WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W POZNANIU

INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA I DZIAŁALNO ŚCI KONTROLNEJ WIELKOPOLSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W POWIECIE ŚREDZKIM W ROKU 2012

Opracowanie: Zatwierdził:

Wydział Monitoringu Środowiska pod kierunkiem Marii Pułyk Wydział Inspekcji pod kierunkiem Małgorzaty Koziarskiej

Pozna ń, czerwiec 2013

2 SPIS TRE ŚCI

WPROWADZENIE 5 2. WYBRANE CECHY POWIATU 6 3. STAN ŚRODOWISKA 9 3.1. Monitoring jako ści powietrza 9 3.2. Monitoring jako ści wód 10 3.2.1. Monitoring jako ści wód powierzchniowych 10 3.2.2. Monitoring jako ści wód podziemnych 13 3.3. Monitoring jako ści gleby i ziemi 15 3.4. Monitoring hałasu 15 3.5. Monitoring pól elektromagnetycznych 18 3.6. Monitoring gospodarki odpadami 19 3.7. Podsumowanie 22 4. DZIAŁALNO ŚĆ KONTROLNA 24 5. POWA ŻNE AWARIE 24

3 4 1. WPROWADZENIE Opracowanie ma na celu przedstawienie stanu środowiska oraz wyników działalno ści kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska na terenie powiatu średzkiego w roku 2012. Do jego przygotowania wykorzystano badania własne WIO Ś w Poznaniu, wyniki bada ń b ędące w posiadaniu WIO Ś oraz ustalenia z kontroli u żytkowników środowiska, prowadzonych przez inspektorów WIO Ś. Ostateczna ocena stanu środowiska w 2012 roku jest w trakcie opracowywania i po weryfikacji przez GIO Ś zostanie opublikowana w IV kwartale 2013 roku w formie „Raportu o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2012”. Bie żą ce informacje dotycz ące stanu środowiska na terenie całego województwa wielkopolskiego znale źć mo żna na stronie internetowej www.poznan.wios.gov.pl. Zadania w zakresie ochrony przyrody, w tym ustanawianie form ochrony przyrody oraz sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem okre ślonych ustaw ą zakazów w stosunku do tych form, realizuje Regionalny Konserwator Przyrody.

5 2. WYBRANE CECHY POWIATU średzki poło żony jest w centralnej cz ęś ci województwa wielkopolskiego, obejmuje obszar o powierzchni 624 km 2, a zamieszkuj ą go 56653 osoby (stan na dzie ń 31.12.2012, wg GUS). Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego powiat ten położony jest: – w makroregionie Pojezierze Wielkopolsko-Kujawskie: mezoregion Równina Wrzesi ńska oraz – w makroregionie Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska: mezoregion Kotlina Śremska. Gospodarka powiatu ma charakter rolniczo-przemysłowy; u żytki rolne zajmuj ą około 74% powierzchni. Administracyjnie powiat podzielony jest na: ▪ jedn ą gmin ę miejsko-wiejsk ą: Środa Wielkopolska, ▪ cztery gminy wiejskie: , Krzykosy, Nowe Miasto nad Wart ą, Zaniemy śl. Ponad 92% ludno ści powiatu korzysta z sieci wodoci ągowej, a 63,3% z sieci kanalizacyjnej (stan na dzie ń 31 grudnia 2011, dane wg GUS). W ewidencji WIO Ś w Poznaniu znajduje si ę 37 mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków eksploatowanych na terenie powiatu średzkiego. Dane o ilo ści ścieków komunalnych pochodz ą z Wykazów zawieraj ących zbiorcze zestawienia informacji o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysoko ści nale żnych opłat . Ilo ść ścieków w Lp. Miejscowo ść /Eksploatuj ący Obszar obsługiwany roku 2012 /m 3/ Murzynowo Ko ścielne 1 Murzynowo Ko ścielne 6185 Urz ąd Gminy Dominowo 2 Giecz 3788,4 Urz ąd Gminy Dominowo Chłapowo Dominowo 3 Zakład Usług Komunalnych w Dominowo, Chłapowo 54750 Dominowie 4 Zakład Usług Komunalnych w Zberki 2000 Dominowie Sul ęcinek 5 Krzykosy cała gmina 49588,8 Gmina Krzykosy Nowe Miasto nad Wart ą 6 Nowe Miasto 52894 Gmina Nowe Miasto nad Wart ą Nowe Kl ęka Kl ęka, Aleksandrów, Wolica 7 67455 Miasto nad Gmina Nowe Miasto nad Wart ą Kozia, Wolica Nowa, Wart ą Boguszyn (cz ęść skanalizowa- Chocicza 8 na), Kolniczki, Utrata, 93780 Gmina Nowe Miasto nad Wart ą Komorze, Teresa, Chocicza Łękno 9 Zaniemy śl cała gmina 156616 Zakład Gospodarki Komunalnej Miasto Środa Wielkopolska, Chwałkowo / Miejskie Kijewo (cz ęść wsi), Janowo, Przedsi ębiorstwo Energetyki 10 Mączniki, D ębicz, Chwałkowo 1457300 Cieplnej Wodoci ągów i Kanalizacji (cz ęść wsi w pobli żu w Środzie Wielkopolskiej oczyszczalni) 11 Koszuty Miejskie Koszuty 13349 Środa Przedsi ębiorstw 12 Wlkp. Słupia Wielka Słupia Wielka 12530 13 o Energetyki Szlachcin 8027 Cieplnej 14 Winna Góra Wodoci ągów i Winna Góra 8560 15 Zdziechowice Kanalizacji w Zdziechowice-Pławce 16626 16 Bieganowo Środzie Bieganowo 4630 17 Brodowo A Wielkopolskiej cz ęść Brodowa 7043

6 Ilo ść ścieków w Lp. Gmina Miejscowo ść /Eksploatuj ący Obszar obsługiwany roku 2012 /m 3/ Ilo ść ścieków w Lp. Gmina Miejscowo ść /Eksploatuj ący Obszar obsługiwany roku 2012 /m 3/ 18 Brodowo B Cz ęść Brodowa 4595 19 Brzeziny Brzeziny 1092 20 Chocicza Chocicza 2216,8 21 Chudzice Chudzice 1710 22 Czarne Pi ątkowo Czarne Pi ątkowo 2249

23 Dębiczek i Kanalizacjigów Dębiczek 1822 ą 24 Januszewo Januszewo 3060 25 Koszuty Huby Koszuty Huby 2934 26 Nadziejewo Nadziejewo 5030 27 Olszewo Olszewo 960 28 Pierzchno Pierzchno 1380 29 Środa Wlkp. Poła żejewo Poła żejewo 5022 30 Romanowo Romanowo 6869 Starkówiec 31 Starkówiec Pi ątkowski 700,8 Pi ątkowski Starkówiec Starkówiec Pi ątkowski, Czarne 32 Pi ątkowski + 3486 Pi ątkowo biorstwo Energetyki Cieplnej Wodoci

Czarne Pi ątkowo ę 33 Strzeszki Strzeszki 3862,5 34 Tadeuszewo Tadeuszewo 1688 35 Topola Topola 3183 rodzie Wielkopolskiej

36 Ś Zielniki 3730 w 37 Żabikowo Miejskie Przedsi Żabikowo 1098

Powiat średzki wchodzi w skład Regionu VI gospodarki odpadami komunalnymi w województwie wielkopolskim. Regiony zostały wydzielone w „Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017” uchwalonym przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 27 sierpnia 2012 r. Wielkopolsk ę podzielono na 10 regionów, w ka żdym z nich wyznaczono te ż regionalne i zast ępcze instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych. Region gospodarki odpadami komunalnymi to okre ślony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami obszar zamieszkiwany co najmniej przez 150 000 mieszka ńców. Regionem gospodarki odpadami komunalnymi mo że by ć te ż gmina licz ąca powy żej 500 000 mieszka ńców. Regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) to zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 000 mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki lub technologii. W Regionie VI regionaln ą instalacj ą jest mechaniczno-biologiczna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych w Witaszyczkach, gmina Jarocin. Instalacjami przewidzianymi do zast ępczej obsługi Regionu VI s ą: sortownie odpadów w Mateuszewie (gmina Śrem) i w Pławcach (gmina Środa Wlkp.); kompostownie w Mateuszewie (gmina Śrem), w El żbietowie (gmina Nowe Miasto nad Wart ą), w Cielczy (gmina Jarocin); składowiska odpadów w Mateuszewie (gmina Śrem), w Witaszyczkach (gmina Jarocin), w Brzóstkowie (gmina Żerków), w Smogorzewie (gmina Piaski), w Nadziejewie (gmina Środa Wlkp.). Na terenie powiatu w 2012 r. funkcjonowało jedno składowisko odpadów komunalnych, jedna kompostownia i jedna sortownia.

7 Gminy powiatu średzkiego nale żą do porozumienia mi ędzygminnego „Porozumienie Mi ędzygminne w Jarocinie” realizuj ącego w ich imieniu zadania z zakresu zagospodarowania odpadów komunalnych: Gminy nale żą ce do porozumienia Zadania Jarocin, Jaraczewo, Kotlin, Nowe - Opracowanie i stworzenie wspólnego systemu gospodarki odpadami dla Miasto nad Wart ą, Żerków, Krzykosy, stron Porozumienia, w tym aktualizacje planów gminnych dla obszaru Czermin, Gizałki, Dobrzyca, Chocz, gmin wchodz ących w skład Porozumienia, Borek Wlkp., Zaniemy śl, Ksi ąż Wlkp., - Budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów (ZZO) Jarocin z siedzib ą Środa Wlkp., Piaski, Dominowo, w Witaszyczkach, Kórnik, Śrem. - Przeprowadzenie procesu inwestycyjnego polegaj ącego na budowie ZZO Jarocin z siedzib ą w Witaszyczkach, - Nadzór nad funkcjonowaniem wspólnego systemu gospodarki odpadami i osadami ściekowymi.

8 3. STAN ŚRODOWISKA 3.1. MONITORING JAKO ŚCI POWIETRZA

W roku 2012 jako ść powietrza na terenie powiatu średzkiego monitorowano w jednym punkcie w miejscowo ści Murzynowo Ko ścielne metod ą pasywn ą – metod ą wska źnikow ą, polegaj ącą na miesi ęcznej ekspozycji specjalnie przygotowanych próbników, zawieszonych na wysoko ści około 2 metrów i oznaczaniu zanieczyszcze ń raz na miesi ąc. Metod ą t ą prowadzono badania st ęż eń dwutlenku siarki i tlenków azotu. Badania s ą kontynuowane w roku 2013. Z bada ń przeprowadzonych w roku 2012 wynika, że średnia dla roku warto ść dwutlenku siarki wyniosła 6,8 µg/m³, a dwutlenku azotu – 21,3 µg/m³. Ocen ę jako ści powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2012, wykonano zgodnie podziałem województwa na strefy, gdzie stref ę stanowi: • aglomeracja miasta Pozna ń, • miasto Kalisz, • strefa wielkopolska (w której zlokalizowany jest powiat średzki). Celem rocznych ocen jako ści powietrza jest: • okre ślenie jako ści powietrza w strefach; • wskazanie ewentualnych przekrocze ń standardów jako ści powietrza, poziomów docelowych i poziomów celów długoterminowych; • wskazanie prawdopodobnych przyczyn ponadnormatywnych st ęż eń zanieczyszcze ń. Oceny jako ści powietrza w strefach dokonuje si ę z uwzgl ędnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Wynikiem oceny, zarówno pod k ątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów dla ochrony ro ślin, dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie, powinno by ć zaliczenie strefy do jednej z poni ższych klas: • do klasy A – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych; • do klasy B – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji; • do klasy C – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe. Ocena pod k ątem ochrony zdrowia Do oceny jako ści powietrza w powiecie średzkim pod k ątem ochrony zdrowia wykorzystano pomiary wykonywane na terenie powiatu, klasyfikacj ę na zasadzie analogii – pomiary substancji wykonane na innych stanowiskach pomiarowych w strefie wielkopolskiej oraz wyniki modelowania matematycznego. Warto ści otrzymane w roku 2012 w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych i poziomu celu długoterminowego pozwoliły na zakwalifikowanie powiatu, będącego składow ą strefy wielkopolskiej, do poni ższych klas: • do klasy A – dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku w ęgla, benzenu, pyłu PM2,5 oraz metali oznaczanych w pyle PM10, • do klasy C – ze wzgl ędu na wynik oceny ozonu, pyłu PM10 i benzo(a)pirenu oznaczanego w pyle PM10. W przypadku pyłu PM10 podkre śli ć nale ży, że odnotowywane s ą tylko przekroczenia dopuszczalnego poziomu dla 24-godzin. Na żadnym stanowisku nie odnotowano przekrocze ń st ęż enia średniego dla roku.

9 Stwierdzono równie ż przekroczenie warto ści normatywnej ozonu (120 µg/m 3) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego okre ślono na rok 2020.

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy / pył pył powiatu NO SO CO C H BaP As Cd Ni Pb O 2 2 6 6 PM2,5 PM10 3 wielkopolska / powiat A A A A A C C A A A A C średzki

Ocena pod k ątem ochrony ro ślin Do oceny jako ści powietrza w powiecie średzkim pod k ątem ochrony ro ślin wykorzystano pomiary wykonywane na terenie powiatu, klasyfikacj ę na zasadzie analogii – pomiary substancji wykonane na innych stanowiskach pomiarowych w strefie wielkopolskiej oraz wyniki modelowania matematycznego. Warto ści otrzymane w roku 2012 w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych i poziomu celu długoterminowego pozwoliły na zaklasyfikowanie powiatu będącego składow ą strefy wielkopolskiej do poni ższych klas: • do klasy A – dla dwutlenku siarki, tlenków azotu, • do klasy C – ze wzgl ędu na wynik oceny ozonu. Stwierdzono równie ż przekroczenie warto ści normatywnej ozonu (6000 µg/m 3×h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego okre ślono na rok 2020.

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony ro ślin

Nazwa strefy / Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru całej strefy powiatu SO 2 NO x O3 wielkopolska / A A C powiat średzki

3.2. MONITORING JAKO ŚCI WÓD

3.2.1. MONITORING JAKO ŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Badania stanu wód w 2012 roku wykonywano w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, w oparciu o „Aneks nr 2 do Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2010–2012”. Przedmiotem bada ń monitoringowych jako ści wód powierzchniowych s ą jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych (JCW). Poj ęcie to, wprowadzone przez Ramow ą Dyrektywę Wodn ą, oznacza oddzielny i znacz ący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, zbiornik, strumie ń, rzeka lub kanał, cz ęść strumienia, rzeki lub kanału, wody przej ściowe lub pas wód przybrze żnych . Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej do roku 2015 nale ży osi ągn ąć dobry stan wszystkich wód. Program monitoringu wód na terenie województwa realizowany jest w ramach: – monitoringu diagnostycznego (MD) z cz ęstotliwo ści ą raz na 6 lat – pełny zakres bada ń,

10 – monitoringu operacyjnego (MO) z cz ęstotliwo ści ą raz na 3 lata lub corocznie (wył ącznie w zakresie substancji szkodliwych dla środowiska wodnego, dla których odnotowano przekroczenia norm w latach wcze śniejszych) – ograniczony zakres bada ń, – monitoringu obszarów chronionych (MOC) z cz ęstotliwo ści ą raz na 3 lata lub corocznie (wyłącznie dla wód przeznaczonych do spo życia) – ograniczony zakres bada ń. Na terenie powiatu średzkiego wyznaczono jednolite cz ęś ci wód płyn ących: – Moskawa do Wielkiej, – Moskawa od Wielkiej do uj ścia, – Kanał Bobrowski, – Brodek, – Baba, – Kanał Roguski, – Miłosławka od Kanału Połczyńskiego do uj ścia, – Warta od Lutyni do Moskawy, – Głuszynka, oraz dwie jednolite cz ęś ci wód stoj ących: – Jezioro Raczy ńskie, – jezioro Jeziory Wielkie. Wyznaczone JCW płyn ące reprezentuj ą ró żne typy abiotyczne: • 16 – potok nizinny lessowy lub gliniasty, • 17 – potok nizinny piaszczysty, • 20 – rzeka nizinna żwirowa, • 21 – wielka rzeka nizinna, • 25 – ciek ł ącz ący jeziora. JCW stoj ące zaliczono do typu abiotycznego 3b – s ą to jeziora o wysokiej zawarto ści wapnia, niestratyfikowane, o du żym wpływie zlewni na jako ść wód.

Program monitoringu wód powierzchniowych na terenie powiatu średzkiego w roku 2012 obejmował JCW: • Moskawa od Wielkiej do uj ścia – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu średzkiego w miejscowo ści K ępa Wielka (1,5 km biegu rzeki), badania wykonywane w ramach monitoringu diagnostycznego i monitoringu obszarów chronionych: – wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych, – przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie; • Moskawa do Wielkiej – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu średzkiego w miejscowo ści (22,4 km), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego i monitoringu obszarów chronionych: – wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych, – przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie, – przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym k ąpieliskowych; • Miłosławka od Kanału Połczy ńskiego do uj ścia – punkt zlokalizowany na obszarze powiatu średzkiego, w miejscowo ści Garby (3,2 km), badania wykonywane w ramach monitoringu operacyjnego i monitoringu obszarów chronionych: – wra żliwych na eutrofizacj ę wywołaną zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych,

11 – przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie.

Badania wód Jeziora Raczy ńskiego prowadzone s ą w ramach monitoringu operacyjnego w bieżą cym roku. Ocena stanu wód powierzchniowych Na ocen ę stanu wód składa si ę ocena stanu lub potencjału ekologicznego oraz ocena stanu chemicznego. Stan wód okre ślany jest jako: • dobry – je śli stan/potencjał ekologiczny klasyfikowany jest jako bardzo dobry (stan), maksymalny (potencjał) lub dobry, a jednocze śnie stan chemiczny jest dobry; • zły – w pozostałych przypadkach. Stan ekologiczny – okre ślany jest dla naturalnych jednolitych cz ęś ci wód, potencjał ekologiczny − okre ślany jest dla sztucznych lub silnie zmienionych jednolitych cz ęś ci wód. Stan/potencjał ekologiczny klasyfikowany jest jako: ° bardzo dobry (stan) lub maksymalny (potencjał), ° dobry, ° umiarkowany, ° słaby, ° zły. Na ocen ę stanu/potencjału ekologicznego składa si ę: • klasyfikacja elementów biologicznych, prowadzona w zakresie klas I–V, • klasyfikacja elementów fizykochemicznych: – dla rzek w zakresie: klasa I, klasa II lub stan/potencjał poni żej dobrego, – dla jezior w zakresie: stan/potencjał dobry lub poni żej dobrego, – ocena wska źników jako ści wód z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne) w zakresie: klasy I, II lub stanu/potencjału poni żej dobrego (dla rzek i jezior), • klasyfikacja elementów hydromorfologicznych, prowadzona w zakresie klas I lub II. Je śli JCW obj ęta jest monitoringiem obszarów chronionych nale ży sprawdzi ć spełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych i zweryfikowa ć ocen ę stanu/potencjału ekologicznego. Niespełnienie wymaga ń dla obszarów chronionych obni ża ocen ę z bardzo dobrego stanu ekologicznego, maksymalnego potencjału ekologicznego lub dobrego stanu/potencjału ekologicznego do umiarkowanego stanu/potencjału, a tym samym do złego stanu wód. Ocena stanu chemicznego wykonywana jest na podstawie analizy wyników bada ń wska źników chemicznych z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Stan chemiczny klasyfikuje si ę jako dobry lub poni żej dobrego.

Szczegółowe oceny stanu wód powierzchniowych s ą zamieszczone na stronie internetowej WIO Ś www.poznan.wios.gov.pl . Poni żej przestawiono ocen ę stanu wód płyn ących na terenie powiatu średzkiego za 2012 rok. W JCW Moskawa od Wielkiej do uj ścia stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny i stan chemiczny poni żej dobrego, tym samym wynikowy zły stan wód. O ocenie potencjału ekologicznego zdecydowały badane elementy biologiczne (fitobentos, makrofity i makrobezkr ęgowce bentosowe) oraz fizykochemiczne (ogólny w ęgiel organiczny, azot Kjeldahla, fosforany, fosfor ogólny i w ęglowodory ropopochodne). Na ocen ę stanu chemicznego wpływ miało przekroczenie warto ści granicznej dla rt ęci. W JCW Moskawa do Wielkiej okre ślono słaby stan ekologiczny, a tym samym zły stan wód. O ocenie zdecydował element biologiczny – fitobentos.

12 W JCW Miłosławka od Kan. Połczy ńskiego do uj ścia stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny, tym samym zły stan wód. O ocenie potencjału ekologicznego zdecydował element biologiczny makrofity oraz elementy fizykochemiczne (ogólny w ęgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, fosforany, fosfor ogólny). We wszystkich badanych JCW stwierdzono niespełnienie wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych.

Miłosławka od Moskawa od Moskawa do Nazwa ocenianej JCW Kan. Połczy ńskiego Wielkiej do uj ścia Wielkiej do uj ścia Maskawa - K ępa Maskawa - Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego Miłosławka - Garby Wielka Nietrzanowo Typ abiotyczny 20 16 17 Silnie zmieniona lub sztuczna jcw TAK NIE TAK Program monitoringu MD, MOC MO, MOC MO, MOC Klasa elementów biologicznych III IV III Klasa elementów hydromorfologicznych II I II Klasa elementów fizykochemicznych PPD PSD PPD Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i PPD nie badano nie badano niesyntetyczne STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY UMIARKOWANY SŁABY UMIARKOWANY Czy jcw wyst ępuje na obszarze chronionym? TAK TAK TAK Ocena spełnienia wymaga ń dla obszarów N N N chronionych STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY UMIARKOWANY SŁABY UMIARKOWANY w obszarach chronionych STAN CHEMICZNY PSD nie badano nie badano

STAN WÓD ZŁY ZŁY ZŁY

Potencjał ekologiczny JCW silnie zmienionej Stan ekologiczny JCW naturalnej

PPD – poni żej potencjału dobrego PSD – poni żej stanu dobrego N – nie spełnia wymaga ń postawionych dla obszarów chronionych

3.2.2. MONITORING JAKO ŚCI WÓD PODZIEMNYCH

Na terenie powiatu średzkiego zlokalizowany jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 150 Pradolina Warszawa-Berlin (GZWP nr 150), b ędący zbiornikiem czwartorz ędowym o znaczeniu ponadregionalnym, gdy ż równole żnikowo przecinaj ąc obszar Wielkopolski przebiega dalej na wschód i na zachód. Zbiornik ten nara żony jest na zanieczyszczenia antropogeniczne ze wzgl ędu na swój „odkryty” charakter (intensywna wymiana pomi ędzy wodami infiltracyjnymi a podziemnymi).

13 Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) na terenie powiatu średzkiego Średnia Szacunkowe zasoby Wiek Typ GZWP Nazwa zbiornika gł ęboko ść dyspozycyjne utworów zbiornika m tys. m 3/d 150 Pradolina Warszawa-Berlin Qp porowy 25-30 456

Obja śnienia: Qp –zbiornik czwartorz ędowy pradolinny

Obecnie przedmiotem bada ń monitoringowych jako ści wód podziemnych s ą jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd). Poj ęcie to zostało wprowadzone przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą. Oznacza ono okre ślon ą obj ęto ść wód podziemnych w obr ębie warstwy wodono śnej lub zespołu warstw wodono śnych. Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych cz ęś ci wód podziemnych, w tym na obszarze powiatu średzkiego 2 JCWPd: • jednolita cz ęść wód podziemnych nr 73, obejmuj ąca ponad 95% obszaru powiatu; • jednolita cz ęść wód podziemnych nr 62, obie s ą zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu. W roku 2012 badania jako ści wód podziemnych na terenie powiatu średzkiego prowadzone były przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Wyniki monitoringu operacyjnego wód podziemnych, którym zostały obj ęte jednolite cz ęś ci wód podziemnych zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu Badania prowadzono dwa razy w roku – wiosn ą i jesieni ą w 6 punktach badawczych. Jako ść wód mie ściła si ę w granicach III klasy (wody zadowalaj ącej jako ści). Ocena jako ści wód podziemnych na terenie powiatu średzkiego w roku 2012 /według PIG/ Nr Straty Klasa jako ści Wska źniki decyduj ące Lokalizacja otworu Wody Użytkowanie terenu otworu grafia wód o klasie jako ści wód 2592 Trzebisławki gmina Środa Wlkp W NgM III wodorow ęglany, Grunty orne 2595 Brodowo gmina Środa Wlkp W Q III wodorow ęglany Grunty orne 2693 Babin gmina Środa Wlkp W NgM III wodorow ęglany, żelazo Zabudowa wiejska 2601 Giecz W NgM III wodorow ęglany Zabudowa wiejska Murzynowo Ko ścielne gmina 2602 W Q III wodorow ęglany Zabudowa wiejska Dominowo Jeziory Wielkie gmina 2598 W Q III wodorow ęglany Zabudowa wiejska Zaniemy śl Obja śnienia: Wody: W − wgł ębne, G − gruntowe; Stratygrafia: NgM- – neogen miocen , Q − czwartorz ęd; Klasa wód: I − wody o bardzo dobrej jako ści, II − wody dobrej jako ści, III − wody zadowalaj ącej jako ści; IV – wody niezadowalaj ącej jako ści, V – wody złej jako ści.

14 3.3. MONITORING JAKO ŚCI GLEBY I ZIEMI

Monitoring jako ści gleby i ziemi stanowi podsystem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Celem bada ń jest obserwacja zmian szerokiego zakresu cech gleb u żytkowanych rolniczo, a szczególnie wła ściwo ści chemicznych, zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka. Monitorowanie chemizmu gleb ornych prowadzone jest w systemie monitoringu krajowego przez Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach. Badania te wykonywane są cyklicznie, w okresach pi ęcioletnich. Ostatnie badania gleb były prowadzone w roku 2010.

W ramach krajowej sieci, na któr ą składało si ę 216 punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na glebach u żytkowanych rolniczo na terenie kraju, w Wielkopolsce wytypowano do bada ń 17 punktów pomiarowych, w tym na terenie powiatu średzkiego – 1 punkt w miejscowo ści Winna Góra w gminie Środa Wielkopolska. O warto ści u żytkowej gleby w zakresie funkcji produkcji rolniczej mówi ą klasa bonitacyjna i kompleks przydatno ści rolniczej. Gleba badana w miejscowo ści Winna Góra to gleba średnio dobra (klasa bonitacyjna III b), o przydatno ści rolniczej okre ślonej przez kompleks 4 ( żytni bardzo dobry). Analiza próbek gleby wykazała odczyn pH 5,25 (gleba kwa śna). Jako przedział optymalny dla procesów biologicznych, zwi ązanych z metabolizmem wi ększo ści gatunków ro ślin i mikroorganizmów glebowych przyjmuje si ę warto ści pH od 5,5 do 7,2. Warto ść pH poni żej 4,5 sygnalizuje o niebezpiecze ństwie degradacji gleb, a warto ść powy żej 7,0 świadczy o jej alkalizacji, która mo że wykazywa ć ujemne skutki dla gleby i ro ślin. W analizowanej glebie nie stwierdzono nadmiernego zasolenia oraz zanieczyszczenia siark ą. Zawarto ść siarki przyswajalnej według IUNG oceniono jako średni ą (stopie ń II). Siarka jest niezb ędnym do życia ro ślin składnikiem pokarmowym, jednak zarówno jej nadmiar w glebie (spowodowany głównie opadem dwutlenku siarki z atmosfery) jak i zbyt niska zasobno ść gleby w siark ę mog ą by ć szkodliwe dla wzrostu ro ślin oraz jako ści plonu. Radioaktywno ść gleby pozostawała na poziomie typowym dla gleb rolniczych nieska żonych. Analizy oznaczonych metali śladowych (cynku, miedzi, niklu, kadmu, ołowiu) wykazały ich naturaln ą zawarto ść , czyli stopie ń 0 zanieczyszczenia gleby. Nie stwierdzono tak że zanieczyszczenia gleby wielopier ścieniowymi w ęglowodorami aromatycznymi (WWA), które s ą jedn ą z grup trwałych zanieczyszcze ń organicznych, a cz ęść tych zwi ązków wykazuje silne wła ściwo ści toksyczne, mutagenne i rakotwórcze (ocena według Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi – Dz. U. Nr 165, poz.1359). Gleby niezanieczyszczone, o naturalnych zawarto ściach metali śladowych mog ą by ć przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Jednak na glebach kwa śnych odczyn jest czynnikiem ograniczaj ącym plonowanie wi ększo ści ro ślin uprawnych, a spadek plonu zale ży od wra żliwo ści poszczególnych gatunków.

3.4. MONITORING HAŁASU

Prawidłowe kształtowanie klimatu akustycznego środowiska wymaga konsekwentnego uwzgl ędniania zagadnie ń akustycznych w polityce przestrzennej, w szczególno ści na etapie uchwalania planów zagospodarowania przestrzennego. Istotne znaczenie ma jednoznaczno ść ich zapisów, umo żliwiaj ąca przypisanie poszczególnym wyró żnionym kategoriom terenów dopuszczalnej warto ści poziomu hałasu w środowisku. Spełnienie tego wymagania jest niezb ędne

15 dla prawidłowego ustalenia szczegółowego zagospodarowania terenu, zwłaszcza poło żenia nieprzekraczalnej linii zabudowy w stosunku do źródeł hałasu lub mo żliwo ści prowadzenia ró żnego rodzaju działalno ści oraz realizacji zabudowy o ró żnych funkcjach. W zwi ązku z liberalizacj ą wymaga ń dotycz ących hałasu drogowego i kolejowego dokonan ą rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 roku zmieniaj ącym rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 r., poz. 1109), wskazane jest kształtowanie zagospodarowania terenu zapewniaj ące bardziej rygorystyczne ni ż wymagane aktualnym rozporz ądzeniem ograniczenie oddziaływania hałasu na tereny podlegaj ące ochronie. Zachowanie obowi ązuj ących obecnie dopuszczalnych warto ści poziomu hałasu w środowisku, podyktowanych realnymi mo żliwo ściami zmniejszenia hałasów drogowych i kolejowych, nie gwarantuje eliminacji ich dokuczliwo ści. Ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania, znaczny zasi ęg oddziaływania oraz liczb ę nara żonej ludno ści, podstawowym źródłem uci ąż liwo ści akustycznych dla środowiska s ą hałasy komunikacyjne. Przez teren powiatu przebiegaj ą drogi krajowe nr 11 Kórnik – Jarocin (Kołobrzeg – Bytom) i nr 15 Mi ąskowo – Wrze śnia (Trzebnica – Ostróda) oraz drogi wojewódzkie nr 432 Śrem – Wrze śnia i nr 436 Ksi ąż Wielkopolski – Nowe Miasto nad Wart ą. W północnej cz ęś ci powiatu wytyczony został niewielki odcinek autostrady A2. Główny szlak kolejowy powiatu przebiega wzdłu ż linii Pozna ń – Jarocin. W przypadku hałasów pochodz ących od dróg i linii kolejowych dopuszczalny poziom hałasu dla wska źnika długookresowego L DWN (poziom dzienno-wieczorno-nocny) wynosi – w zale żno ści od przeznaczenia terenu – od 50 dB do 70 dB, natomiast dla wska źnika L N (długookresowy poziom hałasu w porze nocy) od 45 dB do 60 dB. W odniesieniu do pojedynczej doby ustalono warto ść dopuszczaln ą równowa żnego poziomu hałasu L AeqD w porze dnia równ ą od 50 dB do 68 dB, natomiast warto ść równowa żnego poziomu hałasu w porze nocy (L AeqN ) wynosi od 45 dB do 60 dB. Je żeli w zwi ązku z eksploatacj ą drogi lub linii kolejowej powstaje hałas przekraczaj ący warto ści dopuszczalne, zarz ądzaj ący zobowi ązany jest do podj ęcia działa ń eliminuj ących stwierdzone przekroczenia, nie przewiduje si ę natomiast wydania decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku. Inspekcja Ochrony Środowiska nie ma zatem mo żliwo ści dyscyplinowania zarz ądzaj ących drogami poprzez ukaranie administracyjn ą kar ą pieni ęż ną. Z tego powodu, jak równie ż z uwagi na trudno ści w likwidacji konfliktów akustycznych, uwzgl ędnienie potrzeby zapewnienia komfortu akustycznego środowiska na etapie sporz ądzania planów zagospodarowania przestrzennego jest najbardziej efektywnym instrumentem w walce z hałasem. W roku 2012 na terenie powiatu średzkiego WIO Ś nie prowadził pomiarów poziomów hałasu komunikacyjnego. Wyniki bada ń zrealizowanych w 2005 r. w rejonie szkoły podstawowej przy ul. Dąbrowskiego w Środzie Wielkopolskiej zostały przedstawione w „Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2005”. W roku 2010 pomiary poziomu hałasu na terenie powiatu wykonane zostały w ramach realizacji ustawowego obowi ązku okresowych pomiarów hałasu przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad (otoczenie drogi krajowej nr 11 – Żabikowo, Środa Wlkp., Brodowo), Autostrad ę Wielkopolsk ą S.A. i Wielkopolski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu (Środa Wlkp., ul. Niedziałkowskiego – w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 432). Wyniki pomiarów i rejestracji nat ęż enia ruchu pojazdów przedstawiono w „Raporcie o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010”. W roku 2012 pomiary poziomu hałasu prowadzone były w Środzie Wielkopolskiej, w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 432, przy wje ździe do miasta od strony wschodniej, w ramach bada ń monitoringowych zaplanowanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. Punkt pomiarowy usytuowano w rejonie zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w odległo ści 10 m od drogi, tj. w odległo ści odpowiadaj ącej poło żeniu linii zabudowy, na

16 wysoko ści 4 m nad gruntem. Badania wykonano metod ą rejestracji ci ągłej, któr ą obj ęto cztery doby powszednie i dwie doby weekendowe. Lokalizacj ę punktu pomiarowego i wyniki pomiarów przedstawiono poni żej.

Punkt pomiaru poziomu hałasu w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 432 w Środzie Wielkopolskiej

Wyniki pomiarów poziomu hałasu i nat ęż enia ruchu pojazdów dla drogi wojewódzkiej nr 432 w roku 2012 r., dla odległo ści 10 m od drogi Równowa żny poziom Nat ęż enie ruchu pojazdów hałasu L Aeq (dB) Czas pomiaru Pora nocna Pora dzienna Pora nocna Pora dzienna (22.00- (6.00-22.00) (22.00-6.00) (6.00-22.00) 6.00) Suma % poj. ci ęż kich Suma % poj. ci ęż kich dzie ń powszedni 8.11.2012 58,2 56,6 228 4,2 79 6,8 9.11.2012 59,2 56,5 235 4,9 96 7,0 12.11.2012 58,7 56,7 225 5,5 100 8,2 13.11.2012 58,7 56,4 235 4,2 102 5,3 średnio 58,7 56,6 231 4,7 94 6,8 weekend 10.11.2012 52,3 50,5 104 8,6 35 7,4 11.11.2012 51,8 49,8 100 8,9 33 13,6 średnio 52,1 50,2 102 8,7 34 10,4 średnia roczna średnio 57,5 55,4 191 5,4 75 7,3

Obliczone przybli żone warto ści wska źników długookresowych wynosz ą:

- poziom dzienno-wieczorno-nocny: L DWN = 60,5 dB, - długotrwały poziom hałasu w porze nocy: L N = 55,3 dB.

17 Uzyskane wyniki wykazuj ą zgodno ść warunków akustycznych z obowi ązuj ącymi przepisami – jedynie w dni powszednie w porze nocnej poziom hałasu kształtował si ę na granicy warto ści dopuszczalnej. Jak wspomniano wcze śniej, nie oznacza to jednak braku subiektywnej dokuczliwo ści hałasu drogowego. W roku 2012 w ramach realizacji obowi ązków zarz ądzaj ących drogami wynikaj ących z art. 179 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, wykonane zostały mapy akustyczne obszarów poło żonych w otoczeniu odcinków dróg o ruchu powy żej 3 mln pojazdów rocznie, tj. dla drogi wojewódzkiej nr 432 na odcinku od km 64+100 do 66 +500 na terenie powiatu średzkiego, dla autostrady A2, przebiegaj ącej w północnej cz ęś ci powiatu, tj. od km 187,846 do km 199,820 oraz dla drogi nr 11, od km 302,928 do km 304,302 i od km 305,737 do km 340,721, a tak że dla drogi S11 od km 14,743 do km 14,810. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami, dla terenów obj ętych przekroczeniami dopuszczalnych warto ści poziomu hałasu w środowisku w terminie jednego roku od wykonania mapy akustycznej wymagane jest opracowanie programów ochrony przed hałasem. Ze wzgl ędu na zmian ę przepisów dotycz ących dopuszczalnych warto ści poziomu hałasu w środowisku, ustalenia map akustycznych w zakresie przekrocze ń obowi ązuj ących standardów wymagaj ą aktualizacji.

3.5. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH

Rok 2012 był drugim rokiem drugiego cyklu bada ń poziomu pól elektromagnetycznych (PEM) w środowisku, obejmuj ącego lata 2011–2013. Badania, prowadzone w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, realizowane s ą w sposób okre ślony w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645). Monitoring pól elektromagnetycznych polega na wykonywaniu w cyklu trzyletnim pomiarów nat ęż enia składowej elektrycznej pola w 135 (po 45 na rok) punktach pomiarowych rozmieszczonych równomiernie na obszarze województwa. Punkty wybiera si ę w miejscach dost ępnych dla ludno ści usytuowanych: − w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tysi ęcy, − w pozostałych miastach, − na terenach wiejskich. Dla ka żdej z powy ższych grup terenów wybiera si ę po 15 punktów, dla ka żdego roku kalendarzowego. Pomiary wykonuje si ę w odległo ści nie mniejszej ni ż 100 metrów od źródeł emituj ących pola elektromagnetyczne. Na terenie powiatu średzkiego w roku 2012 pomiary poziomów PEM prowadzono w dwóch punktach: w Środzie Wielkopolskiej przy ulicy Pr ądzy ńskiego 1 – punkcie wytypowanym do bada ń w kategorii terenów pozostałe miasta, w miejscowo ści Sul ęcin (gmina Krzykosy) – punkcie wytypowanym do bada ń w kategorii tereny wiejskie. Zmierzone poziomy składowej elektrycznej pola wynosiły odpowiednio 0,23 V/m i 0,11 V/m – zatem nie wyst ępowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynosz ącego 7 V/m dla zakresu cz ęstotliwo ści od 3 MHz do 300 GHz. W tych samych punktach badania przeprowadzono w roku 2009 – w poprzednim, zako ńczonym cyklu trzyletnim – wtedy równie ż nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego PEM. W 2012 r., podobnie jak w latach ubiegłych, w trakcie bada ń na obszarze całej Wielkopolski w żadnym z punktów pomiarowych nie stwierdzono przekrocze ń poziomów PEM. Mimo post ępuj ącego wzrostu liczby źródeł pól elektromagnetycznych nie obserwuje si ę znacz ącego wzrostu nat ęż enia poziomów pól w środowisku.

18 3.6. MONITORING GOSPODARKI ODPADAMI

Wojewódzk ą baz ę danych, dotycz ącą wytwarzania i gospodarowania odpadami wraz z rejestrem udzielanych pozwole ń na wytwarzanie odpadów oraz na zbieranie i przetwarzanie odpadów, prowadzi marszałek województwa. Utrzymanie czysto ści i porz ądku w gminach nale ży do obowi ązkowych zada ń własnych gminy. Gminy zapewniaj ą czysto ść i porz ądek na swoim terenie i tworz ą warunki niezb ędne do ich utrzymania. WIO Ś, w ramach monitoringu gospodarki odpadami, gromadzi informacje o: - kompostowniach i sortowniach, - spalarniach, - składowiskach z uwzgl ędnieniem stopnia i sposobu ich zabezpieczenia. Informacje te uzyskiwane s ą z ankiet wysyłanych do gmin oraz do podmiotów gospodarczych, weryfikowanych podczas kontroli. Spalarnie Na terenie powiatu nie ma spalarni odpadów. Kompostownie W gminie Nowe Miasto nad Wart ą, w El żbietowie znajduje si ę pryzmowa kompostownia odpadów, któr ą uruchomiono w pa ździerniku 2000 r. Wła ścicielem obiektu jest Phytopharm Kl ęka S.A. Ilo ść kompostowanych odpadów w 2012 roku wyniosła 940,973 Mg suchej masy. Sortownie W Pławcach, w gminie Środa Wlkp. znajduje si ę sortownia niesegregowanych odpadów komunalnych, uruchomiona w lutym 2009 r. Wła ścicielem obiektu jest PUK Artur Zys Swarz ędz. W 2012 r. poddano sortowaniu 30772,67 Mg odpadów; wysortowano: - metale żelazne kod odpadu: 191202 w ilo ści 197,49 Mg, - metale nie żelazne kod odpadu: 191203 w ilo ści 19,7 Mg, - tworzywa sztuczne i gum ę kod odpadu: 191204 w ilo ści 10,47 Mg, - opakowania ze szkła kod odpadu: 150107 w ilo ści 292,4 Mg, - opakowania z tworzyw sztucznych kod odpadu: 150102 w ilo ści 400,72 Mg, - opakowania z papieru i tektury kod odpadu: 150101 w ilo ści 1077,85 Mg, - opakowania wielomateriałowe kod odpadu: 150105 w ilo ści 14,04 Mg - minerały kod odpadu: 191209 w ilo ści 5604,89 Mg, - inne odpady z mechanicznej obróbki odpadów kod odpadu: 191212 w ilo ści 23155,11 Mg. Składowiska odpadów W 2012 r. na terenie powiatu średzkiego eksploatowano 1 składowisko odpadów komunalnych w miejscowo ści Nadziejewo; s ą te ż 3 składowiska, których eksploatacj ę zako ńczono. Odpady przeznaczone do składowania z terenu miasta i gminy Środa Wlkp. wywo żone były na składowisko w miejscowo ści Nadziejewo. Odpady z gminy Krzykosy i Nowe Miasto nad Wart ą kierowane były na składowisko w Witaszyczkach w powiecie jaroci ńskim. Odpady z gminy Zaniemy śl wywo żono na składowisko w miejscowo ści Mateuszewo w powiecie śremskim. Odpady z terenu gminy Dominowo kierowane były na składowiska w miejscowo ściach: Witaszyczki w powiecie jaroci ńskim i Rabowice w powiecie pozna ńskim.

19 Wykaz składowisk eksploatowanych na terenie powiatu średzkiego w roku 2012 Powierzchnia Ilo ść odpadów Data Typ Miejscowo ś całkowita Posiadane Lp. Gmina składowana w urucho składowi ć składowiska /1/ decyzje /2/ 2012 roku /Mg/ mienia ska /3/ /ha/ 1 Środa Wlkp. Nadziejewo 19300,14 11,01 1995 1,2,3,4,6 IN Obja śnienia : /1/ powierzchnia całkowita składowiska to powierzchnia całego terenu (budynki, drogi wewn ętrzne, kwatery) nale żą ca do zarz ądzaj ącego składowiskiem; /2/ posiadane decyzje: 1 decyzja lokalizacyjna, 2 pozwolenie na budow ę, 3 decyzja zatwierdzaj ąca instrukcj ę eksploatacji, 4 pozwolenie na u żytkowanie, 5 zezwolenie na odzysk lub unieszkodliwianie, 6 pozwolenie zintegrowane na składowanie odpadów z wył ączeniem odpadów oboj ętnych, o zdolno ści przyjmowania ponad 10 ton odpadów na dob ę lub o całkowitej pojemno ści ponad 25.000 ton; /3/ typ składowiska: N odpadów niebezpiecznych, O odpadów oboj ętnych, IN odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. Wykaz zamkni ętych składowisk odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne na terenie powiatu średzkiego Powierzchnia Data całkowita Data Lp. Gmina Miejscowo ść uruchomie- Rekultywacja składowiska zamkni ęcia nia /ha/ etap prac przygotowawczych 1. Dominowo Orzeszkowo 2,5 1993 2010 1,2 (w 2012 r. opracowano projekt budowlany rekultywacji) nie rozpocz ęto prac 2. Krzykosy Pi ęczkowo 3,33 1993 2009 1,2 rekultywacyjnych Nowe Miasto nie rozpocz ęto prac 3. El żbietów 7,0 1992 2009 1/2010 2 nad Wart ą rekultywacyjnych Obja śnienia : 1 – data zaprzestania przyjmowania odpadów, 2 – data decyzji na zamkni ęcie Odcieki ze wszystkich czterech składowisk (eksploatowanego i 3 nieeksploatowanych) s ą gromadzone w zbiornikach bezodpływowych i wywo żone do oczyszczalni ścieków. Na składowiskach prowadzono monitoring w zakresie: • wód podziemnych – składowiska: Nadziejewo, Orzeszkowo, Pięczkowo, El żbietów; • wód powierzchniowych – składowisko: Orzeszkowo; • gazu składowiskowego – składowisko: Nadziejewo. Na składowiskach zamkni ętych nie prowadzono monitoringu w pełnym zakresie okre ślonym rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów obowi ązuj ącym do dnia 16 maja 2013 r. Obowi ązek ten został utrzymany w obecnie obowi ązuj ącym rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów.

Składowisko odpadów komunalnych w miejscowo ści Nadziejewo - eksploatowane Na składowisku prowadzono badania wody podziemnej 4 razy w roku. Wody dopływaj ące do składowiska nie wykazały podwy ższonych warto ści analizowanych parametrów, st ąd kwalifikuj ą si ę do wód o dobrym stanie chemicznym. Wody wypływaj ące ze składowiska w kierunku południowym i południowo-zachodnim wykazuj ą znaczne zanieczyszczenie. Przejawia si ę to wielokrotnym wzrostem warto ści przewodnictwa elektrolitycznego, kadmu, miedzi, cynku

20 i ogólnego w ęgla organicznego (szczególnie w dwóch piezometrach) w stosunku do wód stanowi ących lokalne tło hydrogeochemiczne w tym rejonie. Badania gazu składowiskowego przeprowadzono na dwóch kwaterach zrekultywowanych, w kwietniu i listopadzie. Skład gazu charakteryzował si ę wysok ą zawarto ści ą tlenu przy nieznacznym udziale dwutlenku w ęgla i metanu. Skład gazu na kwaterze eksploatowanej badano raz w miesi ącu w okresie od stycznia do grudnia. Wyniki analizy składu gazu składowiskowego wykazały wysok ą zawarto ść tlenu (od 12,8% do 21,0%), przy ni ższym udziale dwutlenku w ęgla (od < 0,6% do 5,9%) i metanu (od < 0,3% do 12,3 %). W przypadku pomiaru gazu składowiskowego pomierzonego z pochodni do spalania gazu zainstalowanej na kwaterze eksploatowanej, jego skład charakteryzował si ę nisk ą zawarto ści ą tlenu (od < 0,3% do 0,6 %), przy wy ższym udziale dwutlenku w ęgla (od 30,8% do 43,2 %) i metanu (od 56,3% do 60,1 %).

Składowisko odpadów komunalnych w miejscowo ści Orzeszkowo - zamkni ęte Wody powierzchniowe badane były z rowu odwodnieniowego, jednokrotnie; badania obejmowały metale (Pb, Cd, Cu, Zn, Cr, Hg), odczyn pH, przewodno ść elektrolityczn ą, ogólny węgiel organiczny (OWO), sum ę wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA), siarczany, chlorki, azot azotanowy, azot amonowy, azot ogólny, ChZT, BZT 5. Stan poni żej dobrego stwierdzono tylko w przypadku ChZT, metali nie klasyfikowano, pozostałe parametry mieszcz ą si ę w stanie dobrym. Badania wody podziemnej wykonano 2 razy w roku. Wody podziemne pobrane na dopływie i odpływie wód ze składowiska zakwalifikowano do II klasy jako ści. O klasyfikacji zadecydowały nast ępuj ące wska źniki: przewodnictwo, OWO, mied ź. Obserwowane zanieczyszczenia mog ą mie ć charakter naturalny, b ądź s ą wynikiem działalno ści antropogenicznej zwi ązanej z upraw ą pól (nawo żenie organiczne i mineralne) czy nieuregulowanym systemem gospodarki ściekami (brak kanalizacji sanitarnej). Wyniki bada ń nie wskazuj ą wyra źnego wpływu składowiska; w stosunku do 2011 roku odnotowano popraw ę jako ści wód podziemnych w nast ępuj ących parametrach: OWO, chrom, cynk i ołów. Bada ń gazu składowiskowego nie przeprowadzono – brak studni odgazowuj ącej.

Składowisko odpadów komunalnych w miejscowo ści Pi ęczkowo - zamkni ęte W roku 2012 badania wody podziemnej prowadzono na składowisku dwukrotnie. Wody zakwalifikowano do II klasy jako ści. Obserwowane zanieczyszczenia (OWO, przewodnictwo) maj ą charakter naturalny b ądź s ą wynikiem działalno ści antropogenicznej zwi ązanej z upraw ą pól (nawo żenie organiczne i mineralne) czy nieuregulowanym systemem gospodarki ściekami (brak kanalizacji sanitarnej). Bada ń gazu składowiskowego nie przeprowadzono – brak studni odgazowuj ącej.

Składowisko odpadów komunalnych w El żbietowie - zamkni ęte W roku 2012 badania wody podziemnej prowadzono na składowisku dwukrotnie. Wody zakwalifikowano do II klasy jako ści. Bada ń gazu składowiskowego nie przeprowadzono – brak studni odgazowuj ącej.

21 3.7. PODSUMOWANIE

1. W wyniku oceny jako ści powietrza pod k ątem kryteriów dla ochrony zdrowia substancji podlegaj ących klasyfikacji, stref ę wielkopolsk ą, w tym powiat średzki, zaliczono do klasy A, za wyj ątkiem ozonu, pyłu PM10 i benzo(a)pirenu, dla których klas ą wynikow ą była klasa C. Ze wzgl ędu na kryteria dla ochrony ro ślin, dla wszystkich substancji podlegaj ących klasyfikacji stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy A, z wyj ątkiem ozonu, który zaliczono do klasy C. Zaliczenie strefy do klasy A oznacza, że jako ść powietrza atmosferycznego na jej obszarze jest zadowalaj ąca; otrzymywane st ęż enia nie przekraczaj ą poziomów podanych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu /Dz. U. z 2012 r., poz. 1031/. Przyszłe przedsi ęwzi ęcia podejmowane na obszarze strefy nie mog ą wpływa ć na pogorszenie jako ści powietrza atmosferycznego. Na obszarze strefy powinny by ć prowadzone działania na rzecz utrzymania jako ści powietrza lub jej poprawy. 2. Zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej do 2015 roku nale ży osi ągn ąć dobry stan wód. Wszystkie jednolite cz ęś ci wód badane na terenie powiatu wykazały zły stan wód. Najwi ększy wpływ na jako ść wód maj ą punktowe źródła zanieczyszcze ń (wprowadzanie do wód niedostatecznie oczyszczonych lub nieoczyszczonych ścieków) oraz zanieczyszczenia obszarowe pochodz ące głównie z rolnictwa. Inne wa żne źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych stanowi ą tak że: rozwój terenów rekreacyjnych bez wła ściwej infrastruktury (kanalizacja, oczyszczalnie) oraz terenów zabudowy mieszkaniowej w ich bezpo średnim s ąsiedztwie i niedostateczna sanitacja wsi. Nale ży d ąż yć do poprawy stanu wód w szczególno ści poprzez: uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewniach (budowa równolegle sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, odprowadzanie do wód wył ącznie ścieków oczyszczonych); stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych na terenach u żytkowanych rolniczo, podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa. 3. Na terenie powiatu średzkiego wyznaczono 2 JCWPd, obie s ą zagro żone nieosi ągni ęciem dobrego stanu wód. Badania wód podziemnych wykonane w 2012 r. wykazały jako ść wód w granicach III klasy (wody zadowalaj ącej jako ści). 4. Monitoring jako ści gleby w miejscowo ści Winna Góra w gminie Środa Wielkopolska nie wykazał potencjalnych zagro żeń dla gleby u żytkowanej rolniczo, za wyj ątkiem niskiego odczynu pH (gleba kwa śna). Na glebach kwa śnych odczyn jest czynnikiem ograniczaj ącym plonowanie wi ększo ści ro ślin uprawnych, a spadek plonu zale ży od wra żliwo ści poszczególnych gatunków. 5. Degradacja klimatu akustycznego środowiska ma miejsce przede wszystkim w s ąsiedztwie głównych tras komunikacji drogowej na terenie powiatu. Ze wzgl ędu na trudno ści zwi ązane z eliminowaniem tego rodzaju konfliktów akustycznych, podstawowe znaczenie ma wła ściwa polityka w zakresie planowania przestrzennego. Problem ten dotyczy nie tylko decyzji podejmowanych w stosunku do obiektów b ędących źródłami hałasu, ale równie ż lokalizowania projektowanej zabudowy i terenów wymagaj ących komfortu akustycznego Szczególnym zadaniem jest dochowanie stara ń o zachowanie komfortu akustycznego na terenach, na których aktualnie panuj ą korzystne warunki akustyczne. W zwi ązku z presj ą urbanizacyjn ą obszarów takich jest coraz mniej, równocze śnie wobec powszechno ści nara żenia na hałas powinny one zosta ć obj ęte szczególn ą ochron ą. 6. W drugim trzyletnim cyklu pomiarów (2011−2013), zarówno w roku 2011 jak i w roku 2012 nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego pól elektromagnetycznych na terenach dost ępnych dla ludno ści na obszarze powiatu i w województwie.

22 7. Gospodarka odpadami a) na terenie powiatu eksploatowano: jedn ą sortowni ę niesegregowanych odpadów komunalnych w Pławcach (gmina Środa Wlkp.) i jedn ą kompostowni ę w El żbietowie (gmina Nowe Miasto nad Wart ą) oraz składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Nadziejewie (gmina Środa Wlkp.), b) ilo ść odpadów poddanych sortowaniu w sortowni w Pławcach zwi ększyła si ę w porównaniu do roku 2011, c) ilo ść składowanych odpadów na składowisku w Nadziejewie była wi ększa w porównaniu do roku 2011, d) na terenie powiatu znajduj ą si ę 3 składowiska nieeksploatowane, które posiadaj ą decyzje na zamkni ęcie; dla jednego z nich w Orzeszkowie w 2012 r. opracowano projekt budowlany rekultywacji; na pozostałych składowiskach żadnych działa ń w kierunku rekultywacji nie rozpocz ęto; e) na składowiskach zamkni ętych nie prowadzono monitoringu w pełnym zakresie okre ślonym rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów, obowi ązuj ącym do dnia 16 maja 2013 r.; w obecnie obowi ązuj ącym rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. z 2013 r. poz. 523) obowi ązek i zakres monitoringu został utrzymany

23 4. DZIAŁALNO ŚĆ KONTROLNA W 2012 r. WIO Ś w Poznaniu realizował zadania kontrolne okre ślone w ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz w „Ogólnych kierunkach działania IO Ś” ustalonych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Podstawowym celem przeprowadzonych kontroli była poprawa komfortu życia ludzi i stanu środowiska, dlatego wybór podmiotów do kontroli dokonywany był w oparciu o analiz ę szeregu uwarunkowa ń i kryteriów, mi ędzy innymi takich jak: • potencjalna uci ąż liwo ść zakładu dla środowiska, • wyniki automonitoringu emisji prowadzonego przez podmioty korzystające ze środowiska, • wnioski o podj ęcie interwencji.

Zestawienie liczbowe działa ń kontrolnych Decyzje Liczba wymierzaj ące kary Jednostka za okres trwania podmiotów decyzji administracyjna zarz ądze ń mandatów przekrocze ń gospodarczych w kontroli ustalaj ących pokontrolnych karnych kwota ewidencji WIO Ś kary biegn ące liczba /tys.zł/ Gmina 10 3 3 0 0 0 0 Dominowo Gmina Krzykosy 8 2 2 0 0 0 0 Gmina Nowe 16 5 2 0 20 0 0 Miasto Miasto i Gmina 45 13 10 0 3 0 0 Środa Wlkp. Gmina 11 3 1 0 0 0 0 Zaniemy śl Powiat średzki 90 26 18 0 5 0 0

5. POWA ŻNE AWARIE W 2012 roku na terenie powiatu średzkiego nie było zakładów zakwalifikowanych do Zakładów o Dużym Ryzyku (ZDR) jak i Zakładów o Zwi ększonym Ryzyku (ZZR) wyst ąpienia powa żnej awarii. Jeden zakład (Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Środzie Wlkp. Sp. z o.o.) zaklasyfikowano do grupy pozostałych zakładów mog ących spowodowa ć powa żne awarie, które ze wzgl ędu na ilo ść substancji niebezpiecznej, jaka mo że znajdowa ć si ę w zakładzie, nie klasyfikuj ą si ę do grup ZZR lub ZDR, ale z uwagi na rodzaj substancji, prowadzone procesy technologiczne lub usytuowanie instalacji, stanowi ą zagro żenie dla środowiska. Rejestr nie obejmuje stacji paliw, które równie ż mog ą by ć potencjalnym miejscem wyst ąpienia powa żnych awarii.

Zdarzenia o znamionach powa żnej awarii. W roku 2012 na terenie powiatu średzkiego nie wyst ąpiły zdarzenia o znamionach powa żnej awarii, ani powa żne awarie.

24