Vuurwerk Tijdens En Rond Voetbalwedstrijden: No Pyro, No Party? Aanbevelingen Om De Aanpak Van Vuurwerk in Het Betaald Voetbal Te Verbeteren
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Vuurwerk tijdens en rond voetbalwedstrijden: no pyro, no party? Aanbevelingen om de aanpak van vuurwerk in het betaald voetbal te verbeteren 1 In opdracht van Het Auditteam Voetbal en Veiligheid Onderzoeksteam en rapportage Vincent van der Vlies Jesse Wiltink Floris Duvekot Gebaseerd op onderzoek van: Evelien Verberne Patricia Schat Joeri Nelemans © Utrecht, mei 2017 2 3 1 Inleiding Met enige regelmaat vinden er in het betaald voetbal in Nederland incidenten plaats als gevolg van het gebruik van vuurwerk tijdens en rondom voetbalwedstrijden. Fakkels, bommen en rookbommen zijn geen uitzondering tijdens optochten naar voetbalstadions, trainingen voorafgaand aan (belangrijke) wedstrijden en op de tribunes in het stadion. Dit levert geregeld gevaarlijke situaties op voor supporters, maar ook voor voetbalspelers en ondersteunend personeel zoals stewards en ballenjongens. Een voorbeeld is het incident bij de laatste training van Cambuur Leeuwarden voorafgaand aan de wedstrijd tegen SC Heerenveen. Tijdens die training, die in het stadion plaatsvond, gooide een supporter vuurwerk op het veld. Een steward, die probeerde het vuurwerk weg te trappen, raakte ernstig gewond. Een andere recent vuurwerkincident vond plaats tijdens PSV Eindhoven tegen Ajax Amsterdam op 23 april 2017. Rookbommen in een vak van PSV-supporters zorgde voor dikke zwarte rookwolken. Vijftien supporters moesten zich medisch laten behandelen bij de EHBO. Tenslotte werd recent de wedstrijd FC den Bosch tegen FC Dordrecht gestaakt door scheidsrechter Mulder nadat er meermaals vuurwerk werd afgestoken en op het veld belandde. De beelden van een ballenjongen die huilend over het veld liep nadat er een vuurwerkbom in zijn buurt was ontploft zorgde voor veel verontwaardiging bij de clubs, KNVB en media. Vuurwerk1 is al jaren een probleem in het betaald voetbal: het is (zeer) gevaarlijk en zorgt voor overlast. Daarnaast is het wettelijk verboden en worden clubs verantwoordelijk gehouden voor eventuele schade en hiervoor gesanctioneerd. Er worden daarom ook maatregelen genomen om het afsteken van vuurwerk in en om stadions te voorkomen. Clubs communiceren voorafgaand aan wedstrijden over het verbod op vuurwerk en over sancties, supporters worden gefouilleerd bij binnenkomst in het stadion, individuele daders worden waar mogelijk met camerabeelden opgespoord en krijgen straffen (meestal een stadionverbod). Toch is dit niet voldoende om het probleem uit te bannen. Uit cijfers van het CIV blijkt dat circa één op de drie van de incidenten die in en om het stadion plaatsvinden met vuurwerk te maken heeft2. Het lijkt er ook op dat een deel van de supporters, maar ook spelers en trainers, vinden dat vuurwerk bij een goede sfeer in het stadion hoort (vooral fakkels). Het verstoppen van vuurwerk lijkt relatief gemakkelijk waardoor het bij fouillering niet wordt opgemerkt. Daarnaast wordt niet altijd iedereen gefouilleerd. Ook zijn supporters steeds handiger in het voorkomen dat de dader wordt geïdentificeerd. Dit roept de vraag op wat clubs en de autoriteiten kunnen doen om dit probleem aan te pakken. Dit was voor het Auditteam Voetbal en Veiligheid reden om een verkennende studie naar het onderwerp uit te voeren. We kijken daarbij naar de hele keten: het verkrijgen van (illegaal) vuurwerk, het meesmokkelen van vuurwerk het stadion in, het afsteken, het identificeren van de daders en het opleggen van straffen. We brengen in kaart wat er in wet- en regelgeving geregeld is met betrekking tot vuurwerk, hoe de verantwoordelijkheden zijn verdeeld over de verschillende betrokken partijen, welke maatregelen betrokken partijen (kunnen) nemen en welke oplossingen ze hebben bedacht om het probleem tegen te gaan, maar ook welke knelpunten er zijn. Daarnaast kijken we ook over de landsgrenzen naar de aanpak van en beleid rondom vuurwerk in en rondom voetbalstadions. Op basis hiervan doen we aanbevelingen om de aanpak van vuurwerk rond en tijdens voetbalwedstrijden te verbeteren. 1 NB: waar wij hier over vuurwerk spreken bedoelen we ook noodseinmiddelen als fakkels en rookpotten. 2 Meer informatie volgt op pagina 8 4 Om de huidige stand van zaken met betrekking tot vuurwerk in en rond voetbalwedstrijden in beeld te brengen, hebben wij de literatuur met betrekking tot dit onderwerp bekeken. We hebben hiervoor onder andere wet- en regelgeving, mediaberichten over vuurwerkincidenten, jaarverslagen en onderliggende gegevens van het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) gebruikt. Daarnaast hebben we gesprekken gevoerd met veiligheidsfunctionarissen van een aantal Betaald Voetbal Organisaties (BVO’s), de KNVB, de Vliegende Brigade Vuurwerk van de Inspectie Leefomgeving en Transport (tegenwoordig Handhaving Explosiegevaarlijke Stoffen, HES), de vuurwerkexpert van de Nationale Politie, experts van VeiligheidNL, supportersvertegenwoordigers, gemeente Zwolle, politie en gemeente Leeuwarden en internationale experts. Wij willen graag iedereen bedanken die ons heeft geholpen bij het tot stand komen van dit onderzoek en deze notitie. Leeswijzer Deze notitie geeft de uitkomsten van de verkennende studie weer. In hoofdstuk 2 beschrijven we de gevaren van vuurwerk en relevante wet- en regelgeving. In hoofdstuk 3 beschrijven we vervolgens de huidige stand van zaken: hoeveel vuurwerkincidenten vinden er plaats per jaar, hoe wordt er gestraft en welke verantwoordelijkheid heeft de club? Hoofdstuk 4 bevat de knelpunten in de huidige aanpak en in hoofdstuk 5 staat de internationale vergelijking beschreven. In Hoofdstuk 6 kijken we naar mogelijke oplossingsrichtingen. Hoofdstuk 7 bevat tot slot conclusies en aanbevelingen. 5 2 Vuurwerk: gevaren en wet- en regelgeving 2.1 Definitie vuurwerk In het Vuurwerkbesluit3 wordt vuurwerk omschreven als ‘pyrotechnische artikelen4 ter vermaak’. In het besluit wordt onderscheid gemaakt tussen consumentenvuurwerk en professioneel vuurwerk. Consumentenvuurwerk is ‘vuurwerk dat is ingedeeld in categorie F1, F2 of F3 en dat bij of krachtens dit besluit is aangewezen als vuurwerk dat ter beschikking mag worden gesteld voor particulier gebruik’. Categorie F1, F2 en F3 vuurwerk is vuurwerk dat respectievelijk zeer weinig, weinig en middelmatig gevaar oplevert. Professioneel vuurwerk is vuurwerk dat is ingedeeld in categorie F4 alsmede vuurwerk dat is ingedeeld in categorie F2 of F3 en dat niet bij of krachtens dit besluit is aangewezen als vuurwerk dat ter beschikking mag worden gesteld voor particulier gebruik. Categorie F4 is vuurwerk dat veel gevaar oplevert en uitsluitend bestemd is voor gebruik door personen met gespecialiseerde kennis. Uit het Vuurwerkbesluit blijkt dat consumentenvuurwerk alleen verkocht mag worden aan particulieren op 29, 30 en 31 december. Daarnaast mag het vuurwerk, anders dan bedrijfsmatig, alleen worden afgestoken tussen 31 december 18.00 uur en 1 januari 02.00 uur.5 Ook worden in het Vuurwerkbesluit eisen gesteld aan onder andere de opslag van vuurwerk, de samenstelling, de verpakking en de invoer, uitvoer en doorvoer van vuurwerk. 2.2 Noodseinmiddelen Rond en tijdens voetbalwedstrijden is er, naast het afsteken van vuurwerk, in toenemende mate sprake van het gebruik van noodseinmiddelen. Als noodseinmiddelen voor vermakelijkheidsdoeleinden tot ontbranding worden gebracht kunnen ze worden aangemerkt als vuurwerk.6 Het gebruik van noodseinmiddelen als vuurwerk is in Nederland verboden voor particulieren. Onder noodseinmiddelen vallen: Noodseinraketten: verschieten een lichtsein dat is bedoeld om de aandacht te trekken in noodsituaties op zee. De werking van een noodseinraket maakt dat deze een vuurwapen is in de in zin van artikel 1 van de Wet wapen en munitie. In deze wet is bepaald dat vrijstelling kan worden verleend voor bepaalde typen noodseinmiddelen. Noodseinfakkels: worden in de hand gehouden en geven een lichtsein dat is bedoeld om de aandacht te trekken in bijzondere situaties op zee, met name ’s nachts. Noodseinfakkels die rood licht geven zijn bedoeld voor noodsituaties. Noodseinfakkels die wit licht geven zijn bedoeld voor het afwenden van aanvaringen. Rookseinen: Rookseinen zijn bedoeld om de aandacht te trekken bij noodsituaties op zee, met name overdag. Ze produceren bij gebruik een grote hoeveelheid gekleurde rook. 3 Het Vuurwerkbesluit is een Nederlands algemene maatregel van bestuur uit 2002 die regels stelt voor consumenten- en professioneel vuurwerk. 4 Een pyrotechnisch artikel is ‘een artikel dat explosieve stoffen of een explosief mengsel van stoffen bevat die tot doel hebben warmte, licht, geluid, gas of rook dan wel een combinatie van dergelijke verschijnselen te produceren door middel van zichzelf onderhoudende exotherme chemische reacties.’ 5 Dit geldt niet voor categorie F1 vuurwerk. Het betreft hier vuurwerk dat zeer weinig gevaar en een te verwaarlozen geluidsniveau oplevert en bestemd is voor gebruik in een besloten ruimte, inclusief vuurwerk dat bestemd is voor gebruik binnenshuis. 6 Artikel 5, Regeling overige pyrotechnische artikelen. 6 Overige noodseinmiddelen: kleine, herlaadbare artikelen waarmee op korte afstand de aandacht kan worden getrokken bij noodsituaties op het water, met name vanuit pleziervaartuigen. Ze verschieten een signaalster die een lichteffect produceert. Een aantal soorten noodseinmiddelen uit de categorie ‘overig’ vallen onder de Wet wapens en munitie. Hiervoor kan vrijstelling worden verleend.7 Het NFI beschrijft in de deskundigenverklaring die deel uitmaakt van het Handhavingsdocument Vuurwerk de gevaar aspecten van noodseinmiddelen. Voorbeelden zijn huiddoorboring, stomptrauma,