De elite in het Vervolg ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011

TOP 200 VA N INVLOEDRIJKSTE NEDERLANDERS 2011

De lobbykoning BERNARD WIENTJES OPNIEUW NUMMER 1

FOTO MIKE ROELOFS

DE VOLKSKRANT ZATERDAG BIJLAGEN DE VOLKSKRANT 2 ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 het Vervolg

PETER Binnenskamers MIDDENDORP Rendez-vous Op gesprek

Ze houden het liever geheim, maar de bewindspersonen van het kibbelkabinet Balkenende IV krijgen een reünie.

Het onmogelijke lijkt toch mogelijk: de kemphanen van het CDA en (PvdA) uit vrije wil samen aan de dis, met een flesje rood erbij. ‘We zijn grote jongens en meisjes’, zegt André Rouvoet van de ChristenUnie. Er was heel veel conflict, het kabinet strandde, maar dat is volgens hem nu echt verleden tijd. et was maandag, en de tele- voordeel van een royement. Ik dacht na, zo diep als het ging. Ik Oud-staatssecretaris (PvdA) is het met Hfoon ging. ‘We moeten ‘De code geldt niet, nu’, zei ik. ‘Ik had zin principieel te blijven, de irri- hem eens en initieert de geheime bijeenkomst. ‘Het is dus praten’, zei Nieuwspoort-voor- wil hierover kunnen schrijven.’ Mis- tatie gaf dat ook in. Maar ik zag me geheim hè. Als we eruit willen komen, moet het juist van zitter Lex, ‘want het lijkt erop dat je schien een dreigementje, maar ja. Jos ook weer bij de rector zitten. Zoals ik tevoren niet bekend worden.’ de Nieuwspoortcode weer geschon- haalde zijn schouders op, maar Lex daarna ’s ochtends in moeders keu- Maar soepel verloopt de wiedergutmachung niet. Nee, den hebt.’ maakte bezwaar. Een tijdje ging het ken mijn vrienden in het fietsenhok dan de bewindslieden uit het eerste kabinet-Van Agt (1977 Van deze code, die geldt in de socië- op en neer. De sfeer bedierf, het ge- heb gemist, zag ik me straks op de tot 1981), die hebben jaarlijks drie ‘heerlijke’ bijeenkom- teit van het perscentrum, mag je al- sprek raakte in een impasse tot Lex stoep voor Nieuwspoort droevig door sten, aldus oud-minister (VVD). Die worden leen citeren als mensen toestemming zei: ‘Als je niets wil zeggen, moet ik de ramen naar binnen kijken, waar al steevast met een speech afgesloten die als volgt eindigt: geven. een beslissing nemen.’ mijn vrienden gezellig bestelden. Een ‘Wij waren het beste kabinet dat er ooit is geweest.’ Vorige week had ik staatssecretaris eenzaam vooruitzicht, en dan stond Ook oud-minister van D66 koestert Bleker nogal aan het woord gelaten. ook de winter nog eens voor de deur. warme herinneringen aan zijn Paarse tijd (van 1998 tot Hij vond het goed, maar moest zo Ik leek een soort Groucho Marx – VBNB: 2002). ‘Eens per jaar komen we bij elkaar, dat is buitenge- vaak hebben gehoord dat hij er niet De nasleep van wilde dolgraag lid blijven van een Hans Wiegel, woon leuk.’ van de VVD zat in Paars, maar mooi opstond, dat hij nu ‘betreurde’ vereniging die mij niet altijd bliefde. Johan ook in de kabinetten Balkenende I, II en III en loopt heel dat hij het gesprek had voortgezet een gesprek met Ik moest keren, wenden, draaien – al- Remkes, wat herenigingen af. Alleen het kabinet Balkenende I, dat nadat ik had gezegd: ‘Geen code. Ik ga leen de lafheid kon mij nog helpen. Hilbrand 86 dagen regeerde, kent geen rendez-vous. hierover schrijven.’ staatssecretaris ‘Dan geldt de code niet voor Jos en Nawijn Tot groot verdriet van oud-minister van ‘Ik vind dit ook niet leuk’, zei Lex. ben jij vanaf nu bestuurslid X’, zei ik. Foto’s ANP de LPF. ‘Ik zou een reünie wel leuk vinden. Ook mijn LPF- ‘Het komt ook een beetje door dat Daarna deed ik mijn verhaal en gin- collega’s heb ik na de val in 2002 nooit meer gezien.’ De twitterbericht van Wynia van Else- gen wij vermoeid uiteen. LPF’ers vochten elkaar het kabinet uit. Nawijn vermoedt vier.’ Tijdens het avondeten liet X het dat Balkenende ‘geen zin heeft wegens de gang van zaken Die tweet kende ik: ‘Joepie, einde mailtje lezen dat hij aan zijn be- destijds’. Toch is er ook hoop voor Nawijn. Menig Binnen- van de code.’ Hierna was de zaak gaan stuursleden had geschreven – ‘Ik stel hofwatcher dacht immers ook dat de hoofdpersonen van zoemen, werken, rondzingen. ‘Eigen- voor geen gevolg aan de schending te Balkende IV nooit meer bijeen zouden komen en nu wor- lijk zeg je dus’, zei ik, ‘als niemand er- geven.’ Aan de opgeluchte wijze den toch de eerste stapjes gezet. Zoals Heemskerk zegt: ‘JP van had gehoord, als de media er niet waarop hij vervolgens wegliep, kon ik vindt het een goed idee.’ Misschien dat er ook iets voor de zoveel aandacht aan hadden besteed, zien dat ik de macht van stukjes- LPF te regelen is. had Mauro gewoon een verblijfsver- schrijvers weleens onderschat kon Kim van Keken gunning gekregen.’ hebben, hun mogelijkheden angst te Het was vreemd. Als niemand er- verspreiden. gens van weet, komt alles goed, maar Even later verscheen ook Jos. Hij zodra mensen ergens lucht van krij- keek niet opgewekt. ‘Zoals jij kunt gen, moet worden gedaan wat de dreigen’, zei hij. ‘Dat wil ik liever niet Politici in het wild meerderheid niet wil. De Nederlan- meer meemaken.’ der zocht koortsachtig naar zijn iden- Ik zette een keel op – wie dreigt SP-leider wordt nooit een Waku Waku- titeit, als een man naar zijn leesbril, hier nu met een royement – maar on- politicus, zei hij vorig jaar april tijdens zijn aantreden. ‘De maar volgens mij stond het goedko- der het verhoogde stemgeluid zat SP en onze idealen moeten bekend worden. Als ik spelle- pe ding boven op zijn hoofd. niets meer, geen woede of vrijheids- tjes wil doen, ga ik thuis een potje kaarten met mijn doch- De volgende dag was ook bestuurs- lust, zelfs geen restje verontwaardi- ters.’ Duidelijke taal, maar de praktijk is natuurlijk weerbar- lid Jos bij het gesprek. Ik zat er eerlijk ging. stiger dan de leer, want wie zat er vorige week bij de po- gezegd nogal ‘geharnast’ in. Journa- Ik keek naar mijn gehaktbal. Er pulaire spelshow Ik Hou Van Holland? Juist ja, Emile Roe- listen moeten elkaar niet matigen, el- gaapte een groot gat tussen wie je Emile mer van de Socialistische Partij. Daar verloor hij glorieus kaars vrijheid niet beknotten. Als het denkt te zijn en hoe je uitpakte in de Roemer het spelletje geen-nee-zeggen en kreeg hij de slappe lach wel gebeurde, moest je je verzetten, praktijk, en de meter sloeg nooit eens Foto ANP met presentatrice Linda de Mol. Ach, voor 2 miljoen kijkers al werd je erdoor de sociëteit uitge- in het positieve uit. Ik kon indertijd, wordt natuurlijk iedere politicus een Waku Waku-politi- knikkerd. Ja, zo verheven zat ik wel in dacht ik, weleens raar terecht van cus. Kim van Keken elkaar, al zag ik dan niet meteen een school zijn gestuurd.

ZAK Q&A ROB VREEKEN Silvio Berlusconi, domandi e risposti

Silvio Berlusconi è salito primo ministro per dimetterà. Lo ha reso noto il abbat- tere dopo? Pronto. Berlusconi subito dopo aver lascia- to, ha convocato un vertice con gli espo- nenti di Lega e Palazzo Grazioli. Prendo atto di non avere più la maggioranza inale dove: il sistema per prendere decisioni deve di- ventare più facile.

Egli ha nello stesso tempo espresso vi- va? Si. Emendata alla luce del più recente con- tributo di governo, ha politico ‘bunga bun- ga’.

Bunga bunga? Certamente. Berlusconi esponenti vedo sol- tanto tutti ragazze. Piu entere economico, enormemente debito di stato, agire con Ita- liani poi ha Silvio Berlusco porare, eh…

Hoppa hoppa? Si, hoppa hoppa! Berlusconi tanto politico, di novere si festa sesso pikante. Picolla co- Silvio Berlusconi Foto Martijn Beekman mo Ruby, Sabina, Barbara, Eleonora, Elena, Carolina, Patrizia. El pesto di Berlusconi – 75 anni – no potentare questa notte Viagra. cazzo grosso conto! Poi aggiunge e perico- Sarkozy, , Yves Leterme e altero Nel frattempo il borsa financiario Europei loso sporgersi. capi del governo, polo fotografo una nel cazzo renta a 6 per cento, 7 per cento, pro- mezzo capo di cosa nostra. No mazzo aglio bablio 10 per cento! Non li voglio vedere Vi- Il centrodestra è un benemerito mentre cavatappi Benito Mussolini! agra economica, maledetto. chi ha passato il governo è politico? Berlusconi vada intrapresa dopo, utilizzato E poi mi dimetto futuro? Oggi non potrà essere? Ha auspicato Italia per indicare una organizzazione crimi- E proposte di ogni forzi politica, Italia nel- che le forze Bruxelles? nale originaria. lo stesso: calzone prosciotti crudo, funghi Bruxelles, Parigi, Berlino… subito dopo. Il e carpaccio tortellini. Quattro formaggi ni supporto di Europa ecco gli imperativi, che Pico il mafia? quattro stagioni, cappuccino minestrone. riguardano noi tutti insulto Angela Merkel. Il mafia, di fatto. Ribadito di voler prender Silvio Berlusconi sodemmi teròppo. For- El dare germanico dato della per fokki una ancora scandaloso: Angela Merkel, Nicolas za. DE VOLKSKRANT ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 3 De elite in het Vervolg

Tot voor kort waren bankiers en ambtenaren gezworen vijanden. Ze spraken elkaars taal niet. Sinds de kredietcrisis zijn de banden aangehaald. In de eurocrisis trekken ze samen op. Door Wilco Dekker en Ben van Raaij De kring rondom De Jager

alf oktober, als de eerste ten- ten voor Occupy Beursplein klaar staan, verzamelt de haute finance van Nederland zich op het ministerie van Fi- nanciën om bijgepraat te worden door minister en de ambtelij- Hke top. Onderwerp van gesprek: de eurocrisis. Aanwezig namens Financiën: secretaris-gene- raal Richard van Zwol, thesaurier en directeur Financiële Markten Gita Salden. Namens de toezichthouders: president Klaas Knot van De Nederlandsche Bank en voorzitter Ronald Gerritse van de financiële waakhond AFM. Namens de ban- ken: Jan Hommen (ING), Piet Moerland (Rabo- bank), Jan van Rutte (ABN Amro), die de verhinder- de vervangt, en Jeroen Drost (NIBC). Namens de verzekeraars: Ronald Latenstein van Voorst (SNS Reaal, tevens voorzitter van het Ver- bond van Verzekeraars) en Niek Hoek (Delta Lloyd). Namens de polder: Boele Staal van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Hommen en Moerland spreken hun zorgen uit. En De Jager vertelt waar hij staat in het debat in Eu- ropa. Het lijkt vreemd dat Financiën en de bankiers elkaar bijpraten, nu overal in Europa de spannin- gen over de eurocrisis groeien, en andere regerin- gen en banken elkaar in de haren zitten, wankelen of zelfs sneuvelen. Maar het kabinet en de nog steeds omvangrijke Nederlandse financiële sector hebben hetzelfde belang: het afwenden van een fi- nanciële ramp door het redden van de euro. Bovendien zijn de verhoudingen tussen Finan- ciën en de sector tegenwoordig goed. Dat was wel eens anders. Nog geen vijf jaar geleden was de overheid vooral een hinderlijke factor bij het uit- bouwen van de ambities. ‘Kregen ze op Financiën een brief van de CEO’s van banken dat zij hun hoofdkantoor zouden verplaatsen als dat gezeur over inkomensbeleid niet ophield. Be my guest, was 21 juli 2011: minister Jan Kees de Jager gaat in de Tweede Kamer een toelichting geven op de financiële crisis. Foto David van Dam / HH de houding dan’, zegt een betrokkene. Tegenwoordig zal de Zuidas zulke missives niet zou daar tegen zijn geweest, vanwege de kwetsba- snel meer sturen. Eerder dit jaar moest ING een bo- re positie van de banken, ook zijn eigen ambtena- nus voor de bestuursleden vanwege dreigende ren. ‘De minister is evident de baas, maar de stelre- ‘Doe nou maar volkswoede intrekken. De bank-verzekeraar moest gel bij Financiën is dat je twee keer mag terugpra- tijdens de kredietcrisis van 2008 voor 10 miljard ten’, zegt een ingewijde. ‘Niet tegenspreken, terug- euro aankloppen bij de overheid. Dat mocht van praten. Je kunt dus een keer zeggen: ik zou het mis- wat Berlijn wil’ Brussel als ING belangrijke onderdelen zou afsto- Financiën en de sector schien anders doen. En nog een keer, maar als dat ten. Het ooit zo trotse ABN Amro van Rijkman Groe- niet helpt, is het over en dan doe je het.’ nink moest een nog grotere vernedering slikken. stonden vroeger met de De Tweede Kamer steunde het plan voor een ban- Begin augustus is VVD-fractievoorzitter Sinds de crisis is het een staatsbank. kenbijdrage later dankzij de PvdA met ruime meer- op bezoek in het Haagse hoofdkwartier van De crisis heeft de verhoudingen veranderd, en ruggen naar elkaar derheid; bankiers zijn niet populair. ‘Ambtenaren VNO/NCW. De werkgevers maken zich zorgen over verbeterd. ‘Voor 2008 stonden Financiën en de sec- hebben te weinig begrip voor dat politieke deel. de eurocrisis en Blok is belangrijk. Hij heeft gezag tor behoorlijk met de ruggen naar elkaar’, zegt een Dat een minister ook te maken heeft met de Ka- opgebouwd als fractieleider van de traditioneel eu- betrokkene. ‘Maar door de kredietcrisis is het we- jaar geleden stonden de veteranen Bos, Wellink en mer’, zegt een ingewijde. ‘Gelukkig is De Jager heel rosceptische VVD. Blok is dan ook tegen de zoge- derzijds begrip gegroeid.’ Balkenende aan het roer, nu zijn het de veertigers communicatief. Hij houdt zijn flanken gedekt, met noemde eurobonds, een van de mogelijkheden die Financiën consulteert de grote banken: ING, Ra- De Jager, Knot en Rutte. Knot is door De Jager bij dank aan Her Majesty’s Most Loyal Opposition.’ dan de ronde doet om Europa te redden. bo, ABN Amro, SNS Reaal. De Nederlandse Vereni- DNB benoemd als opvolger van Nout Wellink met De vraag is wel of al die steun voor De Jager vol- Zo’n gezamenlijke Europese obligatie zou de zuide- ging van Banken van Boele Staal speelt niet zo’n rol de opdracht de cultuur te veranderen. Zijn optre- staat als de eurocrisis ooit bezworen is en de finan- lijke landen uit de problemen helpen, maar Neder- – ‘polderen is meer iets voor EZ’, zegt een deskundi- den in de eerste maanden wordt over het alge- ciële sector moet worden hervormd, om herhaling land extra rente kosten, en een deel van de soeve- ge. Vroeger was ABN Amro de onbetwiste nummer meen als verfrissend ervaren, ondanks – of dankzij te voorkomen. Dan zouden de goede verhoudin- reiniteit. ‘Oké, we hoeven het niet te doen’, zegt een van de de Nederlandse bankenwerreld, nu zijn – diverse voor een Bankpresident opmerkelijke gen binnen het politiek-financieel complex wel VNO/NCW-directeur Niek Jan van Kesteren tegen Jan Hommen van ING en Piet Moerland van de Ra- uitspraken over Griekenland (mogelijk failliet) en eens een handicap kunnen zijn. Zo ook de vele de fractievoorzitter van de grootste regeringspar- bobank de leiders van de sector, stellen ingewij- de hypotheekrenteafttek (snel aanpakken). dwarsverbanden binnen de haute finance. tij. ‘Maar als we Zuid-Europa niet meer helpen, dan den. En dan vooral Hommen. De Rabobank blijft Knot zou eigenlijk thesaurier worden, nadat the- Zo werd Jan Sijbrand van zakenbank NIBC dit staan we voor de deur naar het grote onbekende. een beetje afstand houden, als een ander soort saurier-generaal en secretaris-generaal Ronald Ger- voorjaar directeur toezicht bij DNB onder Knot. En durf jij die open te doen?’ bank. Gerrit Zalm van ABN Amro telt ook mee, ritse voorzitter werd van de AFM. Zijn post als thesau- Voor Knots baan als bankpresident werd ook Kees Dat oproepen van een beeld van een ongekende fi- maar minder: de bank is kleiner dan ING en Rabo, rier is nu opgevuld door Hans Vijlbrief, afkomstig van Dijkhuizen van NIBC genoemd, oud-thesaurier nanciële ramp, een mondiale recessie erger dan de en in handen van de staat. van Economische Zaken. Richard van Zwol werd de van Financiën. Net als Jeroen Kremers van RBS, jaren dertig, blijkt een krachtig lobbymiddel. Het Het departement van De Jager is de spil van de nieuwe secretaris-generaal (SG). Dat was hij bij de vo- oud-bewindvoerder van het IMF. En bij ABN Amro kabinet-Rutte werkt in Brussel en Den Haag nog crisisbestrijding. Financiën neemt het voortouw, rige crisis al op Algemene Zaken, onder Balkenende. zitten twee oud-ministers, Gerrit Zalm en Joop steeds mee aan het redden van de euro, met steun in afstemming met De Nederlandsche Bank en het Daar is hij opgevolgd door , die al Wijn. ‘Het is lastig te voorkomen, zeker in een klein van de VVD. Die omslag is opmerkelijk. Het CDA is departement van Algemene Zaken van premier plaatsvervangend SG was. Namens premier Rutte land, die persoonlijke banden tussen bankiers en weliswaar pro-Europees, maar gedoogpartner PVV Rutte. Andere ministeries, ook het Economische was ze betrokken bij de zoektocht naar een nieuwe toezichthouders. Natuurlijk kan dat harde maatre- moet niets hebben van Brussel. En Rutte zelf is ei- Zaken van , worden later bijge- president voor De Nederlandsche Bank. gelen in de weg staan’, zegt een waarnemer. genlijk van de lijn Bolkestein: de Europese Unie is praat door deze ‘financiële as’. Zo is de cirkel rond en blijft er achter de scher- Daar komt bij dat de bankensector niet veel voelt goed als vrije markt, en verder zo min mogelijk. Dat was drie jaar geleden tijdens de kredietcrisis men met alle wisselingen ook vooral veel hetzelf- voor hervormingen. ‘Gezien de omstandigheden Naast Blok is verder , fractievoorzit- niet anders. Toch is de situatie van toen onverge- de. ‘Ik kan ze allemaal nog steeds aftappen’, zegt zouden bankiers de hoed af moeten nemen’, zegt ter in de Senaat en VNO/NCW-bestuurder, belang- lijkbaar met die van nu. ‘Toen was het een snel op- een betrokkene tevreden. ‘We sms’en nogal wat in een insider. ‘Maar ze zijn een beetje verongelijkt. Het rijk binnen de partij. De premier praat ook met komende bankencrisis, die primair nationaal op- de rondte. Dat is maar goed ook, want het moddert komt allemaal door geknoei in Amerika, is het ge- economen en met vertrouwelingen als Victor Hal- gelost moest worden. Daardoor konden we in Ne- maar door. Denk je het onder controle te hebben, voelen. En dan is meebetalen aan afwaardering van berstadt en Ben Verwaayen. Deze oud-baas van derland handelend optreden. Nu is het vooral een ligt op een ochtend opeens Dexia op de mat.’ Griekse schulden niet leuk. Maar mogelijke vergaan- PTT Telecom en huidig topman van het Franse Al- crisis van overheden, een schuldencrisis van ze- Al die steun van zijn ambtenaren en toezichthou- de hervormingen als het scheiden van nutsbanken catel is de praatpaal van de VVD-top en houdt Rut- ventien landen die politiek veel ingewikkelder ligt, ders kan minister De Jager goed gebruiken, maar en zakenbanken baren hen pas echt zorgen.’ te als kosmopolitisch zakenman voor hoe belang- en waarin dus voortdurend te langzaam en te laat heeft ook zijn risico’s. Zo meldde het NOS Journaal rijk het is de euro te redden. In de Europese prak- wordt ingegrepen. Kortom: het is een bende.’ recent dat hij in de aanloop naar de eurotop van ju- Dit artikel is gebaseerd op vertrouwelijke gesprekken tijk komt dat vooral neer op Duitsland volgen. ‘Doe In die ingewikkelde bende moeten relatief nieu- li het dringend advies kreeg de banken niet mee te met personen uit de Volkskrant Top 200, die alleen op nou maar wat Berlijn wil, dat is het beste’, krijgt de we, jonge mensen de boel bij elkaar houden. Drie laten betalen aan de Griekse crisis. Niet alleen DNB voorwaarde van anonimiteit wilden meewerken. premier daarom van een andere adviseur te horen. DE VOLKSKRANT 4 ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 De elite in het Vervolg

ZES VRAGEN OVER DE RANGLIJST De Top 200, nummers 1 t/m 25

Wat is de Volkskrant Top 200 van invloed- 1 BERNARD WIENTJES (68) 1 rijkste Nederlanders? − (1) VOORZITTER VNO-NCW De Volkskrant Top 200 is een ranglijst die de bestuurlijke elite van Nederland in kaart brengt: de mannen en vrouwen op de belang- rijkste posities, maar ook de landgenoten die hun sporen hebben verdiend in politiek, open- Werkgeversvoorman Wientjes, hier in baar bestuur of bedrijfsleven en die nu, vaak het vliegtuig met premier Rutte en achter de schermen, actief zijn in besturen, ra- minister Schultz van Haegen tijdens den en commissies. De lijst brengt zo de geves- de recente handelsmissie naar Rus- tigde orde in beeld, de schaduwmacht van no- land, is net als vorig jaar de invloed- tabelen die, zoals een ingewijde het eens uit- rijkste Nederlander. VNO-NCW wordt drukte, invloed zouden verliezen als ze minis- algemeen gezien als een geoliede, ter werden. Want dat is een kenmerk van de succesvolle lobby en een van de laat- bestuurlijke elite: haar leden zijn in het alge- ste machtsbolwerken van Nederland, meen niet democratisch gekozen en worden nu politieke partijen het moeilijk heb- niet altijd democratisch gecontroleerd. ben en instituten als de Raad van State en De Nederlandsche Bank on- Wat meet de ranglijst eigenlijk? der vuur liggen. VNO-NCW opereerde 2 De lijst rangschikt de invloedrijkste be- dit jaar succesvol rond de euro en de stuurders uit een door de Volkskrant opgebouw- pensioenen, waarop de FNV brak. Tot de database van bijna 23 duizend personen en grote zorg van de werkgevers, die functies. Dit gebeurt via een netwerkanalyse, graag zaken doen met een gematig- waarbij de invloed wordt berekend op basis van de, eendrachtige vakbeweging. de positie van mensen in het totale netwerk rond de regering, als het centrum van de Foto ANP macht. Hoe hoger iemand op de lijst staat, hoe meer kans hij of zij heeft om invloed uit te oefe- nen op het regeringsbeleid. De analyse wordt 2 (60) 14 (56) gemaakt door Christian Gulas van FAS Research k (5) SCHEIDEND BESTUURSVOORZITTER k (22) BURGEMEESTER in Wenen. Het model is ontwikkeld door Wou- AKZO NOBEL ter de Nooy (Universiteit van Amsterdam).

Waarom staan sommige evident invloed- 3 rijke mensen er niet op? Een aantal mensen wordt om praktische rede- 3 (62) 15 RICHARD VAN ZWOL (46) nen uitgesloten. De regering (koningin Beatrix ! (2) VOORZITTER SER k (-) SECRETARIS-GENERAAL en het kabinet) zijn per definitie hors concours, MINISTERIE VAN FINANCIËN want zij vormen zelf het centrum van de macht. Leden van de Tweede Kamer doen niet mee, om- dat zij democratisch zijn gekozen (Eerste Ka- merleden wel, want dat is een bijbaan). Ook buitenlandse bestuurders van Nederlandse be- 4 JEROEN VAN DER VEER (64) 16 KAJSA OLLONGREN (44) drijven (bijvoorbeeld Peter Voser van Shell), Ne- k (6) OUD-BESTUURSVOORZITTER SHELL k (-) SECRETARIS-GENERAAL derlandse bestuurders met buitenlandse func- MINISTERIE VAN ALGEMENE ZAKEN ties (Eurocommissaris ), rijke on- dernemers zonder bestuurlijke functies (John de Mol) en niet bestuurlijk actieve opinielei- ders (Paul Scheffer) worden uitgesloten. 5 JA N HOMMEN (68) 17 AG NES JONGERIUS (51) Meet de Volkskrant Top 200 dan wel het k (20) BESTUURSVOORZITTER ING ! (7) VOORZITTER FNV 4 juiste? Is die bestuurlijke elite nog wel zo invloedrijk in tijden van globalisering, populis- me en sociale media? Waarom staan bijvoor- beeld mensen als Johan Cruijff, Claudia de Breij of Bert Wagendorp niet op de lijst? Een terechte vraag, want deze mensen hebben 6 PIET MOERLAND (62) 18 RONALD GERRITSE (59) om diverse redenen ontegenzeggelijk invloed k (13) BESTUURSVOORZITTER RABOBANK k (-) VOORZITTER AFM in Nederland. Maar invloed meten is lastig. De- ze lijst doet dat vooral door het in kaart bren- gen van netwerkposities, een beproefde indi- catie van de feitelijke mogelijkheid tot het uit- oefenen van invloed. Het alternatief is meten op basis van reputaties: wie wordt als invloed- 7 NIEK JAN VAN KESTEREN (59) 19 FRANS VAN HOUTEN (51) rijk waargenomen. Ook dat heeft beperkingen. k (10) DIRECTEUR VNO-NCW EN k (-) BESTUURSVOORZITTER PHILIPS Soms zijn reputaties op niets gebaseerd. MKB NEDERLAND

Is de ranglijst louter gebaseerd op de uit- 5 draai van een computerprogramma? Nee. De basis van de Volkskrant Top 200 is de ranglijst van invloedscores uit de netwerk- 8 PA UL SCHNABEL (63) 20 (69) analyse. Maar sommige organisaties spelen k (11) DIRECTEUR SOCIAAL EN CULTUREEL ! (14) VICEPRESIDENT RAAD VAN STATE zo’n centrale rol binnen het netwerk dat zij PLANBUREAU een extra wegingsfactor hebben gekregen. De Nederlandsche Bank bijvoorbeeld, een bedrijf als Shell en werkgeversorganisatie VNO-NCW. Invloed is bovendien niet statisch, omdat de samenleving voortdurend in beweging is. 9 (72) 21 (54) Daarom wordt ook de actualiteit in de lijst ver- k (16) MINISTER VAN STAAT k (-) PRESIDENT-DIRECTEUR werkt. Het model weet niet dat de FNV van Ag- SHELL NEDERLAND nes Jongerius al maanden dreigt te splijten, dat Herman Tjeenk Willink binnenkort ver- trekt als ‘onderkoning’ van Nederland of dat de huidige Eerste Kamer belangrijker is dan de vorige, omdat partijen gezien het gedoogkabi- 10 KLAAS KNOT (44) 22 ANDRÉ KNOTTNERUS (60) net hun zwaargewichten hebben ingezet. k (-) PRESIDENT k (24) VOORZITTER WETENSCHAPPELIJKE Op basis van vertrouwelijke gesprekken met DE NEDERLANDSCHE BANK RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID prominenten uit de elite wordt getracht de ac- tuele verhoudingen achter de schermen in beeld te brengen. Daarom zijn in dit crisisjaar de topambtenaren voor het eerst als centrale organisatie binnen het netwerk aangemerkt. 11 GERRIT ZALM (59) 23 LOUISE FRESCO (59) Dit is tevens een correctie op de oververtegen- k (15) BESTUURSVOORZITTER ABN AMRO k (26) KROONLID SER woordiging van het bedrijfsleven, die de lijst volgens sommige critici kenmerkt.

De methode is dus nog niet perfect? 6 Het computermodel heeft beperkingen, zoals elk systeem. Daarom worden de meetre- 12 COEN TEULINGS (52) 24 (63) sultaten altijd onderworpen aan een journalis- ! (9) DIRECTEUR CENTRAAL PLANBUREAU k (25) VOORZITTER BOUWEND NEDERLAND tieke ‘reality check’, mede op basis van de ver- trouwelijke achtergrondgesprekken met pro- minenten. Als de uitkomst van de netwerkana- lyse strijdig is met de actuele stand van zaken en de inschattingen van insiders, dan worden deze incidenteel aangepast. De Volkskrant Top 13 HENK BROUWER (65) 25 PRINS WILLEM-ALEXANDER (44) 200 is een journalistiek project. Op basis van k (31) BESTUURSVOORZITTER ABP k (36) TROONOPVOLGER een wetenschappelijk model, maar toch. Elk jaar worden enkele verbeteringen aange- Fo to’s Martijn Beekman, Guus Dubbelman, ANP, bracht. Het blijft werk in uitvoering. EPA en Hollandse Hoogte DE VOLKSKRANT ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 5 De elite in het Vervolg nummers 26 t/m 75, De Top 200 Illustraties Han Hoogerbrugge

TOP 5 NIEUWKOMERS TOP 5 UITVALLERS

KLAAS KNOT, NR 10 , WAS NR 12 1 PRESIDENT 1 OUD-VOORZITTER AFM DE NEDERLANDSCHE BANK NOUT WELLINK, WAS NR 18 RICHARD VAN ZWOL, NR 15 2 OUD-PRESIDENT 2 SG FINANCIËN DE NEDERLANDSCHE BANK

KAJSA OLLONGREN, NR 16 PETER BAKKER, WAS NR 19 3 SG ALGEMENE ZAKEN 3 OUD-TOPMAN TNT POST

RONALD GERRITSE, NR 18 KEES VAN DER WAAIJ, WAS NR 32 4 VOORZITTER AFM 4 OUD-TOPMAN UNILEVER NED.

FRANS VAN HOUTEN, NR 19 MARTIN VAN PERNIS, WAS NR 49 5 BESTUURSVOORZITTER 5 OUD-TOPMAN SIEMENS NED. PHILIPS

1 Posities uit 2010 1

26 (58) 51 HENK BROEDERS (59) ! (8) MULTIBESTUURDER k (55) BESTUURDER CAP GEMINI ! 27 HANS SMITS (61) k 52 HENRIËTTE PRAST (56) Rechterhand van Rutte (17) PRESIDENT-DIRECTEUR (63) LID WETENSCHAPPELIJKE RAAD HAVENBEDRIJF VOOR HET REGERINGSBELEID

28 ANNEMIEK FENTENER VAN 53 JOANNE KELLERMANN (50) Topambtenaar Kajsa Ollongren, van Economische Zaken (EZ), als beleidsme- k (30) VLISSINGEN (50) k (70) DIRECTEUR DNB dewerker Midden- en Oost-Europa. In die PRESIDENT-COMMISSARIS secretaris-generaal op het periode werd ze lid van D66. Binnen ander- SHV HOLDINGS ! 54 KEES VAN LEDE (68) ministerie van Algemene Zaken, half decennium stootte ze door naar de (50) OUD-BESTUURSVOORZITTER is de hoogstgenoteerde vrouw in ambtelijke top. In 2004 werd ze plaatsver- 29 JOS NIJHUIS (54) AKZO NOBEL vangend directeur-generaal (DG) economi- ! (21) PRESIDENT-DIRECTEUR SCHIPHOL de Volkskrant Top 200. sche politiek, een bliksemcarrière. ! 55 FEIKE SIJBESMA (52) Hoewel van D66-huize, volgde Ollongren ! 30 AD SCHEEPBOUWER (67) (44) BESTUURSVOORZITTER DSM ien we premier Mark Rutte in het jour- deze zomer dus Richard van Zwol op en (3) OUD-BESTUURSVOORZITTER KPN Z naal op dienstreis in het regerings- werd de rechterhand van Mark Rutte. Juist 56 THEO BOVENS (52) vliegtuig, dan zit Kajsa Ollongren er- op het ministerie van de premier is het ge- 31 (42) k (-) COMMISSARIS VAN DE KONINGIN naast. Gaat hij naar Brussel voor overleg bruikelijk dat de nieuwe SG dezelfde poli- k (42) BESTUURDER ABN AMRO LIMBURG over steun aan Eurolanden, dan reist zij tieke gezindheid heeft als de premier. Ol- mee. De half-Zweedse is de hoogste baas op longren maakte in de lente van 2010 als 32 BOELE STAAL (63) 57 WIM VAN DEN GOORBERGH (63) het ministerie van Algemene Zaken (AZ) de ambtelijk secretaris deel uit van het forma- ! (28) VOORZITTER NEDERLANDSE k (76) OUD-BESTUURDER RABOBANK belangrijkste adviseur van de premier. tieteam en is daarmee een van de pijlers VERENIGING VAN BANKEN Een vrouw dus, als hoogste Nederlandse onder het regeerakkoord. Rutte raakte in 58 HANS KAMPS (59) ambtenaar. Ollongren is de eerste. En met die periode gesteld op haar. 33 SJOERD VAN KEULEN (64) ! (41) VOORZITTER ALGEMENE BOND 44 jaar is ze net zo jong als Rutte. Ze wordt Bijkomend voordeel is dat Ollongren de k (79) VOORZITTER HOLLAND FINANCIAL UITZENDONDERNEMINGEN getypeerd als rots in de branding. Als het weg in Brussel goed kent. Als plaatsvervan- CENTRE spannend wordt, blijft zij rustig, zei haar gend DG vergezelde ze D66-minister Lau- 59 ARNOUD BOOT (51) voorganger Richard van Zwol bij haar aan- rens Jan Brinkhorst geregeld op zijn bezoe- 34 BERT MEERSTADT (50) k (-) ECONOOM stelling in augustus tegen NRC Handelsblad. ken aan de Europese hoofdstad. Ze staat ! (23) PRESIDENT-DIRECTEUR NS Ronald Gerritse, voormalig secretaris-gene- ook bekend als pro-Europees, in tegenstel- 60 PIET KLAVER (66) raal (SG) op het ministerie van Financiën en ling tot de ‘Europragmaticus’ Rutte. 35 JAAP VAN MANEN (61) k (89) OUD-BESTUURSVOORZITTER nu voorzitter van financieel toezichthou- Het nieuwe duo op AZ is ook anderszins ! (33) PARTNER PWC SHV HOLDINGS der AFM, noemde haar de ‘spil’ tussen Fi- modern, met Rutte als vrijgezel en Ollon- nanciën en de premier, mede door haar fi- gren als moeder van twee kinderen, ge- 36 (61) 61 (60) nanciële achtergrond. Ze maakte als plaats- trouwd met haar vriendin. De hoogste amb- ! (35) MULTIBESTUURDER k (69) COLLEGEVOORZITTER vervangend SG al de bankencrisis mee. tenaar, die in Amsterdam woont, was in UNIVERSITEIT De geboren Leidse groeide op in Oegst- 2006 voor D66 een van de ‘roze’ kandidaten 37 ELI LEENAARS (50) geest, als dochter van een Zweedse moeder op de verkiezingslijst voor de Kamer en uit- k (71) BESTUURDER ING BANK 62 DICK BOER (54) en een Nederlandse vader. Ze heeft twee na- gesproken voorstander van een Paarse coa- ! (38) BESTUURSVOORZITTER AHOLD tionaliteiten, maar alleen een Nederlands litie. Een jaar daarna maakte ze de overstap 38 RONALD LATENSTEIN paspoort. Thuis spraken ze Zweeds. Vader van Economische naar Algemene Zaken, als k VAN VOORST (47) 63 GUIDO VAN WOERKOM (56) Alexander Ollongren was hoogleraar infor- plaatsvervangend SG naast Van Zwol. (-) BESTUURSVOORZITTER SNS REAAL ! (57) HOOFDDIRECTEUR ANWB matica en tijdens de opkomst van de ‘leef- Ollongren geeft leiding aan Ruttes advi- baren’ begin jaren negentig betrokken bij seurs en neemt daarbij zelf financiën en 39 HAROLD GODDIJN (51) 64 VICTOR HALBERSTADT (72) Leefbaar Oegstgeest. Hij werd wethouder economie voor haar rekening. Als SG heeft k (-) BESTUURSVOORZITTER TOMTOM k (65) ECONOOM EN BESTUURDER na een monsterzege bij de raadsverkiezin- ze onder meer het koninklijk huis, de in- gen, maar binnen het college ontstond al lichtingen- en veiligheidsdiensten en de 40 LOEK HERMANS (60) 65 PA MELA BOUMEESTER (53) snel ruzie, waarna Leefbaar vertrok. WRR onder haar hoede. Ze is daarnaast be- ! (29) FRACTIEVOORZITTER VVD ! (52) MULTICOMMISSARIS Ollongren studeerde economie in Am- stuursadviseur van het Nationaal Comité EERSTE KAMER sterdam, maar stapte later over naar ge- 4 en 5 mei. De leden van het comité, zoals 66 LENSE KOOPMANS (68) schiedenis. Ook volgde ze in Frankrijk een de Top 200-habitués Joan Leemhuis-Stout, 41 ROGER VAN BOXTEL (57) ! (56) PRES.-COMMISSARIS RABOBANK opleiding openbaar bestuur aan de presti- Boele Staal en , worden per k (90) BESTUURSVOORZITTER MENZIS gieuze École Nationale d’Administration. koninklijk besluit benoemd. 67 KEES STORM (69) Op haar 25ste begon ze bij het ministerie Erik Bloem 42 PRINSES MÁXIMA (40) ! (53) OUD-BESTUURSVOORZITTER AEGON k (153) PRINSES DER NEDERLANDEN 68 LOUISE GUNNING-SCHEPERS (60) 43 LILIAN GONÇALVES (65) k (177) BESTUURSVOORZITTER AMC − (43) STAATSRAAD 69 PAULINE MEURS (58) 44 GEORGE MÖLLER (63) k (74) PVDA-SENATOR k (48) OUD-BESTUURSVOORZITTER ROBECO 70 HANS WIEGEL (70) 45 MARJAN OUDEMAN (53) ! (64) VOORZITTER ZORGVERZEKERAARS ! (27) BESTUURDER AKZO NOBEL NEDERLAND

46 ANTONY BURGMANS (64) 71 (50) ! (45) OUD-TOPMAN UNILEVER k (-) RECTOR HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM 47 ALBERT JAN MAAT (58) ! (34) VOORZITTER LTO NEDERLAND 72 PAUL POLMAN (55) k (150) BESTUURSVOORZITTER UNILEVER 48 PETER GORTZAK (53) ! (47) VICE-VOORZITTER VAKCENTRALE FNV 73 JOS STREPPEL (62) k (87) OUD-FINANCIEEL BESTUURDER AEGON 49 (66) ! (46) STAATSRAAD 74 VOLKERT DOEKSEN (48) ! (59) BESTUURSVOORZITTER ALPINVEST 50 BERT VAN DELDEN (70) ! (37) OUD-VOORZITTER RAAD VOOR 75 KO OS TIMMERMANS (51) Kajsa Ollongren, secretaris-generaal van het ministerie van Algemene Zaken. Foto Mike Roelofs DE RECHTSPRAAK k (-) BESTUURDER ING BANK DE VOLKSKRANT 6 ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 De elite in het Vervolg

INTERVIEW BERNARD WIENTJES Hoe hard speelt de invloedrijkste man van Nederland het spel? Hoe liet hij onderbaas van Nederland worden? Hoe schoffeerde hij Alexander Rinnooy Kan (SER)? Frénk van der Linden en Pieter Webeling in gesprek met VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes. ‘Ik ben een generaal te velde.’ ‘Ik huil nooit’

aar zit u nou: ‘tuig van de ri- liggen nu op de grond, mes erin, over en uit.’ Extra bezuinigen in 2012 zou dom zijn, stelt Ray- ten ze niet radicaliseren. We hebben een clash ge- chel’. Maar ik blijf geloven in het overlegmodel.’ mond Gradus, directeur van het wetenschappelijk had met Milieudefensie over de A4 Leiderdorp. ‘Ik was eerst heel kwaad, ik bureau van het CDA. Op die manier vererger je Dat is weer zo’n nee-club, daar kun je niets mee. speel zelf nooit op de per- U klinkt wel erg vroom. Wat let u om direct zaken juist de crisis. Heeft hij gelijk? ‘Ik vind dat Nederlandse topondernemers moe- soon. Normaal gesproken te doen met uw Haagse vrienden, en de vakbon- ‘Ik neig er sterk naar hem gelijk te geven, ja. De re- ten meedenken in het belang van de samenleving, doet Agnes (Jongerius, red.) den links te laten liggen? gering heeft aangekondigd dat zij 5 miljard extra en leiderschap moeten tonen. Dat neemt gelukkig zo’n uitspraak ook niet. Als ‘Als je je hersens gebruikt, en dat verwachten ze zal bezuinigen bovenop de reeds afgesproken in razend tempo toe. Frans van Houten, de baas het moet, vechten we elkaar van mij, is dat het stomste wat je kan doen. Wentel 18 miljard, als in het volgend voorjaar het begro- van Philips, houdt een vlammend betoog over Eu- deD tent uit — maar met respect. Jezus, dacht ik, je nooit in je kracht van dit moment. Hierna ko- tingstekort tegenvalt. Maar ik vind: zo bezuinig je ropa. Paul Polman, CEO van Unilever, zegt: ‘Als waar zijn we nu in beland? Het speelde in de men andere tijden, met een ander soort kabinet.’ de economie kapot. Met lastenverzwaringen idem mijn aandeelhouders niet duurzaam willen zijn, herfst van 2009; ons overleg over het pensioenak- dito.’ is dat hun probleem.’ Deze mannen beseffen dat koord was geklapt. De spanningen liepen hoog op. ••• geld verdienen niet het enige heilzame op de we- Inmiddels weet ik dat Agnes die rotopmerking op U gaat nu lijnrecht in tegen de koers van uw partij- reld is. Ik sta daar volledig achter.’ een onbewaakt moment maakte. Begrijpelijk, Hoe is het om op je 24ste het bedrijf van je vader genoot Rutte. zand erover. Na een interview roep ik ook wel eens te moeten overnemen? ‘Er komt een moment waarop je moet zeggen: ••• tegen mijn woordvoerder: ‘Roelf, wat heb je nou ‘Hij werd ziek. Alvleesklierkanker. Hij was een hier keert een keuze van het kabinet tegen zich- weer voor een eh… journalist binnengehaald?’’ man van bevelen, maar nu stelde hij mij een zelf. Moedig dat Gradus dit zegt.’ ‘Wilders beschadigt ons land op een geweldige Lachje. ‘Daar zit ook weleens tuig van de richel bij.’ vraag: ‘Bernard, wil jij mij opvolgen?’ Ik was de manier,’ zei u maart 2010 in deze krant. Zijn gedrag oudste zoon en sprong erin. Ondernemerschap zit ••• en uitlatingen hadden volgens u een negatief ef- Als werkgeversvoorzitter bent u dagelijks bezig in je bloed. Dat is genetisch bepaald. Mijn grootva- fect op de positie van het Nederlands bedrijfsleven met lobbyen, met wheelen en dealen. Hoe zwaar der begon een handelsonderneming in elektro- Elke ondernemer incasseert vroeg of laat verlies. U in het buitenland. Een deel van de VNO-NCW-ach- telt ethiek voor u? technische weerstandsmaterialen in Amsterdam. dus ook. terban reageerde boos op u. Waarom? ‘Enorm. Als je rommelt met de waarheid, moet je In het begin van de vorige eeuw werden de eerste ‘Ik citeer altijd Richard Branson: ‘De goede onder- ‘Men zei: achter de schermen mag je van alles roe- heel goed bijhouden wat je tegen wie hebt ge- kunststoffen ontwikkeld, zoals bakeliet — voor te- nemer neemt in 51 procent van de gevallen de pen, maar publicitair gezien ga je over de grens, zegd. Lastig. Ik kán volgens mij ook niet liegen. Ik lefoons, maar ook voor isolatoren. Mijn vader goede beslissing, de slechte ondernemer in daar moet je je als ondernemersclub niet mee wil- kan wel verkopen. Als ondernemer zei ik: ‘Dit is maakte daar een bedrijf van dat buizen en platen 49 procent.’ Twintig jaar geleden nam ik Jardin len bemoeien. Ik zag dat anders. Wilders ging echt de laagste prijs die ik kan bieden.’ Dan loog ik bewerkte. Kort na mijn toetreding overleed hij. over, een producent van tuinmeubelen die in ern- naar Londen om in het Lagerhuis die Fitna-film te natuurlijk wel, hè. Nu zeg ik tegen een minister: ‘Ik drukte al snel mijn stempel. In 1970 waren stige moeilijkheden verkeerde. Dat was een vertonen. Hij presenteerde zich daar als de moge- ‘Dit is onbespreekbaar, dit kun je toch niet ma- wij, Ucosan, het eerste Europese bedrijf dat kunst- enorm risico, maar ik wilde mooie designtuinset- lijke minister-president van Nederland. Intern ken?’ Terwijl ik in mijn achterhoofd heb: als hij stof badkuipen en douchebakken produceerde. Ik jes van kunststof maken. Helaas: in de jaren ne- heb ik gezegd: Wilders premier? Over my dead me halverwege tegemoet komt, ben ik al dik te- zie mezelf als een echte ondernemer: innovatief, gentig wilde de consument geen kunststof maar body! En dat vind ik nóg.’ vreden. Ik blijf een koopman.’ gepassioneerd, internationaal georiënteerd. Op hardhout in de tuin. Toch bleef ik in mijn idee ge- een internationale beurs wilden we de eerste elek- loven. Ze hebben me bij wijze van spreken moeten Na de verkiezingen werd de PVV met 24 zetels een ••• tronisch bestuurde whirlpool met afstandsbedie- vasthouden om niet langer door te gaan, want ik grote machtsfactor. Vervolgens kwam de formatie. ning introduceren. Om op tijd te zijn moesten we was in staat alles te verspelen. Uiteindelijk kon ik Bent u het met ons eens dat een kabinet in feite Grote bonje in de FNV door het pensioenakkoord dag en nacht doorwerken. Dan ga ik tot het gaatje. Jardin doorverkopen, maar ik heb privé miljoe- niet kan regeren als uw VNO-NCW mordicus tegen en verhoging van de AOW-leeftijd. Fijn voor u. Door Ik heb letterlijk tussen de badkuipen geslapen.’ nen verloren.’ de samenstelling daarvan is? de muiterij van Bondgenoten en Abvakabo mag u ‘Ja. En dat geeft een enorme verantwoordelijkheid. zelfs hopen op een splijting in de vakbeweging. ••• Als wat voor man leert u zichzelf dan kennen? Met die invloed zijn we uitermate voorzichtig.’ Verdeel en heers! ‘Tegenslag en pech stimuleren mij alleen maar ‘Verdeel en heers past niet bij ons. Politici vinden ‘De keuzes van Wientjes zijn absoluut niet de mij- om nóg harder te werken. Ik huil nooit.’ Heeft Mark Rutte u in die cruciale fase gevraagd dat geweldig, die leven daarvoor. Kijk, wat er nu ge- ne, maar ik moet bekennen dat ik geen grote mis- hoe u tegenover een gedoogkabinet met de PVV beurt met de FNV vind ik heel erg. Of heel erg… dat stap van hem kan noemen in zijn rol als werkge- Nooit? zou staan? is verkeerd gezegd. Het is de toespitsing van het versvoorman.’ Dit zei Jongerius tegen ons. ‘Zelfs niet bij de dood van mijn vader. Misschien ‘Natuurlijk. Zeker in die periode heb ik intensief aloude gevecht tussen de radicalen en de gematig- ‘Nou nou, de Volkskrant als postiljon d’amour. Spor- dat die buisdingen in m’n ogen niet goed werken. contact gehad met Mark en Maxime Verhagen. Ik den. Dezelfde strijd zie je één op één in de politiek: tief van Agnes. Zo ken ik haar ook: fair, authentiek.’ ‘De grootste zakelijke ramp die mij is overko- heb met hen geluncht, en we belden vaak. Als de zwakte van een redelijke PvdA versus het extre- men, was een brand die mijn bedrijf wegvaagde. VNO-NCW hebben we toen duidelijk gezegd: ‘Als me van de SP. De SP is een nee-club. Die willen niks. Maar heeft ze gelijk? Zelfs de machtigste man van Gelukkig waren de matrijzen voor een deel ergens jullie kiezen voor Paars-plus (VVD, PvdA, D66 en In de FNV zitten ook steeds meer SP’ers. Nederland staat weleens met lege handen. anders opgeslagen. De ware ondernemer toont GroenLinks, red.), dan zij dat zo.’ Maar dat ging ‘Ik was ooit lid van een VNO-NCW-commissie ‘Houd nou toch eens óp met dat woord macht! Ik zich pas echt in een crisis. Ik ben dan op m’n over. Vervolgens kwam de mogelijkheid van de over de toekomst van de arbeidsverhoudingen. De heb daar een rothekel aan. Maar goed, als het om sterkst. Ik neem automatisch de leidersrol — ik huidige regeringsvorm. Ik zei toen namens VNO- discussie was: hoe moeten we omgaan met de een mislukking mijnerzijds gaat, is m’n stan- ben een generaal te velde die in tijd van oorlog NCW: ‘Als jullie kiezen voor een gedoogkabinet bonden? Eén van de opties: het Thatcher-model. daardopmerking: de versoepeling van het ont- voorop gaat. Ik laat geen zwaktes zien. Zo was ik met Wilders, kunnen wij daar goed mee leven.’’ Uitroeien die handel. Gewoon: uitmoorden, op slagrecht. Dat heb ik niet voor elkaar gekregen.’ ook als voorzitter van VNO-NCW in het gevecht naar a union free environment. Een verwaarloos- over de pensioenen. Je krijgt mij d’r niet onder.’ U hebt als een pastoor uw zegen gegeven. Mede baar percentage van onze achterban was daar Wat is een origineler antwoord? dankzij u mocht Wilders onderbaas van Nederland vóór. Begrijp me goed: als ik de bonden ook maar ‘Ik heb nog steeds geen verandering weten te ••• worden. één procent minder salarisverhoging door de brengen in de werkeloosheidswet. Die is verkeerd. ‘Mathematisch kun je dat zo zeggen. Toch is het neus kan boren, is dat geweldig, gewéldig. Maar Nederlanders hebben recht op drie jaar WW. Dríe! De Occupy-beweging ageert tegen misstanden in niet waar.’ we kunnen niet zonder ze. Ondernemers hebben Veronderstel dat de recessie verergert en de werk- ons financieel-economische systeem. Wat herkent tegenwicht nodig, countervailing power. Omdat loosheid stijgt. Dan krijgt Kamp (minister van So- u in alle eerlijkheid van dat sentiment? We kunnen u niet volgen. wij de neiging hebben niet alleen tot de grens te ciale Zaken, red.) een gat in zijn begroting. Hoe ga ‘We moeten onder ogen zien dat de blinde jacht ‘Deze gedoogconstructie was nog de enige optie.’ gaan, maar ook eroverheen.’ je dat oplossen? Je kunt de koppeling tussen lo- op geld verdienen en het oppompen van het fi- nen en uitkeringen loslaten, of je verlaagt de uit- nanciële systeem heeft geleid tot deze enorme fi- U had kunnen zeggen: het is niet goed dat een man VNO-NCW heeft het momenteel voor het zeggen: keringen. Dat is de garantie voor een paleisrevolu- nanciële crisis. We zijn doorgeslagen. Er was te als Wilders –zonder directe regeringsverantwoor- het regeerakkoord is een opeenstapeling van tie. Mijn alternatief: zorg dat de WW-periode naar weinig countervailing power, te weinig tegengas.’ delijkheid –zo’n machtige positie gaat bekleden. werkgeverswensen, variërend van belastingvoor- één jaar gaat. Al die huilverhalen van mensen die ‘Als ik mij in die mate had bemoeid met de forma- delen tot meer asfalt en kernenergie. In wezen zijn ontslagen worden en een half jaar eerst eventjes Zegt u met zoveel woorden dat u de teloorgang tie, zou mijn achterban zeker hebben gezegd: de werkgevers aan de macht in Nederland. moeten bijkomen en op de psychologentoer van de sociaal-democratie, de PvdA voorop, be- ‘Bernard, nu ga je helemáál te ver.’ Maar luister ‘Macht is een vies woord, wij hebben invloed. Dat gaan… Laat de prikkel om weer te gaan sollicite- treurt? eens even, waar draait het nou om? Om het re- is best goed voor Nederland, want ik durf te zeg- ren nou zo groot mogelijk zijn! ‘Poeh. Wél als ik de SP ervoor terugkrijg. Want een geerakkoord! Voor ondernemend Nederland gen dat wij daar op een zeer verantwoorde manier ‘Flexibiliteit, dat is het sleutelwoord. Een paar echte countervailing power begríjpt de tegenstan- staan daar hele goede dingen in. Die kon ik met mee omgaan.’ jaar geleden hebben we honderd jaar arbeids- der en is bereid tot compromissen. Die rol is nu mijn steun aan het gedoogkabinet zeker stellen – overeenkomst en vaste contracten en dergelijke overgenomen door maatschappelijke duurzaam- wat de taak van VNO-NCW is.’ U spaart de bonden? gevierd. Gevíerd! Vreselijk. Dat vier je toch niet?’ heidsorganisaties, zoals Natuurmonumenten en ‘Nee, we sparen ze niet. In sparen zit dedain. Over Natuur en Milieu. Die hebben wij nodig. Daar pra- U laat het belang van het bedrijfsleven prevaleren. de vakbonden zegt een deel van mijn leden: ‘Ze ••• ten we als ondernemers ook mee. Maar dan moe- ‘Ik ben toch geen politicus?!’ DE VOLKSKRANT ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 7 De elite in het Vervolg

Bernard Wientjes: ‘Ik zit gevangen in mijn eigen lobby’ Foto Mike Roelofs

de toekomst krijgen we steeds meer te maken met sterke economische machtsblokken: China, de VS, Zuid-Amerika. Als Europa niet werkelijk als een- heid kan opereren, verliezen we die strijd. Neder- land in z’n eentje is dan helemaal kansloos.’ •••

Hoe gaat u om met macht? Waar liggen uw ethi- sche grenzen? Terug naar herfst 2009. U was op voet van oorlog met de FNV over de pensioenen. ‘We kwamen er niet uit, we steggelden over aller- lei alternatieven. De vraag was: moesten we maar doorgaan met die oeverloze discussies? Daar had ik geen zin in.’

U werd gevolgd door camera’s van EenVandaag. Alexander Rinnooy Kan, toen ‘de machtigste man van Nederland’, deed als SER-voorzitter zijn uiter- ste best om u weer aan de overlegtafel te krijgen. ‘Ik weet al waar jullie heen willen.’

In een telefoongesprek hield Rinnooy Kan u voor: ‘Ik heb het gevoel dat je de onderhandelingen on- bedoeld en onnodig zou kunnen schaden door nu ineens, zo snel, zelfs zonder de reactie van de bon- den op dit voorstel af te wachten, al publiekelijk je conclusie bekend te maken.’ Maar u serveerde hem af. Buiten zijn medeweten stond uw telefoon- speaker aan. Daardoor was heel Nederland getui- ge, want de scène werd uitgezonden. Hebt u fair gehandeld? ‘Nee. Het was schandalig. Dit had nooit mogen ge- beuren. Ik heb er mijn excuses voor aangeboden bij Alexander. Never kill the messenger, dus ik ga de EenVandaag-ploeg geen verwijten maken. Ik heb het niet goed gedaan, ik betreur dit zeer, en nu ben ik bloedeerlijk.’ •••

Wa t is uw visionaire maatregel om Nederland weer uit het slop te halen? ‘Goh.’

Het is al twaalf seconden stil. ‘Ja, meestal ben ik wat ad remmer. Ik zit gevangen in mijn eigen lobby. Dat hebben jullie in dit ge- sprek wel vaker gemerkt. Ik ga meteen na wat de belangrijkste punten voor VNO-NCW zijn. Die ken ik uit mijn hoofd, maar het is even zoeken naar een oneliner. ‘Ik weet het al. Ondernemerschap is de sleutel tot ons hoge levenspeil, dat is mijn stelligste over- tuiging. En dus wil ik dat per direct een minister van buitenlandse handel wordt benoemd, een topondernemer die als handelsreiziger louter en alleen onze belangen in het buitenland promoot. Hij komt alleen maar naar Nederland terug voor schoon ondergoed. Laat ik meteen maar een naam noemen: Hans Wijers. ‘Hier zit overigens wel een punt van kritiek op dit kabinet, hoor. We zijn veel te veel bezig met het binnenland en veel te weinig met het buitenland. Dat gedonder met Schengen, dat het kabinet de toetreding van Bulgarije en Roemenië blokkeert. Nederland is de grootste investeerder in Roeme- nië. Van oudsher is ons handelsmerk: het vizier naar buiten. Gooi die deur toch open. We verdie- nen al eeuwen onze welvaart in het buitenland.’ •••

Wat zijn de ontspannen momenten in het harde machtsspel? U hebt niet alleen de kans onbenut gelaten om positie kunnen behouden en versterken. Ik had de ‘Als ik na de vakantie Agnes Jongerius weer zie, Geert Wilders, de man die u volgens u zo slecht indruk, nee, de overtuiging, dat ik op deze plaats praten we eerst even bij. Ze gaat komende winter voor Nederland is, uit het centrum van de macht te meer voor hen kan betekenen.’ naar Oeganda, naar haar zus. Maar soms is het per- weren, u slikt sinds het aantreden van dit kabinet soonlijker. Ik hoorde laatst dat haar man een hart- ook nog eens uw tong in. Waarom laat u zich pu- ••• infarct had gehad. Dit mogen jullie alleen op- bliekelijk nooit meer zo scherp uit als vroeger? schrijven als Agnes het goed vindt. Ik vraag dan: ‘Goeie vraag. Dit zeg ik om even tijd te winnen. Hoe zou u de eurocrisis oplossen? ‘Joh, hoe erg is het?’ Ger is een ontzettend aardige Wat is de kern? Dat dit kabinet naar ons luistert. Eh, ‘Het is niet zo moeilijk. We weten al dat de schul- Jongerius kan vent. Hij is gedotterd, gelukkig gaat het beter met ik bedoel: dat we goed zaken kunnen doen. Er is denlast voor de Grieken draagbaar moet worden hem, maar ja, natúúrlijk praten we daar even over.’ veel aandacht voor een gunstiger ondernemerskli- gemaakt, en dat herkapitalisering van de banken maat. De gedoogconstructie met de PVV is niet aan- nodig is. Nu het echte probleem. Europa is groot geëmotioneerd Hoe ziet u Jongerius alles bij elkaar? toonbaar schadelijk voor het Nederlandse be- geworden door de democratie, en dat is fantas- ‘Ik heb een keer gezegd dat Agnes een erg emotio- drijfsleven. Dát geeft voor ons de doorslag.’ tisch, alleen is het inspraak- en overlegcircus ver- nele vrouw is. Die feministische dame van de NRC, domde lastig. We missen slagkracht. of woedend uit Elsbeth Etty, interpreteerde mijn uitspraak als: ze ••• ‘Met de euro hebben we financiële eenwording, is maar een vrouw.’ maar er is ook een stevig politiek fundament in de een bespreking Bent u gepolst voor een ministerschap? EU nodig. Ik ben voor een federatief Europa, een Etty sprak letterlijk van ‘godvergeten arrogantie’. ‘Het is mij wel eens gevraagd.’ United States of Europe. Ik weet het: het woord fe- ‘In haar optiek had ik natuurlijk moeten zeggen: deratief is besmet, een taboe. Toch noem ik het. Ik weglopen. een emotioneel mens. Waar het mij om gaat: Agnes Voor dit kabinet, namens Mark Rutte? wil een Europese president, een Europees leger en is intelligent, ze speelt het spel met verve, net als ik.’ ‘Ja nou ja, ik ben lid van de VVD. Blijft dit tussen een Europees beleid voor economische en buiten- Ik niet. jullie en mij? Nee dus.’ landse zaken.’ Maar als zij zich door gevoelens laat , ziet u dat als een teken van zwakte. Wilde hij u voor Economische Zaken? Uw VVD is daar fel op tegen. ‘Zij kan geëmotioneerd of woedend uit een be- ‘Natuurlijk. Maar ik heb gezegd dat ik mijn huidi- ‘Ja, maar die hele discussie over het afstaan van spreking weglopen. Ik niet.’ ge job fantastisch vind. Het klinkt misschien ro- nationale bevoegdheden vind ik grotendeels irre- mantisch en ridderlijk, maar ik acht het ongeloof- levant. We hébben al volop zeggenschap overge- U blijft de generaal. lijk belangrijk dat ondernemers in Nederland hun dragen, bijvoorbeeld met het stabiliteitspact. In ‘Ik blijf de koopman.’ DE VOLKSKRANT 8 ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 De elite in het Vervolg De Top 200, nummers 76 t/m 200

Hardhandige kennismaking met de elite

De Amsterdamse wethouder (37) waarmee hij kennismaakt, heeft hij geen goed woord over. ‘De min- achting en de onderschatting van de politiek die dat netwerk uit- is de benjamin in de Volkskrant Top 200. straalt, vond ik schokkend. Ik ben er linkser van geworden.’ Nu dringt de 37-jarige locoburgemeester zelf de gevestigde orde ertel Lodewijk Asscher niets over het old boys network; hij binnen, en kan hij het old boys network van binnenuit gaan bestrij- V weet er alles van. Als hij als beginnend PvdA-wethouder in Am- den. Gevestigde namen binnen de elite roemden zijn bestuurlijke sterdam in 2006 moet meedelen dat de hoofdstad als aandeel- kwaliteiten en vriendelijke uitstraling al lang voordat partijvoor- houder de steun intrekt voor de beursgang van luchthaven Schip- zitter Ploumen hem onlangs ongewild in de schijnwerpers zette, hol, zijn de rapen bij de bestuurlijke elite gaar. door af te vallen. Asscher werd al snel genoemd als nieu- Jan Kalff, president-commissaris van Schiphol en oud-ABN Amro- we partijleider, maar liet direct weten in Amsterdam te blijven. topman, was woest, vertelde Asscher begin 2010 in de Volkskrant. ‘Me- Asscher –studie rechten aan de UvA, gepromoveerd – is ook voorzit- neer Asscher, ik heb in 27 jaar bedrijfsleven nog nooit zoiets schande- ter van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau lijks meegemaakt. U hebt geen idee wat voor schade u aanricht bij het van de PvdA. Hij was na het vertrek van Cohen waarnemend burge- bedrijf Schiphol’, zo herinnert hij zich het telefoongesprek met Kalff. meester, tot de benoeming van Eberhard van der Laan, ruim een jaar Asscher wordt ook gebeld door Rijkman Groenink, dan nog topman geleden. De vader van drie jonge kinderen stamt uit een bekende fa- van dé bank. Ook VVD-minister Zalm van Financiën meldt zich. De hui- milie van juristen en diamantairs. Zijn moeder Irene Asscher-Vonk dige topman van (inmiddels staatsbank) ABN Amro dreigt financiële (nummer 155) vervult nog diverse functies en commissariaten. Daar- bijdragen aan Amsterdam in te trekken. Asscher noemt Zalm ‘intel- mee is Lodewijk Asscher niet alleen de jongste van de Volkskrant 1 ligent, volhardend en gewiekst’. Maar voor het old boys network Top 200, maar ook de enige wiens moeder ook in de lijst staat.

k 76 (72) ! 103 ALEXANDER WYNAENDTS (51) ! 127 JOHAN VAN DER WERF (59) TOP 15 ONDER 45 (78) OUD-MINISTER EN -BANKIER (39) BESTUURSVOORZITTER AEGON (96) OUD-BESTUURDER AEGON 77 MIRJAM VAN PRAAG (44) 104 ED KRONENBURG (60) 128 ALBERT RÖELL (52) LODEWIJK ASSCHER (37) k (-) KROONLID SER k (113) SECRETARIS-GENERAAL k (-) BESTUURSVOORZITTER KAS BANK 1 LOCOBURGEMEESTER AMSTERDAM BUITENLANDSE ZAKEN 78 ARIE BRIENEN (54) 129 REIN JAN HOEKSTRA (69) SADIK HARCHAOUI (38) ! (66) DIRECTEUR JAARBEURS 105 KAREL VUURSTEEN (70) ! (117) STAATSRAAD 2 BESTUURSVOORZITTER FORUM k (120) OUD-BESTUURSVOORZITTER 79 ATZO NICOLAÏ (51) HEINEKEN 130 JOS BAETEN (52) PRINSES MÁXIMA (40) k (-) DIRECTEUR DSM NEDERLAND k (-) BESTUURSVOORZITTER ASR 3 PRINSES DER NEDERLANDEN 106 FOKKO VAN DUYNE (69) 80 JA AP WINTER (48) k (82) PRESIDENT-COMMISSARIS 131 ROB ROUTS (65) PRINS CONSTANTIJN (42) k (92) PARTNER DE BRAUW DE NEDERLANDSCHE BANK k (141) OUD-BESTUURDER SHELL 4 LID KABINET EUROCOMMISSA- RIS NEELIE KROES 81 (61) 107 PIET VAN SCHIJNDEL (61) 132 JAN BOUT (65) k (101) VOORZITTER EERSTE KAMER k (127) BESTUURDER RABOBANK k (-) OUD-BESTUURSVOORZITTER JOOP WIJN (42) ROYAL HASKONING 5 BESTUURDER ABN AMRO 82 (73) 108 TON NELISSEN (63) ! (40) OUD-PVDA-PREMIER k (140) VOORZITTER KAMER VAN 133 SASKIA STUIVELING (66) MARTIJN SNOEP (43) KOOPHANDEL BRABANT k (187) PRESIDENT ALGEMENE REKENKAMER 6 MANAGING PARTNER 83 TOM DE SWAAN (65) DE BRAUW BLACKSTONE ! (62) OUD-BESTUURDER ABN-AMRO 109 PRINS CONSTANTIJN (42) 134 MIRJAM SIJMONS (51) WESTBROEK k (190) LID KABINET EUROCOMMISSARIS ! (111) LID HOOFDDIRECTIE ANWB 84 EWALD KIST (67) NEELIE KROES MIRJAM VAN PRAAG (44) ! (61) OUD-BESTUURSVOORZITTER ING 135 (67) 7 KROONLID SER 110 (55) k (148) COMM. VAN DE KONINGIN 85 RODERICK MUNSTERS (48) ! (95) BESTUURSVOORZITTER PGGM KAJSA OLLONGREN (44) k (135) BESTUURSVOORZITTER ROBECO 136 NIEK HOEK (55) 8 SECRETARIS-GENERAAL 111 HERMAN BOLHAAR (56) ! (134) BESTUURSVOORZITTER DELTA LLOYD ALGEMENE ZAKEN 86 GERARD KLEISTERLEE (65) ! (85) VOORZITTER COLLEGE VAN ! (4) OUD-BESTUURSVOORZITTER PHILIPS PROCUREURS-GENERAAL 137 MARIKE VAN LIER LELS (52) PRINS WILLEM-ALEXANDER (44) − (137) OUD-DIRECTIELID SCHIPHOL 9 TROONOPVOLGER 87 PAUL ROSENMÖLLER (55) 112 ROOS VAN ERP-BRUINSMA (51) k (114) BESTUURDER EN PROGRAMMAMAKER ! (73) SECRETARIS-GENERAAL MINISTERIE 138 WILLEMIJN MAAS (51) KLAAS KNOT (44) VAN BINNENLANDSE ZAKEN ! (129) OUD-DIRECTEUR AVRO 0 PRESIDENT DNB 88 TRUDE MAAS-DE BROUWER (64) k (93) COMMISSARIS EN BESTUURDER 113 (78) 139 RIJNHARD VAN TETS (64) ESTHER-MIRJAM SENT (44) ! (75) OUD-EUROCOMMISSARIS ! (103) OUD-BESTUURDER ABN AMRO . ECONOOM EN PVDA-SENATOR 89 PETER WAKKIE (63) k (97) OUD-BESTUURDER AHOLD 114 PAULINE VAN DER MEER MOHR (51) 140 CHRIS VAN BOETZELAER MONIKA SIE (44) k (125) BESTUURSVOORZITTER ERASMUS k (176) VA N OOSTERHOUT (68) / DIRECTEUR WIARDI BECKMAN 90 ROBBERT DIJKGRAAF (51) UNIVERSITEIT OUD-BESTUURDER FORTIS STICHTING k (167) PRESIDENT KNAW 115 LODEWIJK ASSCHER (37) 141 DICK BERLIJN (61) ILA KASEM (44) 91 PETER ELVERDING (62) k (-) LOCOBURGEMEESTER k (-) OUD-COMMANDANT DER , DIRECTEUR VAN DE BUNT k (94) OUD-BESTUURSVOORZITTER DSM AMSTERDAM STRIJDKRACHTEN

ROLAND VAN DER VORST (42) 92 JOOST KUIPER (64) 116 BERNARD TER HAAR (56) 142 HERMAN DIJKHUIZEN (50) * RECLAMEMAN k (102) OUD-BESTUURDER ABN AMRO k (121) DG MINISTERIE VAN k (180) BESTUURSVOORZITTER KPMG INFRASTRUCTUUR EN MILIEU (43) 93 LODEWIJK DE WAAL (61) 143 PIETER BOUW (70) + BURGEMEESTER DORDRECHT k (107) DIRECTEUR HUMANITAS 117 ADRI BAAN (69) ! (109) OUD-PRESIDENT-DIRECTEUR KLM ! (105) MULTICOMMISSARIS Rangorde op basis van leeftijd. 94 IEKE VAN DEN BURG (59) 144 RUUD KOOLE (58) Rangorde van de nummers 12 en k (112) COMMISSARIS EN BESTUURDER 118 WILLEM STEVENS (73) k (-) PVDA-SENATOR hoger, die buiten de Top 200 vielen, k (124) OUD-CDA-SENATOR op basis van invloedscore. 95 JAN VAN RUTTE (61) 145 (72) k (-) BESTUURDER ABN AMRO 119 TON ROMBOUTS (60) ! (139) MULTICOMMISSARIS k (122) BURGEMEESTER DEN BOSCH 96 (54) 146 LODEWIJK HIJMANS k (-) BURGEMEESTER 120 WIM PIJBES (50) k VAN DEN BERGH (48) TOP 5 RUNNERS-UP k (-) DIRECTEUR RIJKSMUSEUM (152) BESTUURDER AHOLD 97 ED D'HONDT (67) JAAP WIECHEN (39) ! (81) VOORZITTER GGD NEDERLAND 121 REIN WILLEMS (66) 147 ESTHER-MIRJAM SENT (44) 1 DIRECTEUR HAL INVESTMENT ! (88) OUD-CDA-SENATOR k (-) ECONOOM EN PVDA-SENATOR 98 (63) MARCO FLORIJN (34) k (110) STAATSRAAD 122 FONS VAN WESTERLOO (65) 148 TINI HOOYMANS (60) 2 PVDA-WETHOUDER ROTTERDAM k (133) MULTIBESTUURDER EN OUD- k (154) BESTUURDER TNO 99 TJIBBE JOUSTRA (60) VOORZITTER OMROEP WAKKER NLD (43) ! (98) VOORZITTER ONDERZOEKSRAAD 149 CAROLINE PRINCEN (45) 3 DIRECTEUR BELEGGINGEN ING VOOR VEILIGHEID 123 HANS BORSTLAP (65) k (-) BESTUURDER ABN AMRO k (179) STAATSRAAD FAÏZA DADI (42) 100 SADIK HARCHAOUI (38) 150 (62) 4 OPERATIONEEL DIR. DE BAAK ! (58) BESTUURSVOORZITTER FORUM 124 LEO VAN WIJK (65) ! (118) MULTIBESTUURDER ! (104) VICEVOORZITTER AIR FRANCE-KLM IDS VAN DER WEIJ (44) 101 (61) 151 KICK VAN DER POL (61) 5 MANAGING DIRECTOR k (123) BURGEMEESTER ALMERE 125 WIEBE DRAIJER (46) k (-) COMMISSARIS EN BESTUURDER BANK INVESTMENTS ! (83) DIRECTEUR MCKINSEY 102 PIETER VAN VOLLENHOVEN (72) 152 PAUL VAN DER HEIJDEN (62) Getipt voor de Top 200 van 2012 ! (84) OUD-VOORZITTER 126 GERLINDE SILVIS (52) k (155) COLLEGEVOORZITTER EN RECTOR ONDERZOEKSRAAD VOOR VEILIGHEID k (173) BESTUURDER RABOBANK MAGNIFICUS UNIVERSITEIT LEIDEN DE VOLKSKRANT ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 9 De elite in het Vervolg REMCO CAMPERT

TOP 10 VROUWEN Machtig

1 KAJSA OLLONGREN (NR. 16) 6 LILIAN GONÇALVES (NR. 43) oe voelt het om niet tot de jaarlijk- SG ALGEMENE ZAKEN STAATSRAAD ‘Hse Top 200 van de machtigsten van Nederland te behoren? Wat gaat er AG NES JONGERIUS (NR. 17) MARJAN OUDEMAN (NR. 45) in u om?’ 2 VOORZITTER FNV 7 BESTUURDER AKZO NOBEL ‘Wàt! Sta ik er weer niet bij?’ Ondervraagde loopt rood aan, smijt de LOUISE FRESCO (NR. 23) HENRIËTTE PRAST (NR. 52) poes van zijn schoot en trapt een tafel om- 3 KROONLID SER 8 LID WETENSCHAPPELIJKE RAAD ver. Na een aantal keren diep ademgehaald VOOR HET REGERINGSBELEID te hebben, krijgt hij zich ten slotte weer on- ANNEMIEK FENTENER der controle. Alleen zijn handen beven nog 4 VAN VLISSINGEN (NR. 28) JOANNE KELLERMANN (NR. 53) een beetje na. PRES.-COMMISSARIS SHV 9 DIRECTEUR DNB ‘Het laat me koud. Wat stelt zo’n lijst nu eigenlijk voor? Die is ook maar in elkaar ge- PRINSES MÁXIMA (NR. 42) YVONNE VAN ROOY (NR. 61) knutseld door een of andere krant waarvan 5 PRINSES DER NEDERLANDEN + COLLEGEVOORZITTER de redactie niets beters te doen heeft. Als ik UNIVERSITEIT UTRECHT me dat aan zou trekken, was ik geen knip voor de neus waard.’ ‘U reageerde daarnet nogal heftig.’ Rangorde naar Top 200-posities ‘Dat komt omdat ik een rare zeldzame ziekte heb, die zich soms op de ongelukkig- ste momenten openbaart. Onderzoek er- naar bevindt zich nog in de kinderschoe- nen. De medische wetenschap staat mach- 153 (53) 177 FRANS CREMERS (59) teloos. Wie is nummer 1 op die lijst?’ ! (149) MULTICOMMISSARIS ! (161) MULTICOMMISSARIS ‘Bernard Wientjes.’ TOP 15 BOVEN 67 ‘Ken ik niet. Kunt u meteen zien wat zo’n 154 IRENE ASSCHER-VONK (67) 178 ANGELIEN KEMNA (54) lijst waard is.’ FRITS BOLKESTEIN (78) k (99) OUD-HOOGLERAAR SOCIAAL RECHT k (-) HOOFD BELEGGINGEN APG ‘Dat u iemand niet kent, wil nog niet zeg- 1 OUD-EUROCOMMISSARIS EN MULTICOMMISSARIS gen dat hij daarom een onmachtig mens is. 179 RENÉ SMIT (52) Er zullen wel meer mensen zijn die u niet WILLEM STEVENS (73) 155 (50) k (199) COLLEGEVOORZITTER VU kent.’ 2 OUD-CDA-SENATOR ! (119) BURGEMEESTER ‘Geen brutale praatjes graag, anders beë- 180 MICHEL JAGER (67) indig ik dit gesprek. Weet u wie machtig is? ROB ABRAHAMSEN (73) 156 (69) ! (164) OUD-COMMISSARIS VAN Nee? Kuifje.’ 3 OUD-BESTUURDER KLM k (159) OUD-MINISTER VAN VROM DE KONINGIN FLEVOLAND ‘Kuifje is geen bestaand persoon.’ ‘Hoe komt het dan dat de hele wereld, WIM KOK (73) 157 TRUZE LODDER (63) 181 MARTIJN SNOEP (43) van China tot Brazilië, hem kent? Het idee 4 OUD-PVDA-PREMIER k (183) ZAKELIJK DIRECTEUR k (-) MANAGING PARTNER DE BRAUW is machtiger dan de mens. Trouwens, en HET MUZIEKTHEATER/ God dan? Wou u beweren dat God....’ MARGREETH DE BOER (72) DE NEDERLANDSE OPERA 182 CEES VERMAAS (46) ‘U begrijpt best wat ik bedoel.’ 5 MULTICOMMISSARIS k (-) BESTUURSVOORZITTER ‘Luister, jongmens, neem één ding van 158 (60) EURONEXT AMSTERDAM me aan: de waarlijk machtigen stellen alles PIETER VAN VOLLENHOVEN (72) k (-) OUD-MINISTER VAN JUSTITIE in het werk om niet op de Top 200-lijst te 6 OUD-VOORZITTER ONDERZOEKS- 183 (63) komen. Echte macht is onzichtbaar. Zicht- RAAD VOOR VEILIGHEID 159 BERT BRUGGINK (48) k (195) BURGEMEESTER DEN HAAG baarheid maakt kwetsbaar. De lijst luidt k (198) FINANCIEEL BESTUURDER voor 200 mensen het begin van het einde RUUD LUBBERS (72) RABOBANK 184 DERK HAANK (58) van hun macht in. Ga nu heen in vrede en 7 MINISTER VAN STAAT ! (181) BESTUURSVOORZITTER trek de buitendeur goed achter u dicht.’ 160 ANNEMIEKE ROOBEEK (53) SPRINGER SCIENCE Ik doe afstand van de macht en wend de VICTOR HALBERSTADT (72) k (-) HOOGLERAAR EN COMMISSARIS daardoor ontstane tijd aan om nog een 8 ECONOOM EN BESTUURDER 185 FLORIS DECKERS (61) paar nagekomen anekdotes te vertellen uit 161 (56) k (-) BESTUURSVOORZITTER Rijk de Gooyer’s Rijke Leven. ONNO RUDING (72) ! (136) VOORZITTER ORDE VAN VAN LANSCHOT In 1945 was Rijk in dienst van het Ameri- 9 OUD-MINISTER EN -BANKIER MEDISCH SPECIALISTEN kaanse leger. Hij was een van de mensen 186 BERT JONGSMA (66) die de oorlogsmisdadiger Heinrich Himm- PIETER BOUW (70) 162 DICK SLUIMERS (58) ! (172) OUD-BESTUURSVOORZITTER SDU ler arresteerden. Bij die arrestatie legde hij + OUD-TOPMAN KLM ! (160) BESTUURSVOORZITTER APG beslag op Himmlers identificatiekaart en 187 NURTEN ALBAYRAK (46) nam die als oorlogsbuit mee terug naar Ne- HANS WIEGEL (70) 163 JAN-MICHIEL HESSELS (68) ! (128) OUD-BESTUURSVOORZITTER COA derland. Op een (zoveelste) keer liepen we , VOORZITTER ZORGVERZEKE- ! (158) PRESIDENT-COMMISSARIS de trap van De Kring op. Binnengekomen RAARS NEDERLAND NYSE EURONEXT 188 SJOERD EISMA (62) stevende hij recht op Harry Mulisch af, die ! (116) ADVOCAAT DE BRAUW daar zat, omringd door zijn cercle. O jee, KAREL VUURSTEEN (70) 164 ROBERT REIBESTEIN (55) dacht ik, als dat maar goed afloopt. Dat * OUD-TOPMAN HEINEKEN ! (138) OUD-DIRECTEUR MCKINSEY 189 MARRY DE GAAY FORTMAN (46) deed het. Rijk haalde Himmlers kaart uit ! (131) ADVOCAAT EN PARTNER zijn binnenzak en overhandigde die aan BERT VAN DELDEN (70) 165 CHRIS FONTEIJN (56) HOUTHOFF BURUMA Harry. ‘Hier, hou jij die maar.’ Als het goed / OUD-VOORZITTER RAAD VOOR k (-) VOORZITTER NMA is bevindt hij zich nu in het Mulisch Muse- DE RECHTSPRAAK 190 (50) um. 166 GERT-JAN KRAMER (69) k (-) BURGEMEESTER ROTTERDAM Opnieuw De Kring, laat op de avond, een REIN JAN HOEKSTRA (69) k (175) OUD-BESTUURSVOORZITTER FUGRO jongeman speelde piano. Rijk, gevolgd - STAATSRAAD 191 DOLF VAN DEN BRINK (63) door mij, liep er op af. De pianist stopte zijn 167 BEN VAN DER VEER (60) ! (174) OUD-BESTUURDER ABN AMRO spel en begon Rijk te treiteren. Ook voor HERMAN TJEENK WILLINK (69) ! (145) OUD-BESTUURSVOORZITTER KPMG mij had hij weinig goede woorden over. . SCHEIDEND VICEPRESIDENT 192 RIJKMAN GROENINK (62) Rijk hoorde het even aan. Toen schoot zijn RAAD VAN STATE 168 MARTIJN VAN DER VORM (53) k (197) OUD-BESTUURSVOORZITTER hand uit naar de nek van de pianist, waar- k (191) BESTUURSVOORZITTER HAL HOLDING ABN AMRO in hij twee vingers plaatste. Een dodelijke greep. Eén drukje en de pianist was er ge- Rangorde op basis van leeftijd. 169 ROB ABRAHAMSEN (73) 193 (69) weest. Lijkbleek ruimde hij het veld. Rijk ! (80) OUD-BESTUURDER KLM k (200) OUD-BESTUURSVOORZITTER ging achter de piano zitten en begon een RABOBANK lied van Sinatra te zingen. 170 INGE BRAKMAN (50) Over macht gesproken. k (186) MULTICOMMISSARIS 194 WIM VAN DE DONK (49) k (-) COMMISSARIS VAN DE KONINGIN 171 HENK ROTTINGHUIS (55) NOORD-BRABANT ! (166) OUD-DIRECTIEVOORZITTER PON HOLDINGS 195 PIETER BROERTJES (59) k (-) BURGEMEESTER 172 TINEKE BAHLMANN (61) k (-) VOORZITTER COMMISSARIAAT 196 HESSEL LINDENBERGH (68) VOOR DE MEDIA ! (188) PRESIDENT-COMMISSARIS ABN AMRO 173 (47) k (-) BESTUURSVOORZITTER 197 ANDRÉE VAN ES (58) GGZ NEDERLAND k (-) WETHOUDER AMSTERDAM

174 ANNE FLIERMAN (56) 198 MARTIJN SANDERS (66) ! (143) COLLEGEVOORZITTER k (-) VOORZITTER VERENIGING ‘Ken ik niet. UNIVERSITEIT TWENTE REMBRANDT Kunt u meteen zien 175 KEES SCHUYT (68) 199 DIEDERIK LAMAN TRIP (65) ! (162) STAATSRAAD k (-) OUD-DIRECTIEVOORZITTER ING NEDERLAND wat zo’n lijst waard is’ 176 HAN NOTEN (53) ! (142) FRACTIEVOORZITTER PVDA 200 MARIA HENNEMAN (55) EERSTE KAMER k (-) ONDERNEMER DE VOLKSKRANT 10 ZATERDAG 12 NOVEMBER 2011 het Vervolg

Groot dictee der nederlandse taal 2011 ‘Spelling is bijzaak, de uitspraak telt’

Hun songs zitten vol GROOT DICTEE nieuwe, verbasterde En na een tijdje zat woorden, die soms verkeerd Arnon Grunberg, columnist van de ie crazy in de put / Volkskrant,schrijft dit jaar het Groot zijn gespeld. De Jeugd van Dictee der Nederlandse taal, de 22ste Tegenwoordig zal het een Toen uit de lucht editie alweer. De uitzending op televi- zorg zijn. ‘Ons gaat het om sie is op woensdag 14 december kwam vallen om 20.30 uur op Nederland 1. Op de uitspraak.’ basis van de voorronde hieronder, die Door Daan Heijink lady luck ook in de Vlaamse krant De Morgen verschijnt, worden 20 Nederlanders e gebruiken woorden als ‘inter- Uit: Sterrenstof en 10 Vlaamse deelnemers geselec- megalaktisch’ en ‘brakkie’, en teerd. Verder schuiven bekende Ne- Zzijn bekend van Watskeburt, de derlanders en Vlamingen aan, zoals titel van de hit waarmee ze in inspiratiebron is de vader van Olivier rapper Brainpower en dichter 2005 doorbraken. Inmiddels is de Ne- (Willie Wartaal). Olivier: ‘Hij is een An- Ingmar Heytze. De voorronde kan ook derlandse rapformatie De Jeugd van Te- tilliaanse man en praat daarom natuur- dit jaar op internet worden gemaakt genwoordig drie albums verder en nog lijk anders, maar hij zegt ook gewoon (vk.nl/grootdictee), en er is een voor- steeds zijn rare samenvoegingen van grappige, gekke dingen.’ ronde op Twitter (#vktwictee). woorden, door elkaar gehaalde spreek- De Jeugd van Tegenwoordig. Tweede van links is Freddie Tratlehner, helemaal Zo putten de rappers uit de verspre- woorden en vernederlandste Ameri- rechts staat Pepijn Lanen. Foto TopNotch kingen van Oliviers vader, zoals toen hij kaanse zegswijzen kenmerkend voor de wilde zeggen: ‘Het is snik-, snikheet en teksten van Freddie Tratlehner, Olivier het raam zit potdicht’, maar in plaats Mitshel Locadia, Pepijn Lanen en pro- daarvan zei: ‘het raam zit snok-snok ducer Bas Bron. Ja ze is praktisch / Loesoe in de sky dicht’. Freddie: ‘Hij zei ook een keer Het Groot Dictee, dat is veel te hoog ‘waar zijn me drops’’, – doelend op zijn gegrepen, zegt Pepijn, alias P. Fabergé. Intermegalaktisch met diamonds favoriete Nederlandse snoepjes. ‘Sinds- Toch hecht hij aan correcte spelling. De dien plakken we achter veel woorden anderen bellen hem soms op om te vra- on my neck een ‘s’, zoals achter het woord schoen.’ gen hoe je een Nederlands woord moet Uit: Sterrenstof Uit: Sterrenstof In Huilend naar de Club staat bijvoor- schrijven. ‘Ik heb op de lagere school beeld: Boen je schoens met traans. KINDERDICTEE goed leren spellen en vind dat ook best De leden van De Jeugd worden vaak belangrijk. Als vrienden van mij dt-fou- omschreven als taalvernieuwers. Wie in De tekst van het achtste Groot Kin- ten maken kan ik me daar aan ergeren, die hij online schrijft: ‘Dan zorg ik dat Freddie benadert spelling in functie het Handboek der Jeugd door de song- derdictee der Nederlandse Taal is van dan krijgen ze de volgende keer een ik foutloos werk.’ van de muziek. ‘Als een afwijkende teksten bladert, komt zinnen tegen als schrijver Jacques Vriens (65). De zes- drankje minder van me.’ Freddie, ‘Vjèze Fur’, is de minst goede spelling doeltreffender is voor mijn Sorry als ik overdrijf / Sters als ik naar bo- tig Nederlandse kinderen, uit groep 8 Bij de teksten die hij schrijft voor De speller van het gezelschap en is de eer- teksten, dan schrijf ik een woord ge- ven kijk / Zelfs als ik ooit deade ben / Dan van de basisschool, worden via een Jeugd is correcte spelling voor hem ech- ste om dat toe te geven. ‘Op school was woon anders. Dat ooit is vastgesteld weet je dat ik ergens ben (Uit: Sterrenstof). voorronde geselecteerd. Juryvoorzit- ter ondergeschikt aan uitspraak. ‘Be- ik er al slecht in. Ik verslind ook geen hoe woorden moeten worden geschre- Zelf nuanceren ze hun invloed. Pepijn: ter Jurre Bosman, presentator van het wuste spelfouten kunnen zelfs grappig boeken zoals Pepijn en Willy Wartaal, ven, betekent nog niet dat het altijd zo ‘We zijn onbelangrijk voor de Neder- SchoolTV- Weekjournaal, neemt dit zijn. Maar ik heb in de eerste plaats in die lezen alles.’ Echt vervelend wordt moet blijven.’ landse taal. Het is ook een misvatting jaar het presentatiestokje over van het achterhoofd dat ik de woorden die het voor hem als hij woorden tegen- Inspiratie doen de vier vooral op op dat we steeds bezig zijn nieuwe woor- Philip Freriks. De uitzending is op ik opschrijf, moet uitspreken.’ Correcte komt die ‘in het Fries of oud-Hollands straat, of door te luisteren naar Ameri- den te verzinnen, we gebruiken ze zaterdag 10 december om spelling is wel essentieel in de columns zijn gespeld’. kaanse hiphop. Een andere belangrijke vooral in een andere context.’ 17.55 uur op Nederland 3. Vo orronde Groot Dictee der Nederlandse Taal

Bij het Groot Dictee der Nederlandse Taal en bij de voorronde geldt de Zet voor elke zin het aantal fouten dat u in de zin heeft aangetroffen. nieuwste versie van het Groene Boekje als norm, de Woordenlijst Onderstreep de fouten. De interpunctie telt niet mee. Een woord heeft nooit Nederlandse Taal zoals in 2005 uitgegeven door Sdu Uitgevers/Lannoo. Als meer dan één fout. Als fouten gelden: spelfouten, het onjuiste of onnodige woorden niet in de lijst voorkomen, geldt de spelling in Van Dale Groot gebruik van koppeltekens en/of afbrekingstekens (of het ontbreken 1 woordenboek van de Nederlandse taal, de veertiende herziene uitgave 2 daarvan), het niet op de juiste manier aaneenschrijven van (2005). Hier volgen twintig rijtjes van drie woorden. Slechts een van de drie samenstellingen, het foutieve gebruik van hoofdletters/kleine letters, woorden is juist gespeld. Zet een kruisje in het hokje bij het correct accenten, apostrofs en trema’s. Onderstreep ook het juiste tweede deel van gespelde woord. de twee incomplete woorden.

1. 6. 11. 16. 1. De kok van bistro Liever Exquise zag het al bij hun entr(é/ee/ée): ze hadden een beiderzijds dilemma leseren livestyle meningverschil gehad en besloten het goed te maken met een dineetje. beiderzeids dillemma lezeren lyfestile 2. Een man vol tattoeages met zijn ega in een felroze legging, jonge dertigers, en bijderzijds dillema laseren lifestyle twee kooters die het damasten tafelkleed ongetwijfeld zouden ruïneren.

2. 7. 12. 17. 3. Ze waren van het type dat een stake met frites bestelt, gebakken krieltjes misschien, maar dat gratin of krokante croquetjes al te ver van huis vond. acommodatie geenzins pijpenstelen sneekers accommodatie geenzsins peijpestelen sneakers 4. Erbij namen ze vast een gemengde salade, vooraf vermecellisoep, toe vanille-ijs, accomodatie geenszins pijpestelen sniekers een vla’tje of een sorbet. Crème brûlée? Nooit van gehoord.

5. Nou, dan hadden ze pech. Want in Liever Exquise worden alleen exellente 3. 8. 13. 18. gerechten bereid, steevast met verse ingrediënten en uiteraard op gas. Inductie antiaanbaklaag Middeleeuws panies stilettohakken is voor stumperts. anti-aanbaklaag middeleeuws panisch stillettohakken 6. Maar wat gebeurd tot zijn onpeilbare verrassing? De man vraagt om de anti aanbaklaag middelleeuws paniesch stielettohakken Canadese kreeft op buffelmozzarella met tomatenmarmellade, zij de salade van gamba’s en gerookte hoender. Toe maar! 4. 9. 14. 19. 7. Hoe bedrieglijk kan een uiterlijk zijn; dit zijn smulpapen die culinaire beurs-krach flamenkorok riedel critisch hoogstandjes op hun waarde weten te schatten. beurskrag Flamencorok riedhel krities beurskrach flamencorok ridel kritisch 8. De aardappels, yo(chert/churt/ghurt) en sperziebonen kunnen aan de kant, sinasappels, andijvie en postelijn weer in de groentela.

5. 10. 15. 20. 9. Met opgestroopte mauwen en een vers gestefen schort voor gaat hij aan de slag caselerib catastrophe kollektie scoeter met potten en pannen, gardes en polepels. casselerib catastrofe colectie scooter 10. Terwijl de kinderen zich vermaken met hun Nintendo, staren hun ouders casselerrib cattastrophe collectie skooter tevreden naar de waksinelichtjes op tafel, genietend van hun amuses.

Inzendingen moeten uiterlijk binnen zijn op donderdag 17 november. Knip uit en stuur in Naam Telefoon thuis een open, voldoende gefrankeerde enveloppe naar: de Volkskrant, t.a.v. Het Groot Dictee, Postbus 2525, 1000 CM Amsterdam. Deelnemen aan de voorronde van het Leeftijd MV Telefoon werk Groot Dictee kan ook online of op Twitter, zie vk.nl/grootdictee. Doe mee en maak kans Beroep Telefoon mobiel te worden uitgenodigd voor de opname van de finale van het Groot Dictee der Nederlandse taal, op zaterdag 10 december in de Eerste Kamer. Postcode Woonplaats E-mailadres