PRURJE FINANCIARE TË PALIGJSHME NË SHQIPËRI, KOSOVË DHE MAQEDONINË E VERIUT Faktorët Kryesorë Dhe Prirjet Aktuale
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
RAPORT I EKONOMISË POLITIKE PRURJE FINANCIARE TË PALIGJSHME NË SHQIPËRI, KOSOVË DHE MAQEDONINË E VERIUT Faktorët Kryesorë dhe Prirjet Aktuale TUESDAY REITANO | KRISTINA AMERHAUSER GUSHT 2020 PRURJE FINANCIARE TË PALIGJSHME NË SHQIPËRI, KOSOVË DHE MAQEDONINË E VERIUT Faktorët Kryesorë dhe Prirjet Aktuale W Tuesday Reitano Kristina Amerhauser Gusht 2020 FALËNDERIME Kjo analizë e prurjeve të paligjshme financiare është pjesë e angazhimit të Iniciativës Globale në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe Observatorit të Shoqërisë Civile Kundër Krimit të Organizuar në Evropën Juglindore (SEE-Obs). SEE-Obs është një platformë që mbledh së bashku dhe fuqizon organizata të shoqërisë civile në Shqipëri, Bosnjë Hercegovinë, Kosovë, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut, dhe në Serbi. Observatori kërkon t’i krijojë mundësi shoqërisë civile që të identifikojë, analizojë dhe të krijojë një tabllo të prirjeve dhe tendencave kriminale, si dhe ndikimin e tyre mbi prurjet e paligjshme, qeverisjen, zhvillimin, marrëdhëniet ndëretnike, sigurinë dhe respektimin e ligjit. SEE-Obs mbështet organizatat e shoqërisë civile në punën e tyre për monitorimin e zhvillimeve dhe tendencave të krimit të organizuar në nivel kombëtar, rajonal dhe ndërkombëtar. Ky raport bazohet mbi të dhëna, informacione dhe analiza të mbledhura nga organizata dhe aktivistë të shoqërisë civile. Ai mbështetet veçanërisht mbi intervistat dhe raportimin e një grupi prej nëntë ekspertësh nga Shqipëria, Kosova, dhe Maqedonia e Veriut. I falënderojmë për ndihmesën e vyer përgjatë këtij procesi, si dhe për angazhimin e hapur dhe konstruktiv gjatë punës studimore. Falënderime të veçanta edhe për Walter Kemp, Fatjona Mejdinin, Ugi Zvekic, dhe Fabian Zhillën, si pjesë e ekipit të SEE-Obs. Ky raport u hartua me mbështetjen financiare të GIZ. Duam të falënderojmë partnerët tanë në GIZ që na ndihmuan dhe orientuan përgjatë përpilimit të këtij raporti. Sidoqoftë, përmbajtja e këtij raporti është përgjegjësi vetëm e Iniciativës Globale Kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar (GI-TOC), dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e GIZ. NË LIDHJE ME AUTORËT Tuesday Reitano është zëvendës-drejtore e GI-TOC. Tuesday ka punuar për 12 vjet si specialiste politikash në sistemin e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, duke përfshirë Programin e Zhvillimit të OKB-së (UNDP), Grupin e Zhvillimit të OKB-së (UNDG), si dhe zyrën e OKB-së mbi Drogën dhe Krimin (UNODC). Ajo ka hartuar disa raporte mbi politika dhe studime akademike për disa nga institucionet më të rëndësishme si OKB, Bankën Botërore, dhe Organizatën për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ekonomik (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD), mbi çështje që variojnë nga evoluimi dhe ndikimi i krimit të organizuar në Afrikë, trafikimi i qenieve njerëzore, prurjet financiare të paligjshme, si dhe lidhjet midis krimit, terrorizmit, sigurisë, dhe zhvillimit. Tuesday është autorja kryesore e një prej publikimeve më të rëndësishme të OECD: Prurje Financiare të Paligjshme: Ekonomitë Kriminale në Afrikën Perëndimore (Illicit Financial Flows: Criminal Economies in West Africa). Tuesday jeton në Gjenevë, Zvicër, së bashku me familjen e saj. Kristina Amerhauser u bashkua me ekipin e GI-TOC në tetor 2018. Ajo punon si analiste, dhe po zhvillon kërkime dhe studime mbi Ballkanin perëndimor, në kuadër të punës me SEE-Obs. Kristina ka një diplomë master për studime ndërkombëtare nga Shkolla për Studime Ndërkombëtare në Vjenë, një diplomë universitare për biznes ndërkombëtar nga Universiteti i Vjenës për Ekonomi dhe Biznes, dhe një diplomë për studime zhvillimi nga Universiteti i Vjenës. Ajo jeton në Vjenë. © 2020 Global Initiative Against Transnational Organized Crime. Të gjitha të drejtat e rezervuara. Asnjë pjesë e këtij publikimi nuk mund të riprodhohet apo transmetohet në çfarëdolloj forme apo mënyre pa leje me shkrim nga Iniciativa Globale. Kopertina: © Robert Atanasovski, ArmendNimani/AFP nga Getty Images; Dan Dennis, Amin Hamad, Marjanblan, Vladimir Solomyani, Christian Wiediger/Unsplash Koperitna e dizenujar nga: Elné Potgieter Hartografia: Paulina Rosol-Barras Për çdo informacion mund të kontaktoni: The Global Initiative Against Transnational Organized Crime Avenue de France 23 Geneva, CH-1202 Switzerland www.globalinitiative.net PËRMBAJTJA Iniciale dhe shkurtime ......................................................................................................................................................iv Përmbledhje e përgjithshme ................................................................................................................ 1 Hyrje ................................................................................................................................................................ 4 Çfarë janë PFP? ......................................................................................................................................................... 6 Metodologjia .............................................................................................................................................................. 7 Kontekstualizimi i PFP në vendet e Ballkanit perëndimor ...................................................... 9 Tipare të qeverisjes ................................................................................................................................................12 Komponentë të Prurjeve të Paligjshme ......................................................................................... 15 Krime të lidhura me korrupsionin .......................................................................................................................15 Krimi i organizuar ....................................................................................................................................................18 Krime të lidhura me taksat ...................................................................................................................................23 Kanalet e Prurjeve të Paligjshme ..................................................................................................... 26 Pastrim parash ......................................................................................................................................................... 26 Manipulimi me faturat ........................................................................................................................................... 31 Transferimi i parave ...............................................................................................................................................34 Kanale të llogarive kapitale ..................................................................................................................................36 Vlerësimi i reagimit ndaj PFP në vendet e Ballkanit perëndimor ......................................39 Përpjekjet kundër pastrimit të parave .............................................................................................................. 41 Legjislacioni financiar .............................................................................................................................................44 Përpjekjet anti-korrupsion ....................................................................................................................................45 Ndikimi mbi politikat ............................................................................................................................ 47 Analizimi i PFP për periudhën pas COVID-19 .................................................................................................48 Përfundime .................................................................................................................................................50 Përfundime për secilin shtet ................................................................................................................................52 Rekomandime ...........................................................................................................................................54 Shënime ............................................................................................................................................................................ 58 INICIALE DHE SHKURTIME ALL Lek shqiptar APP Anti-pastrim parash APP/BFT Anti-pastrim parash / bllokimi i financimit të terrorizmit BE Bashkimi Evropian EULEX Misioni i BE-së për Pushtetin e Ligjit në Kosovë TFVF Task Forca për Veprim Financiar NJIF Njësia Informative Financiare PBB Prodhimi i brendshëm bruto IGF Integriteti Global Financiar GI-TOC Iniciativa Globale Kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar PFP Prurje Financiare të Paligjshme FMN Fondi Monetar Ndërkombëtar KFOR Misioni NATO për Kosovën PP/FT Pastrim parash / financimi i terrorizmit MONEYVAL Komiteti i Ekspertëve të Këshillit të Evropës mbi Vlerësimin e Masave Anti- Pastrim Parash BKRMV Banka Kombëtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut PMP Pajisje për mbrojtje personale OZHQ Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm SEE-Obs Observatori i Shoqërisë Civile Kundër Krimit të Organizuar në Evropën juglindore STR Sinjalizim për transaksion të dyshimtë RDT Rrjeti i Drejtësisë Tatimore UNMIK Misioni i Përkohshëm i Kombeve të Bashkuara në Kosovë UNODC Zyra e Kombeve të Bashkuara mbi Drogën dhe Krimin TVSH Taksa e Vlerës së Shtuar iv © Peter Endig/Picture Alliance nga Getty Images PËRMBLEDHJE E PËRGJITHSHME rurjet Financiare të Paligjshme (PFP) – që përkufizohen