Proefschrift Sjaak De Gouw Effectiviteit Van Overheidsbeleid Op Het Gebied
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DE EFFECTIVITEIT VAN HET OVERHEIDSBELEID OP HET GEBIED VAN PUBLIEKE GEZONDHEID MET NAME OP HET GEBIED VAN OVERGEWICHT, VOEDING EN BEWEGEN SJAAK DE GOUW Colofon Titel: Effectiviteit van overheidsbeleid op het gebied van publieke gezondheid Subtitel: Met name op het gebied van overgewicht, voeding en bewegen Auteur: Sjaak de Gouw Drukker: Proefschriftmaken.nl / Printyourthesis.com ISBN: 978 – 90 – 9026503 - 2 Bestelwijze: Deze publicatie kan worden besteld bij de GGD Hollands Midden Postbus 121, 2300 AC LEIDEN Telefoon: (071) 516 33 03 Email: [email protected] Uit deze publicatie kan geciteerd worden met bronvermelding. DE EFFECTIVITEIT VAN HET OVERHEIDSBELEID OP HET GEBIED VAN PUBLIEKE GEZONDHEID MET NAME OP HET GEBIED VAN OVERGEWICHT, VOEDING EN BEWEGEN PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Twente, op gezag van de Rector Magnificus, Prof. dr. H. Brinksma, volgens het besluit van het College voor Promoties, in het openbaar te verdedigen op donderdag 19 januari 2012 om 12.45 uur door Jacobus Marinus Maria de Gouw geboren 3 augustus 1957 te Waalwijk Promotores Prof. dr. Ir. T. de Vries Prof. dr. E. Seydel Promotiecommissie Prof. dr. B.J.C. Middelkoop (Leids Universitair Medisch Centrum) Prof. dr. J.A.M. van Oers (Universiteit Tilburg) Prof. dr. D. Ruwaard (Universiteit Maastricht) Prof. dr. J. van der Velden (UMC Radboud, Nijmegen) Prof. dr. P. Vierhout (Universiteit Twente) Dr. Ir. B.P. Veldkamp (Universiteit Twente) Dit proefschrift is mede mogelijk gemaakt door de GGD Hollands Midden. Inhoud Afkortingenlijst ................................................................................................................9 1. INLEIDING ............................................................................................................ 13 1.1. Ouverture ..................................................................................................... 13 1.2. Keuze voor het onderwerp ‘overgewicht, bewegen en voeding’ ................. 14 1.3. Relevante begrippen .................................................................................... 15 1.4. Effectiviteit van beleid .................................................................................. 17 1.5. Trends op het gebied van overgewicht en obesitas .................................... 19 1.5.1. Overgewicht in cijfers ........................................................................... 19 1.5.2. Oorzaken: voeding en beweging ......................................................... 22 1.5.3. Gevolgen .............................................................................................. 24 1.5.4. Beschouwing van de trends en de achterliggende oorzaken .............. 25 1.5.5. Trends in internationaal perspectief .................................................... 26 1.6. Probleem- en vraagstelling van het onderzoek ........................................... 29 1.7. Opzet van het onderzoek ............................................................................. 30 1.8. Aanpak ......................................................................................................... 30 2. BEST PRACTICES IN BINNEN- EN BUITENLAND ............................................ 33 2.1. Inleiding ........................................................................................................ 33 2.2. Finland ......................................................................................................... 33 2.2.1. Methode van onderzoek ...................................................................... 33 2.2.2. De ontwikkeling van gezondheid en determinanten ............................ 34 2.2.3. Het begin: North Karelia ...................................................................... 38 2.2.4. Kernpunten van het beleid op het gebied van publieke gezondheid ... 41 2.2.5. Korte beschouwing .............................................................................. 44 2.3. Epode – Frankrijk ......................................................................................... 44 2.3.1. Inleiding ................................................................................................ 44 2.3.2. De start: FLVS (Fleurbaix Laventie Ville Santé Study) ........................ 44 2.3.3. De ontwikkeling van Epode – methodologie ........................................ 46 2.3.4. Uitrol van de methode in Frankrijk en andere landen .......................... 49 2.3.5. Het Epode European Network (EEN) .................................................. 50 2.3.6. Korte beschouwing .............................................................................. 51 2.4. Hartslag – Limburg ...................................................................................... 52 2.4.1. Inleiding ................................................................................................ 52 2.4.2. Uitgangspunten en werkwijze .............................................................. 52 2.4.3. Resultaten ............................................................................................ 53 2.4.4. Beschouwing en conclusies ................................................................. 55 2.5. Overvecht - Utrecht ...................................................................................... 55 2.5.1. Inleiding ................................................................................................ 55 2.5.2. Uitgangspunten en werkwijze .............................................................. 56 2.5.3. Resultaten ............................................................................................ 57 2.5.4. Beschouwing en conclusies ................................................................. 58 2.6. Laarbeek ...................................................................................................... 58 2.6.1. Inleiding ................................................................................................ 58 2.6.2. Uitgangspunten en werkwijze .............................................................. 58 2.6.3. Resultaten en vervolg .......................................................................... 59 2.6.4. Beschouwing en conclusies ................................................................. 60 2.7. Overall conclusie ......................................................................................... 60 3. VOORWAARDEN VOOR EFFECTIEF BELEID .................................................. 61 3.1. Inleiding ........................................................................................................ 61 3.1.1. Beïnvloeding gedrag essentieel voor effectief beleid .......................... 61 3.1.2. Reeds beschikbare kennis ................................................................... 62 3.1.3. Ordening van dit hoofdstuk .................................................................. 63 3.2. Kennis en competenties met betrekking tot beleidsinhoud ......................... 64 3.2.1. Verandering van gedrag staat centraal ............................................... 64 3.2.2. Externe factoren................................................................................... 67 3.2.3. Attitude, sociale invloeden, persoonlijke norm en ervaren controle .... 69 3.2.4. Intentie, motivatie tot het gezonde gedrag .......................................... 71 3.2.5. Complementaire ‘theorie’ ..................................................................... 73 3.2.6. Samenvatting inhoud publiek gezondheidsbeleid ............................... 75 3.3. Kennis en competenties met betrekking tot het beleidsproces ................... 76 3.3.1. Het domein publieke gezondheid; kenmerken en aanpak ................. 76 3.3.2. Beleid en beleidsstrategie .................................................................... 77 3.3.3. Facetbeleid en integraal gezondheidsbeleid / health in all policies ..... 81 3.3.4. Public-private-partnership .................................................................... 81 3.3.5. Samenwerken, lobbyen en onderhandelen ......................................... 82 3.3.6. Urgentiebesef, beschikbare oplossingen en een tijd die rijp is ............ 84 3.3.7. De meerwaarde van beleidsentrepreneurs en boundary-spanners .... 85 3.4. Randvoorwaarden en kaders....................................................................... 86 3.5. Kennisoverdracht ......................................................................................... 87 3.6. Epiloog ......................................................................................................... 88 4. LANDELIJK BELEID PUBLIEKE GEZONDHEID ................................................. 89 4.1. Inleiding ........................................................................................................ 89 4.2. Overheidsbeleid op het gebied van overgewicht ......................................... 91 4.2.1. Ordening van deze paragraaf .............................................................. 91 4.2.2. Nota volksgezondheid ......................................................................... 92 4.2.3. Systeem ter bevordering van collectieve preventie op lokaal niveau .. 93 4.2.4. Preventiebeleid, met name op het terrein van overgewicht .............. 107 4.2.5. Sport- en voedingsbeleid ................................................................... 119 4.3. Beschouwing en conclusies....................................................................... 121 4.3.1. Beleidsproces en beleidscyclus