Anna Podolska Trees, Rowans Poplars and Chestnut Act of April 16, 2004; Trees
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Problems Key words: linear tree arrangements, Avenues had been an inherent part avenues, Świdnica commune, cultural of the landscape since the ancient and natural tourism era. They had accompanied humans through subsequent historical peri- ods. Initially, they had enriched the Introduction park arrangements of powerful aris- Trees as durable plantings have tocrats, until they became a common played an important role in landscap- element, also used in public spaces. ing for centuries. Due to their size and Unfortunately, although they had the important functions that they per- been initially protected by generally form, they are a dominating element, respected rules of law1, today many both in the spatial and environmental linear tree arrangements are disap- and climatic aspects [Szczepanowska pearing irrevocably in spite of legal 2012]. The role of trees is both to regulations. Currently binding forms highlight the landscape values and of protecting tree avenues in Poland to mask disharmonious elements that are as follows: seem aggressive in the given space Journal of Laws of 1985 No. 1985, and have a negative influence on item 60 incl. further amendments, it [Borcz 2001]. Tree arrangements Act of March 21, 1985 on Public that have the most significant influ- Roads; ence on ordering the space are linear – chapter 4, Art. 37, item 2: trees tree arrangements, mainly in form of and scrubs should be planted avenues or roadside (streetside) rows and maintained in the roadway, of trees. In Poland, first tree avenues depending on the needs; were planted in the 16th century, – Art. 39, item 1, sub-item 13 on along the roads leading to mansions the removal, destruction and dam- or large farms. Since mid-18th cen- ages to roadside trees: tury, trees have also been planted Journal of Laws of 2004 No. 92, along public roads. Initially, popular item 880 incl. further amend- species included lime trees, maple ments, The Nature Conservation Historical Linear Tree Historical Linear Tree – Background Arrangements Attractions Elements or Tourist in Themselves? Anna Podolska trees, rowans poplars and chestnut Act of April 16, 2004; trees. Later, in the beginning of the – Art. 2, item 2, sub-item 5: 20th century, fruit trees, green ash protection of landscape values, Zabytkowe and black locust were introduced greenery in towns and villages and [Łuczyńska-Bruzda 1995]. tree arrangements; zadrzewienia Linear plantings were intro- Journal of Laws of 1999 No. 43, liniowe – tło czy duced in the current Lower Silesia in item 430 incl. further amend- the 18th century, under Prussian rule. ments, Ordinance of the Minister atrakcja turystyczna This is when the tradition of planting of Transport and Maritime Affairs sama w sobie? trees along midfield roads emerged. of March 2, 1999 on the technical 4 4/2016 Słowa kluczowe: zadrzewienia panowania zaboru pruskiego. Wtedy Morskiej z dn. 2 marca 1999 r. liniowe, aleje, gmina Świdnica, to pojawiła się tradycja obsadzania w sprawie warunków technicz- turystyka kulturowo-przyrodnicza drzewami dróg śródpolnych. Same nych, jakim powinny odpowiadać aleje już od czasów starożytnych były drogi publiczne i ich usytuowa- nieodłącznym elementem krajobra- nie. Wprowadzenie zu. Towarzyszyły one człowiekowi Niestety, dziś coraz częściej Drzewa – trwałe nasadzenia przez kolejne okresy historyczne. całe aleje drzew prawie bezkarnie roślinne, od wieków odgrywały Początkowo wzbogacały układy znikają z naszego krajobrazu. Przy- istotną rolę w kształtowaniu krajo- możnowładców, aż stały się w końcu czynia się do tego także zła kondycja brazu. Dzięki swoim rozmiarom, elementem ogólnospotykanym i sto- sanitarna drzewa. Jest to tym bardziej a także istotnym funkcjom jakie sowanym również w przestrzeniach dotkliwe, gdy mamy do czynienia pełnią, stanowią dominantę zarów- publicznych. Niestety, o ile pierwot- z drzewami zabytkowymi, które czę- no przestrzenną, jak i ekologiczną nie chroniły je zapisy prawa1, które sto silnie zaniedbane i niepielęgno- oraz klimatyczną [Szczepanowska były przeważnie respektowane, o tyle wane same stwarzają zagrożenie dla 2012]. Drzewa pełnią rolę eksponu- dziś mimo zapisów wiele zadrzewień otoczenia i zamiast być elementem jącą walory krajobrazowe, a także liniowych znika bezpowrotnie. Poni- podwyższającym wartość, znacznie maskującą elementy dysharmonijne, żej przedstawiono przegląd obecnie ją obniżają pod kątem estetycznym. agresywnie odbierane w danej prze- obowiązujących form ochrony alej Niniejsza praca ma na celu strzeni i negatywnie na nią wpływa- w Polsce: przedstawienie roli, jaką na bada- jące [Borcz 2001]. Zadrzewieniami, Dz.U. 1985 Nr 14, poz. 60 nym obszarze pełnią zabytkowe które najistotniej ingerują w porząd- z późn. zm., Ustawa z dnia 21 zadrzewienia liniowe pod kątem kowanie przestrzeni, są zadrzewienia marca 1985 r. o drogach publicz- atrakcyjności turystycznej. Autorka liniowe, głównie w formie alei lub nych; podejmie próbę odpowiedzenia na szpaleru przydrożnego (przyuliczne- – rozdz. 4, art. 37, pkt. 2, w pasie pytanie, czy aleje w gminie Świdnica go). W Polsce pierwsze nasadzenia drogowym należy zależnie od są bądź mogą być atrakcją turystycz- alejowe pojawiły się w XVI wieku. potrzeby sadzić i utrzymywać ną samą w sobie, czy raczej ich rola Wprowadzano je wówczas wzdłuż drzewa i krzewy; sprowadza się jedynie do tła dla naj- dróg prowadzących do dworów czy – art. 39, pkt. 1 ppkt. 13, dot. usu- bliższego otoczenia? Podczas badań folwarków. Od połowy XVIII w. za- wania, niszczenia i uszkadzania przeprowadzona została szczegóło- częto nimi obsadzać również drogi zadrzewień przydrożnych; wa inwentaryzacja dendrologiczna publiczne. Pierwotnie popularnymi Dz. U., 2004 Nr 92, poz. 880 badanych zadrzewień liniowych gatunkami były lipy, klony, jarzębina, z późn. zm., Ustawa z dnia 16 oraz niezbędne analizy dotyczące topole i kasztanowce, następnie od kwietnia 2004 r. o ochronie przy- atrakcyjności turystycznej gminy, początku XX w. zaczęto wprowadzać rody; walorów krajobrazowych poszcze- drzewa owocowe, jesion pensylwań- – art. 2 pkt. 2 ppkt. 5, ochrona gólnych odcinków komunikacyjnych ski i robinię akacjową [Łuczyńska- walorów krajobrazowych, zie- oraz uwarunkowań zewnętrznych -Bruzda 1995]. leni w miastach i w wsiach oraz i wewnętrznych badanych tras. Nasadzenia liniowe zostały zadrzewień. wprowadzone w granicach obecnego Dz.U. 1999, Nr 43, poz. 430 Dolnego Śląska w XVIII w., za czasów z późn. zm., Rozporządzenie ministra Transportu i Gospodarki 4/2016 5 Fig. 1. Location and number of tree avenues subject to conservator’s protection in individual counties in Lower Silesia (source: own study) Ryc. 1. Lokalizacja oraz liczba alei objętych ochroną konserwatorską w poszczególnych powiatach Dolnego Śląska (opr. aut.) as external and internal conditions of the analysed routes. Linear tree arrangements – location of avenues subject to conservator’s protection in the context of the Lower Silesian Voivodeship Although the tradition of plant- ing roadside tree rows has been present in Poland for a long time [Łukasiewicz 2004], only few of them have been subject to protec- tion (List of Offices for the Protection of Historic Heritage) As far as Lower Silesia, which has been chosen as the test site, is concerned, avenues sub- ject to conservator’s protection are located only in 10 poviats: Głogów, conditions to be met by public historical linear tree arrangements in Jawor, Jelenia Góra, Kłodzko, Leg- roads and their location. the specific region, in terms of their nica, Lubin, Polkowice, Środa Śląska, Unfortunately, nowadays whole touristic attractiveness. The author Świdnica and Złotoryja Counties. The tree avenues are irrevocably disap- will attempt to answer the question total number of such avenues is only pearing from our landscape, with whether tree avenues in the Świdnica 31 (data of the Voivodeship Office for nearly complete impunity. This is commune are (or might be) a tourist the Protection of Historic Heritage in often caused by poor sanitary condi- attraction in themselves, or whether Wrocław of 2015). Detailed distribu- tion of the trees. It is even more severe their role is only to provide a back- tion of such avenues along with their when we deal with historical trees, ground for the nearest surroundings? locations is presented in Figure 1. which have often been neglected The research involved conducting Typically, there are 1–2 pro- and not maintained properly so that a detailed dendrological inventory of tected avenues in each individual they are a threat to their environment, the analysed linear tree arrangements county. However, the county that and thus, instead of enhancing the and the necessary analyses of the diverges from this number and at the aesthetical value, they often dete- touristic attractiveness of the com- same time has the highest number of riorate it. mune, landscaping values of specific historical tree avenues is the Świdnica The aim of the present study communication route sections as well County, where there are 15 protected is to analyse the role played by 6 4/2016 wszystkich chronionych na Dolnym Bystrzyca Dolna). Ich szczegółową Zabytkowe Śląsku zadrzewień liniowych. Aleje lokalizację przedstawia rycina 2. zadrzewienia liniowe w tym powiecie zlokalizowane są Ze względu na największe w gm. Marcinowice – 2 aleje (Kra- skupienie zabytkowych zadrzewień – rozmieszczenie alei sków, Kątki), gm. Żarów – 3 aleje (2 x liniowych w gminie Świdnica posta- objętych ochroną Żarów, 1 Siedlimowice), gm. Strze- nowiono wybrać ten obszar do badań gom – 1 aleja (Bartoszówek),