De Eerste Wereldoorlog in Het Meetjesland’
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
‘De Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland’ Een thematische synthese 2011 Artoria bvba Sophie Huysman Ester Van den broeck aalter . assenede . eeklo . evergem . kaprijke . knesselare . lovendegem . maldegem . nevele . sint-laureins . waarschoot . zelzate . zomergem cultuurburo . van hoorebekeplein 1b4 . 9900 eeklo . t/f 09 373 75 96 . [email protected] . www.comeet.be 2 Vooraf Beste lezer, Voor u ligt het rapport ‘De Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland’. Het is een thematische synthese van de oorlogsjaren 1914-1918 in onze groene regio tussen Brugge en Gent. Het werd gemaakt door Artoria bvba, in opdracht van COMEET (Cultuuroverleg Meetjesland), de intergemeentelijke cultuurdienst van de dertien gemeenten van het Meetjesland. Het rapport en onderzoek maken deel uit van het project ‘Honderd jaar Eerste Wereldoorlog: herinneringen in het Meetjesland, 1914-2014’ dat COMEET dankzij het subsidieprogramma LEADER/PDPO, met de steun van provincie Oost-Vlaanderen, de Vlaamse Overheid en Europa kan realiseren. Wat mij het meeste raakt zijn de vele persoonlijke getuigenissen die een beeld geven van de impact die de oorlog had op het leven van gewone mensen op het platteland. Mijn dank gaat uit naar iedereen die aan dit onderzoek en rapport meewerkte: archieven, heemkringen, bibliotheken, cultuurdiensten, verzamelaars en particulieren die mee hun schouders zetten onder dit onderzoek. We zijn hen zeer erkentelijk. Ik hoop dat dit rapport de regio inspireert om voor het erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog zorg te dragen en om een serene herdenking te organiseren in 2014-2018. Met COMEET willen we hiertoe zeker bijdragen. Hoe we dat zullen doen, leest u op de volgende bladzijden. Hoogachtend, Frank Sierens, Cultuurschepen Maldegem, Voorzitter COMEET (Cultuuroverleg Meetjesland) December 2011 Figuur 1: Frank Sierens, foto Grégoire De Poorter Inhoudsopgave 0 Vooraf ............................................................................................................................................. 9 0.1 Een project over de Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland ............................................... 9 0.2 Onderzoeksmethodiek .......................................................................................................... 10 0.3 De Eerste Wereldoorlog: een zeer beknopte inleiding ......................................................... 11 1 Verloren Vrijheid: intocht van de Duitsers, 1914 ......................................................................... 12 1.1. De eerste maanden ............................................................................................................... 12 1.2 Oktober en november 1914 in het Meetjesland .................................................................. 15 2 Militaire bezetting: Eeklo en Ertvelde hoofdplaats van een Etappegebiet .................................. 28 2.1 Het Etappegebiet en zijn instellingen ................................................................................... 28 2.1.1 Duitse organisatie, het bezettingsbestuur .................................................................... 28 2.1.2 Het bestuur ................................................................................................................... 30 2.1.3 Organigram Oost- en West-Vlaanderen ....................................................................... 30 2.1.4 De verordeningen ......................................................................................................... 31 2.2 De Etappenkommandanturen met betrekking tot het Meetjesland .................................... 33 2.2.1 Kommandantur Eeklo ................................................................................................... 34 2.2.2 Kommandantur Ertvelde ............................................................................................... 36 2.2.3 Kommandantur Gent .................................................................................................... 38 2.2.4 Kommandantur Beernem ............................................................................................. 38 2.2.5 Kommandantur Deinze ................................................................................................. 39 2.2.6 Kommandantur Tielt ..................................................................................................... 39 2.2.7 Kommandantur Maldegem ........................................................................................... 40 3 Vreemde elementen in het landschap van het Meetjesland........................................................ 43 3.1 Molens .................................................................................................................................. 43 3.2 Den Draad ............................................................................................................................. 44 3.3 Verdediging ter land, ter zee en in de lucht.......................................................................... 47 3.3.1 Zeppelins over het Meetjesland ................................................................................... 47 3.3.2 IJzeren doodskisten. Het onderzeebootwapen in de Eerste Wereldoorlog ................. 49 3.3.3 Vliegtuigen en vliegvelden ............................................................................................ 50 3.3.4 Kabelballonnen ............................................................................................................. 52 3.3.5 Schietstand .................................................................................................................... 53 4 Een bunkerlinie bij de Nederlandse grens: De Hollandstellung.................................................... 55 4.1 De Hollandstellung algemeen ............................................................................................... 55 Artoria bvba 5 De Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland 4.2 De technische aspecten ......................................................................................................... 56 4.3 De verschillende linies in het Meetjesland............................................................................ 57 4.3.1 De voorschriften ............................................................................................................ 57 4.3.2 De observatielinie .......................................................................................................... 57 4.3.3 Invalslinie en hoofdverdedigingslinie ............................................................................ 58 4.4 Hoe zag de Hollandstellung er uit in de gemeenten? ........................................................... 60 4.5 Analyse van het type bunkers ............................................................................................... 62 4.5.1 De mitrailleurgevechtsbunkers uit 1917 ....................................................................... 63 4.5.2 Duitse waarnemingsbunker Type I uit 1917 .................................................................. 64 4.5.3 Duitse waarnemingsbunker Type II uit 1917 ................................................................. 65 4.5.4 Unieke waarnemingsbunker uit 1917 ........................................................................... 66 4.5.5 Speciale waarnemingsbunker in Rieme ........................................................................ 67 4.5.6 Mitrailleurbunker Type I ................................................................................................ 68 4.5.7 Mitrailleurbunker Type II ............................................................................................... 69 4.5.8 Mitrailleurbunker Type III .............................................................................................. 70 4.5.9 Mitrailleurbunker in puntvorm gebouwd, Type IV ....................................................... 71 4.5.10 Mitrailleurbunker in puntvorm, Type V ........................................................................ 72 4.5.11 Mitrailleur-gevechtsbunker in de hoofdverdedigingslijn, 3 types ................................ 73 4.5.12 Personeelsbunker Type I ............................................................................................... 74 4.5.13 Personeelsbunker Type II .............................................................................................. 75 4.5.14 Personeelsbunker Type III ............................................................................................. 76 4.5.15 Personeelsbunker Type IV ............................................................................................. 77 4.5.16 Unieke bunker in het Zijbos, Kluisstraat te Ertvelde ..................................................... 77 4.5.17 Schuilplaats ................................................................................................................... 78 4.6 Het leven in de bunkers ......................................................................................................... 79 4.7 Rol van de bunkers na de oorlog ........................................................................................... 79 5 Perceptie van de bezetting ............................................................................................................ 81 5.1 De beperking van de vrijheid en opeisingen ......................................................................... 81 5.2 Propaganda en psychologische oorlogsvoering ...................................................................