Ignace Vandewalle De Illegale Ghelamco Arena Als Politici Zich Met Voetbal Bemoeien…

DE ILLEGALE GHELAMCO ARENA

IGNACE VANDEWALLE DE ILLEGALE GHELAMCO ARENA ALS POLITICI ZICH MET VOETBAL BEMOEIEN…

Inhoud

1 De politieke ontvoogding van professionele sportclubs 7

2 KAA Gent: de afwending van het faillissement 11

3 Een multifunctioneel voetbalstadion 31

4 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok 73

5 Het interbellum Optima – Ghelamco 95

6 De commissie Optima/Termont: “Het surrealisme voorbij” 133

7 De Ghelamco Arena 167 Nawoord 231 Dankwoord 233 Bronnenlijst 235

1 De politieke ontvoogding van professionele sportclubs

e nieuwe voetbaltempel van KAA Gent, de Ghelamco Arena, is Dhoofdzakelijk gebouwd met financiële steun van de stad Gent. Op Gentse gemeenteraden werden beslissingen omtrent de financiering van het voetbalstadion vaak genomen in een wat hitserige supporterssfeer eigen aan een voetbalmatch. Zo liet schepen Christophe Peeters op de gemeenteraad van 25 oktober 2010, na tussenkomsten van de fracties sp.a, CD&V, N-VA, Open Vld en Groen, volgende uitspraak noteren in het verslag van de gemeenteraad:

“Collega’s, ik had op bepaalde momenten bij sommige tussenkomsten het gevoel dat de gemeenteraad spontaan zou overgaan naar ‘Al wie dat niet stemt is FCB’.1 Maar het leek er bij wijlen wel op. Het enthou siasme is dan ook bijzonder groot en het doet mij bijzonder veel ge noegen – dat zal het ook wel zijn voor de club – dat er zoveel trouwe AA Gent supporters in deze gemeenteraad zitten. Ik denk dat het ook een voorwaarde moet zijn om in deze gemeenteraad te kunnen zijn: dat je minstens onze club daarin kunt steunen.”

Ook Ivan De Witte deed in Het Laatste Nieuws van 15 mei 1999 als kersvers voorzitter van KAA Gent een opvallende uitspraak over de politieke inmenging bij KAA Gent: “Ik maak mij sterk dat, over alle partijgrenzen heen, een consensus groeit, dat de vierde stad van België zich nadrukkelijk moet integreren in de belangrijkste sportclub van de

1 FCB: Football Club Brugeois-Club Brugge K.V.

7 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA regio”. Tussen 1999 en 2013 waren er dan ook nauwelijks tegenstem- men op gemeenteraden en raden van bestuur van de betrokken stadsbedrijven. Nagenoeg alle beslissingen werden met steun van alle politieke partijen genomen. De samensmelting tussen KAA Gent en de stad Gent waarover Ivan De Witte sprak is nu realiteit geworden. De subsidies, de staatssteun bij de bouw van de Ghelamco Arena en vooral het aandeelhou- derschap van de stad Gent in KAA Gent zijn daarvan de belangrijkste indicatoren. De hoofdrolspelers in het verhaal zijn voor KAA Gent Ivan De Witte en Michel Louwagie, en voor de stad de politici Daniël Termont, Geert Versnick, Christophe Peeters en Karin Tem- merman. De bouw van het voetbalstadion werd gerealiseerd binnen een kluwen van vennootschappen, ondoorzichtige contractstructu- ren en onduidelijke communicatie. De media werden systematisch overspoeld met informatie en kregen constructies voorgeschoteld die door hun complexiteit de essentie verborgen hielden. Het overzicht werd vertroebeld omdat cijfergegevens in de media, op officiële verslagen en in werkdocu- menten heel vaak uiteenliepen. Ook ontbraken er in het Gentse archief documenten omtrent het voetbalstadion. Toch slaagde ik erin om tussen het bos de bomen terug te vinden, naalden uit de hooi- bergen te isoleren en een zo getrouw mogelijk beeld van de feiten weer te geven.

Wie vermoedt dat dit boek een regelrechte aanval is op KAA Gent en bepaalde Gentse politici en/of politieke partijen vergist zich. Met dit boek heb ik maar één doel voor ogen: de politieke ontvoogding van de professionele sport in België. Deze case dient als signaal, als wake-up call en als voorbeeld van hoe het niet moet. Het boek had net zo goed over een andere sport of een andere stad kunnen gaan. Maar de bouw van de Ghelamco Arena is in ons land met voorsprong het duidelijkste voorbeeld van ontoelaatbare overheidssteun aan een professionele sportploeg. Het moet duidelijk zijn dat politici het gemeentelijk en het algemeen belang moeten dienen en niet het belang van professionele sportclubs in hun stad of gemeente. Het belastinggeld moet aangewend worden voor veiligheid, gezondheids- zorg, solidariteit, economie, onderwijs, wegeninfrastructuur, cultuur

8 De politieke ontvoogding van professionele sportclubs enzoverder… Lokale overheden kunnen natuurlijk wel infrastructuur voorzien voor sportbeleving en ze kunnen deze infrastructuur gratis ter beschikking stellen aan amateursportverenigingen. Op dezelfde manier kunnen lokale overheden infrastructuur voorzien voor cultuurbeleving en deze infrastructuur ter beschikking stellen aan amateur cultuurverenigingen. Ze kan, mag en moet in sommige gevallen ook subsidies geven aan bedrijven en professionele sport- of cultuurverenigingen. Maar de lokale overheid mag nooit marktverstorend optreden bij het ondersteunen van professionele sportclubs, cultuurbedrijven of andere commerciële ondernemingen. Mocht de stad Gent een Gents bedrijf redden van het faillissement door een nieuwe hypermoderne fabriek te bouwen waardoor het bedrijf opnieuw kan concurreren op topniveau in België en Europa, dan zou dat evident op weerstand stuiten. Niet alleen de Gentse belastingbetaler maar ook Belgische en Europese bedrijven uit die sector zouden het hoogstwaarschijlijk als concurrentievervalsing beschouwen. Nochtans is dat precies wat de stad Gent deed met KAA Gent. Het redde het voetbalbedrijf KAA Gent van het faillissement en bouwde een hypermoderne voetbalstadion zodat de club kan meedraaien aan de Belgische voetbaltop. De doelstelling van de stad Gent wordt het best geïllustreerd door een uitspraak van Christophe Peeters op de gemeenteraad van 24 juni 2008:

“Het stadion is niet alleen bedoeld om de club een nieuw elan te geven, maar ook om het supportersgebeuren, het voetbalgebeuren in deze stad op nieuwe hoogten te brengen, om de club in staat te stellen om hun budget te verhogen om op die manier een hogere kwaliteit aan te trekken, een hoger sportief niveau te halen, en in feite te gaan mee spelen met wat wij genoegzaam de G5 noemen, de 5 grote clubs waar KAA Gent een beetje achterhing (sic) qua budget.”

Rechtstreekse staatssteun aan profclubs is door de Europese Com- missie slechts onder specifieke voorwaarden toegestaan. Zo veroor- deelde de Europese Commissie in 2016 de Spaanse voetbalclubs Real Madrid, Barcelona, Valencia, Bilbao, Osasuna, Elche en Hercules tot het terugbetalen van 50 miljoen euro onterechte subsidies en on-

9 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA toelaatbare bankgaranties. Bij de Europese Commissie loopt momenteel een onderzoek naar eventuele onrechtmatige staatssteun aan KAA Gent. Ondergaat KAA Gent straks eenzelfde lot? Ik richt mij even tot de Gentse Buffalosupporters die niet in de gemeenteraad zetelen. Ik kan mij levendig voorstellen dat u geen probleem hebt met de besteding van uw belastinggeld voor de Ghe- lamco Arena. Ik ben er zelfs van overtuigd dat u de politici niets kwalijk neemt. Maar mag ik u met volgend scenario confronteren? Stel dat overal in België en Europa ongebreideld en zonder beperkin- gen overheidsgeld mag aangewend worden voor de financiering van professionele sportclubs, dan worden op Europees vlak alle Belgische clubs weggeconcurreerd door belastinggeld van steden als London, Berlijn, Amsterdam, Rome, Parijs… In België zouden de twee grootste steden, Antwerpen en Brussel, met voorsprong de topclubs zijn en blijven. De voetbalcompetitie zou elk jaar starten met de vraag wie landskampioen wordt: Brussel of Antwerpen? Is dat de professionele voetbalcompetitie waar we naar toe willen? Of willen we een eerlijke voetbalcompetitie zonder politieke inmenging? Nu men in Kortrijk, Brugge en Antwerpen nieuwe voetbalsta dions gaat bouwen is de roep naar een correcte benadering van overheidsbelang in stadionprojecten des te belangrijker. Ik denk dat een volledige politieke ontvoogding van alle professionele sportclubs in België de enige logische toekomst is. Dit is al in de wetgeving voorzien, nu rest enkel nog de correcte controle op de toepassing ervan.

Ignace Vandewalle 10 december 2017

Om de toegankelijkheid van het boek te maximaliseren stellen wij alle stavingsstukken (in hoofdzaak openbare documenten) ter beschikking via www.bfelt.be/publicaties/stavingsstukken.

10 2 KAA Gent: de afwending van het faillissement

1 La Gantoise

p 31 oktober 1900 richtten Hector Priem en Auguste Van de OKerckhove het huidige KAA Gent op als voetbalafdeling van de Association Athlétique La Gantoise (AAG). Vandaar dat de echte Gent-supporter vandaag nog steeds beminnelijk spreekt over “De Gantoise”. De blauw-witten van KAA Gent kregen stamnummer 7. Ze waren de ploeg van de bourgeoisie, de ploeg van de Franstalige tennisspelers, hockeyspelers … Grote rivaal Racing Gent daarentegen was opgericht door arbeiders, speelde in rood-wit (tegenwoordig zwart-wit) en wordt ook vandaag nog gezien als de ploeg van het volk. Na de Eerste Wereldoorlog bouwde “De Gantoise” een nieuw stadion in Gentbrugge. Het nieuwe stadion werd genoemd naar Jules Otten die sinds 1895 secretaris-schatbewaarder van de club was. Bij de supporters was het stadion gekend als “Den Ot”. Tijdens de Olym- pische zomerspelen van 1920 in Antwerpen werd er de match Italië- Egypte gespeeld. De Italianen wonnen met 2-1. Tussen 1950 en 1955 werd het Jules Ottenstadion uitgebreid en bood het voortaan plaats aan 25.000 toeschouwers. De Gantoise was tussen 1947 en 1959 de enige club uit Oost- en West-Vlaanderen in de hoogste afdeling, behalve tussen 1949 en 1951 (Club Brugge) en in het seizoen 1952-1953 (Racing Gent). De Buffalo’s draaiden in die periode mee aan de top van het klassement: ze werden vierde in 1950, derde in 1954, 1957 en 1958 en vicekampioen in 1955. Op de tribunes weerklonk in die

11 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA tijd de Buffalomars, het clublied dat in het begin van de jaren vijftig werd geschreven op muziek van Gentenaar Charles Schollaert. KAA Gent heeft de Buffalo’s als bijnaam. Elke wedstrijd wordt vanuit de tribunes de kreet “Buffalo! Buffalo! AA Gent!” gescandeerd. Dat is zo sinds de jaren 20. De herkomst van de kreet dateert van 1895. Toen kwam het circus van de Amerikaan Buffalo Bill voor het eerst naar Gent. In de show werd het publiek aangespoord “Buffalo! Buffalo!” te roepen. Gentse studenten introduceerden de kreet in het Gentse studentenleven. Zo werd in 1913 koning Albert I tijdens zijn bezoek aan de Gentse Universiteit verwelkomd met “Buffalo! Buffalo!”. Tij- dens de Olympische Spelen van Antwerpen in 1920 beantwoordde de Belgische atleet Omer Smet, lid van de atletiekafdeling van AAG, de luidruchtige Amerikaanse delegatie met “Buffalo! Buffalo!”. Samen met hem kreeg KAA Gent als bijnaam “De Buffalo’s”. De vereniging gebruikte dit voor het eerst in haar tijdschrift in 1921 en in 1924 verscheen voor het eerst een indiaans opperhoofd op een suppor- tersvlag. Voor de eerste grote prijs was het wachten tot 24 mei 1964. Op de Heizel in Brussel won de Gantoise de beker van België tegen KFC Diest. De Gantoise mocht zo als eerste Belgische team deelnemen aan de Europacup II. Ze werden meteen uitgeschakeld door de En- gelse grootmacht West Ham United (thuis 0-1, uit 1-1). In 1971 wou de Vlaamsgezinde CVP-burgemeester Geeraard Van Den Daele enkel 500.000 BEF (ca. 12.400 euro)2 subsidie toestaan als “La Gantoise” een Nederlandse naam kreeg. Daardoor werd de naam veranderd van Association Athlétique La Gantoise (AAG) naar Koninklijke Atletiek Associatie Gent (KAAG). De stad Gent werd shirtsponsor en de Buffalo’s speelden enkele jaren met het logo Gent Zeehaven. De haven was toen nog geen extern stadsbedrijf maar een onderdeel van de stad Gent. Een sponsoring door een stad, zelfs via een intern of extern stadsbedrijf, is nu ondenkbaar geworden. Pas in 1972 werd KAA Gent officieel een profclub, maar ze zakte enkele jaren later helemaal weg naar derde klasse. De terugkeer naar

2 We hanteren voor de omrekening naar euro de wisselkoers van 40,3399 vast- gelegd in 1999. Ik ben van mening dat een weergave rekening houdende met inflatie te verwarrend wordt voor de lezer.

12 KAA Gent: de afwending van het faillissement eerste klasse kwam er enkele jaren later, maar voor een tweede tro- fee was het wachten tot het seizoen 1983-1984. Op 5 mei 1984 won KAA Gent de Beker van België door op de Heizel Standard Luik met 2-0 te verslaan. Eind jaren tachtig zakte KAA Gent nog een keer naar tweede klasse om één jaar later opnieuw te promoveren naar het hoogste niveau. Op het einde van de 20ste eeuw en het begin van de 21ste eeuw voetbalde KAA Gent saai en kleurloos in de hoogste divisie van het Belgische voetbal. Het haalde enkele Europese tickets binnen en werd één keer finalist in de Beker van België. Vanaf 2010 positio- neerde KAA Gent zich manifest aan de top van de Belgische competitie. In 2010 werd KAA Gent vicekampioen en won het de Beker van België na een 0-3 overwinning tegen Cercle Brugge. Vanaf 2013 speelt KAA Gent in de Ghelamco Arena en in het seizoen 2014-2015 werden ze voor het eerst sinds hun ontstaan landskampioen.

2 Een kwarteeuw financieel wanbeheer

Toen KAA Gent midden de jaren zeventig naar derde klasse degradeerde, kleurde de hemel zowel sportief als financieel zwart. Toen- malig minister Willy De Clercq (PVV) haalde wegenbouwer Albert De Meester als redder in nood naar het Jules Ottenstadion. Uit verklaringen van toenmalige bestuurders blijkt De Meesters flam boyante maar ook dictatoriale persoonlijkheid. Hij schafte bestuurs- vergaderingen af, en behandelde zijn ploeg en spelers zoals menig voorzitter in caféploegen. Aad Koudijzer beschreef De Meester in een interview in Het Nieuwsblad in 2010 als volgt:

“Een pintje, dat moest je zelf betalen,” aldus Koudijzer. “Alleen de cham pagne was gratis. De Meester overhandigde mij ook altijd de premies. Ooit kwam hij me tijdens de training een paar honderdduizend franken overhandigen, om te verdelen onder de medemaats. Ik kon dat geld niet zomaar in de kleedkamer laten, dat leek me veel te gevaarlijk. Daarom heb ik die dag maar doorgetraind met al die briefjes in mijn kousen. Veel jongens begonnen te beven als hij in de kleedkamer kwam. Maar soms had hij ook goed nieuws. Dan stak hij zijn hand omhoog:

13 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

vijf! Iedereen begon dan spontaan te applaudisseren, want dat bete kende dat we vijfduizend frank extra verdiend hadden. Op Boom is hij een keer de cabine binnengewandeld met een koffertje. Hij haalde prompt een fles jenever en een fles cognac boven. Wie er een druppel ken moest hebben?”

Zwartgeldcircuits

Albert De Meester bracht KAA Gent terug naar eerste klasse en won in 1984 de Beker van België tegen Standard Luik. Deze triomf werd overschaduwd door de zaak Bellemans.3 In de nasleep van deze affaire werd drie jaar later vzw KAA Gent, samen met enkele bestuurders en spelers, door de correctionele rechtbank veroordeeld voor gesjoemel met zwart geld. Het parket schatte de fraude op gemiddeld 600.000 BEF (ca. 14.873 euro) per jaar/per speler. Oorspronkelijk werden 39 bestuursleden en spelers ervan beschuldigd om tijdens de periode 1981-1984 betrokken te zijn geweest bij uitbetaling van premies met zwart geld. Tien spelers werden veroordeeld tot een geldboete met uitstel van 10.000 BEF (ca. 250 euro). De boekhouder van de KAA Gent werd veroordeeld tot een effectieve boete van 30.000 BEF (ca. 750 euro). Alle veroordeelden moesten nadien wel nog belastingen met eventuele fiscale boetes betalen voor het gedeelte van hun inkomen dat ontdoken werd.

Professionalisering KAA Gent

Albert De Meester bouwde met zijn zwart geld wel een sportieve berg, maar de financiële put bleef ongemoeid. Na het vertrek van De Meester was KAA Gent er financieel nauwelijks beter aan toe dan

3 De Bellemans-affaire of de omkoopzaak Standard-Waterschei dateert van 1984. Het betreft een onderzoek rond het omkoopschandaal dat plaatsvond voor de wedstrijd van Standard-Waterschei op 8 mei 1982 en ontdekt werd door onderzoeksrechter Guy Bellemans. Standard Luik moest daardoor in 1984 de bekerfinale spelen met een B-elftal.

14 KAA Gent: de afwending van het faillissement bij zijn aantreden. De nieuwe voorzitter Roger Naudts moest puin ruimen en proberen het financieel evenwicht te herstellen. Daarvoor werd in 1986 onder impuls van Marc Mortier (Flanders Expo) cv Foot Invest opgericht. Deze vennootschap kocht spelers en verhuurde ze daarna aan KAA Gent. Foot Invest verzamelde bij Gentse investeerders 40 miljoen BEF (ca. 1 miljoen euro) waarmee ze kleppers als René Verheyen, René Vandereycken, Eddy Voordeckers en Ronny Martens naar het Jules Ottenstadion haalde. Maar trainers Berg- holtz en Ab Fafié konden er geen geheel van smeden enKAA Gent degradeerde in 1988 naar tweede klasse.

Er werd hulp gezocht op hoog politiek niveau. Op verzoek van Guido De Wilde en Marc Mortier, respectievelijk voorzitter en gedelegeerd bestuurder van Flanders Expo, riep premier Wilfried Martens (CVP) alle grote (lees: rijke) zakenmensen uit het Gentse in conclaaf bijeen. Jean Van Milders4 was onder alle aanwezigen de enige man met lei- dinggevende ervaring in het voetbal, en hij werd tot voorzitter aangesteld. Hij was voordien achttien jaar voorzitter van voetbalclub Verbroedering Geel geweest en had het gemeentelijk “ploegske” van tweede provinciale naar tweede klasse weten te stuwen. KAA Gent had te midden van een onoverzichtelijke boekhouding een schuldenberg opgebouwd van 145 miljoen BEF (ca. 3,6 miljoen euro). De groep Gentse industriëlen, gegroepeerd in cv Foot Invest, wilden investeren maar vroegen een doorlichting van de volledige boekhouding. Professor De Lembre van het revisorenbureau Collard Vander- meulen & Coen maakte een financiële analyse en de Vlerick-school voor management deed een managementstudie. Jean Van Milders nam deze studies mee als basis voor de herstructurering van KAA Gent. Hij behandelde KAA Gent als een bedrijf in moeilijkheden en voerde als crisismanager een reorganisatie door van de financiële en

4 Jean Van Milders was een talentvol ondernemer. Hij wist de gelijknamige brouwerij in Geel, die hij samen met zijn broer van zijn ouders had geërfd, uit te bouwen tot een goeddraaiende firma en introduceerde het abdijbier Tongerlo op de markt. De broers verkochten in 1970 hun brouwerij en begonnen met het bottelen van Coca-Cola. Vanaf 1976 begaven ze zich in de catering met de oprichting van de Carestel-wegrestaurants.

15 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA managementstructuren. Toen Jean Van Milders aantrad, bestond de organisatie van KAA Gent uit drie polen: VZW KAA Gent: de eigenlijke voetbalclub, die deelnam aan de competitie. Mede-eigenaar van de nieuwe tribune. Had het grootste deel van de spelers in eigendom en huurde het stadion aan sv Arag.5 SV Arag: Was eigenaar van de terreinen en stond bij de banken borg ten gunste van vzw KAA Gent. CV Foot Invest: Was eigenaar van een aantal spelers die verhuurd werden aan vzw KAA Gent.

vzw KAA GENT

sv Arag cv Foot-Invest

Jean Van Milders voegde aan de structuur twee nieuwe vennootschappen toe: nv Stadion Gent en cv KAA Gent Management.

NV Stadion Gent: Opgericht met 45 miljoen BEF (ca. 1,1 miljoen euro) nieuwe financiële middelen van cv Foot Invest. Ze kocht het Jules Ottenstadion van sv Arag en vzw KAA Gent. CV KAA Gent Management: Opgericht met inbreng van alle spelers eigendom van cv Foot Invest en met financiële inbreng van vzw KAA Gent. Ze leasede het voetbalstadion van nv Stadion Gent en stond in voor de bedrijfseconomische uitbating ervan. CV Foot Invest: Bleef bestaan als ‘business club’en als holding die alle investeerders vertegenwoordigde. Investeerders waren onder andere De Witte-Morel, bouwonderneming Maes, Sidmar, Flan- ders Expo, Doe-Het-Zelf Standaert, Auxipar, Disteel, Finnindus en Carestel.

5 Samenwerkende vennootschap Association Royale Athlétique La Gantoise.

16 KAA Gent: de afwending van het faillissement

VZW KAA Gent: Nam deel aan de competitie en was houder van het stamnummer bij de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB). Naast voorzitter Jean Van Milders, zetelden in de raad van bestuur ondervoorzitters Yannick De Clercq (zoon van Willy De Clercq), Lucien Standaert en penningmeester Marc Uylenbroeck (financieel directeur Sun International). Andere opvallende nieuwe namen waren Marc Mortier (Flanders Expo), Eddy Vermeersch (Disteel) en Ivan De Witte (De Witte-Morel en partners). De vroegere voorzitter Robert Naudts werd benoemd tot erevoorzitter.

cv Foot Invest

cv KAA Gent nv Stadion Gent Management

vzw KAA Gent sv Arag

Door de verkoop van het Jules Ottenstadion incasseerde vzw KAA Gent 100 miljoen BEF (ca. 2,5 miljoen euro). Ze kon daarmee alle banken handelsschulden, z’n 70 miljoen BEF (ca. 1,7 miljoen euro), integraal terugbetalen. De schulden aan de erfgenamen van Albert De Meester werden omgezet in achtergestelde6 renteloze leningen en ten slotte stonden de administratie van de belastingen en de stad Gent een renteloze terugbetaling van de belastingschulden gespreid over tien jaar toe. Na de herstructurering hield Jean Van Milders 30 miljoen (ca. 750.000 euro) werkkapitaal over.

6 Een achtergestelde lening is een lening die in het geval van een faillissement slechts wordt terugbetaald nadat alle andere schuldeisers zijn terugbetaald.

17 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Financiering KAA Gent door Sidmar was onrechtstreekse staatssteun

De regering-Martens zette in de jaren tachtig een reddingsplan op poten voor het noodlijdende Waalse Cockerill Sambre. De overheid kocht voor 22 miljard BEF (ca. 550 miljoen euro) aandelen. Om com- munautair de lat gelijk te leggen stopte ze ook 22 miljard BEF toe aan het Gentse staalbedrijf Sidmar. Zo kreeg de federale overheid, via “De Nationale Maatschappij voor de herstructurering van de Natio nale Sektoren” (NMS), 48% van de aandelen van Sidmar in handen. in 1986 benoemde Wilfried Martens zijn kabinetsadviseur Paul Mat- thys tot directeur van Sidmar. Toen de premier in 1989 zijn red- dingsconclaaf voor de voetbalclub organiseerde, investeerde Sidmar aanzienlijk in KAA Gent en werd het staalbedrijf naast VDK-Spaar- bank de grootste financier. De verschillende besturen van KAA Gent waren ook altijd doorspekt van Sidmar- of ex-Sidmarboys, denken we bijvoorbeeld aan Ivan De Witte, Roger Flammang, Eddy Vermeersch, Pierre Bouckaert, Roger de Croock…. In 1991 werd Paul Matthys ook bestuurslid bij VDK Spaarbank en toen Frans Verheeke in 2004 met pensioen ging, werd hij er voorzitter. Als topman van zowel Sidmar als VDK Spaarbank werd Paul Matthys vanaf 2004 ‘de facto’ hoofdaandeelhouder van KAA Gent. Als bediener van de grootste geldkranen had hij meer macht dan om het even wie in het bestuur van KAA Gent. Tot 20057 bestond elke euro die Sidmar rechtstreeks of onrechtstreeks via dochterfirma’s nv Disteel en nv Finnindus in KAA Gent investeerde voor 48% uit overheidssteun. Tussen 1999 en 2014 was nv Finnindus als houder van 33,8% van de KAA Gent-aandelen zelfs de belangrijkste aandeelhouder 8. In 2014 kocht vzw KAA Gent alle aandelen van nv Finn indus en betaalde hiervoor 1,5 miljoen euro. Om dat te kunnen betalen ging vzw KAA Gent een lening aan op lange termijn bij … jawel,

7 In 2005 verkocht de overheid alle aandelen in Sidmar en/of zijn dochter bedrijven. 8 In 1999 werden de schulden van cv KAA Gent Management aan nv Finn indus omgezet in kapitaal. Dat resulteerde in 33,8% aandelen.

18 KAA Gent: de afwending van het faillissement nv Finnindus. De vertrengeling tussen Sidmar en de voetbalclub is dus tot op vandaag behoorlijk groot.

VDK Spaarbank

In 1989 speelden de Buffalo’s hun eerste match in tweede klasse zonder sponsor op het shirt. Hoofdsponsor Maes Pils verbrak na de degradatie het contract omdat het enkel gold voor eerste klasse. Jean Van Milders onderhandelde voor de hoofdsponsoring met Frans Verheeke van VDK Spaarbank.9 Verheeke stelde voor om gedurende 2 seizoenen 3 miljoen BEF (ca. 75.000 euro) te sponsoren. Tot op vandaag is VDK Spaarbank onafgebroken hoofd- en shirtsponsor.10 Maar ondanks de herstructureringen en de overheidsmiddelen ging het opnieuw fout. Hoewel Jean Van Milders als voorzitter meer klasse had dan zijn flamboyante voorganger Albert De Meester11 was hij evenzeer een alleenheerser, die niet als een goede huisvader handelde. Vaak nam hij zonder zijn bestuur te raadplegen onverant- woorde financiële beslissingen. Frans Verheeke had het over gaten in de beide handen van Van Milders. Zo waren er het dure trainers- contract met René Vandereycken, en de prijzige transfers van onder meer Frank Dauwen (45 miljoen BEF, ca. 1,1 miljoen euro), Eric Viscaal (22 miljoen BEF, ca. 550.000 euro), Alain De Nil (30 miljoen, ca. 750.000 euro), Marc Van Der Linden (34 miljoen BEF, ca. 850.000 euro), en Erwin Vandenbergh. Van Milders bouwde in 1992 een nieuwe zittribune (kostprijs 210 miljoen BEF, ca. 5 miljoen euro). Nog voor VDK Spaarbank de lening had toegestaan sloopte hij de oude tribune. Zijn initiatieven waren arrogant en eigengereid. Hij kocht

9 VDK Spaarbank, is een Belgische bank die in 1926 is opgericht in de schoot van de Christelijke Arbeidersbeweging (ACW) in Gent. VDK bleef als enige ACW-bank onafhankelijk en ging niet op in BAC. VDK had haar werkterrein in het arrondissement Gent-Eeklo in afspraak met de BAC die de rest van het land bediende. Toen de BAC, het latere BACOB, opging in Dexia begon VDK met de uitbouw in de andere regio’s van Oost- en West-Vlaanderen. 10 Sinds het seizoen 2016-2017 wordt voor de Croky-Cup (de bekercompetitie) en de Europese wedstrijden met shirtsponsor Hudson gespeeld. 11 interim-voorzitter Robert Naudts niet meegerekend.

19 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA voor 30 miljoen BEF (ca. 750.000 euro) 22 oude huizen rond het Jules Ottenstadion en investeerde in een oefencomplex ter waarde van 80 miljoen BEF(ca. 2 miljoen euro). De schulden stapelden zich opnieuw op en in september 1998 raakte bekend dat KAA Gent een torenhoge schuldenberg had opgebouwd van 480 miljoen BEF (ca. 12 miljoen euro). Het was de toenmalige trainer Johan Boskamp die de kat de bel aanbond. Begin 1998 had manager Michel Louwagie Boskamp de boeken laten zien waaruit de immense schuld bleek. Boskamp kon zijn verontwaardiging moeilijk voor zich houden. Michel Louwagie werd in 1990 manager van KAA Gent, een functie die hij vandaag nog steeds waarneemt. De Bruggeling en jeugd- speler van Cercle Brugge, is licentiaat lichamelijke opvoeding en oud zwemkampioen van België.12 Johan Boskamp noemde Louwagie in een interview ooit de ‘slippendrager’ van Jean Van Milders en de ‘badmeester’ van KAA Gent.

Na 1974 en 1988, werd de voetbalclub in 1999 geconfronteerd met de derde zware financiële crisis op een kwarteeuw tijd. Na 25 jaar financieel wanbeheer keek KAA Gent toen wel het faillissement en een Beerschot-scenario recht in de ogen.13

3 kaa Gent ploeg van ’t stad

Exit Jean Van Milders, enter Ivan De Witte

Om uit de financiële problemen te geraken werd steeds nadrukke- lijker in de richting van de stad Gent gekeken. Omdat de banken extra borgstelling vroegen diende Jean Van Milders bij de stad een

12 Voormalig Belgische recordhouder op de 200 meter rugslag. 13 Op 21 mei 2013 werd Beerschot door de Rechtbank van koophandel failliet verklaard. Als gevolg van dit faillissement werd het stamnummer 3530 van K. Beerschot AC geschrapt bij de KBVB en hield de club de facto op te bestaan. In 2013 besloot KFCO Wilrijk (eerste provinciale Antwerpen) de identiteit van het toen failliete Beerschot AC (stamnummer 3530) te inte greren in de club. Sindsdien heten ze KFCO Beerschot Wilrijk en worden de thuiswedstrijden in het Olympisch Stadion in Antwerpen gespeeld.

20 KAA Gent: de afwending van het faillissement aanvraag in voor een borgstelling van 400 miljoen BEF (ca. 10 miljoen euro). Eind oktober 1998 werd de aanvraag door het stads bestuur geweigerd op basis van een audit die de stad Gent op KAA Gent had laten uitvoeren. De audit was negatief en Schepen Wijn akker had het bovendien over een lamentabel en amateuristisch financieel dossier dat Van Milders had ingediend. Jean Van Milders had heel erg gehoopt op de goedkeuring van de borg, want hij had nog maar net een jaarcontract met trainer Trond Sollied afgesloten, goed voor een brutoloon van 4.152.000 BEF (ca. 103.200 euro). Jean Van Milders had daarvoor overigens een speciale constructie opgezet:14 hij splitste het contract op in een arbeidsovereenkomst van 108.000 BEF (ca. 2700 euro) bruto per maand, én een contract voor scouting en transfers van spelers met de bvba Sollied Football Consulting voor 238.000 BEF (ca. 5900 euro) per maand. Ondanks een nakend faillissement en sportief doemscenario behield het bestuur van KAA Gent het vertrouwen in Jean Van Milders en herbenoemde hem in november 1998 tot voorzitter. Maar enkele maanden later, in het voorjaar van 1999, werd Jean Van Milders toch door Frans Verheeke (VDK Spaarbank) tot ontslag gedwongen. Jean Van Milders had, bovenop de contracten, allerlei financiële toezeggingen gedaan aan de spelers. Hij had Marc Degryse, die als spreekbuis voor de spelers optrad, beloofd dat hij daar persoonlijk borg voor stond. Frans Verheeke hield Van Milders aan zijn woord en sneerde: “Je mag de spelers extra’s betalen, maar wel uit je eigen zak.” Jean Van Milders nam ontslag met als excuus dat hij niet langer een eventuele oplossing via de stad Gent in de weg wilde staan. Frans Verheeke was de eerste in lijn om Van Milders op te volgen, maar na de problemen met Eddy Wauters van KBC en FC Antwerp had de financiële toezichthouder (CBFA)15 wellicht niet nog eens toegestaan dat een bankdirecteur tegelijk een voetbalclub leidde. Het bestuur stelde daarop Ivan de Witte aan, eerst als interim-voorzitter, en op 24 juli 1999 officieel als voorzitter. Enkel Yannick

14 Wellicht om RSZ-verplichtingen te omzeilen. 15 Commissie voor het Bank-, Financiën- en Assurantiewezen

21 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Declercq16onthield zich op de stemming voor de verkiezing van Ivan De Witte, naar eigen zeggen omdat het directiecomité17 het bestuur niet had ingelicht over de stemming en het erop leek dat De Witte’s voorzitterschap hen als het ware door de strot werd geduwd.

Ivan De Witte behaalde een Master in Industriële Psychologie en startte zijn carrière als assistent-professor aan de Universiteit Gent. Daarna werd hij HR Manager bij Sidmar (nu Arcelor Mittal), waar hij voornamelijk verantwoordelijk was voor rekrutering, leadership development en high potential management. In 1982 richtte hij zijn eigen rekruterings- en human resources-adviesbedrijf ‘De Witte & Morel’ op. Na de overname in 2003 van dit bedrijf door het Ameri- kaanse Hudson, behield Ivan De Witte de leiding over de Benelux divisie, en was hij daarnaast als Chairman Europa ook verantwoordelijk voor de strategie in de regio. Zijn credo is: ‘Het is niet nodig te hopen om te ondernemen, noch te slagen om te volharden’ (Willem Van Oranje). Ivan De Witte was zelf geen onverdienstelijk voetballer, zij het in de lagere klassen. In 1976 werd hij met FC Eendracht Moort- sele kampioen in derde provinciale zonder ook maar één match te verliezen.

Ivan De Witte stond voor de aartsmoeilijke opdracht om KAA Gent te redden van het bankroet. Naar eigen zeggen dacht hij aanvanke- lijk dat de schulden van KAA Gent 10 miljoen euro bedroegen. Hij verklaarde dat hij pas daarna uit een audit van KPMG18 vernam dat het om 25 miljoen euro ging. We zouden daaruit kunnen besluiten dat Jean Van Milders erin geslaagd was om ca. 15 miljoen euro schulden voor Ivan De Witte en andere bestuurders verborgen te houden. Nochtans was Ivan De Witte tussen 1990 en 1999 bestuurder van

16 Zoon van wijlen politicus Willy De Clercq en vader van huidig politicus Mathias De Clercq. 17 Het directiecomité van vzw KAA GENT was samengesteld uit bestuurders afgevaardigd door de hoofdsponsors Sidmar en VDK Spaarbank: Ivan De Witte (ex Sidmar, De Witte & Morel), Roger Flammang (ex-Sidmar), Pierre Bouckaert (Sidmar) en Frans Verheeke (VDK). 18 KPMG is een internationale accountants- en adviesorganisatie die diensten verleent op het gebied van audit, belasting en advies.

22 KAA Gent: de afwending van het faillissement vzw KAA Gent, van cv KAA Gent Management én van cv Foot Invest en maakte hij deel uit van het transfercomité dat mee verantwoordelijk was voor de miljoenentransfers van onder meer van Vanden- bergh, Viscaal, Dauwen, De Nil… Hij was bovendien tussen 1989 en 1991 en opnieuw vanaf 23 november 1998 voorzitter van de raad van bestuur van cv KAA Gent Management die 62% van de schulden gecreëerd had. Hij was ook bestuurder van de vennootschappen19 die de overige 38% schulden meetorsten, zoals blijkt uit de jaar rekeningen gepubliceerd bij de Nationale Bank. Werden de diverse jaarrekeningen niet jaarlijks door de bestuurders van KAA Gent goedgekeurd? Is het aannemelijk dat Ivan De Witte enkel weet had van 10 miljoen euro schulden terwijl hij alle jaarrekeningen mee goedkeurde? In een interview in de krant De Tijd gaf Ivan De Witte de cijfers van de KPMG-audit. Daaruit bleek dat KAA Gent in september 1998 geen 480 miljoen BEF (ca. 12 miljoen euro) schulden had maar 1.238.590.213 BEF (ca. 31 miljoen euro). Onder het voorzitterschap van Jean Van Milders was de schuld aangegroeid met ca. 1 miljard BEF (ca. 25 miljoen euro). Tegenover die 1 miljard BEF extra schuld kon KAA Gent, behalve tweemaal Europees voetbal, geen noemenswaardige sportieve resultaten voorleggen. Nog voor Ivan De Witte aantrad als voorzitter begon het bestuur aan een draconische sane- ringsoperatie, en wist het snel een deel van de put te vullen. Nog voor eind 1998 werd bijna 245 miljoen BEF (ca. 6 miljoen euro) weggewerkt, onder meer door enkele lucratieve transfers (Laurent Delorge 2 miljoen euro, Vanhandenhoven 1,5 miljoen euro). Toen De Witte aantrad als interim-voorzitter (februari/maart 1999) had KAA Gent ca. 24,6 miljoen euro schulden op een exploitatie van ca. 6 miljoen euro. De situatie bleef dus bijzonder precair. Met dergelijke cijfers stevent elk ander bedrijf recht op zijn faillissement af.

19 Met uitzondering van nv Stadion Gent.

23 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Het reddingsplan van Ivan De Witte

Alvorens rond de tafel te gaan zitten met de stad Gent werkte Ivan De Witte aan een reddingsplan. In mei 1999, amper drie maanden na zijn aanstelling als interim-voorzitter stapte hij naar de pers met een joyeuze mededeling. De schuld van KAA Gent van ca. 1 miljard BEF (ca. 25 miljoen euro) was geneutraliseerd tot ca. 400 miljoen BEF (ca. 10 miljoen euro). Geneutraliseerd betekent uiteraard niet dat de schulden waren weggewerkt, maar wel tijdelijk ondervangen of sterk verminderd in invloed of werkzaamheid. Op 3 maanden tijd was hij erin geslaagd 12,2 miljoen euro schulden te spreiden in de tijd, via afbetalingsplannen en/of het afsluiten van dadingen20 met schuldeisers en er werd 112 miljoen BEF (ca. 2,8 miljoen euro) schulden omgezet in kapitaal.21 Dat was een enorme inspanning. Maar voor de resterende 400 miljoen BEF (ca. 10 miljoen euro) schulden keek KAA Gent naar de stad Gent. Het was de overtuiging van Ivan De Witte dat KAA Gent alleen een leefbare situatie kon creëren als de stad het Jules Otten- stadion stadion kocht. Tijdens het seizoen 1998-1999 volgden nog enkel lucratieve uitgaande transfers: Collen, Vreven, Camus, Degryse, en Sandy Mar- tens, allemaal samen goed voor 125 miljoen BEF (ca. 3,1 miljoen euro). Daartegenover stonden aankopen (Ole-Martin Årst, Eric Joly, Gunther Schepens, Tom Vandervee) van samen 26 miljoen BEF (ca. 650.000 euro). Het positieve saldo van 99 miljoen BEF (ca. 2,5 miljoen euro) ging naar schuldvermindering. Sanering via een doordacht transferbeleid werd in seizoen 1999-2000 verdergezet. Transfers van Cédric Roussel, Ole-Martin Årst en Ivica Dragutinovic brachten samen 280 miljoen BEF of 6,9 miljoen euro op. Daarvan werd 50 miljoen BEF (ca. 1,2 miljoen euro) geherinvesteerd in nieuwe aankopen. Het saldo van 230 miljoen BEF (ca. 5,7 miljoen euro) werd aangewend

20 Een dading is een overeenkomst waarin partijen hun rechten op definitieve wijze vastleggen met betrekking tot rechten die reeds eerder vaststonden maar waarover er een gerezen of een toekomstig geschil is. 21 Schulden omzetten in kapitaal betekent dat een schuldeiser zijn vorderingen op de vennootschap inruilt voor aandelen van de vennootschap.

24 KAA Gent: de afwending van het faillissement voor afbouw van de schulden. Daarnaast verlengde VDK Spaarbank zijn sponsorcontract als hoofdsponsor voor twee jaar, waarvoor het jaarlijks 20 miljoen BEF (ca. 500.000 euro) zou betalen.

Schuld september 1998 1.238.590.213 BEF Schuldaflossing eind 1998 grootste deel via transfers van Delorge en -244.289.693 BEF Van Handenhoven Omzetting schulden in kapitaal (tribune 1) -112.000.000 BEF Saldo transfers seizoen 1998-1999 - 99.000.000 BEF Saldo transfers seizoen 1999-2000 -230.000.000 BEF Shirtsponsoring VDK Bank (1999,2000) - 40.000.000 BEF Totaal 513.300.520 BEF

Volgens Ivan De Witte bedroeg de schuld van KAA Gent in augustus 200022 nog slechts 350 miljoen BEF of ca. 8,7 miljoen euro. Volgens de berekeningen die wij maakten op basis van de cijfergegevens die tussen 1998 en 2000 in de pers werden vrijgegeven, komen we uit op 513.300.520 BEF of ca. 12,75 miljoen euro. Hoewel Johan Boskamp oneervol ontslagen werd, moet toch gezegd dat zijn oog voor talent en de aankopen die op zijn aangeven werden doorgevoerd op korte en middellange termijn een transfer- meerwaarde van ettelijke miljoenen euro’s realiseerde. Fréderic Her- poel sprak in een interview in 2008 over een meerwaarde van 25 miljoen euro.23 Dat was een meevaller voor Ivan De Witte waarvoor Johan Boskamp niet eens een dankjewel kreeg. De schuld op amper enkele jaren herleiden van 31 miljoen euro tot 12,7 miljoen euro is een huzarenstukje, maar dit cijfer is ca. 4 miljoen euro hoger dan wat Ivan De Witte luid in de media beweerde. Het is makkelijk een held te zijn als je je eigen epos mag schrijven.

22 Het Nieuwsblad 14 augustus 2000 “Voorzitter met een missie” 23 Volgens onze berekening gaat het eerder om ca. 10 miljoen euro.

25 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Nieuw stadion aan Flanders Expo

Het verkiezingsjaar 2000 zorgde voor een gunstig politiek onder- handelingsklimaat, waar Ivan De Witte handig gebruik van maakte. Aan de hand van een stevig en goed onderbouwd saneringsplan en herstructureringsdossier stelde hij de stad Gent voor om het Jules Ottenstadion te kopen, het te renoveren om vervolgens te verhuren aan KAA Gent. Volgens de raming van Ivan De Witte zouden de aankoop en renovatie samen 400 miljoen BEF (ca. 10 miljoen euro) kosten. KAA Gent verklaarde zich bereid om na de aankoop 8 miljoen BEF (ca. 200.000 euro) jaarlijkse huur te betalen. Op de gemeenteraadscommissie algemene zaken van dinsdag 11 april 2000 werd het plan de Witte een eerste maal besproken. Gemeenteraadslid Tony Van Parijs (CD&V) opperde dat alleen een nieuw stadion soelaas kon bieden. Een nieuw stadion zou meteen ook de thuisbasis kunnen worden voor zowel KAA Gent als de nieuw- bakken fusieploeg Racing Gent Zeehaven24, die ambities had om naar tweede klasse door te stoten. Burgemeester Frank Beke was dit idee van Van Parijs niet ongenegen maar had enkele fundamentele bedenkingen: “Wat doe je met de huidige accommodatie van KAA Gent, die zich tot weinig anders leent dan voetbal? Bovendien hangt er aan een nieuw voetbalstadion een prijskaartje vast van 1,5 tot 2 miljard BEF (ca. 37 tot 50 miljoen euro). En vooral: het duurt minstens vijf jaar vooraleer zo’n stadion de poorten kan openen terwijl er voor KAA Gent oplossingen op korte termijn nodig zijn. Als de club binnen de drie jaar geen tien duizend zitplaatsen heeft, dan kan het eersteklassevoetbal op zijn buik schrijven”. Ook het voorstel van Ivan De Witte kreeg niet onmiddellijk veel bijval omdat burgemeester Beke in een verkiezingsjaar geen mogelijkheden zag om zomaar eventjes 400 miljoen BEF (ca. 10 miljoen euro) extra in de begroting in te schrijven. Daarom kreeg schepen van Financiën Frank Wijnakker op de zitting formeel de opdracht om met het bestuur van KAA Gent verder overleg te plegen over de noodzakelijke uitbreiding/renovatie van het Jules Ottenstadion.

24 Een fusie tussen Racing Gent, Royal Racing Club Heirnis Gent, KVV Standaard Meulestede en KFC Oostakker.

26 KAA Gent: de afwending van het faillissement

Er kwam snel duidelijkheid over de visie van de stad Gent, want een kleine maand later liet Ivan de Witte in een interview voor Het Nieuwsblad van 6 mei 2000 optekenen dat hij verregaande gesprekken voerde met de stad Gent om samen een nieuw stadion te bouwen aan Flanders Expo. Eind juni 2000 bereikt Ivan De witte een akkoord met burgemeester Beke en schepen van Financiën Wijnakker om KAA Gent zowel op korte als op lange termijn uit de problemen te helpen. Voor het meest prangende probleem, voldoende zitplaatsen voor het na- kende Europese voetbal, besliste men om mobiele zittribunes aan te schaffen die achteraf konden worden gerecupereerd voor andere massamanifestaties. Op langere termijn zou er aan Flanders Expo een nieuw stadion gebouwd worden voor KAA Gent én andere ploegen spelende in eerste klasse. Dat zou niet alleen een oplossing voor de club zijn, maar ook voor de omwonenden van het Jules Otten- stadion die zoals bekend heel wat overlast hadden tijdens bepaalde wedstrijden. Half augustus 2000 bleek, na een driejaarlijkse keuring van AIB-Vinçotte, dat de staantribunes (Vakken V1 tot V4) onstabiel en onveilig waren. Daarop besloot burgemeester Beke om de tribune meteen af te sluiten en vaardigde hij een slopingsbevel uit. Er werd besloten om versneld over te gaan tot de bouw van mobiele tribunes zoals werd overeengekomen in het overleg van eind juni tussen KAA Gent en de stad Gent. Dergelijke mobiele tribunes die de stad Gent wou plaatsen hadden eerder al hun degelijkheid bewezen in Neder- landse en Duitse stadions en werden ook gebruikt op racecircuits als Silverstone en Francorchamps. De onveilige V-vakken zouden na sloping dus vervangen worden door een mobiele tribune met 3.000 zitjes. Maar ook het Vak T aan de Tennisstraat, dat nog veilig was, zou meteen gesloopt en vervangen worden door een mobiele tribune van 2.400 zitjes. Na alle werken zou het Jules Ottenstadion beschikken over 13.000 zitplaatsen.

27 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Stad Gent koopt Jules Ottenstadion

Begin augustus 2000 kwam er een principieel akkoord tussen de stad Gent, vertegenwoordigd door schepen Frank Wijnakker en burgemeester Frank Beke en KAA Gent, vertegenwoordigd door Ivan De Witte. Het akkoord hield in dat de stad het Jules Ottenstadion kocht voor 148.146.000 BEF (ca. 3,7 miljoen euro), 25 de helft van de mobiele tribunes betaalde (35 miljoen BEF of ca. 850.000 euro) en dat KAA Gent de jaarlijkse huur voor het Jules Ottenstadion van 6.000.000 BEF (ca. 150.000 euro) gedurende vijf jaar niet moest betalen. Binnen hetzelfde akkoord stelde de stad Gent voor om binnen een termijn van vier jaar een nieuw voetbalstadion met 20.000 zitjes aan Flanders Expo te bouwen. De stad zou samen met de club en privé-investeerders instaan voor de financiering. De eerste planning voorzag dat KAA Gent tijdens het voetbalseizoen 2005-2006 in het nieuwe voetbalstadion zou spelen. Dit betekende dat KAA Gent geen huur meer zou moeten betalen tot het nieuwe stadion er kwam. Op de gemeenteraad van 27 november 2000 kwam er protest van Agalev. De groene partij maakte zich zorgen omtrent het nieuw te bouwen stadion. In plaats van een megaproject pleitte Agalev voor een sober en functioneel stadion. Er waren ook heel wat bedenkingen bij het kopen van een aftands bouwvallig stadion dat vier jaar later gesloopt zou worden. Het stadsbestuur verdedigde zich: Vol- gens hen zou de verkoop van de gronden (ca. 2,7 ha) alleen al zo’n 68 miljoen BEF (1,7 miljoen euro) opleveren. Dit betekende niet temin dat de stad na verkoop van de gronden 2 miljoen euro verlies zou maken. Samen met de misgelopen huurgelden betekent dat een totaal verlies van 2,75 miljoen euro. Gelijktijdig met de koopakte werd ook het handelshuurcontract van het voetbalstadion tussen de stad Gent en cv KAA Gent Ma-

25 Op 20 februari 2001 werd bij notaris Eric Willems de akte voor de verkoop/ aankoop van het Jules Ottenstadion tussen Stad Gent en cv KAA Gent Management verleden. NV Stadion Gent, eigenaar sinds 1989, had op 8 juni 2000 het Jules Ottenstadion ingebracht in cv KAA Gent Management in ruil voor aandelen.

28 KAA Gent: de afwending van het faillissement nagement notarieel verleden. Het huurcontract had twee belangrijke voorwaarden. Zo zou het huurcontract zonder wederzijdse fout be- ëindigd worden vanaf het moment dat KAA Gent zijn intrek nam in het nieuwe voetbalstadion of indien KAA Gent naar derde klasse zou degraderen. Ook belangrijk was de clausule die KAA Gent ver- plichtte om het Jules Ottenstadion onder te verhuren aan een andere voetbalclub uit het Gentse vanaf het moment dat die in tweede klasse zou spelen. De kans leek reëel: Koninklijke Racing Club Gent-Zeehaven speelde toen in derde klasse, maar de club zakte in 2003 naar vierde klasse.

De reddingoperatie van de stad Gent is opmerkelijk. Kan een Gen- tenaar naar het OCMW stappen met de melding dat hij door slecht financieel beheer te veel schulden heeft en vragen of de stad Gent zijn huis koopt, renoveert en het hem gratis voor vijf jaar ter beschikking stelt? Kan de bakker om de hoek op het randje van een faillissement vragen dat de stad zijn bakkerij koopt, renoveert en ze gratis vijf jaar ter beschikking stelt? Kan elke aan lager wal ge- raakte hardwerkende middenstander, noeste arbeider of diligente bediende op soortgelijk sociaal begrip en financiële bijstand van de lokale overheid rekenen?

De redding van het faillissement

De eerste grote rechtstreekse financiële injectie door de stad Gent in het voetbalbedrijf KAA Gent was een feit en bedroeg ca. 5,5 miljoen euro.26 Op een jaaromzet van ongeveer hetzelfde bedrag is dat een de facto overname van de ploeg. Daardoor werd KAA Gent daad werkelijk de ploeg van ’t Stad. Was KAA Gent zonder die financiële impuls failliet gegaan? Hoogstwaarschijnlijk wel, want de schulden waren te zwaar geworden voor KAA Gent. In 2001 kreeg KAA Gent een negatief rapport van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Ze adviseerde aan de voetbalbond om KAA Gent geen licen-

26 Aankoopprijs stadion + 50% aankoop mobiele tribune + gratis huur Ottenstadion.

29 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA tie toe te kennen voor het seizoen 2001-2002. De bond gaf KAA Gent tegen dat advies in toch een licentie. Heeft de overheidssteun van de stad Gent aan KAA Gent de voetbalcompetitie begin deze eeuw beïnvloed of zelfs vervalst? Is vanuit politiek deontologisch standpunt het aanwenden van belastinggeld om een professionele voet- balploeg te financieren en te redden van het faillissement niet bedenkelijk? Is dergelijke staatsteun vanuit sportief oogpunt wel aanvaardbaar? Gingen politici hun boekje te buiten? Het zijn vragen die we gelet op de feiten niet uit de weg kunnen gaan. Politici steunen voetbalploegen niet alleen omwille van clubliefde. De electorale meerwaarde voor politici in de spotlights is niet gering. KAA Gent en politiek Gent hadden begin deze eeuw een gelukzalige symbiose die beiden geen windeieren legde. Zo wist Daniël Termont, de politicus die het project rond het voetbalstadion van KAA Gent beli- chaamde, zijn stemmenaantal tussen 2000 en 2006 te verviervou- digen. (van ca. 5.000 naar ca. 20.000). In een interview zei politi coloog Carl Devos (UGent) over de link tussen politiek en voetbal het volgende:

“Wanneer politici in een voetbaltribune plaatsnemen, zijn ze zich uiteraard volledig bewust van het bijkomende effect op hun imago.”

30 3 Een multifunctioneel voetbalstadion

1 Stad Gent wordt projectbegeleider voetbalstadion

Gent kiest voor morgen

ind 2000 maakte de SP/VLD/VU-ID21 coalitie het bestuurs E akkoord ‘Gent kiest voor morgen’ bekend. Onder sport vinden we als eerste actiepunt: ‘De bouw van een multifunctioneel stadion dat onder meer gebruikt wordt door KAA Gent’. Om het project vlotter te laten verlopen werd Frank Wijnakker naast schepen van Financiën ook bevoegd voor Sport. Hij verklaarde daarover in Het Laatste Nieuws 4 januari 2001:

“Bijvoorbeeld een nieuw stadion voor KAA Gent zal deel moeten zijn van een groter en multifunctioneel bouwproject in samenwerking met promotoren. Ik opteer wat dat betreft voor de site van Flanders Expo, waarvoor een ontwikkelingsplan bestaat en waarin we willen infil treren om er ook een grasveld te laten aanleggen.”

Vermits het voetbalstadion opgenomen werd in het bestuursakkoord als een door de stad Gent uit te voeren projecten is hier sprake van een taak van gemeentelijk belang. Steden en gemeenten zijn enkel bevoegd voor taken van gemeentelijk of algemeen belang.27 Taken

27 Art 41 van de grondwet en art 2 van het gemeentedecreet.

31 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA van gemeentelijk belang kunnen enkel onder strikte wettelijke voorwaarden door of met private bedrijven gerealiseerd worden.28 In maart 2001 sloten de stad Gent en KAA Gent een overeenkomst af waarin de stad zich engageerde om een locatie te zoeken voor het nieuwe voetbalstadion en KAA Gent logistiek te ondersteunen, te adviseren en te begeleiden bij de bouw ervan. De stad Gent zou verder geen euro investeren in het project. Binnen de ontwerp- fase kreeg het voetbalstadion de naam ‘Arteveldestadion’.29 Vele, zo niet alle, juridische adviezen en begeleiding bij het project Artevelde stadion werden door het kantoor van advocaat Patrick Devers ver- zorgd. Hij werd daarvoor aangesteld en betaald door de stad Gent of een van zijn dochterbedrijven.30 Het is niet het doel van dit onderzoek om na te gaan of de wetgeving op de overheidsopdrachten bij alle aanstellingen van Patrick Devers correct werd nageleefd, maar is het geen ongelofelijk toeval dat alle aanbestedingen31 voor juridisch advies binnen het Arteveldeproject aan hetzelfde kantoor werden toegewezen? Eind maart 2001 werd een werkgroep van ambtenaren en clubver- tegenwoordigers samengesteld die diverse locaties onderzocht waar het nieuwe stadion van KAA Gent best ingeplant kon worden. Sche- pen van Sport en Financiën Frank Wijnakker (VLD) gaf de voorkeur aan de site naast Flanders Expo. Er was wel één probleem. In het masterplan voor de site Flanders Expo was een ‘Leisure Center’ ingeschreven en dat is iets anders dan een voetbalstadion. De werkgroep moest dus in elk geval nagaan of het voetbalstadion wel in het masterplan ingepast kon worden. Er werd ook gekeken naar andere locaties die in aanmerking kwamen, zoals het Flanders Business

28 Art 225 van het gemeentedecreet. 29 Het is pas later toen Ghelamco de naming rights afkocht van KAA Gent dat het stadion de naam “ Ghelamco Arena” kreeg. 30 Sogent (Stadsontwikkelingsbedrijf Gent), nv Buffalo, cvba Artevelde- stadion. 31 Als we in dit boek spreken over aanbestedingen, dan hebben we het over alle vormen van mededinging conform de wet op de overheidsopdrachten. We beseffen dat volgens het juridisch jargon een aanbesteding enkel één vorm van mededinging betreft, maar algemeen in de volksmond staat een aanbesteding synoniem voor alle vormen van mededinging en daarom han- teer ik die term overal in dit boek.

32 Een multifunctioneel voetbalstadion

Park, de Afrikalaan en de Watersportbaan. Op 1 april 2001 tijdens een aperitiefdebat over de toekomst van KAA Gent gaven Ivan De Witte en Frank Wijnakker toelichting bij de plannen voor een nieuw voetbalstadion. De toekomst van KAA Gent lag volgens hen in een multifunctioneel vrijetijdscentrum, met daarin een voetbalgrasmat en zitplaatsen voor zo’n 20.000 mensen. De bouw van het multifunctioneel vrijetijdscentrum zou 1,5 tot 2 miljard BEF gaan kosten (ca. 37 miljoen tot 50 miljoen euro). Schepen Wijnakker kondigde daarom aan om de komende jaren een spaarpot aan te leggen zodat de stad Gent financieel kon bijspringen bij de bouw van het stadion. De beleidspiste om niet te investeren in de bouw van het voetbalstadion werd daarmee een maand na de beslissing reeds verlaten. Had men vanaf dit moment het Arteveldeproject niet moeten behandelen als een overheidsproject? Wanneer een overheid in zijn bestuursakkoord opneemt dat ze een multifunctioneel stadion van gemeentelijk belang zullen bouwen. Wanneer ze beslist om het project logistiek te ondersteunen en het juridisch en administratie te begeleiden. Wanneer ze beslist om in het project te investeren en geld ervoor te voorzien in zijn meerjarenbegro- ting/planning. Kan er dan nog sprake zijn van een privéproject?

Federale subsidies?

Ivan De Witte lanceerde in september 2001 een voorstel voor extra federale subsidies voor voetbalclubs. Gebruikmakend van zijn status van ‘besparingskampioen’ bond De Witte de strijd aan tegen zwart geld en pleitte hij voor meer transparantie in het voetbal. Hij wou een federaal voetbalfonds (herstructureringsfonds) in het leven roepen, deels gespijsd met federaal geld en deels met privékapitaal. Voetbalclubs met een heldere, duidelijke en open structuur mochten bij het voetbalfonds dan aankloppen voor de bouw van infrastructuur en jeugdwerking. Volgens Ivan De Witte moest het fonds ook tijdelijk zijn. Hij dacht aan vijf jaar. Dit kwam precies overeen met de tijdsspanne waarin het nieuwe Gentse voetbalstadion gebouwd zou worden! Toeval? Was het een nobel idee of een creatieve kronkel om een federale subsidiekorf te creëren?

33 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Jean-Marie Philips, de voorzitter van de Profliga, kon zich gedeeltelijk vinden in de uitspraken van Ivan De Witte. Ook hij streef- de naar meer transparantie in het Belgische voetbal. Voetbalclubs namen volgens Philips best allemaal dezelfde juridische vorm aan. Maar het subsidiefonds van de overheid voor infrastructuur vond hij daarentegen geen goed idee en het ging dan ook niet door. Philips, die zijn carrière begon als juridisch adviseur van diverse voetbalclubs, wist namelijk dat de Europese reglementering niet zomaar toeliet dat overheden investeerden in infrastructuur van sportclubs. Bo- vendien was de federale overheid reeds topsponsor van het voetbal. Sinds 198132 geniet het Belgische profvoetbal immers van verlaagde bedrijfsvoorheffing en sociale lasten. Voetbalclubs mogen maar liefst 80% van de bedrijfsvoorheffing op de riante spelerslonen houden. Maar daar stopt het niet. Ook het socialezekerheidsstelsel van de loontrekkenden hanteert een voorkeursbehandeling voor voetbalclubs.33 Een gewone werknemer en een normaal bedrijf betalen samen minstens 46% sociale bijdragen op het volledig brutoloon. Niet zo voor de soms zeer hoge lonen bij voetbalclubs. Zowel de clubs als de spelers betalen slechts sociale bijdragen op het mini- mumloon. Al het loon dat daarboven ligt, is vrijgesteld van sociale bijdragen. De winst is navenant, en des te groter naarmate het loon hoger is. Bij een brutoloon van 50.000 euro per maand, wordt met dit systeem bijvoorbeeld maar een sociale bijdrage betaald op 3% van het loon, en wordt 97% vrijgesteld van sociale bijdrage. Het geld dat door deze gunstmaatregel vrijkomt moeten de clubs investeren in hun jeugdwerking. De Europese Commissie onderzoekt momenteel of dit geen marktverstorend element is ten aanzien van andere Europese professionele voetbalclubs.

32 Aangepast in 2008. 33 Ook professionele basketbalclubs genieten van deze voordelen.

34 Een multifunctioneel voetbalstadion

Groothandelsmarkt als locatie nieuw stadion

Begin november 2001 werd duidelijk dat de bouw van een multifunctioneel voetbalstadion aan Flanders Expo niet haalbaar was. Enerzijds omdat de gesprekken rond een vestiging van de Zweedse meubel gigant IKEA naast de expohallen zo goed als rond waren. Anderzijds omdat een studie van Deloitte & Touche aangaf dat de kostprijs voor een dergelijk multifunctioneel stadion 2,4 miljard BEF (ca. 56 miljoen euro) zou bedragen. Het stadsbestuur gaf daarom de voorkeur aan het verder renoveren van het Ottenstadion en gaf schepen van Sport en Financiën Frank Wijnakker de opdracht om daaromtrent alle mogelijke pistes te bestuderen. Daarmee gelijklopend besliste het college van burgemeester en schepenen om geen geld meer voor een nieuw voetbalstadion in de meerjarenplanning in te schrijven. Dat was een politieke bocht van 180 graden ten opzichte van de verkie- zingsbeloften en het bestuursakkoord. Marc Symoens, woordvoerder van het buurtcomité die de bewoners rond het Jules Ottenstadion verenigde, reageerde in de media begrijpelijk ontgoocheld:

“Waarom heeft het stadsbestuur nu uiteindelijk het Ottenstadion gekocht? Het was toch duidelijk de bedoeling om KAA Gent te ver huizen, of was het maar een cadeau met gemeenschapsgeld aan de voetbalclub? Vorig jaar, voor de verkiezingen, waren alle partijen het erover eens dat KAA Gent niet thuishoorde waar het nu ligt, in een woonbuurt.”

2 Planning, ontwerp, concept

Daniël Termont bezieler van het project

Begin 2002 liep voormalig kabinetsmedewerker David Termont eufo risch het kantoor van de toenmalig schepen binnen met het ‘Eureka’- idee om het nieuwe voetbalstadion op de Groothandelsmarkt te gaan bouwen. Uit een studie van de Landbouwfaculteit van de Gentse Universiteit was gebleken dat de Stedelijke Groothandelsmarkt voor groenten en fruit in de toekomst nog van weinig economisch nut

35 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA zou zijn. Gelet op de gunstige ligging van het terrein,34 de afwezig- heid van woningen in de onmiddellijke omgeving en de oppervlakte (7ha) oordeelde David Termont dat dit de beste plek was voor het nieuwe voetbalstadion. Om zijn lumineus plan te illustreren had hij luchtfoto’s van het Ottenstadion en de Groothandelsmarkt meegebracht en legde hij ze over elkaar. Toen het verhaal omtrent een nieuw voetbalstadion op de site van de Groothandelsmarkt uitlekte, gaf Daniël Termont op 27 mei 2002 een persconferentie. Hij had zijn huiswerk uitstekend gemaakt en profileerde zich uitdrukkelijk als inspirator, bezieler en stuwende kracht achter het nieuwe voetbalstadion. Termont verkondigde dat de Buffalo’s tegen 2005 in een nieuw multifunctioneel stadion met 20.000 zitjes zouden spelen. De nieuwe voetbaltempel zou niet meer kosten dan 50 miljoen euro. Het terrein van de Groothandelsmarkt was eigendom van het stadsbedrijf Markten en Foren en die zou de gronden voor een symbolische euro (gratis dus) ter beschikking stellen van KAA Gent. Daniël Termont verklaarde plechtig dat de stad Gent geen euro zou investeren in de bouw van het voetbalstadion. Vreemd, eerst zeg je dat je 12,5 miljoen euro grond gratis ter beschikking zal stellen en nadien zeg je dat je geen euro zal investeren. Een grotere tegenspraak bestaat haast niet. Nog volgens Termont zou KAA Gent de investeringen, de ontwikkeling en de commerciële uitbating van het stadion voor zijn rekening nemen. Ivan De Witte liet weten dat hun deel van het werk al zeer ver gevorderd was, zo waren investeerders, architecten, aannemers en dergelijke al gekend. Vanaf 2002 werd het duo Termont/De Witte onafscheidelijk, en tim- merden ze zij aan zij aan de lange weg van hun Arteveldestadion. Op 14 juni 2002 besliste het college van burgemeester en schepenen op voorstel van schepen Daniël Termont: - de Groothandelsmarkt als herlokalisatiesite van KAA Gent aan te duiden; - aan de schepenen Daniël Termont (SP), Geert Versnick (VLD), Frank Wijnakker (VLD) en Karin Temmerman (SP) de opdracht te geven om hierover de nodige onderhandelingen op te starten met KAA Gent en met andere betrokken partijen,

34 Aan het klaverblad E17/E40 en de grote ring R4.

36 Een multifunctioneel voetbalstadion

waaronder de huidige concessionarissen en gebruikers van de Groothandelsmarkt. - de onderhandelingen met KAA Gent waren onderhevig aan volgend voorwaarden: • de stad Gent stelde de gronden ter beschikking voor één symbolische euro; • de stad Gent zou niet participeren in de ontwikkeling van het stadion; • KAA Gent stond zelf in voor de ontwikkeling van het stadion en diende daartoe zelf een projectontwikkelaar aan te duiden; • er moest voldoende parkeer en reisvoorzieningen (park- and-ride) geïntegreerd worden in het project; • alles gebeurde conform het Regionaal Structuurplan Gent; • de stedenbouwkundige vergunning zou pas afgeleverd worden na wijziging van het huidige Bijzonder Plan van Aanleg (BPA) en na voorlegging van een mobiliteitseffectrapport (MOBER).35

Op 12 juli 2002 liet Daniël Termont weten dat KAA Gent voor de ontwikkeling samen zou werken met Optima. Uit diverse interviews met Jeroen Piqueur (CEO van de nv Optima Financial Planners) en uit zijn verklaring in de commissie Optima/Termont blijkt dat Ivan De Witte en Daniël Termont hem aanspraken om projectontwikkelaar te worden van het Arteveldestadion in Gent. Dat Optima sponsor was op de broekjes van KAA Gent en dat hij de buurman was van schepen Geert Versnick zal waarschijnlijk ook geholpen hebben.36 Men sprak soms over de Latem-connectie want zowel Jeroen Piqueur, Ivan De Witte als Geert Versnick zijn afkomstig van of wo-

35 Op 31 oktober 2002 beslist het college van burgemeester en schepenen om de opmaak van een mobiliteitseffectrapport (MOBER) voor 32.912 euro te gun- nen aan studiebureau Tritel. 36 Jeroen Piqueur wonende in Sint-Martens-Latem noemt Geert Versnick altijd zijn buur, hoewel deze laatste officieel in Gent woont, anders kon hij uiteraard niet zetelen als gemeenteraadslid van Gent. Of Geert Versnick effectief in Sint-Martens-Latem woonde en een spookadres had in Gent om de kies- wetgeving te omzeilen werd nooit door de bevoegde instanties onderzocht.

37 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA nen in Sint-Martens-Latem. Op 17 oktober 2002 werd bekendge- maakt dat het architectenbureau G+D Bontinck zou instaan voor het ontwerp. Optima was goed vertrouwd met Bontinck en had met hem reeds samengewerkt in enkele projecten in Gent.

Dromen muteren tot sputterende motor

Schepen Frank Wijnakker nam eind 2002 afscheid van de politiek en werd vervangen door Christophe Peeters (VLD). Die zou zich ontplooien tot compagnon de route van Daniël Termont en Ivan De Witte. Samen waren ze als het ware de ‘Buffalo hoods’. Ze namen van de Gentse belastingbetaler en gaven aan KAA Gent. De werkgroep ‘Arteveldestadion’ samengesteld uit ambtenaren van de stad Gent en vertegenwoordigers van Optima, KAA Gent en Architectenbureau Bontinck begonnen aan de voorbereidingen voor de realisatie van het voetbalstadion. De leden van de werkgroep bezochten tien nieuwe stadions op diverse plaatsen in Europa. Zo bezochten ze onder meer de stadions van Sittard, Genk, Arnhem en Kerkrade. De toen nog feitelijke vereniging rond Optima, Ar- chitectenbureau Bontinck en KAA Gent wou begin 2003 reeds een bouwaanvraag indienen, maar dat was eerder wishfull thinking dan een beredeneerde analyse. Er waren nog enkele belangrijke horden te nemen vooraleer men zich in de startblokken kon nestelen. Zo moest er nog een nieuwe locatie gezocht worden voor de Groothan- delsmarkt en moesten enkele bedrijven geherlokaliseerd worden. Verder was er ook nog een wijziging van het BPA37 nodig vooraleer de eerste steen kon gelegd worden. Na heel wat politiek geharrewar verhuisde de Groothandelsmarkt naar Evergem. Die eerder onver- wachte doorbraak kwam er toen William De Witte, zaakvoerder van groente- en fruithandel nv Parmin met een alternatieve locatie te Evergem op de proppen kwam.

Op 12 mei 2003 werd op een persconferentie het eerste ontwerp van het Arteveldestadion aan de pers getoond. Het eerste ontwerp voor

37 Bijzonder Plan van Aanleg.

38 Een multifunctioneel voetbalstadion de nieuwe thuishaven van KAA Gent was een compacte constructie met veel glas die veel gelijkenissen vertoonde met het stadion van het Nederlandse Roda JC. Men voorzag het stadion klaar te hebben tegen het voetbalseizoen 2006-2007. Het voetbalstadion zou 20.000 zitplaatsen tellen, waarvan duizend business seats, en verschillende parkeerterreinen met samen een capaciteit van 1.500 wagens. Nieuw voor België waren de 20 zogeheten ‘skyboxen’’.38 De kostprijs van het nieuwe Artevelde stadion werd in 2004 geraamd op ca. 28 miljoen euro.39 KAA Gent zou 11.300 m² van het complex huren. Daarvoor zouden ze een maandelijkse huur van 25.000 euro betalen. Uit analyses blijkt dat 25.000 euro huur per maand voor infrastructuur van dergelijk omvang bijzonder laag is. Zo betaalde je in 2003 voor een lege industriële op- slagplaats van 11.300 m² gemiddeld 4,83 euro/m² of omgerekend 54.612,9 euro per maand.40 We vergelijken deze huurprijs ook nog met de huur van het Ottenstadion. Volgens het handelshuurcontract tussen de stad Gent en cv KAA Gent Management zou 12.500 euro maandelijkse huur betaald worden voor een tot op de draad versle- ten Ottenstadion met 13.000 zitjes en een waarde van 3,7 miljoen euro. Is het dubbele van de huurprijs voor een spiksplinternieuw modern voetbalstadion ter waarde van 28 miljoen euro met 20.000 zitjes dan wel marktconform? De bouw van het stadion zou gepaard gaan met tal van economische realisaties (kantoren, hotel, megadancing) op de Dacar-site en de site van het voormalig bedrijvencentrum Regio Gent. (Van commercialisering van de UCB-site is pas sprake vanaf 2007.) Het zo genaamde Arteveldeproject41 zou 2000 nieuwe jobs creëren en werd op 100 miljoen euro geraamd. De groep Optima zou instaan voor de financiering van het Arteveldeproject en had daarvoor naar eigen zeggen al veel geïnteresseerde cofinanciers.

38 Kleine studio’s met een ruim terras waar kon gegeten worden om daarna buiten op het terras de wedstrijd te volgen. In 2007 zou KRC Genk dergelijke skyboxen als eerste implementeren in hun stadion (toen de Cristalarena, nu de van naam veranderde Luminusarena). 39 Prijs inclusief BTW. 40 De Tijd zondag 8 mei 2004 “Vraag naar opslagplaatsen handhaaft zich”. 41 Het Arteveldeproject: Arteveldestadion + kantoren + winkelcentra + hotel.

39 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Arteveldeproject

Ice Box Arteveldestadion (nu Artevelde Kleinschalige (nu Ghelamco 3 kantoortorens hotel) groothandel Arena) Site (nu Blue Towers) Site bedrijven- (nu Brico) Groothandels- Dacar-site centrum Dacar-site markt Regio Gent

Bedrijvencentrum regio Gent: grond eigendom van de stad Gent. Groothandelsmarkt: grond eigendom van de Stad Gent. Dacar-site: grond eigendom van nv Dacar (Trans Van heede), Amcor en de provincie Oost-Vlaanderen. UCB-site: grond eigendom van nv Maatschappij voor in- dustriële ontwikkeling Zwijnaarde, afgekort MIO Zwijn- aarde (UCB)

40 Een multifunctioneel voetbalstadion

Aanpassing Bijzonder Plan van Aanleg (BPA)

Volgens het in 1977 vastgestelde gewestplan ‘Gentse en Kanaalzone’ bevonden de percelen van de Groothandelsmarkt zich in een gebied voor ‘gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen’. In het in 1987 goedgekeurde BPA nummer 60A ‘Akkerhagestraat deel A/Ottergemsesteenweg’ behoorden deze percelen tot een zone voor ‘overdekte markt en nevenactiviteiten’. Om te kunnen overgaan tot het bouwen van een nieuw voetbalstadion op de gronden van de Groothandelsmarkt moest het BPA gewijzigd worden naar een ‘zone voor gemengd project’. Het openbaar onderzoek leverde verzet op van de handelaars van de groothandelsmarkt en van de eigenaar van de gronden waar de parking aangelegd zou worden. Schepen van Ruimtelijke Ordening Karin Temmerman keek met lede ogen toe hoe de wijziging van het BPA uitgesteld werd tot eind 2003, waardoor Vlaams minister van Ruimtelijke Ordening Dirk Van Mechelen (VLD) pas op 15 januari 2004 zijn goedkeuring gaf aan de wijziging van het BPA. Na publicatie in het Belgisch Staatsblad had men 60 dagen de tijd om bezwaren kenbaar te maken en een procedure voor de Raad van State op te starten. Er werden twee klachten ingediend bij de Raad van State maar die haalden het uiteindelijk niet.

Oprichting cvba Artevelde-stadion

Op 19 januari 2004 werd bij notaris Pascal Vandemeulebroucke in Sint-Martens-Latem de cvba Artevelde-stadion boven de doopvont gehouden. Oprichters waren: nv Optima Financial Planners, nv H+RAM (architectenbureau Bontinck) en Ivan De Witte. Een belangrijke en vreemde vaststelling was dat niet KAA Gent of een van zijn vennootschappen aandeelhouder of medeoprichter werd, maar wel Ivan De Witte. Als doel van de vennootschap noteren we de ontwikkeling van bouwprojecten, via uitbating, realisatie, promotie, renovatie en studies. Het maatschappelijk kapitaal bestond uit 60.000 euro. Er werden 960 A aandelen en 5.040 B aandelen uitgeschreven allen ter waarde van 10 euro. Ivan De Witte was als eni-

41 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA ge houder van de A aandelen en werd op eigen voordracht aangesteld als voorzitter van de raad van bestuur. Jeroen Piqueur en Architect Dirk Bontick werden door de houders van de B aandelen voorge dragen als bestuurder en Piqueur werd door de vergadering aangesteld als gedelegeerd bestuurder. De vereniging was in oprichting een volledig private onderneming waar de stad Gent geen enkele participatie in had.

3 De copernicaanse omwenteling

Naar een nieuwe politieke bocht van 180 graden

Na de Vlaamse en Europese verkiezingen van juni 2004, maakte het Gentse stadsbestuur zich op voor een nieuwe politieke bocht van 180 graden. Dergelijke delicate manoeuvres neemt een politicus best zo onopgemerkt mogelijk, dus opgesplitst in kleine bochten die op een rechte lijn lijken. De stad moest van het standpunt ‘we investeren niets’ manoeuvreren naar ‘we investeren voor meer dan de helft van het kapitaal en worden eigenaar van het Arteveldestadion ’. Tussen juli 2004 en december 2004 stuurde Daniël Termont verschillende kleine persmededelingen de wereld in die finaal uitmond- den in het gegeven dat de stad Gent 15 miljoen euro zou investeren in de bouw van het Arteveldestadion en er na de bouw eigenaar van zou worden. De investering betrof 12,5 miljoen via het gratis ter beschikking stellen van de grond en 2,5 miljoen euro in geld. Vermits de inbreng geen invloed op de begroting had sprak men van een investering die niet ten laste viel van de belastingbetaler. Een stelling die uiteraard nonsens is. Nieuw was dat de stad Gent ook festivals en grote optredens plande in het Arteveldestadion. Dit was op zijn zachtst gezegd een vreemde beslissing vermits het universitair ziekenhuis gesitueerd was naast het nieuw te bouwen voetbalstadion.

42 Een multifunctioneel voetbalstadion

THV Besix - nv Bouwfonds Property Development

In maart 2005, wanneer het steeds duidelijker werd dat het Artevelde stadion niet klaar zou zijn voor de aanvang van het voetbalseizoen 2006-2007, organiseerden de stad en de voetbalclub opnieuw een persconferentie. Daniël Termont wees voor de vertraging naar het ontbreken van een MilieuEffectRapport (MER) waardoor geen bouwaanvraag ingediend kon worden. Het goede nieuws was dan weer dat cvba Artevelde-stadion een sloopvergunning had gekregen voor de gebouwen op de voormalige groothandelsmarkt. De melding begin maart 2005 was wel zeer voorbarig want het college van burgemeester en schepenen leverde pas op donderdag 18 augustus 2005 de sloopvergunning af. CVBA Artevelde-stadion verwachtte een definitieve bouwvergunning in het tweede kwartaal van 2006. Er liepen sinds 2004 besprekingen met vijf kandidaat-investeerders. CVBA Artevelde-stadion organiseerde hiervoor een commer- ciële vorm van mededinging.42 De kandidaat-investeerders waren: de Franse groep Bouygues, de Belgische bouwonderneming CFE, de Nederlandse BAM NBM Beton- en Industriebouw De Meyer, thv43 Besix/Bouwfonds, en een dochter van de Frans-Italiaanse groep Vivendi Universal. Rond die keuze ontstond een zware ruzie tussen Jeroen Piqueur en Ivan De Witte. De voorkeur van De Witte ging naar de Franse Groep Bouygues, terwijl Piqueur Besix/Bouw- fonds wou. Ook ex-minister Luc Van den Bossche, inmiddels bestuurder van cvba Artevelde-stadion, verdedigde de keuze voor Besix/Bouwfonds. Die trok uiteindelijk aan het langste eind omdat Bouygues op een weinig subtiele manier een grote financiële borgstelling eiste van de stad Gent. CVBA Artevelde-stadion sloot op 25 maart 2005 een exclusivi- teitovereenkomst af met thv Besix/Bouwfonds. Als projectontwikkelaar/bouwheer kregen ze 100 dagen de tijd om de economische en technische plannen in detail uit te werken. KAA Gent wou immers tijdens de jaarlijkse ploegvoorstelling op de Gentse feesten de plannen aan het brede publiek voorleggen.

42 Een mededinging niet onderhevig aan de wet op de overheidsopdrachten. 43 Tijdelijke Handelsvereniging

43 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Bouwfonds Property Development is een Nederlands bedrijf dat tot 2000 in handen was van de Bank Nederlandse Gemeenten (equi- valent van het Belgische Gemeentekrediet) en na de privatisering in handen kwam van ABN AMRO-Bank. Tegenwoordig is het bedrijf in handen van Rabobank. Bouwfonds werd in 2007 genoemd in een vastgoedfraude van 250 miljoen euro.

De Besix Groep is de grootste Belgische groep in de bouw en werd in 1909 opgericht. Bij Besix Group werken ongeveer 18.000 mensen in 22 landen. Als referentie heeft ze duizenden grote projecten, maar veruit de meest in het oog springende is de ‘Burj Dubai’, met 818 meter het hoogste gebouw ter wereld. Besix bouwde eerder meerdere voetbalstadions, van London tot Dubai.

De tijdelijke handelsvereniging tussen nv Besix en Bouwfonds leek een heel sterke keuze. Zowel financieel als op vlak van ervaring leek dit de beste optie. De onderhandelingen met de thv Besix-Bouw- fonds verliepen evenwel erg moeizaam. Naar verluidt was het financieel risico te groot en de garantie tot terugverdieneffecten te klein voor een project van dergelijke omvang. Na lang onderhandelen werd hun finale plan in september 2005 door de raad van bestuur van cvba Artevelde-stadion verworpen. Daarna besloot Optima om zelf als investeerder/projectontwikkelaar te gaan optreden. Terwijl twee internationale topbedrijven geen commerciële opportunitei- ten zagen, meende Jeroen Piqueur het project wel winstgevend te kunnen maken. Met trots werd op de persconferentie in maart 2005 ook nog gemeld dat vzw KAA Gent nu deel uitmaakte van cvba Artevelde- stadion. Maar dat bleek erg relatief. VZW KAA Gent had een financieel engagement genomen in de bouw van het voetbalstadion door de aankoop van zes aandelen. Door een financiële inbreng van 60 euro op een ingebracht kapitaal van 369.000 euro werden ze in 2005 dus voor 0,016% eigenaar van cvba Artevelde-stadion.44 Toen KAA Gent in juli 2013 zijn openingsmatch speelde in de Ghelamco

44 Toestand eind juli 2005.

44 Een multifunctioneel voetbalstadion

Arena was het geplaatst kapitaal gestegen tot 2.420.000 euro en het aandeel van KAA Gent gedaald tot 0,0024%.

De persconferentie van de nieuwe hoop

Op 28 november 2005 werd op het Gentse stadhuis de zoveelste persconferentie gehouden over de bouw van het Arteveldestadion. Om alles een officieel karakter te geven werd als afsluiter de erf- pachtovereenkomst45 en een intentieverklaring46 tussen de diverse partijen plechtig ondertekend. Een klein jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen moest klare wijn geschonken worden. Een persconferentie moest de geruchten de kop indrukken al zou het Arteveldestadion een doodgeboren kind zijn. Om het project electoraal te recupereren moesten er daarom duidelijke deadlines gesteld worden die best niet meer in gevaar kwamen voor de stemmen in oktober 2006 moesten uitgebracht worden. Daniël Termont nam, als opperbuffalo van de politici, als eerste het woord. Als een ware projectcoördinator dankte hij alle partners voor hun onverdroten inzet en positieve samenwerking en drukte hij de hoop uit om de komende jaren op eenzelfde manier te kunnen blijven verder werken. Hadden sommigen toen geweten dat die samenwerking nog acht jaar zou duren vooraleer er effectief gevoetbald kon worden, waren ze hoogstwaarschijnlijk in wanhoop van de tafel weggevlucht. Toen schepen Termont de afgelegde weg schetste als een weg van droom tot ‘quasi’ werkelijkheid, moesten enkelen hun lachspieren bedwingen. Voor Daniël Termont was het duidelijk dat alleen een

45 Wanneer ik in dit boek verwijs naar “de erfpachtovereenkomst” dan betreft dit de overeenkomst voor erfpacht van de 77.958 m2 gronden eigendom van Stad Gent gekend op het kadaster onder Sectie H perceelnummers 0602R, 0602S, 0602T, 0620V, 0602W, 0620X, 06202D3 en 0602E3, de gronden waar de Ghelamco Arena op gebouwd werd. 46 De gemeenschappelijke intentieverklaring tussen cvba Artvelde-stadion, Sogent en Optima om de premissen en voorbehouden in de trajectnota 2006- 2008 te realiseren. Een precontractueel document later om te zetten in een raamakkoord. Het werd voor kennisname en Nihil Obstat onderschreven door nv KAA Gent Management, vzw KAA Gent en het college van burgemeester en schepenen van de stad Gent.

45 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA nieuw voetbalstadion bouwen onrendabel zou zijn. Enkel het inpas- sen van zo’n stadion in een multifunctioneel geheel met kantoren, hotel, grootschalige kleinhandel,47 discotheek, wellness center … zou het project financieel haalbaar maken. Termont ging met zijn goed- nieuwsshow nog verder en omschreef het Arteveldestadion en het project naast het stadion zelfs als een nieuwe deelgemeente van Gent. Het startkapitaal werd voorzien via bankwaarborgen van de financiële dienstengroep Ethias: 300.000 euro voor de voorbereidende fase van het project zoals de bouwaanvraag, MER, …, en 3 miljoen euro voor de eerste bouwfase.48 Naast de skyboxen zou ook de verwarmde grasmat een unicum worden in België. Het Artevelde stadion zou zowel op technisch als op architecturaal vlak een state of the art voetbaltempel worden. Het zou bovendien een prachtige ‘landmark’ zijn voor de Gentse regio en heel wat extra tewerkstelling met zich meebrengen. Volgens de eerste vooropgestelde timing had KAA Gent reeds vanaf september 2005 in het nieuwe stadion moeten kunnen voetballen, maar Daniël Termont sloot af met: “Ondanks wat hindernissen op juridisch vlak werd de timing goed gerespecteerd en blijft alles op schema om in augustus 2007 de club toe te laten te voet ballen in het Arteveldestadion.” Volgende spreker was architect Bontinck van het gelijknamige architectenbureau. Hij hield zijn toespraak kort en bood de aanwezigen een mooie video-animatie aan. Hij lichtte toe dat aan de west- zijde van de Ottergemsesteenweg het Arteveldestadion en de ‘Ice Box’ kwamen. Het stadion zou een capaciteit hebben van 20.000 zitplaatsen en daarnaast zo’n 7.000 m2 kantoren, congresruimtes en horeca omvatten. In de ‘Ice Box’, een vrijstaand gebouw met een oppervlakte van 2.300 m2 verdeeld over vijf bouwlagen, zou grootschalige kleinhandel en zaken in de sporten ontspanningssfeer

47 Grootschalige kleinhandel is een verzamelnaam voor grote winkels zoals: Brico, C&A, Ikea, Carrefour, Blokker, Hema, Kruidvat … 48 Het verkrijgen van dergelijke borgen verloopt net iets makkelijker wanneer je paarse trekpaarden in de raad van bestuur van Ethias zetelen hebt. Rode trekpaarden waren schepen Karin Temmerman en nationaal voorzitter sp.a Steve Stevaert. Als blauw trekpaard hadden we Yannick De Clercq (zoon van minister Willy De Clercq en vader van Matthias De Clercq) die ook zetelde in de raad van bestuur van vzw KAA Gent.

46 Een multifunctioneel voetbalstadion worden ondergebracht. Aan de oostzijde van de Ottergemsesteen- weg zou er een gelijkvloers gebouw komen voor retail en opslag met aan het uiteinde kantoorgebouwen en een hotel. Er zou ook een half-ondergrondse parking voor 1.500 wagens komen en een bovengrondse parking voor 300 wagens. Op de gevel voorzag men een reusachtig scherm met dynamische beelden. Toen kwam Jeroen Piqueur van Optima aan het woord en die stelde meteen iedereen die vragen zou hebben bij de planning en haalbaarheid van het hele project gerust. Optima zou na het afsprin- gen van de deal met Besix-Bouwfonds zelf als projectontwikkelaar optreden. Ze sloot daarvoor met Besix wel een overeenkomst af voor het gratis gebruik van hun studiedienst. Mocht Besix het bouwcontract niet binnenhalen zou Optima alsnog moeten betalen voor de geleverde diensten. Optima had zo een aanzienlijk financieel belang bij de keuze van de aannemer door cvba Artevelde-stadion. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat nv Besix als aannemer werd aangesteld. De bouw van het voetbalstadion zou volgens Piqueur ca. 32 miljoen euro49 gaan kosten. Wat de retail 50 op de site betreft zouden al een paar heel belangrijke contracten afgesloten zijn (onder andere met Decathlon) en de wachtrij van handelaars klaar om te tekenen was langer dan er beschikbare winkelruimtes waren. Op- tima zou zelf heel wat kantoorruimte innemen en ook voor de rest van de kantoorruimtes waren er meer gegadigden dan ruimtes voorhanden. Met andere woorden: de site was zo goed als uitverkocht en financieel had Piqueur dus centen in overvloed om alles te realiseren. Het bleek echter allemaal om Flash money51 te gaan, want we weten intussen dat alles voor Piqueur eindigde in mineur. Vervolgens mocht voorzitter Ivan De Witte het rijtje afsluiten. Hij blies schaamteloos de (eigen) loftrompet, beschreef zijn parcours waarbij hij de club had bevrijd van een gigantische schuldenberg, en liet zich lyrisch uit over de steile sportieve ambities: een vaste stek

49 Inclusief BTW. 50 De levering van diensten en/of goederen voor persoonlijk gebruik aan de consument bijvoorbeeld: kledingwinkels of schoenwinkels, maar ook aan banken en reisbureaus. 51 Geld dat enkel voor de show is en dient om iemand te overtuigen om in een zaak te stappen. Vaak gebruikt in de context van oplichtingszaken.

47 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA binnen de top vijf van het Belgische voetbal, en waarom niet: een kampioenstitel? Hoewel de kostprijs van het voetbalstadion nog eens met ca. 4 miljoen euro (inclusief btw) steeg in vergelijking met de verklaringen van eind 2004, bleef de maandelijkse huurprijs 25.000 euro, waardoor het ‘Aldi-gehalte’ van de huurprijs nog steeg (zie p. 39). Dergelijke niet-marktconforme huurprijs moet uiteraard ook aanzien worden als een vorm van staatssteun. Toen kwam de toelichting door Geert Versnick over de financië- le constructie en de inbreng van de stad Gent in het project. Na alle recente politieke schandalen is Versnick helemaal verbrand van het politiek toneel verdwenen en lijkt het nu surreëel dat net hij het fi- nanciële luik toelichtte. Als basis voor het project gold dat cvba Artevelde-stadion de bouwheer en Optima projectontwikkelaar van het voetbalstadion werden. De stad Gent zou fungeren als belangrijkste financiële partner en investeerder. Er werden drie stappen onderscheiden.

Stap 1: Prefinanciering bouw voetbalstadion

De stad Gent brengt 14,8 miljoen euro in bij Sogent. Optima en Sogent richten samen nv Buffalo op.52 NV Buffalo koopt voor 19.980 euro aandelen van cvba Artevelde-stadion en voert een kapitaalsverhoging van 1 miljoen euro door in cvba Artevelde-stadion. Zo wordt ze na Optima de grootste aandeelhouder en bezit 42% van de aandelen.

Stap 2: Financiering bouw voetbalstadion

NV Buffallo geeft een lening van 13.775.000 euro aan cvba Artevelde- Stadion. NV Buffalo staat borg voor een lening van 7.650.000 euro of 9.425.000 euro.53

52 Aandeelhouderstructuur bij oprichting 91,2% Sogent (1.025.000 euro) en 8,8% Optima (100.000 euro). 53 Bedrag afhankelijk van de eventuele gezamenlijke extra bijdrage van Optima en nv Buffalo.

48 Een multifunctioneel voetbalstadion

Stap 3: Stad Gent wordt eigenaar van het voetbalstadion

Van zodra het stadion gebouwd is wordt cvba Artevelde-stadion opgesplitst in cvba spv ‘Voetbal’ en cvba Artevelde II.54 CVBA spv ‘Voetbal’ wordt de eigenaar van het Arteveldestadion. Alle aandelen van nv Buffalo worden na de splitsing ondergebracht in cvba spv ‘Voetbal’ en alle schulden (13.775.000 euro) aan de stad Gent worden omgezet in kapitaal binnen de cvba spv ‘Voetbal’. Zo wordt de stad Gent met 80% van de aandelen de grootste aandeelhouder van cvba spv ‘Voetbal’.

Stad Gent

Investeert 14,8 miljoen euro in Sogent.

Sogent

Optima en Sogent richten NV Buffalo op. NV Buffalo Sogent investeert 14,8 miljoen euro in NV Buffalo.

NV Buffalo leent 13.775.000 euro aan CVBA Artevelde- CVBA Artevelde-stadion. stadion NV Buffalo staat borg voor lening van maximaal 9.425.000 euro. Bouwt het voetbalstadion en splitst na de bouw op in twee nieuwe vennootschappen. NV Buffalo brengt +/- 15 miljoen euro in CVBA spv “Voetbal” en CVBA spv wordt zo voor 80% CVBA Artevelde II “Voetbal” eigenaar van het Arteveldestadion Bouwt het hotel, Wordt de eigenaar kantoren en ice box van het Artevelde met privékapitaal stadion

54 CVBA Artevelde II bouwt nadien met privékapitaal de kantoren, het hotel, de Ice Box…

49 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

In de begeleidende persnota van Geert Versnick lezen we dat de stad Gent via nv Buffalo een minderheidsparticipatie zal hebben in deze cvba spv ‘Voetbal’. Zoals de tabel hieronder aangeeft is dit onjuist. Wat betreft de oprichting van cvba spv ‘Voetbal’ is de trajectnota duidelijk over de aandelenstructuur, de inbreng van de stad Gent, en de in kapitaal om te zetten schulden van nv Buffalo en Optima.

Aandeelhoudersstructuur Arteveldestadion (2005) CVBA Artevelde-stadion % CVBA spv ‘Voetbal’ % (voor bouw) (na oplevering) Optima 137.998 aandelen 57,024 362.998 aandelen 19,680 NV Buffalo 101.998 aandelen 42,148 1.479.498 aandelen 80,211 Architect 1998 aandelen 0,826 1998 aandelen 0,108 Bontinck KAA Gent 6 aandelen 0,002 6 aandelen 0,000003 Totaal 242.000 aandelen 100,000 1.844.500 aandelen 100,000

Over deze constructie zei Daniël Termont in De Morgen: 55

“U kent de constructie: wij halen geen euro uit de stadskas, maar we vertegenwoordigen toch een inbreng van 14,5 miljoen euro door de gronden, de onderhandelingen met private partijen en onze inbreng van de Groothandelsmarkt. Zonder een extra euro wordt het Sogent toch meerderheidsaandeelhouder 56 in het nieuwe stadion.”

Je kan natuurlijk nooit meerderheidsaandeelhouder worden van een voetbalstadion van naar schatting 32 miljoen euro 57 zonder een euro uit de stadskas te halen? De stad Gent kan toch niet gratis meerderheidsaandeelhouder worden? Wat Daniël Termont bedoelde was dat

55 20 januari 2007, interview met burgemeesters Patrick Moenaert en Daniël Termont. 56 In vergelijking met dhr. Versnick op de persconferentie sprak Daniël Termont wel over een meerderheidsaandeelhouderschap van de stad Gent. 57 De in 2005 geplande kostprijs van het Arteveldestadion.

50 Een multifunctioneel voetbalstadion de investeringen geen invloed hadden op de begroting van de stad. Maar het geld kwam wel degelijk uit de stadskas. Waar zouden ze het anders vandaan halen? Tot slot kwamen schepenen Karin Temmerman en Christophe Peeters aan het woord. Temmerman liet weten dat er ook veel aandacht was voor mobiliteit en leefbaarheid voor de buurt. Een aantal infrastructuurwerken moesten nog uitgevoerd worden, waarvoor men van de Vlaamse overheid al enkele toezeggingen had. Het openbaar vervoer zou uitgebreid worden om pendelen tussen het Arte- veldestadion en het station Gent-Sint-Pieters te maximaliseren. Peeters had het dan weer over het ondersteunen van topsport. KAA Gent is de top van de piramide die door goed samen te werken met andere clubs er voor kan zorgen dat talenten door een goede scouting, selectie en begeleiding de top kunnen bereiken.

Publiek-Private Samenwerking

Het project op 28 november 2005 toegelicht door Geert Versnick, is een schoolvoorbeeld van een Publiek-Private Samenwerking (PPS) zoals voorzien in het decreet van 18 juli 2003. Op de website van de Vlaamse overheid staat daarover het volgende te lezen:

“Een PPS is een samenwerkingsverband waarbij de overheid samen werkt met een of meerdere privébedrijven om een project te realiseren. Het kan gaan om het bouwen van infrastructuur zoals wegen, brug gen of tunnels. Maar een PPS-constructie kan ook gebruikt worden voor de bouw en exploitatie van een woon- en zorgcentrum, de ont wikkeling van een stadsgebied, de bouw en exploitatie van woon- en zorgcentra, de bouw van een ziekenhuis of de aanleg en exploitatie van een bedrijvencomplex, enz. De PPS-constructie heeft als doel het project te realiseren en een meer waarde te creëren (financieel, maatschappelijk en/of operationeel).”

De samenwerking in een PPS-constructie gaat verder dan bij een klassieke overheidsopdracht. Het geeft de overheid de mogelijkheid om via één aanbesteding

51 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

één of meerdere partners te selecteren binnen een geïntegreerd contract voor ontwerp, bouw en onderhoud. Bij een PPS neemt de overheid minder risico’s en treedt ze ook minder directief op maar eerder regisserend. De erfpacht gekoppeld aan de trajectnota en later de kaderovereenkomst vertoont sterke gelijkenissen met een zogenaamd DBFMO- contract dat nu populair is bij privaat-publieke samenwerkingen (PPS). DBFMO staat voor Design Build Finance Maintain Operate oftewel Ontwerpen Bouwen Financieren Onderhouden en Uitbaten. De stad Gent en/of Sogent hadden via een Europese aanbesteding alles correct kunnen laten verlopen. De wetgeving daartoe was voorhanden. Ze kozen er echter voor om het niet volgens de PPS-wetgeving te doen en geen aanbestedingen uit te schrijven. Op die manier konden ze het project cadeau doen aan Optima en Bontinck. Ze slaagden er wel in om iedereen ervan te overtuigen dat het wel een PPS-procedure was. Zelfs specialisten ter zake zoals Trudo Dejonghe (docent sporteconomie KU Leuven) spreekt in diverse krantenartikels over de PPS waarvan KAA Gent gebruik maakt om zijn project te realiseren. Het betrof hier wel een samenwerking tussen overheid en privé maar het was allesbehalve conform het PPS- decreet.

Kwijtschelding renteloze lening 1994

Zoals eerder gemeld moest KAA Gent tussen 2001 en 2006 geen huur betalen voor het Ottenstadion. De gratis termijn eindigde in het jaar van de geplande oplevering van het nieuwe voetbalstadion. Het lijkt er dus op dat men was overeengekomen dat er geen huur betaald moest worden tot het nieuwe voetbalstadion gebouwd was. Toen de bouw twee jaar vertraging opliep moest vermoedelijk naar een creatieve oplossing gezocht worden om hun ‘Gentlemans Agree ment’ te verlengen. De stad Gent schold daarom een renteloze lening uit 1994 van ca. 300.000 euro aan KAA Gent kwijt, een bedrag dat 2 jaar huur vertegenwoordigde. De manier waarop was evenwel on- miskenbaar een poging om dit verborgen te houden. De gemeenteraad besliste op 23 mei 2005 een investeringstoelage van 297.472,24

52 Een multifunctioneel voetbalstadion euro toe te kennen aan vzw Jeugdvoetbal KAA Gent. Jeugdvoetbal steunen was politiek verdedigbaar. Maar deze toelage kreeg men op absolute voorwaarde dat het geld zou doorgestort worden aan cv KAA Gent Management, die ze vervolgens zou aanwenden voor de betaling van een openstaande schuld 58 aan de stad Gent. Waarom koos men er voor om via z’n vreemde constructie de belastingbetaler van Gent en de gemeenteraad te misleiden? Zo gaf de stad KAA Gent via de kwijtschelding van de schuld uit 1994 nog maar eens een subsidie van ca. 300.000 euro.

Extract uit het jaarverslag 2005 van nv KAA Gent Management.

Schuldkwijtschelding via subsidie

Stad Gent

€ 297.472,24 € 297.472,24

nv KAA Gent vzw Jeugdvoetbal Management KAA Gent

€ 297.472,24

Werd de ‘Gentlemans agreement’ voor gratis huur ook tussen 2007 en 2013 gerespecteerd? De ganse constructie doet wel vragen rijzen naar het aantal verborgen constructies en verborgen subsidies die

58 Het betrof het “saldo” van een renteloze lening uit 1994.

53 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA er mogelijks nog waren. Bovendien stellen we vast dat vanaf 2007 geen aparte opsplitsing van kosten onder de rubriek ‘diensten en diverse goederen’ op de jaarrekening van nv KAA Gent Management meer voorkomt. Dit is de rubriek waar we via vergelijking van cijfers relatief makkelijk kunnen achterhalen of de huur voor het Otten- stadion betaald werd. Daarbovenop vermelden de jaarverslagen van 2008 en 2009 tegenstrijdige cijfers over ‘diensten en diverse goederen’. Het huurcontract voor het Ottenstadion tussen de stad en nv KAA Gent Management van 20 februari 2001 liep af op 20 februari 2010. Onder artikel 5 van de handelshuur werd uitdrukkelijk opgenomen dat een stilzwijgende huurvernieuwing uitgesloten was. Conform artikel 6 van het contract kon de huurder een nieuw huurcontract aanvragen bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij aangetekende brief ten vroegste achttien maanden, maar uiterlijk vijftien maanden voor het beëindigen van het contract.59 Enkele geïnterviewde gemeenteraadsleden verklaarden zich geen hernieuwing van de handelshuur op de gemeenteraad te herinneren en ook bij de documenten aangeleverd voor de commissie Optima/Termont zat geen hernieuwing van het handelshuurcontract van het Ottenstadion. Vermits Daniël Termont aan de commissieleden beloofde dat hij alle documenten betreffende de bouw van de Ghelamco Arena zou bezorgen60 lijkt het erop dat de huurhernieuwing niet geformaliseerd werd.

Vanwege de omzeiling van betaling van de huur door kwijtschelding van ca. 300.000 euro schulden, de plotse geheimhouding op de jaar rekening vanaf 2007, en het vermoedelijk ontbreken van de hernieu wing van de handelshuur, lijkt het er op dat KAA Gent tussen 2006 en 2013 geen huur voor het Ottenstadion betaalde aan de stad Gent. Mocht dat werkelijk zo zijn dan spreken we over een verdoken over heidssteun van 1,8 miljoen euro.

59 NV KAA Gent Management moest tussen 20 augustus 2008 en 20 november 2008 de huurvernieuwing aanvragen. 60 Bij de aangeleverde documenten op de commissie Optima/Termont bevond zich het oorspronkelijk huurcontract maar geen huurvernieuwing.

54 Een multifunctioneel voetbalstadion

4 Overtreding van de wet op de overheidsopdrachten?

In dit hoofdstuk toetsen we de plannen en de constructie van het Arteveldestadion af tegen de wet op de overheidsopdrachten. Is die wet van toepassing? Zo ja, waarom werden er voor dit project van gemeentelijk belang geen aanbestedingen uitgeschreven? Laat de wet dit toe? Is de gebruikte constructie in de trajectnota en kaderovereenkomst conform de wet op de overheidsopdrachten?

CVBA Artevelde-stadion

Kan een overheid de wet op de overheidsopdrachten omzeilen op de manier geschetst op de persconferentie van november 2005? - Een vennootschap laten oprichten door enkele bevriende bedrijven. - Deze vennootschap kapitaal, leningen en borgen verlenen voor het bouwen van een multifunctioneel gebouw van gemeentelijk belang. - Om daarna, via het omzetten van de schulden in kapitaal, meerderheidsaandeelhouder van de vennootschap te worden, waardoor ze een overheidsbedrijf wordt. Passen andere overheden ook zo’n constructies toe? Is dat soort constructie schering en inslag? Het lijkt in elk geval net iets te mooi en te eenvoudig om waar te zijn.

Trajectnota 2006-2008

Reeds op de persconferentie van 28 november 2005, waar de traject nota 2006-2008 en de erfpachtovereenkomst werden ondertekend, bleek dat de bouw van het stadion los werd gezien van de bouw van een kantorencomplex/handelscentrum/hotel. Zo stelde Geert Versnick in zijn persmededeling: - Het voetbalstadion wordt ‘eerst’ gebouwd.

55 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- Na de definitieve en volledige oplevering van het voetbalsta dion wordt deze opgesplitst in een cvba spv,61 die eigenaar wordt van het voetbalstadion, en een cvba Artevelde II. - CVBA Artevelde II bouwt met 100% private middelen het overige deel van het project.

De bouwkost van het voetbalstadion werd begroot op 32,6 miljoen euro (inclusief BTW). Uit de trajectnota 2006-200862 en de intentieverklaring van september 2006, blijkt dat de tussenkomst van de stad Gent via investeringen, leningen en borgen maximaal 25,9 miljoen euro bedraagt.63 Jeroen Piqueur liet in november 2006 in een interview in Sport/ Voetbalmagazine weten dat de voorziene investering van de stad Gent 80% van het totale bedrag zou bedragen. Het is dus duidelijk dat de investeringen van de stad Gent niet gedurende het ontwik- kelingsproces stegen tot 80% maar vooraf afgesproken waren.

De inbreng van de overheid is belangrijk. Want een vennootschap die overgaat tot het uitvoeren van een opdracht waarvan meer dan de helft van de inbreng afkomstig is van de overheid, is onderhevig aan de wet op de overheidsopdrachten. Met ‘inbreng’ worden investeringen, geldschietingen, leningen, gratis ter beschikkingstelling en borgen bedoeld. Of die inbreng nu rechtstreeks of onrechtstreeks via overheidsbedrijven gebeurt maakt in deze niets uit.

Het stuk dat nu volgt omvat veel juridische gegevens. Dit moet echter noodgedwongen meegeven worden om de hierboven uiteen gezette bewering te staven. Daarom hier het wetsartikel uit de wet op de overheidsopdrachten die toen van toepassing was:

61 Een Special Purpose Vehicle (SPV) of specifiek projectvennootschap of ook buitenbalansvehikel is een vennootschap die slechts voor één enkele trans actie of project wordt opgericht en gebruikt. 62 Goedgekeurd door Sogent op 20 december 2006. 63 De leningen en borgen werden onrechtstreeks via Sogent en nv Buffalo verleend.

56 Een multifunctioneel voetbalstadion

Artikel 4 § 2 8° van de wet op de overheidsopdrachten van 24 decem ber 1993 luidt: “De rechtspersonen die op datum van de beslissing om tot een opdracht over te gaan: a) Opgericht zijn met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang die niet van industriële of commerciële aard zijn, en b) Rechtspersoonlijkheid hebben, en c) Waarvan i) Ofwel de werkzaamheden in hoofdzaak gefinancierd worden door de overheden of instellingen vermeld in § 1 en § 2, 1° tot 8°; ii) Ofwel het beheer onderworpen is aan toezicht van die over heden of instellingen; iii) Ofwel de leden van de directie, van de raad van bestuur of van de raad van toezicht voor meer dan de helft door die overheden of instellingen zijn aangewezen”

Terwijl onder punt c maar aan één criterium moet voldaan worden is het duidelijk dat cvba Artevelde-stadion aan alle nodige criteria voldeed: a) De cvba werd specifiek opgericht om te voorzien in een behoefte van algemeen belang. Eerder werd verwezen (p. 31) naar het gemeentelijk belang vermits de bouw van het Artevelde-stadion als actieplan voorzien was in het bestuursakkoord. Ook voorzagen cvba Artevelde-stadion en de cvba spv ‘Voetbal’ naast voetbalactiviteiten van KAA Gent ook een exploitatie voor niet-voetbalgerelateerde evenementen zo als (optredens, festivals, beurzen, tentoonstellingen…). De latere kader-overeenkomst spreekt zelfs over kinderopvang, schietstand, kantoorruimten en een evenementenzaal voor communies en brui- loften. De opeenvolgende rechtspraak van het Europese Hof van Justitie toont aan dat het ‘algemeen belang’ als criterium aan belang heeft ingeboet. Het Europees Hof van Justitie zal immers zeer snel geneigd zijn iets aan te merken als algemeen belang. Activiteiten die voorzien in behoeften van algemeen belang worden zeer ruim inge- vuld en er zal vaak besloten worden tot het algemeen karakter van

57 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA een welbepaalde behoefte van zodra de overheid betrokken is bij een welbepaalde entiteit. Bovendien is er de ‘infectietheorie’, die door het Europese Hof van Justitie werd ontwikkeld in het arrest Mannes- man van 15 januari 1998. Het Europees Hof van Justitie overwoog toen:

“dat de voorziening in de behoeften van algemeen belang slechts een relatief klein deel uitmaakt van de activiteiten […] irrelevant is, zo lang een dergelijke entiteit zich blijft kwijten van de taken die haar specifiek zijn opgedragen. De […] voorwaarde, dat de instelling moet zijn opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang andere dan die van industriële of commerciële aard, houdt namelijk niet in dat zij uitsluitend de voorziening in dergelijke behoeften tot taak zou mogen hebben”. en “de omstandigheid dat een instelling slechts in geringe mate voorziet in behoeften van algemeen belang die niet van industriële of commer ciële aard zijn en, bijgevolg, het grootste deel van haar activiteit wijdt aan commerciële activiteiten, staat er niet aan in de weg dat de in stelling voor al haar activiteiten, d.w.z. ook de louter commerciële activiteiten, als een aanbestedende overheid moet worden beschouwd.” b) Het is als cvba een rechtspersoon- dat hoeft geen verdere uitleg c) De rechtspersonen die op datum van de beslissing om tot een opdracht over te gaan waarvan i) De werkzaamheden in hoofdzaak gefinancierd worden door de overheden of instellingen.

Uit de trajectnota 2006-2008 blijkt dat de voorziene subsidie/financiering/borgen van de stad Gent of een aanbestedende dienst,64 ho-

64 Conform artikel 4, § 4 en artikel 8 van de Europese Richtlijn, zoals omgezet in de artikelen §1, 2 en 3 van artikel 4 van de wet van 24 december 1993 zijn de federale staat, de gemeenschappen, de gewesten, de provincies, de gemeenten, en de verenigingen gevormd door een of meerdere van deze, aanbestedende overheden/diensten.

58 Een multifunctioneel voetbalstadion ger is dan de helft van de totale inbreng of kost van het project die de vennootschap plant te bouwen of te realiseren.

Financiering Arteveldestadion (volgens trajectnota 2006-2008) Stad Gent Privaat 19.980 euro aankoop aandelen Sogent 60.000 euro inbreng bij oprichting 1 miljoen euro kapitaalverhoging NV Buffalo 309.000 euro inbreng Optima 13.775.000 euro obligatielening van NV Buffalo 551.000 euro inbreng Optima 1.750.000 gezamenlijke inbreng NV BUFFALO en OPTIMA 7.675.000 euro borg NV Buffalo op lening. 2.250.000 euro inbreng Optima 3,3 miljoen borg lening Ethias Subtotaal: 22.469.980 euro Subtotaal: 6.470.000 + 1.750.000 euro Het saldo 1.919.520 euro via lening SPV Artevelde II Totaal 32.609.500 euro

Jeroen Piqueur zag zichzelf als financier van het voetbalstadion, terwijl zijn bedrijf maximaal amper 20% zou inbrengen en de stad Gent eigenlijk de grote financier was. Voor die kleine investering mocht Optima kantoren en winkelcentra naast het Arteveldestadion bouwen en exploiteren. Dit lijkt eerder een cadeau dan een realis- tisch financiële noodzaak. Hoe de verdeling van financiering na realisatie van het project er uiteindelijk uitzag is hier van geen tel. De toen vigerende wetgeving stelde dat, wanneer je bij ontwerp voorzag dat meer dan 50% zou gefinancierd worden door de overheid je de wet op de overheids opdrachten moest toepassen. ii) Het beheer is onderworpen aan toezicht van overheden of instellingen.

De trajectnota was onderhevig aan een goedkeuring van Sogent. Het directiecomité keurde de trajectnota goed op 20 december 2006. De gemeenschappelijke intentieverklaring met de trajectnota 2006-2008 als bijlage werd door negen personen ondertekend waarvan zeven rechtstreeks of onrechtstreeks vertegenwoordigers waren van de

59 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA stad Gent. Voor Sogent ondertekenden schepenen Geert Versnick en Karin Temmerman, respectievelijk voorzitter en ondervoorzitter, en gedelegeerd bestuurder Didier Nachtergaele. Voor cvba Artevelde- stadion ondertekenden Roger De Croock en Luc Van den Bosche beiden door Sogent65 voorgedragen in de raad van bestuur van cvba Artevelde-stadion. Voor de stad Gent tekenden voor kennisname en nihil obstat66 schepenen Daniël Termont en Christophe Peeters.

iii) De leden van de directie, van de raad van bestuur of van de raad van toezicht voor meer dan de helft door die overheden of instellingen zijn aangewezen.

De trajectnota 2006-2008 voorzag dat na kapitaalsverhoging van nv Buffalo de raad van bestuur vancvba Artevelde-stadion zou bestaan uit vijf of zeven leden die proportioneel volgens het aan- deelhouderschap zouden worden samengesteld. Afhankelijk of de raad van bestuur samengesteld werd uit vijf of zeven leden mocht nv Buffalo ofwel drie of vier leden voordragen. (Eén ervan binnen gezamenlijke voordracht met Optima.) Dit betekent dat de leden van de raad van bestuur van cvba Artevelde-stadion voor meer dan de helft door de overheid (Stad Gent via nv Buffalo) aangewezen werden. Dit punt is eigenlijk vanzelfsprekend vermist de toen geldende Nieuwe Gemeentewet over de participatie van autonome gemeentebedrijven in artikel 263sexies par 2 stelt:

“Zij kunnen rechtstreeks of onrechtstreeks participeren in publiek- of privaatrechtelijke ondernemingen, verenigingen en instellingen, hier na genoemd de filialen, waarvan het maatschappelijk doel overeen stemt met hun doel. Ongeacht de grootte van de inbreng van de ver schillende partijen in het maatschappelijk kapitaal, moet het auto

65 Roger Decroock rechtstreeks door Sogent en Luc Van den Bossche binnen een gezamenlijke voordracht. 66 “Nihil obstat” is de Latijnse term voor officiële toestemming. Het betekent letterlijk “niets staat in de weg”. Het is met andere woorden geen goedkeuring maar wel een noodzakelijke toestemming.

60 Een multifunctioneel voetbalstadion

nome gemeentebedrijf over de meerderheid der stemmen beschikken en het voorzitterschap waarnemen in de organen van de filialen.”

Uit bovenstaande lijkt het dat conform de wet op de overheidsopdrachten cvba Artevelde-stadion alles betreffende de bouw van het voetbalstadion had moeten aanbesteden. Je kan juridisch nog debatteren over het tijdstip wanneer je dit had moeten doen en of voorheen afgesloten contracten dan geldig bleven, maar daarover kan alleen een rechter beslissen. Bovendien lijkt het erop dat van zodra duidelijk werd dat de overheid meer dan de helft zou investeren in het project, ze conform de wet op de overheidsopdrachten ook een aanbesteding had moeten uitschrijven voor de oprichting van cvba Artevelde- stadion. Zo had elk Europees bedrijf de kans moeten krijgen om mee te dingen naar een participatie in het Arteveldeproject. Nu werd gans het project zonder meer toegekend aan Optima en Bontinck.

Aanbesteding oprichting nv Buffalo

De raad van bestuur van 29 maart 2006 van Sogent gaf haar goedkeuring aan het bestek betreffende de deelname in de financiering van het Arteveldestadion. De raad van bestuur van Sogent lanceerde een oproep voor een oprichting van een filiaal in de zin van artikel 263sexies paragraaf 2 van de nieuwe gemeentewet. Op 10 april 2006 wordt het bestek gepubliceerd in het bulletin der aanbestedingen:

“Sogent overweegt, middels de oprichting van een filiaal in de zin van artikel 263sexies, §2 van de nieuwe gemeentewet, samen met één of meerdere derden, deel te nemen in de financiering van de oprichting van een sporten voetbalstadion op terreinen deel uitmakend van de ‘zone voor gemengd project’, waarvan sprake in het RUP nummer 60 ‘Akkerhage/Ottergemsesteenweg, Gent’, verstaan zijnde dat het be doelde stadion, geheel volgens haar concept, voor eigen rekening zal worden gebouwd door een private vennootschap, titularis van zake

61 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

lijke rechten op de bedoelde terreinen. In dit kader wenst het Sogent beroep te doen op één of meerdere private partners die bereid zijn, onder verder te onderhandelen voorwaarden en op basis van nader te bepalen financiële instrumenten (aandelen, obligaties, leningen), sa men met haar op lange termijn (minstens 10 jaar) te investeren in het voornoemde project. Sogent zelf overweegt om in het kader van dit project een bedrag te investeren dat wordt geraamd op 14.500.000 euro. Van elke weerhouden private partner wordt een investering verwacht van ten minste 500.000 euro. Het totale door de weerhou den private partner (s) te investeren bedrag wordt geraamd op maxi mum 7.500.000 euro.”

De aanbesteding was een overheidsopdracht die viel onder de Government Procurement Agreement (GPA).67 De aanbesteding voor de oprichting van nv Buffalo was dus een internationale overheidsopdracht. De uiterste datum van indiening was 8 mei 2006 (amper 28 dagen na publicatie). Het GPA-verdrag stelt nochtans in artikel vi punt 2a:

“in open procedures, the period for the receipt of tenders shall not be less than 40 days from the date of publication referred to in paragraph 1 of Article IX;”

Ook de Richtlijn 2004/18/EG van het Europees Parlement en de Europese Raad van 31 maart 2004 betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten stelt onder 38 punt 2:

“Voor openbare procedures bedraagt de termijn voor de ontvangst van de inschrijvingen minimaal 52 dagen, te rekenen vanaf de ver zenddatum van de uitnodiging.”

67 Een overeenkomst inzake overheidsopdrachten die in 1996 van kracht geworden is in de Europese Unie. Ondanks het feit dat het een overeenkomst genoemd wordt is de GPA eigenlijk een verdrag.

62 Een multifunctioneel voetbalstadion

We moeten wel zeggen dat de hierboven vermelde GPA en Europese richtlijn nog niet omgezet waren in Belgische wetgeving die in werking gesteld was. Het duidt echter wel aan dat Sogent duidelijk koos voor een te korte periode. Nochtans was er geen grote haast bij. Misschien wou men door de korte periode net uitlokken dat er niemand intekende zodat later artikel 17, §2, 1°, e ingeroepen kon worden. Want op 29 september 2006 werd in de trajectnota 2006-2008 tussen Sogent en nv Optima Financial Planners en cvba Artevelde- stadion onder punt 7 overeengekomen:

“uiterlijk tegen 31 december 2006 wordt door de raad van bestuur van het Sogent beslist dat wordt overgegaan tot de oprichting van een filiaal tussen Sogent en de nv Optima Financial Planners. (Sogent kiest middels onderhandelingsprocedure zonder voorafgaandelijke bekendmaking, vrij haar medevennoot bij toepassing van artikel 17, §2, 1°, e van de overheidsopdrachtenwet van 24 december 1993) onder de vorm van een cvba en worden de statuten van dit filiaal vastgesteld (in principe kunnen ook andere gegadigden toetreden). Het kapitaal van dit filiaal beloopt 1.125.00 euro en wordt onderschreven en volle dig volgestort te belopen van 1.025.00 door Sogent (die hiertoe ge financierd wordt door de stad Gent, vanuit haar gemeentebedrijf ‘Markten en Foren’) en door de nv Optima Financial Planners te be lope van 100.000 euro.”

Dat je ipso facto vrij je medevennoot mag kiezen in toepassing van artikel 17, §2, 1°, e van de overheidsopdrachtenwet van 24 december 1993 is wel een zeer vrije interpretatie van de wet. Het is niet nodig om een debat aan te gaan over de interpretatie van ‘het vrij mogen kiezen’ de wet stelt immers ook:

“Er kan bij onderhandelingsprocedure gehandeld worden zonder na leving van bekendmakingsregels bij de aanvang van de procedure doch, indien mogelijk, na raadpleging van meerdere aannemers, leveranciers of dienstenverleners wanneer:

63 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

e) geen enkele offerte werd ingediend ingevolge een aanbesteding of een offerteaanvraag, voor zover de oorspronkelijke voorwaarden van de opdracht NIET wezenlijk gewijzigd werden”

Maar de voorwaarden werden wél wezenlijk gewijzigd. Zo zakte het minimum te investeren bedrag van 500.000 euro naar 100.000 euro en werd het maximaal totaal te investeren bedrag van 7,5 miljoen euro niet meer opgelegd.68 Sogent had, gelet op de nieuwe voorwaarden een nieuwe aan besteding moeten uitschrijven en kon nv Optima Financial Planners niet zomaar de aanbesteding toekennen. Het lijkt erop dat het overheidsbedrijf Sogent de wet op de overheidsopdrachten overtreden heeft door geen nieuwe aan besteding uit te schrijven.

Oprichting van nv Buffalo

Op 10 juli 2007 werd bij notaris Jean Bernard Materlinck in Gent nv Buffalo opgericht. Oprichters waren Sogent en nv Optima Finan- cial Planners. Het doel van de vennootschap werd omschreven als:

“Het verrichten van stads- en grondontwikkelingsactiviteiten met betrekking tot het gebied te Gent, met begrenzing zoals aangegeven in het ruimtelijk uitvoeringsplan nummer 60 Akkerhagestraat/Otter gemsesteenweg…”

Uit het doel kunnen we afleiden dat het hier zonder meer en zonder enige twijfel om een overheidsopdracht gaat. De vennootschap zal zich immers beperken tot activiteiten voor stadsontwikkeling die zich beperken tot één specifieke Gemeentelijk Ruimtelijk Uitvoe- ringplan, namelijk GRUP nummer 60.

68 In de trajectnota 2006-2008, noch in de beslissing van Sogent tot oprichting, noch in de statuten van nv Buffalo, is er sprake van een totaal te investeren bedrag van 7,5 miljoen euro.

64 Een multifunctioneel voetbalstadion

Het kapitaal van de vennootschap bedroeg 1.125.000 euro en was als volgt samengesteld: 1.025.000 miljoen euro Sogent (1025 A aandelen) en 100.000 euro Optima (100 B aandelen). Het bestuur bestond uit: - schepenen; Daniël Termont, Christophe Peeters, Karin Tem- merman, Lieven Decaluwé, Geert Versnick, - Oppositiegemeenteraadslid Mathieu Dierixcks - Didier Nachtergaele (Sogent) en Jan De Paepe (Optima)

Als voorzitter van de raad van bestuur werd Christophe Peeters aangesteld en als gedelegeerd bestuurder Didier Nachtergaele. Er werd beslist om voorlopig geen directiecomité aan te duiden. Uit de samenstelling van de raad van bestuur69 kunnen we afleiden dat nv Buffalo opgericht werd conform de nieuwe gemeentewet en niet conform het nieuwe gemeentedecreet. Dit brengt ons bij een juridisch dilemma. Enerzijds is Sogent als oprichter nog onderhevig aan de nieuwe gemeentewet en anderzijds is nv Buffalo hoewel bij bestek onderhevig aan de nieuwe gemeente wet, door de oprichting na 1 januari 2007 onderhevig aan het gemeentedecreet. Juristen die ik daarover raadpleegde zijn het niet eens of de oprichting nu valt onder de overgangsmaatregel van art 310 §1 van het gemeentedecreet of niet. Artikel 310 §1 zegt:

“§ 1. De werking en de statuten van de op het ogenblik van de inwer kingtreding van dit decreet in het Vlaamse Gewest bestaande gemeentebedrijven, autonome gemeentebedrijven en personen die door de gemeente belast zijn met bepaalde taken van gemeentelijk belang, en die niet voldoen aan de voorschriften van titel VII, hoofd stuk II en geen andere decretale of wettelijke rechtsgrond hebben, worden bij gemeenteraadsbeslissing in overeenstemming gebracht met de bepalingen van dit decreet uiterlijk op 1 januari 2014. Voor hen treedt dit decreet in werking op de dag die volgt op de ont vangst van de goedkeuringsbeslissingen, vermeld in § 2, en uiterlijk op 1 januari 2014. Artikelen 228, 229 en 230 zijn echter onmiddellijk

69 Volgens het gemeentedecreet moet de raad van bestuur samengesteld zijn uit maximaal twee derden van hetzelfde geslacht.

65 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

op hen van toepassing. De gemeentebedrijven, vermeld in het eerste lid, kunnen de boekhouding voeren die voor hen van toepassing was op 31 december 2006 tot en met de datum waarop titel IV van dit de creet voor dat gemeentebedrijf in werking treedt. Die termijn kan door de Vlaamse regering worden verlengd.”

Waar alle experten het wel over eens zijn is dat de oprichting onder het gemeentedecreet in elk geval kon. Hadden de stad Gent en Sogent binnen de waarden van goed bestuur niet moeten kiezen voor een oprichting conform het gemeentedecreet? Was het niet beter geweest om de statuten van Sogent aan te passen aan het gemeentedecreet (kleine ingreep), want dat moest uiteindelijk toch gebeuren. Waarom koos men voor de eerder onzeker juridische piste? Was het om bepaalde strengere regels en transparantie in het gemeente decreet vervat te ontwijken? Zo moest er geen beheersovereenkomst (enkel een jaarlijks verslag) opgemaakt worden en aan de gemeente raad voorgelegd worden, waren de financiële controles door de overheid niet zo streng en moest de beslissing tot oprichting niet binnen 30 dagen aan de Vlaamse regering verzonden worden. In elk geval voldeed nv Buffalo aan alle criteria beschreven in artikel 4 § 2 8° van de wet op de overheidsopdrachten van 24 december 1993. Ook nv Buffalo voert een overheidsopdracht uit en is een rechtspersoon die met meer dan de helft overheidskapitaal werkt en geleid wordt door een bestuur bestaande uit meer dan de helft overheidsafgevaardigden. Voor zover we konden achterhalen organiseerde het overheidsbedrijf nv Buffalo sinds 2006 niet voor alle opdrachten enige vorm van openbare mededinging. Het lijkt erop dat ook hier de stad Gent via nv Buffalo meerdere malen de wet op de overheids opdrachten heeft overtreden.

66 Een multifunctioneel voetbalstadion

Participatie van nv Buffalo en/of Sogent in cvba Artevelde-stadion

Sogent is conform de wet een autonoom gemeentebedrijf. Voor 1 januari 200770 was, voor wat betreft autonome gemeentebedrijven, ‘de nieuwe gemeentewet’ van toepassing en die had sinds 28 maart 1995 een aanpassing doorgevoerd die de oprichting van autonome gemeentebedrijven mogelijk maakte. Dit was in oorsprong om ha- venbedrijven te faciliteren, maar gaandeweg richtten gemeenten autonome gemeentebedrijven op omwille van fiscale maximalisering en om begrotingsredenen. Autonome gemeentebedrijven opgericht voor de inwerkingtreding van het gemeentedecreet kregen, bij wijze van overgangsmaatregel (artikel 310 van het Gemeentedecreet), 3 jaar de tijd om hun statuten aan het nieuwe decreet aan te passen.71 Een autonoom gemeentebedrijf was toen een rechtspersoon sui ge neris72 die door een gemeente kon worden opgericht bij simpel gemeenteraadsbesluit. Onder de nieuwe gemeentewet konden autonome gemeentebedrijven rechtstreeks of onrechtstreeks participeren in publiek of privaatrechtelijke ondernemingen, verenigingen of instellingen. Al deze participaties werden in de nieuwe gemeente wet ‘filialen’ genoemd. Bij het nemen van een beslissing tot participatie van een autonoom gemeentebedrijf in een privaat bedrijf is enige voorzichtigheid geboden in casu de toepassing van de wet op de overheidsopdrachten. Wanneer de oprichting van of de deelname aan een ‘filiaal’ door een autonoom gemeentebedrijf de gunning van een overheidsopdracht verhult (wat hierboven uitvoerig werd aangetoond), is de wet op de overheidsopdrachten van toepassing. De totstandkoming van de participatie zal dan alsnog het ‘filiaal’ ver- plichten om de mededinging te organiseren conform de wet op de overheidsopdrachten van 23 december 1993. Dit geldt uiteraard even-

70 Datum van de uitvoering van het gros van de artikelen van het Gemeente decreet van 15 juli 2005. 71 Later werd dit verschoven naar 1 januari 2013 en finaal naar 1 januari 2014. 72 Sui generis betekent in deze context “met een eigen bestaansreden, op zichzelf staand, niet ogenblikkelijk ergens onder te brengen…”

67 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA zeer voor het overheidsbedrijf nv Buffalo, een dochterbedrijf van het autonoom gemeentebedrijf Sogent. Het lijkt er dus op dat toen Sogent en nv Buffalo participaties namen in cvba Artevelde-stadion daartoe een aanbesteding wettelijk verplicht was. De participaties/investeringen die moesten leiden tot de bouw van het Arteveldestadion mochten eigenlijk niet zomaar toegekend worden aan cvba Artevelde-stadion. Nochtans, voor de oprichting en participatie in nv Buffalo schreef Sogent wel een aanbesteding. Maar voor de participatie in cvba Artevelde-stadion eigenaardig genoeg niet.

Uitsluiten van nv Optima Financial Planners in nv Buffalo

NV Buffalo is als dochter van een autonoom gemeentebedrijf Sogent73 zonder twijfel ook een overheidsbedrijf. Had men de eigenaars/aandeelhouders van cvba Artevelde-stadion niet moeten uitsluiten tot deelname aan de aanbesteding voor oprichting van nv Buffalo? We stellen vast dat nv Optima Financial Planners, hoofdaandeelhouder van cvba Artevelde-stadion, de uiteindelijke partner werd in nv Buffalo. Er ontstaat geen probleem als een bedrijf in een in- vesteringsvehikel stapt die een eigen project financiert. Het is wel andere koek wanneer je via een minderheidsparticipatie zeggenschap en controle verwerft over de toewijzing van overheidsinvesteringen in een bedrijf waar je meerderheidsaandeelhouder van bent. NV Op- tima Financial Planners mocht mee beslissen over elke euro belastinggeld van de Gentse belastingbetaler die via Sogent en nv Buf- falo geïnvesteerd zou worden in het bedrijf waar het toen nog meerderheidsaandeelhouder van was. Ze mochten mee beslissen over de voorwaarden van leningen en borgen door de Gentse belasting betaler verleend aan hun bedrijf. Dit lijkt ons niet kunnen.

Ik zou heel graag in het orgaan zetelen dat beslist of en hoeveel subsidies ik krijg voor de isolatie van mijn woning of voor de plaatsing van mijn zonnepanelen. Ik zou heel graag deel uitmaken

73 Sogent houdt 91% van de aandelen in nv Buffalo.

68 Een multifunctioneel voetbalstadion van het orgaan van de bank dat beslist hoeveel leningen en borgen ik krijg. Het zou ook handig zijn om deel uit te maken van het orgaan dat de afbetalingsvoorwaarden van de lening bepaalt bij de aankoop van mijn nieuwe woning. Ongetwijfeld zou ik veel geld kunnen lenen tegen heel interessante voorwaarden.

In het geval dat nv Buffalo was opgericht onder het gemeentedecreet dan had NV Optima Financial Planners conform artikel 229 §474 uitgesloten moeten worden van deelname in nv Buffalo. Dit artikel stelt immers:

“De volgende personen kunnen niet worden voorgedragen of aange wezen als vertegenwoordiger of bestuurder in een gemeentelijk extern verzelfstandigd agentschap: 4° de personen die op commerciële wijze of met een winstoogmerk activiteiten uitoefenen in dezelfde beleidsdomeinen als het agentschap en waarin het agentschap niet deelneemt, alsook de werknemers en de leden van een bestuurs- of controleorgaan van die personen.”

Stel dat je ervan uit zou gaan of zou kunnen motiveren dat nv Op- tima Financial Planners geen activiteiten uitoefent in hetzelfde be- leidsdomein als het op te richten agentschap dan heb je alsnog een probleem met art 236 §4 van het gemeentedecreet dat stelt:

“Een bestuurder mag niet: 1° aanwezig zijn bij de bespreking en de stemming over aangelegen heden waarin hij een rechtstreeks belang heeft, hetzij persoonlijk, hetzij als vertegenwoordiger, of waarbij de echtgenoot, of bloed- of aanverwanten tot en met de vierde graad een persoonlijk en recht streeks belang hebben. Dat verbod strekt niet verder dan de bloed- en aanverwanten tot en met de tweede graad als het gaat om de voor dracht van kandidaten, benoemingen, ontslagen, afzettingen en schor singen. Voor de toepassing van deze bepaling worden personen die

74 Artikel 229 was conform het decreet onmiddellijk van toepassing en niet onderhevig aan de overgangsmaatregels van artikel 310 van het gemeente decreet.

69 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

een verklaring van wettelijke samenwoning als vermeld in artikel 1475 van het Burgerlijk Wetboek, hebben afgelegd, met echtgenoten gelijk gesteld; 2° rechtstreeks of onrechtstreeks een overeenkomst te sluiten, behou dens in geval van een schenking aan het autonoom gemeentebedrijf of de gemeente, of deel te nemen aan een opdracht voor aanneming van werken, leveringen of diensten, verkoop of aankoop ten behoeve van het autonoom gemeentebedrijf of de gemeente, behoudens in de gevallen waarbij de bestuurder een beroep doet op een door het auto noom gemeentebedrijf of de gemeente aangeboden dienstverlening en ten gevolge daarvan een overeenkomst aangaat.”

Verkoop recht tot aanbesteding

Zoals hiervoor beschreven verwierf nv Optima Financial Planners zijn aandelen in nv Buffalo via een aanbesteding. Wanneer men een aanbesteding binnenhaalt, verkrijgt men een soort recht tot deelname of uitvoering van een aanbesteding. Dit verworven recht is onvervreemdbaar, je kan het met andere woorden niet verkopen. Maar we stellen vast dat de aandelen van Optima in nv Buffalo in 2011 verkocht werden aan nv IRC75en dat nv IRC in 2012 op zijn beurt de helft van de aandelen verkocht aan vzw KAA Gent en de andere helft aan het TMVW.76 Sogent of nv Buffalo had hier conform de wet op de overheidsopdrachten een nieuwe aanbesteding moeten uitschrijven en de markt moeten laten gelden. Bovendien staat in de publicatie van de aanbesteding duidelijk te lezen:

“In dit kader wenst het Sogent beroep te doen op één of meerdere pri vate partners die bereid zijn, onder verder te onderhandelen voor waarden en op basis van nader te bepalen financiële instrumenten (aandelen, obligaties, leningen), samen met haar op lange termijn (minstens 10 jaar) te investeren in het voornoemde project.”

75 Nu nv Ghelamco invest. 76 Tussengewestelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Watervoorziening.

70 Een multifunctioneel voetbalstadion

NV Optima Financial Planners overtrad hiermee duidelijk de voorwaarden van het bestek en de aanbesteding.

Algemeen besluit

Het lijkt er op dat de stad Gent via Sogent en nv Buffalo meermaals de wet op de overheidsopdrachten heeft overtraden. Van- af het begin van de planningsfase voor de bouw van het voetbalstadion koos de stad Gent voor niet transparante structuren en handelde men op de lijn of over de lijn van de vigerende wetgeving. Wanneer je de Trajectnota 2006-2008 met een juridische bril bestudeert, kan je alleen al op basis van de overtredingen op de wet op de overheidsopdrachten stellen dat het Artevelde stadion, later de Ghelamco Arena, illegaal gebouwd werd. Het kon perfect anders, getuige bijvoorbeeld de Europese aanbesteding voor de renovatie van het Regenboogstadion in Waregem en voor de bouw van het Eurostadion in Brussel.

4 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

ussen 2002 en 2005 wordt beslist om het Arteveldestadion ge- T deeltelijk te financieren met winsten uit commerciële ontwikkelingen op twee aanpalende sites, het voormalige bedrijvencentrum regio Gent en de Dacar-site.77 (Later in 2007 kwam daar nog de voormalige UCB site bij.) In Het Nieuwsblad van 19 september 2009 zegt Jeroen Piqueur daarover het volgende:

“Het oorspronkelijke concept was een verlieslatend voetbalstadion voor KAA Gent te bouwen en via commerciële ontwikkeling op twee andere sites onze winst verzekeren.”

Maar naast bovenstaande sites was er aan het Houtdok nog een project met een link naar het Arteveldestadion. Hoofdrolspeler in dit verhaal is de toenmalig voorzitter van Sogent Geert Versnick.

1 Van raamakkoord tot optieovereenkomst

Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Gent

Het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Gent werd in diverse stappen gerealiseerd. Op 20 april 1998 werd het toenmalige intern verzelfstandig agentschap ‘Stedelijk Grond- en Pandenbedrijf’

77 De grond was eigendom van nv Dacar, de Provincie Oost-Vlaanderen en Amcor.

73 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA omgevormd tot een stadsontwikkelingsbedrijf. Dit stadsontwik kelingsbedrijf werd op zijn beurt op 6 augustus 2003 omgevormd tot een extern verzelfstandigd agentschap onder de vorm van een autonoom gemeentebedrijf. Deze heette eerst AG SOB78 en later Sogent.79 Eén van de doelen van Sogent was de verkaveling van de Oude Dokken aan de haven. Door het havendecreet van 1999 werd de grens van het Gentse havengebied verlegd. Hierdoor kwamen de Oude Dokken buiten de Gentse Haven te liggen en werden ze op 9 april 2003, na aanpassing van het ruimtelijk structuurplan Gent, een gebied voor stedelijk wonen.

Project Houtdok: Zwart: NMBS 1.475 m2 Wit: nv Dufky / nv Dock-Site 9.600 m2-9.900 m2 Spikkel: Sogent/Stad Gent 38.700 m2

78 Autonoom gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Gent. 79 Stadsontwikkelingsbedrijf Gent.

74 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

Raamakkoord Sogent – nv Dufky

De ontwikkeling van de Oude Dokken verwerkt in het ‘Masterplan Scharnier’ voorzag een deelproject ‘Stedelijk wonen aan het Houtdok’. Vanaf het begin was duidelijk dat de ontwikkeling van het Houtdok een buitenbeentje zou worden. Op 17 juli 2003 gaf het schepencollege immers zijn goedkeuring aan ontwikkelingsmethode en werk- wijze voor het project Houtdok. Het betrof een voorstel zonder aanbesteding voor de oprichting van een PPS80-constructie tussen Sogent en nv Dufky. De raad van bestuur van Sogent keurde op 4 november 2003 een raamakkoord goed voor de oprichting van een PPS met nv Dufky. Het raamakkoord dat op 27 november 2003 ondertekend werd spreekt over een PPS ‘Vastgoedmaatschappij’ met als doel: “vastgelegde bouwprojecten realiseren en commercialiseren via activiteiten welke zich afspelen op de private markt en tegen private marktwaarden”.

Maar wie was/is nv Dufky? Het bedrijf werd opgericht in 1956 en in de jaren tachtig overgenomen door het familiebedrijf Voeders Depré uit Beernem. In 1993 volgde de vrijwillige ontbinding en vereffening van nv Dufky waarbij alle activa en passiva werden overgeheveld naar nv Liberty Molens, een Gents bedrijf net door de Groep Depré overgenomen. Maar in hetzelfde jaar veranderde het bedrijf Liberty Molens van naam en werd het terug nv Dufky. In 2002 gaan alle commerciële marktactiviteiten van nv Dufky over in een nieuw bedrijf nv Beduco, een fusie van nv Beyers en nv Dufky: BEyers, DUfky Company. Vanaf dan rest er in nv Dufky enkel nog het patrimonium van de Dufky-terreinen aan de houtdokken te Gent.

Meteen rijst de vraag waarom een veevoederbedrijf; geen bouw bedrijf, projectontwikkelaar of aannemer, een PPS zou vormen met Sogent om het Houtdok te verkavelen en commercialiseren? Op- merkelijk was ook dat binnen het raamakkoord een verkoop/aan- koopclausule zat voor de aankoop door Sogent van alle gronden van

80 Privaat-Publieke Samenwerking

75 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA nv Dufky. Ter voorbereiding van de verkoop schatte de ontvanger van registratie en domeinen in 2003 de eigendom81 van NV Dufky op 1 miljoen euro of 104,13 euro/m2. De voor de hand liggende procedure voor Sogent was om de gronden van Dufky aan te kopen en dan een aanbesteding uit te schrijven met het oog op de commercia lisering ervan. Dit deed Sogent trouwens wel voor bijna alle andere projecten in de Oude dokken. Waarom niet met het Houtdok-project?

Voorstel i

PPS Vastgoed- NV Dufky SOGENT maatschappij

Verkavelen en commercialiseren Houtdokproject

Het raamakkoord werd uiteindelijk nooit uitgevoerd en de PPS niet opgericht.

Door het niet aanbesteden van de pps had Sogent hier de intentie om de wet op de overheidsopdrachten te overtreden. Is dergelijke intentie strafbaar? Is het ondertekenen van de intentie om de wet op overheidsopdrachten te overtreden een politieke fout?

81 Sectie G nummer 697/A/3: totaal 9602,8 m2 grond incluis één gebouw van nv Dufky.

76 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

De optieovereenkomst Sogent – nv Dock-site: een bocht van 180 graden

Op 29 maart 2006 komt advocaat Patrick Devers op de raad van bestuur van Sogent uitleggen dat men best afstapt van het raamakkoord en evolueert naar een nieuw model waarin ze haar gronden verkoopt aan nv Dufky. Een eigenaardig voorstel omdat Sogent reeds een aanzienlijke som geld geïnvesteerd had in de sanering van het Hout- dok. Er werd naar schatting 16,5 miljoen euro uitgegeven aan voorbereidende studies, bodemonderzoek, herstelwerken aan kaaimuren enz. Na een akkoord betreffende het te overwegen principe krijgt Devers het mandaat om een voorstel uit te werken. Op 29 april 2006 volgt een verdere toelichting van Devers en op 31 mei 2006 worden de krachtlijnen goedgekeurd voor de opmaak van een optie overeenkomst voor de verkoop 38.700 m2 grond van de stad Gent aan nv Dufky. Op 14 december 2006 geeft het college groen licht voor de optieverkoopovereenkomst en op 21 december 2006 besliste ze om de gronden rond het Houtdok over te dragen aan Sogent met het oog op de verkoop ervan aan nv Dufky. In de krachtlijnen van de optieovereenkomst is sprake van een verkoopprijs van 125 euro/m2.82 Intussen is nv Dufky veranderd van naam tot nv Dock-Site en heeft het bedrijf zich omgevormd tot projectontwikkelaar van bouwprojecten. Ook hier stellen wij opnieuw vast dat Sogent of de stad Gent geen openbare aanbesteding of enige andere vorm van mededinging heeft georganiseerd. Sogent blijkt opnieuw de intentie gehad te hebben om de verkoop van hun grond zonder meer aan nv Dock- Site toe te wijzen. Eind juni 2006 keurt nv Dock-Site de krachtlijnen van de lucratieve optieovereenkomst goed en op 15 juli 2006 koopt nv Kimo Invest (dochterbedrijf van Optima) 94% aandelen van nv Dock-Site en verdwijnen de veevoederhandelaars Depré uit de raad van bestuur. Ze worden vervangen door Jeroen Piqueur, Ruben Piqueur en Jan de Paepe. NV Kimo Invest betaalt voor de aandelen van nv Dock-site 1,8 miljoen euro. Zo haalt Optima een optie binnen om

82 De optie bleef geldig tot de definitieve vaststelling van het RUP Gent Oude Dokken, deel A, zone 1.

77 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

38.700 m2 exclusieve bouwgrond eigendom van Sogent te kunnen kopen voor 125 euro/m2 en heeft het 9.889 m2 van nv Dock-Site kunnen verwerven voor ca. 200 euro/m2. Een gemiddelde van ca. 140 euro/m2. Op 9 september 2008, een jaar nadat burgemeester Termont op Waregem Koerse de bouw van het voetbalstadion met Paul Gheysens van Ghelamco besprak, worden Jeroen Piqueur, Ru- ben Piqueur en Jan de Paepe ontslagen en worden Paul Gheysens en zijn bedrijf bvba Opus Terrae bestuurders van de nv Dock-site. Zonder noemenswaardige winst verkoopt Optima 93,4% van de aandelen aan Ghelamco83 en 0,6% aan bvba Opus Terrae.84 Daarnaast heeft Ghelamco op 10 juni 2008 reeds 50% van de aandelen85 cvba Artevelde-stadion van Optima in portage86 genomen. Op dat moment is het duidelijk dat Ghelamco de bouw van het Artevelde project zal uitvoeren en met de meeste waarschijnlijkheid ook zou bouwen. Zolang Optima bouwheer van het voetbalstadion was, kreeg Piqueur het bijzonder winstgevend project, maar vanaf het moment dat duidelijk werd dat Ghelamco het stadion zou gaan bouwen werd Gheysens de gelukkige erfgenaam van het Houtdokproject.

Voorstel II

Overname Optima later Ghelamco

NV Dufky SOGENT Verkavelen en NV Dock-side commercialiseren Houtdok

Verkoopt gronden aan

83 Nv Ghelamco Invest, voorheen nv IRC. 84 Een vennootschap van Paul Gheysens en diens echtgenote Ria Vandoorne. 85 Voor een bedrag van 68.999 euro. 86 Portage: een bindende optieovereenkomst voor verkoop van aandelen tegen vastgestelde minimumprijs volgens een vooraf vastgesteld schema.

78 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

Is de prijs voor dergelijke bouwgrond marktconform?

Voor de gronden gelegen aan de waterlijn (de gronden van Sogent) kijken we even naar een gelijkaardig project in Oostende. De Vlaam- se overheid verkocht in 2013, 46.325 m2 bouwgrond aan de Hendrik Baelskaai in Oostende87 aan AGSO (Autonoom Gemeentebedrijf Stadsvernieuwing Oostende). Ze is daarvoor onderworpen aan een schatting van het aankoopcomité.88 Een eerste schatting van deze bouwgrond was 35 miljoen of 755 euro/m2, onder politieke druk kwam een tweede schatting neer op 28,5 miljoen euro of 615 euro/m2. Nemen we nog een ander vergelijkingspunt. Sogent verkoopt zelf bouwgronden aan jonge gezinnen in Gent. Het gaat om verkrotte woningen en onbenutte terreinen die gesaneerd, verkaveld en verkocht worden tegen een vaste prijs van 215 euro/m2.89 Ook is volgens Statbel de gemiddelde prijs voor bouwgrond in Oostende 258 euro/ m2 en in Gent 276 euro/m2, of 7% hoger.90 We vergelijken ook met enkele gelijkaardige gronden in Gent: de Blaisantvest, 2.059 m2 verkocht tegen 315 euro/m2 of de Manchester straat, 267 m2 verkocht tegen 360 euro/m2. Het antwoord op de vraag of 125 euro/m2 een marktconforme prijs is, is dus nee. Het lijkt er dus op dat de stad Gent, via Sogent, alvast de intentie had om de bouwheer van de Ghelamco Arena een cadeau te doen.

87 Project gelijk aan het houtdokproject zie http://www.oosteroever.be/ projecten. 88 Conform de wet van 31 mei 1923 die stelt dat alle verkopen van gedesaffecteerde onroerende goederen van de federale staat, de gewesten en de gemeenschappen, principieel voorafgaandelijk aan elke verkoop, onafgezien of de kandidaat-kopers particulieren of overheden zijn. Gedesafecteerde onroerende goederen behoren niet tot het openbaar domein en zijn bijgevolg vervreemdbaar. 89 Dit is dan wel exclusief aktekosten, registratiekosten, opmetingskosten en sonderingskosten én exclusief het aandeel in de verkavelingsakte, waardoor de prijs vermoedelijk neerkomt op 250 euro/m2. 90 Http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/ vastgoed/ gemiddelde_prijs_bouwgronden/.

79 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Ook de goedgekeurde krachtlijnen voor de optieovereenkomst werden nooit omgezet tot een daadwerkelijke optieovereenkomst. Maar ook hier is het duidelijk dat de intentie er was om de wet op de overheidsopdrachten te overtreden en in eerste instantie Optima en later Ghelamco de gronden zonder mededinging tegen een spotprijs te verkopen. Ook hier is er op zijn minst sprake van een politieke fout.

2 Belangenvermenging

Als we spreken over belangenvermenging, belangenconflict of belangenverstrengeling, dan duidt dit op een situatie waarbij iemand meerdere belangen dient, die een zodanige invloed op elkaar kunnen uitoefenen dat zijn integriteit ten aanzien van het ene of het andere belang in het gedrang komt. Zelfs als er geen bewijs is van daadwerkelijke beïnvloeding van het ene belang door het andere kan er wel belangenverstrengeling bestaan. Belangenverstrengeling kan de geloofwaardigheid van een beroep en beroepsgroep aantasten. Een bijzondere vorm van het begrip belangenverstrengeling is het begrip ‘schijn van belangenverstrengeling’, we spreken dan over een belangenconflict. Rechters en politici zijn bijvoorbeeld gehouden ook de schijn van belangenverstrengeling te vermijden. Op 26 januari 2007 en 26 februari 2007 verschenen in Knack de artikels “De Jackpot van de Oude Dokken” en “Verkoop Gentse dokken gouden zaak voor zakenpartners van Geert Versnick” waarin journalist Hans Van Scharen Geert Versnick beschuldigde van belangenvermenging in het dossier rond de Houtdokken. Schitterend onder- zoekwerk, maar helaas vond Hans van Scharen toen geen ‘Smoking Gun’ of ‘Hendel van de Guillotine’. Hieronder de feiten op een rij en een overzichtelijk beeld van de belangenvermenging op twee niveaus.

80 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

Christophe Poppe en Geert Versnick

Advocaat Christophe Poppe en zijn kantoor waren sinds de jaren 80 de advocaten van het bedrijf nv Dufky en andere bedrijven van de gebroeders Depré. Dit historisch verband creëert uiteraard geen recht of een kader waarin belangenvermenging toegestaan is, iets wat Geert Versnick in zijn verdediging op de artikels in Knack leek te impliceren. Toen nv Dufky tussen 2002 en 2006 onderhandelingen voerde met Sogent had Christophe Poppe zich moeten terugtrekken om alle noties van belangenvermenging te vermijden. Want Geert Versnick was voorzitter van Sogent en Christophe Poppe en Geert Versnick hadden zakelijke banden: - Tot 1 april 2004 was Geert Versnick voorzitter van de raad van bestuur van de nv Wet&Advies, gevestigd op hetzelfde adres als het advocatenkantoor van Christophe Poppe (Poppe & Partners). Tot juni 2004 was ook de nv Wesenbeek Commu- nicatie (nv Wescom) bestuurder van nv Wet&Advies. Geert Versnick was ook bestuurder van de vennootschap (nv Wes- com) van zijn toenmalige echtgenote, tv-presentatrice Lynn Wesenbeek. De nv Wet&Advies had als commercieel uithang- bord ‘Advocatenkantoor Poppe-Versnick & Partners’. - Christophe Poppe en Geert Versnick waren de oprichters en bestuurders van de feitelijke vereniging (fv) ‘Christophe Poppe Geert Versnick’ met KBO-nummer 851.509.946 en NACE: een advocatenbedrijf. De zetel van het bedrijf was gevestigd op het adres: Pieter van Reysschootlaan 2, 9051 Gent, en op diezelfde plaats bevond zich tot 2011 ook de zetel van het advocatenkantoor van Christophe Poppe ‘PP Law bvba’. De fv werd ontbonden op 1 januari 2008, en stelde tussen 1 januari 1996 en 1 november 2007 vier personeelsleden tewerk. Op 1 november 2007 werden de personeelsleden overgenomen door de feitelijke vereniging en advocatenkantoor ‘Christophe Poppe Karen Kerrinckx’ met KBO-nummer 895.669.888.

Geert Versnick beweerde meermaals in de media dat hij op het moment van de feiten geen zakelijke banden meer had met Christophe Poppe. Hij verklaarde dat hij zich in 2001 liet schrappen aan de Gent-

81 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA se balie en uit het advocatenkantoor met Christophe Poppe stapte. Maar het bedrijf nv Wet&Advies was via alle communicatiekanalen gekend als Poppe-Versnick & partners en tot 2004 zetelde Geert Versnick er nog als bestuurder en voorzitter van de raad van bestuur. Als je vandaag ‘Poppe en partners bvba’ googelt, krijg je via de website van 1207.be nog steeds een ondernemingsnummer te zien dat verwijst naar nv Logistics, het juridisch kantoor opgericht door Geert Versnick onder de benaming nv Wet&Advies. Dat Geert Versnick geschrapt was aan de balie klopt. Maar Geert Versnick kon binnen nv Wet&Advies nog steeds betaalde opdrachten/taken uitvoeren. Deze mogelijkheid verdween niet met de schrapping aan de balie. De kernvraag blijft: was zijn mandaat bezoldigd en/of haalde hij nog winsten uit nv Wet&Advies? Want het feit dat hij uit de raad van bestuur stapte betekent niet dat hij geen aandelen meer bezat of diensten leverde. Uiteraard toont de feitelijke vereniging ‘Christophe Poppe Geert Versnick’ met KBO-nummer 851.509.946 een duidelijker zakelijk verband aan tussen Poppe en Versnick. Het advocatenbedrijf op naam van Christophe Poppe & Geert Versnick had tot eind 2007 nog een werking want het stelde vier personeelsleden te werk.

82 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

Op het moment van de feiten was de nieuwe gemeentewet van toepassing en deze stelt in artikel 94:

“Het is elk gemeenteraadslid en de burgemeester verboden: 1° tegenwoordig te zijn bij een beraadslaging of besluit over zaken waarbij hij een rechtstreeks belang heeft, hetzij persoonlijk, hetzij als gelastigde, voor of na zijn verkiezing, of waarbij zijn bloed- of aan verwanten tot en met de vierde graad een persoonlijk en rechtstreeks belang hebben.”

Geert Versnick nam als schepen diverse beslissingen in verband met het Houtdokproject. De wet is niet duidelijk of artikel 94 ook toe- pasbaar is op Autonome Gemeentebedrijven een punt waarover het gemeentedecreet wel duidelijk is. Daarnaast is er ook nog artikel 245 van het Stafwetboek dat stelt:

“Iedere persoon die een openbaar ambt uitoefent, die hetzij recht streeks, hetzij door tussenpersonen of door schijnhandelingen, enig belang, welk het ook zij, neemt of aanvaardt in de verrichtingen, aan bestedingen, aannemingen of werken in regie waarover hij ten tijde van de handeling geheel of ten dele het beheer of het toezicht had, of die, belast met de ordonnancering van de betaling of de vereffening van een zaak, daarin enig belang neemt, wordt gestraft met gevangenis straf van een jaar tot 5 jaar, en met een geldboete van 10.000 euro tot 50.000,00 euro of met één van die straffen en hij kan bovendien, overeenkomstig artikel 33, worden veroordeeld tot ontzetting van het recht om openbare ambten, bedieningen of betrekkingen te vervullen. De voorafgaande bepaling is niet toepasselijk op hem die in de gege ven omstandigheden zijn private belangen door zijn betrekking niet kon bevorderen en openlijk heeft gehandeld.”

Karin Kerrinckx en Geert Versnick

Advocate Karen Kerrinckx is de vrouw van Christophe Poppe. Ze wonen aan de Oude Pontweg 19 in 9831 Deurle (Sint-Martens-Latem). Kerrinckx werd eind 1999 bestuurder en algemeen directeur van

83 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA nv Wet&Advies, de vennootschap die schuilging achter het uit- hangbord van het advocatenkantoor ‘Poppe-Versnick & Partners’ en waarvan Geert Versnick tot 1 maart 2004 voorzitter was van de raad van bestuur. Ze had samen met haar man de feitelijke vereniging fv Christophe Poppe - Karen Kerrinckx (ontbonden op 31/12/2008). Samen met haar man Christophe Poppe richtte ze in 2008 Poppe & Partners bvba (Pp law) op, waarvan ze vandaag zaakvoerder is. Daarnaast bestond er tot 2015 ook nog de feitelijke vereniging Pp law. Begin december 2004 (13 december), een goed jaar nadat Sogent een raamakkoord ondertekende met nv Dufky, werd Karen Ker- rinckx lid van de raad van bestuur van nv Dufky. Uit een uittreksel van de notulen van de buitengewone algemene vergadering van de nv Dufky van 29 maart 2006 blijkt dat mevr. Kerrinckx ook aandeelhouder was van nv Dufky.

Even terug in de tijd. Op 29 maart 2006 beslist de raad van bestuur van Sogent om een bocht van 180 graden in te zetten en de gronden van Sogent voor een spotprijsje van de hand te doen aan nv Dock- Site. Twee dagen later op 31 maart 2006 treedt Karin Kerrinxck af als bestuurder en wordt ze vervangen door Ruben Piqueur, zoon van Jeroen en afgevaardigd bestuurder van nv Optima Global Estate. Op 20 juni 2006 richt Christophe Poppe een schrijven aan Patrick Devers met de mededeling dat nv Dock-site akkoord gaat met de krachtlijnen van de optieovereenkomst ter vervanging van het raam-

84 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok akkoord. Op 15 juli 2006 wordt nv Kimo Invest, vertegenwoordigd door Jeroen Piqueur en Jan De Paepe – juridisch adviseur Optima –, bestuurder van nv Dock-Site en koopt het 94% van de aandelen. Wanneer en aan wie mevrouw Kerrinckx haar aandelen in nv Dock- site verkocht en welke meerwaarde gerealiseerd werd is geen openbare informatie. In de Optima/Termont-commissie doet dhr. Paul Gheysens van Ghelamco daarover een opmerkelijke uitspraak:

“Het enige wat ik gedaan heb is gebeld naar de vroegere eigenaar, naar de heer Depré omdat we die kennen, en die dat gedeelte, die loodsen had, het terrein had. We hebben gezegd: kijk, is dat nog valabel? Is die deal nog geldig? Hij heeft gezegd: ‘Ja, aan u wil ik nog verkopen. We gaan ervoor’. Dat was dan bij mevrouw Kerrinckx. Heel de his toire weet ik niet, maar wij hebben wel onmiddellijk gezegd: wij gaan alles in de hand nemen,”

Terwijl Optima maar 94% van de aandelen in handen heeft van nv Dock-Site, verwerft Ghelamco de volle 100% na onderhandelingen waar mevrouw Kerrinckx bij betrokken was. Vandaar ons vermoeden dat de resterende 6% aandelen eigendom van mevrouw Kerrinckx waren. Wat er ook van mogen zijn, ook hier is er duidelijk sprake van belangenvermenging of op zijn minst een belangenconflict tussen Geert Versnick en Karin Kerrinckx. Om een duidelijk beeld te schet- sen van de belangenvermenging op twee niveaus deze grafische weergave (grafiek 1).

85 Belangenvermenging verkoop Houtdok

Karin Kerrinckx 2 Christophe Poppe 3 NV DUFKY/NV DOCK-SIDE

4 5 6 7

Wet en advies NV/Logistics NV 9 Poppe Christophe Versnick Geert FV 8 Raamakkoord/Optieovereenkomst

10 11 12 13

NV FLEMCO 14 Geert Versnick 15 SOGENT Legende:

1. Karin Kerrinckx, bestuurder en aandeelhouder van nv Dock-Site. 2. Karin Kerrinckx, echtgenote van Christophe Poppe. 3. Christophe Poppe, advocaat van nv Dock-Site. 4. Karin Kerrinckx, bestuurder en algemeen directeur van nv Wet&Advies. 5. Christophe Poppe oprichter/bestuurder van de feitelijke vereniging ‘Christop he Poppe Geert Versnick’ met KBO-nummer 851.509.946 en NACE: advocatenbedrijf. De zetel van het bedrijf was Pieter van Reysschootlaan 2 9051 Gent, tot 2011 ook de zetel van het advocatenkantoor van Christophe Pop- pe ‘bvba PP Law’. De FV werd ontbonden op 1 januari 2008, en stelde tussen 1 januari 1996 en 1 november 2007 4 personeelsleden tewerk. Op 1 november 2007 werden de personeelsleden overgenomen door de feitelijke vereniging Christophe Poppe Karen Kerrinckx met KBO–nummer 895.669.888. 6. Christophe Poppe voerde voor nv Dock-Site de onderhandelingen voor de verkoop van de gronden tussen Sogent aan nv Dock-Site. 7. nv Dock-Site sluit optieovereenkomst met Sogent voor aankoop van 38.700 m2 grond aan 125 euro. 8. Geert Versnick en Christophe Poppe zakenpartners in ‘Poppe-Versnick & Partners’ en in ‘fv Poppe Christophe Versnick Geert’ 9. Geert Versnick en Karin Kerrinckx zakenpartners in nv Wet&Advies (tot 2004). 10. NV FLEMCO bestuurder en aandeelhouder van nv Wet&Advies. 11. Geert Versnick oprichter/bestuurder feitelijke vereniging Christophe Pop- pe Geert Versnick met KBO-nummer 851.509.946. NACE: advocatenbedrijf. De zetel van het bedrijf was Pieter van Reysschootlaan 2 9051 Gent, tot 2011 ook de zetel werd van het advocatenkantoor van Christophe Poppe ‘bvba PP Law’. De fv werd ontbonden op 1 januari 2008, en stelde tussen 1 januari 1996 en 1 november 2007 vier personeelsleden te werk. Op 1 november 2007 werden de personeelsleden overgenomen door de feitelijke vereniging Christophe Poppe Karen Kerrickx met KBO-nummer 895.669.888 12. Geert Versnick is voorzitter van Sogent en coördineert en superviseert voor Sogent de onderhandelingen voor de verkoop van de gronden van Sogent aan nv Dock-Site. 13. Sogent sluit optieovereenkomst met nv Dock-Site voor verkoop van 38.700 m2 grond tegen 125 euro/m2. 14. Geert Versnick is huidig hoofdaandeelhouder van nv Flemco, een patrimoniumvennootschap van de familie. Aline Bailleul was vast vertegenwoordiger voor nv Flemco in nv Wet&Advies ten tijde van de Houtdokdeal. NV Flemco had toen 33% van de aandelen van nv Wet&Advies in handen. 15. Geert Versnick was voorzitter van Sogent (6 augustus 2003 tot 31 december 2006). DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

3 Houtdokproject

Toen in 2012 de politieke partij Groen! in kartel met sp.a naar de kiezer trok kwam er een brede roep naar meer groen binnen het project van de Oude Dokken. Terwijl coalitiepartner Open Vld net meer woningen wou. De actiegroep ‘Bewoners voor een Koopvaardij park’, had een klacht ingediend tegen het project Oude Dokken. Zij waren van oordeel dat de stad Gent onvoldoende groenruimte had gepland om te beantwoorden aan de eigen stedelijke normen. Toen de auditeur van de Raad van State de actiegroep volgde in zijn stelling, greep de stad de gelegenheid aan om de politieke bom die op de coalitie woog te ontmijnen door het sluiten van een dading met de actiegroep ‘Bewoners voor een Koopvaardijpark’. Binnen de dading werd beslist om langs de westelijke en oostelijke zijde van het Hout- dok geen bebouwing te plannen. In de plaats daarvan kwam langs beide zijden een park met wandelpaden. Momenteel wordt het Houtdokproject (exclusief de parken) door Sogent en Ghelamco verder afgewerkt. Sogent is sinds december 2008 eigenaar van de NMBS-gronden aan de Aziëstraat waardoor de gronden van nv Dock-site nu ingesloten worden door gronden van Sogent (zie figuur p. 74). Opnieuw stellen we vast dat er voor- alsnog geen enkele vorm van openbare aanbesteding of mededinging werd georganiseerd bij de ontwikkeling van het Houtdok, alsook niet voor de aankoop of verkoop van gronden. Ghelamco, weliswaar het moederbedrijf van nv Dock-Site en aldus onrechtstreeks eigenaar van ca. 25% van de gronden van het totaalproject, heeft daarbij niet automatisch het recht om als ontwikkelaar van de overheids- gronden van Sogent op te treden. Op de website van Ghelamco wordt de verkoop van de appartementen op de gronden van Sogent aangeboden. Ook presenteert Ghelamco zich als projectontwikkelaar van de appartementen. Bronnen binnen Sogent melden ons dat het hier om een vergissing gaat en dat Ghelamco geen rechten heeft om deze appartementen aan te bieden.91

91 De foto’s werden in de loop van 2016 van de website verwijderd.

88 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok

Waarom mocht Ghelamco zich gedurende minstens twee jaar via hun website onterecht presenteren als ontwikkelaar van het totaalproject Houtdok zonder dat Sogent daar tegen optrad? Het is duidelijk dat Ghelamco de west- en oostzijde van het Hout- dok niet kan ontwikkelen vermits daar een park wordt aangelegd. En daar gaan ze zeker in de fout. Een goed ingelichte bron binnen Sogent bevestigt dat er veel onduidelijkheid heerst rond het dossier van het Houtdok. De communicatie van Sogent en de dienst Ruim- telijke Ordening zou na het aantreden van de nieuwe schepen van Stadsontwikkeling Sven Taeldeman gewijzigd zijn. Het devies luidt nu dat er geen sprake is van een samenwerking met Ghelamco op vlak van ontwikkeling. Er zou enkel in de administratief voorbereidende fase samengewerkt worden. Dit zou dan de zoveelste bocht zijn in dit dossier. Want uit diverse officiële documenten blijkt dat Sogent vanaf 2008-2009 beslist heeft om de gronden van nv Dock- Site aan te kopen. Zo is er het Brownfieldconvenant,92 in 2009 afgesloten tussen de stad Gent, Sogent en de Vlaamse regering, waarin opgenomen is dat Sogent de gronden van nv Dock-Site zal aankopen. In 2012 komt er een addendum I aan het Brownfieldconvenant dat nog steeds de eigendommen van nv Dock-Site als aan te kopen gronden vermeldt. Ook het addendum II van het Brownfieldcon venant uit 2015 wijzigt daar niets aan. In 2011 geeft Sogent de opdracht aan het aankoopcomité om een schatting te maken van de gronden en gebouwen van nv Dock-Site. In het schattingsverslag noteert eerstaanwezend inspecteur Kelly Van den Houte:

“Aangezien de eventuele aankoop door de Stad Gent geschiedt met het oog op de verwezenlijking van zowel het Gewestplan als het Ge meentelijk plan dient voor de bepaling van de verkoopwaarde rekening te worden gehouden met artikel 29 van het Decreet ruimtelijke orde ning van 22 oktober 1996 (het artikel 31 van de wet van 29 maart 1962 betreffende de organisatie van de ruimtelijke ordening en steden bouw), dat luidt als volgt: Bij het bepalen van de waarde van het ont

92 Via zo’n convenant krijgen projectontwikkelaars en investeerders een aantal juridisch-administratieve en financiële voordelen van de Vlaamse regering bij de ontwikkeling van braakliggende en onderbenutte bedrijventerreinen.

89 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

eigende perceel wordt geen rekening gehouden met de waardever meerdering of -vermindering die voortvloeit uit de voorschriften van het gewest- of gemeentelijk plan van aanleg …”

Had de stad Gent in 2011 de gronden en het gebouw van nv Dock- Site gekocht volgens die schatting dan had Ghelamco, tussen aankoop (2008) en verkoop (2011), op drie jaar tijd ca. 900.000 euro zuivere winst geboekt (aankoop ca. 2 miljoen euro, schatting 2,9 miljoen euro).

Smoking Gun

Tussen de stukken van de Optima/Termont commissie zat een uit nodiging voor een vergadering die handelt over ‘het zuivere financië le luik’ van het Houtdokproject. De brief van Christophe Poppe was gericht aan medewerkster van Sogent Agnieska Zajac en meldde de aanwezigheid op de vergadering van Ruben Piqueur en John Bon- tinck. Na enige verwarring rond de datum van de vergadering bevestigde de stad Gent dat de vergadering plaatsgevonden had op 22 oktober 2005. Er zijn twee zaken opmerkelijk aan dit feit. Ten eerste stellen we vast dat architectenbureau Bontinck opnieuw zonder aanbesteding een zeer lucratief project cadeau kreeg van de stad Gent. Bovendien is dit de absolute smoking gun in dit dossier. Het duidt aan dat vijf maanden voordat Patrick Devers een mandaat van Sogent kreeg om te onderhandelen over de optieverkoopsovereenkomst, en negen maanden vooraleer dat Optima de aandelen kocht van nv Dock- Site, er door Optima, Architect Bontinck, nv Dock-Site en Sogent reeds vergaderd werd over het zuiver financiële luik van het Houtdok project. Dat beide aandeelhouders in cvba Artevelde-stadion toevallig aanwezig waren op een vergadering voor de uitwerking van een financiële constructie die bijzonder winstgevend was voor beiden, benadrukt niet alleen de link met de bouw van het Artevelde stadion, maar bevestigt tevens de belangenvermenging.

DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Besluit

Wat de huidige stand van zaken nu ook moge zijn, het lijkt er op dat de ontwikkeling van het Houtdok en de bouw van het voetbal stadion met elkaar verbonden zijn. Tot zolang Optima bouwheer was van het voetbalstadion, was hij de ontwikkelaar van het Hout- dok. Toen in 2008 duidelijk werd dat Ghelamco geheel of gedeeltelijk bouwheer werd, verhuisde het bijzonder lucratieve Houtdokproject naar hen. De ontwikkeling van het Houtdok werd tegen een spotprijs toegekend aan de ontwikkelaar van de Ghelamco Arena (waarbij afgezien werd van de raamovereenkomst en de optieovereenkomst werd opgesteld). Afgaande op de vergelijkingen van de havengronden en soepel rekenend zouden we kunnen besluiten dat de gronden van Sogent gelegen aan het water een marktwaarde hebben van ca. 500 euro/m2 en de gronden van nv Dock-Site achterin het Houtdok een waarde van ca. 300 euro/m2 (zie p. 79). We kunnen resumerend stellen dat Stad Gent via Sogent alvast tot 2008 de intentie had om de bouwheer van het voetbalstadion hier een steun van 375 euro/m2 ofwel 14.175.000 euro te bezorgen. Indien we er zouden vanuit gaan dat de gronden enkel de waarde hebben van de voormalige achterliggende gronden (300 euro/m2), spreken we nog over een steun van 6.615.000 euro. Uit geen enkel van de documenten blijkt of de kosten van de naar schatting 16,5 miljoen euro saneringen doorgerekend zouden worden of niet. Hoewel we geen bewijzen hebben in eender welke richting, nemen we aan van wel.

Er bestaat nog een kleine kans dat de Houtdok-deal een vrienden operatie was tussen de buren Geert Versnick, Jeroen Piqueur, Karin Kerrinckx en Christophe Poppe,93 die toevallig gelijktijdig liep met bepaalde feiten in het dossier van het Arteveldeproject. De kans is

93 Versnick en Piqueur woonden in de Voordelaan en Kerrinckx en Poppe net om de hoek in de Oude Pontweg. Jeroen Piqueur noemt Geert Versnick altijd zijn buur, hoewel deze laatste officieel in Gent woont, anders kon hij uiteraard niet zetelen als gemeenteraadslid van Gent.

92 Alternatieve financiering via verkaveling Houtdok klein maar kan niet worden uitgesloten. Toch zou dit boek niet volledig zijn mocht het vermoeden van een link tussen de bouw van de Ghelamco Arena en de verkaveling van het Houtdok niet in kaart worden gebracht. Gaat het hier daadwerkelijk over belangenvermenging? Enkel een rechter kan daarover beslissen. Wij kunnen alleen de feiten op een rij zetten en onze vermoedens kenbaar maken. Maar een rechter die grondig de feiten bestudeert zal mijns inziens zeker besluiten dat het hier wel degelijk om belangenvermenging gaat.

5 Het interbellum Optima – Ghelamco

e periode van de trajectnota 2006-2008 werd vooral gekenmerkt Ddoor het zweven van het ene uitstel naar het andere. Het was geen processie van Echternach, maar een slak die tegen de wind in omhoog aan het kruipen was.

1 Van uitstel kwam net geen afstel

Zowel Daniël Termont (sp.a) als Geert Versnick (VLD) lieten begin 2006 op hun respectievelijke nieuwjaarsrecepties weten dat de bouw van het Arteveldestadion zou starten in juni van dat jaar en de Buf- falo’s het seizoen daarop in een nieuw stadion zouden voetballen. Maar beiden moesten hun woorden snel inslikken, want in juni kwam het bericht dat de werken pas begin 2008 zouden aanvatten. Boosdoener was nog steeds het ontbreken van een goedgekeurd Milieueffectrapport (MER).

Het Milieueffectrapport

De wetgeving rond de milieueffectrapporten94 was toen vrij nieuw. De bouw van het Arteveldestadion viel onder toepassing van de milieueffectrapportage volgens bijlage II punt 10 b:

94 Het decreet betreffende de milieueffect - en veiligheidsrapportage van 18 december 2002. (BS 13 februari 2003) Uitvoeringsbesluit van de Vlaamse

95 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

“Stadsontwikkelingsprojecten, met inbegrip van de bouw van win kelcentra en parkeerterreinen, met betrekking tot de bouw van 1000 of meer woongelegenheden, of met een bruto vloeroppervlakte van 5.000 m2 handelsruimte of meer, of met een verkeersgenererende wer king van pieken van 1000 of meer personenauto-equivalenten per tijdsblok van 2 uur.”

De cvba Artevelde-stadion stelde het milieuadviesbureau nv Bel- consulting aan om hen te begeleiden bij het indienen van een MER. Achttien maanden later, op 10 juli 2006 werd het kennisgevingsdossier bij de bevoegde instantie ingediend. Na een openbaar onderzoek en een coördinatievergadering ontving cvba Artevelde-stadion op 8 november 2006 de richtlijnen tot het samenstellen van het definitieve MER-dossier, waarna nv Belconsulting op 14 mei 2007 de definitieveMER -aanvraag indiende. Op 14 juli 2007, drie weken na het verstrijken van de termijn tot goedkeuring, meldde de bevoegde Vlaamse administratie dat zij het MER-dossier nog niet had bestu- deerd. De Vlaamse administratie riep structurele problemen en tijds- gebrek in als reden voor de vertraging. Vermits de daaropvolgende weken de bevoegde ambtenaren met vakantie waren liet de Vlaam- se administratie weten nog geen definitieve timing op de goedkeuring te kunnen plaatsen. Dat was niet naar de zin van Daniël Termont, en na diens open- lijke aanval aan het adres van de Vlaamse regering werd op 27 juli 2007 als nog een goedgekeurd MER afgeleverd. Hoe de Vlaamse administratie daarin slaagde ondanks de vakantie van haar ambtenaren is een goed bewaard geheim gebleven. In de media werd trots aangekondigd dat er geen opmerkingen waren, maar na inzage van de goedkeuring blijkt dat het MER uit zijn voegen barstte van de fouten. Zo bevatte het MER verkeerde verwijzingen naar bijlagen, tegenstrijdige vermeldingen over de geplande rotondes, geen visie op mobiliteit en milieu voor het maximaal aantal toeschouwers van 21.000, geen convenant voor geluidshinder van niet-voetbalgebon- den activiteiten, onvoldoende uitwerking van het aspect energie,

Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage.

96 Het interbellum Optima – Ghelamco onvoldoende voorwaarden inzake groenvoorzieningen, onvoldoende invulling van mens-ruimtelijke aspecten in overeenstemming met de voorschriften van het RUP, een overschrijding van het aantal vierkante meters kleinhandel, onvoldoende fietsenstallingen, onvoldoende invulling van fiets- en voetgangersverbinding, de bouw- hoogtes tot de zijdelingse gebouwen werden niet gerespecteerd, de investeringen voor tewerkstelling waren niet gespecifieerd, en finaal bleek de niet-technische samenvatting niet digitaal aangeleverd.95

Arteveldeproject

Ontwerp zoals ingediend voor aanvraag MER. (2007) Zone A: Vroeger Groothandelsmarkt, nu Ghelamco Arena + parking. Zone B: Vroeger Bedrijvencentrum regio Gent, nu Arteveldehotel. Zone C: Vroeger Dacar-site, nu Blue Towers en Brico De UCB-site naast zone C bevond zich buiten het RUP nr 60 en viel buiten de MER aanvraag.

95 Bron: goedkeuring milieueffectrapport project: “Arteveldestadion en aan- grenzende structuren”.

97 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Verkiezingskoorts

Het verhaal van de bouw van het voetbalstadion begon stilaan op een ‘nu, dan en nooit’-verhaal te lijken en politici haastten zich in een verkiezingsjaar om dat gerucht de kop in te drukken. Daniël Termont kwam in juni met de boodschap dat KAA Gent begin 2008 in een nieuw voetbalstadion zou spelen. Geen mens die hem nog geloofde, behalve de fanatieke AA Gent-supporter of de op verkiezingen gerichte sp.a-militant. De schuldigen voor het uitstel bleken de nieuwe voetbalwet en het MER. In het voorjaar van 2006 kondigde KAA Gent aan dat ze de ‘Naming Rights’ van het stadion zouden verkopen naar het voorbeeld van de Duitse Allianz Arena. Voor de indiening van het kennisgevingsdossier van het MER in juli 2006 werden enkele belangrijke aanpassingen doorgevoerd. Zo werd de ‘Ice Box’ in de diepvries gestoken, naar het containerpark afgevoerd en vervangen door een hotel (ca. 1.000 m2) en een kantoorgebouw (ca. 3.700 m2). De ‘Ice Box’ werd enerzijds geschrapt om in een verkiezingsjaar de handelaars in de binnenstad van Gent niet tegen de borst te stoten met een concurrentieel winkelcentrum en anderzijds om aan de voorschriften van het RUP te voldoen. In zone C werden de drie torens vervangen door een kantoorgebouw van ca. 1.000 m2 en een commerciële ruimte van ca. 8.100 m2. De overblijvende ruimte van ca. 1.900 m2 had nog geen invulling gekregen. Nieuw was ook het feit dat het kantoorgebouw voor Optima in zone C gelijktijdig gebouwd zou worden met het voetbalstadion. Cvba Artevelde-stadion sloot tussen oktober 2006 en juli 2007 enkele belangrijke contracten af. - Op 10 oktober 2006 werd een aannemingsovereenkomst afgesloten met thv Besix-Vanhout. NV Besix beschikte over voldoende ervaring want ze had in Dubai96 op één jaar tijd een voetbalstadion met 50.000 zitplaatsen gebouwd. - Op 9 januari 2007 werd de overeenkomst G+D Studiegroep Bontinck ondertekend.

96 Het betreft het Khalifa International Stadium in de Qatarese hoofdstad Doha. Zowat het nationaal stadion van het Qatarees voetbalelftal.

98 Het interbellum Optima – Ghelamco

- Op 3 juli 2007 werd omwille van hun expertise bij het ontwerp en de studie bij de bouw van het Khalifa Stadion in Dubai, een contract afgesloten met nv VK Engineering.

Op 7 september 2006, op één maand voor de gemeenteraadsverkiezingen, moest het project rond het voetbalstadion electoraal gerecupereerd worden. Daarom werd het slopen van de oude gebouwen op de groothandelsmarkt verkocht als een eerste spadesteek voor de bouw van het Arteveldestadion. De Morgen kopte zelfs letterlijk: “Eerste spade in de grond voor bouw nieuw Arteveldestadion”. Hoe- wel er nog geen milieuvergunning, bouwvergunning of spijkerharde financiële garanties waren, moest en zou men alles rooskleurig voorstellen. En dat lukte. Een schitterend streepje politieke marketing dat zonder twijfel een pak stemmen opleverde voor de politici die op de voorgrond mochten treden. Er werd op de site van de groothandelsmarkt een heuse persconferentie georganiseerd waar alle politieke protagonisten en commerciële partners het project met veel show opnieuw kwamen toelichten. Burgemeester Frank Beke opende de reeks toespraken en kondigde trots aan dat het voetbalstadion er nu zeker zou komen. Wan- neer liet hij nog even in het midden. “Alles bij mekaar is dit een hoogdag voor de Gentse sportliefhebber en de Buffalo’s in het bijzonder”, oreerde de burgervader triomfantelijk. Tijdens de persmeeting gaven de firma’s nv Optima Financial Planners, G+D Studiebureau Bontinck, nv Besix en Prowinko toelichting over hun betrokkenheid bij het project. Alles werd nog maar eens herhaald en iedereen werd bejubeld. Het werd een wederzijdse bewieroking en een bij wijlen fanatiek geloof in de realisatie van het project. Prowinko, nochtans een internationale topspeler wat commercieel vastgoed betreft, hield dit geloof niet lang vol, want na goed anderhalf jaar trok het bedrijf zich terug uit het project. Er viel wel één nieuwtje te rapen, namelijk dat KAA Gent bovenop de huur voor de sportinfrastructuur 100.000 euro huur zou betalen voor de exploitatie van een themacafé en een merchandisingshop. Na een panelgesprek met de schepenen Termont, Peeters, Versnick en Temmerman namen Daniël Termont en Christophe Peeters plaats in een bulldozer om het startsein voor de sloop van de Groothandelsmarkt te geven.

99 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

2 De erfpacht

Eerst en vooral moet opgemerkt dat de ganse constructie via een erfpacht in wezen overbodig was. Had de stad Gent de grond overgedragen aan Sogent en een aanbesteding voor bouw via een PPS uitgeschreven, dan was alles sneller en vooral eenvoudiger verlopen. Men had andere sportinfrastructuur binnen het gebouw kunnen integreren, zodat meerdere sportverenigingen konden groeien op sportief vlak. Maar de stad Gent koos voor een ingewikkelde procedure die enkel ten voordele was van één sportvereniging, KAA Gent. Door de vertragingen in het project rond de bouw van het voetbalstadion kwam de erfpachtovereenkomst in een juridisch kluwen van aanpassingen terecht waarin elk greintje gezond ver- stand ontbrak.

Wat is een erfpacht?

Het recht van erfpacht is een oude rechtsfiguur waarvan de wortels teruggaan tot de klassieke oudheid. Erfpacht werd in die periode vooral gebruikt om woeste of braakliggende gronden te ontginnen. De eigenaars van deze gronden – veelal overheden, kloosters of grootgrondbezitters – stelden de gronden ter beschikking aan particulieren die er zich toe verbonden deze gronden te cultiveren. In ruil hiervoor betaalden ze aan de eigenaars een minieme vergoeding, een zogenaamde canon. Het betrof dus voor beide partijen een win- winsituatie. De particulier kon gedurende lange tijd tegen een kleine vergoeding een grond exploiteren, terwijl de eigenaar de waarde van zijn grond zag stijgen door de exploitatie ervan. Tijdens de mid- deleeuwen ontwikkelde het erfpachtrecht zich verder op de gunstige voedingsbodem van de feodale eigendomsversnippering. Ten tijde van de Franse Revolutie maakte men komaf met het feodalisme en bijgevolg werd ook opgetreden tegen het recht van erfpacht. In het Burgerlijk Wetboek van 1804 werden dan ook geen bepalingen opgenomen over erfpacht. Sommigen leidden daaruit af dat het erfpachtrecht als zakelijk recht was opgeheven. In België en Nederland behield de erfpacht wel zijn reden van bestaan en werd de rechts

100 Het interbellum Optima – Ghelamco figuur gereglementeerd door een wet van 10 januari 1824. Deze wet omschrijft erfpacht als:

“het tijdelijk, zakelijk recht om het volle genot te hebben van een aan een ander toebehorend onroerend goed, onder de verplichting aan de erfverpachter een jaarlijkse vergoeding in geld of in natura uit te keren.”

Ondanks de totstandkoming in België van een regelgevend kader bleef de toepassing van het erfpachtrecht vrij beperkt gedurende meer dan een eeuw. Het is pas sinds enkele decennia dat het recht van erfpacht aan een heropleving bezig is en er in toenemende mate gebruik wordt gemaakt van overeenkomsten gesloten op basis van het erfpachtrecht. Zowel overheden, vennootschappen als particulieren doen een beroep op dit zakelijk recht in uiteenlopende toe- passingen. De ooit vergeten rechtsfiguur is vandaag dan ook zeer actueel. Overheden passen dit zakelijk recht in meerdere mate toe vanwege de grote contractuele vrijheid, het fiscale gunstregime en om begrotingstechnische redenen. Dit is de meest volledige definitie van erfpacht:

“Erfpacht is het zakelijk recht om gedurende een periode van minimaal 27 jaar tot maximaal 99 jaar het volle genots- en gebruiksrecht te hebben over een onroerend goed, exclusief de grond. De erfpachter heeft tijdens de duur van de erfpacht dezelfde rechten en plichten als de eigenaar, maar mag niets doen dat de waarde van het onroerend goed zou verminderen. Voor het gebruik van het onroerend goed be taalt de erfpachter aan de grondeigenaar een jaarlijkse som geld, ook wel canon genoemd. Dit canon is fiscaal aftrekbaar. De erfpacht kan worden verkregen door overeenkomst, testament of verjaring, maar moet worden ingeschreven in openbare registers op het kadaster.”

101 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Gemeenteraadsbesluit ontwerp erfpachtovereenkomst

CVBA Artevelde-stadion sloot twee erfpachten af met de stad Gent. Enerzijds was er de erfpacht van 8.075 m2 van het vroegere bedrijvencentrum Regio Gent, in zone B (zie figuur p. 97), waar nu door Ghelamco het Artevelde Hotel gebouwd wordt.97 En anderzijds de 77.958 m2 gelegen in zone A (zie figuur p. 97) waarop de Ghelamco Arena gebouwd werd. Als we in dit boek spreken over ‘de erfpacht overeenkomst’ dan verwijst dit naar de erfpacht van de zone waarop de Ghelamco Arena gebouwd werd. Op 25 april 2005 besliste de gemeenteraad van Gent om een erfpacht met recht van opstal98 van 99 jaar toe te staan aan cvba Arte velde-stadion voor de grond gelegen aan de Ottergemsesteenweg nummer 800 9000 Gent.99 Uiterlijke datum voor het verlijden van de notariële akte was 1 augustus 2005. De erfpacht voorzag enkele voorwaarden waaraan cvba Artevelde-stadion moest voldoen om een erfpacht te kunnen bekomen. - Een voetbalstadion bouwen dat plaats biedt aan minstens 20.000 toeschouwers en dat voldoet aan alle regels en normen van de Belgische wetgever (Voetbalwet), de KBVB, de FIFA en de UEFA. - Rond het stadion worden minstens 1.000 parkeerplaatsen voorzien. - Het stadion wordt gebouwd rond een centrale multifunctio- nele grasmat. KAA GENT speelt in het stadion haar thuiswedstrijden volgens een contract dat de club moet afsluiten met de eindexploitant. Daarnaast zullen tal van andere acti-

97 Deze erfpachtovereenkomst tussen de stad Gent en nv Bedrijvencentrum Regio Gent van 13 april 1989 werd op 29 april 2004 bij notariële akte bij notaris Alex Dewulf in Gent overgedragen aan cvba Artevelde-stadion. Later werd deze erfpacht overgedragen aan nv Ring Multi – dochterbedrijf van Ghelamco. 98 Recht van opstal betekent dat je het recht hebt om gebouwen, werken of beplantingen op, boven of onder andermans gronden te plaatsen en bezitten. 99 Gekend op het kadaster onder Sectie H perceelnummers 0602R, 0602S, 0602T, 0620V, 0602W, 0620X, 06202D3 en 0602E3

102 Het interbellum Optima – Ghelamco

viteiten (concerten, evenementen…) plaatsvinden, waarbij KAA Gent steeds voorrang moest krijgen. - De bouwvergunning voor het stadion moet ingediend worden ten laatste op 31 juli 2005. - De bouwwerken moeten starten ten laatste de eerste dag van de tweede maand volgend op de aflevering van de bouwvergunning. - In het stadion speelt een thuisclub van eerste klasse met het woord ‘Gent’ in zijn naam (schepen Daniël Termont: “een Gent se ploeg met een Gentse naam in een Gents stadion”). - Het stadion conform de hoger beschreven reglementen wordt opgeleverd ten laatste twaalf maanden na de aanvang van de werken. - De definitieve oplevering gebeurt ten laatste 24 maanden na de aanvang van de werken.

Samen met de beslissing tot erfpachtovereenkomst werd ook beslist om de gronden te desaffecteren of om te zetten van openbaar domein naar privaat domein. Een overheid heeft twee vormen van eigendommen: deze die behoren tot het openbaar domein en deze die tot het private domein behoren. Alles wat geen openbaar domein is, behoort tot het privaat domein.100 Omdat openbaar domein niet verkocht of in erfpacht mag gegeven worden, moest het openbaar domein van de groothandelsmarkt omgezet worden in privaat domein.

100 Voorbeelden van openbaar domein zijn: de zee en de stranden, de bevaarbare kanalen, aanwassen van de zee, stromen en rivieren, vijvers, riolen, havens, wegen, banen, straten, trottoirs bruggen, bermen, bomen langs de weg, hellingen, verkeersborden, spoorwegen, stations, perrons, parkeerplaatsen aan stations, versterkte plaatsen, poorten, muren, grachten, wallen, beschermde monumenten en landschappen, in de legger der buurtwegen opgenomen wegen, openbare bibliotheken, musea, cultuur centra, schouw- burgen, ziekenhuizen, kerken en hun beelden, gevangenissen, handelsbeur- zen, hallen, overdekte markten, postkantoren, slachthuizen, sportterreinen, begraafplaatsen, parken, vliegvelden, stadhuizen, ministeries, gerechtsge- bouwen, militaire domeinen, kazernes, oefenpleinen, militair ziekenhuis …

103 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

In de inleiding van het gemeenteraadsbesluit en zelfs in de titel van het verslag spreekt men over de realisatie van een multifunctio neel stadion:

“Departement Werk en Economie - Stadsbedrijf de Markten en Foren van Gent - Desaffectatie site Groothandelsmarkt en erfpachtovereen komst met de gedesaffecteerde gronden met het oog op de realisatie van een multifunctioneel stadion…”

“… maakt dat de gronden van de (vroegere) Groothandelsmarkt ge schikt zijn voor de inplanting van een multifunctioneel sportstadion van middelgrote omvang met KAA GENT als enige in eerste klasse spelende club, als thuisvoetbalclub.”

Maar in de erfpacht is enkel sprake van een voetbalstadion. CVBA Artevelde-stadion is conform de erfpacht dus enkel verplicht tot het oprichten van een voetbalstadion, niet van een multifunctioneel stadion. Gaat het hier om een beleidswijziging, politieke misleiding of een administratieve blunder? Een jaar voor de verkiezingen durfde geen enkel oppositieraads- lid het aan om openlijk tegen te stemmen. De volledige CD&V-fractie stemde voor. Het Vlaams Belang stemde schizofreen: Francis Van den Eynde (fractieleider Vlaams Belang) verliet voor dit ene punt ostentatief de zaal zodat hij niet moest stemmen, terwijl de rest van zijn fractie voor stemde. De Groen-fractie onder leiding van Filip Watteeuw onthield zich.

De woorden zijn strenger dan de daden

Er stonden in de erfpachtovereenkomst zes belangrijke artikels; vier met termijnen, een artikel over schadevergoeding en een artikel in verband met waarborgen.

104 Het interbellum Optima – Ghelamco

- Art 5: De erfpachter verbindt er zich uitdrukkelijk toe het in artikel 4 bedoelde voetbalstadion te realiseren met inachtname van de volgende termijnen: aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning, overeenkomstig de bepalingen van het van kracht zijnde gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan n° 60 Akkerhage- straat/Ottergemsesteenweg, met alle daarmee noodzakelijke documenten, studies en plannen allerhande, conform de toepasselijke regelgeving ten laatste op 31 juli 2005; van deze aanvraag en al zijn bijlagen wordt de dag van indiening tevens een volledige kopie verschaft aan de erfpachtgever. - Art 7 De erfpacht wordt verleend voor een termijn van negenen- negentig (99) opeenvolgende jaren, ingaande op de dag van het verlijden van de notariële akte, en uiterlijk op 1 augustus 2005. - Art 9 In acht genomen de verkoopwaarde en de huurwaarde, de aard, ligging, staat, grootte, configuratie en aanwendingsmoge- lijkheden van de grond en mede in acht genomen het schattingsverslag van de Eerstaanwezend Inspecteur van het zesde Kantoor der Registratie van Gent van 15 september 2003, wordt de over de ganse duur van de erfpacht gekapitaliseerde canon bepaalt (sic) op twaalf miljoen driehonderdduizend euro (12.300.000), betaalbaar als volgt: • per één oktober tweeduizend en vijf: drie miljoen honderdduizend euro (3.100.000); • per één januari tweeduizend en zes: drie miljoen honderdduizend euro (3.100.000); • per één april tweeduizend en zes: drie miljoen honderdduizend euro (3.100.000); • per één juli tweeduizend en zes: drie miljoen euro (3.000.000). - Art 11 Tot waarborg van de degelijke uitvoering van deze overeenkomst worden door de erfpachter ter gelegenheid van het verlijden van deze akte volgende waarborgen verschaft:

(a) een voorwaardelijke eerste klas bankgarantie op eerste verzoek te verlenen door één of meerdere in België gevestigde grootbank(en), voor de periode vanaf het verlijden van deze akte tot de integrale betaling van de gekapitaliseerde canon

105 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

waarvan sprake in artikel negen en uiterlijk tot 31 december 2006, betrekking hebbende op de stipte en integrale betaling van deze gekapitaliseerde canon en beperkt tot het bedrag van drie miljoen honderdduizend euro (3.100.000); deze bankgarantie zal bepalen dat ze slechts effectief wordt vanaf de datum waarop de erfpachter een uitvoerbare stedenbouwkundige vergunning heeft verkregen; (b) een om de negen jaren te hernieuwen onvoorwaardelijke eerste klas bankgarantie op eerste verzoek te verlenen door één of meerdere in België gevestigde grootbank(en), voor de volledige duur van de erfpacht, vermeerderd met 90 dagen, betrekking hebbende op alle door de erfpachter in deze overeenkomst opgenomen verbintenissen, ten bedrage van drie procent van de gekapitaliseerde canon, hetzij driehonderd negenenzestig duizend euro (369.000).

Het verstrekken van deze beide bankwaarborgen bij aanvang van de erfpachtovereenkomst vormt voor de stad Gent een essentiële con- tractvoorwaarde zonder welke zij deze erfpachtovereenkomst niet zou hebben gesloten. - Art 14 Deze overeenkomst is tevens van rechtswege zonder meer, en zonder dat de ene partij aanspraak kan maken op enige vergoeding of schadevergoeding lastens de andere partij, ontbonden mocht blijken dat, nadat de erfpachter zijn verplichting waarvan sprake in artikel vijf, eerste gedachtestreepje integraal is nage- komen, de daar bedoelde uitvoerbare stedenbouwkundige vergunning door de erfpachter niet verkregen is op 31 december 2005. Op tijdige vraag van de erfpachter kan deze datum door het college van burgemeester en schepenen met maximaal zes maanden worden opgeschoven. In voorkomend geval verbinden de partijen zich ertoe binnen de 30 dagen volgend op de vraag bij aangetekend schrijven of gerechtsdeurwaarderexploot uitgaande van de meest gerede onder hen, voor notaris te verschijnen ten einde deze ontbinding vast te stellen en er een authentiek karakter te verlenen.

106 Het interbellum Optima – Ghelamco

- Art 16 Onverminderd wat in artikel 13 is bepaald, brengt iedere overschrijding van de in artikel 5 gezegde termijnen van rechtswege, in voorkomend geval rekening gehouden met hetgeen bepaald is in artikel 2 (c) voorlaatste alinea zonder dat enige inge- brekestelling vereist is, ten voordele van Stad Gent een forfaitaire, niet herleidbare en vaste vergoeding mede van tweeduizend vijfhonderd euro (EUR 2.500) per kalenderdag, onverminderd het recht van Stad Gent de werkelijk geleden schade, van welke aard ook, te bewijzen wanneer deze groter zou zijn dan voormel- de forfait.

Eerste uitstel en aanpassing

De betaling van de zogenaamde canon van 12,3 miljoen euro zou in vier kwartalen101 geschieden en verplicht starten vanaf 1 oktober 2005. Opschortende voorwaarden waren: verplichte aanvraag van de bouwvergunning voor 31 juli 2005 en definitieve uitvoerbare bouwvergunning voor 31 december 2005. Het laatste kon conform de erfpachtovereenkomst door het college van burgemeester en schepenen maximaal met zes maanden worden opgeschoven. Op 28 juni 2005 keurde de gemeenteraad een herziening goed van de erfpachtovereenkomst tussen de stad Gent en cvba Arte velde-stadion waarbij: - Artikel 7: de uiterlijke datum voor afsluiten van de notariële akte voor de erfpachtovereenkomst werd verschoven naar 15 september 2005. - Artikel 5: de datum voor verplichte aanvraag van een bouwvergunning werd verschoven naar 28 februari 2006. - Artikel 9: de datum voor betaling van de eerste schijf van 3,1 miljoen euro van de canon werd verschoven naar 31 maart 2006. - Artikel 14: het tijdstip waarop de erfpachtovereenkomst van rechtswege was ontbonden bij gebrek aan een bouwvergunning werd verdaagd naar 1 oktober 2006.

101 3 x 3,1 miljoen euro en 1 x 3 miljoen euro

107 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

De gemeenteraad besliste conform artikel 7 van de erfpachtovereenkomst dat de notariële akte moest verleden worden uiterlijk op 15 september 2005. Maar de erfpachtovereenkomst werd in realiteit pas meer dan twee maanden later verleden, op 28 november 2005. Dit is dus een duidelijke overtreding van het ‘patere legem quam ipse fecisti’-beginsel. Dit juridisch principe stelt simpelweg dat je je eigen wetten en regels moet respecteren. De door de gemeenteraad goedgekeurde erfpachtovereenkomst van 25 april 2005 en zijn aanpassing van 28 juni 2005 was strikt genomen ingevolge art. 7 dus niet meer uitvoerbaar. CVBA Artevelde-stadion en KAA Gent beschikten dus niet over een rechtmatige erfpacht met recht van opstal en bouwden de Ghelamco Arena bijgevolg illegaal op de gronden van de stad Gent. Is het waarschijnlijk dat een rechter de erfpacht nietig zou verklaard hebben op basis van dit gegeven? Wat hoe dan ook overduidelijk is, is dat cvba Artevelde-stadion de afbraakwerken en de bouw startte op basis van een niet door de gemeenteraad gedragen document.

Tweede uitstel en aanpassing

En het bleef daar niet bij: de verplichte termijnen kwamen en gingen voorbij. - Artikel 5: Op 28 februari 2006 werd geen bouwvergunning ingediend. - Artikel 9: Op 31 maart 2006 werd geen eerste storting van de canon van 3,1 miljoen euro uitgevoerd. Dit ondanks het feit dat Sogent op 20 december 2005 een renteloze lening van 14,8 miljoen euro van de stad Gent had gekregen in het kader van de financiering van de bouw van het Arteveldestadion.

Het niet naleven van de termijnen had principieel en strikt juridisch het einde van de erfpachtovereenkomst moeten betekenen, maar dat gebeurde niet. Ook werd geen schadevergoeding voor de ter- mijnoverschrijding geëist. Nochtans bepaalt artikel 16 van de erfpachtovereenkomst dat de stad Gent zonder dat enige ingebrekestel- ling vereist was, een schadevergoeding van 2500 euro per dag kon eisen. De stad Gent eiste deze schadevergoeding niet op, wat geïnter

108 Het interbellum Optima – Ghelamco preteerd kan worden als een onrechtstreekse subsidie/overheidssteun van 297.500 euro (119 dagen aan 2500 euro) aan cvba Artevelde-sta dion. Maar men stelde zich soepel en creatief op. Op de Gentse ge- meenteraadszitting van 27 juni 2006 werd beslist om de termijnen in artikel 5 en 9 via een bijakte van de erfpachtovereenkomst als volgt aan te passen: “Het jaar 2006 wordt vervangen door 2007”. Vreemd genoeg werd de termijn in artikel 14 niet verschoven en bleef deze op 1 oktober 2006 staan. Een administratieve dwaling die door niemand werd opgemerkt, zo lijkt het. De aanpassingen aan de erfpachtovereenkomst werden pas zeven maanden later, op 28 februari 2007, notarieel verleden. Op over dreven snelheid kon je de Gentse administratie niet betrappen. Op- nieuw werd de bijakte niet aangepast conform de beslissing van de Gentse gemeenteraad. Want hoewel het niet door de gemeenteraad werd beslist, werd de termijn van artikel 14 ook verschoven naar 1 oktober 2007. Trouwens toen de akte op 28 februari 2007 werd verleden was ze eigenlijk al voorbijgestreefd, want die dag was ook de uiterlijke datum voor de indiening van de bouwvergunning en die was nog niet ingediend.

Derde uitstel en aanpassing

Op 29 mei 2007 besliste de gemeenteraad om de termijnen in artikel 5, 9, en 14 nog eens met zes maanden te verlengen. Omdat dit pas drie maanden na het verstrijken van de termijn gebeurde moeten we opnieuw stellen dat het niet opeisen van de schadevergoeding geïnterpreteerd kan worden als een onrechtstreekse subsidie/over heidssteun van 250.000 euro (100 dagen aan 2500 euro) aan cvba Artevelde-Stadion. Op 17 januari 2008 werd door het Gentse schepencollege een definitieve en uitvoerbare bouwvergunning afgeleverd. Vermits de definitieve oplevering van de Ghelamco Arena slechts gebeurde op 14 augustus 2013 moeten we vaststellen dat de termijnen in artikel 5 van de erfpachtovereenkomst voor ingebruikname met 1.669 dagen overschreden werden. Het niet opeisen van de schadevergoeding

109 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA kan opnieuw geïnterpreteerd worden als een onrechtstreekse sub sidie/overheidssteun van 4.172.500 euro of 10 miljoen euro.102 In de kaderovereenkomst (december 2010) werd opgenomen om aan schadevergoedingen uit het verleden te verzaken. De Gentse houding was niet zo streng als die waar ze zich op pa- pier toe had verbonden. Zo stond in het besluit van de gemeenteraad van 25 april 2005:

“om dezelfde redenen wordt in artikel 11 een streng systeem van door de erfpachter te verschaffen bankwaarborgen voorzien, zonder de welke de notariële akte van de erfpacht niet te verlijden is.” en

“Wat betreft de bouwverplichtingen van het stadion - te volbrengen op exclusieve verantwoordelijkheid van de erfpachter – wordt een eveneens streng stelsel van termijnen ingesteld (zie artikel 5).”

Zoals uit de feiten blijkt is de stad Gent helemaal niet streng geweest, maar extreem soepel. Het kwijtschelden of niet opeisen van schade vergoedingen getuigt niet van respect voor de Gentse belasting betaler die beteuterd achterbleef.

Exclusief project voor KAA Gent

Het is overduidelijk dat het hier een exclusief project van gemeentelijk belang betreft. Van gemeentelijk belang omdat de stad Gent in de erfpacht eisen oplegt tot het optrekken van een voetbalstadion op een bepaalde locatie. En exclusief omdat het voetbalstadion enkel gebruikt mag worden door één Gentse sportvereniging, een voet- balploeg spelende in eerste klasse met de naam Gent in zijn naam. De erfpacht zegt daarover:

102 Hangt af van de interpretatie van de passage in artikel 14.

110 Het interbellum Optima – Ghelamco

“Mogelijke ingebruikname van het voetbalstadion, zodat, overeen komstig de toepasselijke Belgische regelgeving in dat stadion voor het publiek toegankelijk competitievoetbal kan worden gespeeld door een thuisclub van eerste klasse met het woord ‘GENT’ in zijn naam.” In de inleiding tot de goedkeuring van de erfpachtovereenkomst gaat men iets verder: “… maakt dat de gronden van de (vroegere) Groot handelsmarkt geschikt zijn voor de inplanting van een multifunctioneel sportstadion van middelgrote omvang, met KAA GENT, als enige in eer ste klasse spelende club, als thuisvoetbalclub.” Nog even herhalen dat de erfpacht gekoppeld aan de trajectnota en later de kaderovereenkomst sterke gelijkenissen vertoont met een zogenaamd DBFMO103-contract binnen een privaat-publieke samenwerking (PPS). Men had dus evengoed alles eenvoudig, transparant en volledig legaal kunnen laten verlopen via de PPS-wet geving die toen voorhanden was. We hebben de erfpacht geanalyseerd om aan te tonen hoe makkelijk de stad Gent boetes kwijtschold en zijn overeenkomst niet naleefde. Het is zelfs zo dat in principe deze erfpachtovereenkomst niet de belangrijkste is, maar wel de aanpassingen ervan afgesloten op 17 april 2012 en 17 januari 2013 (zie hoofdstuk 7 punt 2).

3 Mobiliteits- en Milieuproblemen

Na de verkiezingen van oktober 2006 is het voor de rest van het jaar relatief rustig rond de bouw van het Arteveldestadion. Pas in 2007 valt er terug iets te beleven. Op de nieuwjaarsreceptie kondigde Ivan De Witte aan dat KAA Gent voor de eerste maal een beetje winst gemaakt had. Maar ondanks het feit dat KAA Gent naar eigen zeggen winst maakte, liet burgemeester Termont in een interview weten dat ze begin 2007 een huurachterstand voor het Ottenstadion hadden.

103 Design, Build, Finance, Maintain & Operate.

111 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Geen concerten in het Arteveldestadion

Tijdens het openbaar onderzoek van de MER diende het UZ Gent (Universitair Ziekenhuis Gent) een klacht in tegen de bouw van het Arteveldestadion. UZ Gent vreesde voor geluidsoverlast bij concerten, motorraces en go-cartraces. Het UZ Gent vreesde ook dat de supporters van KAA Gent hun auto’s zouden parkeren op de parking van het ziekenhuis. Geen onterechte vrees als je ermee rekening houdt dat in het kennisgevingsdossier van de MER sprake was van slechts 1812 parkeerplaatsen voor een voetbalstadion voor 20.000 bezoekers. Het UZ Gent maakte zich ook terecht zorgen over het gebrekkige mobiliteitsplan dat zonder enige twijfel in zijn toenmalige opmaak voor files zou zorgen. De files zouden de oorzaak kunnen zijn waarom patiënten niet tijdig het hospitaal zouden bereiken en, veel erger, dat ziekenwagens in files zouden staan. Ivan De Witte besefte al snel dat de opmerkingen van het UZ Gent terecht waren, waarna alle betrokken partijen een convenant afsloten over lawaaierige evenementen, mobiliteit en veiligheid. Het convenant werd opgenomen in het MER-dossier waardoor dit probleem alvast van de baan was. De infrastructuurwerken om de mobiliteitsplannen te kunnen realiseren bleven echter voor vertraging zorgen. Er was niet alleen de doortrekking van de R4 van Zwijnaarde naar Merelbeke, maar ook de twee rotondes aan de afrit UZ van de E17. Ook moesten nog enkele bruggen gebouwd worden. Daarvoor moest onderhandeld worden met drie politici die geen supporter waren van KAA Gent en dat leek niet zo eenvoudig. In juni 2007 liet Jeroen Piqueur weten dat hij maar geen afspraak vastkreeg met de Vlaamse ministers Van Brempt, Van Mechelen en Peeters. Op 10 juni 2007 waren er federale verkiezingen en politici maken dan weinig plaats in hun agenda voor werkvergaderingen die niet onmiddellijk een electorale meerwaarde genereren, dat mocht ook Jeroen Piqueur tot zijn grote frus- tratie vaststellen.

112 Het interbellum Optima – Ghelamco

KAA Gent schuldenvrij

Op de ploegvoorstelling eind juli 2007 meldde Ivan De Witte dat KAA Gent na de transfer van Nicolas Lombaerts104 schuldenvrij was. Zo kon de club tussen 12 en 20 miljoen in de bouw van het Artevelde stadion investeren zonder dat de sportieve uitbouw van de club er onder leed. Normaal verwacht je dan een kapitaalsverhoging van KAA Gent in cvba Artevelde-stadion, maar dat gebeurde niet. Uit de jaarrekening 2007/2008 van vzw KAA Gent blijkt bovendien dat ze niet schuldenvrij waren, want de schulden op meer dan een jaar bedroegen 9,1 miljoen euro. Dat was ca. 5 miljoen euro meer dan het jaar voordien. We mogen daarbij niet uit het oog verliezen dat 9 miljoen euro amper 3 miljoen minder is dan de dramatische 12 miljoen euro schuld die door Boskamp in 1999 onheilspellend werd bekend gemaakt. De jaarrekening toonde dus aan dat KAA Gent verre van schuldenvrij was en zonder leningen met aanzienlijke borgen niet in staat was om 12 of 20 miljoen euro te investeren in de bouw van het Arteveldestadion.

Ecostadion

Begin oktober 2007 werd door burgemeester Daniël Termont, Ivan De Witte en architect Dirk Bontinck op een supportersavond meegedeeld dat op 23 oktober 2007 een bouwaanvraag ingediend werd en dat de bouw startte op 1 februari 2008. Er werden opnieuw heel wat wijzigingen meegedeeld aan de talrijk opgekomen supporters. Het stadion kreeg een groen tintje. Uit ecologische overwegingen verdween de glazen constructie en werd er gekozen voor een dubbele gevel, waarvan één transparante gevel ingepakt met een meta- len gaas (geperforeerd aluminium). De verlichting kwam onder de luifel om geen ‘lichtvervuiling’ te hebben. Op het dak werden foto- voltaïsche panelen (13.000 m2) voorzien om groene stroom te pro- duceren en het dakwater zou via waterrecuperatie herbruikt worden voor de toiletten en de beregening van het speelveld. Het aantal

104 Transfer van 4,2 miljoen euro.

113 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA parkeerplaatsen aan het stadion werd, volgens Bontinck, van de 1.800 vermeld in de MER teruggebracht naar 1.500 plaatsen. De overige parkeerplaatsen werden voorzien op satellietparkings aan Flanders Expo (3.000), Blaarmeersen (750) en in Gentbrugge (250). Pendelbussen zouden de supporters naar het stadion brengen. KAA Gent zou in tegenstelling tot de eerder gemelde 10.000 m2 nu 11.000 m2 in gebruik nemen. Naast de sportieve infrastructuur zou KAA Gent de lounge, de skyboxen en het grote volksrestaurant met typische Gentse gerechten onder zijn hoede nemen. In tegenstelling tot wat meermaals gemeld werd, was de financiering nog steeds niet rond. Er werd nog onderhandeld over de inplanting van een bowling zaal, cinema, fitnessclub en zelfs een casino. Wat het laatste betreft was er nogal wat commotie en tegenstand. De zeer toegankelijke gokautomaten van sponsor Napoleon Games in het stadion blijven daarom nog steeds tot politieke controverse leiden. CVBA Artevelde- stadion voerde ook nog steeds onderhandelingen voor de commercialisering van de naam van het stadion. Kanshebbers waren onder meer ‘Het Optima-stadion’ en ‘Het VDK-stadion’. Omdat Piqueur geen bouwvergunning verkreeg voor zijn Optimatoren in zone C, besliste hij om zijn kantoren onder te brengen boven de tribunes van het voetbalstadion (waar nu de kantoren van Ghelamco zijn). Ivan De Witte voorspelde ook dat KAA Gent binnen de vijf jaar kampioen zou spelen. Hij zat er niet ver naast. De bouwaanvraag werd uiteindelijk op 29 oktober 2007 ingediend. Men verwachtte de goedkeuring op een termijn van 75 dagen. In tussentijd hoopten ze bij de stad Gent, cvba Artevelde-stadion en KAA Gent dat het Vlaams Gewest de ontsluiting van de R4, met de daarbij horende twee bruggen, zou klaren en dat De Lijn een tramlijn zou doortrekken tot vlak voor het stadion.

Gratis abonnementen voor rechters, politie, burgemeester en schepenen

Eind 2007 kwam aan het licht dat KAA Gent gedurende tien jaar gratis abonnementen schonk aan de Gentse magistratuur, politie en college van burgemeester en schepenen.

114 Het interbellum Optima – Ghelamco

De rechters van de rechtbank van eerste aanleg in Gent vroegen en kregen vanaf seizoen 2007-2008 vier in plaats van drie gratis abonnementen om naar de thuismatchen van KAA Gent te gaan kijken. De 40 rechters hadden een beurtrol opgesteld wie naar de matchen ging kijken. In De Juristenkrant werd openlijk afgevraagd of op deze manier de ‘schijn van onpartijdigheid’ niet werd aangetast. Voorzitter van de rechtbank Roland Tack zag er geen probleem in. “Het is een cadeau aan het korps en niet aan één bepaalde rechter,” zegt Roland Tack. “Ik zie geen verschil met magistraten die uitgenodigd worden op het film festival of een muziekvoorstelling.” Voor KAA Gent-manager Michel Louwagie was dit een bagatel. Toen hij de vraag voor het eerst kreeg van journalisten dacht hij dat het om een vroege aprilgrap ging. Hij zag geen enkele reden waarom de Gentse rechters geen gratis abonnementen mochten krijgen. Zich van geen kwaad bewust liet Michel Louwagie weten dat ook politie en het college van burgemeester en schepenen over gratis abonnementen beschikten. Zijn verklaringen in de pers waren voor mij dan ook schokkend:

“Dit is allemaal begonnen ongeveer 10 jaar geleden, toen we de eerste grondige veiligheidsvergaderingen hadden over risicomatchen. Wij gaven toen telkens vier vrijkaarten aan de politie en aan het parket. Ik vond en vind het belangrijk dat die mensen zien wat er gebeurt in een voetbalstadion, dat ze zien hoe de zaken evolueren. Het fenomeen hooliganisme was en is een speciaal fenomeen, dat je ook moet zién! We blijven dus die gratis plaatsen ter beschikking stellen. En dan kwam de vraag van de magistratuur. Ik was daar blij mee. We gaven graag vier abonnementen, omdat ik vind dat de magistraat uit zijn ivoren toren moet komen en eens van dichtbij mag zien wat een voetbalmatch teweegbrengt. Het zijn telkens andere mensen die komen, met een beurtrol of zo.” en

“Ook de burgemeester en de schepenen hebben een gratis abonnement en zo hoort het ook. De burgemeester is hoofd van de politie en ik hoop telkens dat er zoveel mogelijk schepenen komen kijken naar de ploeg van ’t stad.”

115 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Wie moet hier oordelen of het om corruptie of onaanvaardbaar gedrag van rechters, politieambtenaren en politici gaat? Je moet weten dat tientallen rechtszaken waar een van de vennootschappen van KAA Gent bij betrokken was, verschenen voor Gentse rechtbanken, zoals geschillen over de bouw van het stadion. Bovendien zetelden er in de raden van bestuur van de vennootschappen van KAA Gent diverse advocaten van de Gentse balie. Als KAA Gent een werkbezoek wil organiseren voor rechters om het hooliganisme van dichtbij te beoordelen dan kan dit, maar systematisch gratis abonnementen voor alle wedstrijden ter beschikking stellen is als met een tank een muizenjacht organiseren. De vergelijking met een eenmalig of jaarlijks cultuurevenement gaat hier niet op, niet in het minst omdat KAA Gent een bedrijf is, een profclub, en geen culturele vereniging. Mogen we er tevens op wijzen dat sommige klachten rond de bouw van het nieuwe stadion ook voor Gentse rechters verschenen? Kun- nen die dan nog onpartijdig oordelen? Gratis abonnementen voor politieambtenaren zijn eveneens uit den boze. Politie is in ieder geval aanwezig op en rond het voetbalveld en bestudeert het hooliganisme beroepsmatig. Politieambtena- ren die vrijaf hebben gratis naar de matchen sturen is onverant- woord. En dan zijn er nog de gratis abonnementen die sinds jaar en dag aan de leden van het Gentse schepencollege ter beschikking werden gesteld. De stad Gent gaf subsidies, leningen zonder rente, kocht en verhuurde het Ottenstadion, renoveerde het oude stadion, bouwde een nieuw stadion en, last but not least, moest het talrijke vergunningen afleveren aan KAA Gent. Kan het systematisch bezorgen van gratis abonnementen aan ambtenaren en uitvoerende politici hier bestempeld worden als een vorm van corruptie? We nemen er even de wet bij. Artikel 245 van het Stafwetboek stelt:

116 Het interbellum Optima – Ghelamco

die, belast met de ordonnancering van de betaling of de vereffening van een zaak, daarin enig belang neemt, wordt gestraft met gevan genisstraf van een jaar tot vijf jaar, en met een geldboete van 100 euro tot 50.000 euro of met één van die straffen en hij kan bovendien, overeenkomstig artikel 33, worden veroordeeld tot ontzetting van het recht om openbare ambten, bedieningen of betrekkingen te vervullen. De voorafgaande bepaling is niet toepasselijk op hem die in de gege ven omstandigheden zijn private belangen door zijn betrekking niet kon bevorderen en openlijk heeft gehandeld.”

Het lijkt er op dat hier een grens werd overschreden. We weten dat vandaag leden van de raden van bestuur van nv Buffalo, Sogent en cvba Artevelde-stadion, en burgemeester en schepenen gratis abonnementen met parkeerplaats ter beschikking krijgen. Sommigen mogen af en toe zelfs gratis mee naar uitwedstrijden. Sterker nog: uit het collegebesluit van 27 februari 2014 blijkt dat de dames en heren schepenen ook mogen eten en drinken op kosten van de Gent- se belastingbetaler. Of de bestuurders van de oppositie in nv Buffalo, Sogent en cvba Artevelde-stadion ook plaats mogen nemen in de pluchen zetels van de skybox en/of gratis spijs en drank krijgen, blijkt niet uit de documenten, want daar is enkel sprake van schepenen.

117 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

4 Paul Gheysens en Ghelamco, reddende of gevallen engel?

De champagnedeal op Waregem Koerse

Via diverse interviews van Daniël Termont vernemen we hoe Paul Gheysens en Ghelamco betrokken geraakten bij het Arteveldeproject. Hij beschrijft hoe hij op dinsdag 28 augustus 2007 naar Waregem Koerse afzakt en er in de loge van ING/Besix door Eandis-topman Luc De Somer voorgesteld wordt aan Paul Gheysens. Deze vertelt burgemeester Termont dat hij in Gent nog nooit projecten had mogen realiseren. “Waarom bouw je ons voetbalstadion niet?” bood burgemeester Termont aan. Een toch wel opmerkelijk aanbod vermits Optima toen projectontwikkelaar was en thv Besix-Vanhout reeds een bouwcontract voor het ganse Arteveldeproject had ondertekend. Paul Gheysens zei onmiddellijk en volmondig “ja” waarop zijn vrouw Ria zei: “Niet onnozel doen, je hebt nog nooit een voetbalstadion gebouwd en je hebt te veel champagne gedronken om nuchter na te denken”. Hoe- wel Besix wél al ervaring had met het bouwen van voetbalstadions en ondanks het bestaande aannemerscontract zag Termont er geen graten in om Ghelamco de bouw van het Arteveldestadion aan te bieden. Enkele dagen later kwam Paul Gheysens naar het kabinet van de burgemeester en kort daarna werd afgesproken met Jeroen Piqueur van Optima. Op dat moment was de stad Gent minderheids- aandeelhouder 105 van bouwheer cvba Artevelde-stadion. Maar dat was blijkbaar voldoende om Daniël Termont toe te laten, tussen de champagne en de kaviaar, de bouw van het voetbalstadion aan Ghe- lamco toe te wijzen. Het is verhelderend dat Daniël Termont inzage verschafte hoe de stad Gent bouwdossiers toekent aan grote bouw- ondernemingen. Je hoeft geen tijdrovende saaie administratie of aanbestedingsprocedures te doorlopen om dan ijsberend te wachten op een beslissing van het schepencollege. Neen! Je moet gewoon burgemeester Termont ontmoeten op een evenement en een bouwproject met een totaalwaarde van 120 miljoen euro valt in je schoot. De rest wordt nadien wel geregeld.

105 De stad Gent had via stadsbedrijf Sogent 2,1% aandelen.

118 Het interbellum Optima – Ghelamco

Paul Gheysens, ‘Self Made Man’

Paul Gheysens groeide op in een Iepers landbouwersgezin. Het bedrijf Ghelamco werd in 1985 opgericht en ontplooide zijn activiteiten in België, Frankrijk, Nederland, Polen (sinds 1991), Rusland (sinds 2005) en Oekraïne (sinds 2005). De naam Ghelamco staat voor Ghey- sens-Lammers Company. Het bedrijf is nog steeds voor 100 procent in handen van Paul Gheysens en zijn echtgenote Ria Vandoorne. De Ghelamco Groep telt 300 vaste medewerkers. Zijn zonen Simon (26) en Michaël (25) werken sinds enige tijd in het familiebedrijf. Ze over- zagen de bouw van de Ghelamco Arena en krijgen elk meer en meer projecten toevertrouwd binnen de firma. Paul Gheysens was eerst even actief in de tuinaanleg en later in de bouw van varkensstallen en hangars voor landbouwbedrijven. Begin 1991, toen de Berlijnse Muur nog maar was neergehaald trok Gheysens als een van de eerste ondernemers naar Polen. Vervolgens overtuigde onder meer Aimé Desimpel (Desimpel bouwgroep) en Christian Dumolin (Koramic) om te investeren in zijn Pools avontuur. Hij kocht met het geld van die investeerders gronden om er kantoren en logistiek vastgoed neer te poten. Paul Gheysens legde snel politieke contacten daarbij geholpen door de ambassadeur in Polen, die een goede vriend was van de familie. Via ‘land lease rights’106 en met serieuze financiële bijdragen van lokale en andere overheden, bouwde hij het ene project na het andere. In Polen profiteerde de gewiekste zakenman begin de jaren 90 volop van de economische heropleving en na enkele jaren was hij er incontournable. In de hoofdstad Warschau schopte hij het zelfs tot marktleider van de kantoor- markt. Zijn paradepaardje heet de Warsaw Spire: een 220 meter hoog kantorencomplex waarin hij 300 miljoen euro investeerde en dat hij nu hoopt te verkopen voor 600 miljoen euro.107 Door de hoge huurprijzen en de schaarste in de kantorenmarkt wist Paul Gheysens er enkele mooie deals te realiseren, tot de markt in elkaar stortte. Toch bleef hij verder investeren en toen de markt in 1999 herleefde lever-

106 Contracten waarbij de gronden in erfpacht worden gegeven voor 99 jaar. 107 Dat is het bedrag ingeschreven in de boekhoudkundig van Ghelamco, maar kenners betwijfelen of deze waardering terecht is.

119 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA de dat hem geen windeieren op. Sindsdien heeft de West-Vlaming al een twintigtal van die vastgoedprojecten verkocht voor een gezamenlijke waarde van 1,15 miljard euro. Ghelamco is tot op vandaag nog altijd sterk afhankelijk van Polen. Bijna 60 procent van de vast- goedportefeuille is daar gelegen en het leeuwendeel van de herwaar- dering van het vastgoed die de groep sinds 2011 doorvoerde (ruim 330 miljoen euro) komt voor rekening van de Poolse projecten. Dat doet bij sommigen vragen rijzen. Hoe transparant zijn de rekeningen daar? En hoe rooskleurig de prognoses? Zijn de herwaarderingen wel een correcte aanpassing? Een tegenvaller in Polen kan de resul- tatenrekening van Ghelamco zwaar onderuithalen. Pessimisten voor- spellen op middellange termijn een implosie van Ghelamco, een Lernaut & Hauspie-scenario. Speelde zich dat ook niet in het Ieper- se af? Het zou vooral slecht nieuws zijn voor enkele vermogende families en institutionele investeerders die de afgelopen jaren via obligaties 443 miljoen euro investeerden in Ghelamco. Laat ons hopen dat het zover niet komt. Vanaf 2005 streek Ghelamco ook neer in Rusland en Oekraïne. Iedere jaar werd daar zowat 300.000 vierkante meter vastgoed ontwikkeld, goed voor een investeringswaarde van 450 miljoen euro. Intussen bouwde Paul Gheysens ook in Berlijn en Londen. Als echte ‘hands on man’ en om alles te kunnen volgen maakt hij gebruik van een privévliegtuig, waarmee hij samen met een mobiel team van vijf mensen van de ene bouwwerf naar de andere vliegt. De modus operandi van Paul Gheysens is vrijwel overal dezelfde. Via constructies gelijkaardig aan een erfpacht krijgt hij de gronden waarop hij bouwt voor een symbolische euro ter beschikking van de overheid. Zo kan hij goedkoper bouwen en verkopen dan zijn concurrenten. Het doet bij mij vooral de vraag rijzen of erfpachtconstructies voor commerciële realisaties wel conform de Europese concurrentieregels zijn. Misschien moet de Europese commissie zich daar eens over buigen? Die ter beschikkingstelling via erfpachten vinden we ook terug bij de Ghelamco Arena in Gent en in het Eurostadion in Brus- sel. Rond de deals van Paul Gheysens hangt vaak een onaangenaam geurtje van favoritisme en belangenvermenging. Ter illustratie het verhaal van de aankoop door de Stad Brussel van ‘De Ligne’, een vroeger gebouw van Dexia aan de Sint-Goedelekathedraal. Op 19 ok-

120 Het interbellum Optima – Ghelamco tober 2015 beslist de gemeenteraad dit grote kantoorpand te verwerven voor 27 miljoen euro om er de hoofdzetel van het politiekorps in onder te brengen. Op 1 december 2015 kocht Ghelamco dit gebouw door de aandelen te kopen van Brussels Urban Invest. Kostprijs: 24 miljoen euro. Twee maanden later, in februari 2016, besliste de Ieperse projectontwikkelaar het gebouw te verkopen aan de stad Brussel voor 27 miljoen euro. 3 miljoen euro winst op twee maanden tijd via een aan- en verkoopdeal met de stad Brussel. De deal vertoont heel wat gelijkenissen met de Houtdokdeal. In een zaak rond zwart geld werd Paul Gheysens op 15 juni 2001 door het Gentse Hof van Beroep veroordeeld tot achttien maanden cel, waarvan de helft effectief. Zijn boekhouder Johan D. kreeg twaalf maanden, waarvan de helft met uitstel. Drie bedienden kregen drie maanden met uitstel. Een veertigtal werknemers werd opschorting van straf verleend omdat ze al een administratieve sanctie opliepen. Ghelamco moest de RSZ meer dan 30 miljoen BEF (743.680 euro) betalen. De zaakvoerder, boekhouder en bedienden moesten samen ook ruim 6 miljoen BEF (148.736 euro) aan de Rsz betalen. Deze veroordeling voor zwartwerk weerhield er Johan ‘Keizer’ Vande Lanotte niet van om op 16 juni 2001 als voorzitter van de nv Plas- sendale108 te melden dat nv International Real Estate Construction, zoals Ghelamco toen heette, het bedrijvencentrum in Oostende zou bouwen. Het betrof een groot project ter waarde van 12,4 miljoen euro. Toen Johan Van de Lanotte, als minister van begroting, eind 2003 gespot werd op het decadente, miljoenen euro’s kostende ver- jaardagsfeestje van Paul Gheysens op diens kasteel Elzenwalle in het West-Vlaamse Voormezele, zei hij nog zalvend dat Ghelamco investeerde in een werkgelegenheidsproject te Oostende. Later zei hij in De Morgen:

“Maar zijn straf is uitgesproken en zijn boetes zijn betaald. Hij inves teert in de nv Plassendale. Ghelamco is kandidaat om een bedrijven centrum te bouwen. Volgens onze boekhouder was hij de interessant ste partner. We hebben binnen onze nv discussies gehad over zijn

108 NV Plassendale is een stadsbedrijf (EVA) van de stad Oostende en heet momenteel nv Multitech.

121 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

verleden, maar stelden vast dat zijn hele zaak geregulariseerd is. Het is niet omdat iemand een keer veroordeeld werd dat hij niet meer in de economie mag investeren. Ik ben zelf naar dat feestje gegaan om dat de andere verantwoordelijken van onze nv niet konden.”

De wet op de overheidsopdrachten bevat nochtans duidelijke richtlijnen wat betreft bedrijven die veroordeeld zijn voor fraude. Ghe- lamco kwam gelet de veroordeling voor fraude eigenlijk niet in aanmerking voor het overheidsproject te Oostende. Of heeft men zich toen in Oostende ook niet gestoord aan de wetgeving inzake overheidsopdrachten? Paul Gheysens werd in 2007 in eer en recht hersteld door het Gents hof van beroep. Als ondernemer moest Gheysens toch af en toe een normale aanbestedingsprocedure doorlopen en daarvoor was een vermelding van fraude op zijn strafregister een probleem. Zoals eerder al vermeld is fraude een grond om niet toegelaten te worden tot aanbestedingsprocedures. Om te vermijden dat zo’n veroordeling iemand eeuwig achtervolgt, kan een rechter binnen een welbepaald kader en onder bepaalde voorwaarden de veroordeling uit het strafregister schrappen, dit is het zogenaamde herstel in recht en ere. Het klinkt dus vergevingsgezinder dan het in werkelijkheid is. Het staat niet meer vermeld op iemands bewijs voor goed gedrag en zeden, meer niet. Het is geenszins een kwijtschelding van straf en al zeker niet een bewijs van onschuld. De activiteiten van Ghelamco werden in België vanaf eind jaren 90 grotendeels ondergebracht bij nv International Real Estate Con- struction (IRC). Dit gebeurde na overname van een Oostendse co- öperatieve, cv Christax, die meteen na verwerving werd omgezet in een nv en die van naam veranderde naar nv IRC, later nv Ghelam co Invest. We vermoeden dat vanwege de toen mogelijke veroordeling van Paul Gheysens nagenoeg alle aandelen van nv IRC op naam van zijn vrouw Ria Vandoorne geplaatst werden. In het mondaine Knokke heeft Paul Gheysens een stoeterij, ‘Knocke Arabians’. In 2012 won hij met zijn hengst QR Marc in 2012 nog het ‘International Arabian Horse Championship’ in Dubai. De stoeterij, behoort tot de drie beste ter wereld, iets wat de weinige Bel gische bezoekers ervan zonder enige twijfel beamen. Niet omdat ze

122 Het interbellum Optima – Ghelamco paardenexperten zijn maar omdat de stallen schoner zijn dan hun badkamer en minder geur verspreiden dan hun toilet. Het gras is netter gemaaid dan het beste golfterrein en de verblijfvertrekken zouden kunnen dienen als voorbeeld voor de renovatie van het Wit- te Huis. Het zou mij overigens niet verbazen mocht Paul Gheysens in 2018 of 2019, naar het voorbeeld van Donald Trump, in de politiek stappen.

Oprichting nv Ring Multi109

NV International Real Estate Construction (IRC) en nv Financiële Planning (Optima) richtten op 19 december 2007 nv Ring Multi op. Het oprichtingskapitaal bedroeg 65.000 euro en het doel van de vennootschap was een omschrijving van een typische projectvennootschap of bouwonderneming. Een specifieke vermelding bij het maatschappelijk doel sprong in het oog:

“… Het ontwerpen of laten ontwerpen van plannen voor gebouwen, sportvelden en recreatieterreinen, stedenbouw en ruimtelijke orde ning, restauratie en herinrichting van bestaande gebouwen …”

De raad van bestuur werd samengesteld door Jeroen Piqueur, en Jan de Paepe voor NV Financiële Planning Groep, Paul Gheysens als vast vertegenwoordiger van NV Opus Terrae en Phillipe Panier (CFO Ghelamco Groep) beiden zetelend voor nv IRC. Er werd geen voorzitter van de raad van bestuur aangeduid, maar wel twee gedelegeerd bestuurders: Paul Gheysens en Jeroen Piqueur.

109 Het bedrijf werd opgericht onder de benaming nv Ring Investements, later veranderde de naam naar nv Ring retail, maar vanaf 2011 heet het bedrijf nv Ring Multi. Om verwarring bij de lezer te voorkomen spreken we van begin tot einde over nv Ring Multi.

123 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Ghelamco wordt aandeelhouder cvba Artevelde-stadion

Juni 2008 sloten Ghelamco en Optima een portage-overeenkomst110 met betrekking tot een Optima aandelenpakket ter waarde van 68.999 euro aandelen in cvba Artevelde-stadion.111 Dit was samen met de oprichting van nv Ring Multi de eerste stap in het naar zich toe trekken van het Arteveldeproject. Enkele maanden later, in oktober 2008 neemt Ghelamco de nv Dock-Site over waardoor ze bouwheer en projectontwikkelaar werd van het Houtdok. De cham- pagnebraspartij en het aanbod van Paul Gheysens op Waregem Koer- se wierp veel vruchten af, want naast het Arteveldeproject en het Houtdok kreeg Ghelamco op zeer korte termijn ook nog de bouwprojecten Blaisantpark en Filature du Rabot/Tribeca in handen. Ik ben ook al drie keer naar Waregem Koerse geweest, maar ik ben enkel met een groot gat in mijn portefeuille teruggekeerd.

5 De eerste bouwvergunning, de eerste steen

Op 17 januari 2008 keurde het college van burgemeester en schepenen de bouwvergunning voor de bouw van de Ghelamco Arena goed. De eerste spadesteek werd gepland voor begin april 2008. Uit de bouwvergunning bleek wel dat de 13.000 m2 zonnepanelen, aangekondigd begin oktober 2007, uit de aanvraag verdwenen waren. Van het allereerste eco-stadion was nog weinig overgebleven. Er kwamen geen klachten bij de Raad van State en ook de Vlaamse administratie schorste de bouwvergunning niet. Op de gemeenteraad van eind januari 2008 pleitte politieke partij Spirit bij monde van haar fractieleider Annelies Storms dat KAA Gent beter zou streven naar een stadion met 40.000 zitplaatsen, en ze verklaarde dat Vlaams minister van Sport Bert Anciaux bereid was

110 Een portage-overeenkomst is een soort optieovereenkomst waarbij de aankoop van een aantal aandelen tegen een vastgestelde prijs, binnen een vooraf bepaald tijdskader zullen worden aangekocht. 111 Ongeveer 50% van de aandelen van Optima in cvba Artevelde-stadion.

124 Het interbellum Optima – Ghelamco om mee te investeren in dit nieuwe stadion. Dit bewoog Christophe Peeters op de gemeenteraad tot een bijzonder uitspraak:

“Je moet geen stadion van 40.000 plaatsen neerzetten als je al met moeite 20.000 plaatsen kunt vullen. Dan speel je de hele tijd in een half leeg en ongezellig stadion. Het lijkt me een enorme verkwisting van belastinggeld. Kijk naar Portugal. Na het jongste Europees kam pioenschap staan daar peperdure voetbaltempels te verkommeren. Mocht KAA Gent echt uitgroeien tot een voetbalgrootheid, dan is er nog altijd de optie het stadion met een bouwlaag uit te breiden tot 30.000 zitplaatsen.”

Schepen van Financiën Christophe Peeters scheen blijkbaar toch te beseffen dat de bouw van het Arteveldestadion met belastinggeld betaald werd. En dat een ongezellig stadion van 40.000 mensen een verkwisting van belastinggeld zou zijn. Een stadion van 20.000 man was volgens Peeters dus geen verkwisting van belastinggeld. Halfweg maart 2008 werd in de marge van de vastgoedbeurs MIPIM112 in Cannes bekend gemaakt dat de Ieperse vastgoedont- wikkelaar Ghelamco in het project van het nieuwe voetbalstadion voor KAA Gent stapte. In zijn toelichting had Paul Gheysens het over een totale investering van 115 miljoen euro. De bouw zou pas in augustus 2008 starten, en Paul Gheysens garandeerde dat het stadion klaar zou zijn voor de competitie 2009-2010. Nog volgens Gheysens zou het nieuwe stadion 21.000 plaatsen tellen, een winkelpark van 30.000 vierkante meter, 35.000 vierkante meter kantoorruimte en twee hotels met elk 100 à 120 kamers. Er werd ook melding gemaakt van de oprichting van nv Ring Multi, die zou instaan voor de commerciële ontwikkeling (winkelpark, kantoren en hotels). Maar de realisatie ervan werd, zoals in de trajectnota113 afgesproken, voorzien voor na de bouw van het voetbalstadion.

112 MIPIM is de grootste professionele vastgoedbeurs ter wereld en wordt jaarlijks georganiseerd in Cannes. 113 Hoewel er op dat moment kon worden getwijfeld over de juridische waarde van de trajectnota 2006-2008, vermits alle streefdata erin verstreken waren.

125 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Jeroen Piqueur liet eind maart weten dat hij met burgemeester Termont het financiële plaatje nog eens bekeken had. De stad zou 24,7 miljoen euro betalen, Optima zou zijn kantoren onderbrengen in het stadion en 10.000 m2 kantoren huren. KAA Gent zou alle voetbalaccommodatie huren en de overblijvende vierkante meters zouden na het afhaken van nv Proviko ontwikkeld worden door nv Ring Multi. Het zou gaan om 15.000 m2 winkelruimte, 4.000 m2 horeca en nog 13.000 m2 kantoorruimte. De totale kostprijs voor het voetbalstadion kwam op 55 à 60 miljoen euro, plus 12,3 miljoen over- headkosten voor ontwerpkosten om de gronden en infrastructuur (onder andere parking) errond te ontwikkelen. Het Arteveldeproject zag er in 2008 als volgt uit.

Arteveldeproject

Arteveldestadion Kleinschalige 2 Kantoortorens Hotel (Artevelde nu Ghelamco groothandel (Blue Towers) Hotel) Arena (Brico) ZONE C ZONE B ZONE A ZONE C (fig p. 97) (fig p. 97) (fig p. 97) (fig p. 97)

Bestaande uit:

Alle voetbalaccomodatie: Voetbal gerelateerd voetbalveld, tribunes, kleed- gedeelte kamers, enz.

Alle winkels (Albert Heyn…), Niet voetbal gerela- kantoren (o.a. Ghelamco en teerd gedeelte Bontinck), horeca…

126 Het interbellum Optima – Ghelamco

Op 19 mei liet Daniël Termont noteren dat de eerste steen voor de bouw van het Arteveldestadion op 21 augustus 2008 gelegd zou worden. Om de start van de bouw te financieren verleende de stad Gent op 24 juni 2008 een solidaire borgstelling aan cvba Artevelde- stadion voor een lening van 9,4 miljoen euro bij Ethias Bank. De lening en de borg werden op 20 december 2010 opgetrokken naar 10 miljoen euro en overgezet naar nv Optima Bank.114

Oprichting bvba Horeca Foot

Op 17 april 2008 werd bij notaris Vandemeulebroecke te Sint- Martens-Latem bvba Horeca Foot opgericht. De oprichters waren; Ivan De Witte, Michel Louwagie, vzw KAA Gent en nv KAA Gent Management, en de zetel werd geplaatst op de zetel van Hudson Belgium in de Moutstraat 56 in Gent. Het doel was het realiseren van commercieel vastgoed, projectontwikkeling, groot en kleinhandel in bouwmaterialen, en een zo breed mogelijke commerciële uitbating van horeca. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg 60.000 euro, opgesplitst in 600 aandelen zonder nominale waarde. 50 aandelen Ivan De Witte, 50 aandelen Michel Louwagie, 450 aandelen KAA Gent en 50 aandelen nv KAA Gent Management. Ivan De Witte en Michel Louwagie werden aangeduid als zaakvoerders. De zaakvoerders mochten ook mee profiteren van de voorziene waar- destijging van de aandelen eens het voetbalstadion gerealiseerd zou worden. Het is niet dat ze dit loon niet verdienden. Maar is het een gangbare praktijk binnen voetbalclubs om dergelijke persoonlijke financiële voordelen toe te kennen? BVBA Horeca Foot zou vanaf seizoen 2012/2013 instaan voor de uitbating van alle horeca, VIP- boxen en later ook de uitbating van de parking.

114 Op 23 april 2013 herbevestigde de gemeenteraad de waarborg toen de lening overgenomen werd door Belfius.

127 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

De eerstesteenlegging van de Ghelamco Arena

Eind juni 2008 meldde KAA Gent-voorzitter Ivan De Witte dat de eerstesteenlegging niet zou plaatsvinden op 21 augustus 2008 maar verschoven werd naar september 2008. Ook liet hij weten dat de eerste wedstrijd pas in juli 2010 zou plaatshebben. Waarmee de ope- ningsdatum nóg maar eens een jaar werd opgeschoven. De reden was dit keer de aanleg van een kwaliteitsvolle verwarmbare grasmat, die degelijk beregend moest worden vooraleer men erop kon spelen. Vroeger spelen zou de kwaliteit van de grasmat danig hypothekeren, wist De Witte. Een andere belangrijke hindernis die roet in het eten kon gooien waren de infrastructuurwerken rond het toekomstig stadion. In de buurt van het UZ waren er al grote verkeersproblemen. Een half uur aanschuiven vanaf de E17 in de ochtend- en avondspits was geen uitzondering. Verwacht werd dat de nieuwe voetbaltempel de ver- keersdruk nog zou verhogen. Op een persconferentie gaf Bart Crom- bez, dienstkringingenieur voor Wegen en Verkeer in Gent, tekst en uitleg over de geplande maatregelen:

“De volgende maanden loopt er een Mer-studie (Milieueffectrapport). Je moet een jaar rekenen voor die is afgerond. De uitvoering is ten vroegste mogelijk in 2010. Tussentijds gebeuren wel aanpassingen aan de open afrit voor het UZ Gent. Daar komen verkeerslichten om het verkeer dat van de E17 komt, vlotter te laten lopen. Dat is niet alleen belangrijk voor het stadion, maar ook voor het ziekenhuis. De volledige doortrekking van de R4 zou dus allicht pas klaar zijn tegen 2012.”

Het verkeer bij voetbalmatchen verloopt ook zeer geconcentreerd, vlak voor en na de match, en op andere tijdstippen dan de normale verkeersdrukte. Bovendien voorzag de stad Gent bij voetbalmatchen ook extra politieagenten die het verkeer in goede banen moesten leiden. Van het doortrekken van de buitenring van de R4 was al jaren sprake, maar nu was het menens. Met Vlaams minister van Open- bare Werken Hilde Crevits werd een duidelijke fasering van de wer-

128 Het interbellum Optima – Ghelamco ken afgesproken. De aansluiting met het UZ en de vroegere Groot- handelsmarkt waar het nieuwe stadion van KAA Gent zou komen, stond voor 2009 op het programma. In 2010 zou de doortrekking van de ringweg richting Merelbeke klaar zijn en tegen 2012 moesten alle aansluitingen gerealiseerd zijn. Bij de Vlaamse regering lagen de budgetten naar verluidt klaar. Tot dan was het openbaar vervoer naar het stadion een mager beestje. Vanaf het Sint-Pietersstation was er om het half uur een bus die na tien minuten in de buurt van het stadion halt hield. Als KAA Gent dat wou en bereid was om daarvoor te betalen, wou De Lijn op regelmatige basis shuttlebussen inleggen van en naar het stadion. De Lijn wou eventueel ook tramlijn 4, die toen stopte aan het station, doortrekken naar het UZ. Er bestond zelfs een optie om die tramlijn nog verder te laten lopen tot aan het Arteveldestadion. De bouw van het Arteveldestadion begon stilaan op het monster van Loch Ness te lijken: iedereen sprak erover maar niemand kon het zien. Maar op 18 september 2008 was het eindelijk zover. De dag van de eerste symbolische steenlegging was eindelijk aangebroken. Sommigen protagonisten durfden tot de laatste dag niet bevestigen, want niemand was 100% zeker dat het wel zou doorgaan. Het was een zonnige dag vol glimlachende gezichten, maar al snel trokken er onweerswolken over de jolige bende. Zeer tot ontevredenheid van Ivan De Witte en Michel Louwagie had Jeroen Piqueur geen voetbal supporters van KAA Gent uitgenodigd naar de eerstesteenlegging. Toen toch een 30-tal supporters kwamen opdagen kregen ze van Piqueur eerst geen toegang tot de bouwwerf. De arrogante houding van Piqueur werd snel door politici en KAA Gent-bestuurders opgemerkt en gecorrigeerd, en de supporters mochten alsnog de werf betreden. Het was de zoveelste knip in de gespannen relatie tussen De Witte en Piqueur. De speeches duurden meer dan een uur, waarbij de sarcastische uithaal van burgemeester Termont naar andere voetbalploegen opmerkelijk was:

“In Brugge maken ze ruzie, in Anderlecht weten ze nog niet hoe ze het gaan doen en in Antwerpen gaan ze samenkomen om er eens over na te denken. Maar wij leggen ondertussen lekker de eerste steen.”

129 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Het belangrijkste woord in dat citaat is ‘wij’; de stad Gent en KAA Gent dus. Een glunderende Ivan De Witte wou vooral benadrukken dat het project een belangrijke money-generator moest worden voor KAA Gent, één die de club in de mogelijkheid zou stellen om op sportief vlak aan te sluiten bij Club Brugge en Anderlecht. De werken waren eigenlijk al gestart op 8 september toen de heipalen geleverd werden. 910 pijlers moesten de komende maanden in de grond worden neergelaten, waarop in 2009 de eerste prefab onderdelen van het stadion gebouwd zouden worden. De eerste steen was gelegd, maar de financiering was toen nog verre van rond. KAA Gent was nog steeds op zoek naar 8,5 miljoen euro voor de afwerking en het moest ook 1,5 miljoen betalen in ruil voor ruimere busi- nessfaciliteiten. Met cvba Artevelde-stadion was afgesproken dat KAA Gent het hele stadion zou afwerken. Het veld, de tribunes, de zitjes, de geplande rondgang in het stadion, het scorebord, de LED-verlichting en vooral de inrichting van de horecaruimtes voor de ‘gewone’ supporters moest de club zelf bekostigen. De rondgang zou KAA Gent casco115 aangeleverd krijgen. Mocht KAA Gent het geld niet tijdig vinden, dan dreigde de afwerking in gevaar te komen en zou die eventueel in fases moeten gebeuren. Besix-Vanhout en Optima hadden immers al dreigende taal gesproken aan het adres van De Witte en co. Ze wilden niet zoals in RWDM met voetbaltickets betaald worden. Jeroen Piqueur zei zelfs dat hij indien KAA Gent niet met de centen over de brug kwam desnoods het stadion zou verhuren aan Lokeren of een andere voetbalclub. In 2008 was er plots ook sprake van een ondererfpacht van 850.000 euro per jaar voor KAA GENT. En dat deed de haren van De Witte nog grijzer worden. KAA Gent hoopte op subsidies van Vlaanderen. De Vlaamse overheid had 50 miljoen euro voorzien om de bouw van nieuwe voetbalstadions te sponsoren. Maar op het kabinet van Anciaux wou men zich toen nog niet op een bedrag vastpinnen. Alles hield verband

115 Casco is een manier van afwerking. Bij de bouw van een woning betekent dit meestal de ruwbouw aangevuld met stopcontacten, lichtschakelaars, volledige verwarmingsinstallatie, verluchtingsbuizen in badkamer en toilet, chape en bezetting .

130 Het interbellum Optima – Ghelamco met de definitieve kandidatuur voor de organisatie van het WK 2018 en het oprichten van een Vlaamse voetbalbond. Hoewel nog geen jaar ervoor iedereen dure eden had gezworen dat nv Besix het stadion op één jaar tijd zou bouwen was het plots juli 2010 of 20 maanden later, vooraleer het stadion af zou zijn. Een zoveelste belofte die niet ingelost werd. Sportwereld somde naar aanleiding van de eerste steenlegging met het nodige sarcasme de beloftes van het verleden op.

Sportwereld 28 mei 2002: ‘Tegen 2005 spelen de Buffalo’s in een nieuw multifunctioneel sta dion. Begin 2004 starten de werkzaamheden op de site van de huidige Groothandelsmarkt.’

Sportwereld 13 mei 2003: ‘KAA Gent zal in 2006 zijn intrek nemen in het gloednieuwe voetbal stadion. De plannen daarvoor werden gisteren ontvouwd.’

Sportwereld 31 december 2003: ‘Het nieuwe voetbalstadion voor KAA Gent zal ondanks hindernissen toch klaar zijn tegen het najaar van 2006.’

Sportwereld 22 februari 2005: ‘Uiterlijk in 2007 zullen de Buffalo’s in hun nieuwe voetbaltempel spelen.’

Sportwereld 4 juni 2006: ‘De nieuwe voetbaltempel van KAA Gent moet begin 2008 klaar zijn.’

Sportwereld 22 juli 2006: ‘Het nieuwe voetbalstadion voor KAA Gent loopt vertraging op. Het wordt augustus 2008, laat voorzitter Ivan De Witte weten.’

Sportwereld 27 juni 2007: ‘Het nieuwe stadion van KAA Gent zal ten vroegste zijn deuren ope nen tijdens de winterstop 2008-2009.’

131 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Sportwereld 28 juli 2007: ‘Voorzitter De Witte van KAA Gent wil in 2009 verhuizen naar het nieuwe stadion.’

Sportwereld 30 oktober 2007: ‘KAA Gent verhuist in juli 2009. Begin maart 2008 wordt de eerste steen gelegd.’

Sportwereld 5 april 2008: ‘Tegen het najaar van 2009 zal KAA Gent in het nieuwe stadion kun nen voetballen.’

Sportwereld 26 juni 2008: ‘De Buffalo’s spelen injuli 2010 in hun nieuwe voetbalstadion.’

132 6 De commissie Optima/ Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

e maken een sprong naar 2016 om in het volgende hoofdstuk Wterug te keren naar de chronologie. We doen dit omdat heel veel van wat we tot hiertoe schreven en wat nog komt een extra verklaring kreeg tijdens de Optima/Termont-commissie. In het voorjaar van 2016 focusten de media zich op de nauwe contacten tussen Jeroen Piqueur en politici. Evident waren de nauwe contacten met Luc Van den Bossche directievoorzitter van Op- tima Bank, en Geert Versnick, die zetelde in de raden van bestuur van enkele bedrijven van de Optima Groep. Maar ook de contacten van Daniël Termont, die al te vriendschappelijke banden met Optima- kopstukken verweten werd, en het bezoek aan Optima van huidig sp.a-voorzitter John Crombez werden belicht. Als toenmalig staatssecretaris voor Fraudebestrijding bracht Crombez een vriendschap- pelijk bezoek aan Optima. Nochtans was het bedrijf toen het voorwerp van een grootschalig onderzoek naar fiscale fraude. Omdat de mediastorm maar niet ging liggen drong Termont zelf aan op een behandeling door de deontologische commissie van de stad. Hij stuurde eind juni 2016 zelf een brief aan de stad Gent waarbij hij meldde:

“Ik erken dat ik in contacten met het bedrijfsleven in het kader van mijn opdrachten als burgemeester en vroeger als schepen van de Haven en Economische Ontwikkeling onvoorzichtig ben geweest.”

133 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

“Ik erken dat de manier waarop ik met Jeroen Piqueur ben omgegaan, aanleiding geeft tot twijfels over mijn integriteit.”

De gemeenteraad van eind juni 2016 besliste unaniem om een commissie sui generis op te richten om de zaak te onderzoeken en op 7 juli zag de Optima/Termont-commissie het levenslicht.

1 Optima Bank Failliet

Dé rechtstreekse aanleiding voor deze commissie Optima/Termont was het faillissement van de Optima Bank. Jeroen Piqueur was in Gent geen onbesproken figuur, maar hij had zich de laatste tien jaar, mede dankzij het Arteveldeproject, toch positief weten te profileren. Toen Jeroen Piqueur het Gentse stadhuis binnenwandelde voor zijn verhoor in de commissie Optima/Termont, streelde hij de trap- pen van het stadhuis zoals een Hollywoodster die de Oscaruitreiking binnenstapt. Duidelijk genietend van de aandacht en uitdagend, arrogant lachend stapte hij de raadszaal binnen. Hij koos meteen voor de aanval. Hij verweet Veli Yüksel (CD&V) hem in de vorige zitting onterecht als louche figuur beschreven te hebben en zei geen vragen van hem te zullen beantwoorden. Nadien schilderde hij een zelfportret van engel, heilige en juridische maagd. Jeroen Piqueur benadrukte het feit dat hij nog nooit veroordeeld werd en een blanco strafregister had. Hij vergat daarbij wel te vermelden dat hij op 31 juli 2009 in Spanje werd veroordeeld tot 21 maanden celstraf voor het hardhandig verwijderen van mensen uit zijn Spaans vakantie- dorp. De rode draad door de levenswandel van Jeroen Piqueur is de verkoop van financiële producten. Vele daarvan bleken achteraf erg dubieus. Als prille twintiger verkocht hij levensverzekeringen voor de toen omstreden Britse firma Target van John Stone, hij verkocht evenzeer omstreden Texaanse beleggingen van de Gentse oplichter Bob Gillier en Time Sharing producten in Spanje. In 1984 richtte Piqueur het bedrijf Time Sharing Holidays op (Tisabo) dat tien jaar

134 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ later failliet zou gaan. De vereffenaar van het faillissement, Frank Vincent, werd later voorzitter van Optima Global Invest en bestuurder bij Optima Bank en Optima Consult. Ook het Nederlandse Tisabo bv ging failliet, maar de Spaanse dochter van Tisabo bestaat nog. Bob Gillier verkocht samen met de broers Parisis Texaanse investeringen zogenaamde TBC’s (Trust Beneficiary Contract). Deze constructie en verkoop van TBC’s vormden de basis voor de veroordeling van de broers Parisis in wat toen de grootste oplichting van de vorige eeuw heette.116 Na het overlijden van Bob Gillier in 1987 richtte Jeroen Piqueur met drie zakenpartners de firma Ascona op en va- loriseerde de omstreden Texaanse TBC’s naar aandelen van een Cana dese beursgenoteerde shellfirma Europrime. Maar deze firma Euro- prime ging failliet, waardoor alle investeerders hun geld kwijt geraakten. Het door Jeroen Piqueur opgerichte Asset Planning and Engineering kocht de aandelen later voor 3,6 miljoen euro terug via foreclosure sales.117 In 1991 viel het gerecht binnen bij de firma Ascona van Jeroen Piqueur en er kwam een vermoedelijke oplichting van tussen 70 en 90 miljoen euro aan het licht. De oplichting zou zelfs groter zijn dan deze van de broers Parisis, maar in tegenstelling tot de befaamde Gentse broers verdween Jeroen Piqueur niet achter de tralies. Zes maanden later kon hij ondanks zijn brokkenparcours de firmaFMG Aktiebureau oprichten, een bedrijf dat aan financiële planning deed en levensverzekeringen verkocht van het nieuwe bedrijf van zijn oude vriend de Brit John Stone (het Luxemburgse bedrijf Lombard International Assurrance). FMG Aktiebureau zou later de nv Optima Financial Planners worden. Ook de bedrijven Ascona en Asset Planning And Engineering Holding van Piqueur gingen op zeer bedenkelijke wijze failliet. In deze oplichtingszaak nam Piqueur de advocaten Hans Rieder en Jan de Paepe onder de arm en die slaagden erin om via procedureslagen het proces naar verjaring te stuwen. In 2001 ging Jeroen Piqueur via een buiten vervolgingstelling vrijuit in verband met beschuldigingen van schriftvervalsing en misbruik van vertrouwen, waardoor duizenden

116 Info uit het boek ‘Het optimale complot’. 117 Foreclosure sale is een excecutieverkoop of gedwongen verkoop. In de Verenigde Staten kan men vrij makkelijk alles aan zichzelf verkopen.

135 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA beleggers hun geld definitief kwijt waren. In 2011 viel deBBI 118 binnen in de kantoren van Optima Groep en nam voor 3,5 terrabyte aan gegevens in beslag. In 2016 ging de Optima Bank onder bedenkelijke omstandigheden failliet, wat leidde tot de parlementaire on- derzoekscommissie Optima. In 2017 kreeg Jeroen Piqueur vier maanden effectieve celstraf en anderhalf miljoen euro boete voor grootschalige fiscale fraude. Maar Piqueur lijkt zich niet te storen aan een faillissement meer of minder, wellicht is dit de reden waarom het faillissement van de Optima Bank ogenschijnlijk zijn koude kleren niet raakte. Het is zeer opmerkelijk dat begin 2001 Gentse politici en ook KAA Gent, na uitvoerige mediaberichtgeving rond het Ascona-schan- daal, toch samen met Optima plannen maakten om een nieuw voetbalstadion te bouwen. Daniël Termont ging daarmee zelfs in tegen het advies van het kabinet van burgemeester Beke. Dhr. Devriese, kabinetschef van burgemeester Beke, had in een omstandig advies ernstige bedenkingen geuit omtrent de figuur van Jeroen Piqueur. Toen Piqueur hier lucht van kreeg trok hij naar het kabinet van de burgemeester, om Devriese af te dreigen. Devriese postte op Face- book op 18 juni 2016 het volgende:

“Wat Optima betreft, het moet ergens begin jaren 2000 geweest zijn, toen de heren Piqueur en zijn rechterhand De Paepe mij kwamen be dreigen zijn in mijn bureau. Of het waar was dat ik mijn bedenkingen had bij het functioneren van hun bedrijf. En of het klopte dat ik die mening openlijk ventileerde, en of ik wel besefte dat ze mij konden vernietigen.”

Was het binnen die context wel verstandig van Gentse politici om zaken te doen met iemand waarover minstens twijfel bestond dat hij mogelijk een aantal Gentenaars opgelicht had? Ik ben best voorstander van een tweede kans, en verjaring van feiten is nu eenmaal een gegeven in ons rechtssysteem, maar moeten politici niet extra voorzichtig zijn en zeker als het om projecten van tientallen miljoenen euro’s belastinggeld gaat?

118 Bijzondere Belastingsinspectie.

136 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

2 De commissie Optima/Termont

Met het schrijven van dit boek in het vooruitzicht begaf ik me naar het Gentse stadhuis, om de zittingen van de Optima/Termont-commissie te volgen. De zaal was voor deze zitting volgelopen met journalisten en commissieleden. Op de publieksbanken enkele ambtenaren, politieke medewerkers en een handvol geïnteresseerden. Op de ‘beklaagdenbank’ van deze vierschaar zaten burgemeester Daniël Termont, zijn advocaat Patrick Devers, Gents voetbalvoorzitter Ivan De Witte en Philip De Hulsters.

Politiek schouwspel zonder enige waarde?

Patrick Devers trad hier op als advocaat van burgemeester Daniël Termont. Vermits het onderzoek zich onder meer toespitste op het Arteveldeproject bevond Devers zich in een moeilijke positie. Had hij zich hier niet moeten terugtrekken? Want op het moment van de commissie zetelde hij in de raad van bestuur van KAA Gent119 en was hij bovendien aandeelhouder. Bovendien was hij advocaat en/ of juridisch adviseur van: de stad Gent, Sogent, de nv Buffalo, de cvba Artevelde-stadion en KAA Gent. Patrick Devers begon zijn pleidooi met duidelijk te stellen dat de gemeentelijke commissie geen enkele bevoegdheid had en dat zijn cliënt volledig uit eigen be- weging en vrijwillig naar deze zittingen gekomen was. Nog volgens Devers had een eventuele uitspraak van de commissie geen enkel juridische waarde en kon de commissie geen straffen uitspreken. Waarmee Devers leek aan te geven dat de commissie in wezen een politiek schouwspel was, erop gericht om via emotionele loutering en pseudopleidooien Daniël Termont vrij te pleiten. De commissie was samengesteld conform de zetelverdeling in de gemeenteraad, waardoor de leden van de Gentse meerderheid ook de meerderheid in de commissie uitmaakten. De commissie bestond uit 90% kennelijk gemuilkorfde of doofstomme politieke paladijnen en drie klun-

119 In 2016 veranderde de vzw KAA Gent in cvba-so KAA Gent, een coöpera- tieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid met sociaal oogmerk.

137 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA gelige toreadors die op de eerste zitting nooit het niveau bereikten van een pernicieuze matador die de ziekte van politea konkelfoezia moest spietsen. Op de eerste zitting werd het schouwspel op gang getrokken door Vlaams Belanger Johan Deckmyn, die zijn pleidooi beperkte tot enkele cowboyverhalen, en een juridisch zwak onder- bouwde aanval aan het adres van Patrick Devers. Siegfried Bracke had het in het begin dan weer moeilijk om zijn rol van parlements- voorzitter van zich af te schudden en leek te zweven tussen aanval- ler en verdediger die geen bal over de middenlijn kreeg. CD&V’er Veli Yüksel was de papegaai in het verhaal die zeemzoetig vragen herhaalde, en hoorde vooral zichzelf graag praten. Alle drie leken ze intellectueel beperkt tot de vragen die op hun voorbereidende nota’s uitgetikt waren. Niemand leek bereid of bekwaam om gevat in te spelen op de verklaringen of antwoorden van de ‘beklaagden’. Gelukkig voor het verdere verloop van de commissie evolueerde de oppositie op de daaropvolgende zittingen naar een hoger niveau.

Gratis reisjes met luxe-jet van Optima

Termont begon zijn verdediging/bekentenis zoals menig doping- zondaar in het wielrennen. “Sorry, ik nam doping maar iedereen deed het toen, het waren toen andere tijden”. En: “Ik deed het om de Gentenaar beter te dienen, maar nu zou ik het niet meer doen”. Daniël Termont bekende dat hij drie keer meevloog met een door Optima bij Flying Service gecharterde luxe-jet.120 Twee maal vloog hij naar de MIPIM- vastgoedbeurs in Cannes en eenmaal naar de Stadium Revenue Sum- mit-beurs te London. Vermits dit zich afspeelde in 2004, 2005 en 2006, waren die feiten verjaard. Was het een weloverwogen mea culpa die de aandacht moest wegtrekken van andere zaken, zonder daarmee enige vervolging te riskeren? Want het door mandatarissen en ambtenaren aanvaarden van cadeaus (in dit geval reizen) van bedrijven die vergunningen moeten krijgen, kan strafrechtelijk ver- volgd worden. (Voor art 245 van het strafwetboek verwijzen we naar

120 Het betrof een luxe-jet van het type ‘Cesna Citation Excellence’.

138 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ hoofdstuk 4 p. 83). Ter uitbreiding en ter verduidelijking werd in de deontologische codes voor ambtenaren van diverse niveaus (federaal, Vlaams, provinciaal enz) volgende clausule opgenomen:

“Om de onpartijdigheid van de ambtenaren te waarborgen, mogen zij geen giften, beloningen of voordelen vragen, eisen of aannemen bestemd voor henzelf of voor derden tijdens de uitoefening van hun ambt noch daarbuiten als voornoemde giften, beloningen of voordelen verbonden zijn aan die uitoefening. Het is in deze problematiek niet enkel de verrijking die voortvloeit uit giften, beloningen of voordelen van alle aard die belangrijk is, maar vooral het verlies van de onpar tijdigheid die van de ambtenaar wordt vereist bij de uitoefening van zijn ambt. De ambtenaren aanvaarden ten persoonlijke titel geen beloningen, giften noch financiële of andere voordelen voor de dienst verlening aan de gebruikers.”

Daarnaast is er ook nog artikel 314 Sw.:

“Zij die bij toewijzingen van de eigendom, van het vruchtgebruik of van de huur van roerende of onroerende zaken, van een aanneming, van een levering, van een bedrijf of van enige dienst, de vrijheid van opbod of van inschrijving door geweld of bedreiging of door schenkingen of beloften of door gelijk welk ander frauduleus middel belemmeren of storen, worden gestraft met gevangenisstraf van vijftien dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd euro tot drieduizend euro.”

En tenslotte is er de eigen deontologische code van de stad Gent artikel 31 punten 2 & 5:

“2. In perioden voorafgaand aan de gunning van werken, leveringen en diensten zijn bezoeken aan de betrokken belanghebbende bedrijven verboden; dit geldt ook ten aanzien van bedrijven die het voorwerp uitmaken van vergunningen of adviezen, af te leveren resp. te formu leren door het stadsbestuur of het O.C.M.W., onverminderd de wet telijke en reglementaire bepalingen betreffende de opdrachten van de ambtenaren, belast met het voorafgaand onderzoek in het kader van de vergunnings-of adviesprocedures;

139 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

5. het is de lokale mandatarissen verboden dure geschenken te aan vaarden; giften en geschenken van geringe of symbolische waarde mogen aanvaard worden, maar moeten vermeld worden in het in het vorig lid bedoelde bedrijfsbezoeksverslag.”

Dat het zogenaamde smeren en verteren en het ontvangen van cadeaus van firma’s die bouw- of andere vergunningen beogen strafrechtelijk vervolgbaar is, blijkt ook uit de veroordeling in beroep van Noël Demeulenare, oud-burgemeester van Wielsbeke. Hij werd veroordeeld tot zeven maanden met uitstel en 2.750 euro boete omdat hij zich had laten verleiden tot het aanvaarden van onder andere exquise etentjes, met dure wijn en champagne, snoepreisjes enzoverder… In ruil voor die gunsten zouden ambtenaren en de burgemeester geholpen hebben om bouwvergunningen erdoor te krijgen. Ook Marc Verhaeghe, voormalig gemeentesecretaris van Knokke- Heist, kreeg een gevangenisstraf van twaalf maanden met uitstel en 5.500 euro boete voor dezelfde feiten. Daniël Termont kon op geen enkel moment een overtuigend bewijs leveren dat de vluchten met de luxe-jet géén cadeau waren. Hij toonde wel een factuur 594 euro van nv Flying Service uit 2004, maar dat was een factuur gericht aan stadssecretaris Paul Teerlinck. Op de commissiezitting van 6 oktober gaf Termont toe dat ook de stadssecretaris één keer meevloog met de luxe-jet van Jeroen Piqueur. Hij zei daarover:

“Ik weet niet meer in welk jaar Paul Teerlinck mee geweest is, maar Paul Teerlinck heeft ooit een keer op dat vliegtuig gezeten, maar ik weet niet meer welk jaar. Dat weet ik niet.”

Verschillende elementen wijzen erop dat de factuur de heenreis van Paul Teerlinck betrof, en dus niet de heen en terugreis van Termont. - Daniël Termont gaf in de commissie zelf toe dat hij in 2004 met de jet van Piqueur vloog, omdat hij dan op vrijdag 12 maart terug wou zijn voor belangrijke vergaderingen met onder meer TMVW121 en vanwege een verwelkoming van de nieuwe inwo-

121 Tussengewestelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Watervoorziening, die recent van naam wijzigde naar Farys.

140 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

ners in Gent. Uit de verslagen blijkt dat Paul Teerlinck op vrijdag 12 maart 2004 nog steeds aanwezig was op de beurs en aldus met de rest van de delegatie terugkeerde met een gewone lijnvlucht, betaald door de stad Gent. - De enkele vlucht staat in het overzicht van de onkosten ver meld als een onkostennota van Paul Teerlinck (zie afbeelding hierboven – (pt) staat voor Paul Teerlinck). - De enkele vlucht staat op naam gefactureerd, en dat is op naam van Paul Teerlinck. “O8MAR2004 Antwerp/Cannes” zonder enige vermelding van een terugreis (zie afbeelding op p. 142). - In 2005 werden de reis- en verblijfkosten van Paul Teerlinck door VZW Flanders-Ghent Development Group betaald.122 - Volgens vier recente prijsoffertes schommelt de prijs voor een vlucht van een privé luxe-jet vanuit Deurne heen en terug naar Cannes123 momenteel tussen de 17.000 en 21.000 euro.

122 Verslag van het college van burgemeester en schepenen van 27/01/2005. 123 met een Cesna (acht personen), waarbij er vier dagen tussen de heen- en terugvlucht zijn,

141

De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

Dit komt neer op ongeveer 1.000 en 1.300 euro per persoon voor een enkel ticket. Het is dus aannemelijk dat dertien jaar geleden een enkele vlucht 594 euro kostte.

Het lijkt er dus op dat de factuur in kwestie voor de vlucht van Paul Teerlinck was en niet voor die van Daniël Termont. En het lijkt erop dat naast Termont ook de stadssecretaris Teerlinck hier over de deontologische en wettelijke schreef ging. Termont was op kosten van Optima meegevlogen en Teerlinck reisde mee zonder goed keuring van het schepencollege en liet de stad Gent tweemaal betalen, eenmaal voor een op voorhand geboekte lijnvlucht en eenmaal voor de reis met de luxe-jet van Piqueur. Voor de tweede vlucht legde Daniël Termont een factuur tussen Optima en cvba Artevelde-stadion voor. Maar die was ook niet overtuigend als verdediging, want het was een factuur tussen twee privébedrijven en bovendien was het een globale factuur zonder details. Daniël Termont vloog dus naar alle waarschijnlijkheid drie maal mee met een luxejet van Optima, een snoepreisje van een bedrijf dat volgens de verklaringen van schepenen Karin Temmerman en Tom Balthazar tussen 2001 en 2016 maar liefst 27 bouwvergunningen voor grote projecten aanvroeg bij de stad Gent. En dan hebben we het enkel over bouwvergunningen. Daniël Termont gaf in zijn verklaring op de commissie toe dat de reizen in 2004, 2005 en 2006 rechtstreeks in verband stonden met het Arteveldeproject. Toen was cvba Artevelde-stadion nog een volledig privébedrijf124 dat nog onder meer een sloopvergunning en meerdere bouwvergunningen van de stad Gent moest krijgen. Terwijl andere Gentse leden van het college, gemeenteraadsleden of ambtenaren die deelnamen aan de MIPIM-beurs de auto, de bus, de trein of een lijnvlucht namen, mocht Termont in 2004 als enige mandataris gebruik maken van een luxe-jet van Optima. Waarom bood Optima dit toen enkel aan de schepen van Haven, Economie en Feestelijkheden aan? Waarom kreeg hij als enige mandataris die

124 De stad Gent werd via Sogent voor het eerst aandeelhouder van cvba Artevelde-stadion na de MIPIM-beurs 2006. Het betrof toen 1,9% van de aandelen.

143 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA voorkeursbehandeling? En als Optima dat in 2004 ook aan andere mandatarissen aanbood, waarom gingen zij er dan niet op in? Termont verdedigde zich ook met het ietwat populistische “ik deed het voor de Gentenaar”-discours. Zijn agenda stond immers bomvol en met de luxe privévlucht was hij tijdig terug om het Gent- se volk te dienen. “Ja, lieve Gentenaars, ik baadde enkel in luxe om jullie beter te kunnen dienen”, leek hij wel te zeggen. De andere leden van de gemeenteraad of het college die naar Cannes afreisden hadden kennelijk geen volle agenda en dienden het Gentse volk dus niet afdoend om van die luxe te mogen genieten. Zijn tweede argument was dat hij uitdrukkelijk vroeg om de vlucht te factureren aan de stad Gent en nadien helaas vergat te controleren of Optima dat wel effectief gedaan had. Tijdens de eerste twee zittingen van de Optima/Termont-commissie hield Termont vol dat hij voor alle reizen de toestemming had van het schepencollege en dat het middel waarmee hij reisde niet werd gespecificeerd. Hij zei daarover letterlijk:

“… dat ik in 2004, 2005, en 2006 meegevlogen ben, zonder het voor te leggen aan de fractieleiders of in het college. Het college heeft wel telkens zijn goedkeuring gegeven, dat ik de reis maakte, maar het middel waarmee ik de reis maakte, is niet door het college aangeduid, en heb ik niet aan het college voorgelegd.”

Termont kreeg het erg moeilijk toen Siegfried Bracke hem er tijdens de derde zitting op 22 september 2016 op wees dat voor alle reizen wel degelijk een middel werd toegewezen, sterker nog dat de vlieg- tuigtickets en treintickets zelfs werden geboekt én betaald door de stad Gent. Aarzelend gaf Termont dan toch toe dat hij driemaal tegen de beslissing van het college van burgemeester en schepenen in meereisde met de luxe-jet. Was het een leugentje of vergetelheid? Op de vraag of Daniël Termont het normaal vond dat de stad Gent twee keer betaalde, kwam geen antwoord. Op de tweede vlucht naar Cannes in 2005 werd Termont vergezeld door Geert Versnick en op de vlucht naar London kreeg hij het gezelschap van Christophe Peeters. Geen van deze vluchten werden aangevraagd of voorgelegd aan het schepencollege. Stad Gent be-

144 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ taalde in 2004 de lijnvlucht van Daniël Termont, in 2005 de lijnvlucht van Geert Versnick en Daniël Termont en in 2006 een TGV-trein- ticket voor Daniël Termont, maar de zetels bleven leeg. Verkwisting van belastinggeld? Nochtans bestaat er voor schepenen, ambtenaren en mandatarissen die naar het buitenland reizen op kosten van de stad Gent een strikte procedure. Er moet een bestelbon opgemaakt worden met een gedetailleerde raming van kosten, reismethode (bus, trein, vliegtuig, boot), verblijfplaats en eventuele andere onkosten. Daarna volgt een collegebesluit met vermelding van de vastlegging van het krediet. Voor een extern verzelfstandigd agentschap van de stad is een secre- tarisbesluit voldoende. Zonder dergelijk besluit kan facturatie noch betaling plaatsvinden. Dit leek echter geen probleem voor de eerste jetvlucht van stadssecretaris Paul Teerlinck. Hoe je in Gent een factuur voor luxereisjes van een schepen of ambtenaar betaald krijgt zonder beslissing van het college van burgemeester en schepenen lijkt mij een pertinente vraag voor de ontvanger van de stad Gent.

Samengevat: Termont aanvaardde tot drie maal toe als schepen van de stad Gent reizen met een luxe-jet van Optima. Hij droeg Jeroen Pi queur op de factuur ervoor aan de Gentse belastingbetaler te bezorgen en deed dit zonder goedkeuring van het college van burgemeester en schepenen. De stad Gent ontving geen facturen en betaalde niets voor de reizen. De vluchten, naar Cannes en Lon- den, waren dus cadeaus aangeboden door een privébedrijf (Opti- ma of cvba Artevelde-stadion) die op verschillende momenten nog meerdere vergunningen moest krijgen van de stad Gent en waar Daniël Termont mee moest over beslissen. Is dit verantwoord gedrag van een politicus? Is dit een geval van corruptie?

Het jacht van Piqueur een slag in het water

Daniël Termont zei dat hij Jeroen Piqueur kende, niet als een persoonlijke vriend maar eerder als iemand waarmee hij talloze vergaderingen had o.a. over de bouw van een voetbalstadion. Om te schet-

145 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA sen dat het enkel om een losse kennis ging, gaf hij een opsomming van de eerder familiale aangelegenheden waar hij aanwezig was: de begrafenis van de eerste vrouw van Jeroen Piqueur, het huwelijk van zijn zoon Ruben Piqueur en het tweede huwelijk van Jeroen Piqueur. Op het huwelijksfeest van Piqueur werd Daniël Termont gevraagd om te speechen en in de toespraak omschrijft hij Jeroen als “niet alleen een vriend, maar een goede vriend”. Termont wuifde dit op de commissie weg als een politiek leugentje om bestwil. Iets wat je in toespraken zegt maar eigenlijk niet meent. Verder ging Daniël Termont ook regelmatig met Jeroen Piqueur naar het voetbal, di- neren of lunchen en vloog hij dus drie maal op zijn kosten mee met een gecharterde luxe-jet. Ziehier de schets van de standaardrelatie die Daniël Termont met een losse kennis onderhoudt. Wat doet hij dan wel meer met een goede vriend? Daniël Termont had aan journalisten gezegd dat hij nooit op een jacht van Jeroen Piqueur aanwezig was, maar toen plots foto’s verschenen van Termont op een jacht in Cannes was iedereen, ook Ter- mont, uit het lood geslagen. In feite was de piste van het jacht een slag in het water, want onderzoek had uitgewezen dat het geen jacht(en) van Piqueur betrof maar twee gehuurde jachten van vzw Project Development Group Gent.125 Ik begreep dan ook niet waarom door bepaalde commissieleden en media op die piste werd verder- gegaan.

Daniël Termont koos steeds de kant van de KAA Gent

Na Termont was het de beurt aan Ivan De Witte. Het was zijn doel om aan te duiden dat Daniël Termont niet altijd Optima verdedigde en aldus geen Optima-aanhanger of goede vriend van Jeroen Piqueur was. Twee citaten van Ivan De Witte waren wat dat betreft memo rabel:

125 Een vzw die bedrijven en steden faciliteert op de MIPIM-beurs.

146 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

“… heb ik vastgesteld dat Daniël Termont altijd tegen de belangen van Optima en soms tegen de belangen in van dhr. Piqueur de kant gekozen heeft van de club, en de kant gekozen heeft van, ja uitein delijk, de stad.”

“Dat moet ik u nog zeggen dat ik als voorzitter echt kan zeggen dat het dankzij dat nieuwe stadion is, dat we met KAA GENT zo een mooie evolutie aan het maken zijn, en dus dat ik in gans dat verhaal, van 2002 tot op het moment dat het er stond, nooit of nooit de indruk gehad heb dat er door Daniël Termont de kant werd gekozen van de ontwikkelaar, altijd de kant van de club, altijd de kant van Stad Gent.”

Het leek allemaal goed georkestreerd want nog geen vijf minuten daarvoor had Daniël Termont gezegd:

“In het dossier van het voetbalstadion heb ik steeds de belangen van de stad en van KAA Gent verdedigd.”

Misschien koos Termont inderdaad niet de kant van de ontwikke- laars, maar deze letterlijke citaten tonen wel aan dat de belangen van de stad en de club gelijklopend waren. Vooral De Witte die op het einde van zijn zin zegt: “Ja, uiteindelijk, de stad”, gaf hiermee aan dat de belangen van de club uiteindelijk die van de stad Gent waren en vice versa. De Witte bracht ook zijn autobiografische heldenepos over de redding van KAA Gent. Tijdens zijn relaas stootten we opnieuw op een opmerkelijke quote:

“Ik zei tegen Daniël Termont: ik denk dat als wij deze club nog willen redden wij niet anders kunnen dan te kijken of er geen nieuw stadion zou kunnen komen.”

De quote moeten we ergens eind vorige eeuw situeren. De ‘wij’ in deze quote is zeer belangrijk. De redding van de club werd dus besproken met schepen Daniël Termont. Ze kwamen blijkbaar samen

147 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA tot de vaststelling dat de enige redding van de club op lange termijn de bouw van een nieuw voetbalstadion was. Daniël Termont zorgde er vervolgens voor dat de bouw van een nieuw multifunctioneel voetbalstadion in 2000 opgenomen zou worden in het bestuurs akkoord van Gent. De politiek en een professioneel voetbalbedrijf, twee handen op één buik. Volledig volgens het afgesproken scenario liet Ivan De Witte ook weten dat hij eerst contact zocht met architect Bontinck en dat Bon- tinck vervolgens Optima meegebracht had omdat zij elkaar kenden van het bouwproject “Het Volk”. Termont en Devers benadrukten beiden uitdrukkelijk dat het Bontinck was die Optima in het project van de voetbaltempel bracht. De banden met Optima werden op die manier weer wat minder strak. Jeroen Piqueur had op de zitting van 22 september 2016 nochtans het tegenovergestelde beweerd.

“… dat zowel de voorzitter van vzw KAA GENT als de toenmalige schepen van Economie, denk ik, mijnheer Termont, mij geconsulteerd hebben…”

“Op het moment dat de schepen en de voorzitter bij mij gekomen zijn …”

Siegfried Bracke vroeg aan Ivan De Witte of hij de heer Piqueur kende, De Witte antwoordde:

“Ik kende Piqueur hoogstens van naam, maar ik heb hem leren kennen doorheen het project …”

Nochtans stond in meerdere persartikels te lezen dat Optima sinds 2001 sponsor was op de broekjes van KAA Gent en zo betrokken raakte bij het project. In Het Nieuwsblad van 17 oktober 2002 stond te lezen dat het Ivan De Witte zelf was die Optima aantrok:

“Ivan De Witte, voorzitter van vzw KAA Gent, trok Optima aan als projectontwikkelaar. Jeroen Picqueur van Optima stelt dat het pro ject …”

148 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

Een uurtje later, in een andere context, zei Daniël Termont dat hij met Bontinck en Optima een meeting had over het dossier van “Het Volk”. Dit project kreeg zijn bouwvergunning in 2002, terwijl Optima in juli 2002 en Bontinck in oktober 2002 in het project van het voetbalstadion stapten. Waarom had Daniël Termont als schepen van Haven en Economie, een meeting met Optima en Bontinck over een project dat niet tot zijn bevoegdheden behoorde? Wanneer vond die meeting plaats? Was dat voor juli 2002? Plaatst dit het verhaal van hoe Optima & Bontinck bij het project van de voetbaltempel terecht kwamen niet in een ander daglicht?

Uitgebreide lunches/diners bij Optima

Plots werd iedereen wakker geschud door Siegfried Bracke. Jeroen Piqueur had in een interview in Het Nieuwsblad van 20 juli 2016 verklaard dat hij het ganse Gentse schepencollege op een overdadig galadiner had uitgenodigd voor een bespreking/voorstelling van één of meerdere vastgoed – of andere projecten. Citaten uit het interview in Het Nieuwsblad:

“Het hele schepencollege is bij Optima op kantoor komen eten, met de burgemeester erbij.”

“dat je in ons land afhankelijk bent van de politiek, bijvoorbeeld om er bepaalde projecten door te krijgen.”

Siegfried Bracke (N-VA) vroeg burgemeester Termont of dit klopte. Zonder te verpinken antwoordde Daniël Termont:

“Ja, wij zijn met het schepencollege uitgenodigd om zijn bedrijf te bezoeken en wij hebben daar met het schepencollege ook een maaltijd genuttigd. Maar ik wil u ook zeggen dat dat ook niet ongebruikelijk is, dat wij in bedrijven uitgenodigd worden met het voltallige schepen college, en dat we daar iets gaan eten.”

149 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Meer nog, hij zei dus dat dergelijke maaltijden ook vandaag nog schering en inslag zijn en zelfs tot de normale politieke cultuur van Stad Gent behoren:

“Zowat alle projecten, denk ik, die Optima gedaan heeft, zijn bespro ken geweest. Een van de laatste, een jaar of twee geleden ongeveer, was een van de laatste contacten die ik gehad heb met Jeroen Piqueur en Luc Vanden Bossche, een lunch op hun kantoor, in een, ik mag niet zeggen refter, dat zou te min zijn, in het restaurant van hun kantoor.”

Ook Philip De Hulsters had eerder gezegd:

“In 2009 heb ik Daniël Termont eens gevraagd om te lunchen bij Ethias Bank. Ethias Bank kon gebruik maken van de wijnkelder van Ethias Verzekeringen, en daar was een gezonde competitie tussen Ethias Verzekeringen en het Gemeentekrediet, toen Dexia, om wie de beste wijnkelder had.”

Het is in Gent dus gebruikelijk dat de burgemeester, alleen of vergezeld door één of meerdere schepenen de voeten onder tafel schuift voor maaltijdvergaderingen, betaald door bouwpromotoren, banken of verzekeringsmaatschappijen. Zoals eerder beschreven is de cultuur van smeren en verteren niet normaal en bij wet verboden. De normale gang van zaken is dat ambtenaren vergaderen tijdens de reguliere werkuren, over bijvoorbeeld bouwdossiers, verslagen opmaken die ze voorleggen aan een schepen of aan het college van burgemeester en schepenen, die op hun beurt bijsturen of beslissen. Het kan dat een schepen of een burgemeester ook zelf aanwezig is op een vergadering, maar dat is geen conditio sine qua non. Dat de goodwill van politici bekomen wordt door bouwpromotoren, verzekeringsmaatschappijen en banken via uitgebreide maaltijden, waarbij er een strijd gestreden wordt over wie de meest uitgebreide en luxueuze wijnkelder kan aanbieden, is geen normale cultuur. Wie als ambtenaar of mandataris in de uitvoering van zijn taak een maaltijdvergadering heeft, betaalt de maaltijd zelf. In uitzonder lijke gevallen kan het dat de overheid de volledig maaltijd betaalt, maar het aanvaarden van uitgebreide, met wijn overspoelde cadeau-

150 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ maaltijden is absoluut uit den boze. Het verklaart waarom de agenda van burgemeester Termont zo bomvol zat. Wanneer je met elke bouwpromotor, elke bankier en verzekeringsmakelaar moet gaan tafelen, heb je inderdaad 25 uren per dag en acht dagen per week nodig. Wat zegt de deontologische code van de Gentse mandata rissen over bedrijfsbezoeken al dan niet gepaard gaande met een maaltijd:

“Artikel 31 Volgende richtlijnen gelden bij bedrijfsbezoeken, op uitnodiging van de betrokken bedrijven, en dit met het oog op mogelijke overeenkom sten, met het Stadsbestuur of het O.C.M.W., inzake werken, leverin gen en diensten:

1. lokale mandatarissen brengen enkel bezoeken aan bedrijven of rea lisaties vanuit: • ofwel de specifieke bevoegdheid van een uitvoerend ambt in het college van burgemeester en schepenen, als O.C.M.W.-voorzitter of in een gemeentelijk organisme; in dit geval wordt het bezoek voorafgaandelijk ter goedkeuring voorgelegd aan het betrokken uitvoerend orgaan waaruit de bevoegdheid wordt geput; • ofwel vanuit de werking van een algemene commissie, die vooraf gaandelijk over het bezoek beraadslaagt en beslist;

In beide gevallen moeten de bezoeken in de eerste plaats tot doel heb ben een evaluatie te maken van projecten die door andere lokale besturen werden gerealiseerd.”

Op de zitting van 22 september 2016 verklaarde Piqueur dat het om een soort viering van afgewerkte renovatie van het stadspaleis Lous berg-de Hemptinne ging. Het betrof dus geen evaluatie van een project van andere lokale besturen of zelfs een evaluatie van de algemene werking, maar een viering van een project. Jeroen Piqueur scheen te willen aangeven dat een gratis maaltijd, reis, cadeau of cheque na de realisatie van een project niet strafbaar of verwerpelijk is. Het lijkt wel dat Gentse politici niet kunnen nadenken zonder te eten en te drinken! Het is opvallend hoe makkelijk ze hun onafhan-

151 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA kelijkheid en integriteit te grabbel gooien voor een biefstuk en een fles wijn, of was het kaviaar en champagne?

Bontinck en de stad Gent, een goede verstandhouding

Het architectenbureau Bontinck werd in de jaren ‘20 van de vorige eeuw opgericht door Georges Bontinck. Het architectenbureau werd door zoon Dirk en later kleinzoon John Bontinck voortgezet en groeide de laatste tien jaar zo snel en kreeg opmerkelijk veel Gentse projecten, dat steeds meer wenkbrauwen werden gefronst. Tegelijk heerste er een soort omerta bij andere architecten om niet in onmin te vallen bij de Gentse politici en ambtenarij. Maar toen Bontinck in 2016 een boek schreef, een 4,5 kilo wegend overzichtswerk van 900 bladzijden, waarin hij zijn vele Gentse projecten bejubelde, werd het voor architect Marc Dubois te veel. Dubois is architect maar ook docent emeritus architectuur aan de KU Leuven en kon dus vrijuit spreken en hij deed dat ook in een scherp stuk op zijn website. Hij volgde de vastgoedsector gedurende jaren op de voet en verwonder- de zich over hoe het Gentse architectenbureau Bontinck zoveel projecten naar zich wist te trekken, in die mate dat de andere architec- tenbureaus met enkel kruimels overbleven. Dubois moest tegelijk toegeven dat hij enkel over sterke aanwijzingen, geen harde bewijzen, beschikte. Het boek was wel een van deze sterke aanwijzingen. Dat de Gentse burgemeester Daniël Termont het voorwoord schreef van dit boek was niet zo uitzonderlijk, maar in zijn voorwoord noemt Daniël Termont de Ghelamco Arena het “voorlopig orgelpunt van de synergie tussen het bureau Bontinck en Stad Gent”. Welke synergie? Welke samenwerking die zijn orgelpunt vond in de realisatie van de Ghelamco Arena is er dan wel tussen de stad Gent en Archi- tectenbureau Bontinck? En het is een voorlopig orgelpunt, wat betekent dat de synergie nog verder loopt. Na de nauwe intieme banden met Optima lijkt er dus ook een nauwe band te zijn met het architectenbureau Bontinck. Het hoofdstuk “Architectuur en Gent, Gent en architectuur” in het boek werd geschreven door Jo Lefebure, Gentse stadsambtenaar, betrokken bij een dienst die bouwvergunningen aflevert. Kreeg Jo

152 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

Lefebure van “hogerhand” de opdracht om het boek wat te stoffe- ren? Deed hij dat tijdens de diensturen? Of werd hij door Bontinck vergoed voor die opdracht? Los van deze vragen is het bedenkelijk dat een ambtenaar zijn medewerking verleende aan een promotie- boek van een commercieel privébedrijf. Het roept vragen op naar de onafhankelijkheid van de bewuste ambtenaar. De samenwerking met Lefebure versterkt volgens Dubois de vele verhalen, dat projectontwikkelaars dit bureau kiezen omdat de bouwvergunningen iets vlugger worden toegekend. In het boek versterkte Tim Bour- guignon van Besix Real Estate deze perceptie: “het project van de Dunant Gardens, een gigantisch project van 145 appartementen en 52 assistent-woningen is nu gestart op de site van de voormalige CIAC ga rage. Na een aantal voorbesprekingen kreeg de investeerder de bouwver gunning op 52 dagen” waarbij Bourguignon aanstipt dat dit een “record tempo” is. “Als je als inwoner van Gent een bouwvergunning wilt krijgen voor een balkon of een velux, moet je vaak 100 dagen wachten”, aldus Dubois. “Veel architecten in Gent dromen van een vluggere afhandeling van hun bouwdossiers, maar Bontinck heeft het record!”, zegt Dubois. Dubois merkt verder op dat de naam Bontinck bijna nooit valt bij openbare wedstrijden. “Bontinck is ontwerper van de Ghelamco Arena, een vastgoedproject dat tot stand kwam zonder wedstrijdformule, zelfs al werden overheidsgelden geïnvesteerd”. Op welke basis de architec- tenkeuze werd bepaald, is meer dan mistig, meent Dubois.

De guitige waarheid van Christophe Peeters

Het was uitkijken naar de passage van schepen Christophe Peeters in de Optima/Termont–commissie. Openbare toespraken van Peeters zijn steeds boeiend. Ook op de commissiezitting van 4 oktober stelde Peeters niet teleur. In het begin van zijn betoog vereenzelvigde hij KAA Gent en de stad Gent met elkaar. Hij sprak constant in de “we”-vorm:

“… dan zakken wij met KAA GENT naar derde klasse, dat is puur faillissement … Dat was iets dat we ons niet konden permitteren, dat we ons niet wilden permitteren. Dat was toen het stadsbestuur, het

153 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

college van burgemeester en schepenen onder Beke, de eerste legisla tuur van burgemeester Beke (sic), waar ik zetelde als schepen van personeelsbeleid”

Ook zei hij:

“Er is toen gesproken met een aantal mensen binnen de stad, toenmalig schepen Wijnakker ook, en met Frans Verheecke, die toen directeur was van VDK Spaarbank, om een toch wel, mag ik zeggen, bijzondere operatie op te zetten voor die club, waarbij alle schulden werden ge herstructureerd …”

Christophe Peeters gaf hiermee niet alleen de verstrengeling tussen de stad Gent en KAA Gent toe, hij bevestigde ook dat de stad begin deze eeuw het als haar opdracht beschouwde om KAA Gent te redden van het faillissement. Volgens schepen Peeters werd actief mee- gewerkt aan de herstructurering van de schulden. Dit lijkt ons alvast geen kerntaak van een overheid. Mogen andere bedrijven in Gent op het randje van faillissement rekenen op een interventie van de schepen van Financiën om samen met de huisbank de schulden te herstructureren en een reddingsplan op te maken? Of is dit enkel weggelegd voor het voetbalbedrijf KAA Gent? Als we Peeters mogen geloven faciliteerde de stad Gent de bedrijven KAA Gent, Optima en Ghelamco wel op heel uitdrukkelijke wijze:

“Er is ook een speciaal RUP (ruimtelijk uitvoeringsplan) opgemaakt voor dat project, precies om mogelijk te maken dat met de winst, het geld dat kon verdiend worden door daar geen shopping center van 50.000 m2 aan te leggen, maar een stuk grootschalige retail, wat zich nu vertaalt in de Brico en de Albert Heijn, maar ook een stuk kanto ren en kantoorachtigen, dat daar eigenlijk de winst moest worden gehaald…”

Is het een kerntaak van de stad Gent om bedrijven te helpen bij het maximaliseren van winst met een op maat gemaakt RUP? Kunnen alle bedrijven die bouwen in Gent rekenen op een op hun maat op-

154 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ gemaakt RUP? Of was dit enkel voor KAA Gent, Optima en Ghe- lamco weggelegd? De reeds eerder geformuleerde stelling dat de stad Gent steeds op voorhand de intentie had om het stadion pas in eigendom te nemen na oplevering, en zo de wet op de overheidsopdrachten te omzeilen bleek uit volgende uitspraak schepen Peeters:

“Wij hebben altijd de intentie gehad om pas het stadion en het voetbal gedeelte van het stadion in eigendom, in opstal te nemen, technisch gesproken, op het moment dat het opgeleverd was.”

Neem vooral nota van het woord “altijd”. De stad Gent had dus al van in het prille begin de intentie om na oplevering het gebouw in eigendom te nemen. Waardoor men van in den beginne eigenlijk alles had moeten aanbesteden. Dit is voor mij een publieke bevesti- ging van wat beschreven werd in hoofdstuk 3 punt 4. Maar toen schepen Peeters het had over de financiële problemen met Optima kwam zijn meest verrassende waarheid:

“… omdat zowel wij als de club continu aandrongen op de realisatie, op boter bij de vis, op cash die er op tafel moest komen vanuit Optima als private ontwikkelaar. Ik moet daar zeggen, wij hebben altijd een front gevormd met de publieke partners. De publieke partners, dat is Stad Gent in al zijn geledingen en KAA Gent. We hebben dan een ploeg gevormd waar Daniël Termont van in het begin bij betrokken was, waar ikzelf als, schepen van Sport en van Financiën bij betrokken was van in 2002, waar Ivan De Witte en Michel Louwagie bij betrokken waren. Wij hebben altijd één ploeg gevormd, ten opzichte van de ar chitect, ten opzichte van de ontwikkelaar, omdat we precies wilden dat we niet alleen een goed stadion hadden, maar dat het ook binnen de financiële krijtlijn is gebeurd.”

Het was dus van meet af aan een samenwerking tussen privaat en publiek waarbij KAA Gent en de stad Gent beschouwd werden als de publieke partners. Schepen Peeters, schepen Termont, Ivan Dewitte en Michel Louwagie waren de vertegenwoordigers van die publieke partner. Het lijkt erop alsof de stad Gent KAA Gent zag als

155 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA een onderdeel van de stad. Vijf minuten later bevestigde Christophe Peeters dit nog eens met daarbovenop een uitsmijter van formaat:

“… dat in 12 jaar dat ik samen met Daniël Termont bezig geweest ben namens Stad Gent om dit project te realiseren, er op geen enkel mo ment, maar dan ook op geen enkel moment een ander belang gediend is door Daniël Termont dan het belang van de publieke partners, het front van Stad en Club, voor de gemeenschap en dat heeft uiteindelijk zelfs geresulteerd in een club die ook zichzelf verankerd heeft in de gemeenschap onder de vorm van een CVBA met Sociaal Oogmerk, om de garantie te geven dat hij niet kan worden overgekocht door een investeerder, of dat dan een Arabier, een Rus of een Chinees is of een Belg, maakt op zich niet uit, maar de club heeft zich verankerd in het gemeenschapsleven van Gent. Dat publiek front hebben we altijd, van in het begin van het traject tot aan het eind, samen kunnen staande houden.”

Peeters bevestigde dus dat de schepenen van de stad Gent vanaf het begin constant zowel de belangen van de stad als die van KAA Gent dienden. Maar ook dat KAA Gent zich verankerde in het gemeenschapsleven van Gent, wat duidde op een verdere nauwe samenwerking. Als we de beide uitspraken samen lezen dan lijkt het erop dat KAA Gent werkelijk de ploeg van de stad was en sinds begin deze eeuw geen onafhankelijke privé voetbalclub/bedrijf meer was, maar een satelliet van de stad Gent.

Karin Temmerman en Tom Balthazar: “rechter en partij”?

Patrick Devers herhaalde tot vervelens toe dat de commissie geen rechtszaak was maar telkens hij tussenkwam deed het de perceptie toenemen dat het er wel degelijk één was. Hij maakte vooral dui delijk dat, hoewel het geen rechtszaak was, de algemene rechts beginselen wel van toepassing waren. Toen aan schepen Peeters gevraagd werd waarom hij geen deel uitmaakte van de commissie, antwoordde die dat dit de logica zelf was dat hij zou gehoord worden en hij sowieso te nauw betrokken was bij verschillende aspecten be-

156 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ handeld in de commissie, waardoor hij niet onafhankelijk kon zetelen. Maar dat vonden schepenen Tom Balthazar en Karin Temmer- man niet. Zij namen deel aan de debatten, gingen dan even op de beklaagdenbank zitten, om zich vervolgens weer bij de commissie te voegen en mee te debatteren en vooral mee te stemmen over de eindtermen van de commissie. Voor Temmerman ging het zelfs nog verder. Niet alleen was zij betrokken partij bij bepaalde discussie- onderwerpen, maar haar man, Frank De Mulder is voorzitter van de vzw Flanders-Ghent Development Group, de huurder van de bo- ten in Cannes. Was het geen fout van de commissievoorzitter om dit toe te laten? Stel je een assisenproces voor waarin twee juryleden plots de jurybanken verlaten om verhoord te worden en dan nadien terug hun plaats in nemen bij de jury om een oordeel te vellen over de be- klaagde. Of een rechter die zich tijdelijk laat vervangen om gehoord te worden om vervolgens een oordeel te vellen in diezelfde zaak. Dat is ondenkbaar. Waarom kon het wel in deze commissie? Want ook Patrick Devers ging hard tekeer toen men het recht op bijstand van een advocaat in twijfel leek te trekken. Op een ander moment verdedigde hij met vuur het gelijkheidsbeginsel. Maar toen de algemene beginselen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid met de voeten getreden werden, bleef hij opvallend stil. Karin Temmerman en Tom Balthazar namen tijdens de zittingen overigens enkel het woord om andere commissieleden terecht te wijzen of om een punt in het voordeel van Daniël Termont duidelijk geacteerd te zien in het verslag. Het maakte allemaal deel uit van de schijnvoorstelling die zich openbaar en voor de ogen van de verzamelde pers afspeelde.

De breuk tussen De Witte en Piqueur/Bontinck

Nog voor in november 2005 de intentieverklaring en de erfpacht gesloten werden, zat het er bovenarms op tussen Ivan De Witte enerzijds en anderzijds promotor Jeroen Piqueur en architect Dirk Bontinck. In de marge van de MIPIM-beurs 2005 in Cannes nodig- de Dirk Bontinck Daniël Termont, Karin Temmerman, Christophe Peeters, Ivan De Witte en Jeroen Piqueur uit voor een vergadering.

157 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Dit gezelschap vergadert blijkbaar graag aan een goedgevulde dis, en dus ging de bijeenkomst door in het prestigieus restaurant van hotel Miramar in Théoule-sur-Mer. Tijdens de commissiezitting haastte Daniël Termont zich te melden dat Dirk Bontinck alles betaald had. Vreemd om dit toe te geven, het tegendeel zou geruststel- lender geweest zijn. Maar een fijne vergadering werd het niet. Op de webstek van Christophe Peeters staat te lezen dat de onderhan- delaars elkaar haast met mes en vork te lijf gingen.126 Uit de commissie Optima/Termont weten we dat een discussie over de volmachten binnen cvba Artevelde-stadion op de agenda stond. Het is dan ook bijzonder vreemd dat schepenen Termont, Temmerman en Peeters op die vergadering werden uitgenodigd. Het betrof immers een vergadering van een toen nog volledig private firma, en over materies die strikt interne aangelegenheden waren. Advocaat Devers zei zelf in de commissie over de periode tussen 2004 en 2006:

“Op dat ogenblik zitten we nog volledig in een private vennootschap waar de stad niets mee te maken heeft, en is gewoon een private pro motormaatschappij…”

Waarom moesten de schepenen dan aanwezig zijn op een verga dering van dit privébedrijf, dat debatteerde over zijn statuten? Het luxueus diner met exquise wijnen zal geholpen hebben, want kort na de MIPIM-beurs kreeg cvba Artevelde-stadion zijn sloopver gunning goedgekeurd door het Gentse schepencollege. Met als belangrijke opmerking dat één van de deelnemers aan de maaltijd, Karin Temmerman op dat moment schepen van Ruimtelijke Orde- ning was. Het debat rond de volmachten vond zijn oorsprong in een discussie bij de notaris op de dag van de oprichting van de cvba Arte velde-stadion. Ivan De Witte werd door alle aandeelhouders als voorzitter aangesteld en De Witte wou dat alle beslissingen binnen de vennootschap met unanimiteit zouden genomen worden, wat hem,

126 Door de levendige verslaggeving van de dinervergadering op zijn webstek nemen we aan dat Peeters ook aanwezig was, alle anderen kwamen ter sprake tijdens de commissiezittingen.

158 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ ondanks zijn gering aantal aandelen, veel macht bezorgde. Men kwam uiteindelijk tot de consensus dat alle betalingen boven 25.000 euro door alle bestuurders en dus ook door Ivan De Witte moesten ondertekend worden. Het off the record – en dus niet bevestigde – verhaal dat wij opvingen is vervolgens dat Ivan De Witte niet akkoord ging met de keuze van Bontinck/Optima127 voor projectontwikkelaar Besix-Bouwfonds en zijn veto stelde. Bontinck van zijn kant was tegen de Franse Groep Bouygues omdat hij naar eigen zeggen ‘enkel nog de wc-potten mocht tekenen’. Bontinck en Piqueur hadden statutair de handtekening van De Witte nodig, vermits het een beslissing betrof met een impact groter dan 25.000 euro, maar De Witte blokkeerde de zaak. Ivan De Witte was wel voorstander van de Franse Groep Bouygues. Jeroen Piqueur hoofdaandeelhouder en hoofdinvesteerder van cvba Artevelde-stadion, zou woedend ge- reageerd hebben. Hij had ongeveer 350.000 euro geïnvesteerd in cvba Artevelde-stadion en kon niet beslissen over zijn eigen geld. De discussie escaleerde en dreigde op een bepaald moment te ont- ploffen. Toen Ivan De Witte ‘wit van woede’ de tafel verliet, werd hij in de hal door Daniël Termont tegengehouden en overtuigd om terug te keren naar de vergadering. Op het einde bond De Witte in en haalden Bontinck en Piqueur toch hun slag thuis. Twee weken later werd de overeenkomst met Besix-Bouwfonds ondertekend. Toen een jaar later Besix-Bouwfonds de stekker eruit trok, kon Piqueur daarom ook niet anders dan als projectontwikkelaar de zaak over te nemen. Later werd er wel een aannemingsovereenkomst getekend tussen cvba Artevelde-stadion en Besix met als nieuwe partner bouwbedrijf nv Vanhout (thv Besix-Vanhout). In de marge van de stomende ruzie liet advocaat Devers nog weten dat de eerste financiële tussenkomst van de stad Gent het aankopen van de aandelen van Ivan De Witte was. Hij zei daarover:

127 Op de commissie Optima/Termont verklaarde Dirk Bontinck dat Optima voorstander was van de Franse groep Bouygues, maar dat werd door twee andere bronnen tegengesproken. Als auteur moet je bij tegenstrijdigheden kiezen wat logischer lijkt en/of wat door de grootste aantal bronnen wordt bevestigd.

159 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

“… Op het ogenblik dat Ivan De Witte uittreedt ingevolge het Marimar- incident, is er een kleine tussenkomst van de stad Gent, namelijk de aandelen van Ivan De Witte ter waarde van 19.980 euro128 die op dat ogenblik worden overgenomen door Sogent.”

Het zou nooit meer goed komen tussen De Witte en Piqueur. Na het MIPIM-incident stapte De Witte op als voorzitter en werd Roger De Croock (tot 2005 Algemeen Directeur nv Sidmar) voorzitter van cvba Artevelde-stadion. Enter Paul Gheysens. Vanaf zijn komst werd alles in het werk gesteld om de belofte van Daniël Termont op Waregem Koerse na te komen. Ghelamco zou het nieuwe het stadion mogen bouwen. Naast Besix-Vanhout moest daarvoor ook Optima buitengewerkt worden. Er moest een reden gevonden worden. Zowel Meester Devers, Paul Gheysens, Daniël Termont, Christophe Peeters, Philip De Hulsters als Ivan de Witte spraken over financiële problemen bij Optima. Patrick Devers zei op de commissie:

“De heer Beerlandt zegt ‘er waren geen openstaande facturen’. Uit eindelijk waren er wel wat, een 300.000 euro…”

Daniël Termont zei op de commissie:

“Toen bleek dat de financiering met Optima niet zou rond komen ben ik diegene die de stekker heeft uitgetrokken.”

Ivan De Witte zei over hetzelfde onderwerp:

“Ik denk dat het ergens midden 2010 geweest is, dat er vastgesteld wordt dat het project nooit de nodige financiering zou halen aan de kant van Optima. Dan is het inderdaad door het schepencollege en door Daniël Termont zelf, dat de samenwerking met Optima werd beëindigd.”

128 Het betrof 960 A-aandelen en 1038 B-aandelen.

160 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ en

“… bijna twee tot drie maanden nadien hebben we gelukkig een nieuw projectontwikkelaar of nieuwe bouwheer gevonden in de figuur van Paul Gheysens, in de figuur van Ghelamco.”

De passage van Jeroen Piqueur voor de commissie is bijna onopgemerkt voorbijgegaan, want geen van de commissieleden kon hem echt in het nauw drijven. Maar over de aan zijn adres toegewezen financiële problemen in 2009 was hij formeel:

“U maakt veronderstellingen dat ik de financiering niet rondkrijg. Ik heb een bepaald moment besloten om op het naar mijn inschatting juiste moment, en op het juiste moment voor het project, het project over te dragen aan een van de vennootschappen van de heer Gheysens.”

Piqueur zei ook nog dat hij geen verlies had geleden aan het project, maar er waarschijnlijk winst aan had gemaakt.129 Toen Siegfried Bracke daarna zei: “Het siert u als zakenman dat u het met winst heeft verkocht. Voilà.”, antwoordde Piqueur ostentatief: “Dank u.” Op die bewuste zitting waren Daniël Termont en zijn raadsman Devers, Paul Gheysens en zijn raadsman Van den Borre én Dirk Bon- tinck aanwezig. Niemand sprak Jeroen Piqueur tegen. Nochtans loog een van beide partijen. Jammer dat Siegfried Bracke de uitspraken van Piqueur niet tegenover die van Devers en Termont stelde. Op de volgende zittingen, toen Piqueur er niet meer was, durfden Devers en Termont het opnieuw aan om het mes in de rug van Piqueur te planten door te zeggen dat Optima insolvabel was, maar toen hij er was, zwegen ze allebei.

129 In Trends in 2010 klonk het nog: “Een winstgevende operatie is het Arteveldestadion voor ons nooit geweest.”

161 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Is de redactie van officiële documenten elf jaar na de feiten schriftvervalsing?

Op de commissiezitting van 5 september 2016 vroeg Vlaams Be langer Deckmyn zich af waarom in het verslag MIPIM 2005 naast de naam van burgemeester Beke in een ander en groter lettertype stond te lezen “WISSEN!” en verder ook nog een “IDEM”. Vreemder nog: tussen de documenten die de gemeenteraadsleden ter beschikking kregen zaten twee verslagen MIPIM 2005, één met verschillende vermeldingen “WISSEN!” en daarnaast één waar alles inderdaad netjes gewist was. Burgemeester Termont antwoordde daarop dat hij zelf de opdracht gaf om het te wissen omdat het er volgens hem niet op zijn plaats stond. Patrick Devers haastte zich om het een “onvoorzichtigheid” te noemen.Termont bevestigde daarmee dat nagenoeg alle documenten die bezorgd werden aan de leden van deze officiële gemeentelijke commissie eerst via zijn bureau passeerden voor redactie, nazicht en goedkeuring. Dit lijkt op zich al een ernstige deon tologische fout, die een schaduw werpt over de ganse commissie. Als alle bewijsstukken voorgelegd aan de commissie eerst aan een redactie van Termont onderworpen werden, waren alle bewijsstukken dan niet nietig? Pleegde burgemeester Termont in september 2016 schriftvervalsing toen hij opdracht gaf om officiële verslagen aan te passen? Hoe- veel documenten en verslagen voorgelegd aan de commissie werden nog aangepast? In hoeverre kan/kon men zeker zijn dat alles wat in de verslagen en officiële documenten stond ook correct was? Tijdens het schrijven van deze passage herinner ik me plots een voorval toen ik eind augustus 2016 enkele dagen in het archief van de stad Gent vertoefde. Ik worstelde mij door ellenlange gemeente- raadsverslagen op zoek naar beslissingen in verband met de bouw van de Ghelamco Arena. Ik stelde vast dat bepaalde bijlagen en zelfs volledige verslagen van de gemeenteraad ontbraken. Toen ik aan de balie vroeg waar deze verslagen naartoe waren kon men mij geen antwoord geven. Ze waren verdwenen. Toen ik verzocht om de ar- chivaris te spreken, kreeg ik de melding dat hij met vakantie was en pas in september zou terug zijn. Waren die ontbrekende gemeente-

162 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’ raadsverslagen en bijlagen voor redactie naar burgemeester Ter- mont? Het was alleszins vreemd dat net drie bijlagen en vier verslagen van gemeenteraden met beslissingen in verband met de Ghe- lamco Arena ontbraken in het archief. Het feit dat burgemeester Termont officiële documenten aanpaste, leidt ertoe dat we dus zelfs die documenten in twijfel moeten trekken.

Kroniek van een aangekondigde politiek rehabilitatie

De commissie had duidelijk één doel: de politieke rehabilitatie van Daniël Termont. In juni dwong Termont zelf deze commissie af, om de hetze rond zijn figuur in de pers een halt toe te roepen en een excuus te hebben zich te onthouden van alle commentaar betreffende zijn relatie met Optima. Dit lukte slechts ten dele, maar toch voldoende om zich emotioneel bevrijd de nodige tijd – twee maanden – te creëren om zich grondig voor te bereiden. De commissie was samengesteld in weerspiegeling van de gemeenteraad, namelijk meerderheid tegen minderheid. De tussenkomst van de leden van de meerderheid waren beperkt tot het laten bevestigen van zaken die in het voordeel pleitten van Daniël Termont of om bepaalde mensen die negatief getuigden terecht te wijzen. Het overgrote deel van de leden van de meerderheid in de commissie stelde geen enkele vraag en liet zich, vechtend tegen de slaap, meedrijven op de golven van de tijd. De stilte van de Groen-fractie die zich op het moment van de feiten in 2004-2006 in de oppositie bevond, maar nu in de meerderheid zetelt, was illustratief voor de politieke afhankelijkheid van de commissie. De meerderheid van de commissieleden kon met andere woorden niet onafhankelijk functioneren vermits ze niet oordeelden over Daniël Termont maar over hun deelname in coalitie of kartel. De Devers/Termont-strategie bestond erin om ten eerste geen fout te bekennen, maar een onvoorzichtigheid toe te geven en bovendien onvoorzichtigheden te bekennen die voor andere rechtbanken verjaard waren. Tijdens de commissiezitting van 22 september 2016 lichtte Patrick Devers triomfantelijk deze strategie toe, toen Veli Yüksel zei dat burgemeester Termont deontologische fouten had

163 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA toegegeven. Devers zei op licht sarcastische toon en duidelijk genietend van zijn juridische zet:

“Daniël Termont heeft niet één fout of fouten toegegeven. Daniël Ter mont heeft onvoorzichtigheden toegegeven, mogelijke onvoorzichtig heden. Fouten zijn inbreuken op de deontologische code. Die zijn niet toegegeven, zijn niet aangediend, daar gaat het hier dus niet over.”

Hun strategie werkte en de term “onvoorzichtigheid” werd over genomen in het eindrapport. Hoewel het geen rechtbank was eiste Devers dat hij een slotplei- dooi mocht voeren. Dit pleidooi kan als volgt samengevat worden: ofwel vindt u dat Daniël Termont niets verkeerd deed, ofwel bent u een nazi. Hij verwees naar enkele beginselen van onze democra- tische rechtstaat. Niet naar het onafhankelijkheid- en onpartijdig- heidsbeginsel, want dan had hij meteen de zaal kunnen verlaten. Hij had het over het legaliteits- en het non-retroactiviteitsbeginsel. Wie deze beginselen niet respecteerde kwam in het vaarwater terecht van de theorie van het “Gesundes Volksempfinden” van Herr Doktor Roland Freisler die in nazi-Duitsland furore maakte, aldus Devers. Met andere woorden, ofwel sprak je Termont vrij, ofwel was je een nazi. Voor de vrijspraak van Termont steunde Devers zich op artikels 31 en 32 van de deontologische code. We nemen ze er even bij:

1. lokale mandatarissen brengen enkel bezoeken aan bedrijven of rea lisaties vanuit: - ofwel de specifieke bevoegdheid van een uitvoerend ambt in het col lege van burgemeester en schepenen, als OCMW-voorzitter of in een gemeentelijk organisme; in dit geval wordt het bezoek voorafgaande lijk ter goedkeuring voorgelegd aan het betrokken uitvoerend orgaan waaruit de bevoegdheid wordt geput;

164 De commissie Optima/Termont: ‘Het surrealisme voorbij’

- ofwel vanuit de werking van een algemene commissie, die vooraf gaandelijk over het bezoek beraadslaagt en beslist; in beide gevallen moeten de bezoeken in de eerste plaats tot doel hebben een evaluatie te maken van projecten die door andere lokale besturen werden gerea liseerd;

2. in perioden voorafgaand aan de gunning van werken, leveringen en diensten zijn bezoeken aan de betrokken belanghebbende bedrijven verboden; dit geldt ook ten aanzien van bedrijven die het voorwerp uitmaken van vergunningen of adviezen, af te leveren respectievelijk te formuleren door het stadsbestuur of het OCMW, onverminderd de wettelijke en reglementaire bepalingen betreffende de opdrachten van de ambtenaren, belast met het voorafgaand onderzoek in het kader van de vergunnings- of adviesprocedures;

3. het is de lokale mandatarissen in het kader van hun mandaat ver boden deel te nemen aan door bedrijven gefinancierde reizen of verblij ven, welke ook de doelstellingen of oogmerken van de reis of van het verblijf in kwestie zijn;

4. van ieder bedrijfsbezoek dient een beknopt verslag te worden op gesteld dat binnen de in het Reglement van Orde van de Gemeente raad bepaalde termijnen moet worden voorgelegd aan het college van burgemeester en schepenen en aan de gemeenteraad;

Artikel 32 De bepalingen van artikel 31, met uitzondering van de nummers 2 en 5, zijn niet van toepassing op reizen en bedrijfsbezoeken die lokale mandatarissen doen uit hoofde van hun ambt met het oog op de eco nomische, sociale en/of culturele promotie van de Stad.”

165 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Devers beweerde dat het buiten kijf stond dat de buitenlandse reizen deontologisch correct waren, vermits het om een reis of bedrijfsbezoek ging dat kaderde in de economische promotie van de stad Gent (art 32). De vraag is of dit ook opgaat voor luxereisjes die geen goedkeuring van het schepencollege hebben. Artikel 32 is zeker ook geen vrijgeleide om te reizen of bedrijven te bezoeken zonder die goedkeuring. Omdat de reizen plaatsvonden in een periode waarin zowel Optima als cvba Artevelde-stadion kandidaat waren voor de gunning van werken, leveringen en diensten vallen de reizen volgens mij bovendien onder punt 2 van artikel 31, dus niet onder de uitzon- deringsmaatregel van artikel 32. De doelstelling van Termont /Devers was om de aandacht van de commissie hoofdzakelijk te richten op de drie vluchten zodat het eindverdict kon gekaderd worden binnen artikel 32. Maar zoals gezegd, Daniël Termont had geen goedkeuring van het college van burgemeester en schepenen om mee te reizen met Jeroen Piqueur van Optima. Sterker nog, het meereizen met Piqueur ging in tegen de beslissing van het college. Had de commissie niet moeten beslissen dat Daniël Termont zich zou moeten verantwoorden tegenover de deontologische commissie in verband met de overtreding van artikel 31? Was na alle verklaringen in de commissie verder onderzoek naar eventuele schriftvervalsing, belangenvermenging en corruptie hier niet aangewezen?

De woorden van Jeroen Piqueur waren profetisch: “deze commissie is een farce, een klucht”.

166 7 De Ghelamco Arena

a de eerstesteenlegging in september 2008 brak de meest duis- Ntere periode van het ganse project aan. Een commerciële strijd op het hoogste zakelijke niveau, een periode van vingerwijzingen, subtiele chantage en achterkamerduels die eindigde in een juridische veldslag. Het is ook het tijdperk waarin veel tegenstrijdige berichten in de media opduiken. De enige documenten uit die periode zijn de kaderovereenkomst en zijn addenda beschikbaar gesteld tijdens de Optima/Termont-commissie. Daarover zei Paul Gheysens dat deze uit 10.000 bladzijden bestond en gereduceerd werd tot 1.000 bladzijden. Maar het document afgeleverd aan de commissie bevatte een kleine 100 pagina’s en één bijlage van 128 pagina’s.130 Meer dan de helft van de bijlagen, overwegend contracten en de afnameverbintenissen ontbreken. Nochtans is het inzagerecht van commissieleden absoluut en had Daniël Termont beloofd om alle documenten ter beschikking te stellen aan de leden van de commissie. Bovendien zijn de kaderovereenkomst en zijn addenda gemaakt met twee stadsbedrijven en bijgevolg openbare documenten! Voor de conclusies hierna gaan we ervan uit dat deze documenten niet werden aan gepast zoals dit met de verslagen van de dienst economie wel het geval was.

130 Basisakte reglement van mede-eigendom reglement van orde, Gent stadion op Arteveldesite.

167 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

1 Annexatie van Ghelamco of ontsnappingsroute Optima

Toen begin januari 2009 een journalist de evolutie van de bouw van het voetbalstadion wou gaan bekijken, kwam hij letterlijk van een kale reis thuis. De bouwwerf was een maanlandschap, waar nog geen enkele bouwactiviteit leek te hebben plaatsgevonden. Jeroen Piqueur meldde dat na het plaatsen van de ondergrondse heipalen, de bouwwerf sinds december 2008 stillag. Hij hield wel vol dat het stadion klaar zou zijn tegen juni 2010, maar hij betwijfelde of er dan al gevoetbald zou worden, want zolang de wegenwerken rond het stadion niet klaar waren, was dat onmogelijk. Op de Vlaamse administratie werd meegedeeld dat de wegenwerken in 2010 nog niet aangevat zouden worden, waarop Piqueur dan weer liet weten geen geld te willen pompen in een spookstadion. Volgens Piqueur had KAA Gent ook de financiering van 10 miljoen euro voor de afwerking van het stadion nog niet rond. De club rekende daarvoor op een lening van de Vlaamse regering die kaderde binnen het plan-Anciaux,131 maar daar was nog onzekerheid over. Piqueur wees begin 2009 zowat iedereen met de vinger wat uiter aard niet in goede aarde viel bij de partners en waardoor er een intern conflict ontstond.

Big Troubles in Little Gent

Door eerdere conflicten in 2005 was Ivan De Witte uit de cvba Arte velde-stadion gestapt en werden Luc Van den Bossche en Willy Declerck als onafhankelijke132 bestuurders aangesteld. Van den Bos- sche werd in maart 2009 uitgestuurd in een poging de brandjes te

131 Minister Bert Anciaux wou de nationale voetbalbond splitsen in een Vlaamse en een Waalse voetbalbond en voorzag daarvoor extra subsidies die hij kaderde binnen en koppelde aan subsidies voor de bouw of de renovatie van voetbalstadions in functie van de organisatie van het wereldkampioenschap in België en Nederland. 132 We nemen de term onafhankelijk over uit de akte gepubliceerd in het staatsblad.

168 De Ghelamco Arena blussen. Hij zalfde door te melden dat er ook problemen waren rond financiering bij Optima. Maar bevestigde dat dit de timing niet in de weg stond en hield vol dat het Arteveldestadion in juni 2010 af zou zijn. Maar in maart verschenen opnieuw persartikels waarbij Jeroen Piqueur, de stad Gent en KAA Gent elkaar verwijten naar het hoofd slingerden. Ondertussen bleef de Arteveldesite hetzelfde maanlandschap en lagen de werken stil. In april was het de beurt aan Paul Gheysens van Ghelamco om een interview te geven. Hij liet weten dat alle financiële problemen van de baan waren en dat bij Ghelamco en Optima het geld klaar lag. Meteen garandeerde aannemer Besix-Vanhout dat het stadion gebruiksklaar kon zijn in twaalf tot dertien maanden. Vanuit de Vlaamse administratie kwam het bericht dat, hoewel het project R4 Zuid pas in 2011 zou starten, er aan de bouwheer gegarandeerd werd dat er aanpassingswerken133 zouden worden uitgevoerd, waardoor een tijdelijke vergunning zou verleend worden om voetbalwedstrijden toe te staan. De verklaring van Paul Gheysens liet uitschijnen dat alle problemen van de baan waren, maar niets was minder waar.

Artevelde Light

Tussen mei en juli van 2009 verschenen er opnieuw diverse pers artikels waaruit bleek dat er maar geen schot in de zaak kwam. De verwijten die naar elkaars hoofd geslingerd werden leken steeds meer op een pover geschreven economische roman dan op een ern- stig project van ongeveer 120 miljoen euro. Op een gegeven moment was er zelfs sprake van een lightversie van het voetbalstadion, maar dat betekende dat de stad Gent de volledige investering op zich zou moeten nemen. Dit was uiteraard politiek, praktisch en juridisch onhaalbaar. Ook Ivan De Witte was geen voorstander van een lightversie. Hij zei daarover:

133 Tegen juli 2010 rode lichten aan de Heimansbrug, en aanpassingen aan de open afritten van de E17.

169 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

“KAA Gent vraagt dat er binnen de afgesproken termijn een goed, comfortabel stadion komt waarin de club kan bloeien. Hij hoopt dat het eerste scenario wordt gevolgd. Dat is de meest evidente weg.”

Omdat het dossier vastgelopen was en de werken bleven stilliggen, werd de deadline opnieuw verschoven naar 2011. De vertraging rond de bouw van het voetbalstadion betekende voor KAA Gent wel dat ze extra kosten had voor de aanleg van een volledig nieuw verwarmde grasmat. Dit was een verplichting van hogerhand, waaraan een prijskaartje hing van 500.000 euro. Maar opnieuw kwam een helpende hand van de lokale overheid. De stad Gent kwam op dat moment met een subsidie van 600.000 euro voor kunstgras op de trainings- en jeugdsite van KAA Gent. Werd deze subsidie aan de jeugdwerking net zoals in 2005 (p. 53) doorgestort naar de reguliere werking?

Het rapport-De Hulsters

Eind oktober 2009 herhaalde Jeroen Piqueur zijn oorspronkelijke concept: verlieslatend een voetbalstadion voor KAA Gent bouwen en via commerciële ontwikkelingen op andere sites toch winst genereren. Maar Optima had nog geen zekerheden over de neven projecten. De stad Gent wou een kleiner project voor retail en kantoren dan wat Optima meende nodig te hebben om rendabel te zijn. Piqueur wou wel inbinden maar dan moest er meer inbreng van de stad en KAA Gent komen. Bouwvergunningen bleven uit en ook de banken wilden niet pre-financieren zolang er geen zekerheden waren over de projecten op de voormalige Dacar-, UCB- en bedrijvencentrum-site. Alles leek hopeloos vastgelopen. Om die redenen kreeg Philip De Hulsters van Ethias Bank de opdracht om het Arteveldeproject door te lichten en de problemen in kaart te brengen. De Hulsters liet in de commissie Optima/Termont weten dat hij wel vaker opdrachten kreeg van burgemeester Termont om te bemiddelen in financieel gecompliceerde zaken. Of zijn opdracht rond het Arteveldeproject bezoldigd was en of hij het deed in opdracht van de stad Gent of van de cvba Artevelde-stadion, nv Buffalo, nv Optima Financial Planners of Ethias Bank, dat is niet

170 De Ghelamco Arena geweten. Feit is dat de nota vernietigend was voor de financiële haalbaarheid van het project in zijn toenmalige constellatie. De nota werd angstvallig geheimgehouden en ook Siegfried Bracke werd op de Optima/Termont-commissie onmiddellijk een verbod tot ver- spreiding van de nota opgelegd, nadat hij er uit geciteerd had. Dit is vreemd want in de nota werden drie stadsbedrijven doorgelicht en zou dus een openbaar document moeten zijn. Moest de nota De Hulster de zakelijke annexatie van Ghelamco of de ontsnappingsroute van Optima voorbereiden? Hadden de constante ruzies of de depreciatie van de winsten in het totaalproject, de hardhoofdigheid van Piqueur veroorzaakt? Feit is dat Optima in het Arteveldeproject stapte om geld te verdienen en het bedrijf was niet tevreden met borrelnootjes, het moesten kokosnoten zijn. De sinds 2006 constante afbouw van de mogelijkheden tot valorisatie via retail was een doorn in het oog van Piqueur. Reeds in 2007 had de Vlaamse overheid cvba Artevelde-stadion er binnen de MER-procedure op ge- wezen dat het RUP maximaal 12.000 m2 netto verkoopoppervlakte kleinhandel toeliet. In het voetbalstadion was reeds heel wat kleinhandel voorzien waardoor Jeroen Piqueur al de contracten van zijn nagenoeg uitverkochte Ice Box moest schrappen. Het hotel dat in de plaats zou komen zou wellicht nooit dezelfde financiële recuperatie inhouden. Piqueur kwam daarop met een retailproject op het vroegere UCB gipsstort,134 maar die lag buiten het RUP van het Artevelde project. Jeroen Piqueur wond er in de media geen doekjes om:

“De retailactiviteit is eigenlijk de motor van dit project. De financiële haalbaarheid stijgt met het aantal vierkante meters dat je mag in vullen met winkels, stelt hij. We hebben nu al intentieverklaringen van retailers voor meer dan het dubbele van de beschikbare vierkan te meters. De vraag is er dus zeker, maar om een of andere reden staan politici zeer huiverachtig tegenover winkelactiviteit buiten de stads kern. Ik zie het voetbalstadion dan ook als facilitator: het zorgt ervoor dat we nodige vergunningen krijgen, dat de overheid investeert in de infrastructuur.”

134 De gipsstort moest nog gesaneerd worden en het lag in een ander RUP dat nog moest gewijzigd worden om retail of KMO-activiteiten toe te laten.

171 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Maar het leek erop dat de stad Gent Optima niet langer wou faciliteren in zijn commercieel avontuur en daar knelde het schoentje. Optima was geen bouwbedrijf en moest zijn winsten halen uit de verkoop of verhuur van delen van het voetbalstadion en de nevenprojecten. Het leek er steeds meer op dat Optima wel nog verder wilde met het project, maar de stad Gent en KAA Gent steeds na- drukkelijker Ghelamco naar voren schoven. Bronnen binnen Optima lieten weten dat Piqueur het stilaan meer dan beu was en hij enkel nog met geld over de brug wou komen als zijn winst verzekerd was. Hij wou liever uit het project stappen maar wilde wel zijn investering recupereren. Ghelamco stond klaar om over te nemen want voor hen lag de situatie enigszins anders. Ghelamco is naast projectontwikkelaar ook bouwbedrijf en zou reeds een leuke winst realiseren door het stadion te bouwen. De Jackpot lag evenwel in de nevenprojecten. Het probleem was het feit dat Besix-Vanhout een contract had voor de bouw van zowel het voetbalstadion als de nevenprojecten, en vooraleer Ghelamco alles kon overnemen moest ook Besix-Vanhout bui- tenspel gezet worden.

2 De kaderovereenkomst

Om het overzicht te bewaren binnen een wirwar van bedrijven volgt hier een overzicht van alle betrokken partijen en vennootschappen.

De Overheid

De stad Gent

TMVW Sogent

NV Buffalo

CVBA Artevelde- stadion

172 De Privé

Architectenkantoor VK Ghelamco Optima KAA Gent Besix Bontinck Engineering

NV Ghelamco NV Optima Optima THV Besix- Invest voorheen Financial Planners Bank Vanhout NV IRC Tussen 2007 en 2011 50% NV ICR en 50% Optima

NV Ring Multi CVBA SO KAA BVBA NV KAA Gent Gent (voordien NV Docora Horeca Foot Management vzw KAA Gent)

NV Ring Offices NV Bontinck VOF Verbont Architecture and NV H+RAM Architecture NV Congress Engineering Centre

NV Parking Gent DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Nieuwe Bouwvergunning

Begin januari 2010 dreigde de bouwvergunning van 18 januari 2008 voor de bouw van het Arteveldestadion te vervallen. De wetgeving stelt immers dat een vergunning vervalt indien men na twee jaar niet begonnen is met de uitvoering ervan. De 400 heipalen waren onvoldoende, vermits de wet ook stipuleert dat symbolische han- delingen onvoldoende zijn. Enkele dagen voor 18 januari 2010 verschenen daarom plots vrachtwagens en graafmachines die volgens Paul Gheysens de funderingen zouden afwerken en vanaf eind februari de werken in de hoogte zouden aanvatten. Gheysens zei dat het voetbalstadion voor 21.000 toeschouwers, met een mogelijke uitbreiding tot 44.000, eind 2011 af zou zijn. Maar Daniël Termont en Christophe Peeters lieten weten dat het nog wachten was op het financieel plan van Ghelamco. Binnen besprekingen rond dat financieel plan vroeg Ghelamco immers 10 miljoen euro extra bijdrage van de belastingbetaler. Christophe Peeters zei daarover:

“Ik hoop dat ik volgende week eindelijk een financieel plan te zien krijg. De projectontwikkelaars moeten niet verwachten dat de stad zomaar een blanco cheque zal uitschrijven. Natuurlijk wil ik ook dat het stadion er zo snel mogelijk komt, maar het lijkt mij niet evident om daar zomaar miljoenen euro belastinggeld in te stoppen. We zijn nog lang niet rond.”

En een maand later klonk het:

“Er is geen enkele toezegging gedaan vanuit de stad. De werken die Ghelamco momenteel uitvoert zijn op eigen risico, wij willen eerst duidelijke cijfers zien voor we tot een akkoord kunnen komen.”

Op 12 februari 2010 werd dan een beginselakkoord gesloten tussen nv Ghelamco Invest,135 nv Optima Financial Planners en nv Finan

135 NV Ghelamco invest werd opgericht als nv IRC (International Real Estate Construction) voor het laatste hoofdstuk hanteren we voor de duidelijkheid van de lezer de huidige benaming.

174 De Ghelamco Arena ciële Planning Groep (beide behorende tot de Optimagroep), waarbij nv Ghelamco Invest gemachtigd werd om een aangepast project uit te werken met alle betrokken partijen van het Arteveldeproject. Indien nv Ghelamco Invest erin slaagde om met alle betrokken partijen overeenkomsten te sluiten, verbond de Optimagroep er zich toe om: 1 al de deelnemingen en schuldvorderingen die nv Optima Financial Planners aanhield in cvba Artevelde-stadion, nv Buffalo en nv Ring Multi over te dragen aan nv Ghelam- co Invest en dit aan hun respectievelijke inschrijvingsprijs en nominale waarde. 2 tot een afname van 10.884 m2 casco kantoorruimte aan een vaste bouwkost van 900 euro/m2, vermeerderd met een totale erfpachtvergoeding van 3.449.100 euro.

Binnen deze kaderovereenkomst had Ghelamco tot 30 juni 2011136 de tijd om de omschakeling en de voorwaarden binnen het voornoemde beginselakkoord te realiseren, anders hernamen de rechten en de plichten van de vorige overeenkomsten. Met Ghelamco in de cockpit leek er op het eerste gezicht geen verandering te komen in de uitdijende soap rond het voetbalstadion. Op de MIPIM-beurs van maart 2010 liet Paul Gheysens weten dat architectenbureau Bontinck de opdracht had gekregen om aanpassingen door te voeren en dat het stadion pas medio 2012 af zou zijn. Hij meldde ook trots dat alle grote problemen nu echt van de baan waren en dat een consensus bereikt werd waardoor er verder kon gebouwd worden. Maar het duurde nog tot midden juni 2010 vooraleer alle finan- ciële obstakels echt weggewerkt waren en een eerste ontwerp van de kaderovereenkomst voorgelegd werd aan de raad van bestuur van nv Buffalo. Ghelamco begrootte de kost van het voetbalstadion + parking op zowat 70 miljoen euro. Er werd aanzienlijk aan de oorspronkelijke plannen gesleuteld: de commerciële ruimte in het stadion werd beperkt tot 7385 m2.

136 Dit werd op 12 juli 2011 verlengd tot 31 december 2011 en op 14 maart 2012 verlengd tot 30 juni 2012.

175 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- er werd 13.400 m2 kantoorruimte voorzien, waarvan 10.884 m2 gekocht zou worden door Optima. - op het vierde niveau van het stadion kwam een “rondgang” met een enorme glazen wand. - opmerkelijke nieuwigheid waren de zes “totems”, grote lichtbakens die onder meer de logo’s van KAA Gent, de stad Gent en sponsors zouden dragen. - de stad Gent zou 10 miljoen euro extra investeren in het voetbalstadion. Ze hoopte 2,5 miljoen euro van die extra investering te recupereren via de valorisatie van de vervuilde gipsstort van UCB, die ze binnen de deal terugkocht van nv Ring Mul- ti. De stad Gent wou na sanering de UCB-gronden omvormen tot een kmo-zone en op de markt brengen. Verder hoopte ze 2,5 miljoen euro op te halen uit de steunverkoop van stenen van de Ghelamco Arena bij de supporters en 5 miljoen euro via een goedkope lening van PMV (Participatie-maatschappij Vlaanderen).

De commercialisatie van de vervuilde UCB-gronden werd dus uit het Arteveldeproject gehaald en de gronden werden door Sogent aangekocht. Het dochterbedrijf van Ghelamco, nv Ring Multi, zou de gronden echter onder speciale voorwaarden verkopen aan So gent:137 - het autonoom gemeentebedrijf Sogent zou de vervuilde UCB- gronden aankopen tegen dezelfde prijs als diegene waarvoor zij het aankochten, plus de reeds gemaakte kosten voor de sanering, met name de studie- en behoudskosten door nv Technum en andere labo’s; - Sogent zou er bij de daaropvolgende ontwikkeling op toezien dat het te realiseren project geen nadelige invloed zou hebben op de gebruiks- en/of intrinsieke waarde van het kantoorcom- plex van Ghelamco en van de Brico Plan-it; - Mochten Sogent en de stad beslissen om na de dure sanering van de vervuilde gronden de bestemming van de gronden te

137 De eigendom zat in de patrimoniumvennootschap nv Maatschappij voor Industriële Ontwikkeling te Zwijnaarde, afgekort MIO.

176 De Ghelamco Arena

wijzigen, zodat er kantoor of retailontwikkeling mogelijk wordt, dan heeft Ghelamco een voorkooprecht op aandelen en een voorkeursbehandeling wat betreft offerte tot bouw en ontwikkeling ervan.

Ghelamco had kennelijk geen interesse in de dure sanering van de vervuilde UCB-gronden, maar eenmaal gesaneerd en eenmaal de stad Gent het RUP had aangepast, wou Ghelamco wel langskomen om de geplaveide weg te bewandelen en de winst op te strijken. Is dat geen leuke deal? Is het door de stad Gent beloofde voorkooprecht en de voorkeursbehandeling voor bouw en ontwikkeling van de voormalige UCB-site wel conform de wet op de overheidsopdrachten?

177 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Ghelamco plande om de bouw van de twee kantoorgebouwen langs de Leebeek,138 het retailpark (Brico) en het hotel (Arteveldehotel) gelijktijdig met de bouw van het stadion aan te vatten. Het hevig- ste discussiepunt tijdens de onderhandelingen was de investering van 1,3 miljoen in zwaardere funderingen en pijlers. Dit was nodig om de capaciteit van de Ghelamco Arena op te trekken van 21.000 naar 44.000 zitjes, voor het geval het WK voetbal in 2018 naar Bel- gië zou komen. Uiteindelijk werd beslist dat de stad Gent en Ghe- lamco die extra kost samen zouden dragen. Door die ingreep bleef het in de toekomst ook mogelijk om, los van een eventuele WK, het stadion uit te bouwen tot 25.000 of 30.000 zitplaatsen. In juni 2010 klonk het nog dat Besix-Vanhout voor de bouw van het stadion zou instaan en er midden 2012 in het nieuwe stadion kon gevoetbald worden. Voor politiek Gent was dit een enorme opsteker met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012. Naast de extra 10 miljoen euro voor de Ghelamco Arena kwam er ook nog eens 2 miljoen euro voor een nieuw oefenen jeugdcomplex van KAA Gent. Christophe Peeters zei daarover het volgende:

“We willen ook op lange termijn de integratie van deze fantastische voetbalclub in het stadsgebeuren verankeren. Bovendien kunnen we dankzij Voetbal in de Stad verder werken aan de uitbouw van het community gebeuren rond de Buffalo’s. Een volgende grote stap wordt de bouw van een nieuw jeugd- en oefencomplex voor KAA Gent, dat een voorbeeld zal zijn voor het Belgische voetbal. Dankzij een uitge kiend piramidemodel willen we de doorstroming van de jeugd naar het eerste elftal nog meer stimuleren. Als men in Gent een absolute topclub wil uitbouwen, moet daar ook de aangepaste infrastructuur voor aanwezig zijn. De Ghelamco Arena zal indruk maken, maar de accommodaties aan de Warmoezeniersweg voldoen dan niet meer. Een apart oefencomplex voor de profs en één voor de jeugd zijn on ontbeerlijk. Het is de bedoeling dat de stad een terrein naast de ijs piste Kristallijn aankoopt, zodat profs en jeugd gescheiden kunnen oefenen. We hebben daar als partner van vzw KAA Gent 2 miljoen

138 Een soortgelijk kantorenproject van Optima op die locatie kreeg negatief advies.

178 De Ghelamco Arena

euro voor klaar en ook dat project moet tegen 2012 klaar zijn. KAA Gent is nu al een club die op de leest van de 21e eeuw is geschoeid, door alle gebundelde krachten moeten de Buffalo’s een vaste waarde worden in de top van het Belgische voetbal.”

De Gentse subsidie is merkwaardig omdat KAA Gent sinds 2008 jaarlijks gemiddeld 3,2 miljoen euro139 fiscale voordelen kreeg door een vrijstelling van 80% op de bedrijfsvoorheffing. Die fiscale gunstmaatregel werd in 2008 door de federale regering toegekend op voorwaarde dat het daardoor vrijgekomen geld geïnvesteerd werd in jeugdwerking (zie p. 34). Waarom moest er dan nog eens 2 miljoen euro subsidie van de stad Gent komen? Hoeveel van het geld van de fiscale gunstmaatregel werd effectief in jeugdwerking geïnvesteerd?

Nieuwe bouwvergunning

In september 2010 werd advocaat Devers uitgestuurd om te melden dat vooraleer de gemeenteraad de nieuwe kaderovereenkomst kon goedkeuren er eerst nog twee aangepaste erfpachtovereenkomsten140 goedgekeurd moesten worden. Bovendien was het nog wachten op de nieuwe bouwvergunning van de Ghelamco Arena. Men kan zich de vraag stellen of de nieuwe bouwvergunning wel nog conform het milieueffectenrapport (MER) was? Moest er geen nieuwe of aangepaste MER voorgelegd worden? Er kwamen tenslotte: - andere funderingen, die een gewijzigde invloed hebben op trillingen en andere bouwkundige effecten; - andere invulling van de ruimten in het voetbalstadion; - de nieuwe glazen constructie die via spiegeling een ander effect heeft op de omgeving en niet op zijn minst op de nabij- gelegen autosnelweg; - nieuwe lichtbakens(totems);

139 KAA Gent kreeg tussen 2008 en 2017 26 miljoen euro fiscale voordelen. 140 De aanpassing aan de erfpachtovereenkomsten werden uiteindelijk goed gekeurd op de gemeenteraad van 22 december 2010.

179 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- er werden meer dan 300 parkeerplaatsen geschrapt; - er werd meer dan 12.000 m2 kleinhandel voorzien binnen de ganse oppervlakte van het Arteveldeproject.

Ondertekening kaderovereenkomst

Op 21 december 2010 ondertekenden nv Buffallo, vzwKAA Gent, bvba Horeca Foot, nv Ghelamco Invest en cvba Artevelde-sta dion de kaderovereenkomst. Op de gemeenteraad van 22 december 2010 werd de kaderovereenkomst141 goedgekeurd, waarna men liet weten dat de nieuwe bouwvergunning verwacht werd in maart 2011. Uiteindelijk leverde het Gentse schepencollege op 27 mei 2011 een definitieve en uitvoerbare bouwvergunning af voor de bouw van het hotel en de ondergrondse parking en werden de aanpassingen aan de bestaande bouwvergunning voor de Ghelamco Arena goedgekeurd. Om de uitvoering van de bouw van de Ghelamco Arena in goede banen te leiden, werd binnen de raad van bestuur van cvba Artevelde-stadion een managementcomité geïnstalleerd. Het ma- nagementcomité, waarin Ghelamco over een meerderheid van de stemmen142 beschikte, had de volmacht om alle beslissingen te nemen die voortvloeiden uit de kaderovereenkomst. In de praktijk had Ghelamco dus alleenheerschappij in de uitvoering van de bouw van de Ghelamco Arena.143

Exit Besix-Vanhout

Het valt bij het lezen van de kaderovereenkomst meteen op dat de onderschrijvende partijen niet de intentie hadden om Besix-Vanhout de bouwwerken te laten uitvoeren. Zo werd onder punt 1 in het be-

141 Op 14 maart 2012, 16 juli 2012 en 17 januari 2013 werden daar drie addenda aan toegevoegd. Ik zal hierna met de afkortingen “ADD I, II, II bis” ver wijzen naar deze addenda. 142 Drie mandaten/stemmen voor Ghelamco en twee voor nv Buffalo. 143 KAA Gent kreeg wel een waarnemer zonder stemrecht in het management- comité.

180 De Ghelamco Arena ginselakkoord van de kaderovereenkomst het ontwerp van het voetbalstadion en de parking door G+D Studiegroep Bontinck contrac- tueel verankerd, maar werd de bouw door aannemer Besix-Vanhout niet eens vermeld. Er werd binnen de kaderovereenkomst wel ge- wezen op conflicten in 2008 tussen enerzijds cvba Artevelde- stadion en anderzijds nv VK Engineering en Besix-Vanhout. Op 3 september 2010 had Besix-Vanhout aan cvba Artevelde-stadion daarover een aangetekende brief gestuurd. Een schrijven dat cvba Artevelde-stadion onbeantwoord liet. Maar wat thv Besix-Vanhout de das omdeed was de exclusieve volmacht verleend aan Ghelamco voor het voeren van onderhandelingen naar de aanpassing van bepaalde overeenkomsten tussen cvba Artevelde-stadion en derden. Het betrof: - het inperken van de overeenkomst met nv VK Engineering tot de werken inzake de Ghelamco Arena; - het inperken van de overeenkomst met Besix-Vanhout tot de werken inzake de Ghelamco Arena. Dit aan marktconforme voorwaarden, waarbij bij gebrek aan bevredigend akkoord anderen, dus ook Ghelamco zelf, zouden kunnen worden aangesteld om als aannemer op te treden, waarbij alle schade of eventuele extra kosten aan cvba Artevelde-stadion betaald zouden worden door Ghelamco.

Deze passage in de overeenkomst laat weinig aan de verbeelding over en lijkt op een vrijgeleide voor Paul Gheysens en Ghelamco om de bouw van het stadion en de nevenprojecten over te nemen. De invoering van dit artikel lijkt erop te wijzen dat Ghelamco de bouw van het stadion en de nevenprojecten als voorwaarde had gesteld. In het voorjaar van 2011 sloot Ghelamco de volledige bouwwerf af en weigerde het aan aannemer Besix-Vanhout de toegang, waarop een juridisch steekspel volgde. Besix dagvaardde cvba Artevelde- stadion in kort geding en die dagvaardde op zijn beurt Ghelamco en nv Buffalo. De kortgedingrechter, Dirk Vercruysse, voorzitter van de rechtbank van koophandel, besliste op de openingszitting van 22 juni 2011 om een zitting met alle betrokkenen te houden op de Arteveldesite om zo een beter zicht te verwerven op de ingewikkelde constructie. Op 5 juli 2011 kwamen op de Akkerhage alle verte-

181 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA genwoordigers van cvba Artevelde-stadion, Ghelamco, nv Buffalo en thv Besix-Vanhout samen om hun verhaal te doen aan de rechter. De pleidooien werden gepland op vrijdag 8 juli 2011, maar dit werd te elfder ure uitgesteld omdat er plots een extra dagvaarding kwam van Optima. Op 18 augustus 2011 kwam het bericht dat de bouwwerken verdergezet konden worden, nadat alle bestuurders van Optima in NV Buffalo encvba Artevelde-stadion vervangen werden door bestuurders van Ghelamco en er een officiële vrij waring144 kwam vanwege Ghelamco ten aanzien van cvba Arte velde-stadion, nv Buffalo en hun bestuurders. Er restte toen enkel nog een juridische procedure tussen Besix-Vanhout en Ghelamco. Uit diverse persartikelen blijkt dat Besix een schadevergoeding van 10 miljoen euro eiste. Na nog wat juridisch getouwtrek sloten Besix en Ghelamco een dading. Hoeveel van de eis van 10 miljoen euro Ghelamco uiteindelijk betaalde is niet bekend.

Afnameverbintenissen stadion

Binnen de kaderovereenkomst verbonden nv Optima Financial Plan- ners, nv Buffalo en nv Ring Multi145 zich ertoe om via afnameovereenkomsten alle kosten voor de bouw van het voetbalstadion zonder parking te betalen. Na elk addendum toegevoegd aan de kaderovereenkomst, wijzigde de eigendomsverwerving of de prijs die daarvoor moest betaald worden. Hieronder de situatie die in 2011 voorzien werd. De totale kostprijs voor de bouw bedroeg 56.289.719 euro, daarbij kwam nog 2.995.000 euro historische kosten.146 Dit is niet de totale kostprijs van de Ghelamco Arena maar enkel de bouwkost. De premissen waren:

144 Op 27 september 2011 verbond Ghelamco zich ertoe om cvba Artevelde- stadion en specifiek alle bestuurders aangesteld door nv Buffalo, via de zogenaamde ‘Vrijwaringsbrief’, te vrijwaren van enige aansprakelijkheid met betrekking tot het uitvoeren en het verbreken van de bouwteamovereen- komst met thv Besix-Vanhout. 145 In ADD II werd nv Ring Multi vervangen door nv Ghelamco invest. 146 De zogenaamde historische kosten gemaakt voor het afsluiten van de kaderovereenkomst.

182 De Ghelamco Arena

1 NV Optima Financial Planners koopt 10.844 m2 kantoor voor de prijs van 9.795.600 euro + 3.450.000 euro erfpachtvergoeding; totaal 13.246.600 euro (exclusief btw); 2 NV Buffalo koopt kantoor-, kantoorachtige, retail-, sporten polyvalente ruimten en vier publiciteitstotems voor de prijs van 32.025.000 euro + 4.475.000 euro erfpachtvergoeding totaal 36.500.000 (exclusief btw); 3 NV Ring Multi koopt alle resterende kantoor-, kantoorachtige, commerciële en polyvalente ruimten en vier publiciteits totems en betaalt daarvoor een prijs die gelijk is aan het verschil tussen: a. de kosten die nv Artevelde-stadion reeds maakte (de historische kosten) 2.995.000 euro + de kosten die ze zouden maken voor de bouw van het stadion 56.289.719 euro; totaal = 59.284.719 euro en c. de som van bovenstaande afnames door nv Buffalo en nv Optima Financial Planners zijnde 41.820.600 euro. d. Totaal 59.284.719 - 41.820.600 euro = 17.464.119 euro. Daar- naast zou nv Ring Multi 4.375.000 euro erfpachtver goeding betalen. 4 de toewijzing van cvba Artevelde-stadion aan nv Ring Mul- ti van het kosteloos zakelijk recht op de grond en ondergrond rond de Ghelamco Arena voor de bouw van een parking volledig door hen gefinancierd. De zakelijke- en gebruiksrechten van 120 van die parkeerplaatsen moesten zonder bijkomende vergoeding overgedragen worden aan nv Buffalo. 5 conform de afnameovereenkomsten zouden binnen de zeven dagen na aanvang van de werken de drie partijen ofwel via renteloze leningen ofwel via betaling van de facturen de fond- sen voorzien aan cvba Artevelde-stadion om de bouw te kunnen voltrekken. De erfpachten zouden betaald worden conform een gewijzigde erfpachtovereenkomst. vzw KAA Gent zou ter financiering van de afnames van nv Buffalo 1,8 miljoen euro aandelen van de nv Buffalo aanschaffen. Nog even eraan herinneren dat nv Buffalo een overheidsbedrijf is dat slechts één doel heeft: de financiering van één project, namelijk de

183 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Ghelamco Arena. Zij moet elke deelname in het bedrijf via kapitaalverhoging of aankoop van bestaande aandelen aanbesteden. Uiteindelijk werd geen 1,8 miljoen euro maar slechts 50.000 euro door vzw KAA Gent ingebracht in nv Buffalo. Het betrof de aankoop van 50 aandelen van Optima.

Hieruit volgt de verdeling van de bouwkost147 vooropgesteld in 2011:

December 2010 Afname % NV Buffalo 32.025.000 euro 56,89%

NV Optima Financial Planners 9.795.600 euro 17,41%

Ghelamco 14.469.119 euro 25,70%

Totaal 56.289.719 euro 100%

Bij de opmaak van de kaderovereenkomst, situatie 2011, stellen we vast dat meer dan de helft van het project gefinancierd werd door de lokale overheid. De totale bouwkost van de Ghelamco Arena zonder parking rond het stadion bedroeg 56.289.719 euro (exclusief btw) waarvan de stad Gent, via nv Buffalo, 32.025.000 euro (exclusief btw) of 56,89% zou betalen. Zelfs al neem je hier in overweging dat nv Buffalo voor 91% in overheidshanden is en 9% privé, dan nog spreek je over meer dan 50% investering met overheidsgeld. Zoals uitvoerig uiteengezet in hoofdstuk 3.4 moet een privéproject dat voor meer dan de helft gefinancierd wordt door de overheid voldoen aan de wet op de overheidsopdrachten. Mocht de stad Gent zijn fout van begin deze eeuw laattijdig vastgesteld hebben, dan hadden ze nu de uitgelezen kans om vanaf de kaderovereenkomst alles wel correct te laten verlopen.

147 Bij de bouwkost van de Ghelamco Arena hielden we geen rekening met de historische kosten.

184 De Ghelamco Arena

Exclusiviteit bvba Horeca Foot

In de kaderovereenkomst werd wat betreft het perceel Groothan- delsmarkt148 (zie vak A in figuur, p. 97) een niet-concurrentiebepaling opgenomen. BVBA Horeca Foot kreeg de exclusiviteit in het stadion en op de parking voor de uitbating van alle, al dan niet ambulante, restaurant-, catering of andere café-activiteiten die tegen vergoe- ding149 uitgeoefend werden. De exclusiviteit was een gunst en werd gratis verleend aan bvba Horeca Foot. Deze gunst vanwege Optima en Ghelamco is geen probleem. Maar nv Buffalo kon als overheidsbedrijf, en grootste investeerder in het project, niet zomaar een exclusiviteit toekennen zonder daarvoor enige mededinging te organiseren. nv Buffalo is een stadsbedrijf en kon dus conform de wetgeving op de overheidsopdrachten niet zomaar de uitbating en/of exclusiviteit van horeca-activiteiten toekennen aan een specifiek bedrijf, en a fortiori zeker niet gratis.

Uitbating parkings

In de kaderovereenkomst is er sprake van de aankoop door Ghelamco van de Dacar-site, voor een prijs niet hoger dan 8 miljoen euro of ongeveer 200 euro/m2. Dit lijkt een zeer gunstige aankoopprijs voor een site die reeds over een uitvoerbare bouwvergunning beschikte.150 De bijzondere winstgevende uitbating van de parkeerplaatsen op de percelen van “Groothandelsmarkt” en “Dacar” tijdens de voet- balwedstrijden151 werd in de kaderovereenkomst ook in detail voor- bereid.

148 Met uitzondering van de evenementenzaal uitgebaat door nv Ring Multi. 149 NV Optima Financial Planners en Ghelamco mochten wel nog mensen invi- teren en gratis eten en drank aanbieden, maar geen commerciële uitbating uitoefenen. 150 De bouwvergunning werd afgeleverd op 4 december 2009. 151 950 parkeerplaatsen 2 uur en 30 minuten voor de wedstrijd en de overige 180 parkeerplaatsen 1 uur voor de wedstrijd tot 7 uur ’s morgens de volgende dag.

185 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- 120 parkeerplaatsen zouden door nv Ring Multi zonder vergoeding overgedragen worden aan nv Buffalo. - NV Ring Multi zou voor de vaste duur van negen jaar op voetbalmomenten volgende parkeerplaatsen verhuren aan nv Buffalo: • 42 extra parkeerplaatsen op het perceel “Groothandels- markt”; • 180 bovengrondse en 908 ondergrondse parkeerplaatsen gelegen op het perceel “Dacar”.

Voor de huur van de parking zou nv Buffalo 150.000 euro of 132,74 euro/parking per jaar betalen. Rekening houdende met het feit dat er in één seizoen gemiddeld 25 thuiswedstrijden gespeeld worden is dat een prijs per parkeerplaats per wedstrijddag van 5,3 euro. Dit lijkt in vergelijking met andere huurprijzen voor parkeerplaatsen marktconform. Volgens de kaderovereenkomst zouden het beheer, onderhoud en toezicht van de parkings tijdens de gebruiksperiodes door nv Buffalo integraal overgedragen worden aan vzw KAA Gent of bvba Horeca Foot. De 908 ondergrondse parkeerplaatsen zouden vervolgens kunnen toegewezen worden aan abonnees van KAA Gent. VZW KAA Gent en bvba Horeca Foot droegen de kosten voor de organisatie, opkuis, schade, verzekering en veiligheid van de parking. Hadden hier niet alle parkeerfirma’s de kans moeten krijgen om te kunnen meedingen naar de uitbating van de parkings? Kon de stad Gent, via nv Buffalo, dit zomaar, zonder aanbesteding verhuren of in erfpacht geven aan KAA Gent? Dit lijkt opnieuw een overtreding van de wetgeving op overheidsopdrachten. Op 29 mei 2015 ondertekenden nv Buffalo en vzw KAA Gent een huurovereenkomst voor de parking voor de periode van 1 juli 2013 tot 30 juni 2015. Er werd dus een contract afgesloten met terugwerkende kracht die een maand later eindigde. In de jaarrekening van nv Buffalo 2013 staat dat vzw KAA Gent jaarlijks 10.800 euro betaalde voor de huur van 1130 parkeerplaatsen tijdens de wedstrijden. Dit kwam per wedstrijd neer op ca. 38 cent per parkeerplaats, wat dan weer helemaal geen marktconforme huurprijs lijkt. Bovendien was het per parkeerplaats 5 euro minder dan wat nv Buffalo zelf zou betalen aan nv Ring Multi. Kan men dit beschouwen als overheidssteun aan KAA Gent?

186 De Ghelamco Arena

Voor de parking gaf nv Buffalo vervolgens op 27 november 2015 een recht van opstal tot 30 juni 2063 aan vzw KAA Gent.

Addendum I

Op 14 maart 2012 werd een eerste addendum op de kaderovereenkomst goedgekeurd. Dit eerste addendum draaide vooral rond het door Ghelamco verbreken van de overeenkomst met thv Besix- Vanhout. In ADD I staat te lezen dat binnen de aannemingsovereenkomst de kosten voor de realisatie van de Ghelamco Arena (zonder parking) 56.289.719 euro zou bedragen en als volgt verdeeld werd: 1 het deelproject voetbal, betaald door nv Buffalo, zou 32.214.000 euro kosten. Dat was een stijging van 189.000 euro ten opzichte van de kaderovereenkomst; 2 het deelproject Optima zou 10.675.719 euro kosten. Een stijging van 880.119 euro ten opzichte van de kaderovereenkomst; 3 het deelproject Overige Werken, betaald door Ghelamco, zou 13.400.000 euro kosten. Een daling van 4.064.119 euro. Maar daaruit moeten wel nog de historische kosten gehaald worden ofwel 2.995.000 euro. We spreken dan over een daling van 1.069.119 euro. Dit is exact het bedrag dat de anderen meer betaalden. (189.000 euro + 880.119 euro = 1.069.119 euro).

In een krantenartikel in Het Laatste Nieuws van 22 maart 2012 gaf advocaat Devers andere cijfers mee aan de media:

“Het is nu duidelijk dat de totale bouwkost van het stadion 57 miljoen euro zal zijn. Dat bedrag wordt verdeeld onder drie partners, en ieder een weet nu hoeveel hij zal moeten betalen. De nv Buffalo, bestaande uit de stad en KAA Gent, betaalt 36 miljoen euro. Optima geeft 8 mil joen euro en Ghelamco 13 miljoen.”

Hoewel de cijfers niet juist waren wist de adviseur van de stad Gent op dat moment dat meer dan de helft van de totale som zou geïn- vesteerd worden door de overheid. Iets wat hij later trouwens pro- beert te ontkennen.

187 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Ghelamco slaagde er niet alleen in om zonder enige vorm van aanbesteding een extra omzet van ca. 56,3 miljoen euro binnen te halen, het rekende ook nog eens 1 miljoen euro door aan de andere partners. Was de 1 miljoen euro die doorgerekend werd aan de andere partners een compensatie voor de dading die Ghelamco met Besix afsloot? Op 17 april 2012 werden de aangepaste erfpachtovereenkomsten notarieel verleden. In deze akte werd nv Optima Financial Planners vervangen door nv Optima Bank. NV Buffalo, nv Optima Bank en NV Ring Multi kregen met instemming van de stad Gent binnen de nieuwe erfpacht het recht om voor hun deel van het stadion nog (onder)afnemers aan te duiden.152 Het feit dat ook Optima Bank betrokken partij was bij de realisatie van de Ghelamco Arena werd angstvallig verzwegen en kwam om evidente redenen ook tijdens de commissie Optima/Termont niet ter sprake.

Addendum II

Op 16 juli 2012 werd een tweede addendum op de kaderovereenkomst goedgekeurd. Dit addendum was vooral gericht op de volledige uit- stap van Optima uit het Arteveldeproject. NV Ghelamco Invest nam de afnameverbintenissen van Optima over en nv Buffalo en KAA Gent verbonden zich tot het aankopen van bepaalde delen van de afname van Ghelamco. NV Buffalo zou kopen of huren met aankoopoptie (prijzen exclusief btw): - polyvalente zaal met mezzanine (3064 m2) aankoopprijs van 3.000.000 euro of huurprijs van 180.000 euro (ca. 25% boven de marktwaarde). - schietstand (1274 m2) aankoopprijs 1.804.800 euro of huurprijs van 108.209 euro.

152 Via het geven van: ondererfpacht, huurrechten, gebruiksrechten, terbeschik- kingstellingsrechten en opstalrechten.

188 De Ghelamco Arena

De overeenkomst bevatte ook nog enkele optionele, niet verplichte aankoop of huur: - 54 bovengrondse en twee ondergrondse parkeerplaatsen aankoopprijs 455.000 euro of huurprijs van 26.800 euro - ondergrondse schietstand (700 m2) aankoopprijs 525.000 euro of huurprijs van 31.500 euro.

VZW KAA Gent zou kopen of huren met aankoopoptie (prijzen exclusief btw): - alle resterende open ruimtes in de “rondgang voetbal” op niveau 2 (2.264 m2) met aankoopprijs 2.830.000 euro of huurprijs van 169.800 euro.

Dit gaf een volgende nieuwe verdeling van de financiering van de bouwkost:

Juli 2012 Afname % NV Buffalo 37.998.833 euro 67,50% Ghelamco 15.460.919 euro 27,47% vzw KAA GENT 2.830.000 euro 5,03% 56.289.752 euro 100,00%

Bovenstaande constructie leert dat door het vertrek van Optima opnieuw de belastingbetaler van Gent het diepst in de buidel moest tasten. Van de 10.675.719 euro afnameverbintenis van Optima zou de stad Gent via nv Buffalo 5.784.833 euro en vzwKAA GENT 2.830.000 euro betalen. NV Ghelamco Invest deed de kleinste bijdrage: 2.060.886 euro. Het overheidsbelang in de bouw steeg daardoor naar 67,50% van de investering. Misschien nog meegeven dat nv Buffalo ondertussen 95,5% overheid geworden was (91% Sogent + 4,5% TMVW).153 De transactie van de aandelen van nv Buffalo werd op 18 december

153 In ADD II werd beslist dat TMVW alle aandelen (9%) van nv Ghelamco In vest in nv Buffalo zou overkopen, maar uiteindelijk kochten vzw KAA Gent 4,5% aandelen en TMVW 4,5% aandelen elk voor een bedrag van 50.000 euro.

189 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

2012 gerealiseerd via een koop-verkoopovereenkomst tussen nv Ghelamco Invest en vzw KAA GENT/TMVW. We herhalen nog eens dat deze aandelen niet verhandeld konden worden vermits ze een recht waren verworven binnen een openbare aanbesteding. Los daarvan is nv Buffalo een overheidsbedrijf dat elke deelname tot realisatie van zijn doel moet aanbesteden. In ADD II werd voor het eerst de publicitaire commercialisering van het stadion in kaart gebracht. VZW KAA Gent verkreeg de rechten op commercialisering van: 1 Het aanduiden van de benaming van het stadion. 2 De uitbating van vier totems in eigendom van nv Buffalo. 3 Alle commerciële dragers verwijzend naar en met betrekking tot het stadion (vlaggen, website, toegangsbewijzen, maga- zines). 4 De hoogste betonlaag van de buitengevel net onder het dak gericht naar de E40. 5 De hoogste betonlaag van de buitengevel net onder het dak gericht naar de E17. 6 Alle betonranden in de binnengevel van het stadion en tribunes met het oog op het plaatsen van boarding en ander publiciteitsvormen.

Ghelamco behield de rechten op vier totems en op de binnengevel van de kantoren.

Addendum II bis

Op 17 januari 2013 werd het Addendum II bis goedgekeurd. Daarin werden de aankopen van TMVW in de Ghelamco Arena verwerkt. TMVW zou volgende delen aankopen: 1 de polyvalente zaal (inclusief mezzanine). 2 een ruimte distributielogistiek nr 4. 3 de ondergrondse ruimte met bijhorende ruimte voor nood- uitgang overeenstemmend een oppervlakte van twee parkeerplaatsen.

190 De Ghelamco Arena

4 de vierde verdieping met voorliggende betonrand. 5 40 bovengrondse parkeerplaatsen.

In ADD II bis lees je ook dat nv Ring Multi het terras op verdieping 5+ mocht omzetten in kantooroppervlakte die Ghelamco bijkomend kon gaan verkopen of verhuren. Omdat de nv Docora en de nv Parking Gent, beiden dochtervennootschappen van Ghelamco, bepaalde delen van het project overnamen, werd de aannemings overeenkomst vervangen door twee gesplitste aannemingsover- eenkomsten. NV Buffalo verbond er zich inADD II bis toe om alle redelijke inspanningen te leveren om ervoor te zorgen dat Stad Gent een erfpachtrecht zou aanbieden voor een stuk grond van 148 m2 gekend met kadastraal nummer 503,2 A aan nv Parking Gent en dit tegen marktconforme prijzen. Kan de stad Gent de erfpacht van dit perceel grond zomaar, zonder enige mededinging, aan een bepaalde vennootschap aanbieden? Ook hier lijkt het erop dat de stad Gent de wetgeving op de overheidsopdrachten overtreden heeft. Het belangrijkste punt uit ADD II bis kwam op het einde:

“Partijen bevestigen de intentie van nv Buffalo om meerderheidsaan deelhouder te worden van cvba Artevelde-stadion. Binnen een jaar na de voorlopige oplevering van het ‘Deelproject Voetbal’ zal nv Buf falo het recht hebben haar schuldvorderingen in te brengen in cvba Artevelde-stadion. Volgend op deze inbreng zal: i. NV Buffalo meerderheidsaandeelhouder worden van cvba Arte velde-stadion. ii. Zullen de bijzondere rechten verbonden aan de aandelencatego rieën afgeschaft worden.”

Het zoveelste bewijs dat de stad Gent steeds de intentie had om na de bouw meerderheidsaandeelhouder te worden van het cvba Artevelde-stadion. Schepen Peeters liet in De Tijd van 13 juli 2013 noteren:

“De totale som die Stad Gent voor het voetbalproject op tafel legt, bedraagt 20,3 miljoen euro. Dat bedrag is goed voor 55 procent van

191 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

de totale kostprijs van het stadion. We hebben dat geld geïnvesteerd à fonds perdu’, Het is niet de bedoeling dat we die steun ooit nog te rugverdienen. Ik vind het veel belangrijker dat de opbrengsten uit de exploitatie van het stadion naar KAA Gent gaan, zodat de club daar mee spelers kan aankopen en een echte topclub kan worden, met uit zicht op de Champions League.”

Zoals eerder al werd meegedeeld was de berichtgeving in de media vaak onjuist. Het was soms een chaos van cijfers die verschilden volgens de geïnterviewde persoon. Wat belangrijk is aan de uitspraak van schepen Peeters zijn niet de foute cijfers maar het feit dat hij de investering van de stad Gent als verloren geld (fonds perdu) beschouwde. Hij zag het als een cadeau aan KAA Gent waarmee de voetbalclub spelers kon aankopen om een Europese topclub te worden. In het hoofd van schepen Peeters leek het normaal dat belastinggeld mocht dienen als financiering van een professionele voetbalclub.

Bouwkost en afnameverbintenissen van de Ghelamco Arena

Hoewel de allerlaatste beslissingen binnen de gesplitste aannemings- overeenkomsten niet werden vrijgegeven kan door alle informatie in de kaderovereenkomst en zijn addenda, de basisakte en overige documenten te bundelen, de volgende opdeling van de voorziene afnames van de bouwkost begin 2013 gegeven worden:

Jan 2013 Afnames % NV Buffalo 25.919.000 euro 46,04% CVBA TMVW 12.079.833 euro 21,46% vzw KAA Gent 2.830.000 euro 5,03% Ghelamco 15.460.919 euro 27,47% 56.289.752 euro 100,00%

Merk op dat de bijdrage van de overheid in de bouw van het project op 67,50% blijft. Er verschuift enkel 21,46% naar overheidsbedrijf TMVW (zie verder p. 196). De aankoop door TMVW gebeurde via

192 De Ghelamco Arena zijn divisie secundaire diensten en is eigenlijk een aankoop door en voor de stad Gent. Voor de duidelijk van de lezer geven we een overzicht van de afnames sinds de kaderovereenkomst:

Kader % ADD I % ADD II % ADD II Bis % NV Buffalo € 32.025.000 56,89 € 32.214.000 57,23 €37.998.833 67,50 € 25.919.000 46,04 KAA Gent + + + + € 2.830.000 5,03 € 2.830.000 5,03 Ghelamco € 14.469.119 25,70 € 13.400.000 23,81 €15.460.919 27,04 € 15.460.919 27,04 TMVW + + + + + + € 12.079.833 21,46 Optima € 9.795.600 17,41 € 10.675.719 18,96 + + + + € 56.289.719 100,00 € 56.289.719 100,00 €56.289.752 100,00 € 56.289.752 100,00

De erfpacht

De erfpachtrechten, ook wel horizontale rechten genoemd, werden verkregen via de erfpachtovereenkomst en zijn aanpassingen. Wat de erfpacht op de stadiongrond betreft werden op 17 april 2012 en op 17 januari 2013 tussen cvba Artevelde-stadion en diverse dochtervennootschappen van Ghelamco volgende erfpachtrechten overgedragen: 1 aan nv Ring Multi werden erfpachtenrechten op 5.852,47 m2 overgedragen. 2 aan nv Ring Offices werden erfpachtrechten op 1.731,84 m2 overgedragen. 3 aan nv Congress Centre werden erfpachtrechten op 1.197,64 m2 overgedragen. 4 aan nv Docora werden erfpachtrechten op 7.973,24 m2 overgedragen.

Bij onderhandse overeenkomst van 17 januari 2013 droeg nv Ring Offices de erfpachtrechten op 1.247 m2 154 over aan NV Bontinck Ar- chitecture and Engineering en aan vof Verbont Architecture.

154 Het is uit de beschikbare documenten niet duidelijk of het hier gaat om een kantooroppervlakte van 1.247 m2 of eerder om de rechten van 1.247 m2. We gaan uit van het eerste. Het maakt op zich weinig uit omdat de oppervlaktes in een weegschaal zitten met deze van nv Ring Offices.

193 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Dit brengt ons voor wat betreft de 31.512 m2 van de Ghelamco Arena zonder parking tot volgende verdeling van de erfpachtrechten:

Bedrijf Erfpachtrechten Oppervlakte CVBA Artevelde-stadion 4.778,12/10.000 15.056,81 m2

NV Ring Multi 1.857,22/10.000 5.852,47 m2

NV Ring Offices 153,86/10.000 484,84 m2

NV Congress Centre 380,06/10.000 1.197,64 m2

NV Docora 2.435,02/10.000 7.673,24 m2

NV Bontinck Architecture and Engineering 395,72/10.000 1.247,00 m2

TOTAAL 10.000/10.000 31.512,00 m2

Dit was de situatie op 17 januari 2013. Ze zou later nog wijzigen. TMVW zou later erfpachtrechten overnemen en een deel van die erfpachtrechten overgedragen aan vzw KAA GENT en/of bvba Ho- reca Foot. Voor de parkinggrond rond het stadion werd het erfpachtrecht voor 43.646 m2 overgedragen aan nv Parking Gent. Van de erfpacht van 77.958 m2 waarop de Ghelamco Arena en de parking werden gebouwd, behield cvba Artevelde-stadion de erfpachtrechten op 17.856,81 m2.155 Ghelamco werd samen met haar dochterbedrijven hoofdeigenaar van de grond d.m.v. de erfpachtrechten op 60.101,19 m2 (43.646m2 parking en 16.55,19 m2 stadion). Dit betekende dat binnen de zogenaamde horizontale verdeling van het eigendom van het voetbalstadion en de parking, Ghelamco de meerderheid (77%) van de rechten verwierf. In de nota van Meester Devers van 12 juni 2016 staat dat cvba Artevelde-stadion 4.475.000 euro en Ghelamco 7.825.000 euro erfpacht betaalde. Deze mededeling was verrassend want dit betekende dat Ghelamco 130,20 euro/ m2 en cvba Artevelde-

155 15.056,81 m2 stadion + 2800 m2 overige.

194 De Ghelamco Arena stadion 250,60 euro/m2 betaalde.156 Waarom moest de stad Gent het dubbele per vierkante meter betalen? Patrick Devers zou hierover best wat meer duidelijkheid verschaffen. Ofwel waren zijn cijfers uit de nota verkeerd ofwel bestaat er een uitleg waarom de stad Gent hiervoor het dubbele betaalde.

Driepartijenovereenkomsten

Voor de financiering van bepaalde delen van het Arteveldeproject wilden banken enkel leningen toestaan nadat de in erfpacht gegeven gronden ook als waarborg voor de lening werden gegeven. De houders van de erfpacht hadden daarvoor de toestemming van de Gent- se gemeenteraad nodig. Er werden tot dat doel drie zogenaamde driepartijenovereenkomsten voorgelegd aan de gemeenteraad van Gent: - op 26 november 2012 werd een driepartijenovereenkomst tussen Stad Gent, nv KBC Bank, Ghelamco en zijn dochtervennootschappen (nv Ghelamco Invest, nv Ring Multi, nv Ring Congress, nv Ring Offices, nv Docora) goedgekeurd. - op 11 juni 2014 werd op de gemeenteraad een driepartijen overeenkomst tussen Stad Gent, NV KBC Bank, nv Bontinck Architecture and Engineering en vof Verbont Architecture goedgekeurd. - op 23 juni 2014 werd op de gemeenteraad een driepartijen overeenkomst tussen Stad Gent, nv BNP Paribas en nv Par- king Gent goedgekeurd.

Alle driepartijenovereenkomsten houden in dat de stad Gent een hypotheek en een hypothecaire volmacht verleent aan de diverse banken op de delen van de erfpachtrechten. Deze overeenkomsten waren nodig omdat het de erfpachter verboden is het onroerend goed, dat het voorwerp uitmaakt van het erfpacht, met hypotheek te bezwaren. Dit zou namelijk leiden tot

156 7.825000/60.101,19 = 130,2 en 4.475.000/17.856,81 = 250,6

195 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA een vermindering van de waarde van het onroerend goed, hetgeen in strijd is met artikel 3, eerste lid Erfpachtwet.157 Het verlenen van een hypotheek en hypothecaire volmacht kan wel gezien worden als een waarborg van de stad Gent, vermits het hier gaat om een hypotheek op onroerende goederen toebehorend aan de stad Gent. Ook waarborgen worden door de Europese Com- missie gezien als staatssteun. De weerslag ervan moet uiteraard beperkt worden tot de omschrijving van de in pand gegeven onroerende goederen. De waarde inschatten van die onroerende goederen op het moment van de toekenning van de hypotheken is niet eenvoudig. Omdat de waarde van de grond in 2013 zeker niet lager zal gelegen hebben dan de betaalde erfpacht van 8 miljoen euro, kan dit bedrag vooropgesteld worden. Wat als er met één van die bedrijven iets voorvalt? Stel dat Ghelamco implodeert en failliet gaat, dan kunnen de banken hun hypotheekrecht uitoefenen op 60.000 vierkante meter grond van de stad Gent. Was dit wel een verstandige beslissing van de stad Gent?

3 Betrokkenheid van t m v w in de Ghelamco Arena

De eerste link met de intercommunale TMVW vinden we terug in 2009, met de aanstelling van Ludy Modderie als bestuurder binnen cvba Artevelde-stadion. Modderie was op dat moment ook directeur-generaal van de cvba Tussengewestelijke Maatschappij der Vlaanderen voor Watervoorziening (TMVW). Op 13 juli 2011 werd hij binnen cvba Artevelde-stadion aangesteld als ondervoorzitter, op 21 januari 2013 werd hij covoorzitter samen met Paul Gheysens om uiteindelijk op 8 december 2015 aangesteld te worden als gedelegeerd bestuurder. Op 27 november 2015 werd TMVW ook aandeelhouder van cvba Artevelde-stadion via de omzetting van een schuldvordering van 1.000.000 euro waardoor het 100.000 D-aandelen met preferentieel

157 N. Vandebeek, “Terbeschikkingstelling van onroerende goederen. Grondige analyse van enkele rechtsfiguren”, in Reeks Notariële Praktijkstudies, Mechelen, Kluwer, 2011, 66.

196 De Ghelamco Arena dividendrecht158 verkreeg. Daardoor mocht TMVW twee bestuurders aanduiden. Ze koos ervoor om naast Modderie voormalige spoor- baas en staatssecretaris Etienne Schouppe aan te stellen. De 100.000 D-aandelen werden op 26 september 2016 omgezet in C-aandelen en aangekocht door KAA Gent, waardoor Ludy Modderie en Etienne Schouppe vervangen werden door Michel Louwagie. TMVW kocht in 2012 4,5% aandelen in nv Buffalo, waardoor Ludy Modderie op 29 mei 2013 ook aangesteld werd als bestuurder van nv Buffalo. Dit mandaat loopt nog tot 3 juni 2019. Op 22 december 2016 verhoogde Sogent zijn kapitaal in nv Buffalo met 25 miljoen euro. Dat gebeurde via een omzetting van schuldvorderingen ter waarde van hetzelfde bedrag. Daardoor wijzigde de ver- houding van de aandelenverdeling en kwam deze op 98% Sogent, 1% TMVW en 1% vzw KAA Gent.

S-Divisie

Tot zover de bestuurlijke vertegenwoordiging en de aandeelstruc- turen. Belangrijker was de financiële bijdrage van TMVW in het project van de Ghelamco Arena. De investering gebeurde via de S-divisie van TMVW, dit is een afdeling die gemeenten faciliteert bij de bouw, renovatie en beheer van hoofdzakelijk gemeentelijke sportinfrastructuur. TMVW investeert, bouwt of renoveert gemeentelijke sportinfrastructuur en neemt nadien het beheer van deze sportinfrastructuur op zich. TMVW functioneert in die constructies als een soort bank en beheerder voor de steden en gemeenten. Voor de steden en gemeenten is dat handig want zo kan het investeringen in sportinfrastructuur uit de begroting houden. De investering door S-divisie van TMVW, die dus onrechtstreeks betaald wordt door de Gentse belastingbetaler, werd angstvallig verborgen gehouden. Volgens gemeenteraadslid Veli Yüksel (CD&V) werd op de gemeenteraad van september 2013 bij een toelichting over het financiële plaatje van de Ghelamco Arena de investering van TMVW

158 Een preferentieel dividendrecht is een recht waarbij de houder van de aandelen voorrang krijg op andere aandeelhouders bij uitbetaling van dividenden.

197 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA zelfs helemaal niet ter sprake gebracht. In elk geval bevatte de fi- nanciële nota die schepen van financiën Christophe Peeters aan de gemeenteraad voorlegde geen vermelding van de investering van TMVW via S-divisie. Toen in november 2013 De Tijd aan het licht bracht dat TMVW ca. 18, 5 miljoen euro (incl. btw) geïnvesteerd had in de Ghelamco Arena, kwam dit daarom voor de oppositie als een verrassing. Er was in het krantenartikel sprake van 12 miljoen euro investeringen + 6,5 miljoen euro leningen. Dit was niet het juiste cijfer want uiteindelijk ging het om 22 miljoen euro.159 Maar zowel schepen Peeters, als Ludy Modderie lieten in interviews na om het juiste bedrag aan de pers mee te delen. Schepen Christophe Peeters ging zelfs verder en zei:

“TMVW heeft die 12 miljoen niet op bestelling van de stad geïnves teerd. Die deal kwam tot stand tussen de watermaatschappij en aan nemer Ghelamco. Daar heeft de stad niets mee te maken.”

Nochtans had schepen Peeters de investeringen van de stad Gent via S-divisie van TMVW op 17 januari 2013 in het schepencollege goedgekeurd. Bijzonder eigenaardig is ook dat bevoegd schepen Resul Tapmaz, in een antwoord op een schriftelijke vraag (nr. 2016_ SV_00339) van Jef Van Pee (CD&V) van 10 augustus 2016 over de door de stad Gent ingevoegde sportinfrastructuur in S-divisie, de delen van de Ghelamco Arena niet in zijn opsomming opnam en meedeelde. We zetten de feiten nog even op een rijtje. Op 17 januari 2013 gaf het college van burgemeester en schepenen van Gent zijn goedkeuring aan de realisatie van investeringen door TMVW van 14.579.833 euro (excl. btw) in het voetbalstadion en de parking. Daarnaast werd nog 1,2 miljoen euro voorzien voor afwerking van de infrastructuur en voor de erfpacht. Het betrof:

159 15,5 miljoen kapitaal en 6,5 miljoen leningen.

198 De Ghelamco Arena

onderdeel Bedrag excl. btw Polyvalente zaal met mezzanine 3.000.000 euro Bovengrondse en ondergrondse schietbaan + 2 ondergrondse parkeerplaatsen 2.379.833 euro Vierde verdieping inclusief uitbreiding (500 m2) en terrassen met bijhorende 6.700.000 euro bovengrondse parking (40 plaatsen) Uitbreiding parkeerfaciliteiten 2.500.000 euro Afwerking + erfpacht 1.200.000 euro Totaal 15.779.833 euro

In de motivatie van het collegebesluit lezen staat:

“Gezien het direct en indirect sport gerelateerde karakter ervan, wenst Stad Gent, via TMVW, afnames te realiseren van enkele onder delen van het multifunctioneel project met name voor een poly valente zaal met mezzanine, een schietstand (bovengrond en onder grond) met 2 ondergrondse parkeerplaatsen, een vierde verdieping inclusief de uitbreiding met 500 m2 en terrassen, met bijhorende 40 bo vengrondse parkeerplaatsen.”

“Daarnaast voorziet TMVW een budget van 2,5 miljoen euro (exclu sief btw) voor de uitbreiding van de parkeerfaciliteiten.”

Wat betreft de jaarlijkse kosten voor het project en de aanrekening ervan aan de stad Gent staat het volgende:

“Deze kosten zullen, samen met de afschrijvingskosten en de exploi tatiekosten en onder aftrek van de inkomsten, aangerekend worden aan Stad Gent via de afrekening van de S-divisie. De jaarlijkse tus senkomst van Stad Gent wordt geraamd op 1 miljoen euro per jaar.”

Aan de inkomstenzijde voorzag TMVW huurinkomsten uit de terbeschikkingstelling van de polyvalente zaal, kantoorruimten en parkeerplaatsen. Bronnen binnen TMVW bevestigen dat het om het volgende gaat:160

160 Situatie voorjaar 2017.

199 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- Kantoren: ApliData: 793 m², Awingu: 419 m², Goosebumps: 224 m². - KAA Gent: office boxen 631 m² en jumbo loge 168 m² + gelijkvloers 616m² (bv fanshop). - Kinderopvang Partena 602 m². - Erfgoeddepot 4.064 m². - 40 parkeerplaatsen, allemaal verhuurd.

Een deel van die ruimten zou later door KAA Gent worden over genomen, maar die akte was in mei 2017 nog niet verleden. Alles bevond zich toen nog in voorbereidende fase. Het schepencollege voorzag meteen een extra krediet van 1 miljoen euro per jaar in de begroting van 2014. Dit kwam bovenop de 7 miljoen euro die de stad reeds jaarlijks voorzag voor het negatief exploitatiesaldo van hun sportinfrastructuur in beheer van TMVW. Los van het engagement van 15,7 miljoen euro was TMVW ook nog eens bankier voor cvba Artevelde-stadion. Het waterbedrijf gaf aan cvba Artevelde-stadion twee leningen, voor een totaal bedrag van 6,5 miljoen euro. In ruil kreeg TMVW van cvba Artevelde- stadion twee bestuursmandaten, intresten, een preferent dividend, 400 m2 extra kantoorruimte en uiteraard de betalende servicever- lening vanuit TMVW. CVBA Artevelde-stadion leende de 6,5 miljoen euro vervolgens door aan vzw KAA Gent en bvba Horeca Foot om bepaalde delen gehuurd door beiden af te werken. De lening werd afgesloten tegen volgende voorwaarden: 3,25 miljoen euro op een termijn van tien jaar aan een rentevoet van 2,5% en 3,25 miljoen euro op twintig jaar aan 3,5%. TMVW voorzag dus in totaal 22,2 miljoen kapitaal voor de Ghe- lamco Arena.

Gedeeltelijke terugtrekking van TMVW uit GHELAMCO ARENA

Toen er in 2016 commotie ontstond omtrent de participatie van TMVW in de Ghelamco Arena besliste ze om zich deels terug te trekken uit het project.

200 De Ghelamco Arena

Het betrof: • de verkoop van de aandelen in cvba Artevelde-stadion (1.000.000 euro), via omzetting in een bulletlening;161 • het overnemen van de jaarlijkse erfpacht (44.150 euro per jaar) door vzw KAA Gent en bvba Horeca Foot voor delen van de Ghelamco Arena die ze huurden van TMVW; • het overnemen van de lening van 5,5 miljoen euro door Bel- fius.

Het betrof niet: • de afbouw van de 14,5 miljoen euro investering van TMVW in de Ghelamco Arena via S-divisie; • de terugtrekking uit nv Buffalo (Jaarrekening tot 31/12/2016 spreekt nog over 1% aandelen van TMVW); • de overname van de lening van 1 miljoen euro; • het overdragen van alle erfpachtrechten.

Belangrijk in de transitie is ook dat de 400 m2 kantoorruimte van TMVW definitief toegewezen werd aan S-divisie en dat TMVW een mandaat behield in de raad van bestuur van de VME (Vereniging voor Mede-Eigenaars). Wat de 6,5 miljoen euro leningen aan cvba Artevelde-stadion betreft zou de lening ten bedrage van 1 miljoen euro omgezet worden in een bulletlening over 20 jaar met een rente van 2,75%. De lening van de overige 5,5 miljoen euro werd door Belfius overgenomen mits een uitgebreide waarborg door de stad Gent gegarandeerd werd. Op 27 juni 2016 besliste de Gentse gemeenteraad meerderheid tegen minderheid om de uitgebreide stadswaarborg gevraagd door Belfius goed te keuren. TMVW was eigenlijk opgetreden als bank en investeerder in plaats van de stad Gent. Ondanks hun publieke verklaringen zijn ze duidelijk nog niet helemaal uit het Ghelamco Project gestapt. Ze slaagden er wel in om een andere perceptie daaromtrent te creëren, maar

161 Een bulletlening is een krediet waarbij je gedurende de looptijd enkel de rente moet betalen. Op het einde van de bullet in dit geval 20 jaar moet je in één keer het kapitaal afbetalen.

201 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA ze zijn binnen het project nog steeds mede-eigenaar, houder van erfpachtrechten, aandeelhouder van nv Buffalo en geldschieter.

4 Vlaamse subsidies

Het verhaal van bovenlokale subsidies is een bijzonder verhaal waarbij in sommige gevallen nogal wat politiek spierballengerol werd vertoond. Het werd ook gereden in verschillende bergetappes met enkele beklimmingen buiten categorie.

Subsidies Vlaamse Voetbalbond - WK 2018/2022

Vlaams minister van Sport Bert Anciaux droomde in 2007 van een splitsing van de Belgische voetbalbond en de oprichting van een Vlaamse Voetbalbond. Hij wou de voetbalclubs en de voetbalbond overtuigen door het toekennen van subsidies. Het ging om een totaal van 5,5 miljoen euro: 2 miljoen voor de Vlaamse voetballiga, 1,5 miljoen voor de clubs en 2 miljoen die naar de jeugdwerking zou gaan. Daarbovenop beloofde Anciaux nog eens 50 miljoen euro voor de bouw van nieuwe stadions. Er zou 10 miljoen euro beschikbaar zijn voor twee grotere voetbalstadions en 5 miljoen voor zes kleinere voetbalstadions. Stadions die geld wilden krijgen, moesten wel hun kandidatuur indienen als stadion voor het mogelijke WK in België en Nederland van 2018 of 2022. Vier Vlaamse steden stelden zich kandidaat als wedstrijdstadion: Brugge, Gent, Antwerpen en Genk. Eind 2009 bleek Gent met de Ghelamco Arena als beste kandidaat uit een studie te komen en zou kort daarna ook als kandidaat voor het ontvangen van een subsidie van 10 miljoen euro aangeduid worden. VZW KAA Gent en de stad Gent zagen dat als een belofte dat ze het geld effectief zouden krijgen en pasten hun ontwerp van het voetbalstadion aan zodat een mogelijke omschakeling naar 44.000 zitjes mogelijk zou zijn. Maar toen eind 2010 duidelijk werd dat België en Nederland het WK in 2018 of 2022 niet zouden binnenhalen werden de subsidies/ leningen herzien. Voor de Ghelamco Arena betekende dit nog slechts

202 De Ghelamco Arena een lening van 5 miljoen euro in plaats van een subsidie van 10 miljoen euro. Maar KAA Gent ging zelfs niet meer in op dat voorstel omdat de voorwaarden en intresten (4%) voor de lening hoger lagen dan bij banken. Op 28 mei 2013 vernietigde de Raad van State het besluit van de Vlaamse regering van 11 december 2009, inzake de subsidies van voetbalstadions in het licht van de kandidatuurstelling voor het WK Voetbal 2018/2022. De Raad van State oordeelde dat de Vlaam- se overheid “het staatssteunverbod neergelegd in art. 107 van het Verdrag betreffende de Europese Unie” had overtreden. De Vlaamse overheid had nagelaten om voor deze subsidie toestemming te vragen bij de Europese Commissie. Bevoegd minister Philippe Muyters kwam onmiddellijk met het bericht dat hij voor degenen aan wie de Vlaamse regering een engagement had gegeven, waaronder KAA Gent, zou onderzoeken hoe men die toch financieel kon en mocht ondersteunen. Op 19 november 2013 gaf de Europese Commissie groen licht aan de Vlaamse regering, om 8 miljoen euro uit te trekken voor de bouw of renovatie van voetbalstadions. Clubs waarvan het dossier aanvaard werd, konden een eenmalige subsidie van 10 procent van het investeringsbedrag ontvangen, met een maximum van 2,5 miljoen euro voor een nieuwbouwproject en 750.000 euro voor renovatie. Hoewel de Ghelamco Arena al afgewerkt was, en KAA Gent dus eigen lijk niet meer in aanmerking kwam, liet minister Muyters weten dat KAA Gent, gelet op het vorig dossier, toch nog een aanvraag mocht indienen voor nieuwbouw. Op 16 januari 2014 dienden de stad Gent en vzw KAA Gent een aanvraag in voor de nieuwe Vlaamse subsidie. Elf andere voetbalclubs uit eerste en tweede klasse dienden eveneens een aanvraag in. Begin april 2014 kwam het bericht dat de pot verdeeld zou worden onder zeven clubs: waaronder 2,5 miljoen euro voor Club Brugge en 2,5 miljoen euro voor KAA GENT in het kader van nieuwbouw projecten. Verder kregen KV Mechelen, Zulte Waregem, OH Leuven, KRC Genk en Oostende elk 750.000 euro subsidies voor renovatie. Volgens de Europese regels waren er drie belangrijke voorwaarden:

203 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- alle projecten moesten voldoen aan de Europese regels; - samen met de steun van de Vlaamse overheid mocht de staatssteun niet hoger liggen dan 70% van de investeringen; - de huur of vergoeding betaald voor het gebruik van het stadion of gerelateerde bedrijven moest marktconform zijn.

70%-norm

Om het bewijs te leveren dat de Ghelamco Arena niet te veel staatssteun kreeg, splitsten de stad Gent en KAA Gent het project op in een voetbalgerelateerd gedeelte en een niet-voetbalgerelateerd gedeelte. Hoe dit juist opgedeeld werd bevond zich in een schemer zone. Zo werd aangekondigd dat de tribunes op de vierde etage, de office lounges, de jumbologe en delen van de promenade niet tot het voetbalgedeelte behoorden, maar wel een voetbalkarakter hadden. Het excuus die men opgaf voor het niet opnemen van die delen is het feit dat KAA Gent de waarde ervan niet kende. Hoewel! Alles was op dat moment gebouwd en in de kaderovereenkomst met addenda, ondertekend door alle partijen werden de bouwkosten ervan duidelijk weergegeven. De niet opgenomen delen waren hoofdzakelijk deze die door TMVW in opdracht van de stad Gent aangekocht werden. Had men de delen van TMVW wel opgenomen in het zogenaamde voetbalgerelateerd gedeelte dan was het 70%-plafond vlot bereikt. Schuilt daar de reden voor de vreemde opdeling? Is dergelijke opdeling wel aanvaardbaar? Een overheid die een subsidies aanvraagt voor pakweg het bouwen van een bibliotheek moet het volledige gebouw in rekening nemen en niet enkel de boekenzaal zonder ca- fetaria, zolder, kelder, en burelen enz. Had men in het geval van de Ghelamco Arena ook niet het volledige gebouw moeten opnemen? Wat ook opvalt bij de subsidieaanvraag is dat alle leningen en borgen voor leningen niet in de presentatie werden opgenomen. Volgens de Europese normen kan staatssteun in allerlei vormen voorkomen en beperkt het zich niet alleen tot de “klassieke” subsidie. Ook steunmaatregelen in de vorm van borgen, leningen, risico- kapitaal, verlaagde huur en grondverkoop onder de marktwaarde kunnen hier onder vallen. Het lijkt er dus op dat men door het weg-

204 De Ghelamco Arena laten van leningen, borgen en door het niet opnemen van de delen aangekocht via TMVW het dossier heeft gemanipuleerd om onder de 70% norm terecht te komen. Waarom de Vlaamse overheid akkoord ging met het opnemen van enkel de kapitaalsinbreng en de geldschietingen en niet informeerde naar andere vormen van staatssteun is niet duidelijk. KAA Gent en de stad Gent lieten in hun subsidieaanvraag weten dat het voetbalgerelateerde gedeelte 43.249.000 euro kostte. Hier- onder de tabel die KAA Gent en de stad Gent indienden waarbij men netjes onder de 70% norm bleef . De stad Gent zou volgens de aanvraag volgende overheidssteun voor de Ghelamco Arena gegeven hebben:

Vorm Totaal in euro Kapitaal 1.020.000 euro Geldschieting 11.040.000 euro Geldschieting (erfpacht) 12.300.000 euro Geldschieting (deelname overhead kosten) 45.000 euro Totaal 24.405.000 euro

Marktconformiteit

De aanvragers moesten ook bewijzen dat de huur of vergoeding voor ingebruikname marktconform was. De vergoeding voor het recht van opstal van 50 jaar 162 bedroeg 31,8 miljoen euro. Volgens de aanvraag wordt voor de opstal de eerste drie jaar 400.000 euro, de daaropvolgende 22 jaar 830.000 euro en de laatste 25 jaar 400.000 euro (geïndexeerd) betaald. In de nota van Christophe Peeters van 4 september 2013 over de financiering van de Ghelamco Arena staat te lezen dat enkel de laatste 25 jaar geïndexeerd worden, de eerste 25 jaar zijn de bedragen niet onderhevig aan enige index. Dit is wel

162 Opstal aan vzw kaa Gent voor voetbalgerelateerd gedeelte Ghelamco Arena.

205 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA een heel interessante financiële voorwaarde. Het jaarlijks rapport aan de Vlaamse administratie van 2015 sprak over een factuur voor verkoop met afbetalingsvoorwaarden. Eigenaardig genoeg kwam de afbetaling, los van de indexering de laatste 25 jaar, neer op een totale afbetaling van 29.460.000 euro. Vreemd, voor de afbetaling van een bedrag van 31,8 miljoen. Maar de Vlaamse overheid vond dat blijkbaar niet.

Eerste drie jaar 400.000 euro 1.200.000 euro 22 jaar daaropvolgend 830.000 euro 18.260.000 euro Laatste 25 jaar 400.000 euro 10.000.000 euro Totaal 29.460.000 euro

Volgens het jaarverslag van cvba Artevelde-stadion 2015 zou er naar aanleiding van de opstalakte van 21 december 2015 sprake zijn van een minimum te betalen opstalrecht van 600.000 euro per jaar voor de laatste 25 jaar. Dit komt neer op een totaal te betalen bedrag van 34.460.000 euro. Even vergelijken met een hypothecaire lening. Als de stad Gent het geld niet had voorzien dan hadden vzw KAA Gent en bvba Horeca Foot dit op de reguliere financiële markt moeten lenen. Een hypothecaire lening op de reguliere markt voor een bedrag van 32 miljoen euro zou gespreid over 50 jaar een maandelijkse afbetaling van 114.526,39 euro vergen. Over 50 jaar zouden de intresten een totaal van 22.972.665 euro bedragen, en het totaal af te betalen bedrag zou dus 68.715.834 euro bedragen. KAA Gent betaalt dus een huur die 50% onder de marktwaarde ligt. De club bespaart door de staatssteun maar liefst 34 miljoen euro op 50 jaar. Is een huur voor het voetbalgerelateerd gedeelte van dergelijk modern stadion van 57.433 per maand of 689.196 euro per jaar marktconform? De Vlaamse overheid moest, gelet op de Europese regels, bepalen of de huur of enig andere vergoeding marktconform was en kon/ mocht enkel subsidie toestaan indien dit het geval was. Daartoe moest de ontvangende voetbalclub jaarlijks een rapport voorleggen. Om de marktconformiteit te kunnen bepalen moest de Vlaamse

206 De Ghelamco Arena overheid een benchmark163 opmaken. Bij navraag begin 2017 bleek dat de Vlaamse overheid, hoewel verplicht door Europa, dergelijke benchmark nog niet had opgemaakt. In 2014 beschikte de Vlaamse overheid dus over geen enkel middel om te bepalen of een huur of een andere vergoeding marktconform was. Wat we zelf doen, doen we beter zei een minister-president ooit. Maar naar mijn bescheiden mening moet je het opstalrecht niet beschouwen als een hypothecaire lening vermits je op het einde geen eigenaar bent van de gebouwen. Bovendien moeten vzw KAA Gent en bvba Horeca Foot volgens de rapportage enkel instaan voor de kleine onderhoudskosten en werden de grote onderhoudskosten door nv Buffalo betaald. Dat is een bijkomend argument waarom de opstalver- goeding eerder moet beschouwen als een huur. Voor de volledigheid geven we een overzicht van wat KAA Gent maandelijks betaalt aan de Gentse overheid voor wat betreft het voetbalgerelateerd gedeelte:

Onderwerp Maandelijkse betaling Erfpacht 7.358 euro Opstalrecht op 31,8 miljoen infrastructuur 57.433 euro Lening 6,5 miljoen euro 15.000 euro Totaal 79.791 euro

Op 30 oktober 2015 verklaarde Michel Louwagie aan De Morgen dat KAA Gent 2 miljoen euro huur per jaar betaalt voor de Ghelamco Arena. Als dat huurbedrag klopt, dan moet het slaan op delen die – onterecht – niet opgenomen werden in de subsidieaanvraag en in de jaarlijkse rapportage aan de Vlaamse overheid. Waarom zou je ca. 1 miljoen euro huur niet aangeven ter verantwoording van de marktconformiteit? Dat is toch contraproductief? Werd de subsidie te lichtzinnig toegestaan? Speelde hier politieke beïnvloeding? Waar- om werd het dossier door de Vlaamse overheid niet diligent doorgelicht?

163 Is een objectieve maatstaf die als basis vergelijkingspunt gehanteerd wordt bij het wegen van, in dit geval, de marktconformiteit van de huur van voetbalstadions in Vlaanderen en bij uitbreiding in België.

207 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

5 Het heilige gras van de Ghelamco Arena

KAA GENT zou op 17 juli 2013 zijn eerste wedstrijd spelen. Een gala wedstrijd tegen VfB Stuttgart. Er hing Ghelamco een boete boven het hoofd bij laattijdige oplevering en daarom zette het 600 man aan het werk om alles tijdig klaar te krijgen.

Stadionnaam

Al bij de trajectnota werd gesteld dat de naam van het stadion naar het voorbeeld van de Cristal-Arena gecommercialiseerd zou worden. In juli 2012 maakte KAA Gent bekend dat iedereen een bod kon doen op de naamrechten “Naming Rights” van het voetbalstadion. Wie dacht dat ze bij KAA Gent de winnaar van deze wedstrijd met veel toeters en bellen zouden bekendmaken kwam bedrogen uit. Toen in het voorjaar van 2013 de eerste abonnementen verkocht werden stond daar plots de naam “Ghelamco Arena” op. Na enige aarzeling kwam het bericht dat KAA Gent de rechten op de stadion naam afgestaan had aan Ghelamco in ruil voor de publicitaire exploitatie van de 800 m2 grote lichtmuur tijdens voetbalmatchen. KAA Gent had het idee om er behalve publiciteit ook tijdens de wedstrijden de score er op weer te geven. Buiten de wedstrijden zou de lichtmuur bestaande uit 500.000 led-lichten geëxploiteerd worden door Ghelamco. De projectontwikkelaar wilde vooral de aandacht trekken van automobilisten op de E40, de E17 en de grote ring rond Gent. Paul Gheysens verklaarde trots dat dit medium een bereik van 2 tot 3 miljoen mensen per maand had en het grootste outdoor- medium van ons land was. Bij het Agentschap Wegen en Verkeer was het enthousiasme veel minder. Woordvoerder Ilse Luypaerts was duidelijk:

“We zijn nog niet op de hoogte gesteld van die plannen, maar afgaand op wat we nu weten lijkt het er niet op dat we dat kunnen toelaten. Er zijn heel duidelijke wetten over reclame langs de autosnelweg. Re clame maken met LED-verlichting op dergelijke schaal lijkt ons on verantwoord. Daar kunnen we nooit toestemming voor geven. We

208 De Ghelamco Arena

gaan ervan uit dat er nog wel een vergunningsaanvraag zal binnen lopen en dan willen we met de mensen van het stadion bekijken wat kan en wat niet.”

Ghelamco en KAA Gent hadden de lichtmuur al geplaatst en tijdens de galawedstrijd en kort daarna ook gebruikt hoewel in de bouwvergunning voor het stadion duidelijk stond dat het gebruik van dynamische beelden voor reclame op de gevel niet toegestaan was. Op 3 oktober 2013 kwam het bericht dat op de gigantische led-gevel van de Ghelamco Arena voorlopig geen bewegende reclamebeelden meer getoond mochten worden. Om de verkeersveiligheid te bewaren, moest Ghelamco eerst een nauwkeurig plan opstellen. Later kwam de mededeling dat het weergeven van reclameboodschappen op de led-gevel door het Agentschap van Wegen en Verkeer niet werd toegestaan. KAA Gent en Ghelamco konden de lichtmuur dus niet publicitair uitbaten. Hoe KAA Gent uiteindelijk door Ghelamco vergoed werd voor de naming rights is niet geweten.

De Ghelamco Arena als money generator

Voor Ivan De Witte was een nieuw stadion een jackpot, een middel om KAA Gent definitief en permanent te laten toetreden tot de “Big Boys Club”. Op de nieuwjaarsreceptie van 2006 klonk het:

“Binnen drie tot vier jaar willen wij de kloof dichten. Het nieuwe sta dion waarin we in 2008 willen spelen moet daarvoor onze money generator worden. Het nieuwe complex moet als vliegwiel dienen om Gent binnen vijf jaar te laten aansluiten bij Standard, Anderlecht en Club Brugge.”

Is de Ghelamco Arena inderdaad de money generator geworden die Ivan De Witte verwachtte? Het boekjaar van bvba Horeca Foot liep tot 2015 gelijk met het voetbalseizoen wat vergelijkingen makkelijk maakt. In het seizoen 2012-2013 toen KAA Gent nog in het Ottenstadion speelde, realiseerde bvba Horeca Foot, uit de uitbating van drank- en eetstanden,

209 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA een omzet van 809.427,52 euro. In het seizoen 2013-2014, het eerste in de Ghelamco Arena, realiseerde bvba Horeca Foot een omzet van 7,8 miljoen euro, en voor het seizoen 2014-2015 werd dit 7,2 miljoen euro. In de twee daaropvolgende seizoenen haalde Horeca Foot een omzet van 8,9 miljoen euro. Volgens het jaarverslag werd deze omzet gehaald uit: 1. drank- en eetstanden op de promenade van de Ghelamco Arena, tijdens de voetbalwedstrijden; 2. hospitality business klanten, office boxen en skyboxen; 3. evenementen buiten het voetbal waarvoor een forfaitaire vergoeding wordt ontvangen; 4. toprestaurant Horseele; 5. sandwich club; 6. bufffalo Bistro op wedstrijddagen en weekdagen; 7. kantine oefencomplex; 8. uitbating Fanshop.

De horeca-omzet in de Ghelamco Arena steeg dus gemiddeld met 8 miljoen euro in vergelijking met het Ottenstadion. Een vertien- voudiging van de omzet of een stijging met 1000%. In het Ottenstadion kreeg KAA Gent in het seizoen 2012-2013 gemiddeld 10.657 toeschouwers over de vloer. Aan gemiddeld 25 euro voor een ticket, betekende dat een recette van 266.425 euro per wedstrijd. In de Ghelamco Arena werd dat in het seizoen 2015-2016 gemiddeld 19.913 toeschouwers. Aan 25 euro per ticket werd dat dus 497.975 euro per wedstrijd. Met een gemiddelde van 25 thuiswedstrijden per jaar was dat voor 2012-2013 ca. 6.660.625 euro en voor het seizoen 2015/2016 12.449.375 euro, dus een verdubbeling van de inkomsten. In het seizoen 2015-2016 kwamen daar nog eens vier thuiswedstrijden in de Champions League (CL) bij. Daarvoor was de ticketprijs gemiddeld 60 euro. De opkomst voor de CL-wedstrijden was gemiddeld 18.000 toeschouwers, dus samen goed voor 4,32 miljoen euro. Los van sponsoring, advertenties, parking en diverse inkomsten noteerde de Ghelamco Arena in vergelijking met het Ottenstadion een stijging van de omzet met ca. 18 miljoen euro.164

164 Vergelijking tussen 2012/2013 en 2016/2017.

210 De Ghelamco Arena

Op de Stadion Summit eind september 2014 verklaarde Ivan De Witte trots dat in het Ottenstadion een jaarbudget van 17 miljoen euro werd gerealiseerd en in de Ghelamco Arena 32 miljoen euro. In het CL-seizoen 2015-2016 is daar nog ongeveer 30 miljoen165 omzet bijgekomen. De totale omzet voor 2015-2016 was dus ongeveer 62 miljoen euro, ofwel een stijging met 45 miljoen euro omzet in vergelijking met het Ottenstadion. De term money generator lijkt dus inderdaad op zijn plaats te zijn. De stelling van Jeroen Piqueur dat de uitbating van een voetbalstadion verlieslatend is en dat er daarnaast retailactiviteiten nodig zijn om alles rendabel te maken, was duidelijk een uitspraak uit commercieel gewin en niet gebaseerd op financiële cijfers of economische studies. Gelet op de cijfers van KAA Gent is een voetbalstadion zonder retail en zonder overheidssteun weldegelijk rendabel. Het is bijna onvoorstelbaar, maar KAA Gent betaalt gemiddeld ongeveer 1 miljoen euro per jaar166 voor het gebruik van de Ghelamco Arena. Alleen al via horeca en ticketverkoop wordt een gemiddelde omzet167 van 25 miljoen euro per jaar gegenereerd. Elke bedrijfsleider zal met plezier jaarlijks 1 miljoen euro neertellen voor een infrastructuur ter waarde van 43 miljoen euro, met een jaarlijkse omzet van 25 miljoen euro. Dit is voor een bedrijfsleider zonder twijfel hetzelfde als EuroMillions winnen.

Kapitaalsverhoging NV Buffalo en Sogent

Op 27 november 2015 achtte de stad Gent de tijd gekomen om via een kapitaalsverhoging meerderheidsaandeelhouder te worden van cvba Artevelde-stadion. Volgens schepen Christophe Peeters een gegeven dat al van bij aanvang afgesproken was. Na de kampioenstitel in juni 2015, en tijdens de daaropvolgende schitterende CL-cam-

165 Deelname, marketpool, premies, ticketinkomsten, horeca, parking…. 166 Opstal voetbalgerelateerd gedeelte zonder de parking + erfpacht + afbetaling lening Belfius. 167 Gemiddelde tussen 2013 en 2016.

211 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA pagne meende men de kapitaalsverhoging in alle stilte te kunnen doorvoeren. Gehoopt werd dat de Gentse belastingbetaler op dat moment niet zou wakker liggen van de kapitaalsinbreng van de stad Gent en zich niet zou storen aan het feit dat KAA Gent wel heel diep in hun portemonnee gegrabbeld had. We moeten eerst nog verdere duidelijkheid scheppen in de structuur van de Ghelamco Arena. De Arena werd opgesplitst in een voetbalgerelateerd gedeelte ter waarde van 43.249.000 euro en een niet-voetbalgerelateerd gedeelte ter waarde van 32.251.000 euro. Enkel het voetbalgerelateerd gedeelte is in handen van cvba Arte- velde-stadion. Het niet-voetbalgerelateerde gedeelte is in handen van TMVW, Ghelamco en vzw KAA GENT. Om het wat verwarrend te maken zitten er in het niet-voetbalgerelateerde gedeelte eigenlijk delen die voetbalgerelateerd zijn maar niet opgenomen werden in het voetbalgerelateerd gedeelte. Tot voor de kapitaalsverhoging had nv Buffalo 1.019.880 euro aandelen of 42,14% van cvba Artevelde-stadion. Na de kapitaalsverhoging, via een schuldomzetting van 23.490.000 euro, had nv Buffalo 24.509.880 euro aandelen of 79,19% van cvba Artevel- de-stadion. Ook Ghelamco, TMVW, vzw KAA GENT en bvba Ho- reca Foot voerden een kapitaalsverhoging door, waardoor een volledig beeld kan geschetst worden van hoe het voetbalgerelateerd gedeelte binnen cvba Artevelde-stadion gefinancierd werd.

Via kapitaalsinbreng Stad Gent via NV Buffalo 24.509.880 euro TMVW 1.000.000 euro Ghelamco 3.429.980 euro vzw KAA GENT 779.960 euro BVBA Horeca Foot 1.209.100 euro Bontinck 19.980 euro Via leningen Lening Belfius met borg van Stad Gent 15.500.000 euro Totaal 46.448.900 euro

Dit is de bouwkost 43.249.000 euro + 2.995.000 euro historische kosten + 204.900 euro overige kosten.

212 De Ghelamco Arena

Het voetbalgerelateerd gedeelte van de Ghelamco Arena werd van 41.009.880 euro of 88,29% overheidssteun voorzien.

Lening Belfius met borg van Stad Gent 15.500.000 euro Stad Gent via NV Buffalo 24.509.880 euro TMVW 1.000.000 euro Totaal 41.009.880 euro

Hieruit kan men nog twee 2 andere besluiten trekken: 1 De zelfverklaarde weldoener Paul Gheysens investeerde met zijn Ghelamco amper 7,3% in het voetbalgerelateerd gedeelte. Ja, hij investeerde ongeveer 20 miljoen euro in het niet-voetbalgerelateerde gedeelte, waarin hij via een goedkope erfpacht kantoren, winkels en andere commerciële ruimten met zeer hoog rendement kan verhuren. En ja, hij kon bovendien vlot en goedkoop gronden aankopen voor de parking, een hotel, de Brico, en twee kantoortorens, waarvoor hij de bouwvergunningen ook nog eens bijzonder vlot wist te verkrijgen. De economische meerwaarde daarvan is gigantisch. Straks opent ook nog het luxueuze viersterrenhotel “Arteveldehotel” naast de Ghelamco Arena. Een sterk staaltje zakendoen. Jammer voor de Gentse belastingbetaler. 2 Voetbalclub KAA Gent investeerde tot voor november 2015 (meer dan twee jaar na de openingsmatch) 60 euro eigen kapitaal in cvba Artevelde-stadion voor de bouw van het voetbalgerelateerd gedeelte van de Ghelamco Arena. De club kreeg in 2014 van de Vlaamse overheid een subsidie van 2,5 miljoen om te investeren in het voetbalgerelateerd gedeelte, maar investeerde eind 2015 via vzw KAA Gent en bvba Horeca Foot slechts 1.989.000 euro in cvba Artevelde-stadion. Waar de overige 511.000 euro in werd geïnvesteerd is niet duidelijk, waarschijnlijk in het niet-voetbal gerelateerd gedeelte.

De verschuivingen in de aandeelhoudersstructuur van de cvba Artevelde-stadion waren erop gericht om de eigendom, en dus het risico, van het voetbalstadion uiteindelijk bij de Stad Gent te

213 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA laten terechtkomen. De private partijen (Ghelamco) hebben zo het risico van het voetbalstadion dat tegen ruime vergoeding is gebouwd, volledig teruggegeven aan de belastingbetaler. Hierin ligt eigenlijk het verwerpelijke karakter van de Ghe- lamco praktijken in Gent maar ook in Brussel (Eurostadion). Er wordt met veel bombarie aangekondigd dat Ghelamco een fan- tastisch voetbalstadion gaat bouwen zonder of met niet veel overheidsgeld. Om dat te kunnen verwezenlijken, vraagt Ghelamco wel om naast de voetbalinfrastructuur andere, meer rendabele en minder risicovolle vastgoedfuncties te mogen bouwen, zoals kantoren en winkels. De privé betaalt een voetbalstadion met de opbrengsten van ander vastgoed. Dit klinkt mooi, maar wordt zowel in Gent als in Brussel gevolgd door een laatste, minder mooie operatie. Niet alleen wordt er voor de bouw van het voetbalstadion wél veel belastinggeld gebruikt. Daarbovenop zorgt Ghelamco ervoor dat het voetbalstadion volledig terug in overheidshanden komt zodat de overheid uiteindelijk de risico’s ervan draagt (in Gent wordt de Stad eigenaar van het stadion, in Brus- sel is er een gegarandeerde opbrengst, gewaarborgd door de Stad, voor 30 jaar aan een stuk). De rendabele vastgoedfuncties blijven wel netjes in handen van Ghelamco…

CVBA met sociaal oogmerk (cvba-so) KAA GENT

Na de aanpassing van de vzw-wetgeving op 2 mei 2002 en na enkele uitspraken van diverse rechtbanken betreffende het nastreven van winst binnen een vzw, besloot vzw KAA Gent op algemene vergadering van 12 december 2005 om zijn statuten te actualiseren. De nieuwe statuten werden niet alleen aangepast aan de nieuwe vzw- wetgeving maar bepaalden in art. 9 punt 9 dat enkel de algemene vergadering bevoegd was voor de omzetting naar een vennootschap met sociaal oogmerk (VSO).168

168 Bron www.cooperatiefvlaanderen.be. Een vennootschap met sociaal oogmerk (vso) is een variant van bestaande vennootschapsvormen. Met andere woorden: je richt eerst een vennootschap op – en dat kan een nv, bvba, cvba,

214 De Ghelamco Arena

Een vennootschap met sociaal oogmerk is er op gericht een maatschappelijk doel te bereiken via een economische activiteit, waarbij je tegelijk geen of slechts een beperkte verrijking van de vennoten nastreeft. Het VSO-statuut maakt het mogelijk om een mengvorm te creëren tussen een vzw en een commerciële vennootschap want in sommige gevallen komt: - een vzw in de conflict met artikel 1 in de vzw-wetgeving omdat ze wel degelijk ‘nijverheids- of handelszaken drijft’; - de vennootschap in de problemen omdat het winstoogmerk afwezig is.

We spreken van een vennootschap met sociaal oogmerk als in de statuten volgende elementen staan: - de vennoten streven geen of een beperkt vermogensvoordeel na. - een beschrijving van het sociale doel; - een beschrijving van hoe de winst besteed zal worden in overeenstemming met het sociale oogmerk; - een speciaal jaarlijks verslag vermeldt hoe de vennootschap haar sociaal doel heeft verwezenlijkt; - in de Algemene Vergadering bezit niemand meer dan 10% van de stemmen. Als ook werknemers vennoot zijn, mag niemand meer dan 5% van de stemmen hebben; - de uitgekeerde winst mag niet hoger zijn dan de rentevoet die de koning (dus de regering) vastlegde voor coöperaties erkend door de Nationale Raad voor de Coöperatie; - een omschrijving van hoe een werknemer vennoot kan worden; - een omschrijving van hoe een werknemer-vennoot kan uit- treden en kan worden uitgesloten;

cvoa, … zijn – en daarna kan je die een sociaal oogmerk toekennen. Omdat het coöperatieve gedachtegoed het meest aansluit bij zo’n sociale vennootschap en omdat een aantal van de voorwaarden voor een vso gelijk zijn aan de voorwaarden voor een erkenning door de Nationale Raad van de Coöperatie, gaat het meestal om coöperatieve ondernemingen.

215 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- de vermelding dat in geval van vereffening het overblijvende kapitaal gebruikt zal worden voor een doel dat nauw aansluit bij het sociale oogmerk van de vennootschap;

Eind 2005 was bij vzw KAA Gent kennelijk al het bewustzijn gegroeid dan binnen de structuur en werking van het nieuwe voetbalstadion een vzw-structuur wettelijk niet meer houdbaar zou zijn. Hoewel een VSO meestal gehanteerd wordt binnen de sociale economie kan het, gelet op zijn streven naar beperkt vermogensvoordeel, wel toepasselijk zijn binnen de voetbalwereld. Op 22 juni 2016 werd in het bijzijn van een notaris een algemene vergadering bijeengeroepen in de perszaal van de Ghelamco Arena. Voornaamste punt op de agenda was de omzetting van een vzw naar een coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk. Het maatschappelijk kapitaal zou bestaan uit een vast gedeelte van 10 miljoen euro en verdeeld worden in 10.000 aandelen waaronder: - 5.500 A1 aandelen; - 3.000 A2 aandelen; - 1.440 A3 aandelen; - 60 P aandelen.

De aandelen van deze verschillende categorieën in het vaste kapitaal werden toebedeeld aan de voormalige leden van de vereniging die door de omzetting de hoedanigheid van vennoot hadden bekomen. Opvallendste toebedelingen van aandelen waren: - Ivan De Witte: 2.500 A1 aandelen (250.000 euro); - Michel Louwagie: 1.500 A1 aandelen (150.000 euro); - Patrick Devers: 500 A1 aandelen (50.000 euro); - Philip De Hulsters: 500 A2 aandelen (50.000 euro); - Didier Nachtergaele: 20 A3 aandelen (20.000 euro); - nv Buffalo: 370 A3 aandelen (370.000 euro).

De toebedeling van 500 aandelen aan de heren Devers, De Hulsters en Nachtergaele was een verrassing omdat ze ook bestuurders waren van cvba Artevelde-stadion en/of nv Buffalo en/of Sogent. Om aandelen toebedeeld te krijgen moest je lid zijn van vzw KAA Gent.

216 De Ghelamco Arena

Op die manier rijst de vraag: hoe lang waren de heren al lid van vzw KAA Gent en zorgde dit voor en tijdens de bouw van de Ghelamco Arena niet voor een situatie van belangenconflict? Maar het meest zwaarwichtige is uiteraard het feit dat nv Buffalo 370 A3 aandelen (waarde: 370.000 euro) toebedeeld kreeg bij de nieuw opgerichte cvba-so KAA Gent. Ook voor nv Buffalo geldt de vraag hoe lang ze al lid waren. Bovendien kan het niet dat de stad Gent aandeelhouder is van KAA Gent. Als we toelaten dat overheden aandeelhouder worden van professionele voetbalclubs is het hek helemaal van de dam. Maar de beïnvloeding en de inspraak van de stad Gent stopt niet met het aanhouden van aandelen in KAA Gent. In de raad van bestuur van cvba-so KAA Gent werden twee van de minimaal negen bestuurders verplicht aangeduid door overheidsbedrijf cvba Artevelde-stadion. De raad van bestuur werd als volgt samengesteld: - De Witte Ivan - Devers Patrick (Stad Gent) - Dewispelaere Marc - BVBA LSM met vast vertegenwoordiger Michel Louwagie - Verheeke Frans - De Braekeleir Dominique - De Hulsters Philip (Stad Gent) - Demeyer Frank - Standaert Roland - Van den Neste Kathleen - Van Parys Wim Naast de overheidssteun en de wettelijke inconsistentie van de stad Gent werd de stad Gent dus ook nog eens aandeelhouder en bestuurder van KAA Gent. De verwevenheid tussen overheid en professionele voetbalclub lijkt daardoor meer dan bewezen. Gaat het hier nog over het afrijden van kantjes of het opereren tegen of net op of over de lijn? Gaat het hier nog over interpretatie of over relatieve bepalingen? Of is dit een overduidelijke overtreding van de ethische, sportieve en maatschappelijke regels? De keuze voor een vennootschap met sociaal doel betekent wel dat een eventuele investeerder weinig tot geen interesse meer heeft in deze voetbalclub. Overnames door internationale bedrijven wordt

217 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA daardoor vermeden. Zou het niet aangewezen zijn dat de voetbalbond en de overheid samenzitten om te beraadslagen over een verplichte vennootschapsvorm voor sportclubs? Anders zijn er binnen- kort geen Belgische voetbalclubs meer, maar enkel voetbalclubs die in de Belgische competitie spelen. In de keuze van vennootschapsvorm stelt KAA Gent hier misschien een voorbeeld voor andere voetbalclubs.

6 De Europese Commissie en staatssteun

Door de band met politici achtten voetbalbonden en clubs zich de- cennialang ongenaakbaar. In a league of their own, niet onderworpen aan de wetten en regels van de stad, regio, land of Europa. Uit pure pretentie en arrogantie dacht men dat voor hen andere regels zouden gelden. Het Bosmanarrest door het Europees Hof bracht daar verandering in. Professionele voetbalclubs waren gewaarschuwd. Europa waakt en behandelt de voetbalclubs net als alle andere bedrijven. Iedereen gelijk voor de wet. Zo ook betreffende eerlijke concurrentie en mededinging. De staatssteunregels zijn neergelegd in de artikelen 107, 108 en 109 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). Indien decentrale overheden steun willen verlenen is het van belang dat deze bepalingen in acht worden genomen. Staats- steun is in principe verboden (artikel 107 lid 1 VWEU) omdat hiermee de mededinging op de Europese markt kan worden verstoord. Uit het Europees staatssteunverbod zijn een aantal cumulatieve criteria af te leiden. Een maatregel levert dus pas staatssteun op wanneer er aan al deze voorwaarden wordt voldaan: 1 de maatregel moet met staatsmiddelen zijn bekostigd; 2 hij moet ondernemingen een economisch voordeel opleveren; 3 het voordeel moet selectief zijn en de mededinging vervalsen of dreigen te vervalsen; 4 de maatregel moet het intracommunautaire handelsverkeer ongunstig beïnvloeden.

218 De Ghelamco Arena

Daarbij hoort volgens de rechtspraak van het Europees Hof 169 niet alleen de exploitatie en het beheer van een infrastructuur van een economische activiteit maar ook de bouw van deze infrastructuur, die niet kan worden gescheiden van de latere (commerciële) ex ploitatie. Aangezien de markt voor professionele sport gekenmerkt wordt door een hoge graad van concurrentie met aanzienlijke particuliere en commerciële investering, vormt de exploitatie van een door een professionele sportclub gebruikte sportinfrastructuur een economische activiteit en valt de financiering daarvan door de overheid derhalve onder het toezicht inzake staatssteun.

Onderzoek en veroordeling door de Europese Commissie

In 2013 startte de Europese Commissie een onderzoek naar staatssteun in diverse landen. In België werd het onderzoek gestart naar de legaliteit van de voordelen in sociale zekerheid en bedrijfsvoorheffing die clubs genoten. In Spanje werden Real Madrid, Barcelona, Valencia, Athletic Club Bilbao, Osasuna, Elche en Hercules, in Ne- derland FC Den Bosch, MVV Maastricht, NEC Nijmegen, Willem II en PSV onderzocht op het ontvangen van illegale staatssteun. - In Spanje moesten alle clubs zich eind vorige eeuw omvormen tot een vennootschap, maar Real Madrid, Barcelona, Osasuna en Atletic Club Bilbao bleven een non-profitstructuur aanhouden en betaalden daardoor 5% minder belastingen. Ze werden in 2016 veroordeeld tot het terugbetalen van 5 miljoen euro aan de Spaanse overheid. - Real Madrid kocht in 1998 gemeentegrond voor 400.000 euro. In 2011 kocht Madrid dat terrein terug voor 22,7 miljoen euro. Real Madrid werd na onderzoek en waardering van de grond veroordeeld tot het terugstorten 8,4 miljoen euro aan de stad Madrid.

169 Zie bij voorbeeld arrest van het Europees Hof in zaak C-82/01P, Aéoports de Paris/Commissie, Jurispr. 2002, blzI-9297; zaak T-196/04 Ryanairltd/ Commissie, jurispr. 2008 blz II-3643, en gevoegde zaken T-443/08 en T-455/08 Flughafen leipzig-Halle GmbH en Mitteldeutsche FlughavenAG/ Commissi, en Freistaat Sachsene.a./Commissie, Jurispr. 2011, blz. II-11311.

219 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

- Verder onderzocht de Europese Commissie de borgen voor 118 miljoen euro leningen geleverd door het “Valencia Insti- tute of Finance”, een overheidsinstituut, aan drie voetbalclubs uit Valencia: Hércules, Valencia en Elche. Door die waarborgen konden deze drie clubs goedkoper lenen op de financiële markten en betaalden ze ook geen vergoeding voor de waarborgen. De Europese Commissie oordeelde dat dit hen een voordeel opleverde ten aanzien van andere clubs die geen goedkope lening konden aangaan door middel van staatssteun en ver- oordeelde Valencia, Hercules en Elche tot het terugbetalen van respectievelijk 20,4 miljoen, 6,1 en 3,7 miljoen euro.

In Nederland betrof het financiële transacties: - de gemeente Nijmegen kocht voor 2,2 miljoen euro een ver- wervingsrecht van NEC af voor het multifunctioneel sport- complex “de Eendracht”; - de gemeente Maastricht zag af van een vordering van 1,7 miljoen euro op MVV Maastricht en kocht het voetbalstadion en de trainingsvelden voor 1,85 miljoen euro.; - de gemeente Tilburg verlaagde de stadionhuur retroactief. Het totale voordeel voor Willem II bedroeg 2,4 miljoen euro; - de gemeente ’s Hertogenbosch stemde in met een schuldcon- versie met de voetbalclub en andere particuliere schuldeisers en droeg haar vordering van 1,65 miljoen euro voor één euro over aan de Stichting “Met heel mijn hart”. De gemeente kocht ook een trainingscomplex voor 1,4 miljoen euro.

In het geval van de vier bovenstaande transacties oordeelde de Euro pese Commissie, vermits de ploegen zich in financiële moeilijkheden bevonden, dat ze in overeenstemming waren met de Europese richtlijnen voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden van 2004. De vier betaalden immers op een marktconforme manier voldoende terug en stemden in met een herstruc- tureringsplan dat maatregelen inhield om concurrentieverstoringen door overheidsfinanciering te verminderen door werknemers en geregistreerde spelers en hun lonen te beperken. Ten slotte kocht de gemeente Eindhoven de gronden onder het stadion en het trai-

220 De Ghelamco Arena ningscomplex van PSV voor 48,385 miljoen euro. PSV betaalde een bedrag als pacht voor de grond van het stadion, de grond onder het trainingscomplex en een parkeerterrein. Hier oordeelde de Europe- se Commissie dat PSV in de “sale and lease back”-transactie een marktconforme prijs betaalde die in private omstandigheden ook zou betaald worden. In de aanloop van Euro 2016 gaf de Europese Commissie haar goedkeuring voor een subsidie van 1052 miljoen euro door de Fran- se overheid voor bouw en renovatie van negen stadions. Het betrof vier nieuwe stadions in Bordeaux, Lille, Lyon en Nice en de renovatie van vijf bestaande stadions: Parc des Princes Parijs, Stade Geoffroy Guichard in Saint Étienne, Stade Vélodrome in Marseille, Stadium Municipal in Toulouse en het Stade Bollaert-Delelis in Lens. Deze subsidie werd door de Europese Commissie toegestaan onder volgende voorwaarden: - de bouw en de renovaties zouden gebeuren binnen Europese aanbestedingen en mits het respecteren van alle andere vormen van mededinging; - alle huren, borgen, leningen … moeten marktconform zijn; - de stadions moesten multifunctioneel zijn. Ofwel moest het stadion voor meerdere sporten beschikbaar zijn, ofwel speelden er meerdere voetbalclubs in de stadions.

Je kan voorlopig uit de jurisprudentie besluiten dat de Europese Commissie staatssteun onder bepaalde voorwaarden aanvaardt: - indien huren, borgen, leningen … geschieden onder marktconforme voorwaarden; - indien de Europese wetgeving op aanbestedingen en mededinging wordt nageleefd; - indien in geval van clubs in problemen alles conform de Euro pese richtlijnen in verband met bedrijven in problemen geschiedt; - indien het om een multifunctioneel project met maatschappelijk inslag gaat; - indien de steun rechtstreeks of onrechtstreeks meerdere clubs dient.

221 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Het is aan de Europese Commissie om geval per geval te oordelen of er voldoende voorwaarden nageleefd worden om competitievervor- ming of -vervalsing tegen te gaan. Elke staatssteun moet overeenkomstig artikel 108 vweu in principe steeds worden aangemeld aan de Europese Commissie, waarna zij oordeelt of de staatssteun ver- enigbaar is met de Europese mededingingsregels. Indien staatssteun niet wordt aangemeld is ze per definitie onrechtmatig. De staatssteun die werd verleend bij de bouw van de Ghelamco Arena werd niet aangemeld. Bijgevolg is deze in ieder geval onwettig. Waarom meldde de stad Gent de steun niet aan bij de Europese Commissie?

UEFA - Financiële Fair Play

Ook de UEFA was bekommerd om wat zij de financiële fairplay noemt. Daarom startte ze in 2005 met een licentiesysteem voor clubs. De controle en de toekenning van de licenties werd aan de nationale voetbalbonden overgelaten. De licentievoorwaarden van profclubs werden zo jaarlijks op 31 december gecontroleerd. Na enkele jaren stelde de UEFA vast dat sommige clubs op 31 december financieel gezond waren maar enkele dagen later plots niet meer. In België was Moeskroen daar een voorbeeld van. In 2009 richtte de UEFA daarom een controlepanel rond financiële fairplay op en stelde de Financial Fair Play-regels (FFP) op. Het controlepanel werd geleid door wijlen Jean-Luc Dehaene (CD&V), toen EU-parlementslid en ex-premier van ons land. In 2015 nam Yves Leterme (CD&V), tevens ex-premier, het voorzitterschap over. Michel Platini oordeelde dat de voorzitter best uit een klein land kwam omdat hij van mening was dat de grootste problemen zich in de grootste landen zouden manifesteren. Vanaf 2010 zou de UEFA ook tweemaal per jaar controleren en de clubs dus nauwer opvolgen. De UEFA was ervan overtuigd dat de prijzenbubbel rond transferbedragen en spelerslonen best aangepakt werd door de financiële duurzaamheid van de clubs aan te pakken. Uit een benchmarkstudie over het boekjaar 2011 bleek dat de 665 Europese clubs uit de topdivisies jaarlijks een verlies van 1,6 miljard euro boekten. In 2010, een jaar eerder dus, was dat nog 1,2 miljard en in 2006 “amper” 216 miljoen euro. 56 procent van alle voetbal-

222 De Ghelamco Arena clubs draaiden negatieve cijfers en de volledige schuldenberg was opgelopen tot 8,4 miljard euro, waarvan 3,5 miljard bij de Spaanse topclubs. Jaar na jaar werd de Champions League beheerst door clubs als Real Madrid, Manchester United, Chelsea en Liverpool, die ondanks een immense rode boekhouding de schulden bleven aan- dikken. Niet minder dan elf clubs die deelnamen aan de Champions League hadden meer dan 45 miljoen euro schulden. Dit beschouwde men als unfair ten aanzien van clubs als Bayern München en Arse- nal, die hun schulden beheersten en tot een minimum beperkten. Je kan en mag die denkoefening makkelijk doortrekken naar de Belgische competitie. Vanaf 2010 stelde de UEFA dat clubs die deelnamen aan de UEFA- competitie niet langer méér mochten uitgeven dan dat er binnen- kwam uit recettes, merchandising en tv-rechten. Er werden wel enkele overgangsseizoenen toegestaan waarin mecenassen voor maximaal 45 miljoen euro, gespreid over drie seizoenen, hun club gezond mochten maken. Het controlepanel kon na vaststelling van malver- saties het dossier doorverwijzen naar de bestraffende autoriteit van de UEFA, die vervolgens maatregelen kon treffen, gaande van waar- schuwingen tot zware boetes en vanaf 2014-2015 zelfs het verbieden van deelname aan de lucratieve UEFA-competities. Het bleef niet bij loze beloften of harde taal. In 2012 hield Jean- Luc Dehaene het Europees prijzengeld van 23 clubs achter omdat die te grote achterstallen hadden bij sociale zekerheid, belastingen en binnen afbetalingsplannen ten aanzien van andere clubs. Het betrof: Borac Banja Luka (Bosnië en Herzegovina),Sarajevo (Bosnië en H.), Željezničar Sarajevo (Bosnië en H.), CSKA Sofia (Bulgarije), Hajduk Split (Kroatië), Osijek (Kroatië), Atlético Madrid (Spanje), Málaga (Spanje), Maccabi Netanya (Israël), Shkëndija 79 (Macedo- nië), Floriana (Malta), Budućnost Podgorica (Montenegro), Rudar Pjevlja (Montenegro), Ruch Chorzow (Polen), Sporting CP (Portu- gal), Dinamo București (Roemenië), Rapid București (Roemenië), Vaslui (Roemenië), Rubin Kazan (Rusland), Partizan (Servië), Voj- vodina (Servië), Eskişehirspor (Turkije) en Fenerbahçe (Turkije). In 2014 kreeg Paris Saint-Germain (PSG) 60 miljoen euro boete voor het niet respecteren van de FFP-regels. Ook Manchester City betaalde 22 miljoen euro boete.

223 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

In maart 2017 sloten de 24 Belgische profclubs een principe- akkoord af om vanaf seizoen 2018-2019 de FFP-regels op nationaal niveau toe te passen.

Financiële doping KAA GENT

Eind mei 2016 legde de Gentse supportersvereniging “vzw De Brug- se Stropkes”, een supportersclub van Club Brugge uit Erpe-Mere, een klacht neer bij de Europese Commissie betreffende illegale staatssteun in het kader van de bouw van de Ghelamco Arena. Ivan De Witte reageerde furieus en vroeg aan het bestuur van Club Brugge om zich openlijk te distantiëren van deze klacht. Club Brugge kwam daarop met een persmededeling waarin ze stelde niet verantwoordelijk te zijn voor acties van haar supportersclubs. Op zaterdag 4 juni ging KAA Gent bij monde van zijn voorzitter Ivan De Witte op een persconferentie meteen in de tegenaanval en sneerde dat Club Brugge 10 miljoen euro subsidie had ontvangen van de gewestelijke en federale overheid in het kader van Euro 2000. Club Brugge-voorzitter Bart Verhaeghe repliceerde dat Club Brugge al jaar en dag een marktconforme huurprijs betaalt en dat de subsidies verleend werden binnen de toen geldende Europese regels. Ivan De Witte sloot zijn persconferentie af met de woorden: “Er zit geen euro subsidie in het stadion, het enige wat de stad deed was de financiering faciliteren”. Of zijn stelling nu klopte of niet wat Ivan De Witte verklaarde was deels naast de kwestie. De klacht handelde over illegale staatssteun en niet enkel over subsidies. Ook financie- ringen, leningen en waarborgen kunnen illegale staatssteun zijn. Op deze persconferentie werd Ivan De Witte bijgestaan door financieel expert Philip De Hulsters en advocaat Patrick Devers. De tweede was ook bestuurder van cvba-so KAA Gent en de eerste zou het 25 dagen later worden. Ze verklaarden een en ander aan de hand van een vijf pagina’s tellende nota. Deze nota vertoonde enkele vreemde redeneringen en het lijkt erop dat men bewust bepaalde zaken verwarrend en zelf foutief voorstelde, om de media en anderen te misleiden. Om te beginnen weerlegde ze de beschuldiging dat de investering van de stad Gent in de Ghelamco Arena illegale

224 De Ghelamco Arena staatssteun was helemaal niet. De nota toonde enkel aan dat de stad Gent zijn investering op termijn grotendeels zou terugverdienen. Maar daar ging de discussie uiteraard niet over. De vraag was of de overheidssteun aan KAA Gent illegaal was of niet. We bekijken even de beweringen van deze nota.

De nota begon met de stelling dat de stad Gent 3,9 miljoen euro winst had gerealiseerd op de erfpachtvergoeding van 12,3 miljoen euro omdat deze in 2013 door inspecteur K. Devos-Bevernage zou geschat zijn op 8,4 miljoen euro. In werkelijkheid betrof het een schatting van 15 september 2003. Bewuste misleiding of een toeval- lige fout? Wat Devers en De Hulsters wel fijntjes vergaten te vermelden was dat de schatting waarvan sprake er een was voor een domein met andere afmetingen en dat het toen nog om een openbaar domein ging. Pas in 2005 werden de gronden gedesaffecteerd naar privaat domein, waardoor de grond aanzienlijk in waarde steeg en minimum 12,3 miljoen euro waard was. Men vergat ook te melden dat de erfpacht pas betaald werd in 2012, terwijl die normaal in 2006 volledig moest betaald zijn. Daarbij verloor de stad een pak interesten op die 12,3 miljoen euro, die ze binnen de erfpacht zou recupereren door het opleggen van boetes. Ze vergaten ook te vermelden dat de stad Gent tussen 4 en 10 miljoen euro170 boetes aan cvba Artevelde- stadion kwijtschold. Daarbovenop ontving de stad Gent geen 12,3 miljoen euro maar 7,8 miljoen euro; 4,5 miljoen euro betaalde de stad Gent grotendeels aan zichzelf terug via een constructie met Sogent, nv Buffalo en cvba Artevelde-stadion. Het lijkt ons alles in acht genomen dus intellectueel oneerlijk ten aanzien van de Gent- se belastingbetaler te stellen dat er een meerwaarde van 3,9 miljoen euro werd gemaakt terwijl het in werkelijkheid 5 tot 10 miljoen euro verlies betreft. Bovendien is het niet zo dat de waarde van de grond per definitie ook de canon is voor 99 jaar. In vele gevallen is de canon van een erfpacht voor 99 jaar duurder dan de waarde van de grond. Ze gingen verder met het aantonen van een winst van 801.000 euro op de parking. Waar komt dit bedrag vandaan? Welke bereke-

170 Afhankelijk van de interpretatie van bepaalde artikels in de erfpachtovereenkomst. Zie hoofdstuk 5 punt 2.

225 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA ning je ook maak aan de hand van de cijfers in de nota, je komt op geen enkele manier uit op die 801.000 euro! In de kaderovereenkomst staat dat Ghelamco de parkings zou bouwen en 120 parkings gratis zou overdragen aan nv Buffalo. Is 801.000 euro de waarde van die parkings? Het is absoluut niet duidelijk, want volgens de nota is de waarde per parkeerplaats 10.000 euro, wat de totale waarde op 1,28 miljoen euro brengt. Trek daar de aannemingskost van 330.000 euro + 60.000 euro erfpacht van af en je komt uit op 890.000 euro en niet op 801.000 euro. Men heeft het in de nota over 60.000 euro erfpacht die nv Buffalo betaalde aan de stad. Maar dat geld was al in rekening gebracht, met name bij de ontvangen erfpacht. Ze twee maal aanrekenen is uiteraard fout. Dit geldt ook voor wat betreft de betaling van het opstalrecht door vzw KAA GENT/bvba Horeca Foot. De erfpacht op de grond mag geen twee maal als meerwaarde voor de stad Gent aangerekend worden. Hoewel het niet wordt aangetoond, is er sprake van een vermindering van de bouwkost van Ghelamco van 2.995.000 euro. Dit zou, gelet op het bedrag, kunnen handelen over de zogenaamde histo rische kosten (kosten gemaakt vóór de kaderovereenkomst). Die werden inderdaad betaald door Ghelamco. Met enig creatief denken zou je kunnen stellen dat dit een vermindering is op de totale bouwkost. Maar dat is dan wel een vermindering die het ganse project ten goede komt en niet enkel de voetbalgerelateerde delen van de stad Gent. Als laatste punt wordt in de voetnoot gemeld dat de uiteindelijke steun van de stad Gent, de cash-out, 16.684.980 euro bedraagt. Daarvoor werd de erfpacht betaald door Ghelamco van de investeringen afgetrokken. Dat lijkt ons een vreemde redenering: in normale omstandigheden krijgt men voor de grond 12,3 miljoen euro erfpachtvergoeding, en heeft men 12,3 miljoen euro in kas. Nu krijgt men 12,3 miljoen euro en investeert men diezelfde 12,3 miljoen euro opnieuw, maar van die 12,3 miljoen euro die men ontving, heeft men eigenlijk zelf 4.475.000 miljoen betaald. Men heeft dus nul euro in kas en 4.475.000 euro schulden aan zichzelf, maar de investering blijft ongewijzigd op 12,3 miljoen euro. Je hebt dus steeds 12,3 miljoen euro meer geïnvesteerd in vergelijking met een niet- investering.

226 De Ghelamco Arena

Het lijkt er dus op dat de nota geenszins bewijst dat het hier niet om illegale staatssteun gaat; ze is in deze discussie eigenlijk waar- deloos en lijkt dan ook eerder een rookgordijn dan een reddingsboei. Het is immers volstrekt irrelevant of de stad haar investering finaal mogelijks zal terugverdienen. De enig relevante vraag is of de Ghelamco Arena tegen marktconforme voorwaarden werd gebouwd en of kaa Gent de Ghelamco Arena tegen marktconforme voorwaarden mag gebruiken en of de Stad Gent (en de Gentse belastingbetaler) een marktconform rendement ontvangt voor haar investering in de Ghelamco Arena. Het antwoord op deze vraag is duidelijk negatief. Dit werd in het boek duidelijk aangetoond.

Conclusie

Om af te sluiten geef ik nog een overzicht van de staatssteun die KAA Gent volgens mijn eigen cijferwerk ontving in het kader van de bouw van de Ghelamco Arena en daarbuiten.

Eerst bekijk ik de staatssteun toegekend aan cvba Artevelde-sta dion voor de bouw van de Ghelamco Arena, waarvan Ghelamco de aannemer was:

Het voetbalgerelateerd gedeelte Lening Belfius met borg van Stad Gent 15.500.000 euro Stad Gent via NV Buffalo 24.509.880 euro Bulletlening TMVW 1.000.000 euro Subsidie Vlaamse Overheid 2.500.000 euro Subtotaal 43.509.880 euro

Het niet-voetbalgerelateerd gedeelte Investeringen TMVW 13.200.000 euro NV Buffalo aannemingssom parking 330.000 euro Subtotaal 13.530.000 euro

227 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Erfpacht CVBA Artevelde-stadion + TMVW 4.475.000 euro NV Buffalo - Parking 60.000 euro Subtotaal 4.535.000 euro Totaal 61.574.880 euro

Welke financiële ondersteuning kreeg KAA Gent met het oog op de bouw en de exploitatie van de Ghelamco Arena?

Opstal voetbalgerelateerd gedeelte 31.834.000 euro Opstal parking NV Buffalo 493.000 euro Lening Belfius met borg van Stad Gent 5.500.000 euro Bulletlening TMVW 1.000.000 euro Subsidie Vlaamse Overheid 2.500.000 euro Aandelen NV Buffalo in KAA Gent 370.000 euro Totaal 41.327.370 euro

Welke staatssteun ontving KAA Gent sinds 2000 buiten het project Ghelamco Arena?

Aankoop Ottenstadion 3.672.443 euro Gratis huur Ottenstadion 743.680 euro Mobiele tribunes 870.000 euro Kwijtschelding lening zonder intrest 297.472 euro Jeugd en trainingscomplex 2.000.000 euro Grasmat 2010 600.000 euro Totaal 8.183.595 euro

Bij een toetsing aan de jurisprudentie van de Europese Commissie levert dat geen fraai beeld op: - er werden geen Europese aanbestedingen gedaan voor de Ghe- lamco Arena; - er waren kwijtscheldingen van boetes en leningen die gebeur- den zonder enige voorwaarden; - de huur, leningen, vergoedingen en waarborgen waren vaak niet marktconform;

228 De Ghelamco Arena

- vanaf 2004 was KAA Gent volgens Ivan De Witte terug financieel gezond, dus kadert de staatsteun daarna niet binnen de richtlijnen van bedrijven in problemen; - er werd geen vergoeding voor waarborgen betaalt; - er speelt maar één sportploeg in de Ghelamco Arena en ze werd op maat gemaakt voor KAA Gent.

Niemand kan zich in de plaats stellen van de Europese Commissie en het oordeel is aan haar, maar het lijkt erop dat KAA Gent aanzienlijk wat staatssteun zal moeten terugbetalen, wat voor Ivan De Witte en Michel Louwagie zou kunnen betekenen dat ze terug naar af moeten – situatie anno 1999 of zelfs nog erger. Maar: ze zouden met de Ghelamco Arena dan wel een krachtige money generator ter beschikking hebben om zich op korte termijn financieel te herstellen. Die pakt niemand hen nog af.

229

Nawoord

p vrijdag 24 november 2017 haalde ik opgelucht adem toen de Orechtbank in Antwerpen oordeelde in het voordeel van uitgeverij Doorbraak. De dagvaarding door Ghelamco en Paul Gheysens had als doel het verbod op te leggen om mijn boek uit te geven onder de titel De illegale Ghelamco Arena. De rechter was van mening dat de bescherming van het merk Ghelamco niet meer dan een drogreden was en niet opwoog tegen de vrijheid van pers en meningsuiting. Ghelamco en Paul Gheysens slaagden er wel in om de uitgave van het boek met meer dan een maand te vertragen. En om tal van redenen heeft Doorbraak uiteindelijk het boek niet kunnen uitgeven, waarvoor ik het nodige begrip kan opbrengen. Maar, uitstel is geen afstel. Tijdens heel wat interviews naar aanleiding van de rechtszaak werd mij meermaals gevraagd of ik dit boek in opdracht schreef van een politicus, politieke partij of derden. Ik kan u in eer en geweten meedelen dat ik dit boek niet in opdracht schreef. Ik schreef dit boek om drie redenen: het voeren van een pleidooi voor de politieke ontvoogding van de professionele sport, omdat ik na vele onderzoeken die in columns en boeken gepubliceerd werden, ook wel eens zelf een boek wou schrijven en ter promotie van mijn firmaBFELT als politiek onderzoeksbureau.

Dit boek heeft niet de bedoeling om te veroordelen of te beschul digen. Of politici, overheidsbedrijven, banken en privébedrijven betrokken bij het ‘Arteveldeproject’ zich schuldig maakten aan bepaalde feiten, is de bevoegdheid van een rechter. Ik poneer enkel de feiten, toets ze aan de wetgeving en stuur aan op een beoordeling van de lezer. Omdat de toetsing van de feiten aan de wetgeving on-

231 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA derhevig is aan interpretatie, consulteerde ik meerdere juridische experten vooraleer een interpretatie neer te schrijven. Ik hoop op die manier een breder debat op gang te brengen rond de financiële ondersteuning door overheden van de professionele sport in België en omtrent de vigerende wetgeving.

Bovenstaande alinea is geen excuus om een persoonlijke mening te geven. Ik doe dit wel nu pas omdat ik de lezers de mogelijkheid wil geven om bij het lezen van het boek hun eigen mening te vormen. Na afweging van alle feiten kan ik niet anders dan besluiten dat de ‘Ghelamco Arena’ er illegaal gekomen is. De constructie, opgezet door politici en bedrijven, had tot doel om de wet op de overheidsopdrachten op een illegale manier te omzeilen. De grote vraag blijft: waarom? Voor de bedrijven had het zonder twijfel een groot financieel en commercieel voordeel. Voor de politici zie ik geen voordelen, waarmee ik niets, en al zeker niet ongefundeerd, wil insinueren. KAA Gent ontving van de stad Gent zoveel financiële ondersteuning dat het naar mijn mening de Belgische voetbalcompetitie in hun voordeel heeft beïnvloed. Of er hier sprake is van competitievervor- ming of competitievervalsing, laat ik over aan de bevoegde instanties. Maar getoetst aan de Europese richtlijnen en aan de juris prudentie van de Europese Commissie kan ik enkel besluiten dat het hier om illegale staatssteun gaat. Ik hoop voor het Belgisch voetbal en de sport in het algemeen dat de commissie streng oordeelt en de gepaste straffen oplegt, anders dreigen de gevolgde procedures en staatssteun bij de bouw van de Ghelamco Arena mainstream te worden. Dit zou de ondergang van de eerlijke professionele sport in België inluiden.

Om de toegankelijkheid van het boek te maximaliseren stellen wij alle stavingsstukken ter beschikking via www.bfelt.be/publicaties/stavings stukken.

232 Dankwoord

ooreerst wil ik – ondanks alles – Karl Drabbe en Doorbraak V bedanken. Zonder hen zou dit boek er niet zijn gekomen. Karl bood me niet alleen de kans, maar ook het nodige vertrouwen om dit boek te schrijven. Dank aan advocaten Arthur Flieger en Karin Ottelohe voor de schitterende verdediging van uitgeverij Doorbraak in de rechtszaak tegen Ghelamco. Voor het nalezen dank ik mijn dochter Kayla Vandewalle en vrienden Bart Dewulf, Wim en Bart. Mijn bijzondere dank gaat naar Lieve, Dimitri, Karel, Marnix, Walter, Katia en Paul voor de juridische en fiscale toets en met hen ook tal van juridische en fiscale experten die mij adviseerden. En ‘last but not least’ dank aan partner Dominique Laforce en mijn stiefdochters Maxime, Laetitia en Anaïsa voor het geduld en de verdraagzaamheid die ze aan de dag legden tijdens mijn urenlang onderzoek en schrijven, waardoor ik vaak afwezig, verstrooid en kribbig was.

Ignace Vandewalle

233

Bronnenlijst

Kranten en tijdschriften ‘Ik was een beetje megalomaan’ Trends – Do. 29 Jul. 2010 door Bert Lauwers. ‘23 miljoen euro schulden weg’ Het Volk – Za. 28 Jul. 2007 door Marc Reunes. ‘Eén miljoen op bierviltje’ Het Volk – Do. 22 Apr. 2004 door Roland Lebuf. ‘AA Gent-voorzitter Ivan De Witte maakt alles ondergeschikt aan financiële redding van de club’ Het Volk – Za. 07 Dec. 2002 door Roland Lebuf. ‘De man die redde bankier van de Buffalo’s’ Humo – Di. 26 Mei 2015 door Sander Van den Broecke. ‘Van Milders stapt op bij AA Gent’ De Standaard – Di. 09 Mar. 1999 door Roland Lebuf. ‘Ook bond is schuldig’ De Standaard – Ma. 15 Feb. 1999 door Ludo Vandewalle. ‘Stad Gent weigert borgstelling voor AA Gent’ De Morgen – Ma. 26 Okt. 1998 door Toni Merckx. AA Gent half miljard in ’t rood’ Het Nieuwsblad – Vr. 11 Sep. 1998. ‘Onveilige staantribune Ottenstadion moet weg’ Het Nieuwsblad – Ma. 14 Aug. 2000. ‘Stadsbestuur koopt stadion AA Gent’ De Morgen – Wo. 27 Sep. 2000 door Chung Tsey Chow. ‘Plan nieuw stadion steekt weer kop op’ Het Nieuwsblad – Do. 13 Apr. 2000 ‘Bestuurder Ivan De Witte over het reddingsplan bij AA’ Het Laatste Nieuws – Za. 15 Mei 1999. ‘Van de Liga of de voetbalbond moeten we niet veel verwachten’ De Tijd – Za. 27 Nov. 2004 door Dirk Vandenberghe. ‘Doek valt over fraude uit ‘84’ Gazet van Antwerpen – Vr. 31 Mar. 2000 door Hans De Ruyck. ‘Blaast Jan Boskamp’ De Morgen – Za. 12 Sep. 1998 door Toni Merckx. ‘Tien spelers AA Gent veroordeeld’ De Tijd – Vr. 29 Sep. 1989. ‘Herstrukturering AA Gent tackelt schuldenprobleem’ De Tijd – Di. 09 Mei 1989. DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

‘AA Gent kan weer aanspraak maken op stadssteun’ De Morgen – Vr. 29 Okt. 1999 door Toni Merkcx. ‘Voorzitter met een missie’ Het Nieuwsblad – Za. 14 Aug. 1999 door Roland Lebuf. ‘Ivan De Witte, de nieuwe preses van AA Gent, klaagt over’ Het Laatste Nieuws – Ma. 26 Jul. 1999. ‘Ivan De Witte nieuwe voorzitter AA Gent’ De Morgen – Ma. 26 Jul. 1999 door Toni Merckx. ‘Aarst staat op scherp’ Het Nieuwsblad – Wo. 14 Jul. 1999 door GLR. ‘Besluit om avondmatchen AA Gent te verbieden niet met enthousiasme genomen’ Het Nieuwsblad – Wo. 22 Mar. 2000 Door Roland Lebuf. ‘Rellen brengen nieuw dossier in stroomversnelling’ Het Laatste Nieuws – Do. 13 Apr. 2000 door Dufoor Heidi. ‘Nieuw stadion niet aan de orde’ Gazet van Antwerpen – Vr. 14 Apr. 2000 door Hans De Ruyck. ‘Ivan De Witte (voorzitter aa gent)’ Het Laatste Nieuws – Za. 15 Apr. 2000 door Coopmans Kurt. ‘Voetbalclubs voor rechtbank van koophandel’ Het Laatste Nieuws – Di. 09 Mei 2000 door Verbrugghe Paul. ‘Twee op de drie VLD’ers keurt lijst goed’ Gazet van Antwerpen – Di. 16 Mei 2000 door Hans de Ruyck. ‘Tegen oktober komen er mobiele zittribunes in Ottenstadion’ Het Nieuws blad – Di. 27 Jun. 2000 door Roland Lebuf. ‘Stad koopt stadion voor 150 miljoen’ Gazet van Antwerpen – Wo. 09 Aug. 2000 door Pierre Hellebaut. ‘Onveilige staantribune Ottenstadion moet weg’ Het Nieuwsblad – Za. 12 Aug. 2000. ‘Staantribune AA Gent moet plat’ Het Nieuwsblad – Za. 12 Aug. 2000. ‘Historisch stukje AA Gent gaat tegen de grond’ Het Nieuwsblad – Wo. 23 Aug. 2000 door PGE. ‘Gent vindt geen stadion voor wedstrijd tegen Ajax’ Het Belang van Limburg – Wo. 30 Aug. 2000. ‘Wachten op bouwvergunning voor nieuwe tribune AA Gent’ Het Laatste Nieuws – Wo. 30 Aug. 2000 door Dufoor Heidi. ‘AA Gent noodgedwongen in Ottenstadion tegen Ajax’ Het Laatste Nieuws – Do. 31 Aug. 2000 door Vanhee Nico. ‘Stad helpt AA Gent bij laatste fase sanering’ Het Nieuwsblad – Wo. 27 Sep. 2000 door WDB. ‘AA Gent mag andere clubs niet hypothekeren’ Het Volk – Vr. 01 Dec. 2000 door K.V.D.S. ‘VLD’er Frank Wijnakker (45) blijft in Gent schepen van Financiën en Facility Management, maar mag zich ook ontfermen over Sport’ Het Laatste Nieuws – Do. 04 Jan. 2001.

236 Bronnenlijst

‘Samenspel club, overheid en industrie garantie voor succes. Het Nieuwsblad – Di. 30 Jan. 2001 door Roland Lebuf. ‘Werkgroep zoekt naar locatievoor nieuw stadion AA Gent’ Gazet van Antwerpen – Di. 20 Mar. 2001 door Hans De Ruyck. ‘AA Gent droomt van site Flanders Expo’ Het Nieuwsblad – Ma. 02 Apr. 2001 door Tom Dams en Karel Van Keymeulen. ‘AA Gent- voorzitter pleit voor fonds om voetbal uit maffiahanden te houden’ De Standaard – Za. 22 Sep. 2001. ‘810 miljoen’ De Morgen – Za. 29 Sep. 2001 door Hans Vandeweghe. ‘Stadion Flanders Expo onbetaalbaar’ Het Volk – Vr. 12 Okt. 2001 door T.O.D. ‘Licentiecommissie van voetbalbond negeerde negatieve adviezen van RSZ’ Het Nieuwsblad – Za. 20 Okt. 2001 door Ludo Vandewalle. ‘Geen geld voor nieuw stadion AA Gent’ Het Volk – Do. 22 Nov. 2001 door T.O.D. ‘Arteveldestadion’ De Standaard – Za. 02 Jan. 2016 door Ruben Mooijman ‘Splinternieuw stadion moet van AA Gent echte TOPPER maken’ Het Laatste Nieuws – Di. 28 Mei 2002. ‘AA Gent-voorzitter Ivan De Witte bouwt schulden af en bouwt stadion op’ Het Nieuwsblad – Di. 28 Mei 2002 door Roland Lebuf Gent. ‘AA Gent begint seizoen 2005-2006in nieuw stadion Groothandelsmarkt’ Het Laatste Nieuws – Wo. 10 Jul. 2002 door Dirk Dauw. ‘Ik werk liefst in stilte’ Het Volk – Za. 22 Mei 2004. ‘Vlaanderen slijt laatste aandelen Arcelor’ De Tijd – Do. 24 Mar. 2005 door Wim Van De Velden. ‘FNSV gaat op in Gimvindus’ De Tijd – Vr. 07 Jul. 1989. ‘Gimvindus krijgt zeventien bestuurders’ De Tijd – Vr. 25 Aug. 1989. ‘Na de lasten, nu de lusten’ De Tijd – Vr. 12 Jan. 1990. ‘Vlaamse overheid maakt Sidmar-aandelen te gelde’ De Tijd – Za. 21 Mar. 1992. ‘We zijn geen Generale en willen dat ook niet zijn’ De Tijd – Di. 24 Mar. 1992. ‘Ik was nooit dader, wel slachtoffer’ Het Laatste Nieuws – Vr. 21 Mar. 2003 door Lamoral Rik. ‘Groothandelsmarkt wil niet verhuizen naar havengebied’ Het Nieuwsblad – Za. 19 Apr. 2003 door NDC. ‘Handelaars akkoord met Groothandelsmarkt aan Moervaart’ Het Nieuwsblad – Za. 10 Mei 2003 door KVK. ‘Arteveldestadion met megadancing en zakenhotel’ De Standaard – Di. 13 Mei 2003 door Hilde Pauwels. ‘Betalen is sterven’ Het Laatste Nieuws – Do. 19 Jun. 2003 door Johan Convents.

237 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

‘Obstakels voor AA Gent-stadion’ Het Volk – Wo. 18 Jun. 2003 door Karel Van Keymeulen. ‘AA Gent spaart voor een nieuw stadion’ De Morgen – Za. 16 Aug. 2003 door Hans Vandeweghe. ‘AA Gent en Lokeren smelten samen tot FC Oost-Vlaanderen’ Het Nieuwsblad – Wo. 31 Dec. 2003 door Geert Stevens. ‘Groothandelsmarkt komt wellicht naar Evergem’ Het Laatste Nieuws – Za. 10 Apr. 2004 door Pieter Dumon. ‘Stad wordt eigenaar Arteveldestadion’ De Standaard – Di. 05 Okt. 2004 door KVK. ‘AA Gent zal groeien in dat stadion’ Het Nieuwsblad – Za. 09 Okt. 2004. ‘Vraag naar opslagplaatsen handhaaft zich’ De Tijd – Za. 08 Mei 2004 door Willy Bertiau. ‘Is het niet september 2006, dan halverwege competitie’ Het Laatste Nieuws – Ma. 07 Mar. 2005 door Jeroen van haute. ‘Arteveldestadion zal mooier zijn dan dat van Anderlecht’ Het Nieuwsblad – Za. 26 Mar. 2005 door Kvk. ‘Arteveldestadion komt er’ Het Volk – Di. 29 Nov. 2005 door kvk. ‘Gent ondertekent contracten Arteveldestadion’ De Tijd – Di. 29 Nov. 2005 door diedervv. ‘De jackpot van de Oude Dokken’ Knack – Wo. 28 Feb. 2007 Door Hans Van Scharen. ‘Na Kobra… de grote werken’ Het Laatste Nieuws – Za. 17 Nov. 2012 door Erik De Troyer. ‘Meer groen in project Oude Dokken’ De Standaard – Di. 11 Jun. 2013 door Bert Staes/Karel Van Keymeulen. ‘Grondige facelift voor Houtdok en omgeving’ Het Nieuwsblad – Ma. 14 Apr. 2014 door Karel Van Keymeulen. ‘Optima: ‘Optimalisatie van oplichterij onder de bescherming van politieke poenpakkers’ Knack.be – Zo. 26 Jun. 2016. ‘Arteveldestadion loopt weer vertraging op’ De Standaard – Za. 22 Jul. 2006 door kvk. ‘Arteveldestadion levert tweeduizend jobs op’ Het Nieuwsblad – Vr. 08 Sep. 2006 door kvk. ‘Van Voetbaltempel tot vastgoedproject’ Sport Voetbalmagazine – Wo. 01 Nov. 2006 door Peter Mangelschots. ‘Bouw Arteveldestadion start in zomer 2007’ Het Laatste Nieuws – Vr. 08 Sep. 2006 door Sabine Van Damme. ‘Beperkt Milieu Effecten Rapport voor nieuw Arteveldestadion’ Het Laatste Nieuws – Ma. 28 Aug. 2006 Bart De Schampheleire. ‘Toekomst als topclub verzekerd’ Het Laatste Nieuws – Vr. 08 Sep. 2006. ‘Arteveldestadion pas eind 2007 klaar’ Het Laatste Nieuws – Do. 09 Mar. 2006 door Sabine Van Damme.

238 Bronnenlijst

‘Eerste spade in de grond voor bouw nieuw Arteveldestadion’ De Morgen – Vr. 08 Sep. 2006 door Hilde Van Malderen. ‘Nieuwe tegenslag voor Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Za. 14 Jul. 2007 door kvk. ‘Multifunctioneel voetbalstadion rendabele investering of geldverslindende kolos?’ Trends – Do. 02 Feb. 2006 door Laurenz Verledens. ‘Een mens moet een droom nastreven’ Sport Voetbalmagazine – Wo. 22 Nov. 2006 door Raoul De Groote/Peter t’Kint. ‘Patrick Moenaert: ‘Voor Club of Cercle? Ik ben voor de Rolling Stones’ De Morgen – Za. 20 Jan. 2007 door HVW – KW. ‘Geen concerten in Arteveldestadion’ Gazet van Antwerpen – Vr. 02 Mar. 2007 door HDR. ‘AA Gent-voorzitter vreest vertraging nieuw stadion’ Het Laatste Nieuws – Di. 06 Feb. 2007 door Sabine Van Damme. ‘UZ heeft bezwaren tegen Arteveldestadion’ Gazet van Antwerpen – Za. 10 Feb. 2007 door HDR. ‘cv Christophe Peeters Leeftijd 32 jaar. …’ Het Nieuwsblad – Za. 17 Feb. 2007 door kvk. ‘Binnen 4 jaar moet kloof met Anderlecht dicht’ Gazet van Antwerpen – Za. 17 Feb. 2007 door Luc Martens. ‘Club Brugge is met 23.373 toeschouwers per thuiswedstrijd populairste club van het land’ Het Laatste Nieuws – Vr. 23 Feb. 2007. ‘Kloof met top vier dichten’ Het Laatste Nieuws – Vr. 23 Feb. 2007 door RN. ‘Geen concerten in nieuw Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Do. 01 Mar. 2007 door kvk. ‘Aartsvijanden voor het leven’ Het Nieuwsblad – Wo. 18 Apr. 2007 door mre. ‘Leekens blijft bij Gent’ Het Belang van Limburg – Wo. 30 Mei 2007 door Steven Tuyls. ‘Top vijf van de uitgaande transfers’ Het Volk – Za. 28 Jul. 2007 door mre. ‘Rondt AA Gent de kaap van de 7.000 abonnementen?’ Het Nieuwsblad – Di. 07 Aug. 2007 door Igg. ‘Nie neute !’Sport Voetbalmagazine – Wo. 22 Aug. 2007door Geert Foutré ‘Start Gentse Arteveldestadion na nieuwjaar’ Het Laatste Nieuws – Ma. 10 Sep. 2007 door Hendrik De Groeve. ‘AA Gent wil nog dit jaar starten met bouw stadion’ Het Laatste Nieuws – Ma. 10 Sep. 2007 door Sabine Van Damme. ‘Eerste spadesteek voetbalstadion rond jaarwisseling’Gazet van Antwerpen – Do. 27 Sep. 2007. ‘Ottenstadion gaat onder sloophamer’ Het Laatste Nieuws – Za. 29 Sep. 2007 Erik de Troyer.

239 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

‘Bouw Arteveldestadionstart begin volgend jaar’ Het Nieuwsblad – Do. 11 Okt. 2007. ‘Start bouw Arteveldestadion Gent in maart’ Gazet van Antwerpen – Di. 30 Okt. 2007 door PiHe. ‘Bouw nieuw Arteveldestadion begint in voorjaar 2008’ De Standaard – Di. 30 Okt. 2007 door dhg. ‘Voetbaltempel wordt eco-gebouw’ Het Laatste Nieuws – Di. 30 Okt. 2007 door Sabine Van Damme. ‘In Gent is niet alleen de grasmat groen’ De Morgen – Di. 30 Okt. 2007 door Kristof Windels. ‘Rechters vragen gratis abonnementen voor AA Gent’ Het Laatste Nieuws – Wo. 31 Okt. 2007 door Bas (Verbek)e De Wilde. ‘Magistraten mogen eens uit hun ivoren toren komen’ Het Nieuwsblad – Za. 03 Nov. 2007 door RUM. ‘Rel over gratis voetbalabonnement Gentse rechters’ De Standaard – Za. 03 Nov. 2007 door GN. ‘powerlist – De invloedrijkste Gentenaren’ Trends – Do. 15 Nov. 2007. ‘50 miljoen voor nieuwe stadions’ Het Laatste Nieuws – Ma. 24 Dec. 2007 door Stephan. ‘Omzet van Ghelamco na zeven jaar boven het miljard’ De Tijd – Za. 23 Jan. 1993. ‘Polen, waar Belgen thuis zijn’ De Tijd – Za. 28 Mar. 1998. ‘42 aangeklaagd voor fraude binnen Iepers bouwbedrijf’ Het Nieuwsblad – Wo. 19 Mei 1999. ‘Zware straffen voor fraude’ Het Laatste Nieuws – Vr. 15 Jun. 2001 door VJZ. ‘Ghelamco zet door in Polen’ De Tijd – Za. 30 Mar. 2002 door Willy Bertiau. ‘Minister en gouverneur op miljoenenparty van ex-fraudeur’ Het Laatste Nieuws – Di. 02 Dec. 2003 door José Masschelin. ‘Minister Vande Lanotte naar feest van ex-fraudeur’ De Morgen – Wo. 03 Dec. 2003 door Koen Vidal. ‘Niet naar de beurs, misschien ooit een fonds’ De Tijd – Vr. 07 Sep. 2007 door PLU. ‘Ghelamco bouwt Arteveldestadion’ De Morgen – Do. 13 Mar. 2008. ‘Ghelamco stapt in bouw voetbalstadion AAGent’ De Tijd – Do. 13 Mar. 2008 door PLU. ‘Man achter het Artevelde-stadion onder vuur’Sport Voetbalmagazine – Wo. 13 Aug. 2008 door Raoul De Groote. ‘Ik speel niet met geld van mijn klanten. Trends – Do. 14 Aug. 2008 door Hans Brockmans. ‘Gent krijgt na 8 jaar stadion’ De Tijd – Vr. 19 Sep. 2008 door PLU. ‘Arteveldestadion moet Buffalo’s stimuleren’ Het Nieuwsblad – Za. 20 Sep. 2008 door MRE.

240 Bronnenlijst

‘Bankgarantie Gentse Arteveldestadion in orde’ Het Nieuwsblad – Do. 02 Apr. 2009 door PHI. ‘Ook als het stormt, bouwt Ghelamco rustig voort’ De Morgen – Wo. 30 Nov. 2016 door Lieven Desmet. ‘Ons kent ons’ Het Nieuwsblad – Za. 02 Jul. 2016 door Bart Moerman. ‘In zo’n pareltje moét AA Gent wel goed spelen’ Het Nieuwsblad – Za. 06 Jul. 2013 door Karel Van Keymeulen. ‘Bedrijvencentrum voor Plassendale’ Het Nieuwsblad – Za. 16 Jun. 2001 door KC. ‘Bouwvergunning binnenvoor Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Vr. 18 Jan. 2008 door KVK. ‘Buffalo’s spelen in juli 2010 in ‘hun’ Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Do. 26 Jun. 2008 door RIO. ‘Gent eerste Sportstad van Vlaanderen Gent …’ Gazet van Antwerpen – Wo. 09 Jul. 2008. ‘Werken Arteveldestadion zijn gestart’ Het Nieuwsblad – Vr. 05 Sep. 2008 door KVK. ‘Eerste steen is gelegd, maar financiering …’ De Morgen – Vr. 19 Sep. 2008 door Kristof Windels. ‘Het stadion zal klaar zijn in 2005. Pardon, in 2006. Pardon, in…’ Het Nieuwsblad – Vr. 19 Sep. 2008 door NVH. ‘Luc Van den Bossche Voorzitter cvba Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Vr. 19 Sep. 2008 door KVK. ‘Ivan De Witte, Voorzitter AA Gent’ Het Nieuwsblad – Vr. 19 Sep. 2008 door KVK. ‘Arteveldestadion moet Buffalo’s stimuleren’ Het Nieuwsblad – Za. 20 Sep. 2008 door MRE. ‘Mogelijk tram naar Gents Arteveldestadion’ De Standaard – Vr. 10 Okt. 2008 door KVK. ‘Professionele caféploeg’ Het Nieuwsblad – Vr. 28 Nov. 2008 door MRE. ‘Band tussen Bontinck en stad Gent onkies’ De Tijd – Di. 28 Jun. 2016 door Peter De Groote. ‘Buffalo’s bouwen spookstadion’ Het Nieuwsblad – Wo. 28 Jan. 2009 door RUM. ‘Arteveldestadion: 2010 blijft haalbaar, maar scherp’ Sport Voetbalmagazine – Wo. 18 Mar. 2009 door Raoul De Groote. ‘Verhuizing AA Gent opnieuw met een jaar uitgesteld?’ De Standaard – Vr. 20 Mar. 2009 door MM. ‘Bouw stadion in de problemen’ Het Laatste Nieuws – Za. 21 Mar. 2009 door Sabine Van Damme. ‘Gokken op datum ingebruikname Arteveldestadion’ Het Laatste Nieuws – Di. 31 Mar. 2009 door Sabine Van Damme.

241 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

‘Met veel plezier onze naam op de truitjes van AA Gent’ Het Nieuwsblad – Wo. 20 Mei 2009 door RUM. ‘Stadion pas in 2011 klaar’ Het Laatste Nieuws – Wo. 06 Mei 2009 door Sabine Van Damme. ‘Stadslogo op Buffalobroekjes’ Het Laatste Nieuws – Vr. 17 Jul. 2009 door Sabine Van Damme. ‘Arteveldestadion light’ Het Nieuwsblad – Di. 01 Sep. 2009 door KVK. ‘Wie betaalt het Arteveldestadion?’ Het Nieuwsblad – Za. 19 Sep. 2009 door MDV. ‘Eind oktober willen we duidelijkheid over het nieuwe stadion’ Sport Voetbalmagazine – Wo. 14 Okt. 2009 door Geert Foutré. ‘Vlaanderen halveert subsidie voor Arteveldestadion’ De Standaard – Di. 07 Dec. 2010 door DHG. ‘Nieuwe hoop voor Arteveldestadion’ Het Laatste Nieuws – Za. 17 Okt. 2009 door Sabine Van Damme. ‘Bouw Arteveldestadion start (voor tweede keer)’ Het Nieuwsblad – Vr. 15 Jan. 2010 door DGH. ‘Bouwvergunning Artevelde-stadion niet in gevaar’ Het Nieuwsblad – Do. 14 Jan. 2010 door KVK. ‘Nog steeds geen financieel plan Arteveldestadion’ Het Laatste Nieuws – Wo. 17 Feb. 2010 door Sabine Van Damme. ‘Arteveldestadion wordt in Cannes voorgesteld’ Het Nieuwsblad – Di. 16 Mar. 2010 door LED. ‘Arteveldestadion neemt tweede start’ Het Nieuwsblad – Do. 10 Jun. 2010 door TOD. ‘Stad steekt 2 miljoen in jeugd AA Gent’ Het Nieuwsblad – Vr. 11 Jun. 2010 door LED. ‘Eindelijk akkoord over stadion Gent! Eerstesteenlegging dateert van september 2008. De Tijd – Vr. 11 Jun. 2010. Geen voetbalhemel zonder shoppinghel.Trends – Do. 29 Jul. 2010 Door Patrick Claerhout – Luc Huysmans. ‘Gemeenteraad stemt volgende maand over Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Do. 05 Aug. 2010 door LED. ‘Arteveldestadion is klaar tegen zomer 2012’ Het Nieuwsblad – Wo. 15 Sep. 2010 door KVK. ‘We willen toch 10 miljoen euro van Vlaanderen’ Het Laatste Nieuws – Vr. 03 Dec. 2010 door Sabine Van Damme. ‘Schepen Peeters boos op minister Muyters’ Het Nieuwsblad – Di. 07 Dec. 2010 door DHG. ‘Strijdplan voor Arteveldestadion’ Het Laatste Nieuws – Wo. 15 Dec. 2010 door Sabine Van Damme. ‘Financiën stadion Gent eindelijk rond! Project van 85 miljoen euro sleept meer dan tien jaar aan’.

242 Bronnenlijst

De Tijd – Wo. 22 Dec. 2010 door Patrick Luysterman. ‘Vlaamse regering zet Gent op 1’ De Standaard – Do. 12 Nov. 2009 door LVD. ‘splitsing bond? beter een mosselsouper’ Het Laatste Nieuws – Za. 11 Okt. 2008 door Rudy Nuyens. ‘Verkeerschaos dreigt rond nieuw stadion’ De Standaard – Ma. 21 Feb. 2011 door ABG. ‘Rechtszitting op bouwwerf’ Het Laatste Nieuws – Wo. 06 Jul. 2011 door Sabine Van Damme. ‘Bouw Arteveldestadion kan doorgaan’ De Standaard – Do. 14 Jul. 2011 door Stijn Geldof. ‘Bouw Arteveldestadion vandaag voor kortgedingrechter’ Het Nieuwsblad – Wo. 22 Jun. 2011 door Kvk. ‘Arteveldestadion dreigt stil te vallen’ De Standaard – Za. 09 Jul. 2011 door Stijn Geldof en Karel Van Keymeulen. ‘Arteveldestadion kost 57 miljoen’ Het Laatste Nieuws – Do. 22 Mar. 2012 door Sabine Van Damme. ‘AA Gent krijgt als eerste voetbalclub lening van PMV’ De Tijd – Di. 12 Mar. 2013 door Patrick Luysterman. ‘Verkeerschaos dreigt bij opening Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Za. 13 Apr. 2013 door Bert Staes. ‘Verkeersellende dreigt aan Arteveldestadion’ Het Nieuwsblad – Wo. 15 Mei 2013 door Karel Van Keymeulen. ‘De tijd dringt voor nieuwe stadion AA Gent’ Sport Voetbalmagazine – Wo. 15 Mei 2013 door Frédéric Vanheule. ‘Aanschuiven voor laatste match in vertrouwd stadion’ De Standaard – Di. 21 Mei 2013 door Geert Herman. ‘Het wonder zal geschieden’ De Tijd – Di. 21 Mei 2013 door Patrick Luysterman. ‘Hoe één man de Buffalo’s redde’ Het Nieuwsblad – Do. 23 Mei 2013 door Roland Lebuf. ‘Yannick De Clercq: ‘Ik heb niet tegen De Witte gestemd’ Het Nieuwsblad – Di. 28 Mei 2013 door RL. ‘Niet Arteveldestadion maar Ghelamco-arena’ De Standaard – Vr. 31 Mei 2013 door Karel Van Keymeulen en Geert Herman. ‘Zonder Ghelamco is er geen stadion’ Het Nieuwsblad – Za. 01 Jun. 2013 door Karel Van Keymeulen. ‘Geen overheids-geld meer voor bouw stadions’ ‘De wonderbaarlijke realisatie van de nieuwe Gentse voetbaltempel De Tijd – Za. 13 Jul. 2013 Piet Depuydt. ‘Met zijn investering in de nieuwe voetbaltempel doet Gent wat een overheid moet doen’ De Tijd – Wo. 17 Jul. 2013.

243 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

‘Vlaanderen subsidieert ook bouw voetbalstadions’ De Tijd – Do. 25 Jul. 2013 door Pieter Haeck en Patrick Luysterman. ‘Nieuw Gents voetbalstadion krijgt mega-reclamemuur’ Het Laatste Nieuws – Do. 08 Aug. 2013. ‘Pas eind oktober definitieve keuring Ghelamco’ De Standaard – Do. 03 Okt. 2013 door BST. ‘(Nog) geen reclame op Ghelamco Arena’Het Nieuwsblad – Za. 05 Okt. 2013 door BST. ‘Ghelamco-rotonde open eind februari’ Het Nieuwsblad – Di. 14 Jan. 2014 door JOD. ‘AA Gent weet (nog) niet wat gedaan met 2,5 miljoen euro’ Het Laatste Nieuws – Za. 05 Apr. 2014. ‘Cijfers Ghelamco Arena veelbelovend’ Sport Voetbalmagazine – Wo. 08 Jan. 2014 door Jena D’Hondt. ‘Geen Vlaamse subsidies voor Eendracht-stadion’ Het Nieuwsblad – Za. 05 Apr. 2014 door Leen De Smedt. ‘De interne keuken van AA Gent’ De Tijd – Za. 12 Apr. 2014 door Piet Depuydt. ‘Parkeerticket duurder dan match’ Het Laatste Nieuws – Wo. 30 Jul. 2014 door Erik de Troyer. ‘AA Gent wil Ghelamco Arena al uitbreiden’ Het Laatste Nieuws – Di. 26 Mei 2015 door Sabine Vermeiren en Jeroen Bossaert. ‘Ivan De Witte: ‘Na de titel dacht ik serieus aan stoppen’ De Standaard – Ma. 08 Jun. 2015 door Stefan Smet. ‘Een droom van een stadion’ De Morgen – Vr. 30 Okt. 2015 door Remy Amkreutz. ‘Rijk, rijker, rijkst’ De Morgen – Wo. 16 Sep. 2015 door Hans Vandeweghe. ‘25,5 miljoen euro voor Buffalo’s?’ Het Laatste Nieuws – Wo. 09 Dec. 2015. ‘Gent neemt Ghelamco Arena over’ De Tijd – Wo. 30 Dec. 2015 door Emmanuel Vanbrussel. ‘Een-tweetje tussen Ghelamco en stad Gent roept vragen op’ De Morgen – Do. 31 Dec. 2015 door Dominique Soenens. ‘Club-fans dienen klacht in tegen Ghelamco Arena en Eurostadion’ Het Laatste Nieuws – Vr. 27 Mei 2016. ‘Club-voorzitter Verhaeghe reageert op rel rond stadiondossiers AA Gent en Anderlecht’ Nieuwsblad – Ma. 06 Jun. 2016. ‘AA Gent geeft rivaal uit Brugge lik op stuk met financieringsdocumenten Arteveldestadion’ Het Laatste Nieuws – Vr. 10 Jun. 2016. ‘Jean-Luc Dehaene ‘Voortaan strijden we weer met gelijke wapens’ Knack – Wo. 03 Nov. 2010 door Jef Van Baelen. ‘Nood aan stabiliteit’ Het Belang van Limburg – Vr. 01 Jul. 2011. ‘Europese clubs stapelen schulden op’ De Standaard – Za. 04 Feb. 2012 door François Colin.

244 Bronnenlijst

‘Onderzoek naar illegale steun aan Barça en Real’ Het Laatste Nieuws – Do. 19 Dec. 2013. ‘Spaanse clubs moeten 50 miljoen euro aan illegale overheidssteun terugbetalen’ De Standaard – Ma. 04 Jul. 2016. ‘UEFA houdt prijzengeld voetbalclubs met slechte papieren’ De Tijd – Wo. 12 Sep. 2012. ‘Anderlecht heeft eerste optie op Musonda …’ Het Nieuwsblad – Wo. 07 Mei 2014. ‘Stadionoorlog tussen Gent en Club Brugge’ De Standaard – Ma. 06 Jun. 2016 door Michaël Van Damme. ‘Buffalo’s spelen in Ghelamco Arena. Welke arena?’ Het Laatste Nieuws – Za. 01 Jun. 2013.

Internetbronnen www.kaagent.be, www.ghelamco.be, www.gent.be.,www.nbb.be, https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean_Van_Milders. http://www.dewereldmorgen.be/blogs/abvv-blog/2013/04/12/moet- onze-sociale-zekerheid-het-voetbal-sponsoren. https://nl.wikipedia.org/wiki/Vdk_bank. https://nl.wikipedia.org/wiki/Ivan_De_Witte_(voetbalbestuurder). http://www.gdena-advocaten.be/documents/news-items/sportrecht- staatssteun.xml?lang=nl. http://sporza.be/cm/sporza/voetbal/buitenland/Spanje/1.2704283. https://nl.wikipedia.org/wiki/Michel_Louwagie. http://www.voetbalnieuws.be/news/55870/Europese_Unie_start_ onderzoek_naar_staatssteun_PSV. http://www.siegfriedbracke.be/nl/gent/optima-bleef-buiten-schot-na- hallucinante-aanpak-stadiondossier-gent. http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/ vastgoed/. http://users.skynet.be/fc277856/informatie/arteveldestadion2005.htm. http://www.clint.be/actua/socialistische-beerputwalm-dossier-optima- niet-meer-te-harden/. https://www.apache.be/2016/06/14/dossier-optima1-de-tijdbom-die- vijf-jaar-mocht-tikken/?sh=bf1028d69322b1a4531f0-2036238817. http://www.belstadions.net/forum/viewtopic.php?f=5&t=50. http://www.avcb-vsgb.be/nl/Publications/nieuwe-gemeentewet/ gecoordineerde-tekst/begroting-en-rekeningen-art-239-263.html#V. http://www.1307.be/poppe-versnick-partners/avocat/gand/flandre- orientale/AgSJxH/detail_bus_free. http://www.belstadions.net/forum/viewtopic.php?f=5&t=50. http://www.tijd.be/ondernemen/vastgoed/De-vastgoeddroom-van-Paul- Gheysens-doorprikt/9837938.

245 DE ILLEGALE GHELAMCO-ARENA

Boeken Gantoise 150 – 101 indianenverhalen Auteur: Martine Vermandere Gent/ Veurne: Amsab-ISG/Uitgeverij Kannibaal Het optimale complot Auteur: Antoine Parisis, René De Witte. Uitgeverij Van Halewyck.

246

Eerste druk: januari 2018 Tweede druk: januari 2018 Derde druk: januari 2018

Vormgeving: Parador Design Cover: Mario Debaene

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke, voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever, behalve in wettelijke uitzondering.

De uitgever heeft getracht de auteursrechten van alle opgenomen illustraties te achterhalen. Eventuele rechthebbenden worden verzocht contact op te nemen met de uitgever.