Floristic Study of the Badrud North Region, Isfahan Province
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319، صفحه 91-9 تاریخ دریافت مقاله: 9313/33/11 تاریخ بررسی مجدد: 9313/30/91 تاریخ بررسی مجدد: 9313/93/10 تاریخ پذیرش نهایی: 9313/91/30 بررسي فلوريستيك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان مهسا عبدي و سعید افشارزاده * گروه زیستشناسی، دانشكده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران چکيده تحقیق حاضر معرفی فلور، شكل رویشی، تحلیل پراكنش جغرافیایی )كورولوژي( پوشش گیاهی منطقه شمال بادرود است كه ساختار گونه اي و انواع شكل هاي رویشی و پراكنش جغرافیایی گیاهان این منطقه را بررسيی ميی كنيد . ایين منطقه بیابانی در 33 كیلومتري شمال شهرستان نطنز و در ارتفاع 139 متر تا 9319 متر واقع، از دو بخش اصيلی شيامل تپه هاي شنی و دشت هاي سنگریزهاي تشكیل شده است. در مجموع، 93 گونه متعليق بيه 31 جين و 91 خيانواده در منطقه ثبت شد كه 99 گونه به رده تك لپه اي ها و 11 گونه به رده دولپه اي ها تعلق داشتند. اغلب گونيه هياي شناسيایی شييده بييه خييانوادههيياي Asteraceae )1/11 درصييد(، Chenopodiaceae )3/91 درصييد(، Poaceae )1/91 درصييد(، Brassicaceae )3/93 درصييد( و Boraginaceae )1/1 درصييد( تعلييق داشييتند. جيين هيياي Salsola ،Astragalus، Seidlitzia و Stipagrostis هر كدام با 3 گونه بیشترین حضور را در منطقه نشان می دهند. تروفیت ها با 91/99 درصد شكل رویشی غالب منطقه را تشكیل می دهند و همی كریپتوفیت ها با 01/91 درصد، كامئوفیيت هيا بيا 11/1 درصيد و فانروفیت ها با 13/1 درصد به ترتیب در رده هاي بعدي قرار دارند. تحلیل پراكنش جغرافیایی گیاهان منطقه نشيان داد كه گونه هاي ایرانی-تورانی با 93/11 درصد رویش غالب منطقه، گونيه هياي ایرانيی -تيورانی /صيحارا -سيندي 13/93 درصد، ایرانی-تورانی/صحارا-سندي/مدیترانه اي 31/9 درصد، ایرانی-تورانی/مدیترانيه اي 91/3 درصيد، گونيه هياي جهانوطن 91/3 درصد، گونه هاي ایرانی-تورانی/اروپا-سیبري/مدیترانه اي 91/3 درصد، صحارا-سندي/مدیترانيه اي 11/9 درصد و ایرانی-تورانی/صحارا-سندي/صحارا-عربی 11/9 درصد از رویش هاي ناحیيه را بيه خيو د اختصيا دادهاند. در این منطقه گونيه هياي Reicharidia orientalis، Pterochaenia stewartii و Silene arenosa شناسيایی شد كه براي نخستین بار از استان اصفهان گزارش میشوند. واژههای كليدی: اصفهان، بادرود، پراكنش جغرافیایی )كورولوژي(، شكل زیستی، معرفی فلور *نویسنده مسؤول: نشانی پست الكترونیك: [email protected]، شماره تماس: 33991131313 1 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319 مقدمه بیوسفر تيوران در اسيتان سيمنان را مطالعيه و 19 جامعيه كشور ایران بيا مسياحتی حيدود 9930333 كیليومتر گیيياهی در 0 زیسييتگاه كييه شييامل تپييه هيياي ماسييهاي و مربع در جنوب غربی آسيیا و در خياور میانيه واقيع شيده دشت هاي شور و تپه ماهورها نیز بود را مشخص كردنيد است. موقعیت قرار گرفتن ایران در ناحیه خشك باعي كه جامعههاي اسكنبیل، تاغ سيیاه و درمنيه از مهيم تيرین شده است كه 91 درصد قلمرو آن خشك تا بيی نهایيت جوامع كویري آن بودند و تروفیيت هيا بيا 3/33 درصيد خشييك و تقریبييا 01 درصييد داراي محیطييی خشييك، شكل رویشی غاليب منطقيه گيزارش شي د. ایيرانبخش و نیميه خشيك یيا بيی نهایيت خشيك باشيد ,Heshmati) همكاران )9301( نیز منطقه گرمسار در استان سيمنان را (2007. منطقه شمال بادرود كه در كویر مركيزي ایيران مطالعه و 339 گونيه در ایين منطقيه معرفيی كردنيد كيه و در بخش شمالی اسيتان اصيفهان واقيع شيده اسيت، از 11/13 درصد گونه ها را عناصر تروفیت و 1/11 درصي د مناطق گرم و خشيك و كيویري اسيت كيه بيا میيانگین گیاهان را با پراكنش جغرافیایی ایرانی-تورانی گيزارش بارندگی سالیانه 1/931 میلی متر و مقيادیر كمتير از 933 نمودند. Akhani )1339( تنوع اكوسیستم هاي هالوفیيت میلی متر در برخی از سال ها جزو اكوسیستمهاي خشيك و سبخا را در ایران بررسی و 391 گونه از گیاهان ایيران و بیابانی محسوب می شود )شكل 9(. این اكوسیسيتم بيا را هالوفیت واقعی یا موفق به رشد در خيا هياي شيور داشتن دو بخش اصلی شامل تپه هاي شنی و دشيت هياي معرفی كرد كه خانواده Chenopodiaceae با 931 گونه سنگریزه اي شاخصی از اكوسیستم هاي بیابانی است. این و جن Salsola با 10 گونه بیشترین تعداد هالوفیيت را منطقه از نظر فلوریستیك با داشيتن پوشيش هياي خيا به خود اختصيا دادنيد . همچنيین، 10 گونيه در خطير شورپسييند و شييندوسييت كييه بييه علييت قييرار گييرفتن در انقراض و فهرستی از كاربردهاي اقتصادي ایين گیاهيان معرض خشكی شدید، فرسایش بادي و چراي بی رویيه را ارایه كرد. در زیسييتگاه خييود در خطيير نييابودي انييد، اهمیييت دارد. هييدا ایيين تحقیييق ، مطالعييه پوشييش گیيياهی ایيين مطالعات فلوریسيتیك، سيندي از حضيور و وقيوع هميه منطقييييه از نظيييير تعیييييین سيييياختار گونييييهاي، تنييييوع تاكسون هاي گیاهی در یك ناحیه معین بيوده، از ارزش شييكلهيياي رویشييی، همچنييین، شييناخت رویيي شهيياي زیييادي برخييوردار اسييت . نتييایچ چنييین مطالعيياتی در هالوفیيييت و شيييندوسيييت كمیييياب و گييياه در حيييال اكولوژي، جغرافیياي زیسيتی، تاكسيونومی و تحقیقيات انقييراض منطقييه و فهييم پتانسييیل تنييوع گونييه اي ایيين تكاملی مهم است. پوشش گیاهی بیابيانی ایيران از جنبيه منطقييه بييه منظييور بازیييابی مجييدد پوشييش گیيياهی در فلوریستیك توسط محققان دیگر مطالعه شده اسيت كيه ایيين منطقييه اسييت . تحقیييق حاضيير ، نخسييتین تحقیييق میتوان از تحقیقات Rechinger و Wendelbo )9119( جييامع در مييورد گیيياه شناسييی ایيين منطقييه اسييت كييه در منطقه حفاظيت شيده كيویر و Leonard )9113( در سيياختار گونييهاي، تنييوع شييكلهيياي رویشييی و تحلیلييی دشت كویر نيام بيرد . زارعيی و همكياران )9301( فليور از پوشييش گیيياهی ایيين منطقييه را بررسييی مييی كنييد. كویر ابركوه در اسيتان یيزد را مطالعيه و شيكل زیسيتی، همچنین، تاكسيون هيایی كيه نیياز بيه حفاظيت دارنيد و زیسييتگاه و پييراكنش جغرافیييایی گیاهييان آن را معرفييی تاكسييونهييایی كييه بييراي نخسييتین بييار در منطقييه دیييده كردند. عصري و همكاران )9311( بخشی از ذخیرهگياه شدهاند را معرفی میكند. بررسی فلوریستیك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان 3 شكل 9- تصویر ماهوارهاي منطقه مورد مطالعه و موقعیت آن نسبت به شهرستان بادرود و روستاهاي اطراا مواد و روشها شينی ليومی (sandy loam) و یيا ليومی شينی loamy) منطقه مورد مطالعه (sand در ﻻیه هاي مختلف پروفیل و نقاا مختلف مرتع منطقه شمال بادرود با نام محلی مراتع كنده لطفعلی، متغیر است. اسیدیته خا از 3/1-1/1 و میزان آهك از بخشی از مراتع واقيع در شيمال شهرسيتان بيادرود اسيت 1/93-1/90 متغیر است. هدایت الكتریكی عصاره اشباع كه در بخش شمالی استان اصيفهان و در 33 كیليومتري خييا از ml/cm 99/1 تييا 91/1 در افييق A تييا ml/cm شمال شهرستان نطنز، بین طول هاي جغرافیيایی ´11 ˚19 11/90 در افق C متغیر است كه نشان می دهد خيا هيا تا ´19 ˚19 و عرض هاي جغرافیایی ´33 ˚33 تا ´30 ˚33 در سطح زمین اندكی شور و در عمق بیشتر كيامﻻ شيور واقع شده است. مساحت منطقيه 9913 هكتيار و ارتفياع هستند )اداره كل منيابع طبیعيی اسيتان اصيفهان، 9310(. منطقه از 139 تا 9319 متر در تپه هاي شنی متغیير اسيت . دماي كمینه مطليق سيالیانه بيادرود 90- و دمياي بیشيینه از نظر زمینشناسی از مجموعه هاي آبرفتيی و پهنيه هياي مطلق سيالیانه 1/30 درجيه سيانتیگراد اسيت )شيكل 1(. ماسه اي-رسی با سن كواترنري )پلیستوسن-هولوسن( تا میانگین بارني دگی فصيلی در فصيل هياي بهيار، تابسيتان، عهد حاضر تشكیل شده است. این مجموعه هياي جيوان پيياییز و زمسييتان بييه ترتیييب 1/31، 3/3، 9/99 و 13/1 به ترتیب از قدیم به جدید شيامل تيراس هياي قيدیمی و میلی متر است )اداره كل محیط زیسيت اسيتان اصيفهان، مخييروا افكنييههيياي مرتفييع، تپييههيياي ماسييهاي مرتفييع، 9309(. همچنييین، بيير اسيياس خوشييه بنييدي رژیييمهيياي تپه هاي ماسه اي كم ارتفاع، تراس هاي جوان و مخيروا بارندگی ایيران (Soltani and Modarres, 2006) ایين افكنه هاي كم ارتفاع، پهنههاي رسی و پهنههاي ماسيه اي منطقييه در نييواحی مركييزي و حاشييیه منيياطق خشيي ك و بييادي اسييت ) خلعييتبييري جعفييري و عﻻیييی مهابييادي، نیمييهخشييك ایييران اسييت كييه رژیييم بييارش آن از نييوع 9319(. بافيت خييا ایيي ن منطقيه از نييوع شيينی (sand)، زمستان-بهار است. 3 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319 شكل 1- منحنی آمبروترمیك ایستگاه هواشناسی بادرود روش تحقيق 9311(، رده بندي گیاهی )مظفریان، 9303( و فلور تركیيه مشاهده منطقه مورد مطالعه و جميع آوري گیاهيان آن (Davis, 1965-1988) اسييتفاده شييد. همچنييین، برخييی در تمام فصل هاي رویشيی و در 1 مرحليه طيی تابسيتان و نمونه هيا بيا نمونيه هياي شناسيایی شيده در هربياریوم هياي پاییز 9300 و بهار و تابستان 9301 انجيام شيد، بيه شيكلی دانشگاه اصفهان و هرباریوم مركز تحقیقات علوم گیياهی كه تنوع كامل گونههاي گیاهی و زمان گلدهيی گیاهيان استان اصفهان بيه منظيور تيییيد صيحت شناسيایی مقایسيه مختلف را در بر گیرد. به علت خشكی وگرمياي بيیش از گردید. مجموعه كاملی از نمونه هاي جميع آوري شيده از حد كه دوره گل دهی و بذردهی را كوتاه ميی كنيد و نیيز شييماره 91111 تييا شييماره 91103 در هربيياریوم دانشييگاه مصادا شدن با زمان چراي دام ها، نمونه برداري در فصل اصفهان نگهداري میشود. بهار به اوایل فصل یعنی اواخر فروردین ماه محيدود شيد . براي تعیین شكل رویشی گیاهان جمع آوري شده از جستجو در مسیر و خارج از مسیر ترانسكت هيا بيه منظيور منطقه از روش Raunkiaer )9131( استفاده شد. جمييعآوري و ثبييت همييه گونييههيياي احتمييالی و سيياختار تحلیييل پييراكنش جغرافیييایی گیاهييان ثبييت شييده در فلوریستیك كل منطقه انجام شد و همه گونه هاي میوه دار منطقه به منظور تعیین پراكنش جغرافیایی این گیاهان بير یا در مرحله گل دهی و نیز گونه هاي بدون گل و میوه كه اساس تقسیمبندي رویشهاي ایران (Zohary, 1973) و احتمال می رفت در مرحله رویشی قابيل شناسيایی ب اشيند، كتاب هاي فلور ماننيد فليور ایيران )اسيدي و همكياران ، جمع آوري و نمونه هاي هربياریومی مطيابق روش معميول 9391-9300( صيورت گرفيت . بيراي تعیيین گونيه هياي تهیه شد. براي شناسایی نمونه ها، از فلورهياي معتبير ماننيد انحصيياري و وضييعیت حفيياظتی گونييه هييا بيير اسيياس فليور ا ایرانیكيا (Rechinger, 1963-2005)، فليور رنگيی گروهبندي IUCN )9113( از كتاب Red data book ایييران )قهرمييان، 9319-9301(، فلييور ایييران )اسييدي و Jalili and Jamzad, 1999) of Iran) و گييزارش همكاران، 9391-9300(، ر ستنی هاي ایران )مبيین، 9313- سازمان حفاظت از محیطزیست اصفهان استفاده شد.