Dzieła Mistrzów Tradycyjnego Malarstwa Sztalugowego Jako Inspiracje Współczesnych Murali – Projekt „Off Galeria” (2015)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Wioletta Kazimierska-Jerzyk Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego Dzieła mistrzów tradycyjnego malarstwa sztalugowego jako inspiracje współczesnych murali – projekt „Off Galeria” (2015) 1 esienią 2015 r. z inicjatywy Fundacji Urban Forms (dalej FUF) zrealizo- Jwano w2 Łodzi projekt „Off Galeria”, w wyniku którego na obszarze Starego Polesia powstały trzy wielkoformatowe malowidła ścienne inspirowane dziełami sztuki ze zbiorów malarstwa polskiego znajdujących się w Muzeum Miasta Łodzi. Prace te są – w odróżnieniu od wielu innych łódzkich murali 1 FUF zajmuje się animacją sztuki miejskiej w Łodzi, a także w innych polskich miastach. Zrealizowała m.in. projekty rewitalizacji w zabytkowej przestrzeni Starego Miasta w Gdańsku „OgarnaDoświadczenie 2.0” i „Nowa Szeroka” sztuki w przestrzeni(2013–15), miejskieja także Program Galeria Urban Partycypacji Forms 2011Społecznej2013 /w Experi Łodzi- encew 2015 of Art r. Formalnie in Urban Spaceistnieje Urban pod tą Forms nazwą Gallery od 2011 2011 r., zob.:2013 A. Gralińska-Toborek, W. Kazimierska -Jerzyk, . – 2 . – , tłum. M. Koniarek, Łódź 2014, s. 5. Stare Polesie jest dziś częścią osiedla administracyjnego (tzw. jednostki pomocniczej gminy według obecnej nomenklatury Urzędu Miasta Łodzi; ostatni podział administracyjny, w którym istniały dzielnice, obowiązywał w latach 1960–1992). Nazwa ta odnosi się do naj- wcześniej zurbanizowanego obszaru dawnej dzielnicy Polesie. Obecnie Stare Polesie uchodzi za jedną z najbardziej zaniedbanych części miasta, ale jest jednocześnie obszarem zabytko- wym o wyjątkowych walorach. To także okolica, w której silnie działa lokalna społeczność, Starekoncentrując Polesie Aktywiściswą uwagę zmieniają na zachowaniu je bez pomocy wartości miasta dziedzictwa historycznego oraz na jak najbardziej efektywnym wdrażaniu procesów rewitalizacyjnych. Zob. np.: I. Adamczewska, . , „Gazeta Wyborcza” 27.06.2014, tekst dostępny online: htt http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1,35153,16225354,Stare_Polesie__Akty- wisci_zmieniaja_je_bez_pomocy_miasta.html; działalność nieformalnego zrzeszenia instytucji i osób działających na Starym Polesiu pod nazwą Współ-dzielnia Staropoleska, https://www. facebook.com/wspoldzielniastaropoleska (dostęp: 17.01.2016). 350 Wioletta Kazimierska-Jerzyk 3 nowego typu – rezultatem4 szerszej koncepcji, zakładającej kooperację FUF z lokalnymi podmiotami oraz proces partycypacji mieszkańców okolic, w których stworzono dzieła. Idea ta zyskała wsparcie Narodowego Cen- trum Kultury w ramach programu „Kultura dostępna”, dzięki czemu organi- zatorzy dysponowali nie tylko ściśle określonym budżetem, lecz byli także zobowiązani konkretnymi założeniami, harmonogramem oraz procesem Madonna astro- ewaluacyjnym. Na „Off Galerię” składają się następujące prace: (1) mural na nautów szczytowej ścianie kamienicy przy ul. Pogonowskiego 12, Madonną astronautów , namalowany przez Egona Fietke (właśc. Andrzej5 Miastkowski), inspirowany Wacława Kondka [Ryc. 45]; (2) mural na szczytowej ścianie kamienicy przy ul. Pogonowskiego 35 stworzony Dyskusja6 o muralach przez duet artystów graffiti z grupy NTK Meisala461 (właśc. Sławomir Myśli o działaniu myśli o myśleniu Krysiak) i Ovcę (właśc. Paweł Hert), , nawiązujący7 do obrazu Jerzego Krawczyka , [Ryc. 46]; (3) dwuczęściowe malowidło zrealizowane wspólnie przez Aleksandrę Adam- czuk i Paulinę Nawrot na dwóch szczytowych ścianach oficyn posesji przy Jonasz ul. Legionów 49, oddzielonych od siebie przestrzenią podwórka (widocznych Chederowe wspomnienia8 od strony ul. Mielczarskiego), , nawiązujące do dzieła Adama Muszki . 3 Łódź słynie też z wielkoformatowych ściennych pseudoreklam z okresu PRL, powstają- cych od lat pięćdziesiątych do lat osiemdziesiątych włącznie,u cenionych jako oryginalny wkład w estetyczną tożsamość miasta i wykonywanych m.in. przez artystów akademickich, zob. B. Stę- pień, Łódzkie murale. Niedoceniona grafika użytkowa PRL- , Łódź 2010. Autor tejże monogra- fii zinwentaryzował także późniejsze, mniej liczne murale okresu transformacji, zob.: Łódzkie murale [witryna internetowa], http://www.murale.mnc.pl/m_072.htm (dostęp: 17.01.2016). Warto odnotować, że jest to jednoosobowa, prywatna inicjatywa, chroniąca pamięć o tego typu twórczości. Żadne z tych dzieł nie jest objęte opieką konserwatorską i nie przedstawiono dotąd miejskiego4 programu ich ochrony lub choćby gruntownego spisu czy klasyfikacji. Muzeum Miasta MadonnaŁodzi, Stowarzyszenie astronautów Społecznie Zaangażowani, Instytut⋅ Filozofii Uni- wersytetu5 Łódzkiego. Wacław Kondek, , 1962, olej na płótnie, wymiary 93 73 cm, Muzeum Miasta6 Łodzi. NTK (ENTEKA, NieTyKalni) – łódzka grupa twórców istniejąca od ok. 1997 r., działająca w obszarach kultury hip-hopowej i graffiti. Obecny skład NTK podany przy okazji Bronx Hip Hop Festival 2015: MaTek, Mapet, Kliford, Zorak, DJ Goodstuffson, DJ Cider, Maru, Ovca, Dadol, Meisal461, Nova 10 Ordem,Myśli o działaniuwięcej na myśli temat o myśleniugrupy: http://bronx.ntk.space/enteka/; https://⋅ www.facebook.com/ENTEKA7 (dostęp: 17.01.2016). 8 Jerzy Krawczyk, Chederowe, wspomnienia, 1965, olejReminiscencje na płótnie, wymiarychederowe 91 85 cm, Muzeum Miasta Łodzi. ⋅ Adam (Aron) Muszka, (lub ), przed 1965, olej na płycie pilśniowej, wymiary 77 62 cm, Muzeum Miasta Łodzi. Dzieła mistrzów tradycyjnego malarstwa sztalugowego jako inspiracje współczesnych murali… 351 Ryc. 45. Egon Fietke, mural na szczytowej ścianie kamienicy przy ul. Pogonowskiego 12, Madonna astronautów, „Off Galeria”, 2015. Fot. Michał Sikora / Fundacja Urban Forms Ryc. 46. Meisal461, Ovca, mural na szczytowej ścianie kamienicy przy ul. Pogonowskiego 35, Dyskusja o muralach, „Off Galeria”, 2015. Fot. Michał Sikora / Fundacja Urban Forms 352 Wioletta Kazimierska-Jerzyk Ryc. 47. Aleksandra Adamczuk, Paulina Nawrot, dwuczęściowy mural na szczytowych ścianach oficyn posesji przy ul. Legionów 49, Jonasz, „Off Galeria”, 2015. Fot. Michał Sikora / Fundacja Urban Forms Inspir acje 9 Teresa Latuszewska-Syrda , opracowując koncepcję „Off Galerii”, bezpo- średnio inspirowała się Dulwich Outdoor Gallery, formalnie zaprezen- towaną jako kolekcja dzieł street artu podczas festiwalu „Baroque The Streets: Dulwich Street Art Festival 2013” w dniach 10–19 maja 201310 r. Sam festiwal był rezultatem11 współpracy pomiędzy Street Art London i Dul- wich Picture Gallery . 9 10 Założycielka i obecna prezeska FUF. The Street Art London to największa w Wielkiej Brytanii organizacja działająca w dzie- dzinie street artu założona w Londynie 2011 r. przez Richarda Howarda-Griffina, twórcę street- artowej galerii The Howard Griffin Gallery w Shoreditch (The East End, London); znana ze współ- pracy z czołowymi artystami tego gatunku sztuki, jak: RUN, Dscreet,Baroque Stik, ThierryThe Streets Noir, Phlegm,Dulwich StreetROA, NUNCA, Art Festival Pablo 2013 Delgado, Liqen, REKA).Street The Art Street London Art London ma także swą siedzibę w Los Angeles i działa obecnie w różnych miejscach na świecie. N.N., : , 30.04.2013, [w:] [blog], http://streetartlondon.co.uk/ blog/2013/04/30/baroque-the-streets-dulwich-street-art-festival-2013/11 (dostęp: 17.01.2016). Patrz niżej. Dzieła mistrzów tradycyjnego malarstwa sztalugowego jako inspiracje współczesnych murali… 353 Dulwich to rejon Londynu słynący z wielu osobliwości: wspaniałych, rozległych, zielonych, „niemiejskich” terenów; okazałych rezydencji zna- nych osobistości (m.in. Margaret Thatcher); zachowanej w nienaruszonym niemal stanie ulicy handlowej z XVIII i XIX w.; ekskluzywnej szkoły Dulwich College, którą skończył, pośród wielu innych artystów, Raymond Chan- dler; oraz owej galerii sztuki Dulwich Picture Gallery. Mieści ona 370 dzieł przekazanych w 1811 r. przez sir Francisa Bourgeois jako początek kolekcji wraz z nowoczesną ideą jej publicznego udostępnienia. Obecnie zawiera ona ponad 600 dzieł, w tym obrazy takich mistrzów, jak: Guido Reni, Nicolas Poussin, Peter P. Rubens, Rembrandt van Rijn, Bartolomé E. Murillo, Jean -Honoré Fragonard‚ Antoine Watteau, Thomas Gainsborough i wielu innych. Budynek dla daru Bourgeoisa specjalnie zaprojektował John Soane, stosując nowatorskie naówczas oświetlenie światłem dziennym wpadającym przez wysoko umieszczone okna. Dulwich Picture Gallery to także instytucja kon- tynuująca kulturalno-społeczne dzieło swego mocodawcy. Działa na rzecz upowszechniania sztuki, kulturalnego aktywizowania ludzi poprzez sztukę, udziela stypendiów, prowadzi programy edukacyjne, w tym dla osób star- szych i młodzieży, a także przygotowuje je specjalnie z myślą o integrowaniu pokoleń. Tym sposobem włącza się w problemy przestrzeni publicznej nie tylko jako instytucja12 pielęgnująca tradycję, lecz także reagująca na bieżące problemy otoczenia . Nic więc dziwnego, że w Dulwich powstała zgoła inna galeria – wspomniana13 wyżej Dulwich Outdoor Gallery. Autorką pomysłu dialogu street artu ze sztuką dawną, prowadzonego na ścianach budyn- ków tej historycznie naznaczonej dzielnicy, jest Ingrid Beazley – mieszka- jąca tutaj i pracująca w Dulwich14 Picture Gallery kuratorka i animatorka działań społeczno-kulturalnych . Zbiór liczy dziś 43 miejsca,Dulwich Picture w których Gallery 12 Na temat programu edukacyjnego Dulwich Picture Gallery zob. [witryna13 muzeum], http://www.dulwichpicturegallery.org.uk/learning/ (dostęp: 17.01.2016). Kwestie terminologiczne, np. różnicy między muralem a street artem, wykraczają poza ramy14 tekstu,Dulwich ale OnViewsygnalizuję Celebrating to jako problem people naand końcu culture artykułu. in South London Jest historyczką sztuki i psycholożką, założyła też portal dla lokalnej społeczności pod