Leven in Zuidoost Fryslân
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
FEITEN & CIJFERS 10/19 Bevolking LEVEN IN Economische omgeving Sociale omgeving ZUIDOOST FRYSLÂN Fysieke omgeving CIJFERS / MENSEN / INZICHT LEVEN IN ZUIDOOST FRYSLÂN LEVEN IN ZUIDOOST FRYSLÂN IN HET KORT De gemeenten Heerenveen, Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland en een afnemend mantelzorgpotentieel zal een nieuwe maatschappelijke opgave Weststellingwerf vormen samen de regio Zuidoost Fryslân met ruim 187.000 opleveren. inwoners. De regio is overwegend een plattelandsgebied, en telt 85 kleine dorpen (tot 5.000 inwoners), drie regionale centra (Gorredijk, Wolvega en Inwoners van Zuidoost Fryslân hebben gemiddeld een lager opleidingsniveau, Oosterwolde) en twee grotere stedelijke kernen (Drachten en Heerenveen). een lager inkomen en een lagere arbeidsdeelname dan landelijk; de verschillen Driekwart van het oppervlak bestaat uit agrarisch terrein, ruim een tiende uit met Fryslân zijn daarentegen klein. In Zuidoost Fryslân ontvangen iets meer bos en natuur. huishoudens een voorziening in het sociaal domein dan landelijk. Dit percentage ligt overigens iets lager dan in geheel Fryslân. De kosten per verzekerde voor Zuidoost Fryslân is een anticipeerregio voor bevolkingskrimp. Hoewel in de de Zorgverzekeringwet en de Wet langdurige zorg zijn in Zuidoost Fryslân wel afgelopen tien jaar de bevolking nog met een half procent is toegenomen zal hoger dan in Fryslân en Nederland. volgens de meest recente prognose van het CBS de bevolking in de komende jaren afnemen tot circa 183.000 in 2040. Ook provinciaal daalt de bevolking, Zuidoost Fryslân telt in verhouding veel koopwoningen, en minder particuliere in tegenstelling tot heel Nederland waar de bevolking blijft groeien. De geringe huurwoningen. De verkoopprijs van woningen is lager dan landelijk, maar iets groei van het afgelopen decennium heeft vooral plaatsgevonden in de grotere hoger dan provinciaal. Het zelfde geldt voor de woonlasten. Door de gemiddeld plaatsen in Zuidoost Fryslân. In de dorpen is de bevolking gedaald. lagere inkomens zijn de woonlasten als aandeel van het inkomen echter nagenoeg net zo hoog als landelijk en provinciaal: 29% voor een eigenaar, 38% In de regio Zuidoost Fryslân is er meer vergrijzing dan in Fryslân en Nederland. voor een huurder. Ook het aandeel 75-plussers in Zuidoost Fryslân is hoger dan in Nederland en Fryslân. Vooral in de kleinste dorpen is het aandeel senioren in de afgelopen Het plattelandskarakter van de regio komt ook naar voren in de werkgelegenheid, tien jaar toegenomen. Door veranderend overheidsbeleid en veranderende met name in de plattelandsgemeenten Opsterland, Ooststellingwerf en West- woonvoorkeuren blijven senioren langer zelfstandig thuis wonen. Zij zullen stellingwerf. Hier is de werkgelegenheid in de landbouw nog bijna 10 procent, naar verwachting een toenemend beroep doen op hun sociale netwerk. Dit kan terwijl dit landelijk nog maar enkele procenten bedraagt. Verder is de gemiddelde gaan knellen, omdat in de komende jaren de groep die veel mantelzorg verleent afstand tot voorzieningen in de plattelandsgemeenten in Zuidoost Fryslân vaak – de 45-65-jarigen – daalt. Dubbele vergrijzing in de dorpen in combinatie met groter dan in de rest van het land. ALGEMENE KENMERKEN 5 GEMEENTEN: Heerenveen / Ooststellingwerf / Opsterland / Smallingerland / Weststellingwerf LEEFBAARHEID AANTAL INWONERS Gemiddeld geven de inwoners van Zuidoost Fryslân IN ZUIDOOST FRYSLÂN een 7,8 aan de leefbaarheid van hun woonomgeving. 7, 8 Dit is gelijk aan het Friese gemiddelde. 2019 187.255 AANTAL KERNEN IN Aantal kernen naar omvang ZUIDOOST FRYSLÂN 2 3 - Zuidoost Fryslân telt veel kleine kernen. Er zijn 85 17 29 dorpen met minder dan 5.000 inwoners. Drachten 39 en Heerenveen zijn de grootste kernen met respectievelijk ruim 45.000 en bijna 30.000 inwoners. AANTAL INWONERS <500 500 - 1.500 1.500 - 5.000 5.000 - 15.000 15.000 - 25.000 > 25.000 ER ZIJN IN TOTAAL 90 KERNEN IN ZUIDOOST FRYSLÂN ALGEMENE KENMERKEN GRONDGEBRUIK In Zuidoost Fryslân wordt driekwart van de grond in beslag genomen door agrarisch terrein, in verhouding veel meer dan in Fryslân of Nederland. RUIM DRIEKWART VAN DE Daarnaast is er in Zuidoost Fryslân relatief meer bos en natuurlijk terrein dan GROND IN ZUIDOOST FRYSLÂN in Fryslân, en in vergelijking met Fryslân en Nederland minder wateren. IS AGRARISCH TERREIN 75,2% 6,1% 44,8% 3,6% 53,8% 9,9% AGRARISCH TERREIN BEBOUWD TERREIN 11,8% 2,4% 7,2% 1,5% 12,0% 2,8% BOS EN OPEN NATUURLIJK TERREIN VERKEERSTERREIN 3,1% 1,4% 42,0% 0,9% Zuidoost Fryslân 18,9% 2,5% Fryslân WATEREN RECREATIE TERREIN Nederland BEVOLKING KRIMP VERWACHT IN ZUIDOOST FRYSLÂN Bevolkingsontwikkeling Zuidoost Fryslân en Fryslân, 2009-2040 In de afgelopen tien jaar is de totale bevolking in Zuidoost 2009 -2019 2019 -2040 Fryslân (+0,5%) en Fryslân (+0,4%) nog iets gegroeid maar veel +0,5% -2,1% minder dan in heel Nederland (+4,8%). Voor de komende jaren FRYSLÂN FRYSLÂN wordt een daling van de bevolking verwacht. In vergelijking ZUIDOOST FRYSLÂN +0,4% ZUIDOOST FRYSLÂN -1,9% met geheel Fryslân zal de bevolking in Zuidoost Fryslân tot Bron: CBS, bewerking FSP 2040 iets minder snel dalen. Prognose van bevolkingsontwikkeling Zuidoost Fryslân en Fryslân, 2020-2040 ZUIDOOST FRYSLÂN FRYSLÂN PROGNOSE VAN BEVOLKINGS- 2019 187.300 647.700 2020 187.100 647.800 VOOR DE KOMENDE JAREN ONTWIKKELING ZUIDOOST FRYSLÂN 2025 186.200 644.800 WORDT EEN DALING VAN EN FRYSLÂN VAN 2020 TOT 2040 2030 185.300 642.000 DE BEVOLKING VERWACHT 2035 184.900 639.200 2040 183.800 634.400 Bron: CBS, bewerking FSP VERGRIJZING NEEMT TOE Bevolkingsontwikkeling leeftijdsgroepen Zuidoost Fryslân, 2010-2040 In de afgelopen tien jaar is in Zuidoost Fryslân vooral het aantal 0- tot 15-jarigen en 25- tot 45-jarigen gedaald. Als gevolg hiervan dalen de komende jaren vooral het aantal 15- tot 25-jarigen en het aantal 45- tot 65-jarigen. Het aantal 65-plussers is in de afgelopen tien jaar het meest gestegen en deze stijging blijft naar verwachting in ieder geval doorgaan tot 2040. De trend in Zuidoost Fryslân is vergelijkbaar met tot 15 jaar de trend in geheel Fryslân. Als gevolg van deze vergrijzing en 15 tot 25 jaar de afname van het aantal jongeren zal de beroepsbevolking in 25 tot 45 jaar de komende jaren dalen. Verder zal het deel van de bevolking 45 tot 65 jaar dat zorg nodig heeft toenemen, terwijl het deel dat hulp en 65 plus ondersteuning kan bieden afneemt. Bron: CBS, bewerking FSP BEVOLKING MEER VERGRIJZING DAN LANDELIJK EN PROVINCIAAL In Zuidoost Fryslân is het aandeel 65-plussers met 21,8% in 2019 hoger dan dat van Nederland (19,2%) en Fryslân (21,2%). In verhouding zijn er in deze regio ook meer 75-plussers dan in Nederland en Fryslân. Er is sprake van dubbele vergrijzing: er zijn meer en oudere senioren. FRYSLÂN FRYSLÂN 2019 21,2% 2019 9,1% AANDEEL 2040 28,5% AANDEEL 2040 15,5% 65-PLUSSERS 75-PLUSSERS IN TOTALE IN TOTALE BEVOLKING BEVOLKING ZUIDOOST FRYSLÂN ZUIDOOST FRYSLÂN 2019 21,8% 2019 9,6% NEDERLAND NEDERLAND 2040 16,5% 2019 19,2% 2040 30,3% 2019 8,1% 2040 26,1% 2040 14,2% BEVOLKING KRIMP IN KLEINERE KERNEN, NOG GROEI IN GROTERE KERNEN Bevolkingsgroei/-afname naar omvang dorp/stad in Zuidoost Fryslân, 2007-2017 Tussen 2007 en 2017 is vooral het aantal inwoners in de dorpen (tot 5.000 inwoners) afgenomen. De grootste daling > 15.000 2,7% vond plaats in de kleine dorpen tot 500 inwoners. In de regionale centra (5.000-15.000 inwoners en grote kernen 5.000 < 15.000 2,7% (>15.000) is de bevolking gegroeid met 2,7%. De ontwikkeling in Zuidoost Fryslân laat een vergelijkbaar beeld zien als in 1.500 < 5.000 -1,4% de gehele provincie. Wel is de krimp in de kleinste dorpen in Zuidoost Fryslân van -3,5% nog iets sterker dan Fryslân -2,8%. 500 < 1.500 -1,9% < 500 -3,5% -5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3% 4% 5% Bron: CBS, provincie Fryslân, bewerking FSP MINDER KINDEREN, MEER SENIOREN IN DORPEN Percentuele groei/krimp in Zuidoost Fryslân naar leeftijdscategorie en omvang woonplaats, 2007-2017 Tussen 2007 en 2017 is vooral in dorpen het aantal kinderen 60% tot 15 jaar gedaald, evenals de leeftijdscategorie 25-44 jaar. 50% Het lijkt erop dat vooral het aantal gezinnen met kinderen 40% afneemt in de dorpen. Hoe kleiner de plaats, hoe groter de afname. Er is sprake van ontgroening. Voor 65-plussers geldt 30% het omgekeerde: hoe kleiner de plaats, hoe groter de toename. 20% Dit noemen we vergrijzing. In de kleinste dorpen is het aantal 10% senioren zelfs met ruim de helft toegenomen. Ook hier geeft 0% Zuidoost Fryslân vrijwel hetzelfde beeld als geheel Fryslân. -10% -20% -30% tot 15 jaar 15-24 jaar 25-44 jaar 45-64 jaar 65-plus < 500 500 < 1500 1500 < 5000 5000 < 15000 > 15000 Bron: CBS, provincie Fryslân, bewerking FSP ECONOMISCHE OMGEVING HANDEL EN GEZONDHEIDSZORG MEESTE BANEN Aandeel banen per sector, verdeeld in plattelandsgemeenten en stedelijke gemeenten in Zuidoost Fryslân, 2018 De sectoren handel & reparatie en gezondheids- en welzijnszorg zijn de grootste sectoren qua aantal banen in Zuidoost Fryslân. Handel en reparatie Gezondheids- en welzijnszorg Hier is een verschil te zien tussen stedelijke gemeenten (Heeren- Industrie en delfstoffenwinning veen en Smallingerland) en plattelandsgemeenten (Oost- en West- Zakelijke dienstverlening stellingwerf en Opsterland). Zo zijn de sectoren ‘landbouw’ en Onderwijs ‘handel en reparatie’ groter in de plattelandsgemeenten dan in de Bouwnijverheid stedelijke gemeenten. De sectoren ‘zakelijke dienstverlening en Vervoer en opslag Landbouw en visserij ‘industrie’ zijn daarentegen groter in de stedelijke gemeenten. Overige dienstverlening Horeca Openbaar bestuur en overheid Werkgelegenheid in toerisme Informatie en communicatie Financiële instellingen Nutsbedrijven 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% MINDER 4,8% ZUIDOOST FRYSLÂN Plattelandsgemeenten PlattelandsgemeentenStedelijke Stedelijke gemeenten gemeenten WERKGELEGENHEID 6,4% FRYSLÂN Bron: Provincie Fryslân, bewerking FSP IN TOERISME DAN PROVINCIAAL EN 7,5% NEDERLAND Opleidingsniveau in Zuidoost Fryslân, Fryslân en Nederland (bevolking 15-75 jaar), 2018 LANDELIJK 50% 42% 43% 39% 40% 32% 30% 31% 28% 30% 25% 26% GEMIDDELD LAGERE OPLEIDING In Zuidoost Fryslân zijn er meer inwoners met een lage en 20% middelbare opleiding dan in Fryslân en Nederland.