, rozbudowy, przebudowy, przekształce ń i rehabilitacji. Zakaz lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze i potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. W zabudowie zagrodowej dopuszcza si ę realizacj ę budowli rolniczych zwi ązanych z gospodark ą roln ą mi ędzy innymi płyt gnojowych i zbiorników na gnojówk ę i gnojowic ę. Wyklucza si ę mo żliwo ść lokalizacji przedsi ęwzi ęć z zakresu przemysłowego chowu zwierz ąt, a tak że rozbudowy

117 gospodarstw hodowlanych i innych do wielko ści pozwalaj ącej uzna ć je za realizuj ące chów przemysłowy. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinny by ć wznoszone poza zasi ęgiem zagro żeń i uci ąż liwo ści okre ślonych w odr ębnych przepisach.

Tereny inwestycyjne rozwoju działalno ści produkcyjno-usługowej

PU – zabudowa produkcyjno – usługowa

Dla rozwoju działalno ści produkcyjno – usługowej wyznacza si ę tereny w jednostce wielofunkcyjnej W1 mieszkaniowo – usługowo - produkcyjnej oraz utrzymuje si ę istniej ące tereny zabudowy produkcyjno – usługowej w pozostałych jednostkach. Dopuszcza si ę mo żliwo ść lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze znacz ąco i potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko – pod warunkiem, że uci ąż liwo ść inwestycji zamknie si ę w granicach własno ści inwestora (nie dotyczy urz ądze ń infrastruktury ł ączno ści), przy uwzgl ędnieniu zabezpiecze ń przed oddziaływaniem na s ąsiednie tereny o funkcjach mieszkaniowych. Zakaz lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w bezpo średnim sąsiedztwie chronionej zabudowy mieszkaniowej.

Tereny inwestycyjne rozwoju działalno ści usługowej

U – zabudowa usługowa Tereny przeznaczone na działalno ść usługow ą wyznacza si ę jako kontynuacj ę istniej ącej ju ż zabudowy usługowej w poszczególnych jednostkach funkcjonalnych. Działalno ść usługowa uci ąż liwa (przedsi ęwzi ęcia mog ące znacz ąco oddziaływa ć na środowisko) mo że by ć prowadzona wył ącznie w wyznaczonych terenach produkcyjno – usługowych, natomiast działalno ść usługowa nieuci ąż liwa (nie zaliczona do przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko) w terenach mieszkaniowo – usługowych oraz w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej, równie ż jako zabudowa usługowa wolnostoj ąca na wydzielonych działkach. W zabudowie usługowej nieuci ążliwej dopuszcza si ę realizacj ę zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej na podstawie analiz urbanistycznych, w nawi ązaniu do zabudowy s ąsiedniej, z uwzgl ędnieniem spójności kompozycji przestrzennej.

Tereny inwestycyjne rozwoju infrastruktury technicznej

W – tereny gminnych uj ęć wody Tereny przeznaczone do zaopatrzenie mieszka ńców gminy w wod ę. Dla wszystkich uj ęć wody wyznaczone zostały strefy ochrony bezpo średniej wewn ętrznej.
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nale ży: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nie wolno składowa ć materiałów gro żą cych ska żeniu wód podziemnych.

K – gminna oczyszczalnia ścieków Teren mechaniczno - biologicznej oczyszczalni ścieków w Czernikowie obejmuj ącej obecnie zasi ęgiem gminnej kanalizacji miejscowo ść Czernikowo

O – gminne składowisko odpadów Utrzymuje si ę istniej ące gminne składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane w Jackowie. Wg danych zawartych w „Raporcie o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2010roku” składowisko ma powierzchni ę robocz ą 1,8 ha oraz pojemno ść całkowit ą 50 000 m 3 (zgodnie z PGO),

118 a ilo ść nagromadzonych odpadów na koniec 2010 roku wynosiła 8 515 Mg (8,635,670 Mg zgodnie z PGO województwa kujawsko-pomorskiego). Składowisko wypełnione jest w 68% (64,5% zgodnie z PGO) i b ędzie eksploatowane do czasu wypełnienia. Na składowisku prowadzony był odzysk surowców wtórnych. Na terenie składowiska wykonane jest uszczelnienie, drena ż, waga, brodzik oraz prowadzony jest monitoring, brak jest natomiast wykonanej instalacji gazu składowiskowego.

EW – tereny elektrowni wiatrowych Utrzymuje si ę lokalizacje istniej ących elektrowni wiatrowych wraz ze strefami zwi ązanymi z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenu.

Tereny potencjalnych lokalizacji stopnia wodnego na Wi śle z hydroelektrowni ą

Wskazuje si ę orientacyjne tereny dla trzech potencjalnych lokalizacji stopnia wodnego na Wi śle w miejscowo ści Siarzewo i Nieszawa. Na rysunku „ Kierunki i polityka przestrzenna” wskazano potencjalne obszary przeznaczone pod budow ę stopni wodnych i zapór bocznych oraz zasi ęg zalewu przy normalnym pi ętrzeniu i przepływie średnim z wielolecia (SSQ).

Tereny pozostałe

US – tereny usług sportu Utrzymuje si ę dotychczasowe funkcje sportowe z wyposa żeniem w nowe obiekty sportowe oraz dostosowanie terenów do szerokiej oferty sportowej.

UT – tereny zabudowy rekreacyjno - wypoczynkowej Utrzymuje si ę dotychczasowe funkcje z wyposa żeniem w nowe obiekty rekreacyjne i usługowe nieuci ąż liwe oraz dostosowanie terenów do szerokiej oferty rekreacyjnej. Wyznacza si ę nowe tereny w ramach jednostek planistycznych w miejscowo ściach: Steklinek, Kijaszkowo, Liciszewy.

ZC – tereny cmentarzy Utrzymuje si ę dotychczasow ą funkcj ę. W pasie szeroko ści 50 m od terenu cmentarza czynnego wprowadza si ę zakaz zabudowy obiektami zwi ązanymi z obrotem artykułami spo żywczymi oraz obiektami o charakterze mieszkalnym. Konieczno ść zachowania 150m odległo ści od cmentarza dla uj ęć wody dla ww zabudów w przypadku braku sieci wodociągowej.

ZP – tereny zieleni urz ądzonej (w tym parki podworskie) Utrzymuje si ę istniej ącą ziele ń, dopuszcza si ę realizacj ę obiektów małej architektury słu żą cych wypoczynkowi i rekreacji oraz wprowadza si ę obowi ązek nasadze ń zieleni. Dla obiektów zabytkowych obowi ązuj ą ustalenia zawarte w rozdziale 6.

ZL – lasy (w tym lasy glebochronne i wodochronne) , ZLd – dolesienia Utrzymuje si ę istniej ące kompleksy le śne oraz tereny przeznaczone do zalesienia. Podstawowe kierunki kształtowania le śnej przestrzeni produkcyjnej dotycz ą ochrony zachowania istniej ących powierzchni lasów i ochrony przed wył ączeniami ich z produkcji le śnej. Proekologiczne zasady gospodarowania ich zasobami okre ślone rozdziale 13.2

UE – użytki ekologiczne Dla u żytków ekologicznych obowi ązuj ą ustalenia zawarte w rozdziale 5.1.

Tereny wód powierzchniowych (jeziora, cieki) Utrzymuje si ę tereny istniej ących wód powierzchniowych

EL – ci ągi ekologiczne o znaczeniu lokalnym Wyznacza si ę tereny predysponowane do stanowienia zasobu biotycznego środowiska przyrodniczego gminy. Tworz ą je kompleksy ro ślinno ści ł ąkowo – bagiennej, poło żone przewa żnie wzdłu ż cieków wodnych, powinny by ć bezwzgl ędnie chronione przed zmian ą sposobu ich użytkowania. Zakłada si ę bezwzgl ędne utrzymanie sposobu ich u żytkowania i zakaz jego zmiany.

119 Tereny nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi Wskazuje obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat obejmuj ą dolin ę rzeki Wisły i rzeki Mie ń na całym jej przebiegu przez gmin ę Czernikowo. Na w/w obszarach obowi ązuj ą ustalenia zawarte w rozdziale 14.1

Tereny potencjalnie nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych Wskazuje si ę obszary erozyjne nara żone na osuwanie mas ziemnych z przyczyn geologicznych, zwi ązanych z budow ą geologiczn ą i rze źbą terenu (du że spadki i kraw ędzie) b ądź poło żonych na terenach przybrze żnych. Na obszarach tych obowi ązuj ą ustalenia zawarte w pkt 14.2.

PG – tereny powierzchniowej eksploatacji złó ż kopalin Wyznacza si ę teren pod eksploatacj ę kruszywa w miejscowo ści Witow ąż z obowi ązkiem sporz ądzenia miejscowego planu (grunty le śne wymagaj ące zgody na wył ączenie z produkcji le śnej).

4. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY

4.1. Wska źniki i zasady dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów

Wła ściwe zachowanie ładu przestrzennego na terenie gminy wi ąż e si ę z zachowaniem wska źników i parametrów, które powinny by ć uwzgl ędnione w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

4.1.1. Zasady zagospodarowania oraz u żytkowania terenu Ustala si ę nast ępuj ące zasady ogólne rozwoju przestrzennego gminy, obowi ązuj ące dla obszaru całej gminy:  obszary istniej ącej zabudowy poszczególnych miejscowo ściach adaptuje si ę z mo żliwo ści ą dokonywania uzupełnie ń, przekształce ń i rehabilitacji, przyjmuj ąc jako nadrz ędn ą zasadę dąż enie do koncentracji osadnictwa w najwi ększych miejscowo ściach i przeciwdziałanie rozpraszania zainwestowania - dla obszaru całej gminy ustala si ę koncentracj ę mieszkalnictwa, usług i wytwórczo ści w granicach zabudowy wsi i przeciwdziałanie nadmiernemu rozpraszaniu nowotworzonej zabudowy zagrodowej; dopuszcza si ę realizacj ę zabudowy rozproszonej (tzn. oddalonej od istniej ących skupisk zabudowy), ale preferowa ć nale ży lokalizacje w pobli żu istniej ących skupisk zabudowy, w rejonach łatwej obsługi w zakresie infrastruktury i komunikacji;  na terenie gminy wskazuje si ę obszary, które b ędą podlega ć przekształceniom funkcji, a co za tym idzie - stanu zagospodarowania przestrzennego. W obszarach wskazywanych do rozwoju funkcji mieszkaniowych i usługowych oraz funkcji produkcyjno-usługowych rozwój zagospodarowania powinien by ć prowadzony w oparciu o miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego;  lokalizacja wszelkiego zainwestowania powinna uwzgl ędnia ć uwarunkowania fizjograficzne, przyrodnicze i kulturowe poszczególnych terenów;  zakłada si ę dalszy rozwój działalno ści rolniczych dostosowanych do lokalnych uwarunkowań jako jednej z podstawowych funkcji gminy; jednocze śnie przyjmuje si ę zało żenie promowania wielofunkcyjno ści, czyli wprowadzaniu pozarolniczych źródeł utrzymania;  ze wzgl ędu na specyficzne warunki przyrodnicze oraz osadnicze, na terenie gminy, w jednostkach planistycznych W1, W2, W3 i E wyklucza si ę mo żliwo ść lokalizacji nowych przedsi ęwzi ęć z zakresu przemysłowego chowu zwierz ąt, a tak że rozbudowy istniej ących gospodarstw hodowlanych i innych do wielko ści pozwalaj ącej uzna ć je za realizuj ące chów przemysłowy - powy ższe ograniczenie wynika z konieczno ści ochrony walorów przyrody w kontek ście du żego ich zagro żenia degradacj ą - zwłaszcza dotyczy to wód powierzchniowych i podziemnych oraz walorów krajobrazu, a tak że z konieczno ści ochrony warunków zamieszkania ludno ści w warunkach du żego rozproszenia osadnictwa;  na terenie całej gminy dopuszcza si ę lokalizowanie w obszarach wykorzystywanych rolniczo działalno ści turystyczno-wypoczynkowych i agroturystyki, zwi ązanych z wypoczynkiem

120 pobytowym oraz rekreacj ą; na potrzeby agroturystyki mo żliwe wykorzystanie istniej ącej zabudowy zagrodowej;  zakłada si ę koncentracj ę inwestycji z zakresu działalno ści usługowych i wytwórczych w najwi ększych miejscowo ściach – wskazuje si ę nast ępuj ącą hierarchi ę sieci osadniczej na terenie gminy: Czernikowo – ośrodek usługowy o znaczeniu gminnym; Steklin, Osówka, Witiw ąż , Makowiska, Mazowsze – ośrodki uzupełniaj ące, wyposa żone w usługi sektora publicznego – do utrzymania istniej ących instytucji obsługi ludno ści i wzmocnienia ich potencjału oraz miejscowo ści pozostałe;  nale ży utrzyma ć istniej ącą sie ć usług publicznych (prowadzonych przez Gmin ę) i d ąż yć do jej wzbogacania poprzez poszerzanie zakresu prowadzonych instytucji;  nie wskazuje si ę potrzeby lokowania infrastruktury społecznej prowadzonej przez Gmin ę w innych miejscowo ściach, natomiast wspiera ć nale ży wszelkie inicjatywy na rzecz tworzenia placówek podmiotów niepublicznych i przedsi ęwzi ęć komercyjnych na terenie całej gminy;  zakłada si ę wzmacnianie funkcji ekologicznych poprzez ograniczanie gospodarki rolnej na terenach nieprzydatnych oraz stopniowe ich zalesianie - dla obszaru całej gminy ustala si ę zalesianie gruntów o małej przydatno ści dla rolnictwa;  dopuszcza si ę zalesianie terenów nie wskazanych na rysunku Studium jako tereny do dolesie ń, a wykazuj ących nisk ą przydatno ść dla rolnictwa lub terenów, w których dolesienie jest optymaln ą form ą zagospodarowania ze wzgl ędów środowiskowych. Ponadto dopuszcza si ę zalesianie wyrobisk poeksploatacyjnych – jako formę ich rekultywacji;  w stosunku do lasów na terenie całej gminy ustala si ę zachowanie i odtwarzanie walorów lasu poprzez prowadzenie zrównowa żonej gospodarki le śnej;  w stosunku do lasów na terenie całej gminy ustala si ę zakaz lokalizacji zabudowy nie zwi ązanej z gospodark ą le śną oraz ogólnodost ępnym zagospodarowaniem turystycznym (nie dotyczy inwestycji celu publicznego z zakresu ł ączno ści publicznej);  dla obszaru całej gminy ustala si ę ochron ę przed dolesieniami śródle śnych ł ąk, bagien i nieu żytków.

4.1.2. Wska źniki i parametry zagospodarowania oraz u żytkowania terenów

Ogólne wska źniki okre ślaj ące zagospodarowanie, ład przestrzenny i u żytkowanie terenu:

• maksymalna wysoko ść nowej zabudowy powinna harmonizowa ć z istniej ącymi budynkami i dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej nie powinna przekracza ć dwóch kondygnacji, a dla zabudowy wielorodzinnej czterech kondygnacji, • preferowa ć budynki o dachach dwu i wielospadowych, nawi ązuj ących architektur ą do zabudowy sąsiedniej, utrzymuj ąc okre ślon ą kompozycj ę przestrzenn ą, • realizowa ć zabudow ę z pełnym uzbrojeniem w zakresie podstawowych mediów infrastruktury technicznej, • obiekty o funkcji produkcyjnej, usługowej i obsługi rolnictwa planowa ć wraz z normatywn ą ilo ści ą miejsc parkingowych i postojowych oraz z udziałem powierzchni biologicznie czynnej, • minimalne wymagania (wska źniki) co do ilo ści miejsc postojowych (parkingowych) dla samochodów osobowych w przypadku nowej zabudowy ustali ć na etapie sporz ądzenia planów miejscowych, • lokalizacj ę obiektów uci ąż liwych dla środowiska planowa ć pod warunkiem gwarantuj ącym zachowanie standardów jako ści środowiska poza terenem inwestycji, • szeroko ści pasów drogowych pod drogi publiczne (główne, zbiorcze, lokalne i dojazdowe) przyjmowa ć zgodnie z § 8. 1 rozporz ądzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43 poz. 430 z pó źn. zm.), • szeroko ści pasów drogowych pod drogi wewn ętrzne prowadz ące do wi ęcej ni ż jednej nieruchomo ści w przypadku nowej zabudowy mieszkaniowej – co najmniej 8,0 m, • z uwagi na ochron ę przeciwpo żarow ą wszelka zabudowa powinna by ć lokalizowana w odległo ści nie mniejszej ni ż 12 m od granic kompleksów le śnych.

Wska źniki i parametry b ędą uszczegóławiane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem spójno ści kompozycji przestrzennej oraz lokalizacji danej funkcji na terenie gminy.

121 4.2. Tereny wył ączone z zabudowy

Terenami wył ączonymi spod nowej zabudowy s ą:  Tereny nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi,  Tereny potencjalnie nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych,  Tereny złó ż kopalin,  Tereny lokalnych korytarzy ekologicznych,  Tereny wód powierzchniowych (wody otwarte, rowy, oczka wodne),  Tereny ZLd – szczególnie predysponowane do wprowadzenia dolesie ń (nie dotyczy inwestycji celu publicznego z zakresu ł ączno ści publicznej),  Tereny lasów ZL – dla których nie dokonano zmiany przeznaczenia na cele inne ni ż le śne (nie dotyczy inwestycji celu publicznego z zakresu ł ączno ści publicznej),  Cmentarze nieczynne oraz cmentarze czynne wraz ze stref ą 50 m wokół cmentarza, w której obowi ązuje zakaz zabudowy obiektami zwi ązanymi z obrotem artykułami spo żywczymi, z wyj ątkiem zabudowy ści śle zwi ązanej z funkcj ą cmentarza np. kaplica,  Pasy technologiczne dla przebiegu napowietrznych linii elektroenergetycznych NN, WN i SN,  Pasy drogowe dróg publicznych i wewn ętrznych, linia kolejowa.

Terenami wyst ępowania ogranicze ń dla zabudowy s ą:  Tereny poło żone w Obszarze Chronionego Krajobrazu Nizina Ciechoci ńska w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej. Zakaz ten nie dotyczy zbiorników antropogenicznych o powierzchni do 1 ha, cieków wodnych stanowi ących budowle i urz ądzenia melioracyjne, terenów przeznaczonych pod zabudowę, dla których szeroko ść strefy zakazu zabudowy wyznacza si ę w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub przypadków budowy obiektów budowlanych, gdy w wyznaczonej strefie znajduje si ę zespół istniej ącej zabudowy, które maj ą uzupełnia ć, b ądź do których b ędą przylega ć nowo planowane obiekty,  Tereny wyposa żone w podziemn ą sie ć drenarsk ą. W przypadku lokalizacji obiektów budowlanych na terenach zdrenowanych nale ży dokona ć przebudowy sieci drenarskiej,  Tereny wyst ępowania gleb I - III klasy bonitacyjnej,  Tereny zadrzewie ń, torfowisk, tereny ł ąkowo - bagienne i pastwiska,  Tereny o trudnych warunkach geoin żynierskich.

5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY, KRAJOBRAZU KULTUROWEGO I UZDROWISK

Prawidłowo realizowana polityka przestrzenna na obszarze gminy winna by ć postrzegana jako powi ązanie zało żonych celów rozwoju z po żą danymi jego zmianami w strefach funkcjonalno - przestrzennych z zachowaniem i kształtowaniem jego systemu ekologicznego, zachowaniem obszarów i obiektów podlegaj ących ochronie prawnej oraz eliminacj ą wszelkich zagro żeń mog ących zakłóci ć jego stan i funkcjonowanie. Przestrzenny rozwój gminy powinien uwzgl ędnia ć istniej ące warto ści przyrodnicze i krajobrazowe własne, jak równie ż zasoby gmin s ąsiednich.

5.1. Przyrodnicze kierunki rozwoju gminy

Ocena aktualnego stanu środowiska przyrodniczego na obszarze gminy oraz identyfikacja najwa żniejszych problemów ekologicznych i przestrzennych pozwalaj ą okre śli ć ogólne przyrodnicze kierunki rozwoju przestrzennego gminy : - zapewnienie trwałości istnienia ekologicznych funkcji środowiska gminy, - racjonalizacja wykorzystania terenów zieleni oraz lasów na cele rozwoju funkcji wypoczynkowo - rekreacyjnej,

122 - zapewnienie trwało ści istnienia ekologicznych funkcji obiektów na mocy przepisów odr ębnych, - zachowanie wła ściwych proporcji terenów otwartych (powierzchni terenów biologicznie czynnych) do terenów zainwestowanych, - kształtowanie pasów zieleni o funkcji izolacyjnej i ochronnej wzdłu ż ci ągów komunikacji, - kształtowanie przestrzeni zapewniaj ące przewietrzanie obszarów zurbanizowanych, - uwzgl ędnienie działa ń prowadz ących do poprawy jako ści wód powierzchniowych, - uwzgl ędnienie działa ń prowadz ących do poprawy jako ści wód podziemnych oraz bezwzgl ędna ochrona terenów komunalnych uj ęć wód i przestrzeganie zasad zagospodarowania w ich strefach ochronnych, - uwzgl ędnienie działa ń prowadz ących do poprawy stanu jako ści powietrza atmosferycznego i klimatu akustycznego, - uwzgl ędnienie zasad ochrony gruntów przed erozj ą - ochrona terenów osuwiskowych przed zainwestowaniem, - uwzgl ędnienie zasad ochrony gruntów rolnych, głównie pochodzenia organicznego przed zmian ą u żytkowania, - eliminacja niezgodno ści pomi ędzy u żytkowaniem terenu a warunkami przyrodniczymi, - wdra żanie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami.

Prawidłowo realizowana polityka przestrzenna na obszarze gminy musi w pełni uwzgl ędnia ć ochron ę istniej ącego systemu ekologicznego, eliminowa ć wszystkie źródła zagro żeń, które mog ą negatywnie oddziaływa ć na jego stan i funkcjonowanie. Konieczna jest te ż poprawa jako ści środowiska wraz z wzbogaceniem jego zasobów i walorów krajobrazowych. Realizacja powy ższych zada ń jest istotnym warunkiem rozwoju zrównowa żonego, polegaj ącego na gospodarowaniu w harmonii z przyrod ą, z zachowaniem zasad i wymogów ochrony środowiska, wynikaj ących z głównych zało żeń polityki ekologicznej pa ństwa, województwa, powiatu i gminy. Wa żnym elementem docelowej struktury funkcjonalno-przestrzennej s ą i b ędą obszary decyduj ące o zasobach i jako ści środowiska biotycznego gminy oraz warunkach życia człowieka tj. lasy, obszary ekologiczne ł ąkowo – bagienne, cieki i tereny zieleni pełni ące w krajobrazie gminy funkcje ochronne, krajobrazowo-estetyczne, regulacyjne w zakresie gospodarki wodnej. Mimo, że obszary te nie podlegaj ą ochronie prawnej, pełni ą wa żne funkcje środowiskotwórcze, co powinno decydowa ć o ich ochronie i bezwzgl ędnym wył ączeniu spod zabudowy, z mo żliwo ści ą wzbogacania ich naturalnych zasobów oraz przystosowania do pełnienia funkcji turystycznych, sportowych i rekreacyjnych. Przestrzennie zró żnicowana struktura ekologiczna gminy wymaga ustalenia priorytetów zasad ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego dla terenów o niejednakowych predyspozycjach do pełnienia planowanych funkcji. Winny one opiera ć si ę o zasady: − ochrony istniejących zasobów środowiska przyrodniczego; − kształtowania nowych struktur przyrodniczych; − zachowania ładu przestrzennego w harmonii z otaczającym krajobrazem; − ograniczanie i eliminację punktowych i przestrzennych źródeł negatywnie oddziaływujących na środowisko i warunki życia mieszkańców. System ekologiczny gminy oparty jest o dolin ę rzeki Wisły i Mie ń wraz z terenami otaczaj ącymi oraz wyznaczonymi lokalnymi ci ągami ekologicznymi zwi ązanymi z wyst ępuj ącymi na terenie gminy jeziorami. Stanowi ą one wa żny element dla obecnej i przyszłej przestrzennej struktury gminy o istotnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Obszary zurbanizowane, obejmuj ące zwart ą zabudow ę oraz tereny planowane do zurbanizowania, na których wyst ąpiły, b ądź wyst ąpi ą, znaczne przekształcenia środowiska, powinny w swej strukturze charakteryzowa ć si ę wysokim udziałem powierzchni biologicznie czynnej. Tworzy ć je powinna u żytkowa i ozdobna ziele ń przydomowa, ziele ń pełni ąca funkcje ochronne, wykształcona wzdłu ż ci ągów komunikacji, obiektów usługowych i produkcyjno-usługowych oraz ogólnodost ępne tereny zieleni przede wszystkim w miejscowo ści gminnej Czernikowo oraz terenach wyznaczonych do rozwoju (skwery, ziele ńce, place zabaw i rekreacji itp.). Kierunkowym działaniem skutecznie łagodz ącym narastaj ące dysfunkcje w rozwoju przestrzeni poszczególnych obszarów jest zachowanie środowiskowych normatywów urbanistycznych gwarantuj ących zachowanie istniej ących i tworzenie nowych przestrzeni zieleni. W stosunku do terenów zainwestowanych w poszczególnych strefach funkcjonalno – przestrzennych nale ży przyj ąć taki kierunek zmian w zagospodarowaniu, który b ędzie wpływał na popraw ę warunków bio i topoklimatycznych. Przyjmuj ąc kierunek naprawczy w stosunku do obecnego zagospodarowania terenów nale ży d ąż yć do:

123 − eliminowania b ądź łagodzenia s ąsiedztwa funkcji sobie przeciwstawnych, − wydzielania terenów pełni ących funkcje stref izolacyjnych pomi ędzy terenami o przeciwstawnych sobie funkcjach, które urz ądzone jako tereny zieleni mog ą pełni ć funkcj ę ochronn ą, izolacyjn ą i biernego wypoczynku, − łagodzenia przeinwestowania terenów poprzez biologiczne wzbogacanie ich w elementy środowiskotwórcze, Równie wa żnymi czynnikami decyduj ącymi o zasobach i jako ści środowiska przyrodniczego oraz warunkach życia człowieka, a zwi ązanymi ze struktur ą funkcjonalno-przestrzenn ą gminy s ą: − likwidacja wszystkich źródeł zanieczyszcze ń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych, − likwidacja źródeł emisji zanieczyszcze ń pochodz ących z palenisk domowych opalanych paliwami tradycyjnymi (w ęgiel) poprzez zmian ę czynnika grzewczego z tradycyjnego na paliwa ekologiczne niskoemisyjne lub bezemisyjne, − realizacja gospodarki odpadami w oparciu o obj ęcie zorganizowanym systemem gromadzenia, wywozu i utylizacji odpadów wszystkich posesji na terenie gminy.

W stosunku do uznanych pomników przyrody zabrania si ę: niszczenia, uszkadzania obiektu lub obszaru wokół, uszkadzania i zanieczyszczania gleby oraz umieszczania tablic reklamowych.

W Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej obowi ązuj ą ustalenia zawarte w Uchwale nr VI/106/2011 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Kuj-Pom. 2011.99.793): czynna ochrona ekosystemu le śnego poprzez: racjonaln ą gospodark ę le śną, polegaj ącą na zachowaniu ró żnorodno ści biologicznej siedlisk Kotliny Płockiej, Kotliny Toru ńskiej, Pojezierza Dobrzy ńskiego, ochrona monokulturowych lasów sosnowych (mikroklimat Ciechocinek) oraz krajobrazu nadwi śla ńskiego, ochrona rzeki Wisły, Tąż yny i Mie ń wraz z pasem ro ślinno ści okalaj ącej głównie lasów li ściastych. W Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej obowi ązuj ą zawarte w ww. Uchwale zakazy: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalnej gospodarce wodnej lub rybackiej; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej. Zakaz o którym mowa w pkt 2), nie dotyczy realizacji nowych lub rozbudowy i modernizacji istniej ących przedsi ęwzi ęć , mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których przeprowadzona procedura oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrod ę obszarów. Zakaz wymieniony w pkt 4) i 5) nie dotyczy wydobywania piasku i żwiru z udokumentowanych złó ż wyznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku na podstawie studium uwarunkowa ńi kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy: 1) na obszarze do 2 ha i przy wydobywaniu nie przekraczaj ącym 20 tys. m 3 rocznie; Eksploatacja ta nie mo że powodowa ć zmian stosunków wodnych i zagro żeń dla chronionych ekosystemów, a brak negatywnego oddziaływania na środowisko został wykazany w sporz ądzonym raporcie o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko. Zakaz, o którym mowa w pkt 8 nie dotyczy zbiorników antropogenicznych.

124

W obszarach uznanych za użytki ekologiczne (oznaczonych jako UE na mapie „K ierunki i polityka przestrzenna”): 1. wprowadza si ę nast ępuj ące ustalenia dotycz ące ochrony czynnej na obszarze u żytku : a) zachowanie ró żnorodno ści biologicznej siedlisk; b) zachowanie siedlisk gatunków zwierz ąt chronionych; c) zachowanie naturalnych procesów przyrodniczych; w danych cz ęś ciach wyspy, w zale żno ści od przyj ętych wytycznych dotycz ących ochrony danych ekosystemów. 2. zabrania si ę: a) niszczenia uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; b) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z bezpiecze ństwem przeciwpowodziowym albo budow ą, odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub napraw ę urz ądze ń wodnych wraz z mo żliwo ści ą ustawiania przez administratora rzeki oznakowania przewidzianego przez przepisy żeglugowe na śródl ądowych drogach wodnych oraz wykonywania czystki wokół wystawionych znaków; c) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; d) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych oraz obszarów wodno-błotnych; e) wylewania gnojowicy; f) zmiany sposobu u żytkowania ziemi; g) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów; h) umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; i) umieszczania tablic reklamowych.

W strefach ciszy obowi ązuj ą nast ępuj ące zakazy:  używania silników spalinowych na jednostkach pływaj ących,  ruchu pojazdów o nap ędzie mechanicznym,  używania poza pomieszczeniami zamkni ętymi urz ądze ń nagła śniaj ących, sprz ętu odtwarzaj ącego elektroakustycznego oraz odbiorników RTV.

Główny zbiornik wód podziemnych (GZWP) nie został dotychczas obj ęty ochron ą prawn ą. Na jego obszarze w celu ochrony perspektywicznych zasobów wody pitnej, powinny by ć przestrzegane surowe re żimy ochronne w zakresie gospodarki ściekowej i zagospodarowania odpadów oraz wprowadza si ę zakaz lokalizowania przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

5.2. Kierunki rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku O jako ści życia decyduje poziom rozwoju jego podstawowych funkcji: warunków zamieszkania, pracy i wypoczynku. Zasoby i walory środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy przedstawione w uwarunkowaniach rozwoju s ą „magnesem” przyci ągaj ącym i ukierunkowuj ącym społecze ństwo do ró żnorodnego z nich korzystania, jak równie ż rozwijania wielu przyrodniczych form rekreacji, stąd podstawowe kierunki kształtowania i rozwoju turystyki powinny skupia ć si ę na wykorzystaniu zasobów i walorów samej gminy, jezior i rzek, obiektów zabytkowych oraz walorów krajobrazowych gmin sąsiednich dającym mo żliwo ść uprawiania ró żnych form rekreacji i wypoczynku oraz rozwoju krajoznawczych form turystyki. Powy ższe zało żenia winny by ć realizowane poprzez nast ępuj ące ogólne kierunki rozwoju: − kształtowanie gminnego systemu przyrodniczego w formach zapewniaj ących ci ągło ść przestrzenno-funkcjonaln ą obszarów naturalnych i zieleni tj. m.in. poprzez realizacj ę ci ągów zieleni (ci ągów ekologicznych o znaczeniu lokalnym i regionalnym); − zachowanie i ochrona warto ści krajobrazowych terenów otwartych, − utrzymanie istniej ących zasobów sportowych,

125 − rozwój agroturyzmu, jednej z coraz popularniejszych form turystyki, która zdobywa znacz ą rzesz ę zwolenników, a jednocze śnie jest form ą przedsi ębiorczo ści mieszka ńców wsi prowadz ących działalno ść agroturystyczn ą.

Na terenie gminy mo że by ć równie ż lokalizowana zabudowa rekreacji indywidualnej, realizowana zielona szkoła oraz ście żki rowerowe i hippiczne.

5.3. Obszary, obiekty i zasady ochrony krajobrazu kulturowego

Rozwijaj ące si ę od lat osadnictwo na obszarze gminy spowodowało głębokie zmiany w pierwotnym krajobrazie. Przede wszystkim rozwój osadnictwa wiejskiego, przekształciły pierwotne środowisko nadaj ąc mu wyra źne cechy antropogeniczne. Istniej ące elementy przyrodnicze, pola uprawne, tereny zabudowane oraz towarzysz ąca jej infrastruktura komunikacyjna tworz ą charakterystyczny krajobraz kulturowy. Dominuje on na wi ększo ści obszaru gminy. Ochrona krajobrazu kulturowego podlega zasadom ochrony na podstawie ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w których okre ślane s ą zasady ochrony terenów warto ściowych krajobrazowo. W zwi ązku z powy ższym w studium wskazane s ą tereny do opracowania miejscowych planów, dla których wymagane jest sformułowanie powy ższych zasad. Tereny te wymienione s ą w rozdziale „obszary, dla których zamierza si ę sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ze wzgl ędu na uwarunkowania lokalne”. Ustalenie ochrony dla tych cz ęś ci gminy powinno dotyczy ć głównie zasad i standardów kształtowania zabudowy w harmonii z otaczaj ącym krajobrazem, charakterem i stylistyk ą architektoniczn ą obiektów.

W zakresie ochrony krajobrazu kulturowego Studium postuluje:  Wyeksponowanie dziedzictwa kulturowego gminy poprzez rewitalizacj ę zespołów i obiektów zabytkowych.  Zachowanie elementów zwi ązanych z ekspozycj ą krajobrazow ą.  Zachowanie skali otwartych przestrzeni poprzez ochron ę zespołów krajobrazu otwartego oraz ograniczenie działalno ści inwestycyjnej na tych terenach.  Rewitalizacj ę obszarów i obiektów dysharmonizuj ących z otoczeniem.  Ochron ę tradycyjnych form zabudowy i zagospodarowania na obszarach o czytelnej to żsamo ści kulturowej – nowe lub przebudowywane obiekty powinny nawi ązywa ć skal ą i form ą do lokalnej tradycji architektonicznej oraz harmonizowa ć z zabudow ą istniej ącą i otaczaj ącym krajobrazem,  Ograniczenie w lokalizacji elektrowni wiatrowych.

5.4. Obszary, obiekty i zasady ochrony uzdrowisk

Na terenie gminy Czernikowo nie znajduj ą si ę obszary i obiekty uzdrowiskowe. Cz ęść gminy poło żona jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej, ustanowionym dla ochrony uzdrowiska Ciechocinek.

6. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Celem prowadzonej w Studium polityki przestrzennej jest zachowanie warto ści dziedzictwa kulturowego i zabytków, jak równie ż dziedzictwa archeologicznego w stanie mo żliwie niezmienionym, ich konserwacja, rewaloryzacja oraz ochrona przed przekształceniami i degradacj ą. Podejmowane działania dotyczy ć b ędą w szczególno ści zespołów i obiektów zabytkowych, form zakomponowanej zieleni. Warto ści podlegaj ące ochronie odnosz ą si ę do ich walorów historycznych, architektonicznych i ekspozycyjnych. Powy ższy cel zamierza si ę osi ągn ąć poprzez: −−− rewaloryzacj ę i konserwacj ę rozumian ą jako utrzymanie b ądź przywrócenie warto ści historyczno-kulturowych z jednoczesnym dostosowaniem do współczesnych standardów cywilizacyjnych w ści śle okre ślonym i wywa żonym zakresie, −−− zachowanie i renowacj ę zespołów dworsko-parkowych oraz parków, w tym: doprowadzenie i utrzymanie zabudowy w nale żytym stanie technicznym, zachowanie lub odtworzenie układów

126 kompozycyjnych, piel ęgnacj ę zieleni i jej uzupełnianie w nawi ązaniu do dotychczasowego charakteru (w oparciu o specjalistyczn ą dokumentacj ę), zachowanie małej architektury, unikanie podziałów własno ściowych, unikanie wprowadzania w s ąsiedztwie funkcji i obiektów kolizyjnych, zwłaszcza dominant przestrzennych, −−− zachowanie i renowacj ę obiektów architektury, w tym: doprowadzenie i utrzymanie zabudowy w nale żytym stanie technicznym, adaptacj ę do funkcji współczesnych, dostosowanych do charakteru obiektu, przy unikaniu wprowadzania funkcji kolizyjnych; zachowania w maksymalnym stopniu, a tam gdzie jest to mo żliwe, odtworzeniu historycznej kompozycji obiektów (wysoko ść , kształt, układ eksponowanych elewacji, kształt dachu, rozmieszczenie, wielko ść i proporcje otworów), zewn ętrznego detalu architektonicznego, zachowaniu historycznego charakteru wn ętrz, unikanie wprowadzania w s ąsiedztwie funkcji i obiektów kolizyjnych, zwłaszcza dominant przestrzennych, −−− ochron ę stanowisk archeologicznych – w tym na obszarach koncentracji stanowisk archeologicznych nie posiadaj ących własnej formy krajobrazowej wyst ępuje konieczno ść wykonania archeologicznych bada ń wykopaliskowych poprzedzaj ących procesy inwestycyjne. Wi ąż e si ę to z obowi ązkiem wyprzedzaj ącego zawiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o przyst ąpieniu do przygotowa ń inwestycji, −−− w przypadku cmentarzy (zabytkowych i współczesnych) - ochrona zachowanych elementów, uporz ądkowanie i podkre śleniu symboliki miejsca, utrzymanie b ądź uczytelnienie układu alejek, kwater, ochron ę nagrobków, krzy ży, zachowanego drzewostanu.

6.1. Kierunki kształtowania polityki przestrzennej w zakresie dziedzictwa kulturowego

1. Zasady ochrony i utrzymania zabytków architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków (wymienionych w tabeli 20 - uwarunkowania) Obowi ązuje: − trwałe zachowanie historycznej formy architektonicznej i substancji budowlanej obiektu wpisanego do rejestru, − utrzymanie (ewentualnie rewaloryzacja) otoczenia obiektu zabytkowego zgodnie z historycznym zagospodarowaniem, − opracowanie rozwi ąza ń inwestycyjnych na podstawie zalece ń konserwatorskich, zgodnie z odpowiednimi przepisami szczególnymi (art. 36 ust. 1 pkt 1-6, pkt 8-11 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w oparciu o Ustaw ę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, uwzgl ędnia si ę ochron ę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków oraz ich otoczenia, a tak że innych zabytków nieruchomych znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych.

2. Zasady ochrony i utrzymania zewidencjonowanych zabytków architektury i budownictwa o lokalnych walorach zabytkowych – obiekty figuruj ące w gminnej ewidencji zabytków / wojewódzkiej ewidencji zabytków (wymienionych w tabeli 21 - uwarunkowania).

Obowi ązuje: • utrzymanie historycznej formy architektonicznej obiektu (gabaryty, forma dachu i rodzaj pokrycia, kompozycja i wystrój elewacji, forma stolarki okiennej i drzwiowej), • zapewnienie zachowania walorów funkcjonalnych i u żytkowych obiektu, • zagospodarowanie na nowe funkcje przy utrzymaniu walorów zabytkowych, • opracowanie dokumentacji konserwatorskiej obiektu w przypadku jego rozbiórki, • współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków zgodnie z odpowiednimi przepisami szczególnymi dot. ochrony zabytków .

3. Zasady ochrony zabytków archeologicznych (wymienionych w tabeli 23) Obowi ązuje: • w przypadku prowadzenia inwestycji w obr ębie tych zabytków archeologicznych istnieje konieczno ść zapewnienia inwestorskiego nadzoru archeologicznego lub wyprzedzaj ących

127 bada ń wykopaliskowych, zgodnie z odpowiednimi przepisami szczególnymi dot. ochrony zabytków . • ww. nadzór i badania wymagaj ą uprzedniego uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków w formie decyzji administracyjnej, okre ślaj ącej rodzaj i zakres niezb ędnych bada ń archeologicznych oraz pozwolenia, zgodnie z odpowiednimi przepisami szczególnymi dot. ochrony zabytków . • w przypadku odkrycia na terenie obj ętym sporz ądzaniem niniejszego planu, w trakcie prac ziemnych nieujawnionych reliktów kultury materialnej, nale ży wstrzyma ć prace, a teren winien by ć udost ępniony do inwestorskich bada ń archeologicznych, zgodnie z odpowiednimi przepisami szczególnymi dot. ochrony zabytków . • Ochron ę zabytków archeologicznych wymienionych w tabeli 23 uwarunkowania, przedstawionych na „ Kierunki i polityka przestrzenna ”, w obr ębie których dla wszelkiej działalno ści inwestycyjnej musz ą by ć ustalone warunki ochrony konserwatorskiej, a wszelkie prace ziemne prowadzone mog ą by ć jedynie pod nadzorem archeologicznym; w razie stwierdzenia reliktów kultury materialnej teren powinien by ć udost ępniony do inwestorskich bada ń archeologicznych.

6.2. Obszary, obiekty i zasady ochrony dóbr kultury współczesnej

Ochrona dóbr kultury współczesnej jako element krajobrazu kulturowego podlega zasadom ochrony na podstawie ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w których okre ślane s ą zasady ochrony budynków, zespołów budynków, terenów warto ściowych krajobrazowo. W zwi ązku z powy ższym w studium wskazane s ą tereny do opracowania miejscowych planów, dla których wymagane jest sformułowanie powy ższych zasad. Tereny te wymienione s ą w rozdziale „obszary, dla których zamierza si ę sporz ądzi ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ze wzgl ędu na uwarunkowania lokalne”. Ustalenie ochrony dla tych cz ęś ci gminy powinno dotyczy ć głównie sposobu rozplanowania nowej zabudowy w nawi ązaniu do istniej ących, warto ściowych układów urbanistycznych oraz zasad i standardów kształtowania zabudowy w harmonii charakterem i stylistyk ą architektoniczn ą obiektów.

7. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI

Cele polityki rozwoju transportu

Generalnym celem polityki rozwoju transportowej gminy, opartej na zasadach zrównowa żonego rozwoju, jest stworzenie warunków dla sprawnego, bezpiecznego i ekonomicznego przemieszczania si ę osób i towarów, przy ograniczaniu szkodliwego wpływu na środowisko i warunki życia mieszka ńców gminy. Celami szczegółowymi s ą:  zapewnienie odpowiedniej dost ępno ści ró żnych funkcji rozmieszczonych w gminie o charakterze lokalnym i ponadlokalnym,  zapewnienie powi ąza ń z ponadlokalnymi systemami transportowymi i terenami s ąsiednimi,  zaspokojenie powi ąza ń wewn ętrznych i potrzeb przewozowych mieszka ńców (umo żliwienie dojazdu w celu udziału w ró żnych formach aktywno ści - praca, nauka, usługi, wypoczynek) i gospodarki,  zapewnienie sprawno ści funkcjonowania transportu przy rosn ącym poziomie motoryzacji,  poprawa standardów podró ży i bezpiecze ństwa ruchu,  zapewnienie dotarcia pomocy,  poprawa warunków ruchu pieszego i rowerowego oraz parkowania,  zapewnienia obsługi komunikacyjnej pomi ędzy miejscowo ściami oraz terenami zainwestowanymi w gminie drogami o odpowiednim standardzie (nawierzchnia twarda ulepszona o odpowiednich parametrach technicznych),  ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko oraz warunki życia mieszka ńców przez redukcj ę negatywnych oddziaływa ń.

Nale ży d ąż yć do stosowania prawidłowych rozwi ąza ń urbanistycznych, zachowując wymagane przepisami szczegółowymi odległo ści linii zabudowy od elementów układu komunikacyjnego.

128 7.1. Komunikacja drogowa

7.1.1. Układ drogowy Układ podstawowy b ędzie wypełniał nadrz ędne funkcje, wynikaj ące z kierunków rozwoju systemu transportowego kraju i województwa, słu żą c powi ązaniom krajowym, regionalnym, a tak że powi ązaniom zewn ętrznym i cz ęś ciowo wewn ętrznym gminy. Zadaniem tego układu b ędzie przede wszystkim prowadzenie ruchu. Obsługa zagospodarowania przy pomocy dróg układu podstawowego odbywa ć si ę b ędzie w zakresie, wynikaj ącym z klas dróg i dopuszczonym przepisami dotycz ącymi warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne. Zadaniem układu obsługuj ącego b ędzie zapewnienie bezpo średniego dojazdu i obsługa zagospodarowania, wyprowadzenie ruchu na układ podstawowy oraz zapewnienie powi ąza ń zewn ętrznych i wewn ętrznych, nie obsługiwanych przez układ podstawowy.

Podstawowy układ drogowy gminy Czernikowo tworzy ć b ędą: – droga krajowa nr 10 granica pa ństwa (Lubieszyn) – Szczecin – Pło ńsk, w przyszło ści droga ekspresowa S-10, – droga wojewódzka, – drogi powiatowe.

W zakresie układu obsługuj ącego przewiduje si ę:  budow ę dróg gminnych usprawniaj ących ruch, poprawiaj ących spójno ść sieci drogowej i obsług ę zagospodarowania w gminie  rozbudow ę i przebudow ę istniej ących dróg gminnych lokalnych i dojazdowych,  budow ę nowych dróg na terenach planowanego zagospodarowania, szczególnie na terenach rozwojowych miejscowo ści Czernikowo. Przedstawione na mapie drogi gminne nie wyczerpuj ą mo żliwo ści ich rozwoju. W szczególno ści w sporz ądzanych planach miejscowych mog ą by ć wyznaczane kolejne drogi gminne oraz uszczegółowiane przebiegi planowanych dróg wskazanych w Studium.

W celu okre ślenia wymaga ń technicznych i u żytkowych wprowadza si ę nast ępuj ące klasy dróg na terenie gminy Czernikowo: – główna ruchu przyspieszonego GP (droga krajowa), docelowo ekspresowa S (droga ekspresowa), – zbiorcze, oznaczona symbolem Z (wszystkie drogi powiatowe), – lokalna, oznaczona symbolem L oraz dojazdowa, oznaczona symbolem D (drogi gminne zgodnie z tabel ą 26 - uwarunkowania).

Nale ży zapewni ć mo żliwo ści przestrzenne dla rozbudowy i przebudowy dróg powiatowych do klasy drogi zbiorczej oraz dróg oznaczonych jako lokalnych, których parametry powinny zosta ć poprawione z uwagi na ich znaczenie komunikacyjne i spójno ść sieci drogowej,

7.1.2. Kierunki kształtowania systemu drogowego

− poł ączenia z trasami zewn ętrznymi za po średnictwem drogi krajowej nr 10 granica pa ństwa (Lubieszyn) – Szczecin – Pło ńsk, dla której przewiduje si ę docelowo klas ę S. Na mapie „kierunki i polityka przestrzenna” wskazuje si ę pi ęć wariantów przebiegu planowanej drogi wynikaj ących z projektu „Studium Korytarzowego dla drogi ekspresowej S-10 na odcinku Wyrzysk – Bydgoszcz – Toru ń – Blinno. Zgodnie z Uchwał ą Zespołu Oceny przedsi ęwzi ęć Inwestycyjnych w oddziale GDDKiA w Bydgoszczy do nast ępnego etapu opracowania dokumentacji kieruje si ę dla odcinka 5 W ęzeł Lubicz – Węzeł Blinno (granica województwa) wariant II, wariant III oraz wariant V z mo żliwo ści ą kompilacji fragmentów rekomendowanych wariantów w szczególno ści III i V. Ostateczny wariant przebiegu wskazany zostanie po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko na etapie uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,

129

Planowane uzupełnienie, wspólnie z województwami s ąsiednimi, w ramach struktur korytarzy europejskich w systemie transportowym województwa o nowy korytarz Szczecin - Piła - Bydgoszcz - Toru ń, który b ędzie stanowił poł ączenie północno - zachodnich cz ęś ci kraju z korytarzami środkowej i wschodniej Polski. Korytarz ten b ędzie kontynuacj ą obecnego korytarza TINA Warszawa - Toru ń w kierunku zachodnim po śladzie drogi ekspresowej S10. − potencjalna lokalizacja drogi o klasie G (głównej), trzy warianty jako poł ączenie przej ścia drogowego przez planowany stopie ń wodny na Wi śle z istniej ącymi drogami gminnymi i dalej drog ą powiatow ą dostosowanymi do nowego przeznaczenia, z wł ączeniem do drogi krajowej nr 10 (przyszła droga ekspresowa),

130

− poł ączenie poszczególnych miejscowo ści z układem dróg krajowych i wojewódzkich, ośrodkiem powiatowym oraz siedzibami gmin s ąsiednich za po średnictwem dróg powiatowych i gminnych wyszczególnionych w tabeli nr 22 i 23, − rozbudowa układu i postulowane parametry techniczne według tabeli nr 23, − dostosowanie parametrów technicznych do normatywnych dla danej klasy, − zwi ększenie bezpiecze ństwa w terenach zabudowanych poprzez budow ę chodników, ście żek rowerowych i zatok autobusowych, − układ dróg gminnych nale ży wzbogaci ć o drogi obsługuj ące zabudow ę na terenach wsi i lokalne drogi dojazdowe, − sukcesywne d ąż enie do realizacji nawierzchni asfaltowych na drogach gminnych, − sukcesywna realizacja spójnej sieci ście żek rowerowych, prowadzonych w terenie niezale żnie od układu jezdnego, dotyczy to zarówno szlaków turystycznych jak i dojazdów do szkół, obiektów usługowych, miejsc pracy.

7.1.3. Transport

Na terenie gminy Czernikowo transport towarów odbywa si ę transportem drogowym i kolejowym.Nale ży wspiera ć inicjatywy gospodarcze i promowa ć rozwój usług transportowych.

131

7.1.4. Miejsca parkingowe

Wraz ze wzrostem motoryzacji oraz realizacj ą wyznaczonych terenów rozwojowych na terenie gminy Czernikowo b ędzie rosła potrzeba zapewnienia odpowiedniej ilo ści miejsc parkingowych. W przypadku rozbudowy poszczególnych obiektów oraz budowy nowych – ju ż na etapie sporz ądzania projektu – nale ży ka żdorazowo dokonywa ć analizy potrzebnej ilo ści miejsc parkingowych i rezerwowa ć odpowiedniej wielko ści tereny. Realizacja miejsc postojowych w liniach rozgraniczaj ących ulic w formie zatok i pasów postojowych, dopuszczalna jest na warunkach okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi i ich usytuowanie.

7.1.5. Zaplecze techniczne

W dziedzinie zaplecza technicznego nale ży d ąż yć do równowa żenia popytu i poda ży. Lokalizacja stacji paliw, stacji obsługi pojazdów powinna by ć realizowana stosownie do popytu na usługi motoryzacyjne. Rozwój zaplecza technicznego powinien nast ępowa ć w oparciu o nowoczesne rozwi ązania i wyposa żenie gwarantuj ące zaspokojenie potrzeb motoryzacyjnych. Nale ży wspiera ć inicjatywy gospodarcze w tej dziedzinie.

7.2. Komunikacja kolejowa

Przez teren gminy Czernikowo przebiega trasa kolei normalnotorowej nr 27 Nasielsk – Toru ń Wschodni. Jest to linia znaczenia pa ństwowego, niezelektryfikowana. W przyszło ści ma zosta ć wł ączona do poł ącze ń BitCity umo żliwiaj ących sprawn ą komunikacj ę w bydgosko-toru ńskim obszarze metropolitalnym. Realizacja zale żna od polityki samorz ądu województwa.

7.3. Komunikacja zbiorowa

Podstawowym środkiem komunikacji zbiorowej na terenie gminy Czernikowo jest komunikacja autobusowa. Dodatkowo mieszka ńcy Czernikowa mog ą korzysta ć z transportu kolejowego. Celem rozwoju komunikacji zbiorowej jest poprawa standardu obsługi, w tym zapewnienie mo żliwo ści korzystania z niej wszystkim mieszka ńcom gminy.

Komunikacj ę autobusowa b ędzie realizowa ć: – powi ązania z o środkami wojewódzkimi, – powi ązania z o środkiem powiatowym, – powi ązania mi ędzygminne i wewn ątrzgminne.

Generaln ą zasad ą funkcjonowania komunikacji b ędzie prowadzenie wszystkich linii przez miejscowo ść b ędącą o środkiem gminnym, co umo żliwi poł ączenie obsługiwanych obszarów z siedzib ą władz gminnych, szkoł ą itp. Ostateczne kierunki rozwoju linii autobusowych zostan ą ustalone po uwzgl ędnieniu rzeczywistych kierunków rozwoju powiatu, gminy i gmin s ąsiednich oraz poprawy stanu dróg. Zakłada si ę, że kierunkiem rozwojowym powinno by ć obj ęcie komunikacj ą zbiorow ą wszystkich miejscowo ści w gminie.

Układ linii autobusowych zale żeć b ędzie od rozwoju układu drogowego i b ędzie ulegał zmianom w miar ę jego rozbudowy. Dla potrzeb funkcjonowania komunikacji autobusowej, w planach miejscowych oraz projektach budowlanych nale ży przewidywa ć lokalizacj ę przystanków z zatokami i wiatami oraz w miar ę potrzeb i mo żliwo ści p ętli ko ńcowych.

Działaniem priorytetowymi powinna by ć poprawa warunków ruchu na najwa żniejszych ci ągach drogowych tj. na drodze krajowej i powiatowych, zapewniaj ących powi ązania zewn ętrzne, co nale ży do zada ń generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, samorz ądu powiatu. Konieczna jest ścisła współpraca z zarz ądcami tych dróg, szczególnie w ustalaniu zakresu działa ń modernizacyjnych, ich

132 przebiegu i potrzeb terenowych w planach miejscowych oraz kształtowaniu otoczenia dróg, zgodnie z wymaganiami, wynikaj ącymi z ich funkcji i klasy. Wyposa żanie istniej ącego układu w nawierzchnie twarde, chodniki, ście żki rowerowe i urz ądzenia dla komunikacji zbiorowej oraz budowa dróg dla obsługi zagospodarowania na nowych terenach powinno by ć działaniem ci ągłym.

7.4. Ruch pieszy i rowerowy Nale ży uwzgl ędnia ć potrzeby ruchu pieszego poprzez tworzenie dogodnych, krótkich i bezpiecznych powi ąza ń dla pieszych i odpowiednie kształtowanie przestrzeni publicznych. Celem rozwoju dróg rowerowych jest zapewnienie ka żdemu ch ętnemu mo żliwo ści korzystania z roweru, poruszania si ę bezpiecznie w dogodnych warunkach środowiskowych oraz uczynienie z roweru konkurencyjnego środka lokomocji, szczególnie w stosunku do samochodu osobowego. Czynnikami sprzyjaj ącymi rozwojowi ruchu rowerowego s ą:  istniej ąca i rozbudowywana sie ć dróg rowerowych, ci ągów pieszo-rowerowych i szlaków rowerowych,  mo żliwo ści przestrzenne budowy ście żek rowerowych lub ci ągów pieszo-rowerowych,  rosn ąca świadomo ść ekologiczna społecze ństwa,  stosunkowo niski koszt budowy ście żek rowerowych,  obecno ść terenów le śnych i otwartych, stanowi ących atrakcyjny cel wycieczek rowerowych, Podstawowymi czynnikami niesprzyjaj ącymi dla rozwoju ruchu rowerowego s ą warunki klimatyczne przez znaczn ą cz ęść roku oraz niski poziom bezpiecze ństwa przy korzystaniu z jezdni razem z pozostałym ruchem kołowym. Przyj ęto nast ępuj ące zasady kształtowania sieci dróg rowerowych:  zapewnienie powi ąza ń rejonów mieszkalnych z miejscami pracy, szkołami, handlem i usługami,  wyposa żenie dróg układu podstawowego (klas głównej ruchu przyspieszonego i zbiorczych) i wybranych układu obsługuj ącego (lokalnych i dojazdowych) w ście żki rowerowe lub pieszo-rowerowe,  dopuszczenie ruchu rowerowego na jezdniach pozostałych dróg o mniejszym ruchu, na zasadach ogólnych, wspólnie z ruchem pojazdów samochodowych. Ponadto konieczne b ędzie tworzenie miejsc do przechowywania i parkowania rowerów, szczególnie przy szkołach, obiektach handlowych i usługowych. Planowany układ ście żek rowerowych przedstawiono na mapie „ Kierunki i polityka przestrzenna ”. Oprócz ście żek wskazanych na rysunku, w planach miejscowych oraz w miar ę budowy nowych dróg i modernizacji istniej ących, ka żdorazowo powinna by ć przeanalizowana mo żliwo ść i celowo ść budowy ście żek rowerowych.

8. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

Celem polityki rozwoju infrastruktury technicznej jest zagwarantowanie bezpiecze ństwa funkcjonowania systemów tranzytowych oraz zasilaj ących i obsługuj ących wszystkie tereny zabudowy (istniej ące i przeznaczone pod zabudow ę), a w pierwszej kolejno ści tereny zabudowy zwartej oraz osi ągni ęcie odpowiedniej jako ści środowiska przyrodniczego Cel ten mo żna osi ągn ąć poprzez: − zapewnienie wszystkim mieszka ńcom gminy dost ępu do centralnego zaopatrzenia w wodę poprzez rozbudow ę i przebudow ę rozdzielczej sieci wodoci ągowej, − rozbudow ę systemu kanalizacji rozdzielczej w ramach wyznaczonej aglomeracji kanalizacyjnej oraz dalsza realizacja lokalnych systemów oczyszczania ścieków, w tym ekologicznych oczyszczalni przydomowych w zabudowie rozproszonej, − zgodnie z Planem gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012- 2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023 zakłada si ę budow ę Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi wraz z gminami wchodz ącymi w skład tego regiony, mi ędzy innymi gmin ą Czernikowo (obj ęcie 100% mieszka ńców gminy), − stosowanie do celów grzewczych paliw ekologicznych niskoemisyjnych i bezemisyjnych.

133 8.1. Zaopatrzenie w wod ę

Jednym z celów polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie mieszka ńcom dost ępu do wody o jako ści odpowiadaj ącej normom wody do spo życia oraz niezb ędnej ilo ści na potrzeby socjalno – bytowe. Docelowy układ gminnej sieci wodoci ągowej zasilany b ędzie z istniej ących uj ęć wody i stacji wodoci ągowych. Zakłada si ę 100% zaopatrzenia mieszka ńców gminy w wod ę z wodoci ągów. W tym celu konieczna jest realizacja nast ępuj ących przedsi ęwzi ęć : - dalsza rozbudowa sieci wodoci ągowej w zale żno ści od potrzeb, umo żliwiaj ących bezawaryjn ą dostaw ę wody do nowych odbiorców, - remont starych sieci wodoci ągowych, - utrzymanie, remont i rozbudowa, dostosowanie do wymogów UE istniej ących uj ęć wody w miejscowo ściach: Czernikowo, Osówka i Nowogródek. Przebudowa i rozbudowa sieci wodoci ągowej zagwarantuje nieprzerwane dostawy wody mieszka ńcom gminy, zmniejszy ilo ść wyst ępuj ących awarii sieci wodoci ągowych oraz wpłynie na obni żenie kosztów eksploatacji sieci i zapewni popraw ę jako ści wody. Dla istniej ących gminnych uj ęć wody wyznaczono strefy ochrony bezpo średniej w obr ębie istniej ących ogrodze ń uj ęć i studni. W bezpo średnich strefach ochronnych uj ęć wody obowi ązuj ą ści śle okre ślone zakazy wynikaj ące z Decyzji Starosty Toru ńskiego udzielaj ącego pozwole ń wodnoprawnych dla poszczególnych uj ęć .
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nale ży: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą, − odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody,
Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nie wolno składowa ć materiałów gro żą cych ska żeniu wód podziemnych.

8.2. Odprowadzenie i unieszkodliwianie ścieków

W zakresie systemu kanalizacji głównym kierunkiem rozwoju jest obj ęcie systemem kanalizacji sanitarnej miejscowo ści o zwartej zabudowie na terenie gminy, w pierwszej kolejno ści na obszarze wyznaczonej aglomeracji kanalizacyjnej. Aby w pełni rozwi ąza ć problem odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków zakłada si ę: w zakresie ścieków bytowych i komunalnych i ich oczyszczania: - utrzymanie oraz rozbudow ę w zale żno ści od potrzeb gminnej oczyszczalni ścieków, - budow ę lokalnych oczyszczalni ścieków o przepustowo ści po około 100 m 3/dob ę, które b ędą obsługiwały wsie Mazowsze i Kijaszkowo oraz Osówk ę, - budow ę sieci kanalizacji sanitarnej zgodnie z wyznaczonym obszarem aglomeracji kanalizacyjnej dla istniej ących i planowanych do zagospodarowania terenów, zgodnie z wyznaczonymi kierunkami rozwoju w studium, - budow ę lokalnych systemów oczyszczania ścieków, w tym biologicznych oczyszczalni przydomowych, w terenach gdzie jest niemo żliwa technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, - dopuszcza si ę tymczasowo, do czasu pełnego skanalizowania terenów o zwartej zabudowie jak i w terenach o rozproszonej zabudowie, poza obszarem aglomeracji kanalizacyjnej, realizacj ę szczelnych zbiorników bezodpływowych z konieczno ści ą wywozu do punktu zlewnego przy oczyszczalni, - bie żą cy remont sieci, w celu zmniejszenia dopływu wód infiltracyjnych i przypadkowych, głównie poprzez likwidacj ę podł ącze ń kanałów deszczowych do sanitarnych i uszczelnianie sieci,

134 w zakresie odprowadzania wód deszczowych: - budow ę urz ądze ń podczyszczaj ących ścieki deszczowe (separatory, piaskowniki) oraz wła ściw ą eksploatacj ę wpustów drogowych, które stanowi ą pierwszy stopie ń oczyszczania ścieków deszczowych, - budow ę kolektorów i kanałów deszczowych w ramach rozbudowy układu komunikacyjnego, - bie żą ce prowadzenie prac remontowych i modernizacyjnych poprawiaj ących stan techniczny rowów odwadniaj ących oraz zachowanie cieków powierzchniowych dla swobodnego spływu wód, - wody opadowe i roztopowe pochodz ące ze szczelnych powierzchni niezanieczyszczonych (np. dachy budynków) zagospodarowa ć w sposób zrównowa żony, stosuj ąc infiltracj ę powierzchniow ą (odpowiedni wska źnik powierzchni biologicznie czynnej) lub podziemn ą (odwodnienia liniowe wraz z komor ą drena żow ą).

8.3. Gospodarka energetyczna

Energetyka gazowa Maj ąc na uwadze wysokie walory gazu ziemnego jako czynnika energetycznego, umo żliwiaj ącego realizacj ę polityki proekologicznej i podnoszenie standardu życia ludno ści w zakresie gazownictwa zakłada si ę mo żliwo ść realizacji gazyfikacji przede wszystkim terenów o zwartej zabudowie i przewidzianych do zagospodarowania w studium. Przył ączenie do sieci gazowej poszczególnych miejscowo ści poprzedzone musi by ć ka żdorazowo analiz ą ekonomiczn ą i jej pozytywnym wynikiem, zgodnie z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z ustawy Prawo energetyczne wraz z zarz ądzeniami wykonawczymi. Dopuszcza si ę mo żliwo ść gazyfikacji gminy z istniej ących lub planowanych gazoci ągów średniego ci śnienia zlokalizowanych na obszarach s ąsiednich gmin lub powiatów.

Gospodarka cieplna Zmiany zachodz ące w udziale paliw w zaopatrzeniu w ciepło, polegające na wycofywaniu si ę ze spalania w ęgla na rzecz gazu, oleju oraz korzystania z energii elektrycznej do celów grzewczych zmieniaj ą struktur ę pokrycia zapotrzebowania na ciepło przez poszczególne media. Prawo swobodnej konkurencji mediów energetycznych jako wyró żnik b ędzie miało koszty, ograniczenia wynikaj ące z ochrony środowiska oraz pewno ść dostawy. W zwi ązku z powy ższym zakresie ciepłownictwa zakłada si ę: - sukcesywn ą przebudow ę urz ądze ń grzewczych w celu zastosowania paliw niskoemisyjnych i bezemisyjnych oraz instalowaniu sprawnych urz ądze ń zmniejszaj ących emisj ę szkodliwych substancji do atmosfery, - opracowanie i sukcesywne wdra żanie programu restrukturyzacji gospodarki cieplnej (sukcesywna likwidacja indywidualnego ogrzewania piecami w ęglowymi, szczególnie w obszarach zabudowy zwartej).

Gospodarka elektroenergetyczna Jednostk ą zaopatruj ącą gmin ę w energi ę elektryczn ą jest Koncern Energetyczny ENERGA S.A. Oddział Zakład Energetyczny Toru ń. W zakresie zada ń ponadlokalnych elektroenergetyki: - adaptacj ę przebiegaj ących przez teren gminy napowietrznych linii elektroenergetycznych najwy ższych i wysokich napi ęć – 220kV i 110kV. - budow ę hydroelektrowni przy stopniu wodnym na Wi śle o instalowanej mocy okre ślonej na ko ńcowym etapie projektowania technicznego, we współpracy z wybranym dostawc ą turbin, W zakresie zada ń lokalnych elektroenergetyki zakłada si ę: - adaptacj ę przebiegaj ących przez teren gminy istniej ących napowietrznych linii elektroenergetycznych do planowanego zagospodarowania terenu, - przebudow ę starych linii energetycznych w celu zwi ększenia pewno ści i jako ści zasilania jak równie ż sukcesywne wprowadzanie sieci kablowych w obszarach zabudowanych, - rozbudow ę sieci rozdzielczej 15 kV zwi ązanej z rozwojem gminy,

135 - realizacj ę stacji transformatorowych na terenach zainwestowanych oraz planowanych do zainwestowania, wynikaj ących ze zwi ększonego obci ąż enia, - budow ę lokalnych, ekologicznych źródeł energii, - racjonalizacj ę gospodarki energi ą (nowoczesne technologie, energooszcz ędne źródła światła, maszyny i urz ądzenia elektryczne), - wła ściw ą eksploatacj ę i konserwacj ę urz ądze ń, zmniejszaj ących straty energii zagro żenia pora żeniowego i po żarowego.

Lokalizacja obiektów budowlanych lub zmiana zagospodarowania terenu w pasie po 6,50 m w obie strony od osi istniej ących linii napowietrznych o napi ęciu 15 kV mo że nast ąpi ć na warunkach i w uzgodnieniu z gestorem sieci. Przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obejmujących w/w urz ądzenia energetyczne, nale ży uwzgl ędnia ć tereny pod budow ę i rozbudow ę tych obiektów. Korzystne z punktu widzenia systemu energetycznego jest działanie w kierunku istotnego zwi ększenia skojarzonej produkcji energii elektrycznej i cieplnej (opartej na paliwie gazowym). Byłoby to zgodne z aktualnymi trendami w energetyce krajowej, zmierzającymi do minimalizacji udziału w ęgla kamiennego i brunatnego w produkcji energii elektrycznej.

Dla linii napowietrznych 110 kV wynikaj ą konsekwencje przestrzenne w postaci zaj ęcia terenu szeroko ści po 14,5 m w obie strony od osi linii. Dla linii napowietrznych 220 kV wynikaj ą konsekwencje przestrzenne w postaci zaj ęcia terenu szeroko ści po 25 m w obie strony od osi linii.

Wytyczne dotycz ące ogranicze ń w u żytkowaniu terenu w pasie technologicznym elektroenergetycznej linii przesyłowej 110kV i 220kV: − warunki lokalizacji wszelkich obiektów w pasach technologicznych nale ży uzgadnia ć z wła ścicielem linii, − w pasie technologicznym nie wolno lokalizowa ć budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na stały pobyt ludzi, − dopuszcza si ę odbudow ę, rozbudow ę, przebudow ę i nadbudow ę istniej ącej linii, − pod lini ą nie nale ży sadzi ć ro ślinno ści wysokiej – zalesienia terenów rolnych w pasie technologicznym linii mog ą by ć przeprowadzone w uzgodnieniu z wła ścicielem linii, który okre śli maksymaln ą wysoko ść sadzonych drzew i krzewów, − wszelkie zmiany w kwalifikacji terenu w obr ębie pasa technologicznego linii i w jej najbli ższym sąsiedztwie powinny by ć zaopiniowane przez wła ściciela linii, − dla linii elektroenergetycznej musi by ć zapewniony dost ęp w celu wykonania prac eksploatacyjnych.

Przebieg istniej ących linii wysokiego napi ęcia oraz średniego napi ęcia wraz ze stacjami transformatorowymi pokazano na mapie „ Kierunki i polityka przestrzenna ”.

W przypadku ewentualnych lokalizacji elektrowni wiatrowych w pobli żu linii elektroenergetycznych najwy ższych napi ęć musz ą by ć spełnione wymagania: minimalna wymagana odległo ść turbiny wiatrowej od linii elektroenergetycznych najwy ższych i wysokich napi ęć okre ślona, jako odległo ść najbardziej skrajnego elementu turbiny wiatrowej (kra ńców łopat turbiny) od trasy osi linii, wynosi trzykrotn ą długo ść średnicy koła zataczanego przez łopaty turbiny wiatrowej.

Odnawialne źródła energii Walka ze zmianami klimatycznymi, wywołanymi nagromadzeniem gazów cieplarnianych w atmosferze, stała si ę jedna z kluczowych doktryn polityczno – gospodarczych Unii Europejskiej. Podczas Szczytu Europejskiego w marcu 2007r. przyj ęty został tzw. pakiet 3x20, którego wdro żenie ma spowodowa ć ograniczenie presji energetyki konwencjonalnej na środowisko. Jednym z trzech kluczowych elementów polityki klimatycznej, obok energooszcz ędno ści i ograniczenia emisji CO 2 do atmosfery, ma by ć znacz ący wzrost udziału produkcji energii w odnawialnych źródłach. Ogromne znaczenie dla realizacji tego celu b ędzie miał rozwój bezemisyjnych technologii wytwarzania energii, a zwłaszcza energetyki wiatrowej, która jest najdynamiczniej rozwijaj ącą si ę bran żą energetyczn ą na

136 świecie. Polska jako kraj członkowski UE, musi wł ączy ć si ę w działania zmierzaj ące do zatrzymania zmian klimatu. Z uwagi na konieczno ść uzyskania przez Polsk ę w 2020 roku 15% udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie produkcji energii (wymóg pakietu klimatycznego ogłoszonego przez Komisj ę Europejsk ą ), coraz wi ększ ą uwag ę inwestorów przyci ąga ć b ędą tereny posiadaj ące korzystne warunki do lokalizacji lokalnych elektrowni, przy czym wi ększe moce (od ok. 1 MW wzwy ż) dotyczy ć b ędą elektrowni wiatrowych, biogazowych oraz elektrociepłowni opalanych biomas ą odpadow ą lub ro ślinami energetycznymi. Na terenie gminy utrzymuje si ę istniej ące lokalizacje elektrowni wiatrowych wraz ze strefami ochronnymi zwi ązanymi z ograniczeniami w ich zabudowie oraz zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenu w miejscowo ściach:  Witow ąż (dz. 29/1) - 4 elektrownie wiatrowe o wysoko ści do 40m i mocy 225 kW ka żda,  Liciszewy - 1 elektrownia wiatrowa o wysoko ści do 70 m i mocy 500 kW. W odległo ści mniejszej ni ż 200 metrów od istniej ących elektrowni wiatrowych, w celu ograniczenia przywabiania ptaków i nietoperzy, wprowadza si ę zakaz zalesie ń i nasadzenia zieleni wysokiej oraz tworzenia zbiorników wodnych. Na terenie gminy nie wskazuje si ę nowych lokalizacji elektrowni wiatrowych. Dopuszcza si ę realizacj ę na terenie gminy źródeł energii odnawialnej, takich jak energetyka wodna, solarna, systemy fotowoltaiczne, produkcja biomasy (szczególnie na terenach niskich klas bonitacyjnych): - budowa stopnia wodnego na Wi śle z elektrowni ą wodną i infrastruktur ą towarzysz ącą. Efektem tego przedsi ęwzi ęcia b ędzie trwałe zabezpieczenie istniej ącego od 40 lat stopnia wodnego we Włocławku, poprawa bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego Doliny Dolnej Wisły oraz stworzenie nowych mo żliwo ści rozwoju dla lokalnej społeczno ści poprzez zwi ększenie atrakcyjno ści turystyczno-rekreacyjnej terenów poło żonych wokół potencjalnego zbiornika wodnego. Budowa stopnia pi ętrz ącego wraz z elektrowni ą i odpowiedni ą infrastruktur ą przysporzy systemowi energetycznemu wielu korzy ści o znaczeniu co najmniej regionalnym. Najwa żniejsze z nich:
zwi ększenie szans na unikni ęcie kosztów zwi ązanych z niewypełnieniem zobowi ąza ń dotycz ących produkcji energii odnawialnej oraz zapewnienie jej stałych dostaw do systemu (w przeciwie ństwie np. do elektrowni wiatrowych), co jest po żą dane z punktu widzenia interesu gospodarczego Pa ństwa
zapewnienie bezpiecze ństwa produkcji energii na istniej ącym stopniu Włocławek i poprawa jej wydajno ści
przyspieszenie realizacji wymaga ń w obszarze bezpiecze ństwa Pa ństwa, w tym bezpiecze ństwa kryzysowego w zakresie elektroenergetyki Inwentaryzacja przyrodnicza wykonana przez firm ę sporz ądzaj ącą raport oddziaływania na środowisko dla planowanej inwestycji wykazała bogactwo fauny i flory na analizowanym terenie. Zinwentaryzowano szereg gatunków ro ślin i zwierz ąt chronionych prawem krajowym i mi ędzynarodowym. Zinwentaryzowano siedliska przyrodnicze z I Zał ącznika Dyrektywy Siedliskowej, z tego 3 uznane s ą za siedliska priorytetowe - wymagaj ą kompensacji. Zinwentaryzowane zasoby przyrodnicze zostan ą maksymalnie chronione w koncepcji budowy stopnia wodnego, a ewentualne zagro żenia zostan ą zrekompensowane w postaci stosownych działa ń kompensacyjnych. Budowa stopnia wodnego i zbiornika retencyjnego pozwoli na zachowanie stabilno ści środowiska przyrodniczego i wzbogacenie zasobów środowiska poprzez mo żliwo ść wykształcenia siedlisk przyrodniczych i zasiedlenie terenu przez gatunki ro ślin i zwierz ąt wymagaj ące stabilnego poziomu wody w ekosystemie. - rozwój energetycznych systemów rozproszonych w oparciu o źródła odnawialne, przede wszystkim biomas ę oraz energi ę słoneczn ą, - rozwój zawodowych systemów energetycznych opartych na dost ępnych źródłach biogazu z odpadów organicznych na składowisku odpadów, odpadów zwierz ęcych w gospodarstwach rolnych oraz z zakładów produkcyjnych, - rozwój zintegrowanych systemów energetycznych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, w tym realizacja systemów fotowoltaicznych. - rozwój kogeneracyjnych systemów energetycznych (jednoczesne wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej) z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

137 8.4. Telekomunikacja

Rozwijaj ąca si ę sie ć telekomunikacyjna, poza wykorzystaniem przył ączy do prowadzenia rozmów, musi równie ż umo żliwia ć korzystanie z wachlarza nowoczesnych usług telekomunikacyjnych i teleinformatycznych, które zaspakajaj ą potrzeby u żytkowników telefonów i jednocze śnie komputerów. W zakresie telekomunikacji: − utrzymuje si ę istniej ące na terenie gminy sieci i urz ądzenia telekomunikacyjne (w tym stacja bazowa telefonii komórkowej w miejscowo ści Czernikowo), − przewiduje si ę dalsz ą rozbudow ę sieci telekomunikacyjnych zarówno w formie tradycyjnej jak i wykorzystuj ąc nowe technologie, − postuluje si ę rozbudow ę i modernizacj ę infrastruktury światłowodowej i obj ęcie całej gminy zintegrowanym systemem telekomunikacyjnym poł ączonym z systemami sieci wojewódzkiej i krajowej z zachowaniem w lokalizacji wymogów ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, − dla zwi ększenia dost ępno ści sieci internetowej i rozwoju społecze ństwa informacyjnego, zakłada si ę rozwój szerokopasmowego dost ępu do Internetu;

Ustalenia do uwzgl ędnienia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego: − zaopatrzenie odbiorców w ł ącza telefoniczne z istniej ącej i projektowanej sieci telekomunikacyjnej zgodnie z warunkami technicznymi od wła ściwego gestora sieci na etapie projektu danego zamierzenia inwestycyjnego, − przy opracowywaniu projektów budowlanych uwzgl ędni ć istniej ącą infrastruktur ę telekomunikacyjn ą podziemn ą i nadziemn ą od której nale ży zachowa ć normatywne odległo ści, − wszystkie wyst ępuj ące kolizje z istniej ącą sieci ą telekomunikacyjn ą przebudowa ć poza pas planowanej zabudowy lub dostosowa ć, przestrzegaj ąc obowi ązuj ących norm, do nowych warunków zabudowy.

8.5. Gospodarka odpadami

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy na najbli ższe lata b ędzie doskonalenie systemu selektywnej zbiórki i segregacji odpadów. Gospodarowanie odpadami obejmuje nast ępuj ące działania: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów oraz nadzór nad tymi działaniami i miejscem unieszkodliwiania odpadów. Podstawowym dokumentem na terenie gminy w zakresie gospodarki odpadami b ędzie Regulamin o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie. W najbli ższym okresie celem gminy jest zmniejszenie ilości odpadów kierowanych do składowania poprzez intensyfikacj ę istniej ących i wprowadzenie nowych systemów zbiórki selektywnej oraz rozbudowa systemu zbiórki odpadów komunalnych zmieszanych na terenie całego gminy. Nadal nale ży rozbudowywa ć system zbiórki odpadów, w szczególno ści poprzez zwi ększenie ilo ści pojemników do selektywnej zbiórki oraz optymaln ą ich lokalizacj ę, ułatwiaj ąc korzystanie z systemu.

W zakresie gospodarki odpadami zakłada si ę: - ograniczenie wytwarzania odpadów podczas produkcji, konsumpcji dóbr i towarów, - zastosowanie praktycznych działa ń w zakresie odzysku, w tym recyklingu odpadów z jednoczesn ą minimalizacj ą ilo ści odpadów poddawanych unieszkodliwianiu poprzez składowanie:  odzysk odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,  odzysk i recykling odpadów opakowaniowych,  wydzielenie odpadów wielogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez selektywna zbiórk ę,  wydzielenie odpadów budowlanych,  wydzielenie odpadów niebezpiecznych w miejscu ich powstawania, aby zapobiec ska żeniu innych odpadów i zwi ększy ć przydatno ść pozostałych do odzysku.

138 - inne działania to:  całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB (polichlorowanych bifenyli) ze środowiska,  tworzenie systemu gospodarki odpadami dla zu żytych urz ądze ń elektrycznych i elektronicznych, baterii i akumulatorów,  tworzenie systemu ewidencji i kontroli nad gospodark ą odpadami medycznymi i weterynaryjnymi,  poprawa gospodarki wycofanymi z eksploatacji pojazdami i oponami,  opracowanie koncepcji gospodarki osadami ściekowymi. W Planie gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023 uznano, i ż podstaw ą gospodarki odpadami komunalnymi w województwie b ędzie siedem Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi (RGOK), docelowo po wybudowaniu spalarni odpadów w Bydgoszczy sze ść regionów. W ramach regionów funkcjonowa ć winny wszelkie niezb ędne urz ądzenia i instalacje, w tym wskazane, ju ż istniej ące na terenie województwa składowiska odpadów, spełniaj ące w zakresie technicznym kryteria najlepszej dost ępnej techniki i posiadaj ące przepustowo ść wystarczaj ącą do przyjmowania i przetwarzania odpadów z wyznaczonych zasi ęgiem obszarów. Gmina Czernikowo nale ży do Regionu 7 Toru ńskiego, w którym, jako docelowe składowisko odpadów wskazano składowisko w Toruniu przy ul. Kociewskiej jako RIPOK - Regionaln ą instalacj ę do przetwarzania odpadów komunalnych.

RGOK powinien zapewni ć co najmniej nast ępuj ący zakres usług: − mechaniczno – biologiczne przetwarzanie odpadów, − przetwarzanie odpadów zielonych i innych bioodpadów, − składowanie odpadów. Z chwil ą wybudowania spalarni odpadów w Bydgoszczy, region 7 Toru ński zostanie poł ączony z regionem 5 Bydgoskim. Gminne składowisko odpadów w Jackowie w w/w dokumencie zakwalifikowane zostało jako mog ące funkcjonowa ć do czasu wypełnienia.

8.6. Melioracje

Ustala si ę nast ępuj ące kierunki oraz zasady w zakresie melioracji: 1) utrzymanie i eksploatacja urz ądze ń melioracji podstawowej nale ży do Skarbu Pa ństwa, w imieniu którego działa Marszałek Województwa, 2) utrzymanie i eksploatacja rowów i urz ądze ń melioracji szczegółowej nale ży do rolników i użytkowników indywidualnych, 3) urz ądzenia techniczne słu żą ce melioracji wymagaj ą stałej konserwacji, rozbudowy, unowocze śniania, 4) wszystkie cieki, rowy i urz ądzenia melioracyjne nale ży utrzymywa ć we wła ściwym stanie technicznym, 5) dopuszcza si ę przebudow ę i rozbudow ę sieci melioracji oraz urz ądze ń słu żą cych nawadnianiu i odwadnianiu, z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń przyrodniczych, gdy ż niewła ściwie prowadzone melioracje powoduj ą degradacj ę cennych siedlisk przyrodniczych.

9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM

W Studium wyró żnia si ę obszary, na których realizowane s ą i b ędą w najbli ższych latach cele publiczne o znaczeniu lokalnym. Nale żą do nich:  teren dróg gminnych i oraz obiektów i urz ądze ń transportu publicznego w tym ogólnodost ępnych parkingów,  teren dworca autobusowego,  teren pod sieci ą elektroenergetyczn ą SN i nN wraz z transformatorami i obszary niezb ędne do ich modernizacji,  tereny stacji uzdatniania wody (Czernikowo, Osówka, .Nowogródek, wraz z cał ą sieci ą wodoci ągow ą,  teren oczyszczalni ścieków w Czernikowie wraz z cał ą sieci ą kanalizacyjn ą,  teren składowiska odpadów w Jackowie,  tereny szkół (Czernikowo, Osówka, Makowiska, Mazowsze, Steklin),

139  tereny usług sakralnych (Czernikowo, Mazowsze, Osówka),  tereny jednostek stra ży po żarnej (Czernikowo, Osówka, Steklin, Witow ąż , Makowiska, Mazowsze, Steklinek i Liciszewy),  teren sportu,  tereny czynnych cmentarzy (Czernikowo, Mazowsze, Makowiska). Wszelkie niezb ędne dla prawidłowego funkcjonowania gminy obiekty i urz ądzenia, a w szczególno ści: obiekty obsługi technicznej, urz ądzenia wodne i melioracji, drogi wewn ętrzne, ziele ń parkow ą, ci ągi pieszo-jezdne, ci ągi piesze, ście żki rowerowe mo żna realizowa ć na ka żdym terenie w sposób nie koliduj ący z funkcj ą tych terenów i przepisami odr ębnymi. Dla w/w inwestycji celu publicznego o znaczeniu lokalnym nie istnieje konieczno ść opracowania planu miejscowego, nie przewiduje si ę zmian wymagaj ących ustalenia stosownych zapisów w przepisach prawa miejscowego.

10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM – ZGODNIE Z USTALENIAMI PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA I USTALENIAMI PROGRAMÓW, O KTÓRYCH MOWA W ART. 48 UST. 1

Obszary inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym wskazane zostały w planie zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego w tabeli zada ń ponadlokalnych realizuj ących cele publiczne. Nale żą do nich:  sie ć dróg krajowych (istniej ąca droga krajowa nr 10 Szczecin - Pło ńsk oraz warianty przebiegu planowanej drogi ekspresowej S-10 i obszary niezb ędne do ich budowy lub modernizacji,  budowa drogi w klasie technicznej G (główna), ł ącz ącej drog ę ekspresow ą S-10 z drog ą krajow ą nr 1 i przebiegaj ącą przez zapor ę w Nieszawie (obecnie w studium przedstawione dwa potencjalne warianty lokalizacji stopnia wodnego na Wi śle poni żej Włocławka - rejon Siarzewa, gmina Raci ąż ek),  istniej ące linie wysokiego napi ęcia 220 kV i 110 kV i obszar niezb ędny do ich modernizacji. Dla w/w inwestycji celu publicznego nie istnieje konieczno ść opracowania planu miejscowego, nie przewiduje si ę zmian wymagaj ących ustalenia stosownych zapisów w przepisach prawa miejscowego.

11. OBSZARY, DLA KTÓRYCH SPORZ ĄDZENIE MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO JEST OBOWI ĄZKOWE NA PODSTAWIE ART. 10 UST. 2 PKT 8 USTAWY O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM

W studium wyznacza si ę obszary, dla których ustala si ę obowi ązek sporz ądzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego je śli tego wymagaj ą przepisy odr ębne lub w zwi ązku z zapisem w Studium (na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym).

Obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści Na terenie gminy Czernikowo nie wskazuje si ę obszarów do scale ń i podziałów. Potrzeby przeprowadzenia scale ń i podziałów nieruchomo ści okre śla si ę w szczegółowych zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W zwi ązku z powy ższym tereny rolne wskazane w studium do zmiany sposobu użytkowania,, na etapie sporz ądzania miejscowych planów, mog ą wymaga ć scale ń i podziałów w rozumieniu art. 102 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce nieruchomo ściami.

Obszary rozmieszczenia obiektów handlowych wielkopowierzchniowych Na terenie gminy Czernikowo nie wyznacza si ę terenów pod lokalizacj ę obiektów handlowych wielkopowierzchniowych.

140

Obszary przestrzeni publicznej o znaczeniu lokalnym Obszar przestrzeni publicznej to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców, poprawy jako ści ich życia i sprzyjaj ący nawi ązywaniu kontaktów społecznych ze wzgl ędu na jego poło żenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne, określony w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego – definicja zawarta w Ustawie z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2012 poz. 467). Do obszarów przestrzeni publicznej nale żą : lasy, parki podworskie, skwery i tereny zieleni – stanowi ą urz ądzone enklawy zieleni towarzysz ące istniej ącym terenom zurbanizowanym, cmentarze - stanowi ą du ży procent zieleni i s ą wliczane do terenów zieleni, drzewostan jest w pełni wykształcony i spełnia funkcje ochronne, tereny sportu i rekreacji, drogi publiczne - sie ć dróg publicznych na terenie gminy stanowi ą drogi wojewódzkie, powiatowe oraz gminne, ci ągi piesze – zlokalizowane przewa żnie razem z drogami dla pojazdów w pasie drogowym oraz ście żki rowerowe. Do obszarów przestrzeni publicznych nale żą równie ż tereny lokalizacji obiektów u żyteczno ści publicznej:  obiekty zdrowia – przychodnie, prywatne gabinety lekarskie,  obiekty kultu religijnego – ko ścioły, kaplice, domy parafialne, itp.,  obiekty sportowe,  obiekty kultury,  obiekty administracji lokalnej,  obiekty przedszkoli, szkół. Za obszary przestrzeni publicznej uznaje si ę obszary silnie identyfikowane przez mieszka ńców jako miejsca kształtuj ące to żsamo ść gminy, sprzyjaj ące nawi ązywaniu kontaktów społecznych ze wzgl ędu na swoje poło żenie, charakter i świadomo ść mieszka ńców gminy. Przestrzenie publiczne kreuj ą wizerunek gminy, stanowi ą charakterystyczne i łatwo rozpoznawalne tło dla organizowanych imprez masowych, ich jako ść zale ży od wyposa żenia w elementy zagospodarowania wyró żniaj ące je spo śród innych. Nale ży d ąż yć do rehabilitacji zdegradowanej zabudowy towarzysz ącej przestrzeniom publicznym, eliminowa ć zagro żenia bezpiecze ństwa publicznego i patologie społeczne. Wzbogacanie atrakcyjno ści przestrzeni publicznych poprzez koncentracj ę atrakcyjnych usług, wprowadzanie obiektów małej architektury, popraw ę dost ępno ści do komunikacji zbiorowej czy wprowadzanie zieleni wpłynie na ich rang ę i podniesie atrakcyjno ść gminy. Wszystkie przestrzenie pełni ące rol ę przestrzeni publicznych w miejscowo ściach na terenie gminy, nale ży utrzymywa ć w stanie pełnej funkcjonalno ści, dba ć o ich estetyk ę i zapewnia ć warunki bezpiecznego u żytkowania. Zaliczaj ą si ę tu: place, skwery, place zabaw, ogródki jordanowskie, ogólnodost ępne boiska, tereny sportu i rekreacji oraz miejsca zwyczajowo przyj ęte jako miejsca spotka ń, zabaw, festynów, itp. Na terenie gminy nie przewiduje si ę konieczno ści sporz ądzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla istniej ących obszarów przestrzeni publicznej z uwagi na fakt, że w cz ęś ci s ą to tereny chronione odr ębnymi przepisami lub ich zagospodarowanie lub rodzaj zainwestowania stanowi trwałe formy osiadłe w krajobrazie, o charakterze nie przewiduj ącym zmian wymagaj ących ustalenia stosownych zapisów w przepisach prawa miejscowego.

Tereny górnicze W gminie Czernikowo wyznacza si ę tereny wskazane do eksploatacji kopalin. Dla terenów górniczych istnieje obowi ązek opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych. Ich zasi ęg przestrzenny zostanie ustalony przez Rad ę Gminy po przedstawieniu przez inwestora bada ń geologicznych wskazuj ących na zasi ęg terenu górniczego. Je żeli przewidywane szkodliwe wpływy na środowisko b ędą nieznaczne, rada gminy mo że podj ąć uchwał ę o odst ąpieniu od sporządzenia planu.

141

12. OBSZARY, DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MPZP, W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELEŚNE

Obszary obj ęte uchwałami Rady Gminy Czernikowo w sprawie przystąpienia do sporz ądzenia miejscowych planów Dla terenu gminy jest obecnie sporz ądzany jeden miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – Uchwała Rady Gminy Czernikowo Nr XX/131/2009 z dnia 20 marca 2009r. o przyst ąpieniu do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla wybranych obszarów poło żonych w miejscowo ści Czernikowo i Wygoda i Uchwały Nr VII/37/2011 Rady Gminy Czernikowo z dnia 17 maja 2011r. w sprawie zmiany uchwały Nr XX/131/2009 Rady Gminy Czernikowo z dnia 20.03.2009r. o przyst ąpieniu do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla wybranych obszarów poło żonych w miejscowo ści Czernikowo i Wygoda.

Obszary, dla których wskazane jest opracowanie planów miejscowych. S ą to obszary dotycz ące: − rozwoju mieszkalnictwa jednorodzinnego w zakresie intensyfikacji istniej ącej zabudowy, realizacj ę nowych zespołów mieszkaniowych, z dopuszczeniem usług lokalnych oraz zespołów mieszkaniowo - usługowych, − kształtowania obszarów aktywno ści gospodarczej produkcyjno-usługowej i usługowej, utrwalenie istniej ących struktur oraz realizacja nowych.

Obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne Na obszarze gminy wskazano tereny do zmiany sposobu u żytkowania z produkcji rolniczej pod funkcj ę zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, mieszkaniowo - usługowej (MU), usługowej (U) i produkcyjno - usługowej (PU), rekreacyjno – wypoczynkowej (UT) wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne. Tereny te poło żone s ą w strefie mieszkaniowo - usługowo - produkcyjnej, strefach wypoczynkowo - rekreacyjnych i mieszkaniowo - usługowych oraz mniejsze tereny rozproszone na obszarze gminy. Dla wszystkich terenów budowlanych wskazanych w Studium, które le żą na gruntach rolnych klasy III oraz gruntach le śnych, gmina w miar ę potrzeb okre śli ka żdorazowo zasi ęg przestrzenny planu przy podejmowaniu uchwały o przyst ąpieniu do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W przypadku podj ęcia decyzji o zmianie przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i niele śne wymagaj ących uzyskania zgody wła ściwego organu nale ży dokona ć szczegółowej Analizy wpływu planowanej zabudowy/inwestycji na wyst ępuj ące tam siedliska flory i fauny. W miar ę zmieniaj ących si ę potrzeb dopuszcza si ę sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na pozostałych terenach gminy. Zasi ęg przestrzenny planu zostanie ka żdorazowo okre ślony przy podejmowaniu uchwały o przyst ąpieniu do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Przed sporz ądzeniem planu Wójt Gminy wykona analiz ę, o której mowa w przepisach odr ębnych. W pierwszej kolejno ści, o ile to mo żliwe, nale ży zabudowywa ć grunty ni ższych klas bonitacyjnych. Nie powinno si ę tak kształtowa ć zasi ęgu przestrzennego opracowywanego planu, aby celowo unika ć uzyskiwania zgody na zmian ę przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne.

Obszary wymagaj ące uzyskania zgody na zmian ę przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i niele śne (gleby wysokiej przydatno ści rolniczej klasy I-III oraz lasy) zostały wskazane na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna”.

142 13. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

13.1. Kierunki rozwoju i zasady kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej

Priorytetowym kierunkiem rozwoju przestrzennego gminy na obszarach wiejskich pozostaje funkcja rolnicza. Dla ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyznacza si ę stref ę rolniczo-osadnicz ą oznaczon ą na mapie „ Kierunki i polityka przestrzenna” . S ą to tereny zwartych kompleksów gruntów rolnych w cz ęś ci zmeliorowanych lub ł ąk i pastwisk. Gospodarowanie rolnicz ą przestrzeni ą produkcyjn ą na terenie gminy Czernikowo winno odbywa ć si ę w oparciu o jego zasoby naturalne, z zachowaniem rozwoju zrównowa żonego, zgodnego z wymogami ochrony środowiska. W obszarze gminy kierunki kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej polega ć b ędą głównie na:  gospodarowaniu rolnicz ą przestrzeni ą produkcyjn ą zgodnie z Polskim Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej, − użytkowanie gruntów dostosowane do naturalnych warunków, nie powoduj ących negatywnego oddziaływania na środowisko, − zmiana u żytkowania gleb o niskich klasach bonitacji i przeznaczenie ich pod u żytki zielone, zalesienie, − wprowadzenie rolnictwa opartego o ekologiczne zasady gospodarowania, − racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, − wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych, przydro żnych, wzdłu ż miedz, − przeciwdziałanie degradacji gleb, ochrona przed erozj ą, − indywidualna ochrona naturalnych siedlisk wyst ępuj ących w obr ębie gospodarstwa rolnego (naturalne zbiorniki wodne, oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, miedze, trwałe zadarnienia wzdłu ż cieków itp.), − szeroka promocja edukacji ekologicznej,  wykorzystywanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej z dostosowaniem kierunków produkcji, jej intensywno ści, kultury rolnej do walorów i ogranicze ń przyrodniczych,  ochron ę gruntów rolnych wysokich klas bonitacji gleb przed zmian ą u żytkowania rolniczego w obszarach nie wskazanych do inwestowania,  utrzymanie i ochron ę przed zmian ą u żytkowania gleb pochodzenia organicznego,  optymalne wykorzystanie naturalnych warunków przyrodniczych do prowadzenia intensywnej produkcji rolnej z zastosowaniem technik przyjaznych środowisku,  ochron ę przed zainwestowaniem zmeliorowanych gruntów rolnych, projekty budowlane winny by ć uzgadniane z Gminn ą Spółk ą Wodn ą w Czernikowie, istniej ące urz ądzenia melioracyjne nale ży zachowa ć lub przebudowa ć w porozumieniu z Gminn ą Spółk ą Wodn ą w Czernikowie i Kujawsko – Pomorskim Zarz ądem Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Włocławku w sposób zapewniaj ący prawidłowe ich funkcjonowanie,  regulacja stosunków wodnych na gruntach rolnych – poprawa działania systemów melioracyjnych w celu zminimalizowania deficytu wody, z uwzgl ędnieniem uwarunkowań przyrodniczych,  ukształtowanie rze źby terenów zdewastowanych najkorzystniejszych dla przyszłego zagospodarowania,  zapobieganie szkodliwym wpływom prowadzonej produkcji rolnej na środowisko, w tym niekorzystnemu wpływowi na krajobraz,  zachowanie naturalnego krajobrazu, ochrona przed wprowadzaniem elementów „obcych” z zakresu architektury i zagospodarowania  ekologizacja rolnictwa m. in. poprzez realizacj ę programów rolno-środowiskowych,  tworzenie biologicznych stref ochronnych wzdłu ż linii brzegowych cieków, a w szczególno ści jezior,  budowa nowych śródpolnych oczek wodnych, które działa ć b ędą jak sorbent biogenów spływaj ących z pól uprawnych (ograniczenie spływu zanieczyszcze ń obszarowych z terenów rolniczych),  podejmowanie działa ń w sferze społeczno – gospodarczo - infrastrukturalnej, ukierunkowanych na popraw ę jako ści życia ludno ści rolniczej oraz warunków funkcjonowania gospodarstw, w tym: przeciwdziałanie bezrobociu i wspieranie restrukturyzacji rynku pracy w

143 celu przechodzenia do działalno ści pozarolniczych, popraw ę jako ści wykształcenia, rozwój przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich ze szczególnym uwzgl ędnieniem przetwórstwa lokalnych płodów rolnych, popraw ę wyposa żenia w zakresie infrastruktury technicznej, wsparcie dla poprawy jako ści i rozbudowy budynków i urz ądze ń słu żą cych produkcji rolnej, wprowadzanie do gospodarstw technologii proekologicznych, wspieranie działa ń producentów rolnych,  wspieranie upraw ro ślin energetycznych i zbó ż na cele energetyczne oraz wspieranie lokalnego sektora przetwórstwa biomasy na cele energetyczne oraz technologii grzewczych bazuj ących na lokalnie pozyskiwanej biomasie,  reelektryfikacja polegaj ąca na przebudowie sieci i cz ęś ciowej eliminacji nadmiaru linii biegn ących przez tereny rolne (słupy energetyczne ograniczaj ące mechanizacj ę).

13.2. Kierunki rozwoju i zasady kształtowania le śnej przestrzeni produkcyjnej

Podstawowym przeznaczeniem terenów le śnej przestrzeni produkcyjnej s ą tereny lasów i zalesie ń. Obejmuj ą one zwarte kompleksy le śne w zachodniej i południowo-zachodniej cz ęś ci gminy, rozproszone obszary le śne oraz grunty proponowane do zalesienia. Dla ochrony i racjonalnego wykorzystania le śnej przestrzeni produkcyjnej wyznacza si ę obszary le śnej przestrzeni produkcyjnej, oznaczone na mapie „ Kierunki i polityka przestrzenna” symbolem ZL – tereny lasów, oraz ZLd – dolesienia (tereny szczególnie predysponowane do wprowadzenia dolesie ń na słabych gruntach rolniczych).

Gospodarka le śna Uwzgl ędniaj ąc aspekty ekologiczne i ekonomiczne grunty rolne słabych klas bonitacji, głównie V i VI nale ży zaprzesta ć u żytkowa ć rolniczo i przeznaczy ć je pod inne funkcje, zwłaszcza pod dolesienia i zadrzewienie. Dolesienia składem gatunkowym powinny nawi ązywa ć do warunków siedliskowych obszaru. Przeznaczenie u żytków zielonych do zalesie ń powinno by ć poprzedzone ocen ą przyrodnicz ą w zakresie botanicznym i faunistycznym. Podstawowe kierunki kształtowania le śnej przestrzeni produkcyjnej dotycz ą ochrony zachowania istniej ących powierzchni lasów przed wył ączeniami ich z produkcji le śnej. W stosunku do powierzchni le śnych lasów komunalnych jako kierunek kształtowania przestrzeni le śnej nale ży przyj ąć szerokie ich otwarcie na zwi ększenie wykorzystania dla celów masowego sportu i rekreacji. Działania ochronne istniej ących lasów i zalesienia dodatkowych terenów powinny by ć prowadzone zgodnie ze stosowanymi zasadami okre ślonymi w przepisach odr ębnych. Wymienione ogólne kierunki działa ń winny by ć realizowane przez:  prowadzenie gospodarki le śnej zgodnie z zasadami okre ślonymi w planach urz ądzenia lasów (zarówno pa ństwowych, komunalnych jak i prywatnych);  dąż enie do zwi ększenia udziału lasów w ogólnej powierzchni gminy, co ma swoje uzasadnienie w szeregu pełnionych przez nie funkcji ochronnych (dolesienia),  dopuszcza si ę zalesianie innych gruntów, dla których zalesienie jest optymaln ą form ą zagospodarowania ze wzgl ędu na nisk ą przydatno ść dla rolnictwa lub wzgl ędy środowiskowe, przed zalesieniem nale ży dokona ć rozpoznania przyrodniczego terenu celem unikni ęcia zniszczenia siedlisk i gatunków chronionych, szczególnie je śli dotyczy to gruntów innych ni ż orne,  prowadzenie racjonalnej gospodarki le śnej zwi ązanej z organizacj ą zr ębów i nasadze ń,  zachowanie i wzbogacanie funkcji lasów, zwłaszcza funkcji ekologicznych,  poprawa stanu sanitarnego lasów,  zapobieganie degradacji i zanieczyszczania lasów,  udost ępnianie lasów dla turystyki i rekreacji poprzez wyznaczanie szlaków turystycznych, ście żek rowerowych, wytyczanie ście żek dost ępnych dla turystyki konnej, wyznaczenie miejsc dost ępnych dla motocykli i quadów i okre ślenie zasad ich u żytkowania (wsparcie dla lokalnego sektora agroturystyki przy poszanowaniu zasad ochrony środowiska).

W studium wyznacza si ę obszary le śnej przestrzeni produkcyjnej, oznaczone na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna” symbolem ZL – lasy oraz ZLd - dolesienia. Tereny do dolesie ń zostały wskazane jako postulowane. Ich granice określono, opieraj ąc si ę przede wszystkim na analizie obecnego rozmieszczenia powierzchni le śnych. Kierowano si ę zasad ą wypełniania luk w obecnych

144 dolesieniach, wyrównywania granic polno-le śnych i rozszerzania kompleksów le śnych w rejonach, gdzie s ą szczególnie rozdrobnione. Dolesienia realizowane we wskazanych w studium rejonach, wzmocni ą tereny aktywne przyrodniczo, zwi ększaj ąc lesisto ść gminy.

Gospodarka łowiecka W zakresie obowi ązków dzier żawców lub zarz ądców obwodów łowieckich le ży m.in. dbało ść o popraw ę warunków bytowania zwierzyny, które mo żna polepszy ć poprzez prowadzenie zimowego dokarmiania, tworzenie nowych poletek łowieckich i racjonalne zagospodarowanie ju ż istniej ących oraz zwi ększanie w drzewostanach ilo ści preferowanych przez zwierzyn ę gatunków domieszkowych drzew i krzewów stanowi ących baz ę żerow ą. W gestii gminy powinny le żeć działania niezale żne lub w porozumieniu z kołami łowieckimi poprawiaj ące stan ilo ściowy i zdrowotny zwierzyny łownej. Przykładowo w celu zapobiegania rozszerzaniu si ę chorób zwierz ąt gospodarskich (wirusowych i paso żytniczych) na zwierz ęta le śne, nale ży wyeliminowa ć do ść cz ęste przypadki wyrzucania do lasów odpadów i nieczysto ści (szczególnie z ubojni i masami), a tak że padłych zwierz ąt. Jako ść łowisk i stan zdrowotny zwierzyny mo żna podnie ść równie ż poprzez: – pozostawianie miedz dziel ących poszczególne rodzaje upraw polowych, – pozostawianie i zakładanie zadrzewie ń śródpolnych, – ograniczanie stosowania środków ochrony ro ślin i nawozów mineralnych wpływaj ących na wzrost śmiertelno ści młodych kuropatw i spadek odporno ści populacji zaj ąca, – zmian ę sposobu wykaszania upraw zielonych tzn. koszenie od środka na zewn ątrz aby umo żliwi ć zwierzynie ucieczk ę (zwłaszcza młodych kuropatw, ba żantów i zaj ęcy).

14. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą I OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH

14.1. Obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą oraz wymagania dotycz ące ochrony przeciwpowodziowej

Zgodnie z ustaw ą z dnia 5 stycznia 2011 roku o zmianie ustawy Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (tekst jednolity Dz. U. z 2012r. poz. 145) ochrona przed powodzi ą jest zadaniem organów administracji rz ądowej i samorz ądowej, a prowadzi si ę j ą z uwzgl ędnieniem map zagro żenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w dniu 21 grudnia 2011r. zatwierdził wst ępn ą ocen ę ryzyka powodziowego (WORP). Dla wskazanych w tym opracowaniu obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi do dnia 22 grudnia 2013 r. zostan ą wykonane dokładne mapy zagro żenia powodziowego (MZP) i mapy ryzyka powodziowego (MRP). Dla rzek wskazanych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego zostanie wykonane matematyczne modelowanie hydrauliczne, w wyniku którego wyznaczone zostan ą precyzyjne obszary, przedstawione na mapach zagro żenia powodziowego. Dopiero te obszary b ędą podstaw ą do prowadzenia polityki przestrzennej na obszarach zagro żenia powodziowego, b ędą uwzgl ędniane w dokumentach planistycznych wszystkich poziomów oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy.

Na terenie gminy Czernikowo wyst ępuj ą obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Obejmuj ą one dolin ę rzeki Wisły i rzeki Mie ń na całym jej przebiegu przez gmin ę Czernikowo.

Na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna” wskazano: − zasi ęg wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% (wody o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia co najmniej raz na sto lat) dla rzeki Wisły − zasi ęg wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% (wody o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia co najmniej raz na sto lat) dla rzeki Mie ń jako obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Kierunkowe działanie w w/w terenach musi skupia ć si ę na ochronie istniej ącej zabudowy poprzez wykonywanie budowli zabezpieczaj ących – wałów ochronnych lub odpowiednie kształtowanie terenu. Natomiast w stosunku do obszarów obecnie niezabudowanych, a planowanych do zagospodarowania, kierunkowe działanie powinno polega ć na ścisłym

145 przestrzeganiu wymogów ustawy Prawo wodne oraz wymogów i zalece ń zawartych w opracowaniu specjalistycznym – Studium ochrony przeciwpowodziowej oraz na ka żdorazowym uzgadnianiu planowanych zamierze ń inwestycyjnych z wła ściwymi organami. Na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą wskazanych w Studium, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne zabrania si ę lokalizowania nowych przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierz ęcych, środków chemicznych, a tak że innych materiałów, które mog ą zanieczy ści ć wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym w szczególno ści ich składowania, Na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą zabrania si ę równie ż wykonywania robót i czynno ści utrudniaj ących ochron ę przed powodzi ą lub zwi ększaj ących zagro żenie powodziowe, w szczególno ści: − wykonywania urz ądze ń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych; − sadzenia drzew lub krzewów, z wyj ątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz ro ślinno ści stanowi ącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub słu żą cej do wzmacniania brzegów, obwałowa ń lub odsypisk; − zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyj ątkiem robót zwi ązanych z regulacj ą lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a tak że utrzymywaniem, odbudow ą, rozbudow ą lub przebudow ą wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami zwi ązanymi z nimi funkcjonalnie; Je żeli nie utrudni to ochrony przed powodzi ą, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej mo że, w drodze decyzji, na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą, zwolni ć od powy ższych zakazów. Planowany w ramach programu ENERGA Wisła zbiornik wodny, usytuowany poni żej istniej ącego ju ż stopnia we Włocławku, w wydatny sposób przyczyni si ę do poprawy bezpiecze ństwa powodziowego, o którym mowa m.in. w znowelizowanych przepisach Prawa Wodnego. Dzi ęki tej inwestycji zwi ększ ą si ę mo żliwo ści regulacji przepływu i stanów wody. Pozwoli ona równie ż redukowa ć wezbrania krótkotrwałe i o niskiej kulminacji do przepływu bezpiecznego. Wysokie wezbrania b ędą za ś łagodzone, co ograniczy lub wr ęcz zapobiegnie skutkom powodzi w rejonie Dolnej Wisły.

14.2. Obszary osuwania si ę mas ziemnych

Na terenie gminy Czernikowo brak udokumentowanych terenów wyst ępowania naturalnych zagro żeń geologicznych – terenów osuwania si ę mas ziemnych Na terenie gminy wyst ępuj ą obszary erozyjne zwi ązane z budow ą geologiczn ą i rze źbą terenu (du że spadki i kraw ędzie) b ądź poło żone na terenach przybrze żnych. Na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna” wskazano obszary nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych z przyczyn zwi ązanych z rzeźbą terenu (do ść du że spadki – skarpy i tereny o spadkach powy żej 8% oraz kraw ędzie), b ądź poło żeniem na terenach przybrze żnych.

Ustala si ę zabezpieczenie stromych stoków poprzez ograniczenie zabudowy na tych terenach, wprowadzeniu trwałej szaty ro ślinnej, wła ściwe prowadzenie gospodarki rolnej polegaj ące na ograniczeniu zabiegów agrotechnicznych. W przypadku lokalizacji zabudowy na terenach nara żonych na osuwanie si ę mas ziemnych ustala si ę, przed uzyskaniem pozwolenia na budow ę, wykona ć badania geologiczno – gruntowe podło ża w celu okre ślenia specjalnych warunków posadowienia i konstrukcji budynku oraz zabezpieczenia gruntu (np. zastosowanie murów oporowych).

146 14.3. Wymagania dotycz ące przeciwdziała ń żywiołom

Nadzwyczajne zagro żenie życia, zdrowia, mienia ludzi i środowiska wywołane silami natury lub działalno ści ą człowieka narasta we współczesnych czasach, poniewa ż jest ono m. in. tak że pochodn ą post ępu cywilizacyjnego. Sytuacja ta wymaga podj ęcia przez odpowiednie władze gminy i słu żby, działa ń adekwatnych do rozmiaru zagro żenia i jego rodzaju. Wi ększo ści wypadków (katastrof) jako zdarze ń losowych nie da si ę unikn ąć – mo żliwe jest jednak ograniczenie cz ęstotliwo ści ich wyst ępowania oraz skutków i strat jakie one powoduj ą. Ograniczenie skutków nadzwyczajnych zagro żeń jest mo żliwe poprzez działania:  zapobiegawcze (techniczne i nietechniczne) przed zdarzeniem,  ratownicze (organizacyjno – techniczne) w trakcie zdarzenia. Sprawne reagowanie jest podstawowym warunkiem skuteczno ści podejmowanych działa ń ratowniczych. Wymaga to opracowania i wdro żenia przez gmin ę kompleksowego Planu Zarz ądzania Kryzysowego. Rozwój przemysłu od pocz ątku zwi ązany był ze wzrostem potencjalnego zagro żenia zwi ązanego z toksycznymi środkami. Ska żenia przemysłowe, nios ące wielkie zagro żenie przede wszystkim dla życia i zdrowia ludzi mog ą wyst ąpi ć na skutek awarii urz ądze ń, katastrofy kolejowej, drogowej, powietrznej lub morskiej. Awarie produkcyjne mog ą by ć te ż skutkiem oddziaływania czynników zewn ętrznych np. kl ęsk żywiołowych. Po żary i powodzie mog ą by ć powodem uszkodzenia obiektów lub urz ądze ń przemysłowych. Burze i inne zjawiska atmosferyczne mog ą powodowa ć awarie systemów energetycznych, środków komunikacji i ł ączno ści. Najcz ęstsz ą przyczyn ą wyst ępowania katastrof s ą bł ędy popełnione przez ludzi. Do podstawowych czynników wpływaj ących na bł ędne dzianie człowieka nale ży zaliczy ć: lekkomy ślno ść , po śpiech, brak odpowiedniej wiedzy i umiej ętno ści przewidywania, nieprzestrzeganie technologii i procedur, niedostateczne wyposa żenie w aparatur ę kontrolno-pomiarow ą oraz brak nale żytego nadzoru. Zgodnie z ustaw ą z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarz ądzaniu kryzysowym na poszczególnych poziomach administracji publicznej opracowane s ą plany reagowania kryzysowego (art. 5 ust. 1). Obowi ązek podj ęcia działa ń w zakresie zarz ądzania kryzysowego spoczywa na tym organie wła ściwym w zakresie zarz ądzania kryzysowego, który pierwszy otrzymał informacj ę o wyst ąpieniu zagro żenia. Organ ten niezwłocznie informuje o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wy ższego i ni ższego szczebla, przedstawiaj ąc jednocze śnie swoj ą ocen ą sytuacji oraz informacj ę o zamierzonych działaniach (art. 21). Plan reagowania kryzysowego wprowadza si ę do realizacji w przypadku powstania na terenie gminy zagro żeń i zdarze ń kryzysowych które mog ą zagra żać życiu ludno ści, mieniu lub środowisku i do ich zapobie żenia lub usuni ęcia wymagaj ą zaanga żowania znacznych sił. Decyzj ę o uruchomieniu działa ń reagowania kryzysowego na szczeblu gminy oraz powołaniu gminnego zespołu zarz ądzania kryzysowego podejmuje Wójt Gminy. Przedmiotem planu zarz ądzania kryzysowego jest okre ślenie struktury i zasad organizacyjnych oraz instytucji i zespołów odpowiedzialnych za funkcjonowanie gminy w sytuacjach kryzysowych oraz realizacj ę zada ń maj ących na celu złagodzenie ewentualnych skutków zdarzenia, przywracanie i odtwarzanie warunków bytowania po zdarzeniu. Okre śla i definiuje funkcje i zakresy odpowiedzialno ści zwi ązane z okresami zapobiegania, przygotowania, prowadzenia działa ń i odtwarzania, zwi ązane z katastrofami naturalnymi, technicznymi i innymi zagro żeniami powoduj ącymi sytuacj ę kryzysow ą. Celem „Gminnego Planu Zarz ądzania Kryzysowego” powinno by ć zapewnienie systemowego, skoordynowanego i efektywnego reagowania gminy na zdarzenia kryzysowe oraz okre ślenie potencjalnych rodzajów zagro żeń mog ących wyst ąpi ć na terenie gminy, a tak że funkcji poszczególnych organów zapewniaj ących wła ściwe prowadzenie działa ń głównie w zakresie odpowiedzialno ści dotycz ącej kierowania i nadzoru, ł ączno ści, ostrzegania i alarmowania, informowania ludno ści, ewakuacji ludno ści, pomocy medycznej i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, porz ądku publicznego i oceny szkód. Ma on za zadanie umożliwi ć Wójtowi Gminy Czernikowo sprawne kierowanie akcj ą ratunkow ą oraz realizacj ę procedur i programów reagowania a tak że likwidacj ę skutków wyst ąpienia kl ęski żywiołowej.

147 15. OBIEKTY I OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY

Na obszarze gminy Czernikowo nie wyznacza si ę obiektów i obszarów, dla których wyznacza si ę w zło żu kopaliny filar ochronny.

16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWI ĄZUJ ĄCE NA NICH OGRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ, ZGODNIE Z PRZEPISAMI USTAWY Z DNIA 7 MAJA 1999 R. O OCHRONIE TERENÓW BYŁYCH HITLEROWSKICH OBOZÓW ZAGŁADY (DZ.U. NR 41, POZ. 412 ORAZ Z 2002 R. NR 113, POZ. 984 I NR 153, POZ. 1271)

W granicach administracyjnych gminy nie wyst ępuj ą pomniki zagłady i ich strefy ochronne, w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412 z pó źn. zm.).

17. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI

17.1. Tereny wymagaj ące przekształce ń Przekształcenie obszaru polega na zmianie b ądź uzupełnieniu istniej ącego zagospodarowania, poprawie standardu architektonicznego istniej ących obiektów jak równie ż przystosowaniu terenu do nowych funkcji poprzez likwidacj ę lub przebudow ę istniej ącego zagospodarowania. Na terenie gminy Czernikowo nie wskazuje si ę terenów wymagaj ących przekształce ń.

17.2. Tereny wymagaj ące rehabilitacji „Rewitalizacja lub rehabilitacja jest zintegrowanym, świadomie inicjowanym procesem przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w zdegradowanych cz ęś ciach miejscowo ści gminnych, przyczyniaj ącym si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców, rozwoju kultury, o żywienia gospodarczego i odbudowy wi ęzi społecznych, a tak że przywrócenia ładu przestrzennego” Celem rehabilitacji (rewitalizacji) jest zachowanie jednostek przestrzennych gminy o szczególnych walorach kulturowych, utrzymaniu ich podstawowego układu architektonicznego i urbanistycznego. Na terenie gminy nie wyznacza si ę obszarów wymagaj ących szczególnych działa ń rewitalizacyjnych lub rehabilitacyjnych. Wymienionym procesom mo że zosta ć poddany niemal ka żdy rodzaj zagospodarowania.

17.3. Tereny przeznaczone do rekultywacji Rekultywacja polega na przywróceniu zdegradowanym gruntom jako ści wymaganej odpowiednimi standardami oraz doprowadzeniu tych obszarów do stanu umo żliwiaj ącego ich wła ściwe zagospodarowanie. Starosta prowadzi okresowe badania jako ści gleby i ziemi oraz corocznie aktualizowany rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenia standardów jako ści gleby lub ziemi, ze wskazaniem obszarów, na których powstaje obowi ązek rekultywacji (obci ąż aj ący starost ę) - art. 109 ust. 2, art. 110 Prawa Ochrony Środowiska. Przeprowadzenia rekultywacji wymagaj ą wszystkie tereny po eksploatacji kruszywa naturalnego. Zasady i warunki wydobywania kopalin ze złó ż oraz uzyskania koncesji okre śla ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 roku Nr 228 poz. 1947 z pó źn. zm.). Eksploatacja kruszywa mo że wymaga ć sporz ądzenia raportu i przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsi ęwzi ęcia na środowisko.

148

18. TERENY ZAMKNI ĘTE I ICH STREFY OCHRONNE

Poj ęcie terenów zamkni ętych definiuje Ustawa prawo geodezyjne i kartograficzne w art. 2 ust. 9. ( Dz. U. z 2005r.nr 240, poz.2027 z pó źn. zm.). Definicja ta stanowi że terenami zamkni ętymi są tereny o charakterze zastrze żonym ze wzgl ędu na obronno ść i bezpiecze ństwo pa ństwa, okre ślone przez wła ściwych ministrów. Prawo geodezyjne stanowi dalej, że dla terenów zamkni ętych nie zakłada si ę mapy zasadniczej, natomiast sporz ądzane s ą mapy odrębne. Prace na terenie zamkni ętym mog ą by ć wykonywane na zlecenie organów, które zdecydowały o zamkni ęciu terenu lub za ich zgod ą. W wykonaniu delegacji zawartej w prawie geodezyjnym, Minister Obrony Narodowej Rozporz ądzeniem z dnia 18 lipca 2003r. w sprawie terenów zamkni ętych dla obronno ści pa ństwa (Dz. U. Nr 141 poz. 1368) wskazał tereny zaj ęte lub przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod: 1) stanowiska kierowania pa ństwem i stanowiska dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej w stanie zagro żenia bezpiecze ństwa pa ństwa i wojny, 2) obiekty rozpoznania i walki radioelektronicznej oraz obrony powietrznej i przeciwlotniczej kraju, 3) obiekty telekomunikacyjne słu żą ce przekazywaniu informacji niejawnych stanowi ących tajemnice pa ństwow ą, 4) porty wojenne i urz ądzenia Marynarki Wojennej, 5) lotniska wojskowe, 6) składy i magazyny amunicji, uzbrojenia oraz materiałów p ędnych i smarów, 7) obiekty przeznaczone do produkcji materiałów i środków słu żą cych do celów obrony kraju Na terenie gminy Czernikowo nie wyst ępuj ą tereny zaj ęte ani te ż przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na ww cele.

W wykonaniu delegacji zawartej w prawie geodezyjnym, Minister Transportu i Gospodarki Morskiej decyzj ą nr 42 z dnia 28.12.2000 r, opublikowan ą w Dzienniku Urz ędowym Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej nr 7 poz. 49, ustalił granice terenów zamkni ętych infrastruktury kolejowej. Wykaz stanowi ący zał ącznik do przedmiotowej decyzji zawiera oznaczenie obr ębów i działek zgodnie z ewidencj ą gruntów. W/w akt obejmuje poszczególne działki objęte klauzul ą „tereny zamkni ęte” bez okre ślenia stref ochronnych dla tych terenów. Na wskutek zmian w ewidencji gruntów wykaz ten jest sukcesywnie aktualizowany. Obecnie obowi ązuje w tej sprawie decyzja nr 45 Ministra Infrastruktury z dnia 17 grudnia 2009r., w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegaj ą linie kolejowe, jako terenów zamkni ętych (Dziennik Urz ędowy Ministerstwa Infrastruktury z 2009r. nr14 poz.51 z pó źn. zm.) i w stosunku do niej kolejnymi decyzjami Ministra Infrastruktury wprowadzane s ą zmiany. Przez teren gminy Czernikowo przebiega trasa kolei normalnotorowej relacji Nasielsk – Toru ń na przebiegu której wyznaczono tereny zamkni ęte. W gminie Czernikowo s ą to działki o numerach ewidencyjnych: 323/54 i 415 w obr ębie Czernikowo, 48 w obr ębie Kiełpiny, 109 w obr ębie Steklin oraz 63 w obr ębie Wygoda. Ł ącznie powierzchnia terenów zamkni ętych w gminie wynosi 34,0385 ha. Na terenach zamkni ętych mog ą by ć planowane inwestycje zwi ązane z infrastruktur ą specyficzn ą dla terenów kolejowych lub niezwi ązane z nimi, np. rozwi ązania komunikacyjne. Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 15 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w studium okre śla si ę obowi ązkowo granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych. Zasi ęg terenów zamkni ętych wskazano na mapie „ Kierunki i polityka przestrzenna ”. Dla wskazanych terenów zamkni ętych nie wyznaczono stref ochronnych.

19. OBSZARY PROBLEMOWE

Zgodnie z ustaw ą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym obszar problemowy nale ży rozumie ć jako obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub wyst ępowania konfliktów przestrzennych.

149 Na terenie gminy Czernikowo jako obszary problemowe wyznaczono:

Obszary erozyjne nara żone na erozje wodn ą (obszary o du żych spadkach przekraczaj ących 8%) Są to obszary nara żone na osuwanie mas ziemnych z przyczyn geologicznych, zwi ązanych z budow ą geologiczn ą i rze źbą terenu (du że spadki i kraw ędzie) b ądź poło żonych na terenach przybrze żnych. Ustala si ę zabezpieczenie stromych stoków poprzez ograniczenie zabudowy na tych terenach, wprowadzeniu trwałej szaty ro ślinnej, wła ściwe prowadzenie gospodarki rolnej polegaj ące na ograniczeniu zabiegów agrotechnicznych.

Tereny szczególnego zagro żenia powodzi ą woda o prawdopodobie ństwie 1%

Na terenie gminy Czernikowo wyst ępuj ą obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. Obejmuj ą one dolin ę rzeki Wisły i rzeki Mie ń na całym jej przebiegu przez gmin ę Czernikowo. Na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna” wskazano: − zasi ęg wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% (wody o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia co najmniej raz na sto lat) dla rzeki Wisły − zasi ęg wielkiej wody o prawdopodobie ństwie 1% (wody o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia co najmniej raz na sto lat) dla rzeki Mie ń jako obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą, na których prawdopodobie ństwo wyst ąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat. W pkt. 14.1 przedstawione zostały kierunkowe działania dla w/w terenów.

Obszary ograniczonego u żytkowania zwi ązane z przebiegami mediów infrastruktury technicznej (linie elektroenergetyczne)

Są to obszary zwi ązane z przebiegiem mediów infrastruktury technicznej (napowietrzne linie elektroenergetyczne NN 220 kV, WN 110 kV, SN średniego napi ęcia i nn niskiego napi ęcia). Stwarzaj ą one pewne ograniczenia inwestycyjne dla lokalizacji zabudowy. Warunki zabudowy w w/w strefach zawarte zostały w rozdziale „Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej” (pkt 8.3).

Tereny eksploatacji złó ż kopalin

Tereny te obejmuj ą wyrobiska, głównie po eksploatacji piasków i żwirów (istniej ące i przewidywane). Rekultywacja terenów spoczywa na przedsi ębiorcy prowadz ącym eksploatacj ę po zako ńczeniu wydobycia. Sposób rekultywacji wyrobisk winien minimalizowa ć ujemne skutki eksploatacji. Wydobycie powinno odbywa ć si ę ze złó ż udokumentowanych i na podstawie koncesji (w odniesieniu do kopalin pospolitych obecnie wydaje Marszałek) zgodnie z zasadami techniki górniczej i ochrony środowiska. Okre ślenie szczegółowych zasad gospodarowania dla poszczególnych terenów przyszłych eksploatacji w granicach stref ochronnych nast ąpi w dalszym procesie dokumentacyjno – planistycznym. Eksploatacja odkrywkowa zło ża powinna si ę odbywa ć zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego – tak że w zakresie ustalenia granic i sposobów zagospodarowania terenów i obiektów podlegaj ących ochronie. Działalno ść zwi ązana z eksploatacj ą zło ża powinna by ć prowadzona w taki sposób, aby nie powodowa ć szkód i uci ąż liwo ści na terenach s ąsiednich nieruchomo ści. Odpowiedzialno ść za ewentualne szkody zwi ązane z t ą działalno ści ą reguluj ą przepisy prawa geologicznego i górniczego oraz Kodeksu Cywilnego. Zagospodarowanie terenów górniczych winno mie ć charakter tymczasowy umo żliwiaj ący rekultywacj ę terenu, którego charakter winien harmonizowa ć i wzbogaca ć istniej ący krajobraz, proponuje si ę teren poeksploatacyjny zrekultywowa ć w kierunku wodno – rekreacyjnym, rolniczym lub le śnym, w uzgodnieniu ze Starostwem Powiatowym.

150 Tereny istniej ących lokalizacji elektrowni wiatrowych wraz ze strefami zwi ązanymi z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenu (zgodnie z decyzj ą o warunkach zabudowy)

Tereny lokalizacji elektrowni wiatrowych stanowi ą obszary problemowe ze wzgl ędu na mo żliwo ść wywierania wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. W celu wyeliminowania negatywnych oddziaływa ń konieczne jest przestrzeganie odpowiednich odległo ści od zabudowy mieszkaniowej oraz terenów obj ętych ochron ą prawn ą, w tym miejsc wyj ątkowo cennych dla ptaków w ich okresie l ęgowym jak i podczas w ędrówek.

20. ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

Na terenie gminy Czernikowo wyst ępuje trzy zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych o znaczeniu krajowym: zadanie nr 9 - budowa drogi ekspresowej S-10 Szczecin-Pło ńsk, nr 23 - modernizacja drogi wodnej rzeka Wisła wraz z budow ą stopnia wodnego „Nieszawa” na Wi śle ze zbiornikiem wodnym oraz nr 24 – budowa hydroelektrowni przy stopniu wodnym „Nieszawa”. Zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych o znaczeniu wojewódzkim omówione zostały szczegółowo w kierunkach rozwoju przestrzennego gminy Czernikowo, w rozdziale 2 – „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy wynikaj ące z planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego”.

Istotne znaczenie dla rozwoju gminy ma równie ż rozwi ązywanie problemów przestrzennych wykraczaj ących poza lokalne mo żliwo ści wspólnie z gminami s ąsiednimi. Gmina Czernikowo graniczy:

• od północy z gmin ą Ciechocin i z gmin ą Zbójno (powiat golubski), • od wschodu z gmin ą Kikół i gmin ą Lipno (powiat lipnowski), • od południa z gmin ą Lipno i Bobrowniki (powiat lipnowski), • od zachodu z gmin ą Obrowo (powiat toru ński) oraz rzek ą Wisł ą, po drugiej stronie której poło żne jest uzdrowisko Ciechocinek, miasto Nieszawa i gmina Raci ąż ek.

Zadania ł ącz ące i jednocz ące prac ę samorz ądów dla potrzeb wzrostu rozwoju społeczno – gospodarczego oraz ochrony walorów środowiska przyrodniczego to:

Gmina Ciechocin (powiat golubski) - wspólne działania ze wzgl ędu na poło żenie w obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski”, w którym jako naczeln ą przyj ęto zasad ę zrównowa żonego rozwoju z uwagi na walory i potrzeby ochrony środowiska,

Gmina Zbójno (powiat golubski) - wspólne działania ze wzgl ędu na poło żenie w obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski”, w którym jako naczeln ą przyj ęto zasad ę zrównowa żonego rozwoju z uwagi na walory i potrzeby ochrony środowiska,

Gmina Kikół (powiat lipnowski) - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej, - wspólne działania ze wzgl ędu na poło żenie w obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski”, w którym jako naczeln ą przyj ęto zasad ę zrównowa żonego rozwoju z uwagi na walory i potrzeby ochrony środowiska, - budowa drogi ekspresowej S-10 Szczecin-Pło ńsk

Gmina Lipno (powiat lipnowski) - wspólne działania ze wzgl ędu na poło żenie w obszarze funkcjonalnym „Zielone Płuca Polski”, w którym jako naczeln ą przyj ęto zasad ę zrównowa żonego rozwoju z uwagi na walory i potrzeby ochrony środowiska, - budowa drogi ekspresowej S-10 Szczecin-Pło ńsk

151

Gmina Bobrowniki (powiat lipnowski) - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej, - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Natura 2000

Gmina Obrowo (powiat toru ński) - zgodnie z Planem gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2012- 2017 z perspektyw ą na lata 2018-2023 tworzenie Regionu Gospodarki Odpadami Komunalnymi, - budowa drogi ekspresowej S-10 Szczecin-Pło ńsk,

Gmina Raci ąż ek (powiat aleksandrowski) - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej, - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Natura 2000,

Miasto Nieszawa (powiat aleksandrowski) - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej, - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Natura 2000,

Miasto Ciechocinek (powiat aleksandrowski) - wspólne działania dotycz ące zagospodarowania terenów poło żonych w Obszarze Chronionego Krajobrazu Niziny Ciechoci ńskiej,

21. INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI PRZESTRZENNEJ

Osi ągni ęcie zamierzonych celów wymaga nast ępuj ących instrumentów realizacji:

Instrumenty planistyczne

Wśród nich do najwa żniejszych zaliczy ć nale ży:  opracowanie miejscowych planów,  opracowanie studiów specjalistycznych dotycz ących odr ębnych zagadnie ń, niekoniecznie nale żą cych do w/w planów, ale mog ących ułatwi ć realizacj ę celów zało żonych w planach miejscowych, w tym przez promocj ę walorów i mo żliwo ści gminy,  opracowanie wniosków, opinii, analiz na potrzeby opracowa ń realizacyjnych dot. np. zagadnie ń zwi ązanych z infrastruktur ą techniczn ą, osadnictwem na terenie gminy,  raporty o oddziaływaniu inwestycji na środowisko,

Instrumenty pozaplanistyczne Drug ą wa żną grup ą instrumentów, za pomoc ą których b ędzie mo żna realizowa ć zało żone cele, s ą instrumenty pozaplanistyczne. Za najskuteczniejsze nale ży uwa żać wcielenie w życie przepisów umo żliwiaj ących kształtowanie:  polityki kredytowej (istotne s ą ułatwienia),  opłat lokalizacyjnych (koncesje, zwolnienia) i podatków (ulgi, obci ąż enia),  opłat za korzystanie z zasobów środowiska przyrodniczego (opłaty za wod ę, eksploatacja surowców kopalnych, odprowadzenie ścieków, składowanie odpadów),

152  stosowanie kar za naruszanie przepisów oraz wykroczenie przeciwko środowisku przyrodniczemu.

Inny podział instrumentów polityki przestrzennej, wskazuje na ich wpływ:

– bezpo średnie – czyli takie, które nakazuj ą b ądź zakazuj ą. Konsekwencj ą naruszenia zakazów lub nakazów s ą sankcje prawne np. kara pieni ęż na, rozbiórka inwestycji. Regulacje bezpo średnie to:
przepisy: • przepisy wskazuj ące na sposób korzystania z przestrzeni • przepisy gospodarki gruntami • przepisy prawa budowlanego • przepisy gospodarki nieruchomo ściami budowlanymi
miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
normy urbanistyczne
przepisy ochronne parków krajobrazowych

- po średnie - to przede wszystkim instrumenty ekonomiczne, nazwane rynkowymi. Zaliczamy tutaj:
podatki w obrocie gruntami i nieruchomo ściami
opłaty za u żytkowanie wieczyste, dzier żaw ę nieruchomo ści,
informacje o wolnych gruntach,
zasady wyceny gruntów miejskich,
system informacji o rynku nieruchomo ści w gminie,
zach ęty, ulgi podatkowe,
zwolnienia z podatku od nieruchomo ści,
tworzenie SSE (specjalnych stref ekonomicznych).

22. MONITORING

Realizacja studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo wi ąż e si ę z konieczno ści ą stałego monitorowania zachodz ących zmian w przestrzeni gminy. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 647):

− art. 32 ust. 1 , który ustala – „W celu oceny aktualno ści studium i planów miejscowych wójt, burmistrz albo prezydent miasta dokonuje analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, ocenia post ępy w opracowywaniu planów miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporz ądzania w nawi ązaniu do ustale ń studium, z uwzgl ędnieniem decyzji zamieszczonych w rejestrach, o których mowa w art. 57 ust. 1-3 i art. 67, oraz wniosków w sprawie sporz ądzenia lub zmiany planu miejscowego. − art. 32 ust. 2 , który ustala – „Wójt, burmistrz albo prezydent miasta przekazuje radzie gminy wyniki analiz, o których mowa w ust. 1, po uzyskaniu opinii gminnej lub innej wła ściwej, w rozumieniu art. 8, komisji urbanistyczno-architektonicznej, co najmniej raz w czasie kadencji rady. Rada gminy podejmuje uchwał ę w sprawie aktualno ści studium i planów miejscowych, a w przypadku uznania ich za nieaktualne, w cało ści lub cz ęś ci, podejmuje działania, o których mowa w art. 27”. Równie ż art. 55 pkt 5 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko mówi, i ż organ opracowuj ący projekt dokumentu jest obowi ązany prowadzi ć monitoring skutków realizacji postanowie ń przyj ętego dokumentu w zakresie oddziaływania na środowisko, zgodnie z cz ęstotliwo ści ą i metodami, które zawiera si ę w projekcie dokumentu. Monitoring zwi ązany z realizacj ą planu oraz jego wpływem na środowisko powinny prowadzi ć odpowiednie słu żby gminne. Stały monitoring powinien by ć prowadzony z cz ęstotliwo ści ą raz w roku. Nale ży równie ż prowadzi ć bie żą ce analizy, które umo żliwi ą wprowadzenie odpowiednich

153 zmian i korekt do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego b ędącego przedmiotem niniejszej analizy. Do podstawowych wska źników jakie nale ży uwzgl ędni ć w procedurze monitorowania skutków realizacji ustale ń studium mo żna zaliczy ć: − przyrost terenów inwestycyjnych (w ha/rok), − zmiany powierzchni terenów u żytkowanych rolniczo (w ha/rok), − podmioty gospodarcze (liczba), − udział osób z wykształceniem wy ższym (%), − wydatki inwestycyjne (w % do wydatków ogółem), − inwestycje zewn ętrzne (liczba), − ruch turystyczny (liczba turystów), − towarowa produkcja rolnicza (w zł.), − tereny powierzchniowej eksploatacji – wydane koncesje (ha), − tereny powyrobiskowe poddane rekultywacji wraz przyj ętym kierunkiem rekultywacji (w ha/rok), − przyrost długo ści dróg gminnych i wewn ętrznych (w km/rok), − przyrost długo ści sieci kanalizacyjnej (w km/rok), − odsetek ludno ści korzystaj ącej z sieci kanalizacyjnej (%), − przyrost długo ści sieci wodoci ągowej (w km/rok), − odsetek ludno ści korzystaj ącej z sieci wodoci ągowej (%), − przyrost powierzchni biologicznie czynnych (w ha/rok), − pozwolenia na budow ę (liczba wydanych pozwole ń na budow ę z podziałem na funkcje podstawowe w ci ągu roku), − zasoby mieszkaniowe (m 2 na jedn ą osob ę), − powierzchnia terenów obj ętych planami (% udział w stosunku do ogólnej powierzchni gmin), − obiekty ochrony przyrody (liczba, powierzchnia w ha), − powierzchnia zalesie ń (w ha i % udział w stosunku do ogólnej powierzchni gminy), − obiekty energetyki wiatrowej (w szt.).

Są to tylko wybrane wska źniki dla potrzeb monitoringu. Niezale żnie od powy ższych wska źników opisuj ących podstawowe parametry, zakłada si ę wykonywanie cyklicznych lub jednostkowych szczegółowych analiz w uj ęciu problemowym i przestrzennym – w zale żno ści od pojawiaj ącego si ę zapotrzebowania na tego typu informacje.

23. UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń

Niniejszy dokument jest drug ą edycj ą Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo. Niniejsze Studium stanowi zmian ę „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo przyj ętego Uchwał ą Nr XXII/140/2001 Rady Gminy Czernikowo z dnia 04 lipca 2001 roku sporz ądzonego na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15 poz. 139 z pó źn. zm.) Pierwsza edycja sporz ądzona została zgodnie z przepisami nieobowi ązuj ącej ju ż ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15 poz. 139 z pó źn. zm.), która w bardzo ograniczonym zakresie okre ślała form ę studium oraz tok prac nad jego sporz ądzeniem. Koncentrowała si ę przede wszystkim na zakresie problematyki studium nakładaj ąc równocze śnie obowi ązek badania, przez zarz ąd gminy „spójno ści” rozwi ąza ń projektowych miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „z polityk ą przestrzenną gminy” okre ślon ą w studium. Obecnie obowi ązuj ąca ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 467), a nast ępnie wydane na jej podstawie Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118 poz. 1233), w odmienny od dotychczasowego sposób zdefiniowały wymagany zakres ustale ń oraz form ę opracowania studium.

154 Ocena spójno ści planu miejscowego ze studium – przed podj ęciem rozstrzygni ęcia o jego uchwaleniu, zast ąpiona została przez ocen ę stopnia zgodno ści przewidywanych rozwi ąza ń ju ż na etapie wst ępnych analiz przed podjęciem przez rad ę gminy stosownej uchwały w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzania planu miejscowego oraz stwierdzenia zgodno ści ustale ń projektu planu z ustaleniami studium. Po wprowadzonych zmianach do ustawy, obecnie plan miejscowy nie mo że narusza ć ustale ń studium. Z powy ższego wynika wzajemna zale żno ść studium i planu miejscowego w stopniu dostosowanym do zakresu poszczególnych opracowa ń planistycznych. Celem niniejszego opracowania było dostosowanie problematyki i procedury sporz ądzania Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czernikowo do wymogów obowi ązuj ącej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W praktyce w/w uwarunkowania spowodowały potrzeb ę aktualizacji obowi ązuj ącego studium, a w zasadzie – sporz ądzenie nowego dokumentu – ze wzgl ędu na zawarto ść opracowania dotychczas obowi ązuj ącego studium, zmian ę wielu uwarunkowa ń zwi ązanych z rozwojem gminy oraz nowelizacj ę przepisów szczególnych, które nale ży uwzgl ędni ć w planowaniu przestrzennym. Na rozwi ązania przyj ęte w studium miały wpływ: - poło żenie gminy w regionie, - stan zagospodarowania przestrzennego, - infrastruktura techniczna i komunikacja, - gospodarka, - środowisko przyrodnicze i kulturowe. Nowa edycja studium uwzgl ędnia wy żej okre ślone uwarunkowania, zarówno w zakresie formy jak i tre ści ustale ń. W dostosowaniu do obowi ązuj ącej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w projekcie studium: - spełniono wymóg uwzgl ędnienia ustale ń planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego uchwalonego Uchwał ą Nr XXI/135/03 z dnia 26 czerwca 2003 r. Sejmiku Województwa, sporz ądzonego równie ż zgodnie z nieobowi ązuj ącą ju ż ustaw ą o zagospodarowaniu przestrzennym (w trakcie sporz ądzania pierwszej edycji studium takiego dokumentu jeszcze nie było, obecnie podj ęta została ju ż uchwała o przyst ąpieniu do aktualizacji obecnie obowi ązującego planu województwa), - wyznaczono obszary, które b ędą obj ęte planami miejscowymi, ze wzgl ędu na przepisy szczególne lub istniej ące uwarunkowania, - wyznaczono obszary na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym, − odst ąpiono od wyznaczenia obszaru lokalizacji obiektów handlowych, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 8 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; - okre ślono obszary wymagaj ących sporz ądzenia planów miejscowych; w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne, - okre ślono obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą i osuwania si ę mas ziemnych, - wyznaczono kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania i u żytkowania terenów, - okre ślono granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadziła obowi ązek prognozowania skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu, w szczególny sposób traktuj ąc obowi ązki gmin w zakresie budowy infrastruktury technicznej. W powy ższym studium okre ślone zostały nowe obszary, dla których sporz ądzenie miejscowych planów wskazane jest w pierwszej kolejno ści zarówno ze wzgl ędu na wymogi innych ustaw jak i istniej ące uwarunkowania (przede wszystkim du ża ilo ść zgłoszonych wniosków o zmian ę sposobu u żytkowania gruntów rolnych). Na potrzeby studium sporz ądzone zostało opracowanie ekofizjograficzne dla obszaru gminy, wyodr ębniaj ąc miedzy innymi obszary wymagaj ące szczególnej ochrony w nawi ązaniu do polityki ekologicznej pa ństwa, obszary zagro żeń naturalnych spowodowanych działalności ą człowieka, a tak że obszary zdegradowane wymagaj ące przywrócenia ich do wła ściwego stanu. Studium zostało sporz ądzone w formie wymaganej przez rozporz ądzenie w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, z zachowaniem procedury okre ślonej w art. 11 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

155 Analizy planistyczne sporz ądzane w trakcie opracowania studium oraz wszystkie dokumenty zwi ązane z poszczególnymi fazami procedury formalno – prawnej sporz ądzania studium zawiera dokumentacja planistyczna.

Na etapie prac nad koncepcj ą rozwoju gminy, po dokonaniu diagnozy stanu i analizy uwarunkowa ń (wewn ętrznych i zewn ętrznych) oraz przy uwzgl ędnieniu zamierze ń władz gminy co do dalszego rozwoju, rozwa żono ró żne warianty dalszego rozwoju – optymalnego z punktu realizacji zakładanych celów.

Elementy „wariantowania” (czyli wyboru optymalnego wariantu) rozwoju gminy dotyczyły: − wyboru pomi ędzy koncepcj ą „zachowawcz ą” a „agresywn ą” w kreowaniu rozwoju gminy, − wyboru funkcji/rodzajów działalno ści do stymulowania rozwoju, − wyboru lokalizacji nowych przedsi ęwzi ęć , − wyboru szczegółowych rozwi ąza ń w zakresie niektórych rodzajów lokalnej infrastruktury technicznej lub parametrów zagospodarowania (cz ęść infrastruktury lokalnej nie wymaga planowania, poniewa ż jest ju ż zrealizowana lub aktualnie podlega realizacji).

Za wariant optymalny uznano rozwi ązanie: − zapewniaj ące realne szanse realizacji przyj ętych celów i zało żeń rozwoju, − minimalizuj ące straty środowiskowe (d ąż enie do osi ągni ęcia zamierzonych celów przy eliminacji lub jak mniejszym oddziaływaniu na środowisko), − minimalizuj ące koszty realizacji, − dostosowuj ące skal ę proponowanych zmian zagospodarowania do prognozowanych zmian charakteru gminy - zwłaszcza liczby ludno ści i przebiegu procesów zachodz ących w gminie (unikanie przewymiarowania ustale ń Studium).

156 23. SYNTEZA PROJEKTU STUDIUM

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowane zostało dla całego obszaru gminy Czernikowo w celu okre ślenia polityki przestrzennej samorz ądu lokalnego. Okre śla ono polityk ę przestrzenn ą gminy, w tym lokalne zasady zagospodarowania przestrzennego, stanowi podstawowe narz ędzie umo żliwiaj ące spełnienie zada ń własnych miasta w zakresie ładu przestrzennego, ochrony warto ści przyrodniczych, komunikacji i infrastruktury technicznej. Decyzja o podj ęciu prac nad zmian ą studium wynikn ęła przede wszystkim z potrzeby doprowadzenia do zgodno ści tre ści studium z dynamicznie zmieniaj ącym si ę w naszym kraju prawodawstwem. Ustawa z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym w okre ślony sposób precyzowała form ę studium oraz tok prac nad jego sporz ądzeniem. Koncentrowała si ę przede wszystkim na zakresie problematyki studium nakładając równocze śnie obowi ązek badania, przez zarz ąd gminy „spójno ści” rozwi ąza ń projektowych miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „z polityk ą przestrzenn ą gminy” okre ślon ą w studium. Obowi ązuj ąca od 11 lipca 2003 r. ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012r. poz. 647) wprowadziła zasadnicze zmiany dotycz ące toku formalno – prawnego nad sporz ądzeniem studium, okre śliła jego form ę a tak że zmieniła zakres jego problematyki. Wymagany zakres projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego w cz ęś ci tekstowej i graficznej okre ślony został w Rozporz ądzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 118 poz. 1233). Studium uchwalone przez rad ę gminy nie jest aktem prawa miejscowego, stanowi tzw. „akt kierownictwa wewn ętrznego” wykorzystywany przy podejmowaniu decyzji w zakresie działa ń dotycz ących polityki przestrzennej miasta. Ustalenia studium realizowane s ą poprzez plany miejscowe i s ą wi ążą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu tych planów. Studium jest opracowaniem o charakterze strategicznym, długookresowym, które okre śla polityk ę przestrzenn ą rozwoju gminy rozumian ą jako ustalenie celów rozwoju, ich hierarchii oraz kierunków i sposobu działa ń prowadz ących do osi ągni ęcia ich na obszarze całej gminy. W powy ższym opracowaniu okre ślono dysproporcje dotycz ące gospodarowania i przekształcania przestrzeni oraz wskazano mo żliwo ści i potrzeb sporz ądzania planów miejscowych, dla których zawarte w Studium ustalenia s ą wi ążą ce. Zakres studium obejmuje problematyk ę zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, na któr ą składa si ę cz ęść tekstowa i graficzna. Niniejsze Studium uwzgl ędnia zapisy obowi ązuj ącej Strategii rozwoju gminy Czernikowo. Zawiera równie ż zapisy uwzgl ędniaj ące nowe zadania w zakresie kształtowania struktury funkcjonalno – przestrzennej gminy wynikaj ące z „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko – pomorskiego” uchwalonego Uchwał ą nr XI/135/03 Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003r.

Celem nadrz ędnym rozwoju gminy jest „Osi ągniecie wysokiej jako ści życia mieszka ńców przy zachowaniu równowagi mi ędzy wielofunkcyjnym rozwojem społeczno - gospodarczym, a środowiskiem przyrodniczo – kulturowym. Zagadnienie to nale ży rozumie ć dwuaspektowo: a) wysoka jako ść mierzona obiektywnymi wska źnikami rozwoju społeczno-gospodarczego, których warto ści powinny lokowa ć si ę na poziomie wy ższym od średnich i od warto ści obiektywnie uwa żanych za korzystne, b) wysoka jako ść postrzegana subiektywnie – to znaczy realizuj ąca aspiracje mieszka ńców gminy.

Wysok ą jako ść życia mieszka ńców zamierza si ę osi ągn ąć poprzez działania w nast ępuj ących sferach: a) prawidłowe funkcjonowanie sfery usług publicznych – zapewniaj ące łatwy dost ęp do usług oraz wysok ą jako ść ich funkcjonowania (w dłu ższej perspektywie niezb ędne b ędą działania zmierzaj ące do dostosowanie oferty usług publicznych do postępuj ącego starzenia ludno ści – zagadnienie to wykracza jednak prawdopodobnie poza horyzont czasowy obowi ązywania niniejszego Studium), b) maksymalny mo żliwy rozwój infrastruktury technicznej – zapewniaj ący mo żliwe powszechn ą obsług ę, wysokie standardy i pewno ść działania; w śród zagadnie ń infrastruktury technicznej za dobra dost ępne powszechnie, to znaczy w ka żdym gospodarstwie domowym, uznaje si ę wod ę z wodoci ągu gminnego oraz szerokopasmowy internet (bez wzgl ędu na sposób techniczny realizacji tej usługi),

157 c) rozwój sieci dróg na terenie gminy, zarówno fizyczne zag ęszczanie sieci, poprzez budow ę nowych dróg, jak te ż sukcesywne podnoszenie ich standardu technicznego – celem jest zapewnienie dobrej dost ępno ści do ka żdej z miejscowo ści oraz ułatwienie przemieszczania si ę pomi ędzy miejscowo ściami, jak te ż zapewnienie dobrego dost ępu do dróg wy ższej rangi (wojewódzkich i powiatowych), d) działania na rzecz rozwoju gospodarczego, w tym wyznaczanie terenów pod rozwój inwestycji gospodarczych, e) działania w sferze środowiska – polegaj ące na ochronie najcenniejszych walorów, sanacji obszarów przekształconych i zdegradowanych, wykorzystaniu gospodarczym środowiska (rolnicza i le śna przestrze ń produkcyjna) przy uwzgl ędnieniu równowagi pomi ędzy potencjałem przyrodniczym, odporno ści ą na antropopresj ę, a mo żliwo ści ą gospodarczej eksploatacji.

Ze wzgl ędu na predyspozycje przyrodnicze teren gminy dzieli si ę na wyra źnie na dwie cz ęś ci: północno-wschodni ą i południowo-zachodni ą. Dla cz ęś ci północno-wschodniej ze wzgl ędu na wykształcone tam gleby o wysokich klasach bonitacyjnych przewiduje si ę kontynuacj ę działalno ści rolniczych, funkcji mieszkaniowo-usługowych, rekreacyjno-wypoczynkowych i funkcji gospodarczych, a tak że wyznacza si ę nowe tereny pod rozwój osadnictwa, funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych i gospodarczych (produkcyjno-usługowych). Cz ęść południowo-zachodnia to obszar pokryty lasami, przewiduje si ę utrzymanie obecnego zagospodarowania o funkcjach osadniczych, rolniczych i gospodarczych oraz zachowanie obecnego charakteru ekologicznego (poło żenie w systemie obszarów chronionych, funkcje środowiskowe zwi ązane z du żymi powierzchniami lasów), a tak że dopuszcza si ę rozwój zabudowy mieszkaniowej ekstensywnej, rekreacyjno-wypoczynkowej, produkcyjno-usługowej (eksploatacja kruszywa naturalnego) oraz wskazuje si ę du że tereny do dolesie ń. W stosunku do obecnej struktury przestrzennej gminy, Studium porz ądkuje struktur ę funkcjonalno- przestrzenn ą, poprzez wydzielenie nast ępuj ących jednostek planistycznych (oznaczone na mapie „Kierunki i polityka przestrzenna ”):

W1 – wielofunkcyjna mieszkaniowo – usługowo – produkcyjna W2 – rekreacyjno – wypoczynkowo – mieszkaniowa, W3 – mieszkaniowo – usługowa RO – rolniczo – osadnicza E – ekologiczno - le śna

Najwa żniejsze aspekty funkcjonowania gminy: Mieszka ńcy gminy Na terenie gminy rozwój demograficzny kształtowany b ędzie przez dwa podstawowe uwarunkowania: − nieznacznie rosn ącą lub stagnuj ącą liczb ę mieszka ńców – bez znaczenia dla realizacji zada ń własnych. W uj ęciu terytorialnym mo żna spodziewa ć si ę niewielkich wzrostów w najwi ększych miejscowo ściach oraz – wskutek napływu migracyjnego – w cz ęś ci północnej i spadków w małych wsiach. − procesy starzenia społecze ństwa, typowe dla całego regionu, przejawiaj ące si ę rosn ącym udziałem starszych grup w strukturze wieku przy znacznym spadku grupy młodej – w efekcie tego procesu zasadniczej zmianie ulegaj ą proporcje pomi ędzy poszczególnymi grupami wiekowymi, czego wa żną konsekwencj ą jest zmiana zapotrzebowania na usługi sfery publicznej. Znacznie ro śnie popyt na usługi zwi ązane ze słu żbą zdrowia, opiek ą społeczn ą, dost ępno ści ą komunikacyjn ą (mniejsza mobilno ść ludno ści starszej), kultur ą (zagospodarowanie wolnego czasu). Obserwowany b ędzie sukcesywny silny wzrost liczebno ści grup starszych. Wymusza to rozwój usług skierowanych do starszych grup wiekowych oraz rozwój działalno ści z zakresu opieki zdrowotnej i socjalnej ukierunkowanej do tej grupy. Niezb ędna jest likwidacja barier architektonicznych oraz tworzenie łatwo dost ępnej komunikacji publicznej. Uwarunkowanie to jest powszechne i w podobnym wymiarze dotknie wszystkie s ąsiednie obszary. Gospodarka Gmina rozwija ć b ędzie funkcje ju ż obecnie obecne na jej obszarze. Zakłada si ę istotne wzmocnienie funkcji rekreacyjno-wypoczynkowej, realizowanej przede wszystkim w zabudowie letniskowej oraz tzw. drugich domach, to znaczy czasowo zamieszkanych domostwach (nowo tworzonych lub w adaptowanej zabudowie siedlisk).

158 Spo śród funkcji społeczno-gospodarczych prognozowanych jako obecne w przyszło ści na terenie gminy, najbardziej wyraziste i najbardziej istotne dla generowania oddziaływa ń b ędą:  funkcja rolnicza – ze wzgl ędu na do ść korzystne uwarunkowania przyrodnicze rozwoju rolnictwa, typowe działalno ści rolnicze b ędą kontynuowane przede wszystkim w północnej cz ęś ci gminy, adekwatnie do lokalnych predyspozycji; zakłada si ę utrzymanie istniej ących ale ograniczanie rozwoju nowych przedsi ęwzi ęć z zakresu hodowli przemysłowej i przetwórstwa zwierz ąt;  funkcje gospodarcze – rzemiosło, zró żnicowane podmioty produkcyjne, tereny składów i magazynów, tereny obsługi komunikacji; funkcja ta będzie wykazywa ć tendencj ę zmierzaj ącą do stopniowego wzmacniania;  funkcja mieszkaniowa – rozumiana jako miejsce zamieszkania przy jednoczesnych wyjazdach do innych miejscowo ści w celach zarobkowych (okre ślana niekiedy jako funkcja sypialniana) – dotyczy ć b ędzie w ró żnym stopniu ró żnych miejscowo ści na terenie gminy - pomimo ogólnie rolniczego charakteru gminy, znaczna cz ęść mieszka ńców wsi o rolniczej fizjonomii i morfologii, b ędzie (tak jak dot ąd) otrzymywa ć si ę z działalno ści pozarolniczych (głównie wyjazdy do pracy do s ąsiednich miast, przede wszystkim. Torunia). Nowo realizowana zabudowa mieszkaniowa b ędzie cechowała si ę wysokim standardem - w wi ększym stopniu ni ż dot ąd rozwija ć si ę b ędzie budownictwo typu rezydencjalnego, czyli funkcja mieszkaniowa w zabudowie wysokostandardowej, realizowanej na du żych powierzchniowo działkach,  funkcja rekreacyjno-wypoczynkowa – zakłada si ę utrzymanie istniej ącej oraz lokowanie w północnej cz ęś ci gminy nowej zabudowy o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym (zabudowa letniskowa o ró żnym charakterze, „drugie domy”). Analizuj ąc zło żone do studium wnioski przewiduje si ę do ść du żą intensywno ść tych procesów, zakłada si ę, że ewentualna presja nie b ędzie stanowi ć zagro żenia dla chłonno ści środowiska. W związku z rosn ącym zainteresowaniem turystyk ą rowerow ą, mo żliwe jest powstanie zagospodarowania słu żą cego obsłudze rekreacji rowerowej (mała architektura przy istniej ących i wytyczanych szlakach rowerowych) – ale z punktu widzenia oddziaływa ń na środowisko jej obecno ść b ędzie całkowicie bez znaczenia.  funkcje ekologiczne – cz ęść gminy pełni lokalnie istotne funkcje ekologiczne, zwi ązane przede wszystkim z ci ągiem ekologicznym o znaczeniu mi ędzynarodowym, wojewódzkim oraz ci ągami lokalnymi. Dotyczy to zarówno cz ęś ci południowej obj ętej formalnie ochron ą w randze obszaru chronionego krajobrazu i obszarów Natura 2000, jak i nie chronionej – du że walory środowiskowe (jako ci ągi ekologiczne o znaczeniu lokalnym) prezentuje cała północna cz ęść gminy. Nale ży zakłada ć, że funkcje ekologiczne b ędą ulegały wzmocnieniu, a prognoza rozwoju procesów społeczno-gospodarczych wskazuje, że nie powinny one jej zagra żać. W południowej cz ęś ci gminy w Studium wskazuje si ę tereny do dolesie ń – realizacja tych zamierze ń zdecydowanie wzmocni le śny charakter południowej cz ęś ci gminy i zwi ększy wska źnik zalesienia. Dost ępno ść komunikacyjna Dost ępno ść zewn ętrzna realizowana b ędzie przede wszystkim za pomoc ą drogi krajowej nr 10 Szczecin – Pło ńsk (przyszła droga ekspresowa S-10) oraz powiatowych. Sie ć drogowa w cz ęś ci północnej jest prawidłowo rozwini ęta; w cz ęś ci południowej ze wzgl ędu na du że kompleksy le śne jest natomiast zdecydowanie zbyt słabo rozwini ęta i ogranicza mo żliwo ści wła ściwej obsługi całego terytorium gminy. Dost ępno ść wewn ętrzn ą nale ży poprawi ć poprzez modernizacje dróg powiatowych i gminnych. Ludno ść powszechnie korzysta z motoryzacji indywidualnej, st ąd stan dróg lokalnych ma podstawowe znaczenie dla jako ści życia oraz bezpiecze ństwa. Gmina jest równie ż dost ępna w sieci poł ącze ń kolejowych poprzez przebiegaj ącą przez teren gminy lini ę kolejow ą nr 27 relacji Nasielsk – Toru ń Wschodni. Infrastruktura techniczna Rozwój infrastruktury technicznej jest w Studium postrzegany w trzech aspektach:  jako narz ędzie poprawy jako ści życia mieszka ńców (a wi ęc kreowania gminy jako przestrzeni przyjaznej dla zamieszkania),  jako narz ędzie poprawy atrakcyjno ści inwestycyjnej (a wi ęc kreowania gminy jako przestrzeni przyjaznej dla inwestowania),  jako narz ędzie ochrony środowiska przed antropopresj ą, poprzez ograniczanie emisji, oddziaływania, itp. (a wi ęc kreowania gminy jako przestrzeni o dobrym stanie środowiska i atrakcyjnej przyrodniczo).

159 Studium zakłada przede wszystkim dwa kierunki rozwoju infrastruktury technicznej:  „przestrzenny” - czyli jej rozwój we wszystkich miejscowo ściach, gdzie jest to społecznie i ekonomicznie uzasadnione,  „jako ściowy” - czyli utrzymanie optymalnej sprawno ści i stanu technicznego sieci i urz ądze ń - zapewniaj ących pewno ść funkcjonowania i zachowanie normatywnych parametrów.

Szczególnie istotnym zagadnieniem jest kontynuacja kanalizacji gminy, szczególnie w obszarze aglomeracji kanalizacyjnej. Środowisko przyrodnicze i kulturowe Jednym z nadrz ędnych zało żeń Studium jest zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego oraz kulturowego. Ze wzgl ędu na panuj ące w gminie uwarunkowania, szczególnego znaczenia nabieraj ą zagadnienia ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona gleb wysokich klas, a tak że ochrona krajobrazu. Wyznacza si ę du że powierzchnie pod dolesienia. Znaczna cz ęść gminy obj ęta jest ekologicznym systemem obszarów chronionych - Studium nie wskazuje na konieczno ść poszerzenia granic obszarów chronionych, ale wprowadzane zasady zagospodarowania dla południowej cz ęś ci gminy realizuj ą interes ochrony walorów i zrównowa żonego rozwoju. Walory przyrodnicze i kulturowe są postrzegane tak że jako czynniki aktywizacji turystycznej.

160