زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319، صفحه 91-9 تاریخ دریافت مقاله: 9313/33/11 تاریخ بررسی مجدد: 9313/30/91 تاریخ بررسی مجدد: 9313/93/10 تاریخ پذیرش نهایی: 9313/91/30

بررسي فلوريستيك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان

مهسا عبدي و سعید افشارزاده * گروه زیستشناسی، دانشكده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکيده تحقیق حاضر معرفی فلور، شكل رویشی، تحلیل پراكنش جغرافیایی )كورولوژي( پوشش گیاهی منطقه شمال بادرود است كه ساختار گونه اي و انواع شكل هاي رویشی و پراكنش جغرافیایی گیاهان این منطقه را بررسيی ميی كنيد . ایين منطقه بیابانی در 33 كیلومتري شمال شهرستان نطنز و در ارتفاع 139 متر تا 9319 متر واقع، از دو بخش اصيلی شيامل تپه هاي شنی و دشت هاي سنگریزهاي تشكیل شده است. در مجموع، 93 گونه متعليق بيه 31 جين و 91 خيانواده در منطقه ثبت شد كه 99 گونه به رده تك لپه اي ها و 11 گونه به رده دولپه اي ها تعلق داشتند. اغلب گونيه هياي شناسيایی شييده بييه خييانوادههيياي Asteraceae )1/11 درصييد(، Chenopodiaceae )3/91 درصييد(، Poaceae )1/91 درصييد(، Brassicaceae )3/93 درصييد( و Boraginaceae )1/1 درصييد( تعلييق داشييتند. جيين هيياي Salsola ،Astragalus، Seidlitzia و Stipagrostis هر كدام با 3 گونه بیشترین حضور را در منطقه نشان می دهند. تروفیت ها با 91/99 درصد شكل رویشی غالب منطقه را تشكیل می دهند و همی كریپتوفیت ها با 01/91 درصد، كامئوفیيت هيا بيا 11/1 درصيد و فانروفیت ها با 13/1 درصد به ترتیب در رده هاي بعدي قرار دارند. تحلیل پراكنش جغرافیایی گیاهان منطقه نشيان داد كه گونه هاي ایرانی-تورانی با 93/11 درصد رویش غالب منطقه، گونيه هياي ایرانيی -تيورانی /صيحارا -سيندي 13/93 درصد، ایرانی-تورانی/صحارا-سندي/مدیترانه اي 31/9 درصد، ایرانی-تورانی/مدیترانيه اي 91/3 درصيد، گونيه هياي جهانوطن 91/3 درصد، گونه هاي ایرانی-تورانی/اروپا-سیبري/مدیترانه اي 91/3 درصد، صحارا-سندي/مدیترانيه اي 11/9 درصد و ایرانی-تورانی/صحارا-سندي/صحارا-عربی 11/9 درصد از رویش هاي ناحیيه را بيه خيو د اختصيا دادهاند. در این منطقه گونيه هياي Reicharidia orientalis، Pterochaenia stewartii و Silene arenosa شناسيایی شد كه براي نخستین بار از استان اصفهان گزارش میشوند.

واژههای كليدی: اصفهان، بادرود، پراكنش جغرافیایی )كورولوژي(، شكل زیستی، معرفی فلور

*نویسنده مسؤول: نشانی پست الكترونیك: [email protected]، شماره تماس: 33991131313

1 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319

مقدمه بیوسفر تيوران در اسيتان سيمنان را مطالعيه و 19 جامعيه كشور ایران بيا مسياحتی حيدود 9930333 كیليومتر گیيياهی در 0 زیسييتگاه كييه شييامل تپييه هيياي ماسييهاي و مربع در جنوب غربی آسيیا و در خياور میانيه واقيع شيده دشت هاي شور و تپه ماهورها نیز بود را مشخص كردنيد است. موقعیت قرار گرفتن ایران در ناحیه خشك باعي كه جامعههاي اسكنبیل، تاغ سيیاه و درمنيه از مهيم تيرین شده است كه 91 درصد قلمرو آن خشك تا بيی نهایيت جوامع كویري آن بودند و تروفیيت هيا بيا 3/33 درصيد خشييك و تقریبييا 01 درصييد داراي محیطييی خشييك، شكل رویشی غاليب منطقيه گيزارش شي د. ایيرانبخش و نیميه خشيك یيا بيی نهایيت خشيك باشيد ,Heshmati) همكاران )9301( نیز منطقه گرمسار در استان سيمنان را (2007. منطقه شمال بادرود كه در كویر مركيزي ایيران مطالعه و 339 گونيه در ایين منطقيه معرفيی كردنيد كيه و در بخش شمالی اسيتان اصيفهان واقيع شيده اسيت، از 11/13 درصد گونه ها را عناصر تروفیت و 1/11 درصي د مناطق گرم و خشيك و كيویري اسيت كيه بيا میيانگین گیاهان را با پراكنش جغرافیایی ایرانی-تورانی گيزارش بارندگی سالیانه 1/931 میلی متر و مقيادیر كمتير از 933 نمودند. Akhani )1339( تنوع اكوسیستم هاي هالوفیيت میلی متر در برخی از سال ها جزو اكوسیستمهاي خشيك و سبخا را در ایران بررسی و 391 گونه از گیاهان ایيران و بیابانی محسوب می شود )شكل 9(. این اكوسیسيتم بيا را هالوفیت واقعی یا موفق به رشد در خيا هياي شيور داشتن دو بخش اصلی شامل تپه هاي شنی و دشيت هياي معرفی كرد كه خانواده Chenopodiaceae با 931 گونه سنگریزه اي شاخصی از اكوسیستم هاي بیابانی است. این و جن Salsola با 10 گونه بیشترین تعداد هالوفیيت را منطقه از نظر فلوریستیك با داشيتن پوشيش هياي خيا به خود اختصيا دادنيد . همچنيین، 10 گونيه در خطير شورپسييند و شييندوسييت كييه بييه علييت قييرار گييرفتن در انقراض و فهرستی از كاربردهاي اقتصادي ایين گیاهيان معرض خشكی شدید، فرسایش بادي و چراي بی رویيه را ارایه كرد. در زیسييتگاه خييود در خطيير نييابودي انييد، اهمیييت دارد. هييدا ایيين تحقیييق ، مطالعييه پوشييش گیيياهی ایيين مطالعات فلوریسيتیك، سيندي از حضيور و وقيوع هميه منطقييييه از نظيييير تعیييييین سيييياختار گونييييهاي، تنييييوع تاكسون هاي گیاهی در یك ناحیه معین بيوده، از ارزش شييكلهيياي رویشييی، همچنييین، شييناخت رویيي شهيياي زیييادي برخييوردار اسييت . نتييایچ چنييین مطالعيياتی در هالوفیيييت و شيييندوسيييت كمیييياب و گييياه در حيييال اكولوژي، جغرافیياي زیسيتی، تاكسيونومی و تحقیقيات انقييراض منطقييه و فهييم پتانسييیل تنييوع گونييه اي ایيين تكاملی مهم است. پوشش گیاهی بیابيانی ایيران از جنبيه منطقييه بييه منظييور بازیييابی مجييدد پوشييش گیيياهی در فلوریستیك توسط محققان دیگر مطالعه شده اسيت كيه ایيين منطقييه اسييت . تحقیييق حاضيير ، نخسييتین تحقیييق میتوان از تحقیقات Rechinger و Wendelbo )9119( جييامع در مييورد گیيياه شناسييی ایيين منطقييه اسييت كييه در منطقه حفاظيت شيده كيویر و Leonard )9113( در سيياختار گونييهاي، تنييوع شييكلهيياي رویشييی و تحلیلييی دشت كویر نيام بيرد . زارعيی و همكياران )9301( فليور از پوشييش گیيياهی ایيين منطقييه را بررسييی مييی كنييد. كویر ابركوه در اسيتان یيزد را مطالعيه و شيكل زیسيتی، همچنین، تاكسيون هيایی كيه نیياز بيه حفاظيت دارنيد و زیسييتگاه و پييراكنش جغرافیييایی گیاهييان آن را معرفييی تاكسييونهييایی كييه بييراي نخسييتین بييار در منطقييه دیييده كردند. عصري و همكاران )9311( بخشی از ذخیرهگياه شدهاند را معرفی میكند.

بررسی فلوریستیك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان 3

شكل 9- تصویر ماهوارهاي منطقه مورد مطالعه و موقعیت آن نسبت به شهرستان بادرود و روستاهاي اطراا

مواد و روشها شينی ليومی (sandy loam) و یيا ليومی شينی loamy) منطقه مورد مطالعه (sand در الیه هاي مختلف پروفیل و نقاا مختلف مرتع منطقه شمال بادرود با نام محلی مراتع كنده لطفعلی، متغیر است. اسیدیته خا از 3/1-1/1 و میزان آهك از بخشی از مراتع واقيع در شيمال شهرسيتان بيادرود اسيت 1/93-1/90 متغیر است. هدایت الكتریكی عصاره اشباع كه در بخش شمالی استان اصيفهان و در 33 كیليومتري خييا از ml/cm 99/1 تييا 91/1 در افييق A تييا ml/cm شمال شهرستان نطنز، بین طول هاي جغرافیيایی ´11 ˚19 11/90 در افق C متغیر است كه نشان می دهد خيا هيا تا ´19 ˚19 و عرض هاي جغرافیایی ´33 ˚33 تا ´30 ˚33 در سطح زمین اندكی شور و در عمق بیشتر كيامال شيور واقع شده است. مساحت منطقيه 9913 هكتيار و ارتفياع هستند )اداره كل منيابع طبیعيی اسيتان اصيفهان، 9310(. منطقه از 139 تا 9319 متر در تپه هاي شنی متغیير اسيت . دماي كمینه مطليق سيالیانه بيادرود 90- و دمياي بیشيینه از نظر زمینشناسی از مجموعه هاي آبرفتيی و پهنيه هياي مطلق سيالیانه 1/30 درجيه سيانتیگراد اسيت )شيكل 1(. ماسه اي-رسی با سن كواترنري )پلیستوسن-هولوسن( تا میانگین بارني دگی فصيلی در فصيل هياي بهيار، تابسيتان، عهد حاضر تشكیل شده است. این مجموعه هياي جيوان پيياییز و زمسييتان بييه ترتیييب 1/31، 3/3، 9/99 و 13/1 به ترتیب از قدیم به جدید شيامل تيراس هياي قيدیمی و میلی متر است )اداره كل محیط زیسيت اسيتان اصيفهان، مخييروا افكنييههيياي مرتفييع، تپييههيياي ماسييهاي مرتفييع، 9309(. همچنييین، بيير اسيياس خوشييه بنييدي رژیييمهيياي تپه هاي ماسه اي كم ارتفاع، تراس هاي جوان و مخيروا بارندگی ایيران (Soltani and Modarres, 2006) ایين افكنه هاي كم ارتفاع، پهنههاي رسی و پهنههاي ماسيه اي منطقييه در نييواحی مركييزي و حاشييیه منيياطق خشيي ك و بييادي اسييت ) خلعييتبييري جعفييري و عالیييی مهابييادي، نیمييهخشييك ایييران اسييت كييه رژیييم بييارش آن از نييوع 9319(. بافيت خييا ایيي ن منطقيه از نييوع شيينی (sand)، زمستان-بهار است.

3 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319

شكل 1- منحنی آمبروترمیك ایستگاه هواشناسی بادرود

روش تحقيق 9311(، رده بندي گیاهی )مظفریان، 9303( و فلور تركیيه مشاهده منطقه مورد مطالعه و جميع آوري گیاهيان آن (Davis, 1965-1988) اسييتفاده شييد. همچنييین، برخييی در تمام فصل هاي رویشيی و در 1 مرحليه طيی تابسيتان و نمونه هيا بيا نمونيه هياي شناسيایی شيده در هربياریوم هياي پاییز 9300 و بهار و تابستان 9301 انجيام شيد، بيه شيكلی دانشگاه اصفهان و هرباریوم مركز تحقیقات علوم گیياهی كه تنوع كامل گونههاي گیاهی و زمان گلدهيی گیاهيان استان اصفهان بيه منظيور تيییيد صيحت شناسيایی مقایسيه مختلف را در بر گیرد. به علت خشكی وگرمياي بيیش از گردید. مجموعه كاملی از نمونه هاي جميع آوري شيده از حد كه دوره گل دهی و بذردهی را كوتاه ميی كنيد و نیيز شييماره 91111 تييا شييماره 91103 در هربيياریوم دانشييگاه مصادا شدن با زمان چراي دام ها، نمونه برداري در فصل اصفهان نگهداري میشود. بهار به اوایل فصل یعنی اواخر فروردین ماه محيدود شيد . براي تعیین شكل رویشی گیاهان جمع آوري شده از جستجو در مسیر و خارج از مسیر ترانسكت هيا بيه منظيور منطقه از روش Raunkiaer )9131( استفاده شد. جمييعآوري و ثبييت همييه گونييههيياي احتمييالی و سيياختار تحلیييل پييراكنش جغرافیييایی گیاهييان ثبييت شييده در فلوریستیك كل منطقه انجام شد و همه گونه هاي میوه دار منطقه به منظور تعیین پراكنش جغرافیایی این گیاهان بير یا در مرحله گل دهی و نیز گونه هاي بدون گل و میوه كه اساس تقسیمبندي رویشهاي ایران (Zohary, 1973) و احتمال می رفت در مرحله رویشی قابيل شناسيایی ب اشيند، كتاب هاي فلور ماننيد فليور ایيران )اسيدي و همكياران ، جمع آوري و نمونه هاي هربياریومی مطيابق روش معميول 9391-9300( صيورت گرفيت . بيراي تعیيین گونيه هياي تهیه شد. براي شناسایی نمونه ها، از فلورهياي معتبير ماننيد انحصيياري و وضييعیت حفيياظتی گونييه هييا بيير اسيياس فليور ا ایرانیكيا (Rechinger, 1963-2005)، فليور رنگيی گروهبندي IUCN )9113( از كتاب Red data book ایييران )قهرمييان، 9319-9301(، فلييور ایييران )اسييدي و Jalili and Jamzad, 1999) of ) و گييزارش همكاران، 9391-9300(، ر ستنی هاي ایران )مبيین، 9313- سازمان حفاظت از محیطزیست اصفهان استفاده شد.

بررسی فلوریستیك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان 1

نتايج از نظيير غالبیييت شييكلهيياي رویشييی، تروفیييتهييا بييا در نهایت، 93 گونه گیاهی متعلق به 91 خيانواده و 31 99/99 درصييد شييكل رویشييی غالييب منطقييه را تشييكیل جن در منطقه مورد مطالعيه شناسيایی شيد . )3 نمونيه بيه مييیدهييد و همييی كریپتوفیييتهييا بييا 01/91 درصييد، علت نداشتن گل و میوه تنها در حد جن شناسایی شد(. كامئوفیييتهييا بييا 11/1 درصييد و فانروفیييتهييا بييا 1/13 همه گیاهان شناسایی شده جزو شاخه گیاهيان گيل دار یيا درصد به ترتیب در رده هاي بعدي قرار می گیرند )شكل نهانييدانگان بودنييد كييه از ایيين میييان 99 گونييه بييه رده 3(. تك لپه اي ها و 11 گونه به رده دولپيه اي هيا تعليق داشيتند . تحلیل پراكنش جغرافیایی گیاهان منطقه )جيدول 1( Chenopodiacae Asteraceae خانواده هاي با 93، بيا 91 نشان داد كه گونه هاي تك منطقه اي ایرانيی -تيورانی بيا Poaceae و با 93 گونه بزرگ ترین خانواده ها و به ترتیب 93/11 درصييد رویييش غالييب منطقييه، گونييه هيياي دو 0/13، 91 و 1/91 درصد از كيل فليور منطقيه را بيه خيود منطقييهاي در مجمييوع 1/11 درصييد، گونييه هيياي سييه Apiaceae اختصا داده اند. همچنین، 1 خانواده شيامل ، منطقه اي 99/99 درصد و گونيه هياي جهيان وطين 3/91 Dipsacaceae Cyperaceae Caryophyllaceae ، ، ، درصد از رویشهاي ناحیه را به خود اختصا دادهاند. Polygonaceae ،Papaveraceae ،Geraniaceae، Tamaricaceae و Zygophyllaceae تنها بيا یيك گونيه در منطقيييه حضيييور دارنيييد. جييين هييياي Astragalus، Seidlitzia ،Salsola وStipagrostis هركدام بيا 3 گونيه بیشترین حضيور را در منطقيه نشيان داده، داراي بیشيترین تعداد گونه در منطقه هستند )شكل 3(. جدول 9 فهرسيت فلورسييتیك منطقييه اسييت كييه شييكل رویييش، پييراكنش شكل 3- طیف شيكل هياي رویشيی گیاهيان منطقيه بيا اسيتفاده از جغرافیایی و وضعیت حفاظتی گیاهيان شناسيایی شيده در روش Raunkiaer منطقه را نشان میدهد.

از مجموع 93 گونه گیاهی شناسایی شيده در منطقيه دو گونه Launaea acanthodes و Strigmostemum rhodanthum انحصاري ایران هسيتند . از نظير وضيعیت حفيياظتی، گونييه Astragalus squarrosus بيير اسيياس گييروهبنييدي سييازمان بييین المللييی حفاظييت از طبیعييت (IUCN) در سال 9113، جزو گونه هاي بيا خطير كمتير (Jalili and Jamzad, 1999) (LR) طبقهبندي میشود . شكل 3- مقایسه تعداد جن ها و گونه ها در خانواده هياي گیياهی

منطقه شمال بادرود

9 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319

جدول 9- فهرست فلوریستیك گیاهان منطقيه . عالیيم منيد رج در جيدول عبارتنيد از : Th = تروفیيت ، Ch= كامئوفیيت، He= هميی كریپتوفیيت، Ph= فانروفیت، IT= ایرانی-تورانی، SS= صحارا-سندي، ES= اروپا-سیبري، M= مدیترانهاي، SA= صحارا-عربی، Cosm= جهانوطن، *= LR پراكنش جغرافیایی شكل رویشی نام علمی گونهها شماره Apiaceae 1 Schumannia karelinii (Bunge) Korovin. CH IT Asteraceae 2 Acantholepis orientalis Less. Th IT 3 Artemisia sieberi Besser. Th IT 4 Gymnarrhena micrantha Desf. Th SA 5 Heteroderis pusilla Boiss. Th IT 6 Koelpinia linearis Pall. Th IT-M 7 Koelpinia tenuissima Pavlov & Lipsch. Th IT 8 Lactuca glauciifolia Boiss. Th IT 9 Launaea acanthodes (Boiss.) O. Kuntze. Th IT 10 Launaea spinosa (Forssk.) Schultz-Bip. Ch IT 11 Micropus supinus L. Th IT 12 Oligochaeta divaricata K. Koch. Th IT 13 Pterachaenia stewartii (Hook. f.) R. R. Stewart. Th IT 14 Reicharidia orientalis Hochr. Th IT-SS 15 Senecio vernalis Waldst. & Kit. Th IT-ES-M Boraginaceae 16 Arnebia hispidissima (Lehm.) DC. Th SS 17 Arnebia linearifolia DC. Th IT 18 Heliotropium aucheri DC. Ch IT 19 Heliotropium transoxanum Bunge. Ch IT 20 Lappula spinocarpos (Forssk.) Ascherson & O. Kuntze. Th IT-SS 21 Lappula semiglabra (Ledeb). Gürke. Th IT Brassicaceae 22 Alyssum heterotrichum Boiss. Th IT 23 Cymatocarpus pilosissimus O. E. Schulz. Th IT 24 Erysimum repandum L. Th IT-M-ES 25 Hryshfieldia incana (L.) Lag. Th IT 26 Isatis minima Bunge. Th IT 27 Malcolmia Africana (L.) W. T. Aiton. Th IT-SS 28 Sterigmostemum rhodanthum Rech. f. Allen & Esfand. Th IT 29 Silene arenosa K. Koch. Th IT Chenopodiaceae 30 Anabasis setifera Moq. He IT-SS 31 Cornulaca aucheri Moq. Th IT-SS 32 Halocharis sp. Th IT-SS 33 Haloxylon ammodendron (C. A. Mey.) Bunge ex E. Fenzl. Ph IT

بررسی فلوریستیك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان 1

پراكنش جغرافیایی شكل رویشی نام علمی گونهها شماره 34 Kochia stellaris Moq. Th IT 35 Londesia eriantha Fisch. & C. A. Mey. Th IT 36 Salsola incanescens C. A. Mey. Th IT 37 Salsola nitraria Pall. Th IT-SS 38 Salsola tomentosa (Moq.) Spach. He IT 39 Seidlitzia cinerea (Moq.) Bunge ex Botsch. Th IT-SS 40 Seidlitzia florida (M. Bieb.) Bunge ex Boiss. Th IT 41 Seidlitzia rosmarinus (Ehrenb.) Bunge ex Boiss. He IT-SS Cyperaceae 42 Cyperus conglomeratus Vahl. He SS-M Dipsacaceae 43 Scabiosa olivieri Coult. Th IT Fabaceae 44 Alhagi persarum Boiss. & Buhse. He IT 45 Astragalus ophiocarpus Benth. ex Boiss. Ch IT 46 Astragalus tribuloides Kotschy ex Bunge. Th IT-SS 47* Astragalus squarrosus Bunge. Ph SS-IT 48 Onobrychis sp. Ch IT Geraniaceae 49 Erodium ciccutarium . ex Aiton. Th (Cosm) Papaveraceae 50 Hypecum pendulum L. Th IT-M-SS Poaceae 51 Asthenatherum forsskalii (Vahl) Nevski. He IT 52 Boissiera squarrosa (Banks & Sol.) Eiq. Th IT-M 53 Bromus tectorum L. Th Cosm 54 Cutandia memphitica Benth. Th IT 55 Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski. Th IT 56 Eremopyrum distans (K. Koch) Nevski. Th IT 57 Schismus arabicus Nees. Th IT-M-SS 58 Stipagrostis barbata H. Scholz. He IT-SS 59 Stipagrostis pennata (Trin.) De Winter. He IT 60 Stipagrostis plumosa Munro ex T. Anderson. He IT-SS Polygonaceae 61 Calligonum comosum L Her. Ph IT-SS-SA Tamaricaceae 62 Tamarix sp. Ph IT Zygophyllaceae 63 Peganum harmala L. He IT-M-SS

0 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319

جدول 1- تحلیل پراكنش جغرافیایی گونه هياي جميع آوري شيده در كيياهش انييدازه گیيياه یييا فیتوميياس بيياالي زمييین و بييه در منطقه مورد مطالعه بر اسياس تعيداد و درصيد گونيه هياي ثبيت صييورت كیفييی بييه صييورت تغییيير در فنولييوژي یييا زمييان شده. عالیيم منيدرج در جيدول عبارت نيد از : IT= ایرانيی -تيورانی، گل دهی و تيثیر بر ساختار گونه اي بيا حضيور گونيه هيا و SS= صيييحارا-سيييندي، M= مدیترانيييهاي، ES= اروپيييا-سيييیبري، SA= صحارا-عربی، COSM= جهانوطن جوامع گیاهی گزروفیت مشاهده كيرد . تييثیر خشيكی بيه پراكنش جغرافیایی تعداد گونه درصد فراوانی علت بیشتر بودن تبخیر و تعرق پتانسيیل در اكثير مياه هياي یك منطقهاي سال از میزان بارندگی بيه شيكل كياهش شيدید رطوبيت

11/93 39 IT خا و تيثیر كاهش رطوبت بير انيدازه گیياه و فیتومياس 9/11 9 SS SA 9 11/9 بيياالي سييطح زمييین، بييه ویيي ه در مييورد گیاهييان علفييی دو منطقهاي یك ساله در این منطقه قابل توجه اسيت . نتيایچ بيه دسيت IT+M 1 91/3 آمييده از محاسييبه میييزان رطوبييت خييا منطقييه میييانگین 13/93 93 IT+SS )91/9 درصد( و مقایسه پیكر این گیاهان با همتایان خيود 9/11 9 SS+M چند م نطقهاي در مناطق دیگر نشان می دهد كه گیاهان این منطقيه تينش IT+ES+M 1 91/3 آبی شدیدي را تجربه می كنند. تيثیر بارزتر خشكی و كم 9/31 3 IT+SS+M آبی در مورد گیاهيان یيك سياله عل فيی بيه عليت سیسيتم 9/11 9 IT+SS+SA Cosm 1 91/3 ریشه اي ضعیفتر ایين گیاهيان و ظرفیيت نگهيداري آب در منطقيه ميورد مطالعيه ، گونيه هياي Pterochaenia پایین خا ایين منطقيه اسيت . علیيرغم خشيكی شيدید، Reicharidia orientalis ،stewartii و Silene arenosa سیستم ریشه اي به خيوبی توسيعه یافتيه در عميق گیاهيانی Haloxylon ammodendron شناسایی شد كه براي نخستین بار از استان اصفهان گزارش همچون و بيه میيزان كمتير میشوند. گیاهان بوته اي دیگر باع جبران سریع آب و عدم تغییير در انييدازه ایيين گیاهييان مييیشييود. نتييایچ مشييابهی از تيييثیر بحث و جمعبندی خشكی بر فیتوماس باالي سيطح زميین و انيدازه گیياه در منطقه شمال بادرود كه در كيویر مركيزي ایيران و در مناطق خشك مغولستان گزارش شده است Shinoda et) بخش شمالی استان اصفهان واقع شده است از مناطق گرم (al., 2010. و خشك و كویري اسيت و رشيد گیياهی در آن انيد سایر آثار خشكی به صورت تغییر در زمان گيل دهيی است. اكوسیستم مطالعه شيده در ایين تحقیيق زیسيتگاهی مشاهده شد، به گونه اي كه گیاهان بذرده بهاره منطقيه در است كه گونه هاي گیاهی را وادار می كند تيا بيراي بقيا و اواسط فروردین ماه وگیاهان بذرده پاییزه در اواسيط مهير تولیييدمثييل نهایييت فشييارهاي محیطييی حاصييل از گرمييا و ماه داراي میوه بودند و بسیاري از ایين گیاهيان در اواخير خشييكی را تحمييل كننييد . نمييود ایيين تيينش هييا و پاسييخ نیمه دوم فروردین ماه و مهر ماه كامال مرحله گل دهيی را گونه هاي گیاهی این زیستگاه را می توان به صورت كم ی گذرانده بودند.

بررسی فلوریستیك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان 1

تيييثیر خشييكی همچنييین بيير سيياختار گونييهاي جوامييع غالبیيييييت اعضييييياي خيييييانواده هييييياي Asteraceae، گیيياهی منطقييه بييا حضييور گونييه هيياي گزروفیييت ماننييد Brassicaceae ،Poaceae ،Chenopodiaceae و Calligonum comosum ،Artemisia sieberi و Fabaceae با گزارش هاي عصيري و همكياران )9311( گونييههيياي گزروهالوفیييت ماننييد Anabasis setifera، در كویر تيوران، Rechinger و Wendelbo )9119( در Heliotropium aucheri ،Salsola tomentosa و منطقه حفاظت شده كویر، Leonard )9113( در دشيت گونييههيياي هالوفیييت خييا هيياي خشييك شييور ماننييد كویر و زارعی و همكاران )9301( در كویر ابر كوه یزد S. florida ،Seidlitizia rosmarinus و S. cinerea و مطابقت دارد. نیيز گونيه هياي Haloxylon ammodendron و Alhagi نتایچ مطالعه طیف شكل هاي رویشی گیاهيان منطقيه persarum مشهود است كيه بيا یافتيه هيا و گيزارش هياي نشيان دهنييده غالبیييت عناصير تروفیييت )91/99 درصييد( محققان دیگر از سایر بیابان هاي سنگریزه اي و دشت هيا و است كه شاخص مناطق بیابانی هسيتند . ایين موضيوع بيا تپه هاي شنی و مناطق شور ایران مطابقت دارد )عصيري و یافته هاي محققان دیگر در سيایر منياطق بیابيانی و شينی همكيياران، 9311؛ ;Akhani and Ghorbanli, 1993 ایران )عصيري و همكياران، 9311؛ زارعيی و همكياران ، (Heshmati, 2007. 9301( و بسیاري از بیابان هاي خشيك و تپيه هياي شينی بسیاري از جن هاي شاخص زیستگاه هاي فوق كيه جهان از جمله عربستان، مصر و كویت El-Ghani and) توسيييط ایييين محققيييان گيييزارش شيييده اسيييت ماننيييد Amer, 2003؛ El-Sheikh and Abbadi, 2004؛ -El Zygophyllum و Halothamnus و نیز گونه هاي دیگر (Ghanim et al., 2010 مطابقت دارد. با ایين هميه ، در جيييييييين هيييييييياي Salsola و Anabasis ماننييييييييد برخی مناطق خشك بیابانی دنیيا ماننيد Alxa platau در A. calcaria ،S. orientalis ،S. dendroides و ... در غرب مغولستان كه دماي هوا در فصل كوتاه رشد باال و منطقه غایب هستند. عدم مشاهده جن Zygophyllum در سييایر فصييول پييایین اسييت، غالبیييت شييكل رویشييی در منطقه می تواند به علت كمبود بسيیار شيدید رطوبيت فانروفیت )31 درصد( گزارش شده است كيه ميی توانيد منطقه، كمبود مواد آلی خا ، كمبيود شيدید محتيواي به عليت شيرایط اقلیميی ایين منطقيه باشيد ,.He et al) رس خا و قلیایی بيودن خيا باشيد Halwagy et) (2007. همان طور كه نتایچ تحلیل شيكل هياي رویشيی (al., 1982; El-Sheikh and Abbadi, 2004. تحلیيل گیاهييييان نشييييان داد، پيييي از عناصيييير تروفیييييت، ساختار فلورسيتیك گیاهيان منطقيه نشيان ميی دهيد كيه همی كریپتوفیت ها )01/91 درصيد ( بیشيترین فراوانيی را خانواده بزرگ Asteraceae با 93 گونه بیشترین حضور نشان می دهند. این وضعیت می توانيد پاسيخی بيه آب و را در منطقيييه شيييمال بيييادرود دارد و خيييانو ادههييياي هواي بسیار گرم و خشك باشد كه بيه عليت خشيكی و Chenopoliaceae با 91 گونيه، Poaceae بيا 93 گونيه، نامساعد بيودن محيیط، بخيش هياي بياالیی گیياه از بيین Brassicaceae با 1 گونه، Boraginaceae بيا 9 گونيه و می روند و در شرایط مساعد دوباره از سطح خا ظاهر Fabaceae با 1 گونيه در رتبيه هياي بعيدي قيرار دارنيد . میشوند.

93 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319

تحلیييل پييراكنش جغرافیييایی دادههيياي فلوریسييتیك تپييههيياي ماسييهاي اسييت (Zohary, 1973). تنهييا گونييه منطقه شمال بيادرود نشيان داد كيه پيراكنش جغرافیيایی متعلق بيه ناحیيه صيحارا -عربيی گونيه Gymnarrhena تك منطقه اي ایرانی-تورانی اصيلی تيرین و غاليب تيرین micrantha بود (Zohary, 1973) كه مطابق نظر برخی جزء در ساختار فلورستیك منطقه است )93/11 درصد( از محققييان داراي منشييي ایرانييی -تييورانی )ایييرانبخش و كه با یافته هاي سایر محققان از جمله Leonard )9113( همكاران، 9301( و برخی محققان دیگر داراي منشيي دو در حاشیه دشت كویر، عصيري و همكياران )9311( در منطقه اي ایرانی-تورانی/صحرا-سندي اسيت )زارعيی و كویر توران و ایرانبخش و همكياران )9301( در منطقيه همكاران، 9301(. همچنین، تنها گونه انحصياري منطقيه گرمسار استان سمنان كه فراوانی گونيه هياي انحصياري صيييحرا-سيييندي در ایييين من طقيييه گونيييه Arnebia ایرانی-تورانی را بيه ت رتیيب 1/91، 3/90، 1/11 درصيد hispidissima است كه خاستگاه آن شمال آفریقاسيت گزارش كرده اند، مطابقت دارد. همچنین، درصد بياالي (Thomas et al., 2008). با توجيه بيه ایين كيه عناصير كوروتیپ ایرانی-تورانی نسيبت بيه كوروتیيپ هياي دو صحرا-سندي در ایران به حاشیه خلیچ فيارس و دریياي منطقييهاي و چنييد منطقييه اي بييا نظيير Zohary )9113( عمان محدود می شوند، حضور این گونه در ایين منطقيه مطابقييت دارد. بیشييتر گونييههيياي گیيياهی منطقييه شييمال در مركز ایران ممكن است به عليت افيزایش خشيكی و بييادرود كييه بيير اسيياس تقسييیمبنييدي Zohary در منطقييه تغییرات آب و هوایی این منطقه باشد. ایرانی-تورانی، زیر منطقه ایرانی-تيورانی غربيی، ناحیيه ثبت 93 گونه گیاهی براي منطقه شمال بادرود بيیش ایييران-آنيياتولی و در بخييش ایييران مركييزي قييرار دارد، از 3 برابر تعداد ثبت شده قبلی )اداره كيل منيابع طبیعيی عناصر به جا مانده یا نفوذي هاي ناحیه تيوران هسيتندكه استان اصفهان، 9310( نشان داد كه پوشش گیياهی ایين بیشيييتر شيييامل جييين هييياي Calligonum ،Kochia، منطقه بسیار غنی تر از آنچه پیش از این تصور شده بيود، Seidlitzia ،Anabasis ،Haloxylon ،Salsola، است و با توجه به كمی بارش هياي اخیير و خشكسيالی، Cornulaca هستند كه گونه هایی از آنها در منطقه ثبت پتانسیل تنوع گونه اي آن ممكين اسيت از آنچيه در ایين شد. ز ی س ي ت گ ا ه ی ك ي ه ا ی ي ن ع ن ا ص ي ر ت ي و ر ا ن ی م ن ط ق ي ه ش ي م ا ل تحقیق آشكار شد نیز بیشتر باشد. حضور گونه هایی كيه بادرود در آن جاي گرفتهانيد، مطيابق بيا زیسيتگاه سيایر براي نخسيتین بيار در منطقيه و اسيتان اصيفهان گيزارش عناصر تورانی ایران یعنی بیابان هاي شور، نمك زارهيا و شدند تا حدودي مؤید این مطلب است.

منابع اداره كل محیط زیست استان اصفهان )9309( توسعه پایگياه اداره كل منابع طبیعی استان اصفهان )9310( طرح مرتع داري داده براي مناطق عباس آباد، تنگل ها و كيرك . جليد 9: مرتع كنيده لطفعليی )شهرسيتان نطنيز (. جليد هاي 9 و 1. )هييوا و اقلييیم، فیزیييوگرافی و GIS(. سييازمان حفاظييت سازمان جنگلها و مراتع كشور، تهران. محیط زیست، اصفهان.

بررسی فلوریستیك منطقه شمال بادرود، استان اصفهان 99

اسييدي، م.، )ویراسييتار( و همكيياران، )9391-9300( فلييور عصري، ي.، جلیلی، ع.، اسدي، م. و دیانت ني اد، ح . )9311( ایران. شماره هاي 9-93. مؤسسيه تحقیقيات جنگيل هيا و نگرشی بير فليور ذخیيره گياه بیوسيفر تيوران . پي وهش و مراتع كشور، تهران. سازندگی در منابع طبیعی 31: 91-3. ایييرانبخش، ع.، حمييدي، م. م. و اسييدي، م. )9301( معرفييی قهرمان، ا. )9319-9301( فلور رنگی ایيران . شيماره هياي -9 فلور، شكل هاي زیستی و كوروتیپهياي گیاهيان منطقيه 19، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع كشور، تهران. گرمسار در استان سمنان. پ وهش و سيازندگی در منيابع مبین، . )9313-9311( ر سيتنی هياي ایيران : فليور گیاهيان طبیعی 11: 911-911. آوندي. جلدهاي 9-3، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، زارعی، غ.، اسدي، م. و معصومی، ع. ا. )9301( معرفی فلور، تهران. شكل زیسيتی، زیسيتگاه و پيراكنش جغرافیيایی گیاهيان مظفریيييان، و. )9303( ردهبنيييدي گیييياهی. جليييدهاي 9 و 1، كييویر ابركييوه در اسييتان یييزد. پيي وهش و سييازندگی در مؤسسه انتشارات امیركبیر، تهران.

منابع طبیعی 09 : 30-10. خلعت بري جعفري، م. و عالیی مهابيادي، س . )9319( نقشيه 933333 : 9 چهيييار گيييوش نطنييي ز، تهيييران، سيييازمان زمینشناسی كشور، تهران. Akhani, H. (2006) Biodiversity of halophytic Halwagy, R., Moustafa, A. F. and Kamel, S. and Sabkha ecosystems in Iran. Tasks for M. (1982) On the ecology of the desert Vegetation Science 42: 71-88. vegetation in Kuwait. Journal of Arid Environments 5: 95-107. Akhani, H. and Ghorbanli, M. (1993) A contribution to the halophytic vegetation He, M. Z., Zheng, J. G., Li, X. R. and Qian, Y. and flora of Iran. In: Towards the rational L. (2007) Environmental factors affecting use of high salinity tolerant plants. (eds. vegetation composition in the Alxa Plateau, Lieth, H. and Al Masoom, A.) 35-44. China. Journal of Arid Environments 69: Kluwer Academic Publishers, Dordrecht. 473-489. Davis, P. H. (ed.) (1965-1988) Flora of Heshmati, G. A. (2007) Vegetation Turkey. vols. 1-10, Edinburgh University characteristics of four ecological zones of Press, Edinburg. Iran. International Journal of Plant Production 1(2): 215-224. El-Ghani, M. M. A. and Amer, W. M. (2003) Soil-vegetation relationships in a coastal Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book desert plain of southern Sinai, Egypt. of Iran. Research Institute of Forests and Journal of Arid Environments 55: 607-628. Rangelands. Tehran. El-Ghanim, W. M., Hassan, L. M., Galal, M. Leonard, J. (1993) Comparisons between the G. and Badr, A. (2010) Floristic phytochorological spectra of the three composition and vegetation analysis in Hail Iranian deserts and those of various region north of central Saudi Arabia. Saudi surrounding regions. Bulletin of the Journal of Biological Science 17: 119-128. National Plantentuin de belgique 62: 389- 396. El-Sheikh, M. A. and Abbadi, G. A. (2004) Biodiversity of plant communities in the Jal Raunkiaer, C. )1937( Plant life forms. Oxford Az-Zor National Park, Kuwait. Kuwait University Press, Clarendon. Journal of science and Engineering 31: 77- 105.

91 زیستشناسی گیاهی، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 9319

Rechinger, K. H. (ed.). (1963-2005) Flora Iranica. nos. 1-174. Akademische Druck-U

Verlagsanstalt, Graz.

Rechinger, K. H. and Wendelbo, P. (1976) Plants of the Kavir Protected Area, Iran. The Journal of Botany 1: 23-56. Shinoda, M., Nachinshonhor, G. U. and Nemoto, M. (2010) Impact of drought on vegetation dynamics of the Mongolian steppe: a field experiment. Journal of Arid Environments 74: 63-69.

Soltani, S. and Modarres, R. (2006) Classification of spatio-temportal pattern of rainfall in Iran using a hierarchal and divisive cluster analysis. Journal of Spatial Hydrology 6: 1-12. Thomas, J., Alfarham, A. H., Ali, A., Miller, A. G. and Othman, L. (2008) An account on the eastern limits of Afro-Arabian plants in South Asia. Basic and Applied Dryland Research 2: 12-22. Zohary, M. (1973) Geobotanical foundations of the Middle East. vols. 1-2, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart.

Journal of Plant Biology, 4th Year, No. 13, Autumn 2012 1

Floristic study of the Badrud north region, province

Mahsa Abdi and Saeed Afsharzadeh *

Department of Biology, Faculty of Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran

Abstract The present study is a floristic inventory of the north of Badrud region which investigated species composition, plant life spectra as well as chrological analysis of the region. This desert is located 30 km north of , with the elevation ranging from 946 m to 1021 m. It has two major land forms including a sand and gravel plain which is partly covered with sand dunes. A total of 63 species representing 49 genera and 15 families were recorded among which 11 belonged to monocotyledons and 52 to dicotyledones. They mostly belonged to the Asteraceae (22.2%), Chenopodiaceae (19.0%), Poaceae (15.9%), Brassicaceae (14.3%) and Boraginaceae (9.5%) families. The largest genera were Astragalus, Salsola, Seidlitzia and Stipagrostis, each one representing 3 species. Therophytes (63%) were the dominant life-form followed by hemicryptophytes (14%). Chamaephytes (9.52%) and phanerophytes (7.93%). Chrological analysis showed 60.32% uniregional elements (57.14% of which were Irano- Turanian), 25.5% bi-regional, 11.11% tri-regional and 3.17% cosmopolitan elements. Three species including Pterochaenia stewartii, Reicharidia orientalis and Silene arenosa were identified in this region which were recorded for the first time in . Key words: Isfahan, Badrud, Chrotype, Life form, Floristic inventory

* Corresponding Author: [email protected]