Załącznik do uchwały Nr X/70/15 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 8 października 2015 r.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy

Frampol 2015

Frampol 2015

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 1

Spis treści Streszczenie ...... 4 1. Wprowadzenie ...... 5 1.1 Cel opracowania ...... 5 1.2 Dokumenty powiązane ...... 6 1.3 Zakres opracowania ...... 16 2. Diagnoza Gminy Frampol ...... 19 2.1 Położenie geograficzne ...... 19 2.2 Środowisko naturalne ...... 20 2.3 Turystyka ...... 22 2.4 Demografia ...... 22 2.5 Gospodarka mieszkaniowa ...... 24 2.6 Gospodarka odpadami ...... 26 2.7 Działalność gospodarcza ...... 27 2.8 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 30 2.9 Transport i komunikacja ...... 32 2.9 Infrastruktura energetyczna ...... 34 2.9.1 System ciepłowniczy ...... 34 2.9.2 System gazowy ...... 35 2.9.3 System elektroenergetyczny ...... 37 3. Emisja CO2 w roku bazowym ...... 41 3.1 Metodologia ustalania wielkości bazowej ...... 41 3.1.1 Zakres inwentaryzacji ...... 41 3.1.2 Metodologia obliczeń ...... 41 3.1.3 Pozyskanie danych ...... 41 3.2 Analiza głównych źródeł emisji...... 43 3.2.1 Sektor działalności publicznej ...... 43 3.2.2 Sektor komunalny wod-kan ...... 48 3.2.3 Sektor budynków usługowo-użytkowych ...... 49 3.2.4 Sektor mieszkalny ...... 50 3.2.5 Oświetlenie uliczne ...... 54 3.2.6 Przemysł ...... 59 3.2.7 Transport ...... 59 3.2.8 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w gminie ...... 62 3.3 Bilans energetyczno-ekologiczny Gminy Frampol ...... 64

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 2

3.3.1 Zużycie energii pierwotnej ...... 64 3.3.2 Bilans emisji CO2 ...... 66 3.3.3 Emisja zanieczyszczeń pozostałych ...... 68 4. Analiza uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych gospodarki niskoemisyjnej Gminy . 69 4.1 Analiza SWOT ...... 69 4.1. Identyfikacja Obszarów Problemowych ...... 71 5. Prognoza emisji CO2 na rok 2020 ...... 71 6. Plan działań na rzecz ograniczenia emisji CO2 ...... 73 6.1 Cele strategiczne oraz zakładany poziom redukcji emisji CO2 do roku 2020 ...... 73 6.2 Planowane działania ...... 75 7. Harmonogram realizacji działań oraz ich źródła finansowania ...... 96 8. Wdrożenie Planu ...... 99 8.1. Wdrażanie Planu ...... 99 8.2. Możliwe źródła finansowania Planu ...... 102 8.2.1 Środki własne ...... 102 8.2.2. Fundusze i programy krajowe ...... 102 8.2.3. Fundusze i programy finansowane z budżetu Unii Europejskiej ...... 108 8.2.4 Inne źródła finansowania ...... 122 9. Monitoring i ewaluacja ...... 123 9.1 Monitoring ...... 123 9.2 Ewaluacja...... 125 10. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko - podsumowanie ...... 127 11. Spis tabel, wykresów, map i rycin ...... 130

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 3

„Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol” został opracowany przez firmę EuroCompass Sp. z o.o. na podstawie umowy z Gminą Frampol z dnia 30.01.2015.

Przedmiot wyżej wymienionej umowy pn. „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol”, wykonywany jest w ramach projektu „Wzrost potencjału samorządu Gminy Frampol poprzez opracowanie Planu Działań na rzecz Zrównoważonej Energii”, współfinansowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, Działania 9.3. „Termomodernizacja obiektów infrastruktury publicznej – plany gospodarki niskoemisyjnej.”

A

Autorzy: Karol Kuropiewski Iwona Tarasiuk Marcin Piela Karolina Szeląg

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 4

Streszczenie Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol do roku 2020 jest dokumentem przyczyniającym się do osiągnięcia celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020 tj.: redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, redukcji zużycia energii finalnej, co ma zostać zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej, a także do poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu.

Celem głównym Planu jest Poprawa jakości środowiska naturalnego Gminy Frampol poprzez:

 redukcję emisji CO2 w roku 2020 w stosunku do roku bazowego o 10%,  wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie w roku docelowym 2020 o 10% w stosunku do roku bazowego,  redukcję energii finalnej w roku 2020 w stosunku do roku bazowego o 10%. Do jego realizacji przyczynią się cele strategiczne szczegółowe oraz przypisane do nich działania. Realizacja tych działań prowadzi do redukcji emisji zanieczyszczeń w powietrzu oraz przyczyni się do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców Gminy Frampol. Wszystkie działania wskazane w dokumencie przedstawiono w podziale na krótko i średnioterminowe, podmiot realizujący oraz źródła finansowania. Działania realizowane przez Urząd Miejski we Frampolu zostały wpisane w Wieloletnią Prognozę Finansową.

W dokumencie skoncentrowano się na działaniach niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby, w tym poprawie efektywności energetycznej, wykorzystaniu OZE, czyli wszystkich działaniach mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz emisji dwutlenku węgla, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń w powietrzu.

Działania wyodrębniono w wyniku analizy uwarunkowań prawnych na poziomie UE, krajowym, wojewódzkim i lokalnym oraz uwarunkowań społeczno-gospodarczych i bazowej inwentaryzacji. Wyniki inwentaryzacji przedstawiono w odniesieniu do roku bazowego, którym jest 2010 r.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 5

1. Wprowadzenie Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol jest dokumentem strategicznym, koncentrującym się na zwiększeniu efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, jak również redukcji emisji gazów cieplarnianych, dzięki czemu możliwe będzie uzyskanie korzyści ekonomicznych, społecznych, a także w głównej mierze środowiskowych. Obowiązek sporządzenia Planu gospodarki niskoemisyjnej oraz wdrożenia zadań wskazanych w Planie wynika z postanowień Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Protokołu z Kioto z 1997 r. oraz pakietu klimatyczno- energetycznego, który został przyjęty przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Opracowanie i realizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Frampol jest wpisana w klimatyczną oraz energetyczną politykę Polski i związana jest z Założeniami Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przyjętego przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 r. Dokument pozwoli również na spełnienie obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, wynikające z Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2011 nr 94 poz. 551 z późn. zm.). Plan gospodarki niskoemisyjnej będzie kluczowym dokumentem, który pozwoli na skuteczne ubieganie się o przyznanie środków finansowych z budżetu Unii Europejskiej w nowej perspektywie finansowej na lata 2014-2020.

1.1 Cel opracowania Celem głównym niniejszego opracowania jest poprawa środowiska naturalnego w granicach administracyjnych Gminy Frampol, a także wzrost jego jakości na szczeblu ponadlokalnym. Dokument ma za zadnie ukierunkowanie polityki zrównoważonego zarządzenia energią na rzecz poprawy bezpieczeństwa ekologicznego i energetycznego Gminy. Cel główny Planu zostanie osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych, bezpośrednio powiązanych z wytycznymi przedstawionymi w pakiecie klimatyczno- energetycznym, przyjętym w grudniu 2008 r. przez Parlament Europejski. Polska, jako kraj członkowski UE zobowiązała się osiągnąć następujące cele szczegółowe, tj.:

 zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w 2020 r. w stosunku do 1990 r.,  zwiększenie efektywności energetycznej w roku 2020 o 15%,  zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w 2020 r.

W ramach opracowania dokumentu przeprowadzono szczegółową inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych na terenie Gminy Frampol. Dzięki analizie planów i dokumentów, został oceniony stan istniejący w zakresie dostaw i użytkowania energii w Gminie Frampol (gaz, węgiel, paliwa ropopochodne, energia elektryczna, ciepło sieciowe, odnawialne źródła energii).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 6

Wskazano także zasady użytkowania energii w Gminie i jej aktualną efektywność. Dokonano analizy kierunków i działań, pozwalających osiągnąć cel, którym jest termomodernizacja w budynkach użyteczności publicznej i w budynkach mieszkalnych, gdzie przeprowadzona została ocena systemu energetycznego oraz racjonalne zarządzanie energią w obiektach i na terenie Gminy.

Dokument daje możliwość efektywnego wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii odbiorcom, przy jednoczesnym rozwoju gospodarczym oraz z uwzględnieniem wymagań i zasad przyjętych przez Unię Europejską tak, aby zapewnić poprawny poziom i komfort życia mieszkańców.

Opracowanie „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol” stanowi podstawowe działanie projektu dofinansowanego ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”, Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej – plany gospodarki niskoemisyjnej

1.2 Dokumenty powiązane „Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol” (PGN) jest narzędziem wspomagającym realizację wytycznych przedstawionych w niżej wymienionych dokumentach planistycznych, strategicznych i prawnych. Wdrożenie dokumentów na poziomie UE, kraju i regionu jest możliwe dzięki realizacji celów Planu.

 Polityka klimatyczna UE

Ramowa Konwencja Klimatyczna UNFCCC stanowi podstawę prac nad światową redukcją emisji gazów cieplarnianych. Pierwsze szczegółowe uzgodnienia międzynarodowej polityki klimatycznej są wynikiem trzeciej konferencji stron (COP3) w 1997 r. w Kioto. Na mocy postanowień Protokołu z Kioto kraje zdecydowane na jego ratyfikację zobowiązały się do redukcji emisji gazów cieplarnianych średnio o 5,2% do 2012 r., natomiast w roku 2006 Komisja Europejska zobowiązała się do ograniczenia zużycia energii o 20% w stosunku do prognozy na rok 2020. Niniejszy dokument wpisuje się w wypełnienie zobowiązań Polski, wynikających z obowiązujących regulacji Unii Europejskiej, ze szczególnym naciskiem na przyjęty w grudniu 2008 r. pakiet klimatyczno-energetyczny „3 x 20”. Celem szczegółowym pakietu jest wprowadzenie szeroko zakrojonych działań na rzecz osiągnięcia:  zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych (EGC) o 20% w 2020 r. w stosunku do 1990 r. przez każdy kraj członkowski,  zwiększenia efektywności energetycznej w roku 2020 o 20%,  zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w 2020r.

Zgodnie z ogłoszonym Dziennikiem Urzędowym UE 140 z dnia 5 czerwca 2009 r. w skład pakietu wchodzą 4 podstawowe akty prawne: 1.Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (dyrektywa OZE);

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 7

2.Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (dyrektywa EU ETS); 3.Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (dyrektywa CCS); 4.Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (decyzja non-ETS). Wdrożenie pakietu klimatycznego w UE wsparte jest szeregiem dyrektyw, na mocy których zostały zainicjowane postawy proekologiczne we wszystkich energochłonnych sektorach gospodarki poszczególnych krajów. Do głównych aktów prawnych w tym zakresie należą: -Dyrektywa 2002/91/WE o charakterystyce energetycznej budynków, -Dyrektywa 2005/32/WE o projektowaniu urządzeń powszechnie zużywających energię, -Dyrektywa EC/2004/8 o promocji wysokosprawnej kogeneracji, -Dyrektywa 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii, -Dyrektywa 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej.

 Poziom krajowy

Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r., jako podstawowe kierunki polityki energetycznej kraju rekomenduje działania przyczyniające się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń poprzez:  wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii,  dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej,  rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw,  rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii,  ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej Zostały one przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 16 sierpnia 2011 r., jako główny cel dokumentu zarekomendowano Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju. Osiągnięcie powyższego celu będzie wymagało określenia:  obszarów redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych substancji,  priorytetów, działań i oczekiwanych z nimi efektów,  instrumentów wsparcia, które w konsekwencji przyczynią się zarówno do zmniejszenia emisji, jak i gruntowej modernizacji polskiej gospodarki,  ścieżek redukcji emisji w horyzoncie czasowym do 2050 r.  punktów pośrednich w realizacji programu, pozwalających na mierzenia postępu Cel Szczegółowy NPRGN będzie możliwy do osiągnięcia poprzez realizację następujących celów szczegółowych: i. Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii. ii. Poprawa efektywności energetycznej.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 8

iii. Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami. iv. Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych. v. Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami. vi. Promocja nowych wzorców konsumpcji.

Polityka klimatyczna Polski. Strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 4 listopada 2003 r. wprowadza zapisy, które przyczynią się do spełnienia celu głównego jakim jest: „Włączenie się Polski do wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony klimatu globalnego poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w zakresie poprawy wykorzystania energii, zwiększania zasobów leśnych i glebowych kraju, racjonalizacji wykorzystania surowców i produktów przemysłu oraz racjonalizacji zagospodarowania odpadów, w sposób zapewniający osiągnięcie maksymalnych, długoterminowych korzyści gospodarczych, społecznych i politycznych”. Cele i działania średniookresowe zarekomendowane w dokumencie objęły dalszą integrację polityki klimatycznej z polityką gospodarczą i społeczną. Natomiast cele i kierunki działań długookresowe (na lata 2013-2020 i następne) wdrażają kolejne wytyczne dla redukcji wskaźników emisyjnych zaprezentowanych w Kioto (po roku 2012). Wypełnienie zobowiązań powinno zostać osiągnięte poprzez realizację działań bazowych oraz dodatkowych w następujących sektorach: energetyka, przemysł, transport, rolnictwo, leśnictwo, odpady oraz sektor użyteczności publicznej, usług i gospodarstw domowych.

Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 7 grudnia 2010 r. a 9 grudnia 2010 r. jako odpowiedź na zobowiązania kraju wynikającego z 4 Dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Ustalono w nim krajowy cel na 2020 rok oraz przewidywany kurs dotyczący wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do źródeł tradycyjnych:  przewidywane skorygowane całkowite zużycie energii w 2020 r - 69 200 ktoe,  produkcja łączna energii z OZE w roku 2020 – 15,5%,  przewidywana wielkość energii ze źródeł odnawialnych odpowiadająca celowi na 2020 r.- 10 380,5 ktoe,  produkcja ciepła z OZE – 17,05%,  produkcja energii elektrycznej z OZE – 19,13%,  produkcja zielonej energii w transporcie – 10,14%.

Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 Dokument jest aktualizacją polityki ekologicznej na lata 2007-2010. Jako główny cel polityki ekologicznej państwa obrano zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja celu musi zostać wsparta m.in. uwzględnieniem zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych poprzez przygotowywanie projektów dokumentów strategicznych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 9 wszystkich sektorów gospodarki zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem i kontrolą poddawaną poprzez oceny oddziaływania na środowisko.

Ustawa o Efektywności Energetycznej Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. 2011 nr 94 poz. 551 z późn. zm.) jest aktem prawnym bezpośrednio zobowiązującym jednostki sektora publicznego do działań w zakresie podnoszenia efektywności energetycznej, a tym samym zmniejszania emisji CO2. Dokument obliguje władze lokalne do spełnienia zawartego w nim następującego zapisu: „Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa środki poprawy efektywności energetycznej”. Jako narzędzia te ustawa wymienia: 1) umowę, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; 2) nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji; 3) wymianę eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub pojazd, o których mowa w pkt. 2, albo ich modernizacja; 4) nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459, z 2009 r. Nr 157, poz. 1241 oraz z 2010 r. Nr 76, poz. 493); 5) sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listo-pada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 oraz z 2011 r. Nr 32, poz. 159 i Nr 45, poz. 235), o powierzchni użytkowej powyżej 500 m2, których jednostka sektora publicznego jest właścicielem. Ponadto Ustawa zapewnia także pełne wdrożenie dyrektyw europejskich w zakresie efektywności energetycznej, w tym zwłaszcza zapisów Dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.

Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ), przyjęta uchwałą nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. (Dz. U. RP 2014, poz. 469) obejmuje dwa istotne obszary: energetykę i środowisko, wskazując m.in. kluczowe reformy i niezbędne działania, które powinny zostać podjęte w perspektywie do 2020 roku. Strategia tworzy rodzaj pomostu pomiędzy środowiskiem i energetyką, stanowiąc jednocześnie impuls do bardziej efektywnego i racjonalnego prowadzenia polityki w obu obszarach, tak aby wykorzystać efekt synergii i zapewnić spójność podejmowanych działań. Celem strategii jest ułatwianie „zielonego” (sprzyjającego środowisku) wzrostu gospodarczego w Polsce poprzez zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dostępu do nowoczesnych, innowacyjnych technologii, a także wyeliminowanie barier administracyjnych utrudniających „zielony” wzrost. Celem głównym Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko jest zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 10 zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę. Styczne z celami Planu są przede wszystkim następujące cele szczegółowe zapisane w BEiŚ oraz przypisane im kierunki interwencji: Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię: 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii; 2.2. Poprawa efektywności energetycznej; 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych odnawialnych źródeł energii; 2.7. Rozwój energetyki na obszarach podmiejskich i wiejskich; Cel 3. Poprawa stanu środowiska: 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki; 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych; 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. Ustawa o odnawialnych źródłach energii Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478) określa zasady i warunki wykonywania działalności w zakresie wytwarzania: energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, biogazu rolniczego – w instalacjach odnawialnego źródła energii, biopłynów. Ponadto Ustawa określa mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie: energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, biogazu rolniczego, ciepła – w instalacjach odnawialnego źródła energii. W Ustawie określono również zasady wydawania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii, zasady realizacji krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych oraz warunki i tryb certyfikowania instalatorów mikroinstalacji, małych instalacji i instalacji odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 600 kW oraz akredytowania organizatorów szkoleń.

 Poziom regionalny

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 Strategia przyjęta drogą uchwały Nr XXXIV/559/2013 z dnia 24 czerwca 2013 r. jest aktem organizacyjnym przyszłych działań Sejmiku Województwa na rzecz rozwoju województwa lubelskiego. W dokumencie określono potencjał oraz cele rozwoju regionu. Diagnoza uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych pozwoliła na zarysowanie obecnej i przewidywanej sytuacji regionu, stojącego przed konkretnymi wyzwaniami rozwojowymi, których realizacja powinna zmierzać do osiągnięcia optymalnego poziomu rozwoju gospodarczego i jakości życia ludności.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 11

Horyzont do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.) zapewnia wyznaczenie strategicznych celów rozwoju regionu lubelskiego, których realizacja będzie dotyczyć również działań sprzężonych z proekologiczną strategią niskoemisyjną. Strategia zakłada bowiem m.in. następujące cele: 1. Cel strategiczny - Wzmacnianie urbanizacji regionu Cel operacyjny 1.2 - Wspieranie ponadlokalnych funkcji miast. Podstawowym kierunkiem działań w ramach tego celu jest wspieranie działań na rzecz rozwoju systemu niskoemisyjnego transportu miejskiego w ośrodkach subregionalnych. 2. Cel strategiczny- Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich Cel operacyjny 2.4 - Wyposażanie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną, energetyczną. Kierunki działań wyznaczone w ramach tego celu to przede wszystkim wspieranie przedsięwzięć na rzecz uzupełnienia sieci dróg lokalnych o brakujące ogniwa lub ich modernizowanie. Niezwykle istotne z punktu widzenia tworzenia nowych miejsc pracy na terenach wiejskich jest stworzenie systemu energetyki rozporoszonej opartej na produkcji energii z OZE. Działanie to musi być przeprowadzone w ścisłej korelacji z modernizacją i rozwojem lokalnych sieci energetycznych. 4. Cel strategiczny - Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu Cel operacyjny 4.1 - Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu. Kierunki działań wyznaczone w tym celu przyczynią się do zwiększenia gospodarczej i społecznej integracji regionu, zacieśnienia więzi gospodarczych między najważniejszymi ośrodkami miejskimi i ich bezpośrednim zapleczem. Rozwój transportu publicznego pozwoli ograniczyć korzystanie z transportu indywidualnego, co zwiększy przepustowość oraz przyczyni się do redukcji emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych w regionie. Cel operacyjny 4.5 - Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego Kierunki działań zaproponowane w ramach tego celu będą sprzyjać przede wszystkim wykorzystaniu wszystkich rodzajów OZE oraz poprawie efektywności energetycznej.

Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 Uchwała z dnia 30 lipca 2012 r. Nr XXIV/398/2012 wprowadziła wytyczne do ochrony środowiska w województwie lubelskim. Dokument zawiera diagnozę środowiska oraz cele, kierunki działań i zadania, których realizacja zapewni poprawę i ochronę jego stanu. Jako cel strategiczny polityki ekologicznej regionu uznano zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego województwa (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Wyznaczono ponadto następujące wojewódzkie priorytety ekologiczne bezpośrednio związane z strategią ograniczenia emisji dla Gminy Frampol, tj.: Pkt 1. Zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska z uwzględnieniem poprawy jakości powietrza atmosferycznego, wód i gleby oraz działań w gospodarce odpadami poprzez: wdrażanie programów ochrony powietrza; redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza, w tym emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki; ograniczanie emisji zanieczyszczeń

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 12 ze środków transportu poprzez modernizację taboru, wykorzystywanie paliwa gazowego w miejsce oleju napędowego i benzyny oraz zwiększanie płynności ruchu. Pkt 2. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, poprzez: zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; prowadzenie działań energooszczędnych w mieszkalnictwie i budownictwie poprzez wykonywanie termomodernizacji, Pkt 5.Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska poprzez prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów środowiska oraz promocja przyjaznych środowisku postaw konsumenckich.

Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego Głównym celem dokumentu strategicznego w zakresie zielonej polityki energetycznej jest promocja rozwoju OZE w regionie. Zgodnie z przyjętym w 2008 r. pakietem klimatycznym Polska zobowiązała się do m.in. zwiększenie udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii do 2020 roku w UE do 20%. Program zakłada osiągnięcie tego celu już na szczeblu regionalnym, gdzie w tym zakresie istnieje największy potencjał ukierunkowanych działań. Cel ten jednak napotyka na szereg barier i ograniczeń związanych z niewłaściwie prowadzoną polityka przestrzenną na wszystkich poziomach administracyjnych kraju. Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego usystematyzował obszary predysponowane do poszczególnych rodzajów technologii pozyskania energii, uwzględniając ograniczenia zarówno prawne, techniczne jak i realny do osiągniecia efekt końcowy. Dokument ten stanowi również narzędzie do oceny wniosków o dofinansowanie inwestycji w nowej wersji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014- 2020.

„Program ochrony powietrza dla strefy lubelskiej” Program przyjęto w dniu 25 listopada 2013 r. Uchwałą nr XXXVII/607/2013 Sejmiku Województwa Lubelskiego. Zgodnie z „Programem Ochrony Powietrza dla strefy lubelskiej” obszar objęty projektem zakwalifikowano do strefy lubelskiej. W strefie tej stwierdzono przekroczenie poziomu stężeń warunkujących ochronę zdrowia, tj. dopuszczalnego 24- godzinnego dla pyłu PM10. Tym samym obszar został oznaczony klasą C charakteryzującą się: stwierdzonym zanieczyszczeniem o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Natomiast na obszarze Gminy Frampol zgodnie z POP, szczegółowa analiza przeprowadzonych obliczeń i modelowania stężeń pyłu PM10, nie wskazała przekroczeń poziomu zanieczyszczeń na obszarze gminy.

 Poziom lokalny

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Biłgorajskiego Głównym celem programu przyjętego drogą uchwały (Nr VI/43/2011 Rady Powiatu w Biłgoraju dnia 6 maja 2011 r.) jest stabilizacja rozwoju gospodarczego powiatu w stosunku do nowej restrykcyjnej polityki ekologicznej kraju. Cel ten zostanie osiągnięty dzięki skoordynowanym działaniom w głównych energochłonnych ośrodkach powiatu, w tym miasta Biłgoraj.

Strategia Rozwoju Powiatu Biłgorajskiego na lata 2007 - 2015

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 13

Głównym celem strategii jest określenie programów działań o charakterze rozwojowym, które przyczynią się do poprawy warunków życia lokalnej społeczności, jak również określenie uwarunkowań wewnętrznych – zasobów powiatu i możliwości ich wykorzystania oraz niedoborów – dziedzin wymagających ulepszenia z uwzględnieniem powiązań i wpływów otoczenia zewnętrznego.

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Frampol Dokument został zatwierdzony uchwałą Nr XXXI/141/05 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 23 czerwca 2005 roku; zawiera ustalenia dotyczące ochrony środowiska, zasad i warunków zagospodarowania terenów otwartych według rodzajów przeznaczenia, ochrony wartości kulturowych, terenów zabudowanych z warunkami dotyczącymi nowej zabudowy, komunikacji drogowej oraz infrastruktury technicznej. Regulacje zawarte w dokumencie mają na celu stworzenie optymalnych warunków do realizacji planowej polityki inwestycyjnej oraz wyznaczenie kierunków rozwoju Gminy.

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Części Gminy Frampol Został zatwierdzony uchwałą Nr XXXI/142/05 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 23 czerwca 2005 r. i określa on zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, dziedzictwa kulturowego oraz obsługi terenów w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacyjnej.

Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Frampol Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Frampol zatwierdzonego Uchwałą Nr VIII/22/99 Rady Miasta i Gminy we Frampolu z dnia 27 kwietnia 1999 r. z uwzględnieniem zmian wynikających z Uchwały Nr X/46/07 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 21 września 2007 r. i Uchwały Nr XXXIV/195/10 z dnia 29 stycznia 2010r. oraz zmianami zatwierdzonymi Uchwałą Nr XXXVII/233/14 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 14 lutego 2014r. Głównym zadaniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest osiągnięcie ładu przestrzennego poprzez określenie kierunków i zasad rozwoju, głównych funkcji oraz rozmieszczenie ich w przestrzeni. Biorąc pod uwagę uwarunkowania terenu, problemy rozwojowe przyjmuje się, że głównym celem rozwoju Gminy będzie aktywizacja społeczno-gospodarcza z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju.

Program Ochrony Środowiska Dla Gminy Frampol Program został przyjęty uchwałą Nr XXV/109/04 Rady Miejskiej we Frampolu z dnia 16 grudnia 2004 r. Opracowany dla gminy Frampol Program Ochrony Środowiska, zgodnie z obowiązującymi wymogami, inwentaryzuje aktualny stan środowiska i system monitorowania jego zmian oraz określa niezbędne działania dla ochrony środowiska, w ścisłym powiązaniu z głównymi kierunkami rozwoju powiatu. Program ten stanowi płaszczyznę koordynacji działań w skali ponadlokalnej (ponadgminnej) na rzecz środowiska. Określa on ramy działań w takich dziedzinach jak ochrona zlewni rzek i obszarów o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych oraz gospodarka odpadami.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 14

Aktualizacja programu ochrony środowiska z planem Gospodarki odpadami dla Gminy

Cel strategiczny: Cele operacyjne: 1. Rozwój infrastruktury technicznej  Modernizacja istniejących obiektów szkolnych; i społecznej, który umożliwi poprawę  Wizualizacja Frampola; warunków  Wybudowanie placu zabaw we Frampolu; życia mieszkańców Gminy Frampol  Budowa pełnowymiarowej hali sportowej we Frampolu;  Budowa i modernizacja dróg gminnych, Frampol na okres do 2011 r. z dofinansowanie modernizacji dróg perspektywą do roku 2015 powiatowych; Dokument został przyjęty  Wydzielenie terenów pod budownictwo Uchwałą Nr VII/45/2011 Rady Miejskiej mieszkaniowe, usługi i przemysł; we Frampolu z dnia 10 czerwca 2011 r. i  Zagospodarowanie boisk we Frampolu i przy jest on aktualizacją dokumentu szkołach wiejskich;  Dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej programowego oraz wytycza cele, we Frampolu; kierunki działań oraz zadania z zakresu  Budowa kanalizacji sanitarnej ochrony środowiska na terenie Gminy w miejscowościach gminnych; Frampol.  Dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków; Strategia Rozwoju Lokalnego Miasta  Stworzenie przyjaznego klimatu dla i Gminy FrampolW dniu 25 lutego potencjalnych inwestorów; 2008 roku Rada Miejska we Frampolu uchwałą Nr XIV/72/08 zatwierdziła

"Strategię Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Cel strategiczny: 2. Zachowanie dziedzictwa Frampol" na lata 2007 – 2015”. Strategia Rozwoju kulturowego i środowiska Lokalnego Gminy Frampol to długookresowy naturalnego. program działania określający strategiczne cele jego rozwoju oraz wskazujący sposoby ich wykonania w postaci celów operacyjnych i konkretnych zadań realizacyjnych z uwzględnieniem zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań jego rozwoju. Rycina 1. Cele operacyjne Strategii Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frampol na lata 2007-2015

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 15

Cel strategiczny: Cele operacyjne: 3. Wspieranie rozwoju rolnictwa  Odpowiednia polityka Gminy w zakresie ekologicznego i agroturystyki, które rozwoju turystyki; stanowiłyby bazę do rozwoju  Edukacja ekologiczna mieszkańców; przetwórstwa rolno- spożywczego i  Aktywizacja mieszkańców; turystyki – wszechstronny rozwój  Punkt obsługi mieszkańców; gospodarczy.  Rozbudowa szlaków turystycznych i ich oznakowanie;  Utworzenie lokalnych grup odnowy wsi;  Wspieranie stowarzyszeń agroturystycznych;  Utworzenie punktu informacji turystycznej;  Przekazywanie informacji mieszkańcom Gminy na temat dostępnych szkoleń;  Wspieranie procesu tworzenia grup producenckich;

 Tworzenie korzystnych warunków rozwoju dla potencjalnych przedsiębiorstw.

Cele operacyjne:  Promowanie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych;  Wytyczenie szlaków turystycznych;  Promocja turystyki na terenie Gminy;  Edukacja ekologiczna;

 Oznaczenie szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych);  Promocja Gminy;  Przejęcie przez Gminę od wspólnoty gruntowej zalewu;  Termorenowacja budynków szkolnych;  Termorenowacja remizy OSP w miejscowości Korytków Mały i Teodorówka;  Budowa Domu Kultury we Frampolu;  Budowa i oznaczenie szlaków turystycznych;  Budowa Centrów Kulturalnych

Źródło: Strategia Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frampol na lata 2007 -2015

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 16

1.3 Zakres opracowania

Aby zachować spójność danych oraz zdefiniować globalne efekty realizacji Planu zostanie on oparty na poradniku „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)”. W myśl powyższego opracowanie zawierać powinno podstawowe elementy spójne z niniejszą ryciną.

Rycina 2. Ścieżka przygotowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

Redukcja CO2

Rok 2010 Rok 2015 Rok 2020

DIAGNOZA REKOMENDACJA INWENTARYZACJA WDROŻENIE MONITORING OBSZARU DZIAŁAŃ

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 17

Diagnoza obszaru Sytuacja społeczno-gospodarcza gminy wpływa bezpośrednio na bilans energetyczny a tym samym wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza. Analiza dynamizmu w latach 2002-2013 pozwala poznać charakterystykę obszaru oraz przeprowadzić prognozę tych zjawisk na lata kolejne, aż do roku 2020. W ramach etapu przeprowadzono również analizę infrastruktury energetycznej oraz globalne zużycie energii w mieście.

Inwentaryzacja W ramach Planu przeprowadzono szczegółową inwentaryzację zużycia energii finalnej w podmiotach odpowiedzialnych za emisję dwutlenku węgla do atmosfery. Inwentaryzacją objęto emisyjność wynikającą z funkcjonowania budownictwa komunalnego, niekomunalnego wraz urządzeniami wykorzystujących energię, mieszkalnictwo, transport oraz lokalną produkcję energii elektrycznej, chłodu oraz ciepła. Za właściwe możliwe do zinwentaryzowania lata charakterystyki ekologicznej Gminy przyjęto rok 2010.

Rekomendacja działań W dalszej części opracowania wskazano priorytety i kierunki niezbędnych działań infrastrukturalnych i edukacyjnych, sprzyjających wypełnianiu proekologicznych dyrektyw unijnych. Rekomendacja zmian została poprzedzona szczegółowym wywiadem z zarządcami energochłonnych placówek, wykorzystaniu wiedzy praktycznej na temat najefektywniejszych sposobów modernizacyjnych oraz uzasadnienie techniczno-finansowe. Etap ten został przeprowadzony na podstawie opracowania „Ocena potencjału redukcji CO2 w Polsce do roku 2030”, w którym zaprezentowano blisko 124 potencjalnych metod redukcji. Propozycje konkretnych punktów modernizacji dotyczą przede wszystkim ośrodków odznaczających się ponadprzeciętnym zużyciem energii, o najwyższym potencjale spodziewanych efektów ekologicznych oraz ukierunkowania działań na rzecz produkcji energii cieplnej i elektrycznej z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

W dokumencie zawarto szereg narzędzi zapewniających Wdrożenie bezpieczeństwo realizacji Planu. Wdrożeniu strategii niskoemisyjnej sprzyjać będą: - przygotowana wariantowość działań, w której to zawarto różny zakres inwestycji, ich wielkość oraz możliwą do zastosowania technologię, - z uwagi na brak możliwości zaplanowania przez władze gminy konkretnych działań i budżetów na okres 7 lat, przedstawiono zakres działań operacyjnych obejmujący najbliższe 3-4 lata oraz perspektywę do roku 2020, - należy mieć na uwadze, że inwestycje, które należy podjąć należą do technologii pionierskich, przewyższających aktualne regulacje prawa budowlanego czy ogólne trendy społeczne. Osiągnięcie celów wiążę się zatem z poniesieniem wyższych nakładów inwestycyjnych. Plan przedstawia możliwe źródła pozyskanie funduszy ze źródeł zewnętrznych zarówno krajowych jak i międzynarodowych, - podnoszenie kwalifikacji i wiedzy pracowników UM z zakresu racjonalnego zarządzania energią.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 18

Monitoring Plan zakłada również zdefiniowanie narzędzi kontrolnych w zakresie monitoringu uzyskanych efektów środowiskowych w perspektywie roku 2020. Realizacja poszczególnych działań w opracowaniu musi być stale aktualizowana, natomiast utworzona baza danych stanie się narzędziem do monitoringu założonych wskaźników. Zdefiniowanie podstawowych wskaźników realizacji Planu stanowi kluczowy element sukcesywnego wdrażania gospodarki niskoemisyjnej w Gminie Frampol.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

2. Diagnoza Gminy Frampol

2.1 Położenie geograficzne

Gmina miejsko-wiejska Frampol położona jest w północnej części powiatu biłgorajskiego, od północy graniczy z gminą Goraj, od wschodu z gminą Radecznica, od południa z gminą Biłgoraj, natomiast od zachodu z gminą Dzwola. oddalona jest o 16 km od Biłgoraja, 75 km od Lublina i 120 km od najbliższego przejścia granicznego. Zajmuje ona powierzchnię 107,61 km2 i swoim zasięgiem obejmuje 19 miejscowości, w tym 16 sołectw: Frampol, Chłopków, Karolówka, Kąty, , Korytków Mały, Pulczynów, Radzięcin, Rzeczyce, Smoryń, Sokołówka, Stara Wieś, Teodorówka, Teodorówka Kolonia, Wola Kątecka, Wola Radzięcka. Siedziba Gminy znajduje się w mieście Frampol.

Mapa 1. Położenie geograficzne Gminy Frampol

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 20

2.2 Środowisko naturalne Obszar Gminy znajduje się w obrębie dwóch subregionów: Roztocza Zachodniego i Równiny Biłgorajskiej, w dorzeczach Wisły i Sanu. Roztocze Zachodnie charakteryzuje się bardzo urozmaiconą powierzchnią, co wynika z podatności na procesy denudacyjne i erozyjno- denudacyjne występujących tu skał lessowych. Deniwelacje terenu są dość duże i wynoszą miejscami ponad 100 metrów. Równina Biłgorajska jest rozległym obniżeniem terenu o prostej rzeźbie, z charakterystycznymi formami tj. wydmy, bagna i torfowiska. Siedziba Gminy, miasto Frampol, położone jest u podnóża góry Radzięckiej. Klimat kształtowany jest przez masy powietrza morskiego i kontynentalnego. Ilość opadów atmosferycznych wynosi średnio 600 mm/rok. Średnia temperatura roczna wynosi 7,6°C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, natomiast najzimniejszym styczeń. Dominują wiatry z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego. Sieć hydrologiczna na terenie Gminy jest słabo rozwinięta. Najbliższy ciek wodny (rzeka Biała Łada) przebiega w odległości 1 km od miasta. Wody podziemne gromadzą się w utworach trzeciorzędowych, czwartorzędowych i kredowych i zasilane są głównie przez infiltrację opadów atmosferycznych. Do głównych gleb występujących na terenie Gminy zalicza się: czarne ziemie, gleby brunatne, bielicowe, pseudobielicowe, mady, gleby torfowe i torfowo-mułowe. W większości są to gleby II, III i IV klasy bonitacyjnej, cechujące się dobrymi warunkami fizykochemicznymi, jednak z występującymi niedoborami wody. Gmina Frampol odznacza się dużym stopniem lesistości, który wynosi 32,7%. Tereny leśne obejmują obszary cenne przyrodniczo tj. Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy, czy strefa ochronna Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”. Wyodrębnione zostały także pomniki przyrody:  2 lipy szerokolistne w miejscowości Chłopków;  2 dęby szypułkowe w miejscowości Radzięcin.

Na terenie powiatu biłgorajskiego rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 zostały wyznaczone następujące obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 pod nazwą: Lasy Janowskie (kod obszaru PLB060005), obejmujące obszar 60.235,8 ha, w tym na terenie gminy Frampol (416,8 ha), Puszcza Solska (kod obszaru PLB060008), obejmująca obszar 79.349,1 ha,. Na terenie gminy Frampol znajduje się część obszaru o powierzchni 3.247,7 ha.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 21

Mapa 2. Położenie obszaru Natura 2000 na terenie Gminy Frampol

Źródło: http://natura2000.gdos.gov.pl/

Na terenie gminy Frampol znajduje się także obszar SOO – specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) PLH060034 pod nazwą Uroczyska Puszczy Solskiej.

Mapa 3 Obszar Uroczyska Puszczy Solskiej na terenie Gminy Frampol

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 22

Źródło: http://natura2000.gdos.gov.pl/

2.3 Turystyka

Środowisko naturalne Gminy Frampol posiada takie atuty jak czyste powietrze i woda, duża powierzchnia kompleksów leśnych, czy rozległe panoramy widokowe uwarunkowane zróżnicowaną rzeźbą. Cechy te sprawiają, że jest to miejsce atrakcyjne turystycznie. Dodatkowo na terenie Gminy znajdują się zabytki architektury świeckiej i sakralnej:

 Zespół kościoła parafialnego p.w. M.B. Szkaplerznej i św. Jana Nepomucena;  Cmentarz żydowski we Frampolu;  Cmentarz rzymskokatolicki z drzewostanem we Frampolu;  Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Kazimierza w Radzięcinie;  Cmentarz rzymskokatolicki z drzewostanem w Radzięcinie;  Cmentarz z okresu I wojny światowej w miejscowości Smoryń.

Do obiektów zabytkowych zalicza się także unikalny układ urbanistyczny Frampola, stanowiący przykład XVIII-wiecznego rozplanowania regularnego. Na terenie Gminy znajduje się również część zalewu o powierzchni 11 ha, będąca zapleczem rekreacyjnym i służącym, jako kąpielisko oraz miejsce do wędkowania. W Gminie znajdują się gospodarstwa agroturystyczne oraz zajazd, które stwarzają warunki do udanego wypoczynku.

2.4 Demografia

Gminę Frampol na koniec 2013 roku zamieszkiwało 6328 osób, z czego 3170 stanowiły kobiety, a 3158 mężczyźni. Gęstość zaludnienia w Gminie wynosi 59 osób/km2, co plasuje ją na 5 miejscu w powiecie i 83 miejscu w województwie lubelskim pod tym względem. Analiza liczby ludności na przestrzeni ostatnich 10 lat wskazuje na jej systematyczny spadek, co

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 23 przedstawia poniższy wykres. Największy spadek liczby ludności nastąpił w 2008 roku i wyniósł 62 osoby.

Wykres 1. Liczba ludności w Gminie Frampol w latach 2003-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Przyczyną takiego zjawiska są migracje krajowe, zagraniczne, czasowe i stałe, związane z wyjazdami w celach zarobkowych, a także ze zmianą miejsca zamieszkania na czas nauki oraz ujemny przyrost naturalny. Saldo migracji utrzymuje się na ujemnym poziomie i w 2013 roku wyniosło – 33. Podobnie przedstawia się sytuacja dotycząca przyrostu naturalnego, który na koniec 2013 również miał wartość ujemną (- 28). Czynniki te w dużym stopniu wpływają na zahamowanie rozwoju demograficznego Gminy. Współczynnik feminizacji, czyli liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn wynosi 100 i w ostatnich dziesięciu latach ulegała nieznacznym wahaniom. W strukturze wiekowej najliczniejszą grupę stanowią osoby między 20 a 39 rokiem życia. Dużą część stanowi także liczba osób między 45 a 59 rokiem życia. Wskazuje to na dominację wśród mieszkańców Gminy Frampol grupy osób w wieku produkcyjnym – 60,3% (3813 osób). Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym – 17,4 % (1104 osób) oraz w wieku poprodukcyjnym – 22,3% (1411 osób) znajduje się na zbliżonym poziomie. Gmina charakteryzuje się niekorzystną strukturą wiekową ze względu na przewagę osób w wieku poprodukcyjnym w stosunku do grupy osób w wieku przedprodukcyjnym.

Wykres 2. Ludność według płci i wieku w Gminie Frampol w 2013 roku

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 24

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosiła w 2013 roku 66%, co jest wartością wyższą od tej dla powiatu, która wynosiła 59,7%. Wskaźnik obciążenia demograficznego dla Gminy od dziesięciu lat systematycznie maleje. W ciągu ostatnich 10 lat obniżył się o 14,1. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił w 2013 roku 7,7% (277 osób).

Tabela 1. Prognoza zmian liczby ludności na obszarze wiejskim dla województwa lubelskiego i powiatu biłgorajskiego Jednostka terytorialna Prognoza na rok Prognoza na rok Prognoza na rok Prognoza na rok 2020 2025 2030 2035 Województwo Lubelskie 1116050 1093573 1065075 1031784 Powiat Biłgorajski 64548 62469 60058 57325

Źródło: Główny Urząd Statystyczny Prognoza zmian ludności według GUS zakłada systematyczny spadek liczby ludności zarówno na poziomie województwa jak i powiatu, spowodowany głównie zmniejszeniem się ilości osób zamieszkujących obszary wiejskie.

2.5 Gospodarka mieszkaniowa Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2013 roku na terenie Gminy Frampol znajdowały się 2132 mieszkania o łącznej powierzchni 167985 m2. Liczba mieszkań na przestrzeni lat 2003 – 2013 ulegała wahaniom, natomiast powierzchnia użytkowa w omawianym okresie czasu zwiększyła się o 6,9 %. Najwięcej nowych mieszkań powstało w 2003 roku (27), najmniej w 2004 (2 mieszkania).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 25

Tabela 2. Charakterystyka zasobów mieszkaniowych Gminy Frampol

Wskaźnik 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Liczba mieszkań [sz.] 2129 2129 2135 2142 2148 2153 2160 2106 2111 2122 2132

2 16444 16645 16798 Pow. mieszkań [m ] 156381 156381 157411 158063 158791 159343 160133 165051 2 6 5 Nowe 27 2 6 9 10 6 7 7 7 11 11 mieszkania[szt.] Nowe mieszkania 3569 184 1030 835 1131 652 790 1460 1014 1405 1673 [m2]

Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wskaźnik powierzchni mieszkaniowej przypadającej na jednego mieszkańca wyniósł w roku 2013 26,5 m2 i wzrósł w odniesieniu do 2003 roku o 2,8 m2/osobę. Średnia powierzchnia użytkowa przeciętnego mieszkania w 2013 r. wyniosła 78,8 m2 i wzrosła w odniesieniu do 2003 roku o 5,3 m2. Pod tym względem Gmina plasuje się na 13 miejscu w powiecie i 151 miejscu w województwie lubelskim.

Wykres 3. Przeciętna powierzchnia użytkowa w m2

Na przestrzeni lat 2003-2013 można stwierdzić wahania liczby nowopowstałych mieszkań. Wszystkie mieszkania, które powstały zalicza się do sektora mieszkalnictwa indywidualnego. W 2013 roku w Gminie Frampol oddano do użytkowania 11 mieszkań o łącznej powierzchni 1673 m2. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców w Gminie przypada 336,9 mieszkań. Do użytku oddano ogółem 13 budynków, w tym 11 budynków mieszkalnych. Na terenie Gminy przeważa zabudowa zagrodowa oraz zabudowa posiadająca charakter miejski z przewagą budownictwa indywidualnego o jednej lub dwóch kondygnacjach mieszkalnych. Struktura wiekowa mieszkań Gminy Frampol odznacza się wysokim udziałem mieszkań powstałych w latach 1945 – 1970. Technologia stosowana w tym okresie nie zapewnia należytej efektywności wykorzystania energii cieplnej, dzięki termomodernizacji orientacyjne potrzeby grzewcze tych mieszkań są sukcesywnie poprawiane.

Tabela 3. Struktura wiekowa budynków w Gminie Frampol

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 26

Rok budowy przed 1945- 1971- 1979- 1989- 1918-1944 po 2002 ogółem mieszkania 1918 1970 1978 1988 2002 Liczba 46 198 535 207 300 199 72 1557 mieszkań

Tereny % 2,95% 12,72% 34,36% 13,29% 19,27% 12,78% 4,62% 100,00% wiejskie Powierzchnia 1978 9303 31364 16481 29309 45171 9578 143184 [m2] % 1,38% 6,50% 21,90% 11,51% 20,47% 31,55% 6,69% 100,00% Liczba 13 54 179 71 85 60 31 493 mieszkań Miasto Frampol % 2,64% 10,95% 36,31% 14,40% 17,24% 12,17% 6,29% 1,00% (tereny Powierzchnia 800 3194 11673 6417 8174 5625 4165 40048 miejskie) [m2] % 2,00% 7,98% 29,15% 16,02% 20,41% 14,05% 10,40% 100,00% Liczba 59 252 714 278 385 259 103 2543 mieszkań % 2,32% 9,91% 28,08% 10,93% 15,14% 10,18% 4,05% 100,00% Cała Gmina Powierzchnia 2778 12497 43037 22898 37483 50796 13743 223280 [m2] % 1,24% 5,60% 19,27% 10,26% 16,79% 22,75% 6,16% 100,00%

Źródło: Główny Urząd Statystyczny Instalacje techniczno-sanitarne, w które wyposażone są mieszkania to wodociągi – 88,7% oraz centralne ogrzewanie – 49,3%. Dostęp do sieci gazowej ma 8,16% mieszkań. W 2013 roku na gospodarkę mieszkaniową Gmina Frampol przeznaczyła 0,8% budżetu.

2.6 Gospodarka odpadami

Gospodarka odpadami na terenie Gminy dotyczy odpadów gospodarczo-bytowych (gospodarstwa domowe) oraz rolnych (gospodarstwa rolnicze). Zebrane z obszaru Gminy Frampol odpady komunalne zmieszane, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, jak również odpady zielone, przekazywane są przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Biłgoraju do Regionalnej Instalacji Przetwarzania odpadów Komunalnych w Korczowie. W 2013 roku w Gminie Frampol powstało ogółem 397,61 Mg odpadów zmieszanych, z czego 55,7% na obszarze wiejskim. Odpady z gospodarstw domowych stanowiły 75% wszystkich odpadów wytworzonych na terenie Gminy. W analizowanym okresie tj. latach 2005-2013 ilość odpadów ulegała wahaniom. Od 2011 roku widoczny jest przyrost masy odpadów zarówno na obszarze miejskim jak i wiejskim. Szczegółowy rozkład ilości powstających odpadów przedstawia poniższy wykres.

Wykres 4. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku [t]

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 27

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Według danych GUS w 2013 roku na jednego mieszkańca Gminy przypadło średnio 62,9 kg wytworzonych odpadów, a ilość odpadów z gospodarstw domowych przypadająca na jednego mieszkańca wynosiła 47,3 kg.

Tabela 4. Średnia ilość odpadów przypadająca na jednego mieszkańca Gminy [kg]

Ilość odpadów [kg] 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Ogółem 23,9 30,5 30,6 35,5 64,6 50,3 42,9 53,8 62,9

Z gospodarstw domowych 21,2 25,8 22,6 25,2 44,9 32,4 27,6 34,1 47,3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Odpady zmieszane wywożone są na wysypisko zlokalizowane w miejscowości Korczów. Powierzchnia tego składowiska wynosi 9,71 ha, a całkowita pojemność 1052 000 m3. Do końca 2012 r. zgromadzono w nim 229 893,3 Mg odpadów. Składowisko w Korczowie wyposażone jest w geomembranę, drenaż, ujęcie odcieków, studnie odgazowujące, linie sortowniczą oraz wagę. Składowisko posiada uregulowany stan prawny, zatwierdzone instrukcje eksploatacyjne, a także jest stale monitorowane. Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania w 2012 r. wyniósł 16,8%, a w 2013 r. – 39,06%. Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia takich materiałów jak papier, metale, tworzywa sztuczne i szkła odebrane z obszaru gminy w 2012 r. wynosił - 19,4%, natomiast w 2013 r. – 18,1%. Planowane jest wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów na terenie całej Gminy.

2.7 Działalność gospodarcza W 2013 roku w Gminie Frampol zarejestrowanych było 336 podmiotów gospodarczych, z czego 324 to podmioty prywatne. W sektorze rolniczym było to 13 przedsiębiorstw, w sektorze przemysłowym 49, a 40 w sektorze budowlanym. Najliczniejszą grupą, według klasyfikacji PKD, byli przedsiębiorcy z branży handlu hurtowego i detalicznego (sekcja G),

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 28 budownictwa (sekcja F), przetwórstwa przemysłowego (sekcja C) oraz pozostała działalność usługowa i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników (sekcja S i T).

Wykres 5. Podmioty gospodarcze wg klasyfikacji PKD 2007

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Biorąc pod uwagę strukturę wielkościową przedsiębiorstw zlokalizowanych na obszarze Gminy Frampol wyróżniamy:  323 mikroprzedsiębiorstwa (0-9 pracowników),  11 małych przedsiębiorstw (10-49 pracowników),  2 średnie przedsiębiorstwa (50-249 pracowników).

Z przedstawionych danych wynika, że 96,13% pośród zarejestrowanych podmiotów stanowią mikroprzedsiębiorstwa. Przemysł, jako dział gospodarki w Gminie Frampol nie zajmuje znaczącej pozycji, dlatego też brak jest na omawianym terenie dużych zakładów przemysłowych. Większość przedsiębiorstw zarejestrowanych w Gminie ma charakter rodzinny i zatrudnia do 9 pracowników, jednak tworzą one miejsca pracy dla niewielkiej liczby ogółu zatrudnionych.

Do największych pracodawców w Gminie Frampol należą:

 Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” we Frampolu, ul. Rynek 26, 23-440 Frampol;  BPR INVEST Sp. z o. o., ul. Lipska 37, 20-510 ;  Strenciwilk Zbigniew PHU „Lotus” s. c. Łyś Dariusz, Żdanów 71, 22-400 Zamość;  MŁYN SMORYŃ Sp. j. JÓZEF BRYŁA WIESŁAW KUPIEC, ul. Wolności 8, 23-400  Urząd Miejski we Frampolu, ul. Radzięcka 8, 23-440 Frampol wraz z podległymi mu jednostkami oraz szkoły’  WACH Sp. z o.o. Frampol, ul. Biłgorajska 1, 23-440 Frampol.

Wykres 6. Podmioty gospodarcze według klas wielkości

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 29

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W porównaniu do 2009 roku, liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie Gminy wzrosła o 15. Największą grupę stanowi sektor prywatny – 96,43%, z czego większość to osoby prywatne prowadzące działalność gospodarczą – 82,4%. Liczba osób prowadzących własną działalność gospodarczą w okresie ostatnich pięciu lat systematycznie rośnie.

Tabela 5. Podmioty w Gminie Frampol według sektorów własnościowych Jednostki zarejestrowane wg sektorów 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem 311 321 328 330 336 Sektor publiczny 14 14 14 12 12 Sektor prywatny 297 307 314 318 324 Państwowe i samorządowe jednostki prawa 12 12 12 10 10 budżetowego Spółki handlowe 4 5 6 9 9 Spółki handlowe z udziałem kapitału - - - - - zagranicznego Osoby fizyczne 253 261 266 262 267 Spółdzielnie 5 5 5 5 5 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje 24 24 25 26 27 społeczne

Źródło: Główny Urząd Statystyczny

W 2013 roku w Gminie Frampol zostało zarejestrowanych 21 nowych podmiotów gospodarczych, wszystkie w sektorze prywatnym, z czego 21 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Jednocześnie, w tym samym okresie wyrejestrowano z rejestru REGON 14 podmiotów. Nasycenie przedsiębiorczością w Gminie Frampol wynosi 881 podmiotów zarejestrowanych na 10 tys. ludności w wieku produkcyjnym, lokuje to Gminę na 10 miejscu w powiecie i 96 miejscu w województwie lubelskim. Istotnym działem gospodarki w Gminie jest rolnictwo, będące jednocześnie jednym z głównych źródeł utrzymania mieszkańców Gminy. W większości gospodarstwa rolne należą do właścicieli indywidualnych i charakteryzują się dużym rozdrobnieniem, a ich areał nie przekracza 10 ha. W 2010 roku (PSR) na terenie Gminy znajdowało się 1460 gospodarstw rolnych, a powierzchnia użytków rolnych wynosiła 5142,97 ha. Łąki zajmowały powierzchnię

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 30

629,94 ha, pastwiska 79,53 ha, sady 1112,75 ha, natomiast lasy i grunty leśne 1544,8 ha. W uprawach dominują zboża i ziemniaki, a w produkcji zwierzęcej trzoda chlewna i bydło. Stopień zmechanizowania w gospodarstwach na terenie Gminy nie odbiega znacząco od średniego poziomu w powiecie.

2.8 Gospodarka wodno-ściekowa Usługi w zakresie gospodarki komunalnej świadczy Zakład Gospodarki Komunalnej we Frampolu. Zakład ten zajmuje się pozyskiwaniem, uzdatnianiem i dostarczaniem wody dla mieszkańców. Gmina Frampol posiada sieć wodociągową zaopatrywaną z czterech ujęć wód podziemnych. Charakterystykę ujęć przedstawia poniższa tabela.

Tabela 6. Ujęcia wody w Gminie Frampol Ujęcie wody Miejscowość Ilość studni Zasoby [m3/h] Strefa ochronna Frampol 2 66

Radzięcin 2 105 Brak Korytków Mały 1 50

Źródło: Główny Urząd Statystyczny Sieć wodociągowa jest dobrze rozwinięta, posiadają ją wszystkie miejscowości na terenie Gminy. Według danych GUS, łączna długość sieci wynosi 118,9 km i w ciągu 10 lat zwiększyła się 0 41 km. Czynnych jest 1911 połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. W 2013 roku z wodociągów korzystało 5632 osoby, co stanowi 89% ogółu mieszkańców (94,1% - miasto Frampol, 87,5% - obszar wiejski) i plasuje Gminę na 8 miejscu w powiecie i 36 w województwie. Jakość wody odpowiada wymaganiom określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417 z późn.zm.). Ilość wody dostarczanej gospodarstwom domowym w 2014 roku wynosiła 145,1 dam3, natomiast zużycie wody w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosło 19,4 m3 i na przestrzeni ostatnich kilku lat ulegało nieznacznym wahaniom.

Tabela 7. Wskaźniki dla sieci wodociągowej w Gminie Frampol

Wskaźnik 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Przyłącza do 1682 1680 1684 1696 1696 1563 1577 1582 1577 1584 1613 budynków [szt.]

Ilość wody dostarczanej 125,7 135,6 135,3 139,6 140,4 126,9 124,6 120,7 115,4 134 122,7 gosp. domowym [dam3] Ludność korzystająca z 5824 5810 5775 5745 5715 5660 5651 5690 5677 5658 5632 sieci [osoba] Zużycie wody na 18,9 20,6 20,7 21,5 21,7 19,7 19,5 18,8 18,8 21,0 19,4 1 mieszkańca [m3]

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 31

Źródło: Główny Urząd Statystyczny W sieć kanalizacyjną wyposażona jest jedynie Miasto Frampol i miejscowość Sokołówka, co świadczy o bardzo nienajlepszym tego zakresu usług. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 10 km. Pomimo tego, że od 2003 roku zwiększyła się o 9,1 km to widoczna jest bardzo duża dysproporcja pomiędzy siecią wodociągową i kanalizacyjną. Sprawia to, że wzrastające zużycie wody i tym samym większa ilość ścieków pozostaje w środowisku - głównie w szambach o różnym stopniu szczelności.

Wykres 7. Długość czynnej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w km

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Sieć kanalizacyjna wyposażona jest w 386 połączeń prowadzących do budynków, a ilość odprowadzanych ścieków w 2014 roku wyniosła 37,9 dam3. Ścieki bytowo-gospodarcze odprowadzane są głównie do indywidualnych zbiorników bezodpływowych. Ich liczba na terenie Gminy wynosi 929. Z sieci kanalizacyjnej korzysta 1109 osób, co stanowi 17,5% mieszkańców (w tym 63% na terenie miejskim, a jedynie 3,6% na obszarze wiejskim Gminy). Pod tym względem Gmina zajmuje 12 miejsce w powiecie i dopiero 127 w województwie.

Tabela 8. Wskaźniki dla sieci kanalizacyjnej w Gminie Frampol

Wskaźnik 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Połączenia do 8 6 6 42 71 72 72 191 288 329 385 budynków mieszkalnych [szt.] Ścieki 5 1,3 1,8 4,5 9,4 11 11,6 23 26 37 35 odprowadzane [dam3] Ludność 9 9 25 125 199 199 199 505 900 957 1109 korzystająca z sieci kanalizacyjnej [osoby] Źródło: Główny Urząd Statystyczny Na terenie Gminy funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków. Urządzenia i metody zastosowane w procesie oczyszczania i podczyszczania ścieków mają charakter mechaniczno- biologiczny. Przepustowość oczyszczalni wynosi 300 m3/dobę, a zrzut oczyszczonych ścieków

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 32 odbywa się do rzeki Rakowa. Druga oczyszczalnia funkcjonuje w miejscowości Radzięcin, która jest oczyszczalnią typu biologicznego, jej przepustowość wynosi 50 m3/dobę, a zrzut następuje do Białej Łady. Do tej oczyszczalni podłączone są jedynie budynki mieszkalne dawnego PGR. Ogółem z oczyszczalni ścieków w 2013 roku w Gminie korzystało 1516 osób. Ścieki z gospodarstw niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej, wywożone są wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni, bądź też oczyszczane są w przydomowych oczyszczalniach ścieków. W Gminie znajduje się kilka oczyszczalni przydomowych. Wskazane jest zwiększanie ilości przydomowych oczyszczalni ścieków w ramach uzupełnienia sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy, zwłaszcza w miejscach kolonijnej i rozproszonej zabudowy, gdzie nie ma możliwości podłączenia do sieci kanalizacyjno-sanitarnej lub gdy budowa sieci jest nieuzasadniona ekonomicznie.

2.9 Transport i komunikacja Sieć drogowa na terenie Gminy Frampol jest dobrze rozwinięta, jednak jej stan techniczny nie jest wystarczająco dobry. Przez Gminę przebiega droga krajowa Nr 74 relacji Janów Lubelski – Frampol – (10,759 km). Duże znaczenie ma również droga wojewódzka nr 835 Lublin – Biłgoraj - Rzeszów, której długość na obszarze Gminy wynosi 9,230 km. Uzupełnieniem sieci komunikacyjnej są drogi powiatowe (596,451 km) oraz gminne (37,7 km). Wykaz dróg powiatowych i gminnych znajdujących się na terenie Gminy Frampol przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 9. Drogi powiatowe na terenie Gminy Frampol Lp. Nr drogi Przebieg drogi 1. 2906 L Gilów - Teodorówka 2. 2908 L Bononia – Wola Radzięcka 3. 2909 L Albinów - Jędrzejówka 4. 2910 L Frampol – Radzięcin – Komodzianka - Latyczyn 5. 2911 L Stefin – Kąty – Korytków Duży 6. 2912 L Teodorówka - Trzęsiny 7. 2913 L Wola Radzięcka – Żelebsko - Hedwiżyn 8. 2914 L Rzeczyce – Wola Kątecka 9. 2915 L Wola Kątecka – Trzęsiny - Czarnystok

Źródło: Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie

Tabela 10. Drogi gminne na terenie Gminy Frampol Lp. Nr drogi Przebieg drogi 1. 109189 L Frampol ul. Kościelna 2. 109190 L Frampol ul. Butlerowska 3. 109191 L Frampol ul. Szkolna 4. 109192 L Frampol ul. Orzechowa 5. 109193 L Frampol ul. Targowa 6. 109194 L Frampol ul. Radzięcka

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 33

7. 109195 L Frampol ul. Tkacka 8. 109196 L Frampol ul. Polna 9. 109197 L Frampol ul. Przemysłowa 10. 109198 L Frampol ul. Nowa 11. 109199 L Frampol ul. Al.1000-Lecia 12. 109200 L Frampol ul. Cicha 13. 109201 L Frampol ul. Ogrodowa 14. 109202 L Frampol ul. Wesoła 15. 109203 L Frampol ul. Stolarska 16. 109204 L Frampol ul. Łąkowa 17. 109205 L Frampol ul. Cmentarna 18. 109206 L Frampol ul. Rynek 19. 109207 L Frampol ul.3-go Maja 20. 109208 L dr.woj.835 - Korytków Mały - dr.pow.2925L 21. 109209 L dr.woj.835 - Cacanin - gr. gminy Dzwola 22. 109210 L koniec ul. Cmentarnej we Frampolu- dr.gm.109205L - Cegielnia 23. 109211 L dr.pow.2914L - Sokołówka - do ul. Polnej we Frampolu 24. 109212 L dr.woj.835 - wysypisko śmieci - dr.pow.2911L 25. 109213 L dr.pow.2910L - Komodzianka - Gwizdów - gr. gminy Goraj 26. 109214 L dr.pow.2910L - Budy I - Budy II - dr.kraj.74 27. 109215 L dr.pow.2910L - Chłopków - gr.gminy Radecznica 28. 109216 L dr.pow.2914L - Rzeczyce - do końca zabudowy 29. 109217 L dr.pow.2912L - Wapniarka - do końca zabudowy 30. 109218 L dr.pow.2911L - Karolówka - do końca zabudowy 31. 109219 L dr.pow.2911L - Karolówka - do końca zabudowy 32. 109220 L dr.pow.2911L - Kol.Kąty - do końca zabudowy 33. 109221 L dr.pow.2910L - Zaburze - dr.kraj.74 34. 109222 L dr.pow.2910L - gr.gminy Radecznica 35. 109223 L dr.pow.2910L - gr.gminy Radecznica

Źródło: Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie Drogi powiatowe to w większości drogi utwardzone asfaltowe, natomiast drogi gminne często nie są w ogóle utwardzone. Ze względu na złe parametry techniczne zarówno dróg powiatowych jak i gminnych wskazane są prace modernizacyjne i remontowe. Konieczne są również duże inwestycje w zakresie infrastruktury drogowej, do których należy zaliczyć budowę obwodnicy Frampola. Pozwoli to na wyeliminowanie ruchu tranzytowego z zabytkowego centrum miasta, który negatywnie wpływa na stan dróg i jest uciążliwy dla mieszkańców. Wydatki Gminy na transport i łączność wyniosły w 2013 roku 4,1% kwoty budżetu.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 34

Publiczny transport zbiorowy w Gminie zapewniony jest przez przewozy autobusowe oraz prywatne firmy przewozowe, które są uzupełnieniem komunikacji między miejscowościami.

Mapa 4. Infrastruktura komunikacyjna w Gminie Frampol

Źródło: Opracowanie własne

2.9 Infrastruktura energetyczna

2.9.1 System ciepłowniczy

Na terenie Gminy Frampol nie istnieje centralny system ciepłowniczy. Budynki ogrzewane są głównie za pomocą indywidualnych systemów grzewczych. Najstarsze budynki wyposażone są w piece kaflowe, natomiast w nowszych użytkowane są systemy centralnego ogrzewania. Większość mieszkańców ogrzewa wodę za pomocą instalacji wyposażonej w kocioł lub elektryczne podgrzewacze wody oraz kolektory. Budynki użyteczności publicznej ogrzewane są za pomocą pieców na węgiel, gaz ziemny i biomasę.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 35

2.9.2 System gazowy

Przez teren Gminy Frampol przebiega stalowy gazociąg wysokiego ciśnienia (6,4 MPa) Zaklików-Biłgoraj o średnicy 200 mm. Został on wybudowany w 1993 roku, a jego długość wynosi 8273 m. Siecią zarządza Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Tarnowie, Zakład w Sandomierzu. Sieć gazowa na terenie Gminy ma długość 24804 m i posiada 5590 przyłączy, w tym 299 przyłączy domowych. Na obszarze Gminy znajduje się również wybudowana w 1992 roku stacja gazowa SRP I ° dz. Nr 524/7 o przepustowości 3000 m3/h. Strukturę sieci gazowej na terenie Gminy przedstawia poniższa tabela.

Tabela 11. Struktura sieci gazowej na obszarze Gminy Frampol w 2014 roku

Długość gazociągów bez czynnych Czynne przyłącza gazowe przyłączy Wyszczególnienie ogółem wg podziału na ciśnienia ogółem wg podziału na ciśnienia niskie średnie wysokie niskie średnie wysokie Gmina Frampol 24804 0 16531 8273 5590 0 5590 0

Źródło: Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Tarnowie

Długość czynnej sieci gazowej w latach 2011-2014 nie uległa zmianie. Zwiększyła się nieznacznie ilość czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych z 295 do 299.

Tabela 12. Informacje szczegółowe w zakresie struktury sieci gazowej na obszarze Gminy Frampol w latach 2011-2014

Wskaźnik 2011 2012 2013 2014

Długość czynnej sieci ogółem 24804 24804 24804 24804

Długość czynnej sieci przesyłowej 8273 8273 8273 8273

Długość czynnej sieci rozdzielczej 16531 16531 16531 16531

Czynne przyłącza do budynków 295 299 299 299 mieszkalnych i niemieszkalnych

Źródło: Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Tarnowie

Liczba odbiorców gazu na terenie Gminy Frampol wynosi 506 osób, co stanowi 8 % ogółu ludności. Ilość mieszkańców korzystających z sieci gazowej w ciągu ostatnich dziesięciu lat zwiększyła się o 140 osób. Pod tym względem Gmina zajmuje 6 miejsce w powiecie i 87 w województwie lubelskim.

Wykres 8. Ludność korzystająca z sieci gazowej [osoby]

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 36

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Łączne roczne zużycie gazu w 2013 roku wyniosło 152,8 tys. m3. Ilość zużywanego gazu w latach 2005-2013 ulegała wahaniom. Najmniejsze zużycie zanotowano w 2005 roku (124 tys. m3), natomiast największe w 2006 (155,3 tys. m3).

Wykres 9. Całkowite zużycie gazu w Gminie Frampol w latach 2005 -2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań ulegało dość znacznym wahaniom, głównie na terenie miejskim Gminy Frampol. Od 2010 roku utrzymuje się na poziomie powyżej 100 tys. m3. W 2013 roku na cele grzewcze w Gminie Frampol zużyto 129 tys. m3 gazu, z czego 92,55% stanowiło zużycie na terenie miasta.

Wykres 10. Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w Gminie Frampol w latach 2005 -2013

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 37

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Gmina posiada program gazyfikacji całości obszaru. Plany inwestycyjno- modernizacyjne na lata 2015-2020 obejmują realizację przyłączeń do sieci gazowej w mieście

Frampol, rozbudowę sieci gazowej średniego ciśnienia Lc = 30 m, budowę przyłączy Lc = 25 m – 3 sztuki, realizację przyłączeń do sieci gazowej w miejscowości Sokołówka oraz budowę przyłączy Lc = 24 m – 4 sztuki.

2.9.3 System elektroenergetyczny

Dystrybucją energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych i instytucjonalnych na omawianym terenie zajmuje się PGE Dystrybucja S.A. Odział Zamość. Jednostka ta funkcjonuje na obszarze 15 283 km2 obejmując swym zasięgiem wschodnią część województwa lubelskiego oraz północno-wschodnią część województwa podkarpackiego (łącznie 434 tys. odbiorców). Gmina Frampol znajduje się w granicach Rejonu Energetycznego Zamość obsługującego 108 tys. odbiorców, dostarczając 302 GWh energii elektrycznej. Rejon ten zajmuje się obsługą: 2754,5 km linii SN, 3748 km linii nN oraz 1977 stacji transformatorowych. RE Zamość obsługuje ponad 108 tys. odbiorców energii elektrycznej. Obszar działania RE stanowią miasta i gminy: Zamość, Stary Zamość, Skierbieszów, Sitno, Łabunie, Adamów, Krasnobród, Szczebrzeszyn, Zwierzyniec, Radecznica, Sułów, Nielisz, Biłgoraj, Tarnogród, Potok Górny, Biszcza, Księżpol, Józefów, Tereszpol, Aleksandrów, Łukowa, Obsza, Frampol, Żółkiewka, Wysokie, Zakrzew, Turobin, Goraj. Łączny obszar działania RE Zamość wynosi 3 493 km kw. Roczna sprzedaż energii elektrycznej to ponad 302 tys. MWh. Na terenie RE Zamość eksploatowane są: linie kablowe SN – 312,2 km, nN – 1 244,2 km oraz linie napowietrzne SN – 2 442,3 km, nN - 2 503,8 km.

Sieć elektroenergetyczna Gmina Frampol posiada pełne zelektryfikowanie. Odbiorcy korzystają ze stacji 110/30/15 kV Biłgoraj za pośrednictwem linii napowietrznych SN 30 kV zasilającej stację 30/15 kV Frampol. Stacja ta jest źródłem zasilania zarówno dla Gminy Frampol jak i gmin sąsiednich. Na terenie Gminy nie występuje deficyt mocy i energii elektrycznej. Przez teren Gminy ma

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 38 przebiegać projektowana sieć wysokiego napięcia 400 kV relacji Rzeszów – Biłgoraj – Zamość. Stan linii energetycznej jest zadowalający, jednak niezbędne są remonty linii niskiego napięcia oraz inwestycje związane z modernizacją energochłonnych punktów oświetlenia drogowego.

Infrastruktura Infrastrukturę sieci energetycznej sklasyfikowano na podstawie charakterystyki napięć poszczególnych odcinków:

 Sieci wysokich napięć 110kV. Sieć ta ze względu na znikome spadki mocy jest używana do przesyłu energii elektrycznej na dużych odległościach. Przez obszar Gminy Frampol przebiega odcinek sieci napowietrznej wysokich napięć o długości 0,95 km Janów-Żółkiewka 240 mm2.  Sieci średnich napięć 15 kV. W czasie rzeczywistej pracy systemu, energia elektryczna przesyłana jest napowietrznymi liniami zasilającymi o napięciu 15 kV o łącznej długości 87,7 km.  Sieci średnich napięć 30 kV. Długość linii napowietrznych BLXT 70 mm2 Biłgoraj- Frampol wynosi 10,6 km.  Sieci niskich napięć (nN). Linie o niskim napięciu 0,4 kV są odpowiedzialne za bezpośrednie zasilenie odbiorców końcowych w tym przemysłowych i komunalnych. Sieć ta wykorzystywana jest również, jako wydzielone obwody oświetlenia ulicznego. Łączna długość sieci niskich napięć (bez przyłączy) na obszarze Gminy Frampol wynosi 84,8 km, z czego 73,3 km to linie napowietrzne natomiast 11,5 km są to linie kablowe.

Tabela 13. Charakterystyka sieci elektroenergetycznej na terenie Gminy Frampol

L.p. Urządzenie Rodzaj Długość Długość linii 110 kV [km] Janów-Żółkiewka 1. Napowietrzne 0,95 240 mm2 Napowietrzne 87,7 2. Długość linii 15 kV [km] Kablowe 0

Długość linii 30 kV [km] Napowietrzne 10,6 3. linia 30 kV Biłgoraj-Frampol BLXT 70 mm2 Kablowe 0 Napowietrzne 73,3 4. Długość linii nN (bez przyłączy) [km] Kablowe 11,5

Napowietrzne 47,3 5. Długość przyłączy nN [km] Kablowe 11,7

Słupowe 50 6. Stacje transformatorowe 15/0,4 kV [szt.] Wnętrzowe 3

Słupowe 7 7. Stacje transformatorowe 30/0,4 kV [szt.] Wnętrzowe 0

8. Stacje transformatorowe 30/15 kV 1

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 39

9. Stacje transformatorowe 110/15 kV 0

10. Moc zainstalowanych transformatorów 15/04 kV [kVA] 5615

11. Moc zainstalowanych transformatorów 30/04 kV [kVA] 613

Źródło: PGE Dystrybucja S.A. Oddział Zamość

Stacje transformatorowe Istniejące stacje transformatorowe zostały sklasyfikowane na podstawie napięcia, które są w stanie dostosować do rzeczywistych potrzeb odbiorców. Na terenie Gminy zlokalizowano: - 53 stacje transformatorowe 15/0,4 kV o łącznej mocy 5615 kVA, z czego 50 stanowią stacje słupowe, - 7 stacji transformatorowych 30/0,4 kV o łącznej mocy 613 kVA, - brak jest stacji transformatorowych 110/15 kV. Ponadto na terenie Gminy znajdują się urządzenia obce o łącznej długości 0,5 km, z czego 0,4 km to napowietrzne linie 15 kV, natomiast 0,1 km napowietrzne linie 30 kV. Wymienić należy także stacje transformatorowe 15/0,4 kV (10 sztuk) oraz stacje transformatorowe 30/0,4 kV (1 sztuka). Moc zainstalowanych transformatorów 15/0,4 kV wynosi łącznie 1965 kVA, a moc transformatora słupowego 30/0,4 kV to 50 kVA.

Tabela 14. Urządzenia obce

L.p. Urządzenie Rodzaj Długość 1. Napowietrzne 0,4 Długość linii 15 kV [km] Kablowe 0

2. Napowietrzne 0,1 Długość linii 30 kV [km] Kablowe 0

3. Słupowe 9 Stacje transformatorowe 15/0,4 kV [szt.] Wnętrzowe 1

4. Słupowe 1 Stacje transformatorowe 30/0,4 kV [szt.] Wnętrzowe 0

5. Moc zainstalowanych transformatorów 15/0,4 kV [kVA] 1965

6. Moc zainstalowanych transformatorów 30/0,4 kV [kVA] 50

Źródło: PGE Dystrybucja S.A. Oddział Zamość Odbiorcy W bilansie energetycznym Gminy Frampol uwzględniono energię spożytkowaną przez wszystkie grupy odbiorców poszczególnych grup taryfowych. Według aktualnych danych (stan

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 40 na rok 2014) łączna liczba odbiorców wyniosła 2296. W analizowanym okresie widoczny jest systematyczny spadek liczby odbiorców ze wszystkich grup taryfowych łącznie. Najliczniejszy odsetek stanowią odbiorcy z grupy taryfowej G (indywidualni) – 94,6%. Grupa taryfowa C stanowi 5%, natomiast najmniej jest odbiorców z grupy taryfowej B – 0,4%. W planie rozwoju przedsiębiorstwa na lata 2014-2019 przewidziano rozbudowę sieci polegającą na przyłączaniu nowych odbiorców. Przewidywane jest utworzenie przyłączy napowietrznych o długości 0,8 km w ilości 25 sztuk oraz 2,01 km przyłączy kablowych – 67 sztuk. Ponadto planowana jest rozbudowa sieci kablowej SN o 0,5 km, linii napowietrznej nN o 0,2 km, linii kablowej nN 4,5 km oraz budowa jednej stacji transformatorowej wnętrzowej. Do zadań przewidzianych w planie rozwoju wliczono również modernizację sieci SN Frampol – Smoryń o długości 0,98 km.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

3. Emisja CO2 w roku bazowym

3.1 Metodologia ustalania wielkości bazowej

3.1.1 Zakres inwentaryzacji

W metodologii wyboru jednostek generujących CO2 w Gminie Frampol zastosowano podejście terytorialne, w którym granica inwentaryzacji jest ściśle powiązana z granicą administracyjną. W ramach niniejszego planu utworzono bazę danych na podstawie informacji dotyczących charakterystyki energetycznej:  budynków, wyposażenie/urządzenia komunalne np. jednostki uzdatniania wody, centra recyklingu i kompostownie,  budynków, wyposażenie/urządzenia niekomunalne, budynki i urządzenia sektora usługowego, niebędące własnością organu lokalnego ani przez niego niezarządzane (np. biura prywatnych firm, banki, MŚP, placówki komercyjne i handlu detalicznego, szpitale itd., niekomunalne oświetlenie),  spółdzielni mieszkaniowych,  transportu, w tym: tabor gminny, transport publiczny oraz transport prywatny i komercyjny,  oświetlenia ulic,  lokalnej produkcji energii (głównie OZE). Za rok bazowy dla określenia emisji dwutlenku węgla przyjęto rok 2010. Jest to rok, dla którego możliwe jest określenie rzeczywistego stanu technicznego infrastruktury oraz istnieje dokumentacja rozliczeniowa za energię elektryczną, grzewczą czy paliwa transportowe.

3.1.2 Metodologia obliczeń

Dla oszacowania wielkości emisji gazów cieplarnianych z paliw energetycznych przyjęto wskaźniki prezentowane przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE). Wartości tych wskaźników oparte są na domyślnych wskaźnikach emisji C podawanych w wytycznych Intergovernmental Panel on ClimateChange. Do obliczeń emisji wynikającej z eksploatacji energii elektrycznej wykorzystano wskaźnik dla energii elektrycznej sieciowej (energetyka zawodowa) podany przez KOBIZE, który wynosi 0,812 Mg/MWh.

3.1.3 Pozyskanie danych

Baza danych do dalszych analiz powstała z wykorzystaniem metody „bottom-up, top down”. Procedura ta obejmuje bezpośrednią ankietyzację podmiotów eksploatujących energię finalną oraz wykorzystanie informacji ogólnie dostępnych m.in. w GUS. Dążąc do przygotowania bazy danych wszystkie działania ukierunkowano na szczegółową miarodajną metodę „top down”. Metoda „bottom-up” stanowi jedynie uzupełnienie informacji, przydatne przede wszystkim w analizie prognozy zmian w perspektywie 2020 roku.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 42

Rycina 3. Metody pozyskania danych inwentaryzacyjnych

• ogólne wskaźniki rozwoju sytuacji

• analiza sektorów, działów oraz grup gospodarczych • statystyczne podejście • szybka metoda

• GUS, literatura

top down top

• wykorzystanie informacji z poszczególnych odbiorców • szczegółowa analiza emisjii • pracochonna metoda • oparta na badaniu terenowym

bottomup

Źródło: Opracowanie własne

Plan zakłada przede wszystkim określenie wielkości bazowej emisji CO2 w jednostkach użyteczności publicznej. Są to podmioty zarządzane przez władze Gminy, zatem to właśnie Gmina może podjąć odpowiednie kroki w celu zmniejszenia poziomu emisji. W opracowaniu wykorzystano informacje dostarczone przez:  Urząd Miejski Frampol: Referat Gospodarki Komunalnej, Budownictwa i Inwestycji, Referat Finansowy, Wieloosobowe stanowisko ds. Gospodarki odpadami, ochrony środowiska i rolnictwa;  Zakład Gospodarki Komunalnej we Frampolu. Ponadto dane były pozyskiwane z:  Spółdzielni oraz Wspólnot mieszkaniowych  Przedsiębiorstwo energetyczne PGE Obrót S.A., PGE Dystrybucja S.A.,  Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.,  Instytucje pożytku publicznego,  Ankietyzacja, Główny Urząd Statystyczny.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 43

3.2 Analiza głównych źródeł emisji

3.2.1 Sektor działalności publicznej

Sektor obejmuje budynki użyteczności publicznej o łącznej powierzchni użytkowej 18 208 m2, których zarządzanie znajduje się w kompetencjach Urzędu Miejskiego we Frampolu oraz pozostałych obiektów powiązanych jednostek zewnętrznych w tym m.in. Komisariatu Policji. System grzewczy tych obiektów jest oparty w głównej mierze na indywidualnych kotłach gazowych, czy węglowych oraz w obiektach Ochotniczych Straży Pożarnej – na piecach kaflowych wspartych podgrzewaczami elektrycznymi. Przygotowanie ciepłej wody odbywa się za pomocą instalacji solarnych, elektrycznych indywidualnych podgrzewaczy wody oraz bojlerów elektrycznych. Szczegółowa charakterystyka energetyczna poszczególnych podmiotów przedstawiona została w poniższej tabeli.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

Tabela 15. Charakterystyka energetyczna obiektów użyteczności publicznej

Pow. Liczba Rok budowy/przebudowy Sposób Instalacja Nazwa obiektu Lokalizacja użytkowa użytkowników obiektu ogrzewania przygotowania c.w.u. [ m2 ]

Budynek główny Urzędu Miejskiego Radzięcka 8 30 396,2 przed 1980 gaz kolektory słoneczne

Budynek UM ul. Zamojska 13 6 348,2 przed 1980 gaz kolektory słoneczne

użytkowany Frampol (budynek szatniowy przy ul. Fabryczna 0 podczas 90 2005 brak kolektory słoneczne boisku) zawodów. Frampol ul. Kościelna 29 ok. 30 828,0 przed 1980 gaz bojler elektryczny

Frampol ul. Nowa 5 ok.30 542,87 przed 1905 gaz kolektory słoneczne

Remiza OSP Pulczynów Pulczynów 21A 0 234 przed 1956 piece kaflowe brak

Radzięcin (poz. obiekty) budynek Radzięcin 82A 4 80 przed 1950 piece kaflowe brak mieszkalny

Korytków Mały (poz. obiekty) szkoła Korytków Mały 49 b ok. 50 ok. 700 przed 1960 piece kaflowe brak

Rzeczyce (poz. obiekty) Rzeczyce 0 0 0 przed 1960 piece kaflowe brak

Remiza OSP Karolówka Karolówka 34B 0 150 przed 1958 piece kaflowe brak

OSP Wola Kątecka Wola Kątecka 40 0 220 przed 1957 brak brak

OSP Kąty Kąty 37 0 160 przed 1928 piece kaflowe brak

Remiza OSP Rzeczyce Rzeczyce 38B 0 150 przed 1948 piece kaflowe brak

OSP Stara Wieś Stara Wieś 25 0 250 przed 1957 piece kaflowe brak

OSP Wola Radzięcka Wola Radzięcka 69 0 306 przed 1924 piece kaflowe brak

OSP Radzięcin Radzięcin 41 A 0 250 przed 1924 piece kaflowe brak

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 45

OSP Sokołówka Sokołówka 54 0 0 przed 1924 piece kaflowe brak

Teodorówka Kol. (poz. obiekty) Teodorówka Kol. 32 0 75 przed 1970 piece kaflowe brak Świetlica Wiejska

OSP Chłopków Chłopków 63 0 310 przed 1927 piece kaflowe brak

OSP Teodorówka Teodorówka 124 0 160 przed 1927 piece kaflowe brak

OSP Komodzianka Komodzianka 47 0 200 przed 1929 piece kaflowe brak

Ośrodek Oświaty Komodzianka Komodzianka Budynek od lipca 2015 nie istnieje

w zależności od Toaleta Publiczna Frampol 4 przed 1990 brak brak potrzeb Indywidualny Szkoła Podstawowa Radzięcin Radzięcin 82 ok. 100 810 1976 kocioł grzewczy bojler elektryczny drewno/węgiel indywidualny kocioł grzewczy typu Szkoła Podstawowa w Teodorówce Teodorówka 64 138 827 1 968 "INNOVEX", "BAT- podgrzewanie elektryczne GAZ" o mocy 160 kW Budynek wchodzi w skład budynku UM na Zamojskiej 13 Samorządowy Ośrodek Oświaty ul. Zamojska 13

indywidualny kocioł Szkoła Podstawowa w Woli na pelet "Kilmosz kocioł co, panele solarne, Wola Radzięcka 61 112 780 1 933 Radzięckiej pelletts" o mocy 2x elektrycznie 100 kW

Samorządowy Zespół Szkolny we ul. Gorajska 16 149 1 255 1 932 Frampolu indywidualny kocioł Samorządowy Zespół Szkolny we gazowy Ferroli - 2 Frampolu-segment edukacji ul. Gorajska 16 94 818 1 989 szt./ GN4 N 10/ kocioł gazowy + wczesnoszkolnej z łącznikiem Ferroli Spa podgrzewacze elektryczne Samorządowy Zespół Szkolny we (Włochy) Frampolu-przedszkole z blokiem ul. Gorajska 16 334 1 137 1 996 GN4 N 10/ Ferroli żywieniowym Spa (Włochy) Samorządowy Zespół Szkolny we Frampolu-gimnazjum z salą ul. Gorajska 16 190 2 010 2 001 gimnastyczną i łącznikiem

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 46

Samorządowy Zespół Szkolny we indywidualny kocioł kocioł gazowy + instalacja Frampolu-hala widowiskowa- ul. Gorajska 16 400 2 193 2 011 gazowy solarna sportowa

kocioł gazowy + instalacja OSP Korytków Mały Korytków Mały 49 A 0 218 przed 1948 piece kaflowe solarna indywidualny kocioł gazowy Bank Spółdzielczy we Frampolu ul. Rynek 16 Ok. 10 347 1 964 (dwufunkcyjny c.o. c.w.u. z lokalnej kotłowni + c.w.u.) o mocy 58 kW

indywidualny kocioł Biblioteka Wola Radzięcka Wola Radzięcka w budynku remizy OSP Wola Radzięcka brak węglowy oraz LPG

indywidualny kocioł Biblioteka Teodorówka Teodorówka w budynku remizy OSP Teodorówka brak węglowy

Biblioteka Radzięcin Radzięcin w budynku remizy OSP Radzięcin ogrzewanie LPG brak

indywidualny kocioł Frampol Posterunek Policji we Frampolu 5 20 116 1946/47 węglowy o mocy 30 brak ul. Janowska kW

indywidualny kocioł Zarząd Dróg Powiatowych Oddział Teodorówka brak ok. 5 627 1 970 węglowy/biomasa o elektryczny bojler Teodorówka mocy 2 kW

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

Na potrzeby funkcjonowania całego sektora w roku 2010 zużyto łącznie 2 053,12 MWh energii finalnej. Głównym nośnikiem energii wykorzystywanym w tym sektorze pozostał gaz ziemny 1264,76 MWh (61,6 %), węgiel kamienny 197,36 MWh (28,2 %) oraz energia elektryczna 196,69 MWh (9,6 %). Uzupełnienie bilansu stanowi ponadto zużycie biomasy oraz gazu propan-butan wykorzystywanego głównie na potrzeby przygotowania posiłków w obiektach placówek szkolnych.

Wykres 11. Zużycie energii finalnej w sektorze użyteczności publicznej [MWh]

Źródło: Opracowanie własne

Działalność omawianego sektora wiązała się z wygenerowaniem do środowiska w roku bazowym 612,97 t CO2. Bilans ten tworzy głównie wykorzystanie: energii gazu ziemnego w ilości 225,43 t (41,7%), węgla kamiennego w ilości 197,36 t (32,2%) oraz energii elektrycznej w ilości 159,71 t, która stanowi 26,1 % udziału w bilansie gminy.

Wykres 12. Emisja dwutlenku węgla w sektorze użyteczności publicznej [t]

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 48

3.2.2 Sektor komunalny wod-kan

W sektorze wodno-kanalizacyjnym uwzględniono energochłonną infrastrukturę funkcjonującą w obrębie Zakładu Gospodarki Komunalnej we Frampolu. Na potrzeby funkcjonowania budynku administracyjnego zakładu przy ul. Łąkowej 4, którego powierzchnia użytkowa wynosi 489 m2, w roku bazowym zużyto łącznie 57,33 MWh energii finalnej, z czego 91% zostało wykorzystane na potrzeby ogrzewania obiektów w kotłowni węglowej. Główny cel działalności zakładu stanowi zapewnienie społeczności lokalnej gminy Frampol dostępu do infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, której praca wymaga znacznych nakładów energii elektrycznej.

Tabela 16. Zużycie energii elektrycznej oraz emisja CO2 pochodząca z funkcjonowania infrastruktury wod-kan [rok bazowy 2010]

Zużycie Zużycie energii energii Razem elektrycznej cieplnej Obiekt zuż ycie [MW [tCO [MW [tCO [M [tCO2] h] 2] h] 2] Wykaz energochłonnej infrastruktury Wh ] Budynek 63,1 administracyj 5,81 4,71 57,33 19,55 24,26 4 ny, Frampol pompa 1P1, pompa 2P1x2, pompa 2P2, pompa ZU-1, pompa ZU- 2, wyciągarka mieszadła, wyciągarka pomp, pompa mieszająca PM, pompa osadu PO, dekanter, studzienka z zasuwą ZwE i ZwY, staw stabilizacyjny, zbiornik osadu, zasuwa ZPS, pompa ślimakowa do osadu, prasa osadu, urządzenie do higienizacji osadu wapniem, urządzenie do dozowania polielektrolitu, Oczyszczalnia 64, przenośnik ślimakowy, kompresor napowietrzający x2, sprzęt ścieków, 64,20 52,13 0,00 0,00 52,13 20 Frampol ochrony p.poż, aparat powietrzny i czujnik zawartości metanu, instalacja elektryczna wraz z szafą sterowniczą, kompresor ROBOX D1x2, sito piaskownik HUBER, stacja zlewcza ENKO, mieszadło, czujnik poziomu wysokości cieczy w reaktorze, czujnik zawartości tlenu w reaktorze, kompresor ROBOX D3, pompa mieszająca PM2, pompa napowietrzająca, zasuwa Zwe2, zasuwa Zwy2 pompa głębinowa 33kw, pompa głębinowa 37kw, wodomierz fi Hydrofornia, 108, 108,38 88,00 0,00 0,00 88,00 80 polmatik x2, manometr typ MPA MTR-160x2, licznik 3- Radzięcin 38 fazowy, licznik 1-fazowy, amperomierz od 0 do 100Hpa x2. pompa głębinowa, manometr typ MPA od 0 do 1pa, hydrofor pojemność 6,3m3 x2, wodomierz fi80, manometr x2, chlorator Hydrofornia, 13,0 typ C-53, Chlorator typ C-58, sprężarka, szafa sterująca, licznik Korytków 13,05 10,60 0,00 0,00 10,60 5 Mały trójfazowy, licznik jednofazowy, amperomierz x2, zawór bezpieczeństwa, wyłącznik ciśnieniowy x3, terma/ogrzewacz wody 5l pompa głębinowa 18kw, pompa głębinowa 15kw, wodomierz Hydrofornia, 23,6 23,63 19,19 0,00 0,00 19,19 fi80, hydrofor szt. 2 pojemność 2,6m3, manometry x2, Frampol 3 wyłącznik ciśnieniowy x2, sprężarka 3-jw. hydrofor pojemność 2,5m3 x2, wyłącznik ciśnieniowy, sprężarka 3-JW., pompa płaska II stopniowa 11kw x2, pompa płaska II Hydrofornia, stopniowa 22kw, manometr STAS 3589-78, manometr PRLT 4,31 3,50 0,00 0,00 4,31 3,50 Teodorówka S32-70159793, betonowy zbiornik wody x2, poziomo-wodny wyłącznik x2, wodomierz fi80, tablica elektryczna licznik3- fazowy, tablica elektryczna 1- fazowy, Źródło: Zakład Gospodarki Komunalnej w Frampolu

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 49

3.2.3 Sektor budynków usługowo-użytkowych

Na potrzeby funkcjonowania sektora usługowo-użytkowego w 2010 zużyto łącznie 5 231,72 MWh energii finalnej. Energia ta wykorzystana została na funkcjonowanie wysoce energochłonnych urządzeń oraz oświetlenie w budynkach i wyniosła 851,00 MWh (16,3 %). Energia spożytkowana na ogrzewanie obiektów wyniosła 4380,72 MWh (84,1%), w tym energia z węgla kamiennego 1 724,71 MWh (33,2%), gazu ziemnego 1 489,54 MWh (28,5%), biomasy 1 734,71 MWh (19,3 %) oraz oleju opałowego 144,56 MWh (2,8%).

Wykres 13. Zużycie energii pierwotnej w sektorze handlu i usług w uwzględnieniem poszczególnych nośników [MWh]

Źródło: Opracowanie własne

Działalność sektora wiązała się z wygenerowaniem do środowiska odpowiednich ilości

CO2 w wysokości 1 623,71 t. Z analizy danych przedstawionych na poniższym wykresie wynika, że bilans ten tworzy głównie wykorzystanie: energii elektrycznej 691,01 t (42,6%), w dalszej kolejności węgla kamiennego 591,54 t (36,4%), gazu ziemnego 300,83 t ( 18,5%) oraz oleju opałowego 40,33 t (2,5%).

Wykres 14. Emisja CO2 w sektorze usługowo-użytkowym [t]

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 50

3.2.4 Sektor mieszkalny

Ankietyzacja budownictwa jednorodzinnego Dane dotyczące charakterystyki energetycznej budynków mieszkalnych w gminie Frampol pozyskano na podstawie ankietyzacji mieszkańców gminy. Otrzymano 180 uzupełnionych ankiet, w których mieszkańcy wskazali takie informacje jak:

 rodzaj źródła ciepła w budynku,  sposób przygotowania ciepłej wody użytkowej,  wielkość zużycia paliw w lokalu mieszkalnym,  zużycie paliw transportowych w gospodarstwie domowym,  określenie potrzeb związanych z modernizacją budynków,  posiadane instalacje odnawialnych źródeł energii.

Wśród źródeł ciepła w poszczególnych budynkach najczęściej występują indywidualne kotły grzewcze (147 sztuk). W 15 przypadkach źródłem ciepła w mieszkaniach jest lokalna kotłownia (jedna kotłownia na kilka mieszkań), w 14 –piec/kuchnia, w 3 - kominek. W pojedynczych przypadkach wskazano inne źródło ogrzewania. Ciepła woda użytkowa (c.w.u.) w większości przypadków jest przygotowywana przy pomocy indywidualnego kotła grzewczego (w 117 ankietowanych gospodarstwach mieszkalnych). W 88 mieszkaniach do tego celu wykorzystywane są kolektory słoneczne, w 22 – lokalna kotłownia, w 12 – bojler elektryczny, w 7 – gazowy przepływowy podgrzewacz wody, natomiast w 4 - elektryczny przepływowy podgrzewacz wody. W 12 przypadkach wskazano inne źródło.

Wykres 15. Sposób przygotowania ciepłej wody użytkowej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet Ankietowanych zapytano również o zużycie paliw w lokalu mieszkalnym w ciągu roku. We wszystkich ankietowanych mieszkaniach zużyto łącznie 227,3 t węgla kamiennego, 1599,5 m3 drewna, 4540 m3 gazu ziemnego oraz 50 l oleju opałowego.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 51

Zbadano także liczbę pojazdów w gospodarstwach domowych. Łącznie ankietowane gospodarstwa posiadają 250 pojazdów osobowych oraz 11 samochodów ciężarowych. Średnia miesięczna liczba km pokonywana wyłącznie na obszarze gminy przez ankietowanych to 1181,11 km. Ankieta obejmowała również pytania dotyczące potrzeb modernizacyjnych w gospodarstwach domowych. Zapytano o:  ocieplenie ścian zewnętrznych,  wymianę okien,  ocieplenie dachu/stropodachu,  budowę/wymianę źródła ciepła do ogrzewania budynku.

Ocieplenie ścian zewnętrznych wykonano w ciągu ostatnich 5 lat w 74 gospodarstwach domowych. W ciągu najbliższych 5 lat taka modernizacja planowana jest w 60 przypadkach, 26 właścicieli nie widzi potrzeby ocieplenia ścian. W ciągu ostatnich 5 lat w 103 gospodarstwach domowych wymieniono okna, w 22 – jest to planowane. W 28 budynkach mieszkalnych właściciele nie widzą potrzeby wymiany okien. Ocieplenie dachu/stropodachu wykonano w ciągu ostatnich 5 lat w 51 gospodarstwach domowych. W ciągu najbliższych 5 lat taka modernizacja planowana jest w 64 przypadkach, 36 właścicieli nie widzi potrzeby ocieplenia dachu/stropodachu. Budowa nowego albo wymiana istniejącego źródła ciepła została wykonana w 57 gospodarstwach domowych. W planach taką modernizację zadeklarowało 59 właścicieli (większość chce wymienić na takie sam rodzaj źródła, ale nowsze urządzenie, 10 - na pompę ciepła, 5 - na kocioł na biomasę, 4- na elektryczne, 3- na gazowe, 10 - inne). 31 właścicieli nie widzi potrzeby zmiany w tym zakresie. Instalacja do przygotowania ciepłej wody użytkowej została wymieniona lub zamontowana (w ciągu ostatnich 5 lat) w 82 mieszkaniach, natomiast 40 właścicieli planuje taką modernizację w najbliższych latach (większość chce wymienić na takie sam rodzaj źródła, ale nowsze urządzenie, 11 – na pompę ciepła, 10 – na kolektory słoneczne, 3- kocioł na biomasę, pojedyncze osoby na gazowe, elektryczne lub inne). W 24 gospodarstwach właściciele nie przewidują zmian. Wśród innych potrzeb modernizacyjnych ankietowani wymieniali najczęściej: budowę przydomowej oczyszczalni ścieków oraz wymiana pokrycia dachowego (usunięcie eternitu zawierającego azbest). Ankietowanych zapytano również o posiadane instalacje odnawialnych źródeł energii oraz o chęci do zamontowania takich źródeł.

Tabela 17. Odnawialne źródła energii w gospodarstwach domowych

już posiadam chciałbym nie jestem zainstalować zainteresowany Kolektory słoneczne 86 60 26 Fotowoltaika 2 98 74 Kocioł na biomasę 6 12 155 Mała turbina 1 26 146

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 52 wiatrowa Pompa ciepła 2 33 138 Mikrobiogazownia 0 0 179

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet Wśród ankietowanych 86 osób (47,8%) posiada kolektory słoneczne, 6 – kocioł na biomasę (3,3%), po 2 – panele fotowoltaiczne oraz pompę ciepła (po 1,1%). W jednym gospodarstwie domowym znajduje się mała turbina wiatrowa. Zauważalne jest duże zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii. 54,4% ankietowanych (98) chciałoby zainstalować panele fotowoltaiczne, 33,3 % (60) - kolektory słoneczne, 18,3% (33) – pompy ciepła, 14,4% (26) - małe turbiny wiatrowe, 6,7% (12) – kocioł na biomasę. Nikt nie jest zainteresowany budową mikrobiogazowni. Ankietyzacja gospodarstw rolnych Ankietyzacją zostały objęte także gospodarstwa rolne na terenie gminy Frampol. Wpłynęło 135 wypełnionych ankiet, w których właściciele gospodarstw rolnych udzielili informacji dotyczących:  wyposażenia technicznego gospodarstwa,  zużycia paliw w gospodarstwie rolnym,  rodzaju i liczby inwentarza,  ilości odpadów pochodzących z produkcji zwierzęcej i roślinnej,  zainteresowania możliwością uprawy roślin energetycznych oraz instalacją odnawialnych źródeł energii.

Na poniższym wykresie przedstawiono klasyfikację gospodarstw ze względu na prowadzenie produkcji rolnej:

Wykres 16. Struktura ankietowanych gospodarstw rolnych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiet

Wśród 135 ankietowanych gospodarstw 97 posiada ciągnik rolniczy (łącznie 120 szt.), 13 kombajn zbożowy, 2 –samochód ciężarowy, po 1 – kombajn buraczany i kombajn ziemniaczany. Gospodarstwa te łącznie zużywają 147,7 tys. l paliw (22,5 tys. l benzyny, 39,4 l LPG oraz 85,8 tys. l oleju napędowego). W ankietach wskazano również rodzaj i liczbę

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 53 inwentarza: 292 szt. trzody chlewnej (w tym 42 lochy), 84 szt. bydła (w tym 57 krów), 26 szt. koni oraz 1285 szt. drobiu. Ankietowani oszacowali ilość odpadów z produkcji zwierzęcej oraz roślinnej. W gospodarstwach objętych badaniem wyprodukowano 13,5 t gnojowicy bydła, 45,8 t gnojowicy świń, 51 t gnojówki, 295 t obornika bydła, 394,08 t obornika świń, 45,47 t odchodów drobiu. Z produkcji roślinnej pozostały następujące odpady: 408 t słomy suchej, 173,2 t siana suchego, 16,7 t trawy (kiszonka), 34,4 t liści ziemniaków, 4 t kukurydzy. 21 właścicieli gospodarstw wyraziło zainteresowanie uprawą roślin energetycznych (wierzby energetycznych, śluzowca pensylwańskiego) na potrzeby kotłów na biomasę lub biogazowni. Uprawy te mogłyby być prowadzone na 32,3 ha. 78 właścicieli gospodarstw chciałoby w swoim gospodarstwie zainstalować odnawialne źródła energii, głównie panele fotowoltaiczne (39) i kolektory słoneczne (18), ale też pompy ciepła (10) i turbiny wiatrowe (16). 5 ankietowanych jest zainteresowanych udziałem w „Spółdzielni Energetycznej” (spółdzielni, której celem jest produkcja energii na własny użytek oraz na sprzedaż, energia ta zostanie wyprodukowana z odpadów produkcji roślinnej i zwierzęcej zrzeszonych gospodarstw, natomiast zysk z tej działalności zostanie rozdysponowany adekwatnie do ilości wprowadzonych przez nich odpadów do np. mikrobiogazowni). Wśród potrzeb inwestycyjnych najczęściej wymieniano: budowę/remont budynków (63 gospodarstwa), zakup maszyn rolniczych (30) oraz zakup gruntów (16).

Inwentaryzacja energetyczno-środowiskowa sektora mieszkalnego Cały sektor mieszkaniowy w gminie Frampol zużył w roku bazowym 42 132,60 MWh energii fianlnej. Energia ta wykorzystana została głównie na ogrzewanie oraz cele bytowe mieszkańców gminy i wyniosła 38 374,31 MWh (91,1 %). Największy udział w zużyciu w sektorze mieszkalnym miał węgiel kamienny 26 942,25 MWh (63,9%), następnie biomasa w postaci drewna i odpadów rolniczych w ilości 9 673,55 MWh (23,0%), następnie gaz ziemny 1 508,33 MWh (3,6 %) oraz olej opałowy 250,18 MWh (0,6%).

Wykres 17. Zużycie energii finalnej w sektorze mieszkalnym uwzględnieniem poszczególnych nośników [MWh]

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 54

Taka ilość zużywanej energii powoduje emisję CO2 do atmosfery w ilości 12 632,37 tCO2. Bilans ten jest tworzony głównie przez wykorzystanie: węgla kamiennego 9 187,31 t (72,7%), w dalszej kolejności energii elektrycznej 3 070,64 t (24,3%), gazu ziemnego 304,62 t (2,4%) oraz w najmniejszym stopniu oleju opałowego 69,8 t (0,6%).

Wykres 18. Emisja CO2 w sektorze mieszkalnym [t]

Źródło: Opracowanie własne

3.2.5 Oświetlenie uliczne

W ramach infrastruktury oświetlenia ulic gminy Frampol funkcjonuje łącznie 465 pkt z czego 387 szt. (83%) stanowi infrastruktura PGE Dystrybucja S.A., pozostałe 78 szt. (17%) funkcjonuje na majątku gminy. Łączna moc zainstalowana jest na poziomie 80,990 kW z czego 71 190 W (87%) stanowi własność operatora przy 9 800 W gminy. Warto podkreślić iż wśród wspomnianej infrastruktury najwięcej jest wysoce energochłonnych lamp o mocy 250 W, w dalszej kolejności lampy 150 W i 100W, natomiast wykazujących relatywnie niski poziom zapotrzebowania na energii przy mocy 70 W zaledwie 17 szt.

Wykres 19. Liczba punktów oświetleniowych z wyszczególnieniem mocy

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 55

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 20. Moc zainstalowana pkt. oświetleniowych wyrażona w [W]

Źródło: Opracowanie własne

Inwentaryzacją objęto 42 punkty pomiaru energii elektrycznej stanowiące własność gminy jak i PGE Dystrybucja S.A. Na potrzeby funkcjonowania sektora w 2010 r. zużyto łącznie 150 739 kWh energii elektrycznej. W konsekwencji wartość ta wygenerowała emisję na poziomie 122,40 t CO2. W kolejnych latach natomiast zauważono znaczny, bo aż 5,9% wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w sektorze, co spowodowało również zwiększenie poziomu emisji dwutlenku węgla w skali całej gminy Frampol.

Wykres 21. Zużycie energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulic w latach 2010-2014 [kWh]

Źródło: Urząd Miejski w Frampolu

Analiza danych pozyskanych na potrzeby niniejszego opracowania pozwoliła również zdefiniować profil zużycia energii elektrycznej w poszczególnych miesiącach. Funkcja jaką pełni oświetlenie oraz długość wymaganej pracy wiąże się z faktem, iż w głównej mierze energia spożytkowana jest w okresie od września do kwietnia, natomiast w okresie letnim zużycie znacznie spada (w czerwcu nawet o 23,1 % w stosunku do stycznia).

56 Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

Tabela 18. Zużycie energii elektrycznej oraz emisja CO2 oświetlenia ulic w latach 2010-2014

2010 2011 2012 2013 2014 Lp. Lokalizacja MWh tCO2 MWh tCO2 MWh tCO2 MWh tCO2 MWh tCO2 1 Smoryń I 2,19 1,78 2,2 1,8 0,27 0,22 0,80 0,65 0,80 0,65 2 Smoryń 3,65 2,97 3,7 3,0 3,75 3,05 4,54 3,69 4,93 4,00 3 Chłopków I 1,22 0,99 1,2 1,0 1,14 0,92 1,03 0,84 1,00 0,82 4 Chłopków II 0,98 0,79 1,0 0,8 0,77 0,62 0,68 0,55 0,81 0,66 Radzięcin Zagródki 3,02 2,45 3,0 2,5 3,08 2,50 2,90 2,36 3,14 2,55 5 Pierwsze 6 Wola Radzięcka I 1,26 1,02 1,3 1,0 1,13 0,92 1,36 1,11 1,47 1,19 7 Wola Radzięcka II 2,05 1,66 2,0 1,7 1,28 1,04 2,88 2,34 2,21 1,79 8 Stara Wieś 2,64 2,14 2,6 2,1 2,44 1,98 2,98 2,42 2,98 2,42 9 Pulczynów 2,76 2,24 2,8 2,2 2,61 2,12 2,68 2,18 3,00 2,44 10 Sokołówka Wieś 4,34 3,52 4,3 3,5 4,71 3,82 6,63 5,39 6,61 5,36 11 Korytków Mały Drugi 3,59 2,92 3,6 2,9 3,94 3,20 3,81 3,09 3,94 3,20 Korytków Mały 2,83 2,30 2,8 2,3 2,89 2,35 3,15 2,56 3,16 2,56 12 Pierwszy 13 Karolówka II 0,62 0,50 0,6 0,5 0,60 0,48 2,06 1,67 3,03 2,46 14 Karolówka I 1,96 1,59 2,0 1,6 1,70 1,38 2,48 2,01 2,61 2,12 15 Komodzianka Pierwsza 1,20 0,98 1,2 1,0 1,06 0,86 1,34 1,09 1,37 1,11 16 Komodzianka Druga 3,59 2,92 3,6 2,9 2,60 2,11 2,82 2,29 2,77 2,25 17 Smoryń II 1,57 1,27 1,6 1,3 1,46 1,18 1,46 1,19 2,28 1,85 18 Komodzianka III 1,39 1,13 1,4 1,1 0,88 0,71 1,22 0,99 1,30 1,05 19 Teodorówka Pierwsza 2,58 2,09 2,6 2,1 2,30 1,86 2,27 1,84 2,28 1,85 20 Teodorówka Druga 0,48 0,39 0,5 0,4 0,42 0,34 0,44 0,36 0,39 0,32 21 Teodorówka 0,05 0,04 0,0 0,0 0,63 0,51 1,85 1,50 1,97 1,60 22 Teodorówka 0,72 0,58 0,7 0,6 0,49 0,40 0,44 0,36 0,33 0,26 23 Teodorówka 1,03 0,84 1,0 0,8 0,95 0,77 1,06 0,86 1,17 0,95 Teodorówka Czwarta 2,44 1,98 2,4 2,0 1,84 1,50 2,19 1,78 2,07 1,68 24 Kolonia

57 Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 25 Rzeczyce III 0,80 0,65 0,8 0,6 0,96 0,78 1,09 0,89 1,30 1,06 26 Rzeczyce II 1,13 0,92 1,1 0,9 0,99 0,80 1,30 1,05 1,48 1,20 27 Rzeczyce I 0,62 0,50 0,6 0,5 0,60 0,49 0,71 0,58 0,61 0,50 28 Teodorówka I Kolonia 2,12 1,72 2,1 1,7 1,90 1,54 2,24 1,82 2,20 1,78 29 Kąty I 0,88 0,71 0,9 0,7 0,91 0,74 0,95 0,77 1,32 1,07 30 Kąty III 0,25 0,20 0,3 0,2 0,46 0,37 0,47 0,38 0,48 0,39 31 Frampol II 32,42 26,32 32,4 26,3 24,28 19,72 23,45 19,04 22,71 18,44 32 Frampol I 8,07 6,55 8,1 6,6 5,07 4,12 6,68 5,42 6,37 5,17 33 Kościelna/Bloki/ 4,02 3,26 4,0 3,3 4,46 3,62 4,88 3,96 4,09 3,32 34 Wola Kątecka 1,36 1,11 1,4 1,1 1,09 0,89 0,43 0,35 0,61 0,49 35 Radzięcin -Wieś 4,38 3,56 4,4 3,6 3,57 2,90 3,25 2,64 4,56 3,70 36 Wola Kątecka 0,61 0,49 0,6 0,5 1,11 0,90 2,20 1,79 2,21 1,80 37 Frampol 41,77 33,92 41,8 33,9 28,50 23,14 26,40 21,44 27,59 22,40 38 Frampol 2,03 1,65 2,0 1,6 1,91 1,55 1,93 1,57 1,90 1,54 39 Chłopków 1,03 0,83 1,0 0,8 1,07 0,87 1,06 0,86 1,05 0,86 40 Sokołówka 1,10 0,89 1,1 0,9 6,01 4,88 6,58 5,35 4,27 3,46 41 Korytków Mały 0,00 0,00 0,0 0,0 9,84 7,99 9,32 7,57 2,62 2,13 42 Frampol Szkoła 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 4,53 3,68 4,86 3,95 Frampol rondo 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 1,46 1,18 43 obwodnica 44 Frampol rondo 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 9,48 7,69 plac budowy przepompowni 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 1,37 1,11 45 sokołówka plac budowy przepompowni 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,89 0,72 46 sokołówka monitoring wizyjny 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,25 0,21 47 przy placu budowy 48 Cacanin 0,00 0,00 0,0 0,0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,40 0,32 Razem 150,74 122,40 150,74 122,40 135,64 110,14 150,57 122,26 159,63 129,62

Źródło: Opracowanie własne

58 Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

Wykres 22. Emisja CO2 w sektorze oświetlenia ulic w latach 2010-2014 (uszczegółowienie na rozkład miesięczny)

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 59

3.2.6 Przemysł

Na potrzeby funkcjonowania sektora w 2010 zużyto łącznie 2 150,84 MWh energii pierwotnej. Energia ta wykorzystywana została głównie na funkcjonowanie energochłonnych urządzeń oraz oświetlenie w tych budynkach. Specyfika zakładów produkcyjnych nie wykazuje zużycia energii cieplnej na cele produkcyjne. Taka ilość zużywanej energii powoduje emisję CO2 do atmosfery w ilości 1 746,48 t CO2.

3.2.7 Transport

Obliczenia emisji z tytułu wykorzystania paliw transportowych na obszarze gminy Frampol oparto na inwentaryzacji zużycia benzyny, oleju napędowego, LPG oraz CNG w obrębie floty pojazdów taboru gminnego, prywatnego transportu lokalnego oraz tranzytu. Tabor gminny W sekcji tej wyróżniono pojazdy użytkowane na potrzeby realizacji zadań własnych gminy wynikające z Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.) czy też dowóz uczniów do placówek edukacyjnych. Wspomniane zadania wiążą się wykorzystaniem około 32 278 l oleju napędowego rocznie (rok bazowy 2010), co w konsekwencji generuje do środowiska około 87,2 t dwutlenku węgla.

Tabela 19. Zużycie paliw oraz emisja dwutlenku węgla przez transport komunalny Średni przebieg olej Pojemność olej Przeznaczenie pojazdu Marka, model na napędowy silnika [cm3] napędowy [l] obszarze [t] gminy km Dowóz dzieci Autosan, H9-21 28615 6540 7051,3 19,0

Dowóz dzieci Volkswagen, LT 16546 2799 3886,2 10,5

Dowóz dzieci Man, 11.190 HOCL 8994 6871 6288,3 17,0

Dowóz dzieci Jelcz, L 090M 25942 4580 1806,4 4,9

Dowóz dzieci Autosan, H9-20 22474 6540 6185,3 16,7

Wywóz nieczystości Volvo , FL6 17007 5480 0,0 0,0 płynnych Wywóz nieczystości Jelcz, n/d b.d. 3529,2 9,5 płynnych Wyjazdy służbowe Peugeot, Partner 17145 1868 0,0 0,0

Prace ziemne JCB, Koparka n/d b.d. 2879,5 7,8

Ciągnik użytkowy URSUS n/d b.d. 652,8 1,8 Źródło: Opracowanie własne

Transport prywatny W obliczeniach przeprowadzonych przy opracowaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej zdefiniowano poziom emisji CO2 wynikającej z funkcjonowania transportu prywatnego. W obliczeniach wykorzystano dane dotyczące natężenia ruchu pojazdów pozyskane na podstawie badań modelowych w oparciu o:

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 60

 Generalny Pomiar Ruchu w 2010 roku (GPR 2010) przeprowadzony na drogach wojewódzkich i krajowych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Badanie obejmowało rejestrację pojazdów silnikowych korzystających z dróg publicznych (w podziale na 7 kategorii): motocykle, samochody osobowe, lekkie samochody ciężarowe (dostawcze) samochody ciężarowe bez przyczep, samochody ciężarowe z przyczepami, autobusy, ciągniki rolnicze,  Wykorzystano szczegółowy wykaz dróg w poszczególnych kategoriach zarządzania, w tym odcinki traktowane jako tranzyt o znacznym nasileniu ruchu pojazdów komunikacyjnych oraz lokalne drogi miejskie ze zdecydowanie śladową strukturą użytkowania.  Ponadto pozyskano szczegółowe informacje dotyczące ilości wraz z strukturą zasilania pojazdów zarejestrowanych na obszarze gminy z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców.

Wykres 23. Liczba pojazdów zarejestrowanych na obszarze Gminy Frampol

Źródło: Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców

Tabela 20. Liczba oraz struktura zasilania pojazdów zarejestrowanych na obszarze Gminy Frampol

BENZYN BENZYNA BENZYNA OLEJ inne Suma A BEZOŁOWIOWA UNIWERSALNA NAPĘDOWY końcowa AUTOBUS 7 7

CIĄGNIK ROLNICZY 2 1098 1100

CIĄGNIK 22 22 SAMOCHODOWY MOTOCYKL 71 2 35 1 109

MOTOROWER 121 8 56 185

SAMOCHODOWY 3 3 INNY SAMOCHÓD 44 3 58 208 1 314 CIĘŻAROWY SAMOCHÓD 1427 96 549 727 4 2803 OSOBOWY SAMOCHÓD 2 2 22 26 SPECJALNY Suma końcowa 1670 109 700 2085 5 4569

Źródło: Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 61

Szczegółową analizę ruchu na obszarze gminy Frampol przedstawiono w załączniku do niniejszego opracowania pt. „Model ruchu dla Gminy Frampol w latach 2010-2020”.

Analiza powyższych danych pozwoliła zdefiniować bilans wykorzystania paliw oraz emisję dwutlenku węgla z niej wynikającą. W roku bazowym 2010 na obszarze gminy Frampol wykorzystano łącznie 102 957,0 MWh energii finalnej. Bilans ten tworzy wykorzystanie oleju napędowego przy wartości 47 098,4 MWh (46,1%), w dalszej kolejności benzyny 41 959,2 MWh ( 41,1%) oraz LPG 12 999,4 MWh (12,7%).

Wykres 24. Zużycie energii paliw transportowych z podziałem na nośniki (MWh)

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 25. Emisja dwutlenku węgla z tytułu wykorzystania paliw transportowych [t]

Źródło: Opracowanie własne

Wykorzystanie paliw transportowych wiązało się z wygenerowaniem łącznie 27 178,6 t dwutlenku węgla. Bilans ten tworzy emisja z tytułu eksploatacji oleju napędowego przy wartości 12 575,3 (46,3%), w dalszej kolejności benzyny 10 447,8 (38,4%) oraz LPG 4 155,5 t (15,3%).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 62

Wykres 26. Zużycie energii finalnej z tytułu wykorzystania paliw transportowych w perspektywie roku 2020 [MWh]

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 27. Emisja dwutlenku węgla z tytułu wykorzystania paliw transportowych w perspektywie roku 2020 [t]

Źródło: Opracowanie własne

3.2.8 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w gminie

Wykorzystanie energii z OZE na obszarze gminy Frampol w roku bazowym 2010 opierało się w przeważającej części na wykorzystaniu biomasy do produkcji ciepła na ogrzewanie oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej (głównie w sektorze mieszkalnym). Ponadto w bilansie wykorzystania odnawialnych źródeł energii uwzględniono produkcję energii elektrycznej generatora instalacji turbiny wiatrowej o mocy 150 kW.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 63

Wykres 28. Wykorzystanie biomasy w poszczególnych sektorach gospodarczych gminy Frampol

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 29. Wykorzystanie OZE na obszarze gminy Frampol

Źródło: Opracowanie własne

Warto podkreślić, że bilans ulegnie zwiększeniu, ponieważ w ramach Osi Priorytetowej VI. Środowisko i czysta energia. Działania 6.2. Energia przyjazna środowisku Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 - 2013 Urząd Miejski we Frampolu prowadził zapisy osób chętnych do instalowania w swych posesjach kolektorów słonecznych służących do podgrzewania zimnej wody do celów użytkowych. Projekt realizowany był w latach 2013-2014. W październiku 2014 zostały uruchomione następujące instalacje:

Lokalizacja instalacji solarnych na budynkach użyteczności publicznej:

1. Samorządowy Zespół Szkolny we Frampolu, ul. Gorajska 16 – 8 kolektorów; 2. Szkoła Podstawowa w Teodorówce, Teodorówka 64 – 2 kolektory; 3. Szkoła Podstawowa w Woli Radzięckiej, Wola Radzięcka 61 – 2 kolektory; 4. Budynek UM, ul. Radzięcka 8 – 2 kolektory; 5. Budynek UM, ul. Zamojska 13 – 2 kolektory; 6. Budynek szatniowy przy stadionie we Frampolu – 4 kolektory; 7. Budynek Miejsko Gminnego Ośrodka Kultury we Frampolu, ul. Nowa 5 – 2 kolektory.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 64

Lokalizacja instalacji na obiektach mieszkalnych:  2 kolektory – 361 instalacji  3 kolektory – 196 instalacji  4 kolektory – 53 instalacje  5 kolektorów – 5 instalacji

Suma wszystkich instalacji zamontowanych na budynkach mieszkalnych u indywidualnych odbiorców wyniosła 615. Ponadto do użytku mieszkańców zainstalowano również piece C.O. zasilane paliwem ekologicznym:  25 kW – 1 szt.  25 kW – 19 szt.  30 kW – 40 szt.

W piec zaopatrzony został także jeden obiekt użyteczności publicznej - Szkoła Podstawowa Wola Radzięcka 61.

3.3 Bilans energetyczno-ekologiczny Gminy Frampol

3.3.1 Zużycie energii pierwotnej

Łączne zużycie energii w zinwentaryzowanych sektorach w roku 2010 wyniosło 159,389 GWh. Wartość jednostkowa wykorzystanej energii przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosła natomiast 24,82 MWh. Biorąc pod uwagę przedstawione w poniższej tabeli dane można zauważyć, że za energochłonność gminy odpowiedzialny jest przede wszystkim sektor transportu ze zużyciem wynoszącym 107 363,9 MWh (67,4 %) oraz sektor mieszkalny, którego zużycie miało poziom 42 132,60 MWh (26,4%), najmniejszy udział w bilansie wykazuje natomiast sektor oświetlenia ulic 150,47 MWh (0,1%).

Tabela 21. Bilans zużycia energii finalnej w gminie Frampol

Sektor Zużycie energii [MWh] Udział Sektora w bilansie

Budynki użyteczności publicznej 2 053,12 1,3%

Komunalny 276,70 0,2%

Usługi+ Handel 5 231,72 3,3%

Mieszkalny 42 132,60 26,4%

Oświetlenie uliczne 150,74 0,1%

Przemysł 2 175,39 1,4%

Transport razem 107 363,63 67,4%

Gmina Frampol Razem 159 383,90 100,0%

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 65

Wykres 30. Zużycie energii finalnej z podziałem na sektory [MWh]

Źródło: Opracowanie własne

Udział poszczególnych rodzajów nośników energii wykorzystywanych na terenie Gminy wskazuje na znaczącą dominację oleju napędowego. W dalszej kolejności energia końcowa generowana jest w wyniku wykorzystania węgla kamiennego, benzyny, oraz energii elektrycznej. Udział zużycia OZE w Gminie Frampol oszacowano na 7,0%.

Tabela 22. Bilans zużycia energii z podziałem na nośniki

Zużycie energii Udział nośnika w Nośnik energii [MWh] bilansie energia elektryczna 7 326,92 4,6%

gaz ziemny 4 262,63 2,7%

olej opałowy 394,74 0,2%

węgiel kamienny 29 313,08 18,4%

biomasa 10 696,32 6,7%

energia z wiatru 24,55 0,0%

olej napędowy 47 098,39 29,6%

LPG 18 308,13 11,5%

benzyna 41 959,15 26,3%

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 66

Wykres 31. Zużycie energii finalnej z podziałem na nośniki energii [MWh]

Źródło: Opracowanie własne

3.3.2 Bilans emisji CO2

Łączna emisja CO2 w zinwentaryzowanych sektorach Gminy Frampol w roku 2010 wyniosła 44 095,2 t. Za bilans dwutlenku węgla odpowiedzialny jest przede wszystkim sektor transportu, natomiast w dalszej kolejności mieszkalny oraz przemysł. Najmniejszy udział wykazuje sektor oświetlenia ulic. Wartość jednostkowa emisji w przeliczeniu na 1 mieszkańca w omawianym okresie wyniosła 6,88 t.

Tabela 23. Bilans emisji CO2 z podziałem na sektory

Sektor Emisja CO2 Udział Sektora w bilansie

Budynki użyteczności publicznej 612,97 1,4%

Komunalny 197,68 0,4%

Usługi+ Handel 1 623,71 3,7%

Mieszkalny 12 613,46 28,6%

Oświetlenie uliczne 122,40 0,3%

Przemysł 1 746,48 4,0%

Transport razem 27 178,58 61,6%

Gmina Razem 44 095,28 100,0%

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 67

Wykres 32. Bilans emisji CO2 w poszczególnych sektorach [t]

Źródło: Opracowanie własne

Na podstawie danych przedstawionych w poniższej tabeli można zauważyć, że udział poszczególnych rodzajów nośników energii na terenie gminy jest zdominowany przez węgiel kamienny, w mniejszej ilości bilans jest tworzony przez energię elektryczną, olej napędowy oraz gaz ziemny.

Tabela 24. Bilans emisji CO2 z podziałem na nośnik

Nośnik energii Emisja CO2 [t] Udział nośników w bilansie

Energia elektryczna 5949,46 13,5%

Gaz ziemny 860,88 2,0%

Olej opałowy 110,13 0,2%

Węgiel kamienny 9995,76 22,7%

Olej napędowy 12575,27 28,5%

LPG 4155,95 9,4%

Benzyna 10447,83 23,7%

Gmina Razem 44095,28 100,0%

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 68

Wykres 33. Bilans emisji CO2 z podziałem na nośniki energii [t]

Źródło: Opracowanie własne

3.3.3 Emisja zanieczyszczeń pozostałych

Zebrane w poniższej tabeli dane przedstawiają udział poszczególnych zanieczyszczeń tj. SO2,

NOx, CO, pył oraz B(a)P, emitowanych w wymienionych sektorach. Najwięcej zanieczyszczeń emitowanych jest przez sektor mieszkalny, z czego największy udział ma tlenek węgla – 199,301 Mg oraz dwutlenek siarki – 62,729 Mg. Drugim co do ilości emitowanych zanieczyszczeń jest sektor usługowo-użytkowy, gdzie największy udział ma tlenek węgla – 13,691 Mg. Najmniej zanieczyszczeń emitowanych jest z sektora budynków użyteczności publicznej.

Tabela 25. Emisja zanieczyszczeń pozostałych [Mg] Sektor SO2 NOx CO Pył B(a)P Budynki użyteczności 0,021 0,317 0,063 0,000 0,000 publicznej Komunalny 0,000 0,004 0,001 0,000 0,000 Użyteczności publicznej 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 pozostałe Usługowo-użytkowy 4,192 1,050 13,691 2,632 0,003 Mieszkalny 62,729 11,676 199,301 40,321 0,050 Oświetlenie uliczne 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Przemysł 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 Budynki, wyposażenie/urządzenia 66,921 12,726 212,992 42,953 0,053 i przemysł razem Źródło: Opracowanie własne

Zgodnie z Programem ochrony powietrza dla strefy lubelskiej, ze względu na jakość powietrza, obszar Gminy Frampol zakwalifikowano do strefy lubelskiej. Strefa ta została zakwalifikowana jako strefa C, charakteryzującej się odnotowaniem ponadnormatywnej liczby stężeń 24- godzinnych pyłu zawieszonego PM10 na stacjach pomiarowych. Zgodnie z POP, szczegółowa analiza przeprowadzonych obliczeń i modelowania stężeń pyłu PM10 w strefie lubelskiej nie wskazała przekroczeń poziomu zanieczyszczeń na obszarze Gminy Frampol.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 69

4. Analiza uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych gospodarki niskoemisyjnej Gminy

4.1 Analiza SWOT

Mocne strony Słabe strony

Uwarunkowania zewnętrzne Uwarunkowania zewnętrzne • polityka klimatyczna UE oraz szereg dokumentów • ograniczenia środowiskowe dla inwestycji produkcji powiązanych szczebla kraju energii • konkurencyjność cen gazu w stosunku do węgla • ograniczenia prawne w procesie inwestycyjnym • sukcesywna gazyfikacja województwa • procedury przetargowe oparte jedynie na kryterium • dofinansowanie projektów wysokoinwestycyjnych cenowym (głównie drogowych) • niewystarczające wsparcie inwestycyjne projektów OZE

Uwarunkowania wewnętrzne Uwarunkowania wewnętrzne • aktywna postawa Urzędu Miejskiego w zakresie zarządzania energią oraz przedsięwzięć proekologicznych • niska świadomość społeczeństwa oraz pracowników administracji w zakresie zagadnień związanych z • wykorzystanie efektywnych oraz ekologicznych źródeł oszczędzaniem energii ciepła • wykorzystanie wysokoemisyjnych paliw przez • działania inwestycyjne oszczędzające energię realizowane budownictwo jednorodzinne przez podmioty niekomunalne • system oświetlenia ulic oparty na energochłonnych • zgazyfikowanie gminy oraz rozbudowana sieć oprawach ciepłownicza • niewielka ilość instalacji OZE • bardzo dobra przepustowość dróg i ulic

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 70

Szanse Zagrożenia

Uwarunkowania zewnętrzne Uwarunkowania zewnętrzne

• Ustawa o odnawialnych Źródłach Energii • brak specjalistów branży tematycznej • nowa perspektywa finansowa RPO ukierunkowana na • przewidywany wzrost zapotrzebowania na energię wsparcie gospodarki niskoemisyjnej • wzrost cen paliw niskoemisyjnych (gaz ziemny) przy • zmniejszenie kosztów inwestycyjnych dostępnych technologii zwiększeniu konkurencyjności cen węgla • stabilizacja cen paliw energii • niestabilność polityki państwa dotycząca sektora energii i jej • poprawa efektywności energetycznej urządzeń, standardów i alternatywnego pozyskania norm budowlanych Uwarunkowania wewnętrzne Uwarunkowania wewnętrzne

• wydelegowanie Lidera ds. Zarządzania energią w gminie • ograniczony wpływ Gminy na sektory użytkowników • planowana rozbudowa sieci gazowej oraz cieplnej w gminie niezależnych od władz gminy • budowa infrastruktury OZE, głównie kolektory słoneczne • redukcja efektywności wykorzystania energii w wyniku oraz fotowoltaika eksploatacji energoochłonnych urządzeń • działalność ustawodawcza na szczeblu gminy faworyzująca • błędy w zarządzaniu procesem realizacji projektów działania proekologiczne (zwolnienia podatkowe) • brak środków zewnętrznych na realizację poszczególnych • rosnąca świadomość odbiorców w zakresie oszczędnego celów gospodarowania energią, edukacja ekologiczna w szkołach • wysokie koszty inwestycyjne infrastruktury wykorzystywanej • dywersyfikacja źródeł pozyskania energii cieplnej w produkcji energii z OZE oraz urządzeń energooszczędnych • budowa bloku energetycznego na biomasę • wzrost zamożności społeczności generująca proekologiczne inwestycje

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 71

4.1. Identyfikacja Obszarów Problemowych

Przeprowadzona analiza SWOT pozwoliła na identyfikację obszarów problemowych w granicach Gminy Frampol. Obszary te były poddane szczegółowej inwentaryzacji, a zaproponowane w dokumencie działania niwelują słabe strony i zagrożenia. Do obszarów problemowych zaliczymy przede wszystkim:  w sektorach publicznym, komunalnym i oświetlenia ulic:  duże starty energii spowodowane brakiem głębokiej termomodernizacji budynków;  energochłonne oświetlenie wewnętrzne obiektów;  wysokiej mocy oświetlenie ulic;  w ramach sektora mieszkaniowego:  mało efektywne i wysokoemisyjne źródła ciepła;  duże straty energii spowodowane brakiem ocieplenia budynków;  niska świadomość mieszkańców odnośnie ochrony środowiska,  w sektorze przemysłu:  przestarzały park maszynowy chrakteryzujący się niską efektywnością energetyczną;  w sektorze transportu:  wysoka emisyjność spowodowana złą jakością nawierzchni dróg;  brak inteligentnej sygnalizacji drogowej;  niewielka długość szlaków rowerowych oraz ciągów pieszych;  promocja transportu zbiorowego.

5. Prognoza emisji CO2 na rok 2020

Podstawą wyznaczenia linii bazowej jest rok bazowy, w stosunku do którego określany jest bazowy poziom emisji. Stanowi on punkt odniesienia do roku docelowego, którym jest rok 2020.

W planowaniu działań do roku 2020 niezbędne było określenie wpływu czynników zewnętrznych na końcowe zużycie energii i wielkość emisji z obszaru Gminy w roku 2020, bez uwzględnienia działań realizowanych przez samorząd. W tym celu zostały opracowane dwa scenariusze prognozy:

 Scenariusz 0 (BAU) – założono, że nie zajdą żadne istotne zmiany w trendach konsumpcji energii, przyjęto założenia prognozy wykorzystanej w Polityce Energetycznej Polski do 2030 roku (założenia dotyczące wzrostu zapotrzebowania na energię w poszczególnych sektorach gospodarki oraz udziału poszczególnych paliw w strukturze zużycia );  Scenariusz 1 – czyli scenariusz uwzględniający zmiany jakie zajdą w otoczeniu, wpływające na wzorce konsumpcji energii na terenie gminy, z uwzględnieniem takich czynników jak:  Wdrożenia zmian w zakresie zużycia energii i emisji w segmencie samorządowym;  Wdrożenia do prawa polskiego dyrektyw UE dotyczących efektywności energetycznej – zakłada się pełne wdrożenie i egzekucję celów wynikających

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 72

z dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej (przyjętej we wrześniu 2012 roku - EED) oraz dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej budynków (tzw. EPBD recast);  Wdrożenia działań przewidzianych w polityce transportowej UE – zakłada się, że działania zaproponowane w Białej Księdze Strategii Transportowej UE będą stopniowo wdrażane w celu ograniczania emisji;  Naturalnego trendu wymiany sprzętu AGD, RTV i ITC – przyjęto, że użytkowany sprzęt będzie stopniowo wymieniany na bardziej efektywny;  Wdrożenia nowego prawa dot. OZE w Polsce, przewidującego wsparcie mikroistalacji w OZE – założono, że na skutek proponowanych systemów wsparcia znacznie wzrośnie udział energii elektrycznej wytwarzanej w indywidualnych źródłach, przez co spadnie zapotrzebowanie na energię elektryczną z sieci krajowej;  Wzrostu udziału energii z OZE w energii elektrycznej w Polsce – zakłada się wypełnienie przez Polskę unijnego celu wyznaczonego dla kraju na poziomie 15% udziału OZE w końcowym zużyciu energii, co przełoży się na ograniczenie wskaźnika emisji dla energii elektrycznej;  Wzrost efektywności energetycznej na poziomie 15 %;  Modernizacji sektora elektroenergetycznego w Polsce – realizowane stopniowo inwestycje w nowe moce wytwórcze o wysokiej sprawności pozwolą ograniczyć wskaźnik emisji dla energii elektrycznej.

Tabela 26. Prognoza zapotrzebowania na energię finalną według polityki Energetycznej Polski do 2030 roku

2010 r. 2020 r. Zmiana

[Mtoe] [Mtoe] [%]

W podziale na sektory

Przemysł 18,2 20,9 +14,84%

Transport 15,5 18,7 +20,65%

Usługi 6,6 8,8 +33,33%

Gospodarstwa domowe 19 19,4 +2,11%

W podziale na nośniki

Węgiel 10,9 10,3 -5,50%

Produkty naftowe 22,4 24,3 +8,48%

Gaz ziemny 9,5 11,1 +16,84%

Energia odnawialna 4,6 5,9 +28,26%

Energia elektryczna 9 11,2 +24,44%

Ciepło sieciowe 7,4 9,1 +22,97%

Pozostałe paliwa 0,5 0,8 +60,00%

Źródło: Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 73

Tabela 27. Wyniki prognoz wielkości emisji w roku 2020 w analizowanych scenariuszach

Emisja w Scenariusz Scenariusz 1 Scenariusz redukcji Sektor 2010r [tCO2] BAU [tCO2] [tCO2] emisji o 20%

Budynki użyteczności 612,97 817,27 634,42 122,59 publicznej

Komunalny 197,68 263,57 204,60 39,54

Usługi+ Handel 1 623,71 2 164,89 1 680,54 324,74

Mieszkalny 12 613,46 12 879,60 13 054,93 2 522,69

Oświetlenie uliczne 122,40 163,20 126,68 24,48

Przemysł 1 746,48 2 005,66 1 807,61 349,30

Transport razem 27 178,58 32 790,96 28 129,83 5 435,72

Razem 44 095,28 51 085,14 45 638,61 8 819,06

Dynamika 15,9% 3,5% 20,0%

Źródło: Opracowanie własne

6. Plan działań na rzecz ograniczenia emisji CO2

6.1 Cele strategiczne oraz zakładany poziom redukcji emisji CO2 do roku 2020

Gmina przyjmując Plan gospodarki niskoemisyjnej zobowiązuje się do podejmowania wszelkich działań zmierzających do realizacji celu strategicznego Planu, którym jest: „Poprawa jakości środowiska naturalnego Gminy Frampol dzięki działaniom na rzecz redukcji emisji dwutlenku węgla”. Cel ten na poziomie gminy uznany zostanie za osiągnięty w przypadku, gdy w roku 2020 gmina osiągnie 10% poziom redukcji emisji CO2 w stosunku do roku bazowego (2010 r.) - czyli spadek emisji o 4 416,12 t. Przedstawiona wartość stanowi wskaźnik oddziaływania dokumentu. Zakładany poziom emisji określony został w oparciu o prognozę do rok 2020.

Tabela 28. Emisja dwutlenku węgla w poszczególnych sektorach w roku bazowym (2010 r.) oraz w roku docelowym

2020 t CO2

Wymagana Emisja w 2010r redukcja dla Sektor Scenariusz docelowy [tCO2] [tCO2] Scenariusza docelowego [tCO2] Budynki użyteczności 612,97 490,38 122,59 publicznej Komunalny 197,68 158,14 39,54 Usługi+ Handel 1 623,71 1 298,97 324,74 Mieszkalny 12 613,46 10 090,77 2 522,69

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 74

Oświetlenie uliczne 122,40 97,92 24,48

Przemysł 1 746,48 1 397,18 349,30

Transport razem 27 178,58 26 145,80 1 032,79

Razem 44 095,28 39 679,15 4 416,12

Dynamika -10,0%

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 34. Emisja dwutlenku węgla w poszczególnych sektorach w roku bazowym (2010 r.) oraz w roku docelowym 2020 t CO2

Źródło: Opracowanie własne Plan zakłada wyznaczenie celu dla redukcji zużycia energii finalnej w gminie. Cel ten na poziomie gminy osiągnięty zostanie w przypadku, gdy w roku 2020 gmina osiągnie 10% poziom redukcji zużycia energii w stosunku do roku bazowego (2010 r.) - czyli spadek zapotrzebowania o 15 986,96 mWh. Przedstawiona wartość stanowi wskaźnik oddziaływania dokumentu. Zakładany poziom emisji określony został w oparciu o prognozę do rok 2020.

Tabela 29. Efektywność energetyczna w poszczególnych sektorach w roku docelowym 2020

Wymagana redukcja dla Zużycie 2010r Scenariusz Sektor Scenariusza [MWh] docelowy docelowego [MWh]

Budynki użyteczności publicznej 2 053,12 1 642,50 410,62

Komunalny 276,70 221,36 55,34

Usługi+ Handel 5 231,72 4 185,38 1 046,34

Mieszkalny 42 132,60 33 706,08 8 426,52

Oświetlenie uliczne 150,74 120,59 30,15

Przemysł 2 175,39 1 740,31 435,08

Transport razem 107 363,63 101 780,72 5 582,91

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 75

Razem 159 383,90 143 396,94 15 986,96 Dynamika -10,0%

Źródło: Opracowanie własne Plan zakłada wzrost wykorzystania energii wyprodukowanej z OZE w ogólnym bilansie wykorzystania energii. Cel ten na poziomie gminy osiągnięty zostanie w przypadku, gdy w roku 2020 gmina osiągnie 10% poziom wykorzystania OZE w ogólnym bilansie wykorzystania energii. Przedstawiona wartość stanowi wskaźnik oddziaływania dokumentu. Zakładany poziom emisji określony został w oparciu o prognozę do rok 2020.

Tabela 30. Wykorzystanie Odnawialnych Źródeł Energii

Wymagana redukcja dla Zużycie OZE Scenariusz Sektor Udział % Udział % Scenariusza 2010r [MWh] docelowy docelowego [tCO2]

Budynki użyteczności 10,85 0,53% 14,43 0,88% 3,58 publicznej Komunalny 0,00 0,00% 0,00 0,00% 0,00

Usługi+ Handel 1 011,91 19,34% 1 345,84 32,16% 333,93

Mieszkalny 9 673,55 22,96% 12 865,82 38,17% 3 192,27

Oświetlenie 0,00 0,00% 0,00 0,00% 0,00 uliczne

Przemysł 24,55 1,13% 32,65 1,88% 8,10

Transport razem 0,00 0,00% 0,00 0,00% 0,00

Razem 10 720,87 6,73% 14 258,75 10% 3 537,89

Źródło: Opracowanie własne

6.2 Planowane działania

Cel główny Planu, jest: Poprawa jakości środowiska naturalnego Gminy Frampol poprzez:

 redukcję emisji CO2 w roku 2020 w stosunku do roku bazowego o 10%;  wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie w roku docelowym 2020 o 10% w stosunku do roku bazowego.  redukcję energii finalnej w roku 2020 w stosunku do roku bazowego o 10%.

Zostanie on osiągnięty w wyniku realizacji celów strategicznych i operacyjnych (szczegółowych). W obrębie każdego z Celów operacyjnych przewidziano ukierunkowane Zadania. Ich charakterystykę dostosowano do aktualnej sytuacji energetycznej Gminy oraz ukierunkowano ją na maksymalny efekt ekologiczno-energetyczn przy zachowaniu technicznej i finansowej wykonalności. Zadania przedstawione w niniejszym planie wpisują się w wytyczne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 76 aktów prawnych szczebla UE, krajowego oraz regionalnego, w zakresie ograniczenia emisji

CO2 do atmosfery. Są one ukierunkowane na bezwzględną realizację celu głównego, a także wsparte dążeniem do osiągniecia wskaźników celów szczegółowych. Zadania te, już na poziomie lokalnym zostały opracowane w dwóch podstawowych formach tj.: Zadania inwestycyjne. Są to środki oparte na poprawie efektywności energetycznej oraz wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Koszty eksploatacyjne oraz uzyskany efekt energetyczny i ekologiczny inwestycji rekompensują znaczne nakłady inwestycyjne. Zadania „miękkie”. Są to środki wspierające realizację działań inwestycyjnych oraz indywidualne projekty proekologiczne. Niski koszt poszczególnych działań często generuje znaczne efekty ekologiczne, szczególnie w dłuższej perspektywie czasowej. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zawiera działania, które będą podejmowane na poziomie lokalnym, będące w kompetencji samorządu lokalnego, lokalnych przedsiębiorców, a także społeczeństwa Gminy Frampol. Celem poniższych działań jest redukcja emisji CO2, zmniejszenie energochłonności w różnych dziedzinach gospodarki, jak również zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy. Działania zostały podzielone na działania samorządowe, które będą skupiały się na obszarach publicznych oraz działania w obrębie społeczeństwa, których głównym priorytetem będą zadania wykonywane przez mieszkańców Gminy. W ramach Planu zostały przeanalizowane uwarunkowania i możliwości redukcji zużycia energii wraz z oceną ich efektywności ekologiczno-ekonomicznej. Jako podstawę doboru działań wykorzystuje się wyniki inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych, zagospodarowanie przestrzenne Gminy, oraz możliwości wynikające z wieloletniej prognozy finansowej.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 77

Tabela 31. Mapa Planu Cel Główny: Poprawa jakości środowiska naturalnego gminy Frampol dzięki działaniom na rzecz redukcji emisji dwutlenku węgla

Cele operacyjne

Cel operacyjny nr 1 Cel operacyjny nr 2 Cel operacyjny nr 3 Cel operacyjny nr 4

Wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł Modernizacja źródeł ciepła oraz wzrost Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń Promocja i edukacja oraz wspieranie idei energii oraz poprawa efektywności energetycznej zastosowania OZE w produkcji energii komunikacyjnych proekologicznych obiektów komunalnych użytkowej w sektorze mieszkalnym i rolnym Kierunki działań

Działanie nr 1.1 Działanie 4.1. Działanie nr 2.1. Działanie nr 3.1 Termomodernizacja obiektów użyteczności Szkolenia interesariuszy projektu w zakresie Termomodernizacja obiektów mieszkalnych Modernizacja oraz budowa dróg lokalnych publicznej gospodarki niskoemisyjnej

Działanie nr 2.2. Działanie nr 1.2. Działanie nr 3.2. Działanie 4.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń Produkcja energii elektrycznej na połaciach Tworzenie infrastruktury technicznej dla Kampanie promocyjne na rzecz powstających ze spalania paliw na potrzeby budynków użyteczności publicznej rozwoju turystyki rekreacyjnej zrównoważonego rozwoju c.o. oraz c.w.u. obiektów mieszkalnych

Działanie nr 1.3 Działanie nr 2.3. Działanie 4.3. Produkcja energii elektrycznej przy Produkcja energii elektrycznej w instalacjach Zielone zamówienia publiczne energochłonnej infrastrukturze wod-kan prosumenckich

Działanie nr 2.4. Działanie nr 1.4. Wzrost konkurencyjności lokalnej Modernizacja infrastruktury wodno- przedsiębiorczości poprzez zmniejszenie kanalizacyjnej zapotrzebowania na energię

Działanie nr 1.5. Modernizacja oświetlenia ulic

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 78

Poniżej przedstawiono szczegółowy opis celów operacyjnych i działań z podaniem charakterystyki ekologiczno-ekonomicznej.

W celu zapewnienia prawidłowej koordynacji wskazanych w Planie działań oraz zachowania spójności dokumentu wskazano jednostki koordynujące poszczególne zadania. Jednak w realizację poszczególnych zadań powinni być zaangażowani wszyscy interesariusze Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol, do których zaliczamy m.in.:

 Urząd Miejski we Frampolu;  Mieszkańców Gminy Frampol;  Przedsiębiorstwa funkcjonujące na terenie Gminy, w tym przede wszystkim przedsiębiorstwa energetyczne, komunalne, wodno-kanalizacyjne;  Wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie;  Instytucje oświatowe, kulturalne i zdrowotne;  Organizacje pozarządowe;  Jednostki podległe Urzędowi Miejskiemu we Frampolu.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 79

Tabela 32. Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 1 Cel operacyjny nr 1 Wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywności energetycznej obiektów komunalnych Działanie nr 1.1 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej

Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja realizacji zużycia emisji OZE energii [tCO ] [MWh] 2 [MWh]

Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 754,2 m2. W zakresie modernizacji 1.1.1. Termomodernizacja przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu styropian/wełna Budynku Głównego mineralna o grubości co najmniej 15 cm. Aktualnie przegroda wykonana jest z cegły 19,25 88,55 0,00 139 304 zł Samorządowego Zespołu pełnej o grubości 60 cm, jednak rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych norm Szkolnego we Frampolu budownictwa energooszczędnego generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła. W zadaniu uwzględniono ponadto modernizację systemu dystrybucji energii cieplnej na obiekcie w zakresie wymiany instalacji c.o. wraz z grzejnikami.

Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 562,2 m2. W zakresie modernizacji 1.1.2. Termomodernizacja przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu styropian/wełna Segmentu Edukacji mineralna o grubości co najmniej 15 cm. Aktualnie przegroda wykonana jest z bloków 19,25 96,48 0,00 67 464 zł Wczesnoszkolnej wraz z ściennych kanałowych o grubości 44 cm. Rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych Łącznikiem norm budownictwa energooszczędnego generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła. Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 1048,0 m2. W zakresie 1.1.3. Termomodernizacja modernizacji przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu Przedszkola wraz z blokiem styropian/wełna mineralna o grubości co najmniej 15 cm. Aktualnie przegroda 19,45 99,5 0,00 125 760 zł żywieniowym wykonana jest z bloków ściennych kanałowych o grubości 39 cm, jednak rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych norm budownictwa energooszczędnego generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 80

Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 968,8 m2. W zakresie 1.1.4. Termomodernizacja modernizacji przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu Gimnazjum wraz z salą styropian/wełna mineralna o grubości co najmniej 15 cm. Aktualnie przegroda 19.12 80,12 0,00 116 256 zł gimnastyczną oraz łącznikiem wykonana jest z elementów prefabrykowanych o grubości 44 cm, rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych norm budownictwa energooszczędnego generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła.

Zadanie obejmuje kompleksową termomodernizację obiektu obejmującą: - poprawę efektywności energetycznej poprzez docieplenie przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 820 m2. W zakresie modernizacji przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu styropian/wełna mineralna o grubości co najmniej 15 cm. Aktualnie przegroda wykonana jest z pustaków suporex o grubości 40cm, rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych norm budownictwa 1.1.5. Termomodernizacja Szkoły energooszczędnego generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła, 30.12 87,12 4,21 213 000 zł Podstawowej w Teodorówce - poprawę efektywności energetycznej stropodachu o konstrukcji żelbetowej i grubości 12 cm, warstwie wełny mineralnej o grubości 20 cm. Łączna powierzchnia stropodachu do modernizacji wynosi około 600 m2, - modernizację kotła węglowego o mocy 160 kW na kocioł o najwyższych standardach niskoemisyjności i efektywności wykorzystania energii (z uwzględnieniem redukcji mocy kotła adekwatnie do potrzeb), zakładany efekt energetyczny zostanie osiągnięty przy uwzględnieniu modernizacji instalacji c.o. oraz modernizacji podłóg, Zadanie obejmuje kompleksową termomodernizację obiektu obejmującą: - poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 580 m2. W zakresie modernizacji przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu styropian/wełna mineralna o grubości 1.1.6. Termomodernizacja Szkoły co najmniej 15 cm. Aktualnie przegroda wykonana jest z cegły pełnej o grubości 60 cm, Podstawowej w Woli rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych norm budownictwa energooszczędnego 18,12 53,12 0,00 91 000 zł Radzięckiej generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła, - poprawę efektywności energetycznej stropu nad nieocieploną piwnicą o pow. 20 cm styropianem o grubości co najmniej 10 cm. Aktualnie przegroda wykonana jest z cegły pełnej o grubości 30 cm, rozwiązanie to nie zapewnia wymaganych norm budownictwa energooszczędnego generując znaczne straty wyprodukowanego ciepła. Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie 1.1.7. Termomodernizacja przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni ponad 1000 m2. W zakresie 17,12 44,32 0,00 120 000 zł budynku OSP Teodorówka modernizacji przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu styropian/wełna mineralna o grubości co najmniej 15 cm.

1.1.8. Termomodernizacja Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie 17,21 44,12 0,00 100 000 zł budynku OSP Wola Radzięcka przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni ponad 900 m2. W zakresie

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 81

modernizacji przewidziano zastosowanie materiału termoizolacyjnego typu styropian/wełna mineralna o grubości co najmniej 15 cm. 1.1.9. Termomodernizacja Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie budynku głównego Urzędu 7,12 37 0,00 80 000 zł przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 500 m2. Miejskiego 1.1.10. Termomodernizacja Zadanie obejmuje poprawę efektywności energetycznej obiektu poprzez docieplenie budynku Urzędu Miejskiego na 7,21 35 0,00 117 600 zł przegrody ścian zewnętrznych o łącznej powierzchni 840 m2. ul. Zamoyskiej 13 Zadanie obejmuje modernizację obiektu targowiska, którego prace winny zostać 1.1.11. Kompleksowa przeprowadzone przy zachowaniu zasad minimalizacji szkodliwego wpływu na 150 000 zł modernizacja targowiska w środowisko. Zarówno na etapie działań modernizacyjnych, zakupu nowych urządzeń w 10,12 30.54 4,21 Frampolu tym. oświetlenia obiektu oraz jego eksploatacji wykorzystane zostaną zrównoważone technologie niskoemisyjne Zadanie obejmuje budowę obiektu stadionu, którego prace winny zostać przeprowadzone przy zachowaniu zasad minimalizacji szkodliwego wpływu na 1.1.12. Budowa Stadionu w 150 000 zł środowisko. Zarówno na etapie działań modernizacyjnych, zakupu nowych urządzeń w 10,21 3,320 4,21 Frampolu tym. oświetlenia obiektu oraz jego eksploatacji wykorzystane zostaną zrównoważone technologie niskoemisyjne Zadanie obejmuje modernizację obiektu Domu Kultrury , którego prace winny zostać przeprowadzone przy zachowaniu zasad minimalizacji szkodliwego wpływu na środowisko. Zarówno na etapie działań modernizacyjnych, zakupu nowych urządzeń w 1.1.13. Przebudowa Domu 170 000 zł tym. oświetlenia obiektu oraz jego eksploatacji wykorzystane zostaną zrównoważone 13,32 65,23 4,21 Kultury technologie niskoemisyjne. Na obiekcie przewidziano m.in. modernizację wnętrza budynku, wymianę podłóg w salach oraz korytarzach a także modernizację instalacji c.o. i c.w.u. Zadanie obejmuje budowę obiektu Ratusza, którego prace winny zostać przeprowadzone przy zachowaniu zasad minimalizacji szkodliwego wpływu na 800 000 zł 1.1.14. Budowa Ratusza środowisko. Zarówno na etapie działań modernizacyjnych, zakupu nowych urządzeń w 53,12 154,23 25,21 tym. oświetlenia obiektu oraz jego eksploatacji wykorzystane zostaną zrównoważone technologie niskoemisyjne budownictwa energooszczędno-pasywnego.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 82

Cel operacyjny nr 1 Wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywności energetycznej obiektów komunalnych Działanie nr 1.2. Produkcja energii elektrycznej na pokryciach dachowych budynków użyteczności publicznej Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Redukcja Nr zadania Zakres zadania Redukcja Produkcja Koszt realizacji zużycia emisji OZE energii [tCO ] [MWh] 2 [MWh] Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię obiektu Hali Sportowej Samorządowego Zespołu Szkół we Frampolu. Działalność obiektów ZSZ w Frampolu wiąże się ze znacznym dochodzącym do 90 160 kWh zużyciem energii 1.2.1. Montaż instalacji na elektrycznej, generując tym samym redukcję emisji CO2 do atmosfery na poziomie 73,21 21,22 0,00 26,13 258 705 zł obiekcie Hali Sportowej SZS t. Montaż przewidziany w zadaniu instalacji o mocy 20 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą wygeneruje w skali roku około 26 135 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 21,22 t. Zakres inwestycji w tym moc instalacji powinien zostać szczegółowo przeanalizowany i może ulec korekcie Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię obiektu Urzędu Miejskiego na ul. Radzięckiej 8. Działalność obiektu wiąże się ze znacznym, 1.2.2. Montaż instalacji na dochodzącym do 21 363 kWh zużyciem energii elektrycznej, generując tym samym obiekcie Urzędu Miejskiego, ul. redukcję emisji CO2 do atmosfery na poziomie 17,35 t. Montaż przewidziany w zadaniu 3,57 0,00 4,35 43 118 zł Radzięcka 8 instalacji o mocy 5 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą wygeneruje w skali roku około 4 364 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 3,53 t. Zakres inwestycji w tym moc instalacji powinien zostać szczegółowo przeanalizowany i może ulec korekcie Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię obiektu Urzędu Miejskiego na ul. Zamojskiej 13. Działalność obiektu wiąże się ze znacznym 1.2.3. Montaż instalacji na dochodzącym do 3 860 kWh zużyciem energii elektrycznej, generując tym samym obiekcie Urzędu Miejskiego, redukcję emisji CO2 do atmosfery na poziomie 3,13 t. Montaż przewidziany w zadaniu 2,12 0,00 2,61 25 871 zł Zamojska 13 instalacji o mocy 3 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą wygeneruje w skali roku około 2 613 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 2,12 t. Zakres inwestycji w tym moc instalacji powinien zostać szczegółowo przeanalizowany i może ulec korekcie

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 83

Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię obiektu Urzędu Miejskiego na ul. Kościelnej 13. Działalność obiektu wiąże się znacznym 1.2.4. Montaż instalacji na dochodzącym do 10 521 kWh zużyciem energii elektrycznej, generując tym samym budynku Gminy – Ośrodek redukcję emisji CO2 do atmosfery na poziomie 8,52 t. Montaż przewidziany w zadaniu 2,83 0,00 3,48 34 494 zł zdrowia ul. Kościelna 29 instalacji o mocy 4 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą wygeneruje w skali roku około 3 458 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 2,82 t. Zakres inwestycji w tym moc instalacji powinien zostać szczegółowo przeanalizowany i może ulec korekcie

Cel operacyjny nr 1 Wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywności energetycznej obiektów komunalnych Działanie nr 1.3 Produkcja energii elektrycznej przy energochłonnej infrastrukturze wod-kan Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Redukcja Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Produkcja zużycia realizacji emisji OZE energii [tCO ] [MWh] 2 [MWh] Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię elektryczną energochłonnej infrastruktury oczyszczalni ścieków w Frampolu. Działalność obiektu 1.3.1. Montaż instalacji PV na wiąże się ze znacznym dochodzącym do 64 950 kWh zużyciem energii elektrycznej, 14,15 0,00 17,43 112 020 zł obiekcie Oczyszczalni Ścieków generując tym samym redukcję emisji CO2 do atmosfery na poziomie X t. Montaż przewidziany w zadaniu instalacji o mocy 20 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą pozwoli na wygenerowanie w skali roku około 17 425 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 14,14 t. Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię elektryczną 1.3.2. Montaż instalacji PV przy energochłonnej infrastruktury ujęcia wody w Korytkowie Małym. Montaż przewidziany obiekcie ujęcia wody w 3,54 0,00 4,36 28 005 zł w zadaniu instalacji o mocy 5 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą pozwoli na Korytkowei Małym wygenerowanie w skali roku około 4 356 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 3,53 t. Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię elektryczną 1.3.3. Montaż instalacji PV przy energochłonnej infrastruktury ujęcia wody w Frampolu. Montaż przewidziany w zadaniu 3,54 0,00 4,36 28 005 zł ujęciu wody w Frampolu instalacji o mocy 5 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą pozwoli na wygenerowanie w skali roku około 4 356 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 84

zredukować emisję dwutlenku węgla o około 3,53 t. Zadanie zakłada montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej na potrzeby pokrycia częściowego zapotrzebowania na energię elektryczną 1.3.4. Montaż instalacji PV przy energochłonnej infrastruktury ujęcia wody w Radzięcinie. Montaż przewidziany w 7,07 0,00 8,71 56 010 zł ujęciu wody w Radzięcinie zadaniu instalacji o mocy 10 kWp wraz z infrastrukturą towarzyszącą pozwoli na wygenerowanie w skali roku około 8 713 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli zredukować emisję dwutlenku węgla o około 7,03 t.

Cel operacyjny nr 1 Wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywności energetycznej obiektów komunalnych Działanie nr 1.4. Efektywność energetyczna infrastruktury wodno-kanalizacyjnej Zdefiniowany poziom energetyczno- środowiskowy Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja realizacji zużycia energii emisji [tCO ] OZE [MWh] 2 [MWh]

1.4.1. Budowa kanalizacji Zadanie obejmuje wdrożenie działań inwestycyjnych związanych z zapewnieniem sanitarnej w mieszkańcom gminy miejscowości Korytków Mały dostępu do infrastruktury kanalizacyjnej. 48,72 60,00 0,00 2 000 000 zł miejscowości Korytków Efekt ekologiczny zadania został oszacowany na podstawie różnicy w zastosowaniu Mały urządzeń energochłonnych

1.4.2. Budowa kanalizacji Zadanie obejmuje wdrożenie działań inwestycyjnych związanych z zapewnieniem mieszkańcom gminy miejscowości Niemirów dostępu do infrastruktury kanalizacyjnej. 40,60 50,00 sanitarnej w 0,00 250 000 zł Efekt ekologiczny zadania został oszacowany na podstawie różnicy w zastosowaniu miejscowości Niemirów urządzeń energochłonnych

1.4.3. Budowa kanalizacji Zadanie obejmuje wdrożenie działań inwestycyjnych związanych z zapewnieniem mieszkańcom gminy miejscowości Karolówka dostępu do infrastruktury kanalizacyjnej. 48,72 60,00 sanitarnej w 2 500 000 zł Efekt ekologiczny zadania został oszacowany na podstawie różnicy w zastosowaniu miejscowości Karolówka urządzeń energochłonnych

1.4.2. Budowa kanalizacji Zadanie obejmuje wdrożenie działań inwestycyjnych związanych z zapewnieniem mieszkańcom gminy miejscowości Rzeczyce dostępu do infrastruktury kanalizacyjnej. Efekt 44,66 55,00 sanitarnej w 0,00 2 500 000 zł ekologiczny zadania został oszacowany na podstawie różnicy w zastosowaniu urządzeń miejscowości Rzeczyce energochłonnych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 85

Cel operacyjny nr 1 Wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywności energetycznej obiektów komunalnych Działanie nr 1.5. Modernizacja oświetlenia ulic Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Redukcja Nr zadania Zakres zadania Redukcja Produkcja Koszt realizacji zużycia emisji OZE energii [tCO ] [MWh] 2 [MWh] Modernizacja systemu obejmie wymianę istniejących opraw i źródeł światła na energooszczędne systemy inteligentnego oświetlenia. W zakresie projektu uwzględniono montaż elektronicznych zapłonników z redukcją mocy, których instalacja generuje oszczędności rzędu 40-55%. W zadaniu przewidziano również wdrożenie technologii LED, które dzięki nawet 60% zmniejszeniem zużycia energii, a więc i kosztów eksploatacji charakteryzują się stosunkowo krótkim okresem zwrotu inwestycji. Źródła te wykazują wysoką efektywność energetyczną ( np. 70W LED zastępuje 150W oprawę sodową), wysoką trwałość oświetlenia (nawet 50 tys. godz. przy 2 tys. dla opraw sodowych) czy też stwarzają dogodne warunki do stosowania dynamicznego systemu sterowania oświetleniem. 1.5.1. Wymiana nieefektywnych Projekty związane z wykorzystaniem nowoczesnych technologii zapłonniki/LED wiążą 85,68 105,52 0,00 852 850 zł źródeł oświetlenia ulic się z znacznymi nakładami inwestycyjnymi, biorąc pod uwagę jednak ich znaczny potencjał redukcji dwutlenku węgla niniejsze opracowanie rekomenduje modernizację oświetlenia ulic gminy w tych technologiach. Przewidywany efekt ekologiczny modernizacji oświetlenia oszacowany został na podstawie różnicy w zużyciu energii elektrycznej, mierzonej zapotrzebowaniem wynikającym z zainstalowanej mocy urządzeń oświetleniowych, w stanie istniejącym przed rozpoczęciem realizacji projektu i po jego zakończeniu. Modernizacja 461 punktów świetlnych przy zakładanej przez producentów redukcji mocy wygeneruje w skali roku ok. 105,52 MWh oszczędności zużycia energii elektrycznej, co w konsekwencji przełoży się na ograniczenie emisji 85,68 ton dwutlenku węgla. Zadanie przewiduje sukcesywną budowę (około 7 szt. rocznie) lamp hybrydowych na 1.5.2. Montaż oświetlenia ulic z obszarach wiejskich gdzie fizyczne podłączenie opraw do sieci energetycznej jest 12,52 0,00 17,89 280 000 zł wykorzystaniem nośników OZE nieopłacalne i trudne do technicznej realizacji. Budowa lamp hybrydowych opartych na pozyskaniu energii słonecznej i wiatru umożliwi wyprodukowanie około 17 885 kWh energii elektrycznej co w konsekwencji pozwoli uniknąć około 12,52 kg dwutlenku węgla.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 86

Tabela 33 Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 2 Cel operacyjny nr 2 Modernizacja źródeł ciepła oraz wzrost zastosowania OZE w produkcji energii użytkowej w sektorze mieszkalnym i rolnym Działanie nr 2.1. Termomodernizacja obiektów mieszkalnych Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja realizacji emisji zużycia energii OZE [tCO2] [MWh] [MWh] Zadanie przewiduje termomodernizację wielorodzinnego obiektu mieszkalnego przy ul. 2.1.1. Termomodernizacja obiektu Kościelnej we Frampolu, w skład której wchodzić będzie: wielorodzinnego Spółdzielni - wymiana stolarki okiennej na klatkach schodowych i piwnicach (41 szt.) 22,90 113,37 18,35 110 900 zł Mieszkaniowej przy ul. - montaż instalacji kolektorów słonecznych, wraz z systemem magazynowania i Kościelnej 31 dystrybucji energii na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej mieszkańców 31 lokali Zadanie przewiduje termomodernizację wielorodzinnego obiektu mieszkalnego przy ul. 2.1.2. Termomodernizacja Góralskiej 13 A we Frampolu, w skład której wchodzić będzie: obiektu wielorodzinnego - wymiana pokrycia stropodachu o łącznej powierzchni 300 m2 22,90 113,37 18,35 130 500 zł Wspólnoty Mieszkaniowej przy - montaż instalacji kolektorów słonecznych, wraz z systemem magazynowania i ul. Gorajskiej 13 A dystrybucji energii na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej mieszkańców 15 lokali

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 87

Cel operacyjny nr 2 Modernizacja źródeł ciepła oraz wzrost zastosowania OZE w produkcji energii użytkowej w sektorze mieszkalnym i rolnym Działanie nr 2.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powstających ze spalania paliw na potrzeby ogrzewania obiektów mieszkalnych Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Redukcja Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Produkcja zużycia realizacji emisji OZE energii [tCO ] [MWh] 2 [MWh] Zadanie obejmuje wsparcie budownictwa mieszkalnego w procesach modernizacji indywidualnych systemów grzewczych. Na jakość powietrza atmosferycznego na obszarze gminy Frampol wpływ mają lokale, których systemy ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej oparte są na indywidualnych kotłach węglowych. Do produkcji energii, źródła te wykorzystują poza wspomnianym węglem kamiennym, biomasę w postaci zrębków drzewnych oraz w skrajnych wypadkach wysoce emisyjne odpady komunalne. Zadanie zakłada wymianę kotłów węglowych przy współfinansowaniu montażu efektywnych urządzeń grzewczych: węglowych 2.2.1. Ograniczenie emisji retortowych, gazowych, olejowych, a także pomp ciepła oraz innych czystych zanieczyszczeń powstających ze technologii, pod warunkiem wykazania efektu ekologicznego, który będzie spalania paliw na potrzeby 803,70 2834,28 1976,69 1 815 000 zł rozpatrywany w sposób indywidualny. W celu realizacji założonych celów zadania a ogrzewania obiektów także współrealizacji celu głównego Planu, należy podjąć kroki dążące do modernizacji mieszkalnych co najmniej 200 indywidulanych systemów węglowych. Poziom dofinansowania powinien zostać dostosowany do poniesionych nakładów oraz efektywności energetycznej źródła, a także poziomu redukcji zanieczyszczeń, które są w stanie wygenerować. Dodatkowym efektem realizacji zadania będzie również zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pyłem PM 10 oraz pozostałymi związkami szkodliwymi dla zdrowia człowieka definiowane jako "niska emisja". Założony zakres inwestycji powinien ulec korekcie w przypadku zwiększonego zainteresowania mieszkańców gminy tego typu ekologicznymi rozwiązaniami Przedmiotowe zadanie zakłada wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w sektorze mieszkalnym dzięki odpowiednim współfinansowaniu. W zadaniu uwzględniono montaż około 450 instalacji kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody 2.2.2 Przygotowanie ciepłej obejmujących zarówno same kolektory, jak i zasobnik, pompy obiegowe, konstrukcje wody użytkowej za pomocą oraz przewody. W analizach energetycznych oraz ekonomiczno-środowiskowych 562,07 892,73 1284,66 3 667 500 zł alternatywnych sposobów założono średnie zapotrzebowanie na ciepło c.w.u. gospodarstwa domowego na pozyskania- kolektory słoneczne poziomie 16 GJ odpowiadające 1,1 t spalonego węgla kamiennego. Zakładany wskaźnik posłużył jako wartość w dalszych analizach: zapotrzebowania na poszczególne nośniki paliw, spodziewanego efektu ekologicznego oraz nakładów inwestycyjnych, a także eksploatacji kosztów przygotowania c.w.u. Należy podkreślić, iż wsparcie

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 88

dotychczasowego systemu przygotowania c.w.u., którym najczęściej na obszarze gminy Frampol są kotły komorowe, instalacją kolektorów słonecznych, wiąże się ze zmniejszeniem emisji dwutlenku węgla nawet o 61%.

Przedmiotowe zadanie zakłada wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w sektorze mieszkalnym dzięki odpowiednim współfinansowaniu. W zadaniu uwzględniono montaż około 50 instalacji pomp ciepła typu powietrze-woda do przygotowania ciepłej wody użytkowej. W kosztach kwalifikowanych do projektu należy uwzględnić również zasobnik, pompy obiegowe, konstrukcje oraz przewody, które stanowią znaczny udział 2.2.3.Przygotowanie ciepłej w ogólnym kosztorysie instalacji. W analizach energetycznych oraz ekonomiczno- wody użytkowej za pomocą środowiskowych założono średnie zapotrzebowanie na ciepło c.w.u. gospodarstwa 54,88 162,61 175,50 435 000 zł alternatywnych sposobów domowego na poziomie 16 GJ, odpowiadające 1,1 t spalonego węgla kamiennego. pozyskania- pompy ciepła Zakładany wskaźnik posłużył jako wartość w dalszych analizach: zapotrzebowania na poszczególne nośniki paliw, spodziewanego efektu ekologicznego oraz nakładów inwestycyjnych oraz eksploatacji kosztów przygotowania c.w.u. Należy podkreślić, iż wsparcie dotychczasowego systemu przygotowania c.w.u., którym najczęściej na obszarze gminy Frampol są kotły komorowe, instalacjami pomp ciepła, wiąże się ze zmniejszeniem emisji dwutlenku węgla nawet o 75% (przy wskaźniku COP 3,5).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 89

Cel operacyjny nr 2 Modernizacja źródeł ciepła oraz wzrost zastosowania OZE w produkcji energii użytkowej w sektorze mieszkalnym i rolnym Działanie nr 2.3. Produkcja energii elektrycznej w instalacjach prosumenckich Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja Koszt realizacji emisji zużycia energii OZE [tCO2] [MWh] [MWh] Według danych udostępnionych przez lokalnego operatora dystrybucyjnego, łączne zużycie energii elektrycznej w 2010 r. w gospodarstwach domowych wyniosło 3 637 MWh. Energia ta została spożytkowana przez 2 227 odbiorców, tym samym zapotrzebowanie na energię elektryczną zostało oszacowane na poziomie 1633 kWh/odbiorcę. Analiza opłacalności oraz zakładana stopa zwrotu inwestycji wydaje się najkorzystniejsza przy mocy adekwatnej do przewidywanego zapotrzebowania. Tym samym projekt zakłada 2.3.1. Montaż instalacji montaż 300 instalacji o mocy około 3,12 kWp mocy zainstalowanej na jednego 662,18 0,00 815,49 5 907 096 zł prosumenckich „Prosumenta”. Poszczególne instalacje będą w stanie wyprodukować około 2 207 kWh energii elektrycznej, co w konsekwencji pozwoli na redukcję około 2 718 kg CO2 na instalację. Analizując montaż 300 instalacji opartych na 12 szt. paneli PV każda, łączna moc zainstalowana w zadaniu wyniesie 936 kWp. W wyniku realizacji działania powstanie infrastruktura zdolna wyprodukować w skali roku około 815 492 kWh, co w konsekwencji spowoduje redukcję emisji CO2 o 662 181 kg.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 90

Cel operacyjny nr 2 Modernizacja źródeł ciepła oraz wzrost zastosowania OZE w produkcji energii użytkowej w sektorze mieszkalnym i rolnym Działanie nr 2.4. Wzrost konkurencyjności lokalnej przedsiębiorczości poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na energię Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Nr zadania Zakres zadania Koszt realizacji Redukcja Redukcja Produkcja emisji zużycia energii OZE [tCO2] [MWh] [MWh] Zadanie przewiduje wdrożenie inwestycji ukierunkowanych na zmniejszenie zapotrzebowania na energię obiektów administracyjnych oraz usługowych, a tym samym redukcję emisji dwutlenku węgla poprzez: - zastąpienie dotychczasowego systemu ogrzewania obiektów ( kotły węglowe) proekologicznym rozwiązaniem opartym na pompie ciepła. Modernizacja zakłada również zmianę systemu przygotowania ciepłej wody użytkowej opartej dotychczas na źródle 2.4.1. Modernizacja węglowym na pompę ciepła przedsiębiorstwa F.H.U. - zastosowanie instalacji pompy wpłynie na wzrost zapotrzebowania na energię obiektu. 8,46 24,80 66,14 198 530 zł MARGO W zadaniu uwzględniono również montaż instalacji fotowoltaicznej o mocy około 30 kWp - niewłaściwa termoizolacja przegrody dachu wpływa na podwyższony wskaźnik zapotrzebowania obiektu na energię w przeliczeniu na 1 m2. W zadaniu uwzględniono zatem potrzebę zastosowania wysokiej klasy materiałów termoizolacyjnych typu styropian/wełna mineralna o grubości około 20 cm bezpośrednio pod powierzchnią dachu.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 91

Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 3 Cel operacyjny nr 3 Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych Działanie nr 3.1 Modernizacja oraz budowa dróg lokalnych Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja Koszt realizacji emisji zużycia energii OZE [tCO2] [MWh] [MWh] 3.1.1. Budowa ul. Łąkowej we Zadanie obejmuje budowę drogi o nawierzchni mineralno-bitumicznej o długości około 40,36 151,18 500 000 zł Frampolu 350 m wraz z chodnikami łącząca ul. Janowską z Polną we Frampolu 3.1.2. Budowa ul. Cichej we Zadanie obejmuje budowę drogi o nawierzchni mineralno-bitumicznej o długości około 19,03 71,27 200 000 zł Frampolu 165 m wraz z chodnikami na ulicy Cichej we Frampolu 3.1.3. Przebudowa ulicy Zadanie obejmuje przebudowę drogi o nawierzchni mineralno-bitumicznej o długości 40,36 151,18 600 000 zł Zakościele we Frampolu około 350m wraz z chodnikami na ulicy Zakościele we Frampolu 3.1.4. Przebudowa ul. Polnej Zadanie obejmuje przebudowę drogi o nawierzchni mineralno-bitumicznej o długości 61,12 228,93 300 000 zł we Frampolu około 530 m z przebiegiem od oczyszczalni ścieków w kierunku Sokołówki Zadanie obejmuje przebudowę drogi powiatowej nr 2911L o nawierzchni mineralno- 3.1.5. Przebudowa drogi bitumicznej o długości około 2,8 km przebiegająca przez m. Stara Wieś oraz Radzięcin do 322,92 1209,43 300 000 zł powiatowej nr 2911L granicy z gminą Goraj Zadanie obejmuje przebudowę drogi powiatowej nr 2910L o nawierzchni mineralno- 3.1.6. Przebudowa drogi bitumicznej o długości około 6 km przebiegająca przez m. Teodorówka Komodzianka i 691,96 2591,63 400 000 zł powiatowej 2910L Chłopków Zadanie obejmuje przebudowę drogi powiatowej nr 2908L o nawierzchni mineralno- 3.1.7. Przebudowa drogi bitumicznej o długości około 3,3 km przebiegająca przez m. Wola Radzięcka oraz 380,58 1425,40 250 000 zł powiatowej nr 2908L Radzięcin Zadanie obejmuje przebudowę drogi powiatowej nr 2912L o nawierzchni mineralno- 3.1.8. Przebudowa drogi bitumicznej o długości około 2,8 km przebiegająca przez m. Teodorówka i Kolonia 322,92 1209,43 250 000 zł powiatowej nr 2912L Teodorówka 3.1.9. Budowa drogi gminnej Zadanie obejmuje budowę drogi gminnej o nawierzchni mineralno-bitumicznej o 26,53 99,35 150 000 zł w m. Stara Wieś długości około 230 m przebiegająca przez m. Stara Wieś 3.1.10. Budowa drogi gminnej Zadanie obejmuje budowę drogi gminnej o nawierzchni mineralno-bitumicznej o długości 46,13 172,78 250 000 zł nr 109212L około 400 m przebiegająca od drogi poiwatowej nr 2908L w kierunku cegielni Zadanie obejmuje przebudowę drogi o nawierzchni mineralno-bitumicznej o długości 3.1.11. Przebudowa ul. około 480 m wraz z chodnikami na ulicy Kościelnej od drogi woj. Nr 835 w strone 55,36 207,33 600 000 zł Kościelnej we Frampolu Targowiska

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 92

3.1.12. Przebudowa drogi Zadanie obejmuje przekształcenie drogi od ul. Rynek do ul. Kościelnej o długości około 20,76 77,75 800 000 zł gminnej nr 109207L 180 m na deptak 3.1.13. Przebudowa dróg Zadanie obejmuje przebudowę dróg gminnych o nawierzchni mineralno-bitumicznej o gminnych nr 109216L oraz 207,59 777,49 600 000 zł długości około 1,8 km przebiegająca przez m. Rzeczyce 113362L 3.1.14. Budowa drogi gminnej Zadanie obejmuje budowę drogi gminnej o nawierzchni mineralno-bitumicznej o 57,66 215,97 300 000 zł 113371L długości około 500 m przebiegająca od drogi powiatowej nr 2910L w stronę Starej Wsi

Cel operacyjny nr 3 Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych Działanie nr 3.2 Tworzenie infrastruktury technicznej dla turystyki rowerowej Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja Koszt realizacji emisji zużycia energii OZE [tCO2] [MWh] [MWh]

3.2.1. Budowa ścieżki Zadanie obejmuje budowę ścieżki rowerowej dwukierunkowej o nawierzchni mineralno- rowerowej wraz z bitumicznej długości około 6 km (szerokość 2m -5,5m) z przebiegiem: ulica Rynek w 380,58 1425,40 1 500 000 zł infrastrukturą towarzyszącą Frampolu w kierunku ulicy Janowskiej, Granicznej, Zamojskiej, Sokołówki i Zalewu.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 93

Tabela 34 Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 4 Cel operacyjny nr 4 Promocja i edukacja oraz wspieranie idei proekologicznych Działanie nr 4.1 Szkolenia interesariuszy projektu w zakresie gospodarki niskoemisyjnej Zdefiniowany poziom energetyczno- środowiskowy Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja realizacji zużycia energii emisji [tCO ] OZE [MWh] 2 [MWh] Działanie przewiduje przeprowadzenie rozległych akcji edukacyjno-doradczych, obejmujących przede wszystkim zakres szeroko rozumianego zrównoważonego korzystania z energii, a także redukcji zanieczyszczeń powietrza, które skierowane będą do interesariuszy Planu i dodatkowo będą wspierały realizowane projekty od strony 4.1.1. Cykl szkoleń z zakresu merytorycznej. Głównym zadaniem kampanii informacyjnych będzie zwrócenie większej założeń pakietu uwagi społeczeństwa na rosnące możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii 231,27 678,21 435,12 50000 zł klimatycznego zarówno do produkcji ciepła jak i energii elektrycznej. Do grona interesariuszy, czyli osób, których Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dotyczy, a także związanych z nim bezpośrednio lub pośrednio zalicza się m.in. lokalną administrację, mieszkańców, uczniów, zakłady budżetowe gminy, zakłady energetyczne, organizacje pozarządowe, banki, jak również podmioty gospodarcze.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 94

Cel operacyjny nr 4 Promocja i edukacja oraz wspieranie idei proekologicznych Działanie nr 4.2 Promocja i edukacja postaw proekologicznych Zdefiniowany poziom energetyczno- środowiskowy Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja realizacji zużycia energii emisji [tCO ] OZE [MWh] 2 [MWh] Działanie obejmuje przeprowadzanie kampanii edukacyjnych i promocyjnych, których zakres będzie zawierał informacje dotyczące efektywności energetycznej, wykorzystywania odnawialnych źródeł energii oraz ochronny i poprawy jakości powietrza atmosferycznego w Gminie Frampol. Akcje promocyjne będą skupione na edukacji dzieci i młodzieży szkolnej oraz wspieraniu proekologicznych postaw poprzez takie inicjatywy jak 4.2.1. Promocja finansowanie kół naukowych, czy też organizacja konkursów tematycznych. Wskazane jest proekologicznych 238,208 698,5563 448,174 50000 zł również zwiększenie intensywności działań edukacyjnych podczas organizowanych na zachowań terenie gminy masowych imprez kulturalnych i rekreacyjnych. Działanie zakłada także nabycie przykładowego modelu instalacji OZE produkującej energię cieplną lub elektryczną, która będzie zamontowana w newralgicznych punktach Gminy, co pozwoli na dotarcie do szerokiego grona interesariuszy i promowanie wśród nich proekologicznych zachowań.

Cel operacyjny nr 4 Promocja i edukacja oraz wspieranie idei proekologicznych Działanie nr 4.3 Zielone zamówienia publiczne Zdefiniowany poziom energetyczno- środowiskowy Koszt Nr zadania Zakres zadania Redukcja Redukcja Produkcja realizacji zużycia energii emisji [tCO ] OZE [MWh] 2 [MWh] Działanie dotyczy wdrażania na etapie przygotowania dokumentacji technicznej Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia "Zielonych Zamówień Publicznych" (green public procurement). Podstawową i charakterystyczną cechą jest wskazywanie w kryteriach 4.3.1. 205,83 603,6069 387,257 0,00 zł wyboru wykonawcy usługi bądź też produktu będącego przedmiotem zamówienia rozwiązań, które ograniczają lub likwidują niekorzystny wpływ na środowisko naturalne zarówno na etapie budowy, eksploatacji jak i zużycia wykorzystywanych materiałów.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 95

Zielone zamówienia publiczne to rodzaj procedur nakładających na podmioty publiczne w ciągu całego cyklu funkcjonowania projektu (Life Cycle Cost) wymagania, co do których należy stosować takie kryteria jak: - kryterium energooszczędności (komputery, monitory, lodówki itp.); - kryterium surowców odnawialnych i z odzysku (produkcja ekologiczna); - kryterium niskiej emisji (dobór niskoemisyjnych środków transportu); - kryterium niskiego poziomu odpadów (ponowne wykorzystanie produktu, lub materiałów z których jest wykonany). Omawiane działanie nie wymaga nakładów finansowych na potrzeby jego wdrożenia, natomiast osiągnięte dzięki niemu efekty zarówno ekologiczne jak i energetyczne mogą być fundamentalną wartością wynikającą z realizacji celu szczegółowego dokumentu jakim jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej.

Realizacja wyżej wymienionych działań będzie przeprowadzona zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju przez co nie wpłynie w negatywny sposób na stan środowiska naturalnego w tym na obszary o szczególnych właściwościach naturalnych (obszary Natura 2000, korytarze ekologiczne, obszary Ramsar) oraz na inne formy ochrony przyrody w rozumieniu Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Ponadto realizacja działań prowadzona będzie przy jednoczesnym zabezpieczeniu obszarów posiadających znaczenie dla dziedzictwa kulturowego przez co nie spowoduje zniszczeń obiektów i zespołów zabytkowych.

Należy również podkreślić ze inwestycje wynikające z działań maja charakter proekologiczny i charakteryzują się wysokim wskaźnikiem efektywności ekologiczno-ekonomicznym. Każda inwestycja realizowana w ramach tych działań z mocy prawa na wstępnym etapie przygotowania projektów do wdrażania będzie podlegała odrębnej ocenie oddziaływania na środowisko.

W związku z tym, na tym etapie, inwestycje te nie niosą za sobą niebezpieczeństwa negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 96

7. Harmonogram realizacji działań oraz ich źródła finansowania Osiągnięcie założonego celu głównego będzie możliwe dzięki realizacji konkretnych działań w wyznaczonym horyzoncie czasowym (do 2020 roku). W ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wyszczególniono działania inwestycyjne i nieinwestycyjne:

 Krótkoterminowe

 Średnioterminowe Planowane przedsięwzięcia zostały przyporządkowane do poszczególnych sektorów, zgodnie z metodologią przyjętą do sporządzania bazowej inwentaryzacji dwutlenku węgla. Zadania, których realizatorem będzie Gmina Frampol zostały wpisane do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Frampol. Przedsięwzięcia zaplanowane przez inne podmioty i przedsiębiorstwa pochodzą z aktualnych Planów Rozwoju lub innych dokumentów określających strategię ich działania na najbliższe lata i pozostają w gestii ich realizatorów.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 97

Tabela 35. Harmonogram działań krótko- i średnioterminowych Zdefiniowany poziom energetyczno-środowiskowy Rodzaj Perspektywa Koszt Możliwe źródła Redukcja Cel operacyjny Działanie Realizator Redukcja Produkcja działania czasowa zużycia realizacji finansowania emisji energii OZE [tCO2] [MWh] [MWh]

Działanie nr 1.1 Środki własne, Środki Termomodernizacja UE, NFOŚiGW, Inwestycyjne 2015-2018 Gmina Frampol 259,69 941,54 42,41 2 440 384,00 obiektów użyteczności WFOŚiGW, premia publicznej termom. ESCO Działanie nr 1.2. Produkcja energii Środki własne, Środki elektrycznej na połaciach Inwestycyjne 2015-2018 Gmina Frampol 29,71 0,00 36,59 362 187,00 UE, NFOŚiGW, budynków użyteczności WFOŚiGW, ESCO publicznej

Działanie nr 1.3 Produkcja energii Środki własne, Środki nr 1 nr elektrycznej przy Inwestycyjne 2015-2018 Gmina Frampol 28,30 0,00 34,85 224 040,00 UE, NFOŚiGW, energochłonnej WFOŚiGW, ESCO infrastrukturze wod-kan

Działanie nr 1.4. Środki własne, Środki Modernizacja infrastruktury Inwestycyjne 2015-2018 Gmina Frampol 182,70 225,00 0,00 7 250 000,00 UE, NFOŚiGW,

wodno-kanalziacyjnej WFOŚiGW, ESCO zystanie potencjału odnawialnych źródeł energii oraz energii źródeł zystanie odnawialnych potencjału Środki własne, Środki Działanie nr 1.5. Inwestycyjne 2015-2018 Gmina Frampol 98,20 105,52 17,89 1 132 850,00 UE, NFOŚiGW,

Wykor Modernizacja oświetlenia ulic

poprawa efektywności energetycznej obiektów komunalnych energetycznej obiektów poprawa efektywności WFOŚiGW, ESCO

Działanie nr 2.1. Środki własne, Środki Wspólnoty/Spółdzielnie Termomodernizacja Inwestycyjne 2015-2020 45,79 226,73 36,70 241 400,00 UE, NFOŚiGW, mieszkaniowe

obiektów mieszkalnych WFOŚiGW

nr 2 nr Działanie nr 2.2. Ograniczenie emisji Środki własne, Środki zanieczyszczeń powstających Mieszkańcy przy Inwestycyjne 2015-2020 1 420,65 3 889,62 3 436,85 5 917 500,00 UE, NFOŚiGW, ze spalania paliw na potrzeby wsparciu Gminy

WFOŚiGW wzrost OZE zastosowania w wzrost

produkcji energii użytkowej w w użytkowej energii produkcji c.o. oraz c.w.u. obiektów sektorze mieszkalnym mieszkalnym rolnym i sektorze Modernizacja źródeł ciepła oraz Modernizacja ciepła źródeł mieszkalnych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 98

Działanie nr 2.3. Środki własne, Środki Produkcja energii Mieszkańcy przy Inwestycyjne 2015-2020 662,18 0,00 815,49 5 907 096,00 UE, NFOŚiGW, elektrycznej w instalacjach wsparciu Gminy WFOŚiGW prosumenckich

Działanie nr 2.4. Wzrost konkurencyjności Środki własne, Środki lokalnej przedsiębiorczości Inwestycyjne 2015-2020 Lokalni przedsiębiorcy 8,46 24,80 66,14 198 530,00 UE, NFOŚiGW, poprzez zmniejszenie WFOŚiGW zapotrzebowania na energię

Działanie nr 3.1 Środki własne, Środki Modernizacja oraz budowa Inwestycyjne 2015-2020 Gmina Frampol 2 293,29 8 589,09 0,00 5 500 000,00 UE,

dróg lokalnych

nr 3 Działanie nr 3.2 Tworzenie Środki własne, Środki

zanieczyszczeń Inwestycyjne 2015-2020 Gmina Frampol 380,58 1 425,40 0,00 1 500 000,00

komunikacyjnych infrastruktury technicznej dla UE, Zmniejszenie emisji turystyki rowerowej

Działanie 4.1 Środki własne, Środki Szkolenia interesariuszy „Miękkie” 2015-2020 Gmina Frampol 231,27 678,21 435,12 50 000,00 UE, NFOŚiGW, projektu w zakresie WFOŚiGW gospodarki niskoemisyjnej

Działanie 4.2 Środki własne, Środki

Promocja i edukacja postaw „Miękkie” 2015-2020 Gmina Frampol 238,21 698,56 448,17 50 000,00 UE, NFOŚiGW, nr 4

proekologicznych WFOŚiGW wspieranie idei

proekologicznych Działanie 4.3 Środki własne, Środki Zielone zamówienia „Miękkie” 2015-2020 Gmina Frampol 205,83 603,61 387,26 0,00 UE, NFOŚiGW, Promocja edukacja i oraz publiczne WFOŚiGW

30 773 978 Razem 6 084,86 17 408,06 5 757,47 zł

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 99

8. Wdrożenie Planu Powodzenie realizacji Planu zależne jest od sukcesywnego wdrażania poszczególnych jego działań. W celu właściwego przygotowania i wdrożenia planu opracowano szereg narzędzi, umożliwiających sprawne zarządzanie realizacją działań, bieżącą kontrolę zgodności wypracowywanych rozwiązań z założeniami Planu, pozyskanie funduszy oraz nadzór nad terminową realizacją inwestycji. W dalszej części rozdziału zawarto opis struktur organizacyjnych niezbędnych do wdrożenia Planu wraz z określeniem zakresu obowiązków i odpowiedzialności.

8.1. Wdrażanie Planu Uwarunkowania prawne narzucone przez ustawodawcę, nakładają na jednostki samorządu terytorialnego odpowiedzialność za zrównoważony rozwój ich obszaru. Samorząd jest nie tylko wykonawcą polityki energetycznej, ale również jej twórcą, poprzez przekładanie polityki krajowej na poziom lokalny. Budynki publiczne oraz energochłonna infrastruktura komunalna Gminy są jednym z głównych ogniw w bilansie energetycznym, a zatem i bilansie emisji zanieczyszczeń powietrza. Biorąc pod uwagę powyższe, odpowiedzialność za realizację „Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Frampol” spoczywa na Urzędzie Miejskim we Frampolu. Zakres rzeczowy dokumentu, a w szczególności przedstawione w nim rozwiązania

(m.in. infrastrukturalnych) na rzecz poprawy wskaźnika emisji CO2, nakładają nowe obowiązki na jednostkę odpowiedzialną za jego wdrażanie (tj. Urząd Miejski). Wśród nowych zadań powstałych w wyniku realizacji Planu wymienić należy:

Wdrażanie zarządzania energetycznego należy rozpocząć od wydelegowania pracownika na stanowisko pracy, jakim jest Lider ds. wdrażania PGN. Osoba na tym stanowisku odpowiedzialna będzie za realizację całego Planu kierując się ideą zrównoważonego rozwoju, której częścią jest dążenie do zapewnienia efektywności energetycznej. W zakres obowiązków nowego pracownika wejdą: 1. Nadzór nad merytorycznym zakresem projektów i zadań, koordynacja wszelkich prac związanych z przygotowaniem oraz ich wdrażaniem. 2. Współpraca z Komitetem Zarządzającym, Jednostkami wspomagającymi oraz ze spółkami UM oraz jednostkami zewnętrznymi. 3. Wybór doradców technicznych zgodnie z tematyką planowanej inwestycji oraz kompetencjami ewentualnych specjalistów. 4. Dostosowywanie zarekomendowanych w Planie działań do aktualnie obowiązujących cen, warunków technicznych i opłacalności inwestycji. 5. Sukcesywne wdrażanie obowiązujących aktów prawnych, strategii, planów szczebla ponadregionalnego z zakresu racjonalnej gospodarki niskoemisyjnej. 6. Udział w przygotowaniu bądź aktualizacji planów ochrony środowiska, strategii rozwoju, planów energetycznych oraz planach zagospodarowania przestrzennego. Wprowadzanie

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 100

zapisów zgodnych z niniejszym Planem w rozdziałach powiązanych energetyką oraz ochroną środowiska. 7. Wprowadzanie własnych koncepcji działań energooszczędnych. 8. Stała aktywność na gruncie pozyskania funduszy zewnętrznych do realizacji zadań proekologicznych. 9. Nadzór nad wykonawstwem pod kątem terminowości oraz jakości wywiązania się z inwestycji przez jednostki zewnętrzne. 10. Zarządzanie bazą danych oraz stroną internetową utworzoną w zakresie objętym planem. 11. Gromadzenie wszelkiej dokumentacji związanej z sektorem gospodarki niskoemisyjnej w tym dokumentów poświadczających stan zużycia energii elektrycznej, cieplnej i paliw. 12. Obsługa biurowa i logistyczna. 13. Pomoc mieszkańcom oraz przedsiębiorstwom terenu Gminy w pozyskaniu dotacji na poprawę efektywności energetycznej i instalacje OZE. 14. Rozpowszechnianie „dobrych nawyk” i upowszechnianie wiedzy w dziedzinie użytkowania energii. 15. Kontrola zużycia, kosztów energii oraz prognoza ich zmian. 16. Nadzór energetyczny nad obiektami użyteczności publicznej. 17. Udzielenie eksperckich rad zainteresowanym mieszkańcom Gminy. 18. Organizacja szkoleń dzieci i młodzieży w placówkach oświatowych. 19. Monitoring osiągniętych wskaźników produktu i rezultatu. 20. Opracowanie procedur organizacji współpracy (komunikacji w zarządzaniu planem, kontroli postępu prac i weryfikacji efektów ekologicznych).

Dlatego też, niezbędne jest wyznaczenie nowego stanowiska lub zwiększenie zakresu obowiązków o elementy realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jednostce już istniejącej w strukturze Urzędu Miejskiego we Frampolu. Jednakże ze względu na szeroki zakres dokumentu autor opracowania rekomenduje wydelegowanie pracownika, tj. Lider ds. wdrażania PGN, co zapewni bezpieczeństwo w realizacji poszczególnych projektów, osiągnięcie celu głównego oraz celów szczegółowych w perspektywie do 2020 roku.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 101

Rycina 4. Struktura wdrażania Planu

Wdrażanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol

Lider Jednostki odpowiedzialne za wdrażanie inwestycji niebędących w kompetencjach ds. wdrażania PGN UM Frampol

Komitet Jednostki Doradcy

Zarządzający wspomagające techniczni

Źródło: Opracowanie własne

Zgodnie z powyższym, zarządzania energetyczne Gminy Frampol należy rozpocząć od przydzielenia obowiązków lub wydelegowania Lidera ds. wdrażania PGN. Osoba ta odpowiedzialna będzie za realizację całego Planu kierując się ideą zrównoważonego rozwoju, której częścią jest dążenie do zapewnienia efektywności energetycznej. Kluczowym zadaniem pracownika zajmującego się wdrażaniem Planu jest uwzględnianie w Specyfikacjach Istotnych Warunków Zamówienia w ramach procedury przetargowej i ofertowej kryterium efektywności energetycznej. Zgodnie z Dyrektywą Unijną 2004/17/WE i 2004/18/WE oraz ustawą Prawo Zamówień Publicznych dopuszcza się stosowanie kryteriów środowiskowych dla produktów i urządzeń kupowanych przez podmioty publiczne. Zielone zamówienia publiczne mają na celu zredukować odziaływanie na środowisko wszystkich urządzeń zużywających energię poprzez poprawę ich efektywności wykorzystania. Komórką wspierającą Lidera ds. wdrażania PGN jest Komitet Zarządzający. W skład Komitetu Zarządzającego powinni wejść przedstawiciele kilku najmocniej związanych z tematyką gospodarki emisyjnej jednostek organizacyjnych Urzędu Miejskiego we Frampolu, tj.:

 Referat Gospodarki Komunalnej, Budownictwa i Inwestycji;  Wieloosobowe stanowisko ds. Gospodarki odpadami, ochrony środowiska i rolnictwa;  Referat Finansowy; Komunikacja pomiędzy tymi jednostkami powinna przebiegać na dwóch płaszczyznach: Stałej: Wymiana bieżących informacji na temat dziedzin związanych z Planem. Sukcesywne przedłużanie zużycia paliw do aktualizacji bazy danych. Wspólne planowanie inwestycji i pozyskiwanie nowych źródeł finansowania,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 102

Dynamicznej: W trakcie zaawansowanych działań inwestycyjnych czy decyzyjnych w obrębie Planu. Przygotowywanie dokumentacji pod zamówienia publiczne czy dokumenty strategiczne. Współpraca z doradcami technicznymi. We wdrażaniu Planu uczestniczą również:

 Jednostki wspomagające. Szeroki zakres przedstawionych w projekcie inwestycji, angażuje (w mniejszym stopniu do pracy również: Samodzielne stanowisko ds. promocji informatyki; Referat Organizacyjny, Spraw Obywatelskich i USC, Referat Podatków i Opłat Lokalnych).  Pomoc powinna być adekwatna do aktualnego zakresu obowiązków tych jednostek. Podstawą współpracy powinna być również wymiana informacji „energetycznych” jak i ścisłe wzmożone działanie podczas procesów inwestycyjnych.  Doradcy techniczni. Działania przedstawione w Planie oparte zostały na wysoce efektywnych i przyjaznych środowisku przedsięwzięciach inwestycyjnych. Technologie te jednak są często pionierskie na rynku lokalnym a nawet krajowym. Prawidłowa analiza inwestycji już na etapie planowania oraz dobór odpowiednich komponentów instalacji wymusza zastosowanie specjalistycznej wiedzy w tym zakresie. Plan obejmuje zastosowanie wielu rozwiązań naprawczych, rekomenduje się zatem wsparcie zewnętrznych doradców w realizacji Planu, głównie na etapie planowania działań inwestycyjnych. W zależności od poruszanej dziedziny wykwalifikowani specjaliści będą wspierać inwestorów, co w procesie eksploatacji stanowić będzie gwarancję opłacalności i bezpieczeństwa inwestycji. Należy podjąć kroki, aby przedsiębiorcy zainteresowani poprawą efektywności energetycznej swoich zakładów, spółki UM oraz pozostałe placówki usługowo-użytkowe w miarę możliwości mogły również skorzystać z tego typu pomocy.

8.2. Możliwe źródła finansowania Planu 8.2.1 Środki własne

Samorząd lokalny posiadający wystarczające środki finansowe może samodzielnie realizować projekty mające na celu poprawę efektywności energetycznej. Jednakże władze doświadczają obecnie ogromnej presji dotyczącej wydatków i ograniczają kapitał, który dana gmina mogłaby zainwestować, a w szczególności kwoty, które mogłaby pożyczyć. Poważnym problemem jest również brak wykwalifikowanej kadry specjalizującej się w najnowszych dostępnych na rynku technologiach. Wybór najkorzystniejszych rozwiązań jest podstawą długoterminowych zmian na rzecz poprawy efektywności energetycznej w gminie, redukcji

CO2, a co za tym idzie - spełnienia unijnych i krajowych wymogów prawnych. Rekomenduje się zaangażowanie władz i instytucji w pozyskiwaniu funduszy ze środków zewnętrznych omówionych w poniższych rozdziałach.

8.2.2. Fundusze i programy krajowe

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 103

Działalność WFOŚiGW skupia się wokół projektów realizowanych w skali poszczególnych województw. Dlatego też wielkość środków oraz wybór działań do refundacji jest zróżnicowana ze względu na dany oddział Funduszu. Proponowane wsparcie dotyczy przede wszystkim jednostek, które mogą pozyskiwać wsparcie finansowe głównie w postaci preferencyjnych pożyczek z możliwością częściowego ich umorzenia. Wysokość dofinansowania może wynosić od 70 do 80% kosztów kwalifikowanych zadania. Na ogół w ramach ogłaszanych konkursów wnioski przyjmowane są na bieżąco według aktualnej listy dofinansowanych projektów na poniższe działania:  rozwój energetyki odnawialnej opartej o wykorzystanie w procesie wytwarzania energii promieniowania słonecznego, wiatru i wody, zasobów geotermalnych oraz biomasy;  skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej;  modernizacja instalacji stanowiących źródła emisji gazów i pyłów;  zmiana technologii produkcji na energooszczędne i mniej uciążliwe dla środowiska;  modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym na zasilane paliwem bardziej ekologicznym;  likwidacja lokalnych kotłowni opalanych paliwem stałym i przyłączanie obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej;  podniesienie efektywności gospodarowania energią m.in. poprzez modernizację systemów przesyłu i dystrybucji energii oraz termomodernizację i termorenowację budynków ze szczególnym uwzględnieniem obiektów użyteczności publicznej;

Fundusz Termomodernizacyjny Banku Gospodarstwa Krajowego W celu realizacji projektów inwestycyjnych zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu samorząd lokalny może skorzystać ze wsparcia Funduszu Termomodernizacyjnego Banku Gospodarstwa Krajowego. Formą pomocy jest w tym przypadku 20% premia termomodernizacyjna na wykorzystany kredyt. Z pomocy mogą skorzystać wszyscy inwestorzy, bez względu na status prawny, a więc np.: osoby prawne (spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego), jednostki samorządu terytorialnego, wspólnoty mieszkaniowe, osoby fizyczne, w tym właściciele domów jednorodzinnych. Premia termomodernizacyjna przysługuje w przypadku realizacji przedsięwzięć termomodernizacyjnych, w skład których wchodzi m.in.: zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w budynkach, zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków - w wyniku wykonania przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Jako zabezpieczenia zasadności przeprowadzonej inwestycji bank wymaga przeprowadzenia przez wnioskodawcę audytu energetycznego. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z wnioskiem kredytowym w banku kredytującym.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 104

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Cel generalny nowej Strategii NFOŚiGW, jakim jest poprawa stanu środowiska i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skuteczne i efektywne wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służących środowisku zostanie zrealizowany poprzez wdrożenie czterech priorytetów środowiskowych tj.:  ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi;  racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi;  ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów;  ochrona atmosfery (najbardziej spójny z niniejszym Planem).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 105

Tabela 36. Możliwości finansowania inwestycji proekologicznych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

Progra Zakres programu Tryb składania Beneficjenci Forma i warunki dofinansowania m wniosków

W terminie 180 dni Podmioty wskazane w programach ochrony Do 45% kosztów kwalifikowanych Część 2) KAWKA – Likwidacja niskiej emisji wspierająca roboczych od daty wzrost efektywności energetycznej powietrza oraz wskazane indywidualnie przez przedsięwzięcia ze środków udostępnionych ogłoszenia naboru jakości jakości i rozwój rozproszonych, odnawialnych źródeł energii WFOŚiGW w ogłaszanych konkursach. przez NFOŚiGW w formie dotacji.

powietrza przez NFOŚiGW. 3.1. Poprawa 3.1.Poprawa

- przedsiębiorcy, - operatorzy systemów dystrybucyjnych

Część 1) Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE) Tryb konkursowy i przesyłowych energii, Dotacja Optymalizacja i racjonalizacji zużycie energii. - sprzedawcy energii,

- jednostki samorządu terytorialnego PROJEKT

- uczelnie, instytuty badawcze, PAN – - podmioty sektora finansów - dotacja na wykonanie dokumentacji publicznych, z wyłączeniem państwowych projektowej. Część 2) LEMUR Energooszczędne Budynki 2 jednostek budżetowych, pożyczka – do 1000 zł na 1 m powierzchni Użyteczności Publicznej Tryb ciągły

- samorządowe osoby prawne, spółki prawa użytkowej

handlowego - pożyczka podlega częściowemu umorzeniu -organizacje pozarządowe odpowiednio do uzyskanej klasy budynku. w przypadku domów jednorodzinnych: • EUco 40 kWh/(m2*rok) –30 000 zł brutto • EUco 15 kWh/(m2*rok) –50 000 zł brutto Część 3) Dopłaty do kredytów na budowę domów Tryb ciągły - osoby fizyczne Ochrona atmosfery Ochrona w przypadku lokali mieszkalnych w budynkach energooszczędnych W bankach, które - deweloperzy

Priorytet środowiskowy: Priorytet zawarły umowę wielorodzinnych: o współpracy • EUco 40 kWh/(m2*rok) –11 000 zł brutto;

3.2. Poprawa efektywności energetycznej energetycznej efektywności Poprawa 3.2. z NFOŚiGW. • EUco 15 kWh/(m2*rok) –16 000 zł brutto. Część 4) Inwestycje energooszczędne w małych Zarejestrowane w Polsce mikroprzedsiębiorstwa, Dotacje na częściowe spłaty kapitału kredytów i średnich przedsiębiorstwach małe i średnie przedsiębiorstwa Część 1) BOCIAN – Rozproszone, odnawialne źródła Tryb ciągły Przedsiębiorcy Pożyczka energii Tryb ciągły. Część 2) Dopłaty na częściowe spłaty kapitału kredytów W bankach, które bankowych przeznaczonych na zakup i montaż - osoby fizyczne Dotacja na częściową spłatę kapitału kredytu zawarły umowę kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot - wspólnoty mieszkaniowe bankowego o współpracy mieszkaniowych

z NFOŚiGW rozproszony

3.3. Wspieranie 3.3.Wspieranie Część 3) Program dla przedsięwzięć w zakresie Tryb konkursowy pomioty podejmujące realizację przedsięwzięć z odnawialnych źródeł energii i obiektów W bankach, które zakresu odnawialnych źródeł energii i Pożyczka z możliwością umorzenia wysokosprawnej kogeneracji – PROJEKT zawarły umowę wysokosprawnej Kogeneracji.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 106

o współpracy z NFOŚiGW Część 4) Prosument – linia dofinansowania z - osoby fizycznych Kredyt z dotacją do 100% kosztów przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji OZE Tryb ciągły - wspólnoty mieszkaniowe kwalifikowanych zakupu instalacji OZE – PROJEKT - jednostki samorządu terytorialnego oraz ich Część 1) Zarządzanie energią w budynkach użyteczności związki, OSP, uczelnie, SPZOZ, organizacje publicznej. pozarządowe - podmioty (osoby fizyczne, osoby prawne lub Część 2) Biogazownie rolnicze. jednostki organizacyjne ) - podmioty (osoby fizyczne, osoby prawne lub

Część 3) Elektrociepłownie i ciepłownie na biomasę Green Investment Investment Green

jednostki organizacyjne) – Część 4) Budowa, rozbudowa i przebudowa sieci

elektroenergetycznych w celu - wytwórcy energii elektrycznej oraz operatorzy umożliwienia przyłączenia źródeł wytwórczych sieci i inne podmioty Dotacja energetyki wiatrowej (OZE). Tryb konkursowy Pożyczka

Scheme) - PAN, Część 5) Zarządzanie energią w budynkach wybranych - państwowe instytucje kultury podmiotów sektora finansów - instytucje gospodarki budżetowej publicznych - komendy państwowej straży pożarnej Część 6) SOWA – Energooszczędne oświetlenie uliczne - państwowe jednostki budżetowe (PJB - gminy miejskie i spółki komunalne, - inne podmioty świadczące usługi w zakresie Część 7) GAZELA – Niskoemisyjny transport miejski. lokalnego transportu miejskiego na podstawie 3.4. System zielonych inwestycji (GIS (GIS inwestycji zielonych 3.4.System umowy zawartej z gminą miejską. 5.5. Edukacja ekologiczna Nabór wniosków - podmioty podejmujące realizację przedsięwzięć Programy, szkolenia w zakresie aktywnej edukacji ekologicznej odbywa się w trybie ekologicznych Dotacja konkursowym, - redakcje gazet i czasopism Przekazanie środków dla PJB (państwowe

oraz kampanie informacyjno-edukacyjne, rozwój bazy służącej edukacji ekologicznej, realizacja filmów, cyklicznych programów w formie konkursów - jednostki sektora finansów publicznych lub jednostki budżetowe). telewizyjnych i radiowych, tematycznych organizacje pozarządowe, 5.6. Współfinansowanie LIFE+ Terminy składania Przedsięwzięcia krajowe i międzynarodowe w zakresie wniosków będą -osoba fizyczna prowadząca działalność realizowanym każdorazowo Dotacja na terytorium RP, które przyczyniają się do osiągnięcia celów gospodarczą, osoba prawna lub jednostka określane przez Przekazanie środków dla PJB (państwowe Instrumentu organizacyjna NFOŚiGW w oparciu jednostki budżetowe) Finansowego LIFE+, w ramach: komponentu I Przyroda i nieposiadająca osobowości prawnej Różnorodność biologiczna; komponentu II Polityka i zarządzanie o terminy

Programy międzyniedzinowe Programy w zakresie środowiska; komponentu III Informacja i komunikacja. wniosków do LIFE+ 5.8. Wsparcie Część 1) Audyt przedsiębiorcó energetyczny/elektroenergetyczny Tryb konkursowy Przedsiębiorcy Dotacja do 70% kosztów kwalifikowanych w w zakresie przedsiębiorstwa.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 107

niskoemisyjnej Część 2) Zwiększenie efektywności i energetycznej. Pożyczka do 75% kosztów kwalifikowanych zasobooszczęd Część 3) E-KUMULATOR – Ekologiczny nej gospodarki Akumulator dla Przemysłu. 5.9. Gekon – Generator Koncepcji Ekologicznych - przedsiębiorcy Przeprowadzenie badań naukowych, prac rozwojowych oraz tryb konkursowy - konsorcjum naukowe Dotacja wdrożenie powstałych w ich wyniku innowacyjnych technologii

proekologicznych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie NFOŚiGW

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 108

8.2.3. Fundusze i programy finansowane z budżetu Unii Europejskiej

Niniejszy dokument rekomenduje projekty infrastrukturalne oraz miękkie bezpośrednio ukierunkowane na Unijną Politykę klimatyczno-energetyczną znajdującą silne odzwierciedlenie w założeniach funduszy Ram Strategicznych (EFRR, EFS, FS, EFRROW i EFMR) w latach 2014-2020. Mocniejszy akcent w alokacji środków w porównaniu do poprzedniego okresu programowania uzyska obszar dotyczący przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną. Efekt ten można osiągnąć poprzez dywersyfikację zarówno źródeł energii (opartych obecnie na węglu) jak i kierunków dostaw (dominująca rola rynku wschodniego). Wsparcie finansowe na rozwój proekologiczny oraz bezpieczeństwo energetyczne samorządów lokalnych jest możliwe z:

Program Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Program realizuje duże inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska, transportu, energetyki, kultury i dziedzictwa narodowego, ochrony zdrowia oraz szkolnictwa wyższego. Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020. Szczegółową analizę nowego okresu programowania ukierunkowanego na cele niniejszego programu przedstawia poniższa tabela. Uzasadnienie potrzeby realizacji poszczególnych Osi Priorytetowych zawarte w tabeli powinno być przeanalizowane z władzami lokalnymi tak, aby wszystkie zaistniałe problemy w gminie prawidłowo przyporządkować do konkursów ogłaszanych w latach 2014-2020.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 109

Tabela 37. Proekologiczne priorytety inwestycyjne Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020. Oś Priorytetowa I Zmniejszenie emisyjności gospodarki Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Priorytet inwestycyjny Zakres interwencji Wskaźniki typu output 4.I Wspieranie wytwarzania Wsparcie na projekty dotyczące budowy oraz modernizacji sieci -szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych i dystrybucji energii pochodzącej ze umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii z OZE do [tCO2eq] źródeł odnawialnych Krajowego Systemu Elektroenergetycznego oraz sieci dystrybucyjnej -dodatkowa zdolność wytwarzania energii o napięciu 110 kV (projekty Operatorów Systemów Dystrybucyjnych) odnawialnej [MW] -długość nowo wybudowanych lub zmodernizowanych sieci elektroenergetycznych dla odnawialnych źródeł energii [km] -liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie [szt.] 4.II Promowanie efektywności Audyty energetyczne (przemysłowe) dużych oraz średnich przedsiębiorstw -dodatkowa zdolność wytwarzania energii energetycznej i korzystania oraz ogólnopolski system wsparcia doradczego dla przedsiębiorców (duże odnawialnej [MW] z odnawialnych źródeł energii przedsiębiorstwa oraz MSP) w zakresie efektywności energetycznej oraz -liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie w przedsiębiorstwach OZE. [szt] Wsparcie w zakresie zastosowania energooszczędnych technologii -szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych produkcji, wprowadzanie systemów zarządzania energią a także budowa [tCO2eq] własnych instalacji -zmniejszenie zużycia energii końcowej [GJ/rok] 4.III Wspieranie efektywności Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków użyteczności -liczba gospodarstw domowych z lepszą klasą energetycznej, inteligentnego publicznej i budynków mieszkalnych wraz z wymianą wyposażenia tych zużycia energii [gospodarstwa domowe] zarządzania energią i wykorzystania obiektów na energooszczędne, w tym również w zakresie związanym m.in. -dodatkowa zdolność wytwarzania energii odnawialnych źródeł energii z ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych oraz odnawialnej [MW] w infrastrukturze publicznej, w tym oświetlenia na energooszczędne, przebudową systemów grzewczych (wraz -szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych w budynkach publicznych, z wymianą źródła ciepła oraz podłączeniem do niego lub modernizacją [tCO2eq] i w sektorze mieszkaniowym; przyłącza), -zmniejszenie zużycia energii pierwotnej w budynkach publicznych [GJ/rok] 4.IV Rozwijanie i wdrażanie Wprowadzenie taryf wielostrefowych i dynamicznych, układów -liczba dodatkowych użytkowników energii inteligentnych systemów dystrybucji pomiarowo-rozliczeniowych wyposażonych w określone, zaawansowane podłączonych do inteligentnych sieci [użytkownicy] działających na niskich i średnich funkcjonalności, w tym dwustronną komunikację z systemami -liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie poziomach napięcia informatycznymi przedsiębiorstwa energetycznego oraz budowanie [szt.] jednolitego, ogólnokrajowego systemu gromadzenia i przekazywania

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 110

danych. Finansowanie pilotażowych i demonstracyjnych programów zarządzania popytem

4.V Promowanie strategii Przebudowa istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodu, celem -długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci niskoemisyjnych dla wszystkich zmniejszenia straty na przesyle, likwidacja węzłów grupowych wraz z ciepłowniczej [km] rodzajów terytoriów, w szczególności budową przyłączy do istniejących budynków i instalacją węzłów -szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych dla obszarów miejskich, w tym dwufunkcyjnych (ciepła woda użytkowa), budowa nowych odcinków sieci [tCO2eq] wspieranie zrównoważonej cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi w celu likwidacji -zmniejszenie zużycia energii końcowej [GJ/rok] multimodalnej mobilności miejskiej istniejących lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym. likwidacja -liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie i działań adaptacyjnych mających indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji pod warunkiem [szt.] oddziaływanie łagodzące na zmiany podłączenia budynków do sieci ciepłowniczej. klimatu; 4.VI Promowanie wykorzystywania Wdrożenie technologii wysokosprawnej kogeneracji oraz przebudowę -liczba wybudowanych lub zmodernizowanych wysokosprawnej kogeneracji ciepła jednostki wytwarzania ciepła, w wyniku której jednostki te zostaną jednostek wytwarzania energii elektrycznej i energii elektrycznej w oparciu zastąpione jednostkami wytwarzania energii w technologii i cieplnej w ramach wysokosprawnej kogeneracji o zapotrzebowanie na ciepło wysokosprawnej kogeneracji. [szt.] użytkowe. Budowa przyłączeń do sieci ciepłowniczej dla jednostek wytwarzających -liczba wybudowanych lub zmodernizowanych energię elektryczną i ciepła w skojarzeniu, w tym i z OZE. jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej w ramach wysokosprawnej kogeneracji z OZE [szt.] -szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych [tCO2eq] -dodatkowa zdolność wytwarzania energii odnawialnej [MW] -liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie [szt.] -długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci ciepłowniczej [km] Oś Priorytetowa II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Cel tematyczny 6. Zachowanie i ochrona środowiska oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami Priorytet inwestycyjny Zakres interwencji Wskaźniki typu output 6.IV Podejmowanie przedsięwzięć Rekultywacja na cele środowiskowe obszarów - łączna powierzchnia zrekultywowanych gruntów mających na celu poprawę stanu zanieczyszczonych/zdegradowanych (zlokalizowanych na terenach miast [ha]

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 111

jakości środowiska miejskiego, i w ich obszarach funkcjonalnych), co pozwoli na usunięcie zagrożenia dla rewitalizację miast, rekultywację i zdrowia ludzi i środowiska. dekontaminację terenów Działania związane zarówno z rekultywacją terenu jak i docelowym poprzemysłowych, zmniejszenie zagospodarowaniem terenu na cele środowiskowe tj. pozwalającym na zanieczyszczenia powietrza przekształcenie większości zrekultywowanego terenu w powierzchnie i propagowanie działań służących biologicznie czynne. zmniejszeniu hałasu Działania związane z rozwojem terenów zieleni (w tym również tzw. green infrastructure), przyczyniających się do promowania miejskich systemów regeneracji i wymiany powietrza Oś Priorytetowa III Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych

Priorytet inwestycyjny Zakres interwencji Wskaźniki typu output 7.I Wspieranie multimodalnego Stworzenie spójnej sieci dróg o dużej przepustowości, łączącej wszystkie -całkowita długość nowych dróg, w tym TEN-T jednolitego europejskiego obszaru miasta wojewódzkie z siecią TEN-T i pozwalającej na ich skomunikowanie [km] transportu poprzez inwestycje w ten-t za pomocą dróg szybkiego ruchu z Warszawą stanowiącą główny węzeł miejski sieci bazowej W ramach osi priorytetowej przewiduje się przede wszystkim budowę nowych dróg. W ciągach inwestycji obejmujących budowę dróg realizowane będą również obwodnice miast. W ograniczonym zakresie będą finansowane przebudowy niektórych odcinków dróg i inne działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego, obejmujące inwestycje infrastrukturalne na sieci TEN-T (engineering) oraz projekty dotyczące całej krajowej sieci drogowej, związane z doposażeniem jednostek nadzoru nad ruchem drogowym i służb ratowniczych (ratownictwo techniczne) (enforcement + emergency), jak również organizacją kampanii i szkoleń o zasięgu ogólnokrajowym (education) Oś Priorytetowa IV Infrastruktura drogowa dla miast Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Priorytet inwestycyjny Zakres interwencji Wskaźniki typu output 7.A oraz 7.B Wspieranie Inwestycje na krajowej sieci drogowej w TEN-T dotyczące powiązania -całkowita długość nowych dróg [km] multimodalnego jednolitego infrastruktury miejskiej z pozamiejską siecią TEN-T (drogi krajowe w -całkowita długość nowych dróg, w tym TEN-T europejskiego obszaru transportu miastach będących węzłami miejskimi sieci bazowej TEN-T62), odciążenia [km] poprzez inwestycje w TEN-T miast od nadmiernego ruchu drogowego (obwodnice pozamiejskie na -całkowita długość przebudowanych lub

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 112

Zwiększanie mobilności regionalnej drogach krajowych i ekspresowych, drogi krajowe w miastach na prawach zmodernizowanych dróg [km] poprzez łączenie węzłów powiatu), a także poprawy ich dostępności (trasy wylotowe na drogach -całkowita długość przebudowanych lub drugorzędnych i trzeciorzędnych krajowych, odcinki dróg ekspresowych przy miastach) zmodernizowanych dróg, w tym TEN-T [km] z infrastrukturą TEN-T, w tym Realizacja projektów na krajowej sieci drogowej poza TEN-T, związanych z węzłami multimodalnymi z połączeniem ośrodków miejskich z siecią TEN-T (drogi ekspresowe i drogi krajowe poza TEN-T, pełniące rolę tras wylotowych), powiązaniem miejskiej infrastruktury drogowej z pozamiejską siecią TEN-T (drogi krajowe w miejskich węzłach sieci bazowej65) oraz z odciążeniem miast od nadmiernego ruchu drogowego (obwodnice pozamiejskie, drogi krajowe w miastach na prawach powiatu). Projekty będą realizowane na drogach zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, a także przez miasta na prawach powiatu. Oś Priorytetowa VI Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych

Priorytet inwestycyjny Zakres interwencji Wskaźniki typu output 4.V Promowanie strategii W obszarze transportu miejskiego kontynuowane będą działania mające -liczba zakupionych lub zmodernizowanych niskoemisyjnych dla na celu zmniejszenie zatłoczenia motoryzacyjnego w miastach, poprawę jednostek taboru pasażerskiego w publicznym wszystkich rodzajów terytoriów, płynności ruchu i ograniczenie negatywnego wpływu transportu na transporcie zbiorowym w szczególności dla obszarów środowisko naturalne w miastach i na ich obszarach funkcjonalnych. komunikacji miejskiej [szt.] miejskich, w tym wspieranie Wsparcie będzie dotyczyło przedsięwzięć w zakresie rozwoju transportu zrównoważonej multimodalnej zbiorowego, wynikających z planów gospodarki niskoemisyjnej mobilności miejskiej i działań miast, służących podniesieniu jego bezpieczeństwa, jakości, atrakcyjności adaptacyjnych mających i komfortu. Przewiduje się wdrażanie projektów, które będą zawierać oddziaływanie łagodzące na zmiany elementy redukujące/minimalizujące oddziaływania klimatu; hałasu/drgań/zanieczyszczeń powietrza oraz elementy promujące zrównoważony rozwój układu urbanistycznego. Projekty będą realizowane według najlepszej środowiskowo spośród badanych racjonalnych opcji, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązania danego problemu komunikacyjnego przy jak najmniejszym wpływie na klimat akustyczny i jakość powietrza (w szczególności minimalizacji emisji zanieczyszczeń powietrza) oraz redukcji gazów cieplarnianych.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 113

Oś Priorytetowa VII Poprawa bezpieczeństwa energetycznego Cel tematyczny 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych

Priorytet inwestycyjny Zakres interwencji Wskaźniki typu output 7.E. Zwiększenie efektywności Wspierane będą inwestycje w tzw. „inteligentną” infrastrukturę w sektorze -długość nowo wybudowanych lub energetycznej gazowym i elektroenergetycznym. zmodernizowanych I bezpieczeństwa dostaw poprzez -budowa i/lub przebudowa sieci przesyłowych i dystrybucyjnych gazu gazociągów przesyłowych lub dystrybucyjnych [km] rozwój inteligentnych systemów ziemnego wraz z infrastrukturą wsparcia dla systemu z wykorzystaniem -długość nowo wybudowanych lub dystrybucji, magazynowania technologii smart; zmodernizowanych elektroenergetycznych sieci i przesyłu energii oraz poprzez - budowa i/lub przebudowa sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii przesyłowych lub dystrybucyjnych[km] integrację rozproszonego elektrycznej z wykorzystaniem technologii smart; wytwarzania energii ze źródeł - budowa i/lub przebudowa magazynów gazu ziemnego; odnawialnych - przebudowa możliwości regazyfikacji terminala LNG.

Opracowanie własne na podstawie: „Projektu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 114

Tabela 38. Proekologiczne priorytety inwestycyjne regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskicego 2014-2020 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO 2014-2020 Oś priorytetowa 3 Konkurencyjność przedsiębiorstw Działanie 3.1 Tereny inwestycyjne Typy projektów: Typ beneficjenta: Projekty dotyczące organizacji terenów inwestycyjnych m. in. na obszarach powojskowych,  Jednostki samorządu terytorialnego poprzemysłowych, pokolejowych i popegeerowskich oraz ich kompleksowego zagospodarowania (tereny typu „greenfiled” oraz „brownfield”) obejmujące w szczególności: 1. Prace studyjno-koncepcyjne – wyłącznie jako element projektu infrastrukturalnego. 2. Kompleksowe wyposażenie/doposażenie terenu inwestycyjnego w media, tj.:  Budowa / modernizacja sieci zaopatrzenia w wodę,  Budowa / modernizacja sieci kanalizacyjnej,  Budowa / modernizacja sieci gazowej,  Budowa / modernizacja sieci energetycznej,  Budowa / modernizacja sieci ciepłowniczej,  Budowa / modernizacja lokalnej sieci teleinformatycznej. 3. Budowa lub modernizacja wewnętrznego układu komunikacyjnego terenu inwestycyjnego – wyłącznie jako uzupełniający element projektu. 4. Modernizacja i adaptacja budynków na cele gospodarcze. 5. Zagospodarowanie otoczenia, wyłącznie jako uzupełniający element kompleksowego projektu (m.in. parkingi, zieleń).

Oś priorytetowa 4 Energia przyjazna środowisku Działanie 4.1 Wsparcie wykorzystania OZE Typy projektów: Typ beneficjenta: 1. Budowa i przebudowa infrastruktury służącej do produkcji energii pochodzącej ze źródeł  Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki odnawialnych, i stowarzyszenia 2. Budowa lub modernizacja jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej,  Jednostki organizacyjne jednostek samorządu wykorzystujących w pierwszej kolejności energię słoneczną i biomasę, ale także biogaz, energię terytorialnego posiadające osobowość prawną wiatru oraz wody,  Jednostki sektora finansów publicznych 3. Budowa i modernizacji dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznych w pełni dedykowanych posiadające osobowość prawną przyłączeniu nowych jednostek wytwórczych energii z OZE,  Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne 4. Budowa lokalnych, małych źródeł energii produkujących zarówno energię elektryczną, jak kościołów i związków wyznaniowych i ciepło na potrzeby lokalne, niewymagająca przesyłania jej na duże odległości, 5. Poprawa sprawności wytwarzania ciepła poprzez zmianę źródeł ciepła na jednostki wysokosprawnej kogeneracji (kogeneracja rozproszona oparta na zidentyfikowanych lokalnych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 115

zasobach), 6. Przyłącza jednostek wytwarzania do najbliższej istniejącej sieci (w ramach budowy i modernizacji sieci).

Działanie 4.2 Produkcja energii z OZE w przedsiębiorstwach Typy projektów: Typ beneficjenta: 1. Budowa i przebudowa infrastruktury służącej do produkcji energii pochodzącej ze źródeł  Spółki prawa handlowego, w których większość odnawialnych, udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu 2. Budowa instalacji do produkcji biokomponentów i biopaliw 2 i 3 generacji, terytorialnego lub ich związki 3. Budowa lub modernizacja jednostek wytwarzania energii elektrycznej, cieplnej,  Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (zgodnie wykorzystujących w pierwszej kolejności energię słoneczną i biomasę, ale także biogaz, energię z definicją zawartą w Rozporządzeniu Komisji wiatru oraz wody, wraz z budową i modernizacją dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznych (UE) Nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. w pełni dedykowanych przyłączeniu nowych jednostek wytwórczych energii z OZE, uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z 4. Budowa lokalnych, małych źródeł energii produkujących zarówno energię elektryczną, jak rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i ciepło na potrzeby lokalne, niewymagająca przesyłania jej na duże odległości oraz poprawa i 108 Traktatu). sprawności wytwarzania ciepła poprzez zmianę źródeł ciepła na jednostki wysokosprawnej W przypadku projektów obejmujących wyłącznie kogeneracji (kogeneracja rozproszona oparta na zidentyfikowanych lokalnych zasobach), inwestycje, dla których nie jest możliwe określenie 5. Przyłącza jednostek wytwarzania do najbliższej istniejącej sieci (w ramach budowy lokalizacji projektu Beneficjenci pomocy zobowiązani są i modernizacji sieci). do posiadania siedziby, zakładu lub oddziału na terenie województwa lubelskiego najpóźniej w dniu wypłaty pomocy, oraz utrzymania go przynajmniej w okresie trwałości projektu

Oś priorytetowa 5 Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna Działanie 5.1 Poprawa efektywności energetycznej przedsiębiorstw Typy projektów: Typ beneficjenta: 1. Głęboka termomodernizacja obiektów w przedsiębiorstwach,  Spółki prawa handlowego, w których większość 2. Technologie odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu w ramach przedsiębiorstwa, terytorialnego lub ich związki 3. Systemy zarządzania energią (jako element projektu),  Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (zgodnie 4. Projekty dotyczące redukcji ilości strat energii, ciepła, wody, w tym pozwalająca na odzysk z definicją zawartą w Rozporządzeniu Komisji i ponowne wykorzystanie ciepła odpadowego, (UE) Nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. 5. Projekty dotyczące zastosowania energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z woda) technologii produkcji i użytkowania energii; rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 6. Budowa i przebudowa instalacji OZE (o ile wynika to z przeprowadzonego audytu i 108 Traktatu). Podmioty wdrażające instrument energetycznego), finansowy, które spełniają kryteria wymienione

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 116

7. Przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie. w rozporządzaniu delegowanym nr 480/2014 Jako element powyższych typów projektów możliwa będzie realizacja działań zakładających ograniczenie wytwarzania odpadów w celu ich ponownego wykorzystania w procesie produkcyjnym.

Działanie 5.2 Efektywność energetyczna sektora publicznego Typy projektów: Typ beneficjenta: 1. Głęboka termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, w tym będących w zasobie JST  Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki (m.in. szpitali, szkół). i stowarzyszenia 2. Zmiana wyposażania ww. obiektów w urządzenia o najwyższej, uzasadnionej ekonomicznie,  Jednostki organizacyjne jednostek samorządu klasie efektywności energetycznej (np. ocieplenie obiektów, wymiana drzwi i okien, terytorialnego posiadające osobowość prawną modernizacja systemów grzewczych wraz z wymianą źródła ciepła na zasilane OZE  Jednostki naukowe (z wyłączeniem indywidualnych źródeł ciepła), modernizacja systemów wentylacji,  Szkoły wyższe klimatyzacji),włącznie z systemami zarządzania energią.  Organizacje pozarządowe 3. Generacja rozproszona, poprawiająca sprawność wytwarzania ciepła przez zmianę źródeł  Jednostki sektora finansów publicznych ciepła m.in. na jednostki wysokosprawnej kogeneracji (w ramach kompleksowej głębokiej posiadające osobowość prawną termomodernizacji budynków). Służby ratownicze i bezpieczeństwa publicznego  Podmioty wdrażające instrument finansowy, które spełniają kryteria wymienione w rozporządzaniu delegowanym nr 480/2014

Działanie 5.3 Efektywność energetyczna sektora mieszkaniowego Typy projektów: Typy beneficjenta: 1. Głęboka termomodernizacja wielorodzinnych budynków mieszkalnych.  Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki 2. Zmiana wyposażania ww. obiektów w urządzenia o najwyższej, uzasadnionej ekonomicznie, i stowarzyszenia klasie efektywności energetycznej (np. ocieplenie obiektów, wymiana drzwi i okien,  Jednostki organizacyjne jednostek samorządu modernizacja systemów grzewczych wraz z wymianą źródła ciepła na zasilane OZE terytorialnego posiadające osobowość prawną (z wyłączeniem indywidualnych źródeł ciepła), modernizacja systemów wentylacji,  Jednostki sektora finansów publicznych klimatyzacji), włącznie z systemami zarządzania energią. posiadające osobowość prawną 3. Generacja rozproszona, poprawiająca sprawność wytwarzania ciepła przez zmianę źródeł  Spółki prawa handlowego, w których większość ciepła m.in. na jednostki wysokosprawnej kogeneracji (w ramach kompleksowej głębokiej udziałów lub akcji posiadają jednostki, samorządu termomodernizacji budynków). terytorialnego lub ich związki  Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe (z wyłączeniem zlokalizowanych na obszarze ZIT

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 117

LOF)  Towarzystwa Budownictwa Społecznego

Działanie 5.4 Transport niskoemisyjny Typy projektów: Typy beneficjenta: Zakup środków transportu zbiorowego o napędzie przyjaznym dla środowiska (prąd, gaz, Miasta o liczbie mieszkańców powyżej 30 tys. oraz obszary biopaliwa, pojazdy spełniające normę emisji spalin co najmniej EURO VI lub inną, wyższą powiązane z nimi funkcjonalnie i działające na ich normę obowiązującą w danym czasie, itd.), tj. taboru autobusowego i/lub taboru obszarze: trolejbusowego. Zakup rowerów w ramach tworzenia lub rozbudowy systemu roweru  jednostki samorządu terytorialnego, ich związki miejskiego, jako elementu uzupełniającego miejski system transportowy. i stowarzyszenia, 2. Roboty budowlane i modernizacja dworców intermodalnych, przystanków, stacji i węzłów  jednostki organizacyjne jednostek samorządu przesiadkowych – zintegrowanych z różnymi rodzajami systemów transportu, w tym systemy terytorialnego posiadają- ce osobowość prawną, parkingów dla samochodów „Parkuj i Jedź” („Park & Ride”) oraz dla rowerów („Bike & Park”)  jednostki sektora finansów publicznych wraz z towarzyszącą infrastrukturą służącą obsłudze pasażerów i zagospodarowaniem posiadające osobowość prawną, terenu.Budowa lub montaż nowych punktów wypożyczania rowerów w ramach systemu roweru  podmioty świadczące usługi transportu miejskiego. publicznego na zlecenie jednostek samorządu 3. Zakup oraz montaż urządzeń z zakresu telematyki w tym m. in.: terytorialnego i ich związków na terenie miast  systemy centralnego sterowania sygnalizacją, objętych działaniem wyłonione do świadczenia  systemy sygnalizacji akustycznej, tych usług zgodnie z Prawem zamówień  systemy sygnalizacji świetlnej wzbudzanej przez autobusy i trolejbusy (sygnalizacja publicznych w zakresie projektów dotyczących akomodacyjna), rozwoju zbiorowego transportu miejskiego.  systemy monitorowania ruchu na kluczowych trasach, w tunelach, w newralgicznych punktach miasta wraz z informowaniem o aktualnej sytuacji ruchowej,  systemy dystrybucji i identyfikacji biletów,  system nawigacji satelitarnej dla usprawnienia ruchu i podniesienia bezpieczeństwa transportu publicznego,  system informacji dla podróżnych – elektroniczne tablice informacyjne, w tym systemy on- line,  systemy monitorowania bezpieczeństwa montowane na przystankach, węzłach przesiadkowych, parkingach oraz w taborze, 4. system obsługi roweru miejskiego, projekty z obszaru transportu miejskiego:  projekty realizowane w granicach administracyjnych miast wraz z obszarami podmiejskimi i miejskimi obszarami funkcjonalnymi.  zakup taboru – tylko w przypadku wymiany starego na nowy tj. taki który będzie spełniać

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 118

standardy techniczne i ekologiczne (pojazdy spełniające normę emisji spalin co najmniej EURO VI lub inną, wyższą normę obowiązującą w danym czasie)  zakup taboru zgodnie z procedurą opisaną w Wytycznych ministra właściwego d.s. rozwoju regionalnego w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w lokalnym transporcie zbiorowym.

Działanie 5.5 Promocja niskoemisyjności Typy projektów: Typy beneficjenta: 1. Budowa lub modernizacja jednostek wytwarzania energii cieplnej. W ramach projektów wynikających z planów gospodarki 2. Budowa lub modernizacja instalacji energooszczędnego oświetlenia, w tym oświetlenia niskoemisyjnej dla poszczególnych typów obszarów, do ulicznego (budowa lub modernizacja oświetlenia ulicznego finansowanego przez JST zgodnie głównych grup beneficjentów należą: z art. 18 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz.  jednostki samorządu terytorialnego, ich związki 1059 z późn. zm.) będzie możliwa do realizacji bez względu kto jest jego właścicielem). i stowarzyszenia 3. Działania promocyjno-informacyjne jako uzupełnienie projektów wymienionych w pkt 1 i 2.  jednostki organizacyjne jednostek samorządu 4. Tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń w miastach oraz systemów informowania terytorialnego posiadające osobowość prawną mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń.  jednostki sektora finansów publicznych 5. Budowa, rozbudowa lub modernizacja budynków użyteczności publicznej z uwzględnieniem posiadające osobowość prawną  spółki prawa standardów budownictwa pasywnego. handlowego, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki  MŚP (przedsiębiorstwa muszą prowadzić działalność na terenie województwa lubelskiego)  służby ratownicze i bezpieczeństwa publicznego

Oś priorytetowa 13 Infrastruktura społeczna Działanie 13.3 Rewitalizacja obszarów miejskich Typy projektów: Typy beneficjenta: 1. Przebudowa, remont lub modernizacja zdegradowanych budynków, w tym m.in. budynków  Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich poprzemysłowych, powojskowych w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji związki, porozumienia i stowarzyszenia, użytkowych, np. społecznych, gospodarczych, turystycznych lub kulturalnych wraz  Samorządowe jednostki organizacyjne sektora z zagospodarowaniem terenu funkcjonalnie związanego z obiektem. finansów publicznych posiadające osobowość 2. Kompleksowe projekty obejmujące rekultywację / remediację zdegradowanych obszarów wraz prawna, z przebudową oraz adaptacją obiektów zdegradowanych, w tym obiektów poprzemysłowych  Służby ratownicze i bezpieczeństwa publicznego

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 119

i powojskowych zlokalizowanych na tych terenach, mające na celu przywrócenie lub nadanie  Przedsiębiorstwa społeczne, zgodnie definicją danemu obszarowi nowych funkcji użytkowych, tj. np. gospodarczych, turystycznych, Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii kulturalnych lub społecznych. Społecznej 3. Roboty restauratorskie i konserwatorskie budynków znajdujących się w rejestrze zabytków,  Podmioty działające w oparciu o partnerstwo budynków położonych w strefie ochrony konserwatorskiej oraz budynków o wartości publiczno-prywatne architektonicznej i znaczeniu historycznym niebędących w rejestrze zabytków i ich  Spółki prawa handlowego, w których większość z wyposażenia niezbędnego dla wprowadzenia funkcji, jaką będzie pełnić będzie budynek po udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu realizacji projektu w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji użytkowych, np. terytorialnego lub ich związki społecznych, gospodarczych, turystycznych lub kulturalnych wraz z zagospodarowaniem terenu  Organizacje pozarządowe funkcjonalnie związanego z obiektem.  Jednostki zaliczane do sektora finansów 4. Uporządkowanie i zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni publicznych (przebudowa, publicznych posiadające osobowość prawną nie remont lub modernizacja) w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji użytkowych, np. wymienione wyżej społecznych, gospodarczych, turystycznych lub kulturalnych wyłącznie jako element  MŚP (przedsiębiorstwa muszą prowadzić zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych. działalność na terenie województwa lubelskiego) 5. Zakup wyposażenia - wyłącznie jako element projektów dotyczących adaptacji budynków na  Podmioty wdrażające instrument finansowy, które cele np. gospodarcze, społeczne, turystyczne lub kulturalne i bezpośrednio związanego spełniają kryteria wymienione w rozporządzaniu z funkcją, jaką będzie pełnić będzie budynek po realizacji projektu. delegowanym nr 480/2014 6. Roboty budowlane i modernizacyjne infrastruktury technicznej (wodnokanalizacyjna, energetyczna oraz infrastruktura z zakresu gospodarki odpadami). Przedmiotowe prace dopuszczalne są wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu oraz w przypadku, kiedy są niezbędne do realizacji celów projektu. 7. Roboty budowlane i modernizacyjne dróg lokalnych (gminnych i powiatowych). Przedmiotowe prace dopuszczalne są wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu oraz w przypadku, kiedy są niezbędne do realizacji celów projektu. 8. Tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobieganie przestępczości w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach miast m.in.: budowa lub przebudowa oświetlenia, zakup i instalacja systemów monitoringu, wyposażenie centrum monitoringu oraz koszty robót budowlanych mających na celu przystosowanie pomieszczeń do pełnienia funkcji centrum monitoringu, itp. wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu. 9. Rozwój miejskich terenów zielonych - wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu. 10. Przebudowa, remont lub modernizacja budynków w celu adaptacji na działalność przedsiębiorstw, w tym przedsiębiorstw społecznych wraz z zakupem wyposażenia niezbędnego

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 120

do prowadzenia niniejszej działalności, z wyłączeniem prac dot. wsparcia działalności administracyjno-biurowej.

Działanie 13.4 Rewitalizacja obszarów wiejskich Typy projektów: Typy beneficjenta: Przebudowa, remont lub modernizacja zdegradowanych budynków, w tym m.in. budynków  Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich poprzemysłowych, powojskowych w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji związki, porozumienia i stowarzyszenia, użytkowych, np. społecznych, gospodarczych, turystycznych lub kulturalnych wraz  Samorządowe jednostki organizacyjne sektora z zagospodarowaniem terenu funkcjonalnie związanego z obiektem. finansów publicznych posiadające osobowość 2. Kompleksowe projekty obejmujące rekultywację / remediację zdegradowanych obszarów wraz prawną, z przebudową oraz adaptacją obiektów zdegradowanych, w tym obiektów poprzemysłowych  Służby ratownicze i bezpieczeństwa publicznego, i powojskowych zlokalizowanych na tych terenach, mające na celu przywrócenie lub nadanie  Przedsiębiorstwa społeczne, zgodnie definicją danemu obszarowi nowych funkcji użytkowych, tj. np. gospodarczych, turystycznych, Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii kulturalnych lub społecznych. Społecznej, 3. Roboty restauratorskie i konserwatorskie budynków znajdujących się w rejestrze zabytków,  Podmioty działające w oparciu o partnerstwo budynków położonych w strefie ochrony konserwatorskiej oraz budynków o wartości publiczno-prywatne, architektonicznej i znaczeniu historycznym niebędących w rejestrze zabytków i ich z  Spółki prawa handlowego, w których większość wyposażenia niezbędnego dla wprowadzenia funkcji, jaką będzie pełnić będzie budynek po udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu realizacji projektu w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji użytkowych, np. terytorialnego lub ich związki, społecznych, gospodarczych, turystycznych lub kulturalnych wraz z zagospodarowaniem terenu  Organizacje pozarządowe, funkcjonalnie związanego z obiektem.  Jednostki zaliczane do sektora finansów 4. Uporządkowanie i zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni publicznych (przebudowa, publicznych posiadające osobowość prawną remont lub modernizacja) w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji użytkowych, np. niewymienione wyżej, społecznych, gospodarczych, turystycznych lub kulturalnych wyłącznie jako element  MŚP (przedsiębiorstwa muszą prowadzić zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych. działalność na terenie województwa lubelskiego). 5. Zakup wyposażenia - wyłącznie jako element projektów dotyczących adaptacji budynków na cele np. gospodarcze, społeczne, turystyczne lub kulturalne i bezpośrednio związanego z funkcją, jaką będzie pełnić będzie budynek po realizacji projektu. 6. Roboty budowlane i modernizacyjne infrastruktury technicznej (wodnokanalizacyjna, energetyczna oraz infrastruktura z zakresu gospodarki odpadami). Przedmiotowe prace dopuszczalne są wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu oraz w przypadku, kiedy są niezbędne do realizacji celów projektu. 7. Roboty budowlane i modernizacyjne dróg lokalnych (gminnych i powiatowych). Przedmiotowe prace dopuszczalne są wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu oraz

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 121

w przypadku, kiedy są niezbędne do realizacji celów projektu. 8. Tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobieganie przestępczości w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach m.in.: budowa lub przebudowa oświetlenia, zakup i instalacja systemów monitoringu, wyposażenie centrum monitoringu oraz koszty robót budowlanych mających na celu przystosowanie pomieszczeń do pełnienia funkcji centrum monitoringu, itp. wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu. 9. Rozwój terenów zielonych - wyłącznie jako element zapewniający spójność kompleksowych projektów rewitalizacyjnych będący uzupełnieniem szerszego projektu. 10. Przebudowa, remont lub modernizacja budynków w celu adaptacji na działalność przedsiębiorstw, w tym przedsiębiorstw społecznych wraz z zakupem wyposażenia niezbędnego do prowadzenia niniejszej działalności, z wyłączeniem prac dot. wsparcia działalności administracyjno-biurowej Opracowanie własne na podstawie: „Projekt Regionalnego programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 122 8.2.4 Inne źródła finansowania

Third Party Financing (TPF) Jednym z rozwiązań jest finansowanie przedsięwzięć energooszczędnych przez zewnętrzną („trzecią”) stronę, którą najczęściej bywa bank. Realizator w formie kredytu przeprowadza działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej budynku użytkownika. Wykorzystuje przy tym rozwiązania techniczne jak i organizacyjne, które powinny być najefektywniejsze na rynku, co niesie za sobą pokaźne obciążenie finansowe. Następnie kredyt ten jest spłacany na podstawie różnicy w rachunku za energię przed i po wdrożeniu przedsięwzięć. Tym samym właściciel nie tylko redukuje emisję CO2 oraz poprawia efekt wizualny budynku, ale również robi to ogólnie rzecz biorąc nie ponosząc żadnych kosztów finansowych.

Energy Services Company (ESCO) Zdecydowanie szerszą ofertę rynkową wykazują firmy ESCO. Są to przedsiębiorstwa handlowe proponujące następujące usługi: - consulting w zakresie technicznym i technologicznym; - wykonawstwo ogólne; - analiza energetyczna; - zarządzanie projektem; - finansowanie projektu; - szkolenia; - zabezpieczenia należytego wykonania umowy; - pomiar zużycia energii; - zrównoważone oszczędności energii; - zarządzanie ryzykiem;

Decyzja o sfinansowaniu projektu dla zainteresowanego podmiotu następuje jedynie po przeprowadzeniu dogłębnej analizy własności, planów i rozwiązań efektywnych energetycznie, zapewniających opłacalność działań. Następnie, podobnie jak w przypadku TPF, koszty inwestycyjne są rekompensowane z uzyskanych oszczędności zużycia energii w podmiotach. Istnieją cztery podstawowe rodzaje umów dotyczących poprawy efektywności energetycznej, ich wybór powinien nieść za sobą szczegółową indywidualną analizę formalno- techniczną. Są to umowy : a) w których ESCO oferuje finansowanie i daje gwarancję oszczędności, co oznacza, że ESCO ponoszą ryzyko zarówno finansowe jak i dotyczące oszczędności energii; b) w których ESCO bierze na siebie ryzyko dotyczące oszczędności energii, a za finansowanie odpowiedzialny jest klient; c) umowy przewidujące całkowitą cesję oszczędności na ESCO na czas określony (ang. first out contracts), w których wszystkie oszczędności z tytułu kosztów energii są wykorzystywane na spłatę odsetek i amortyzację długu do momentu całkowitej jego spłaty; d) umowy o zarządzanie zużyciem energii, na podstawie których ESCO otrzymuje zapłatę za świadczenie usługi energetycznej, np. umowy tzw. „chauffage” dotyczące ogrzewania lub oświetlenia danej przestrzeni.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 123

Kredyty bankowe - komercyjne Wybór tej formy finansowania inwestycji proekologicznych w gminie powinien być uzależniony od atrakcyjności oferty kredytowej banku jak i analizy szybkiej stopy zwrotu poniesionych nakładów. Korzystną w tym zakresie wydaje się oferta Banku Ochrony Środowiska – „Kredyty na realizację przedsięwzięć energooszczędnych”. Beneficjentem może być zarówno przedsiębiorstwo jak i jednostka samorządu terytorialnego. Inwestor może wnioskować o kredyt na inwestycje prowadzące do ograniczenia zużycia energii elektrycznej, a w tym: -wymiana i/lub modernizacja, rozbudowa, oświetlenia ulicznego, -wymiana i/lub modernizacja oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego obiektów użyteczności publicznej, przemysłowych, usługowych itp., -wymiana przemysłowych silników elektrycznych, -wymiana i/lub modernizacja dźwigów, w tym dźwigów osobowych w budynkach mieszkalnych, -modernizacja technologii na mniej energochłonną, -wykorzystanie energooszczędnych wyrobów i urządzeń w nowych instalacjach, -inne przedsięwzięcia służące oszczędności energii elektrycznej.

Leasing Ciekawym rozwiązaniem dla samorządów z ograniczonym budżetem jest zawarcie umowy leasingowej na użytkowanie sprzętu podnoszącego efektywność energetyczną jednostki bez jego zakupu. Taka forma wsparcia niesie za sobą pewne ryzyko związane z prawem własności, jednak główni dostawcy sprzętu czasami zapewniają finansowanie swojego sprzętu (finansowanie przez dostawcę).

9. Monitoring i ewaluacja

9.1 Monitoring

Niezwykle istotny w powodzeniu realizacji celu głównego niniejszego Planu jest stały nadzór nad gromadzonymi danymi, stanowiącymi materiał do wewnętrznej i zewnętrznej kontroli Planu oraz jego ewaluacji (oceny). Bieżąca obserwacja postępu w trakcie realizacji założeń Planu ma na celu zapewnienie prawidłową jego realizację i wydatkowanie przyznanych środków. Monitoring jest więc niezbędnym elementem realizacji przedsięwzięcia, który ma zapewnić odpowiednią jego jakość. Sam proces monitorowania Planu powinien rozpocząć się z chwilą przyjęcia Uchwały przez Radę Miejską. Powinien być oparty na bazie danych utworzonej na potrzeby niniejszego Planu i obejmować przede wszystkim systematyczne i ciągłe zbieranie danych ilościowych oraz jakościowych na temat zużycia energii w poszczególnych placówkach oraz wynikającą z niego emisję CO2. Wszystkie dane winny być ujęte w bazie z chwilą wystawienia dokumentu poświadczającego zużycie energii czy w momencie realnego wykluczenia bądź uruchomienia instalacji czy budynku z eksploatacji. Niezwykle ważna jest analiza danych pod względem emisji dwutlenku węgla w stosunku do założonych celów Planu i polityki ekologicznej kraju, a także wykrywanie ewentualnych błędów oraz szybkie wprowadzanie zmian, jeśli takie okażą się konieczne. Odpowiedzialność za monitoring Planu powierza się Liderowi ds. wdrażania PGN.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 124

Ewaluacja W ramach ewaluacji przewidziano szereg narzędzi określenia spójności, efektywności, jakości oraz stopnia realizacji Planu na podstawie zdefiniowanych w niniejszym Planie kryteriów. Plan przewiduje sukcesywną sprawozdawczość oraz 2 raporty, których zakres winien zostać analizowany w ujęciu globalnym, tematycznym oraz szczegółowym. - Sprawozdawczość. Ze względu na prognozowaną dynamikę danych energetycznych Gminy należy przynajmniej 2 razy w roku przygotować sprawozdania ze stopnia realizacji projektów w ramach Planu oraz jego wpływu na politykę klimatyczną UE. Przygotowanie sprawozdań powierza się Liderowi ds. wdrażania PGN (do 30 lipca i 30 stycznia) w latach 2014-2020. - Raport pośredni 2015- 2017 - dotyczący aktualnie zrealizowanych Planu w zakresie Planu oraz zaplanowanych przyszłych kroków i podjętych środków finansowych.

Raport powinien również dotyczyć aktualnie osiągniętego wskaźnika redukcji CO2 wraz z analizą graficzną. - Raport końcowy 2015-2020 - dotyczący wszystkich zrealizowanych projektów na rzecz

poprawy efektywności energetycznej oraz redukcji CO2. Określenie zadań niezrealizowanych i problemów jakie pojawiły się w okresie wdrażania.

Przygotowanie raportów powierza się Liderowi ds. wdrażania PGN oraz Komitetowi Zarządzającemu do końca 30 stycznia 2018 oraz 30 stycznia 2021.

PGE Dystrybucja S.A.

PGNiG Sp. z o.o Referaty i wydziały UM we Sprawozdania w cyklu Frampolu związane z realizacją rocznym: Zużycie energii i Zakład Gospodarki paliw, plany inwestycyjne PGN Komunalnej we Frampolu oraz zrealizowane projekty pro-środowiskowe Sprawozdania w cyklu Sektor usług, handlu, fakturowania: Zużycie energii i paliw, plany inwestycyjne oraz przemysłu zrealizowane projekty pro- środowiskowe Mieszkalnictwo

Zespół Monitorujący: Sprawozdania  Lider ds. wdrażania PGN i raporty monitorujące  Komitet Zarządzający

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 125

9.2 Ewaluacja W ramach ewaluacji przewidziano szereg narzędzi określenia spójności, efektywności, jakości oraz stopnień realizacji Planu na podstawie zdefiniowanych w niniejszym projekcie kryteriów. Celem ewaluacji jest określenie poziomu osiągniętych wskaźników w tym przede wszystkim poziom redukcji emisji CO2 oraz wykorzystanie energii z OZE oraz redukcji energii finalnej i zanieczyszczeń powietrza. Z analizy sprawozdań oraz raportu (jaki powstanie w 2018 roku) może wynikać potrzeba zmiany /dostosowanie zapisów Planu do potrzeb mieszkańców Gminy Frampol. Dla przejrzystości informacji rekomenduje się przygotowanie sprawozdań i raportów na standardowych formularzach, aby ułatwić porównanie i analizę trendów. W raportach muszą być ujęte rzeczowe, najważniejsze działania podjęte w danych okresie sprawozdawczym. Powinny być zawarte wydatki poniesione w związku z realizacją działań, podsumowanie napotkanych i przewidywanych problemów oraz krótka charakterystyka rozwiązania problemów. Dozwolone jest również projektowanie nowych działań, w przypadku gdy wcześniej zaplanowane działania nie przynoszą pożądanych rezultatów lub wystąpiły nowe okoliczności, takie jak pojawienie się nowych funduszy czy zmiany w stosowanych technologiach. Raporty powinny obejmować konkretny odcinek czasowy zmian i analizę wobec roku bazowego oraz roku 2020.

Monitoring i ewaluacja Planu nie powinna ograniczać się jedynie do wskaźników realizujących cel główny, ale również wskaźniki realizujące cele strategiczne. Złożoność działań i ich różny charakter oraz dziedziny których dotyczą, dają podstawę do analizy efektów pod kątem wielu wskaźników produktów i rezultatu. Na potrzeby niniejszego dokumentu opracowano przykładowe wskaźniki, które powinny być wykorzystywane do sporządzania sprawozdań i raportów.

Tabela 39. Proponowane wskaźniki produktu i rezultatu wymagane do osiągnięcia celu głównego Planu

CEL PROJEKTU WSKAŹNIKI REALIZACJI 2010 2020

Cel główny Poziom redukcji emisji CO2 0 % 10% Poziom udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych 6,73% 10% Poziom redukcji energii finalnej 0 % 10% Cel strategiczny: Wskaźni Liczba projektów (inwestycyjnych/miękkich) zrealizowanych w 0 28. Wykorzystanie ki ramach „Planu gospodarki niskoemisyjnej” potencjału produktu odnawialnych Wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych 0 PLN 11 409 461 źródeł energii PLN oraz poprawa Wskaźni Redukcja emisji CO2 0 tCO2 598 tCO2 efektywności ki Redukcja zużycia energii finalnej 0 MWh 1 272 MWh energetycznej rezultatu Wzrost wykorzystania OZE 0 MWh 131 MWh obiektów komunalnych

Cel strategiczny: Wskaźni Liczba projektów (inwestycyjnych/miękkich) zrealizowanych w 0 7 Modernizacja ki ramach „Planu gospodarki niskoemisyjnej” źródeł ciepła produktu oraz wzrost Wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych 0 PLN 12 264 526 PLN

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 126

zastosowania Wskaźni Redukcja emisji CO2 0 tCO2 2 137 tCO2 OZE w produkcji ki Redukcja zużycia energii finalnej 0 MWh 4 141 MWh energii rezultatu Wzrost wykorzystania OZE 0 MWh 4 355 użytkowej w MWh sektorze mieszkalnym i rolnym

Cel strategiczny: Wskaźni Liczba inwestycji związanych z redukcją emisji CO2 wynikającej 0 15 Zmniejszenie ki z eksploatacji paliw transportowych emisji produktu Wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych 0 PLN 7 000 000 zanieczyszczeń PLN komunikacyjnyc Wskaźni Długość zmodernizowanych/wybudowanych dróg, 0 km 19, 88km h ki Długość zmodernizowanych/wybudowanych ścieżek 0 km 6 km rezultatu rowerowych

Redukcja emisji CO2 wynikającej z eksploatacji paliw 0 tCO2 2 637 tCO2 transportowych Redukcja zużycia energii finalnej wynikającej z eksploatacji MWh 10 014 paliw transportowych MWh Cel strategiczny: Wskaźni Liczba projektów (inwestycyjnych/miękkich) zrealizowanych w 0 3 Promocja i ki ramach „Planu gospodarki niskoemisyjnej” edukacja oraz produktu Wartość poniesionych nakładów inwestycyjnych 0 PLN 100 000 wspieranie idei PLN proekologicznyc Wskaźni Redukcja emisji CO2 0 tCO2 675 tCO2 h ki Redukcja zużycia energii finalnej 0 MWh 1 980 MWh rezultatu Wzrost wykorzystania OZE 0 MWh 1 270 MWh

Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 127

10. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko - podsumowanie Podstawę prawną do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko stanowi Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami, w myśl której przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają projekty polityk, strategii, planów lub programów w określonych obszarach, wyznaczających ramy dla późniejszych realizacji przedsięwzięć, mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W myśl art. 48 ww. ustawy organ opracowujący dokument po uzgodnieniu z właściwymi organami może odstąpić od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Lubelski Państwowy Inspektor Sanitarny w Lublinie pismem z dnia 29 lipca 2015 r. znak DNS-NZ.7016.97.2015, pozytywnie zaopiniował Prognozę oddziaływania na środowisko dla projektu dokumentu „Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol”.

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Lublinie (Wydział Spraw Terenowych w Zamościu) w dniu 27 sierpnia 2015 r. w odpowiedzi na pismo z 24 lipca 2015 r. poinformował, że z analizy projektu dokumentu pn.: „Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol” oraz prognozy oddziaływania na środowisko wynika, że projekt ww. planu uwzględnia podstawowe wymogi ochrony środowiska, w tym ochrony przyrody.

Projekt Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol wskazuje działania i zadania zaplanowane na okres 2015 - 2020 r., jego celem głównym jest ograniczenie emisji, w tym głównie emisji gazów cieplarnianych do środowiska. Realizacja zaplanowanych działań posłuży osiągnięciu celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020 tj.: redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, redukcji zużycia energii finalnej, co będzie zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej.

Dokument obejmuje cele operacyjne w zakresie poprawy jakości powietrza oraz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych poprzez planowane działania przewidziane do realizacji do których należą m.in.: modernizacja instalacji oświetleniowej, termomodernizacja obiektów, produkcja energii elektrycznej z ogniw PV, wykorzystanie technologii gazowych pomp ciepła, poprawa przepustowości dróg lokalnych, utworzenie infrastruktury rowerowej, budowa sieci kanalizacyjnej oraz działania z zakresu edukacji ekologicznej.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej ustala ramy dla późniejszej realizacji różnego rodzaju przedsięwzięć m.in. budowy kanalizacji sanitarnej, budowy oraz modernizacji dróg. Brak jest prawdopodobieństwa, aby realizacja postanowień PGN przy respektowaniu obowiązujących przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, zastosowaniu rozwiązań zapobiegających i ograniczających oddziaływanie na środowisko przy wykorzystaniu dostępnej wiedzy na temat zasobów przyrodniczych, w tym przedmiotów ochrony obszarów Natura 2000 oraz rzetelnym przeprowadzeniu procedur oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (tam gdzie będzie wymagana) mogła spowodować znaczące negatywne oddziaływania na środowisko w tym na obszary Natura 2000 znajdujące się na terenie Gminy Frampol. Realizacja ww. działań w efekcie końcowym przyczyni się do obniżenia w skali lokalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym gazów cieplarnianych.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 128

W Planie wskazuje się na dalszą potrzebę rozwoju odnawialnych źródeł energii. Jako najbardziej zasadny rozwój odnawialnych źródeł energii wskazano kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne oraz pompy ciepła, nie przewiduje się natomiast budowy wielkopowierzchniowych instalacji. Z analizy ustaleń ww. dokumentu wynika, że działania związane z realizacją postanowień planu dotyczą terenów zabudowanych – głównie budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych. W związku z powyższym realizacja działań w zakresie odnawialnych źródeł energii nie będzie miała znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze (siedliska, gatunki). Plan zakłada, że wszelkie działania związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii realizowane będą zgodnie z prawem, przy zachowaniu niezbędnych procedur i poprzedzone wnikliwą analizą lokalnych uwarunkowań środowiskowych, w tym procedurą oceny oddziaływania na środowisko (tam gdzie będzie wymagana).

Z uwagi na występowanie w granicach Gminy Frampol obszarów chronionych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r poz. 627, ze zm.) tj. Obszary Natura 2000; Lasy Janowskie PLB060005; Uroczyska Lasów Janowskich PLH060034 oraz Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy niezbędne jest przy jego realizacji respektowanie obowiązujących przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, zastosowaniu rozwiązań zapobiegających i ograniczających oddziaływania na środowisko oraz rzetelnym przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko (tam gdzie będzie wymagana), nie pogorszą stanu elementów środowiska, w tym stanu ochrony przedmiotów obszarów Natura 2000, a tym samym możliwości osiągania celów środowiskowych określonych przepisami Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz ochrony dzikiej fauny i flory – Dz. U. UE. L 92.206. 7, Dz. U. UE – sp. 15-2- 102, ze zm. i Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa – Dz. U. UE. L. z 2010 r., Nr 20, poz. 7, ze zm.) oraz celów ochrony i zakazów obowiązujących w Szczebrzeszyńskim Parku Krajobrazowym.

Ponadto podczas realizacji działań mogą wystąpić oddziaływania negatywne niższych poziomów, które mogą być akceptowalne lub mogą wymagać działań ograniczających na poziomie realizacji przedsięwzięć. Na etapie realizacji poszczególnych inwestycji mogą wystąpić krótkotrwałe uciążliwości związane z prowadzeniem prac budowlanych polegające głównie na lokalnym przekształceniu powierzchni ziemi, emisji hałasu oraz zanieczyszczeń pyłowych. Będą to oddziaływania chwilowe o charakterze lokalnym i odwracalnym. Nie przewiduje się wystąpienia trwałego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz znaczącego obniżenia parametrów poszczególnych elementów środowiska lub funkcji ekologicznych.

Należy również zaznaczyć, że część zadań przewidzianych do realizacji w ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej, przyczyni się do poprawy jakości poszczególnych elementów środowiska, a mianowicie: poprawy staniu powietrza atmosferycznego poprzez redukcję gazów cieplarnianych z uwagi na zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (panele fotowoltaiczne, kolektory słoneczne), termomodernizacji obiektów i poprawy standardu dróg, możliwa jest również poprawa stanu sanitarnego wód powierzchniowych w wyniku realizacji kanalizacji sanitarnej.

W Planie nie przewidziano inwestycji mogących negatywnie znacząco wpływać na bezpieczeństwo ekologiczne wód podziemnych i powierzchniowych oraz mających istotny

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 129 wpływ na krajobraz gminy. Proponowane instalacje (kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne) będą sytuowane na istniejących obiektach, a ich powierzchnia i wysokość nie będzie duża.

Przy zachowaniu wymagań wynikających z przepisów prawa, realizacja działań wskazanych w Planie nie będzie negatywnie, znacząco oddziaływać na poszczególne elementy środowiska tj. ludzie, bioróżnorodność, obszary Natura 2000, zwierzęta, rośliny, woda, powietrze, klimat, krajobraz, powierzchnia ziemi. Ponadto wszelkie prace związane z termomodernizacją, wymianą oświetlenia oraz zmianą struktury paliwa będą wykonywane z zachowaniem odpowiedniego reżimu technologicznego i z uwzględnieniem obowiązującego prawa. Realizacja wskazanych w planie działań przyczyni się do redukcji emisji substancji szkodliwych (w tym dwutlenku węgla) do powietrza. Poprzez ograniczenie emisji CO2 do atmosfery ustalenia dokumentu nawiązują do wytycznych zawartych w Pakiecie Klimatyczno- Energetycznym 2020 i wpłyną korzystnie w skali lokalnej na przeciwdziałanie zmianom klimatu.

Plan uwzględnia podstawowe wymogi ochrony środowiska wynikające z aktualnego stanu prawnego, w tym ochrony przyrody.

Zgodnie z art. 54 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (j.t. Dz. U. z 2013r., poz. 1235 z późn. zm.) istotnym etapem prac nad Planem Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol były przeprowadzone konsultacje społeczne. Dnia 27.07.2015 r. Burmistrz Frampola zaprosił poprzez ogłoszenie wszystkich interesariuszy projektu do zapoznania się z treścią ww. opracowania.

Informację o konsultacjach zamieszczono na stronie internetowej Urzędu Gminy oraz na tablicy ogłoszeń w urzędzie. Uwagi i opinie można było składać w formie ustnej do protokołu, pisemnej bądź drogą elektroniczną na formularzu zgłaszania uwag.

W dniach od 27 lipca do 18 sierpnia 2015 r. nie została zgłoszona żadna uwaga zarówno ze strony mieszkańców gminy, instytucji pozarządowych oraz przedstawicieli innych środowisk branżowych w przedmiotowej sprawie, w związku z powyższym uznaje się, że zaprezentowany projekt dokumentu pn. „Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol” został pozytywnie przyjęty.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 130

11. Spis tabel, wykresów, map i rycin Spis Tabel

Tabela 1. Prognoza zmian liczby ludności na obszarze wiejskim dla województwa lubelskiego i powiatu biłgorajskiego Tabela 2. Charakterystyka zasobów mieszkaniowych Gminy Frampol Tabela 3. Struktura wiekowa budynków w Gminie Frampol Tabela 4. Średnia ilość odpadów przypadająca na jednego mieszkańca Gminy [kg] Tabela 5. Podmioty w Gminie Frampol według sektorów własnościowych Tabela 6. Ujęcia wody w Gminie Frampol Tabela 7. Wskaźniki dla sieci wodociągowej w Gminie Frampol Tabela 8. Wskaźniki dla sieci kanalizacyjnej w Gminie Frampol Tabela 9. Drogi powiatowe na terenie Gminy Frampol Tabela 10. Drogi gminne na terenie Gminy Frampol Tabela 11. Struktura sieci gazowej na obszarze Gminy Frampol w 2014 roku Tabela 12. Informacje szczegółowe w zakresie struktury sieci gazowej na obszarze Gminy Frampol w latach 2011-2014 Tabela 13. Charakterystyka sieci elektroenergetycznej na terenie Gminy Frampol Tabela 14. Urządzenia obce Tabela 15. Charakterystyka energetyczna obiektów użyteczności publicznej Tabela 16. Zużycie energii elektrycznej oraz emisja CO2 pochodząca z funkcjonowania infrastruktury wod- kan [rok bazowy 2010] Tabela 17. Odnawialne źródła energii w gospodarstwach domowych

Tabela 18. Zużycie energii elektrycznej oraz emisja CO2 oświetlenia ulic w latach 2010-2014 Tabela 19. Zużycie paliw oraz emisja dwutlenku węgla przez transport komunalny Tabela 20. Liczba oraz struktura zasilania pojazdów zarejestrowanych na obszarze Gminy Frampol Tabela 21. Bilans zużycia energii finalnej w gminie Frampol Tabela 22. Bilans zużycia energii z podziałem na nośniki Tabela 23. Bilans emisji CO2 z podziałem na sektory Tabela 24. Bilans emisji CO2 z podziałem na nośnik Tabela 25. Emisja zanieczyszczeń pozostałych [Mg] Tabela 26. Prognoza zapotrzebowania na energię finalną według polityki Energetycznej Polski do 2030 Tabela 27. Wyniki prognoz wielkości emisji w roku 2020 w analizowanych scenariuszach Tabela 28. Emisja dwutlenku węgla w poszczególnych sektorach w roku bazowym (2010 r.) oraz w roku docelowym 2020 t CO2 Tabela 29. Efektywność energetyczna w poszczególnych sektorach w roku docelowym 2020 Tabela 30. Wykorzystanie Odnawialnych Źródeł Energii Tabela 31. Mapa Planu Tabela 32. Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 1 Tabela 33 Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 2 Tabela 34 Uszczegółowienie działań Celu operacyjnego nr 4 Tabela 35. Harmonogram działań krótko- i średnioterminowych Tabela 36. Możliwości finansowania inwestycji proekologicznych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska Tabela 37. Proekologiczne priorytety inwestycyjne Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 Tabela 38. Proekologiczne priorytety inwestycyjne regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskicego 2014-2020 Tabela 39. Proponowane wskaźniki produktu i rezultatu wymagane do osiągnięcia celu głównego Planu

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 131

Spis wykresów

Wykres 1. Liczba ludności w Gminie Frampol w latach 2003-2013 Wykres 2. Ludność według płci i wieku w Gminie Frampol w 2013 roku Wykres 3. Przeciętna powierzchnia użytkowa w m2 Wykres 4. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych w ciągu roku [t] Wykres 5. Podmioty gospodarcze wg klasyfikacji PKD 2007 Wykres 6. Podmioty gospodarcze według klas wielkości Wykres 7. Długość czynnej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w km Wykres 8. Ludność korzystająca z sieci gazowej [osoby] Wykres 9. Całkowite zużycie gazu w Gminie Frampol w latach 2005 -2013 Wykres 10. Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w Gminie Frampol w latach 2005 -2013 Wykres 11. Zużycie energii finalnej w sektorze użyteczności publicznej [MWh] Wykres 12. Emisja dwutlenku węgla w sektorze użyteczności publicznej [t] Wykres 13. Zużycie energii pierwotnej w sektorze handlu i usług w uwzględnieniem poszczególnych nośników [MWh]

Wykres 14. Emisja CO2 w sektorze usługowo-użytkowym [t] Wykres 15. Sposób przygotowania ciepłej wody użytkowej Wykres 16. Struktura ankietowanych gospodarstw rolnych Wykres 17. Zużycie energii finalnej w sektorze mieszkalnym uwzględnieniem poszczególnych nośników [MWh]

Wykres 18. Emisja CO2 w sektorze mieszkalnym [t] Wykres 19. Liczba punktów oświetleniowych z wyszczególnieniem mocy Wykres 20. Moc zainstalowana pkt. oświetleniowych wyrażona w [W] Wykres 21. Zużycie energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulic w latach 2010-2014 [kWh] Wykres 22. Emisja CO2 w sektorze oświetlenia ulic w latach 2010-2014 (uszczegółowienie na rozkład miesięczny) Wykres 23. Liczba pojazdów zarejestrowanych na obszarze Gminy Frampol Wykres 24. Zużycie energii paliw transportowych z podziałem na nośniki (MWh) Wykres 25. Emisja dwutlenku węgla z tytułu wykorzystania paliw transportowych [t] Wykres 26. Zużycie energii finalnej z tytułu wykorzystania paliw transportowych w perspektywie roku 2020 [MWh] Wykres 27. Emisja dwutlenku węgla z tytułu wykorzystania paliw transportowych w perspektywie roku 2020 [t] Wykres 28. Wykorzystanie biomasy w poszczególnych sektorach gospodarczych gminy Frampol Wykres 29. Wykorzystanie OZE na obszarze gminy Frampol Wykres 30. Zużycie energii finalnej z podziałem na sektory [MWh] Wykres 31. Zużycie energii finalnej z podziałem na nośniki energii [MWh] Wykres 32. Bilans emisji CO2 w poszczególnych sektorach [t] Wykres 33. Bilans emisji CO2 z podziałem na nośniki energii [t] Wykres 34. Emisja dwutlenku węgla w poszczególnych sektorach w roku bazowym (2010 r.) oraz w roku docelowym 2020 t CO2

Spis map

Mapa 1. Położenie geograficzne Gminy Frampol Mapa 2. Położenie obszaru Natura 2000 na terenie Gminy Frampol Mapa 3 Obszar Uroczyska Puszczy Solskiej na terenie Gminy Frampol Mapa 4. Infrastruktura komunikacyjna w Gminie Frampol

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Frampol 132

Spis rycin

Rycina 1. Cele operacyjne Strategii Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Frampol na lata 2007-2015 Rycina 2. Ścieżka przygotowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Frampol Rycina 4. Metody pozyskania danych inwentaryzacyjnych Rycina 5. Struktura wdrażania Planu