Hoogbouw Wijnhavenkwartier in Relatie Tot Het Beschermd Stadsgezicht "Binnenhof E.O."
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Hoogbouw Wijnhavenkwartier in relatie tot het beschermd stadsgezicht "Binnenhof e.o." Notitie van de gemeente Den Haag ten behoeve van de StAb 18 januari 2005 GD Inhoud 1. Inleiding 6 2. Het beschermd stadsgezicht ''Binnenhof e.o." 6 3. De historie van het Spuikwartier/Wijnhavenkwartier 12 4. Eerdere ontwikkelingen ten aanzien van hoogbouw in het Spuikwartier/Wijnhavenkwartier 15 5. De Hoogbouwvisie Den Haag 2001 22 6. De hoogbouw in het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier"; relatie met het beschermd stadsgezicht 24 7. Jurisprudentie inzake hoogbouw in de nabijheid van een beschermd stadsgezicht 36 Samenvatting Het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" maakt deel uit van het "Spuikwartier". De in het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" voorziene hoogbouw ligt niet in het als beschermd stadsgezicht aangewezen deel van Den Haag. Zowel uit de (parlementaire geschiedenis bij de) Monumentenwet als uit de aanwijzingsbesluiten beschermd stadsgezicht "Binnenhof e.o." uit 1971 en 1994 blijkt duidelijk dat met een aanwijzing tot beschermd stadsgezicht geen bevriezing van de bestaande situatie is beoogd. Nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen zijn uiteraard mogelijk en moeten ook plaatsvinden, mits daarbij wordt ingespeeld en voortgebouwd op de aanwezige historisch gegroeide structuur en kwaliteit. In de toelichting op het aanwijzingsbesluit van 1994 wordt reeds aangegeven dat het Spuikwartier bij uitstek een gebied is waar nadere cityvorming kan plaatsvinden. Sinds 1900 bestond de noodzaak om tot sanering van het Spuikwartier over te gaan. Het van het Spuikwartier deeluitmakende Wijnhavenkwartier lag, met uitzondering van de gerealiseerde Rijkskantoren ten behoeve van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken, in de jaren zeventig volledig braak. Sinds het bestemmingsplan "Spuikwartier" uit 1982 bestaat eindelijk weer een duidelijke stedenbouwkundige structuur binnen het Spuikwartier. Het bestemmingsplan "Spuikwartier" uit 1982 is in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw een aantal maat herzien. Op basis van deze bestemmingsplannen zijn bij recht bouwhoogten mogelijk gemaakt van: 77 meter bestemmingsplan "Spuikwartier" 60 meter bestemmingsplan "Spuikwartier, eerste herziening" 50 meter bestemmingsplan "Spuikwartier, tweede herziening" 73, 90 en 105 meter bestemmingsplan "Spuikwartier, zesde herziening" 142 meter bestemmingsplan "Spuikwartier, gedeeltelijke herziening van de vijfde herziening" Op basis van die plannen is reeds een aantal hoogte-accenten gerealiseerd te weten: - de ministeries van Justitie en BZ aan de Schedeldoekshaven (ruim 70 meter), - het ministerie van VROM aan de Rijnstraat (60 meter), - stadhuis en bibliotheek aan het Spui (55 meter), - toren van Krier aan de Muzenstraat (73 meter), - Pelli-toren aan de Zwarteweg (90 meter). - Twin Peaks aan de Zwarteweg (105 meter), - Hoftoren aan de Oranje Buitensingel/Rijnstraat (142 meter). De torens van Krier en Pelli zijn gesitueerd In het beschermde stadsgezicht. De overige hoogte-accenten zijn gelegen in de onmiddellijke nabijheid van het beschermde stadsgezicht. Het gemeentelijk beleid omtrent hoogbouw is neergelegd in de Hoogbouwvisie Den Haag 2001. De Hoogbouwvisie maakt slechts op enkele, zorgvuldig bepaalde plaatsen in Den Haag een concentratie van hoogbouw in de buitencategorie (minimaal 100 tot maximaal 140 meter) mogelijk. Bij de keuze van die plaatsen is aangesloten bij reeds bestaande hoogbouw. Daarbuiten wordt dergelijke hoogbouw nadrukkelijk tegengehouden. Het in de Hoogbouwvisie neergelegde gemeentelijk beleid is in overeenstemming met de stedelijke vernieuwingsgedachte zoals neergelegd in het Streekplan en het Regionaal Structuurplan. In het kader van de stedelijke vernieuwing wordt een intensivering van het ruimtegebruik tot een centrumstedelijk milieu voorgestaan. In dit verband is tevens van belang dat het gebied Den Haag Centraal in het streekplan is aangemerkt als een knoop waarbij de nadruk ligt op (inter)nationaal recht en bestuur, cultuur, toerisme en zakelijke diensten. De wijze waarop hoogbouw ter plaatse van het Wijnhavenkwartier in concreto kan worden ingepast in het stedelijk weefsel en de effecten van de hoogbouw op de historische binnenstad en de skyline zijn aan de hand van concept-stedenbouwkundige plannen zorgvuldig bestudeerd. De concept-stedenbouwkundige plannen zijn onderwerp geweest van workshops en deelstudies. Daarnaast heeft veelvuldig consultatie plaatsgevonden met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en vertegenwoordigers van architecten, stedenbouwkundigen en vertegenwoordigers van lokale monumentenorganisaties. De voorbereiding heeft geresulteerd in een stedenbouwkundig plan waarmee volgens het advies van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg een resultaat kan worden bereikt waarbij een verantwoord evenwicht kan worden gevonden tussen wat in de Hoogbouwvisie Den Haag "dynamisch Den Haag" en "ontspannen Den Haag" (de historische binnenstad) wordt genoemd. Op basis van het stedenbouwkundig plan is het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" opgesteld. Dit bestemmingsplan en de daarbij behorende voorschriften bieden het juridisch planologisch kader waardoor verzekerd wordt dat de hoogte-opbouw en vormgeving van de bebouwing binnen het plangebied aansluit op de omgeving, waaronder de historische binnenstad. Het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" maakt de realisatie mogelijk van een vijftal torens, te weten twee torens in de omgeving van het Centraal Station en het ministerie van VROM met een hoogte van 140 meter (aansluitend op de reeds bestaande Hoftoren), vervolgens iets verder richting Spui één toren van 125 meter en tenslotte in de omgeving van het Stadhuis twee torens van 70 meter (aansluitend op de bebouwing van de Resident). 4 Het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" is volledig in overeenstemming met het Streekplan, het Structuurplan en de Hoogbouwvisie Den Haag. Met de realisatie van de in het bestemmingsplan voorziene hoogbouw ontstaat in combinatie met de reeds bestaande hoogteaccenten in het Spuikwartier een bewust gecomponeerde, nieuwe skyline die het dynamisch karakter van juist dat economische zwaartepunt van Den Haag markeert. De structuur van de beschermde binnenstad blijft onaangetast. Vanuit bepaalde plaatsen in de binnenstad zal er zicht zijn op de nieuwe skyline. Met een stelsel van nadere eisen kunnen positie, hoogte en vormgeving van de hoogbouw zorgvuldig op de skyline van de historische stad worden afgestemd. Juist de combinatie van het ontspannen karakter van de binnenstad en het dynamische karakter van het nieuwe centrum levert een belangrijke culturele verrijking op. 1. Inleiding Bij uitspraak van 22 november 2004, nr. 20030701/2, heeft de Voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State het besluit van gedeputeerde staten van Zuid-Holland waarbij goedkeuring is verleend aan het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" bij wijze van voorlopige voorziening geschorst. Aan deze uitspraak ligt de overweging ten grondslag dat niet uitgesloten moet worden geacht dat het bestemmingsplan, gezien de daarin opgenomen bouwhoogten, in de bodemprocedure in strijd wordt geacht met het besluit tot uitbreiding van de beschermde stadsgezichten 's-Gravenhage. Het plangebied van het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" maakt deel uit van het zogenaamde Spuikwartier. Het Spuikwartier is het gebied dat wordt begrensd door de Ammunitiehaven, Spui, Kalvermarkt, Korte Koediefstraat, Fluwelen Burgwal, Herengracht, Bezuidenhoutseweg en Rijnstraat. Het Wijnhavenkwartier wordt begrensd door de Turfmarkt, de gracht aan de Zwarteweg, de Schedeldoekshaven en het Spui. Deze notitie gaat achtereenvolgens in op: • het beschermd stadsgezicht "Binnenhof e.o.", • de historie van het Wijnhavenkwartier, • de eerdere ontwikkelingen ten aanzien van hoogbouw in het Spuikwartier, • de Hoogbouwvisie Den Haag 2001, • de hoogbouw in het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier"; relatie met het beschermd stadsgezicht. Ten behoeve van de volledigheid zal in hoofdstuk 7 van deze notitie worden ingegaan op de jurisprudentie met betrekking tot hoogbouw in de nabijheid van een beschermd stadsgezicht. 2. Het beschermd stadsgezicht "Binnenhof e.o." Bij besluit van 21 juli 1971, kenmerk MMA/Mo 160.042 I, heeft de toenmalige minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk in samenspraak met de toenmalige minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening toepassing gegeven aan het bepaalde in art. 20 van de Monumentenwet (oud) en het gebied "Binnenhof e.o." aangewezen als beschermd stadsgezicht. De begrenzing van dit gebied is aangegeven op de bij het besluit behorende kaart nr. 225-1 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Artikel 20 Monumentenwet (oud) Gehoord de Monumentenraad, de gemeenteraad, gedeputeerde staten en de Rijksplanologische Commissie kunnen Onze minister en Onze minister van volkshuisvesting en bouwnijverheid stads- en dorpsgezichten aanwijzen, welke naar hun oordeel voor bescherming in aanmerking komen, en kunnen zij zodanige aanwijzing intrekken. Van aanwijzing en intrekking doet Onze minister mededeling in de Nederlandse Staatscourant en geeft hij kennis aan de Monumentenraad, gedeputeerde staten, de gemeenteraad en de Rijksplanologische Commissie. Het gebied waarop het bestemmingsplan "Wijnhavenkwartier" betrekking heeft, ligt volledig buiten het beschermd stadsgezicht. De datum van voornoemd besluit is bij brief van 15 september 1971, kenmerk W.J.Z.U3374, gerectificeerd in 5 juli 1971. Dit is de datum waarop de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening het besluit (mede)ondertekende. In de