Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 11 bron Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 11. Cyriel Buysse Genootschap, Gent 1995 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_med006199501_01/colofon.php © 2014 dbnl 5 Inleiding In de vorige aflevering van de Mededelingen konden we zowel in de Inleiding als in de Kroniek al aankondigen dat de zoektocht naar Buysses medewerking aan het Nederlandse maandblad Dierenbescherming een onbekend verhaaltje, ‘Tray’, had opgeleverd. Deze zoektocht werd inmiddels uitgebreid en met succes bekroond. Het lag immers voor de hand het spoor te volgen van de werkzaamheden van Cyriel Buysses zus Alice, die zoals bekend zeer actief was in tal van liefdadige instellingen en ook zeer lang voorzitster is geweest van de Koninklijke Maatschappij tot Bescherming der Dieren te Gent. Dat deze vereniging een eigen tijdschrift heeft uitgegeven was bekend; het bleek alleen niet zo eenvoudig om een exemplaar ervan te pakken te krijgen. De opdracht werd toevertrouwd aan Sibylle de Borchgrave als onderwerp van haar licentieverhandeling (Universiteit Gent, 1995). Haar speurwerk heeft alle verwachtingen overtroffen: het leverde niet alleen twee verhalen op van Cyriel Buysse zelf (waaronder trouwens ook het ontroerende ‘Tray’) maar bracht ook aan het licht dat zus Alice de leden van de Vereniging regelmatig toesprak met tal van mededelingen en bovendien ook vergastte op korte verhaaltjes in het Nederlands en in het Frans. Deze tot dusver onbekend gebleven teksten van Alice en Cyriel Buysse worden hierna integraal opgenomen, voorafgegaan door een toelichting van Sibylle de Borchgrave. In deze elfde aflevering van de Mededelingen vindt de lezer vervolgens de voortzetting van de publikatie van de jaarlijkse Kroniek over de Vlaamse literatuur die door Emile de Laveleye en Paul Fredericq werd verzorgd voor het Engelse maandblad Athenaeum. Deze overzichten werden vanaf 1892 (na de dood van De Laveleye) uitsluitend door Paul Fredericq geschreven. Tot 1904 ging hij jaarlijks in op de produktie van de Nederlandstalige literatuur in België, waarbij hij niet naliet nadrukkelijk en steeds in lovende bewoordingen aandacht te vragen voor het werk van Virginie Loveling. Pauls vader Cesar Fredericq was een halfbroer van de gezusters Loveling (vgl. de stamboom van de familie in Mededelingen X, p. 33). Ook voor zijn (half)neef Cyriel Buysse werd plaats ingeruimd, zij het niet steeds zonder terughoudendheid of kritiek. Maar alvast naar aanleiding van Het recht van de sterkste had hij het profetisch over een auteur ‘full of promise of good work in the future’ en ook berichtte hij zeer positief over de opvoering van Het gezin Van Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 11 6 Paemel in 1903. Deze kronieken bieden waardevol materiaal voor de studie van de literatuur in Vlaanderen aan het eind van de 19de eeuw. Het materiaal wordt hier door Marysa Demoor (onderzoeksleider van het NFWO, RUG, Vakgroep Engels) verder toegankelijk gemaakt door toevoeging van een uitgebreid register. We ronden deze Mededelingen af met een register op de inhoud van de afleveringen I-X en met de gebruikelijke Kroniek. We kunnen 1995 opnieuw afsluiten met de organisatie van een colloquium, op 6 december, in het majestueuze gebouw van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde in Gent. Sprekers zijn Yvan de Maesschalck over de oorlogsthematiek in het werk van Buysse en Prof. Johan Taeldeman over het Gents in Buysses Levensleer. Op het colloquium zullen ook de hier al afgedrukte onbekende teksten van Alice en Cyriel Buysse aan het publiek worden voorgesteld. Voor de volgende aflevering van de Mededelingen zullen de teksten van de lezingen van de heren De Maesschalck en Taeldeman worden gevraagd. Ook zullen we uitvoerig terugkomen op de correspondentie Loveling-Fredericq (Mededelingen IX en X), waarop we dank zij de hulp van Daniël Vanacker, journalist bij De Gentenaar, een aanvulling zullen kunnen brengen. Onze vraag om aanvullingen en suggesties was dus niet tevergeefs. We stellen ze graag opnieuw. Met dank voor uw reacties. DE REDACTIE Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 11 7 Dierenliefde en -leed bij Alice en Cyriel Buysse Een onderzoek naar hun rol in de Koninklijke Maatschappij tot Bescherming der Dieren door Sybille de Borchgrave Inleiding Door het omvangrijke onderzoek heen is meer dan eens gebleken dat Cyriel Buysse een grote dierenvriend was en dat er in zijn oeuvre talrijke aangrijpende echo's te vinden zijn van deze liefde. Een licentieverhandeling over het dierbeeld bij Buysse - waarvan u hier de eerste twee hoofdstukken ontdekt - lag dan ook voor de hand. Minder evident was de benadering via de Koninklijke Maatschappij tot Bescherming der Dieren waarvan Cyriels zus Alice jarenlang voorzitster was aan het begin van deze eeuw. De moeizame zoektocht naar documentatie over deze vereniging werd echter, mede dankzij de enthousiaste hulp van Mevrouw Claudine Vander Haeghen, de dochter van de huidige voorzitster van het Gentse dierenasiel, met succes bekroond. Niet alleen konden wij aan de hand van de tijdschriftjes van de vereniging, het literaire talent van Alice Buysse bevestigen(*), ook ontdekten wij dat Cyriel zich vrij vaak met hart en ziel voor de dierenbescherming inzette. Naast enkele van zijn mooiste schetsen en verhalen waarin hij zijn bewondering en liefde voor de dierenwereld vastlegde, verschenen er ook regelmatig artikeltjes van de hand van de auteur in het blaadje van de KMBD. Hierbij kwamen bovendien twee tot nu toe onbekende verhaaltjes aan het licht die voortaan aan het blijvend boeiende en nog steeds verrassende werk van Cyriel Buysse toegevoegd kunnen worden. Wij nodigen u nu uit deze interessante vondsten van naderbij te ontdekken. (*) We waren tot nu toe reeds op de hoogte van het bestaan van één verhaal van Alice Buysse, nl. De berechting, gepubliceerd in de bloemlezing Literaire Benevelingen. Anderhalve eeuw literatuur in Nevele, ed. Marie-Louise Loman, Jan Luyssaert en Johan Taeldeman, s.l., Pimpernel, Vereniging ter emancipatie en integratie van gehandicapten, 1981, p. 53-54. Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 11 8 1. Alice Buysse 1.1. Korte biografie Alice Buysse werd op 8 juli 1868 te Nevele geboren als derde kind uit het huwelijk van Pauline Loveling met Louis Buysse. Zij was het eerste en meteen ook enige meisje in het gezin en haar komst verwekte de grote vreugde, zowel van haar ouders als van haar broers Arthur en Cyriel. Alice bracht haar jeugd gedeeltelijk door aan de oevers van de Poekebeek, in de tuin van haar grootmoeder langs moederszijde, Marie Comparé(1), een intelligente en erg ontwikkelde vrouw die veel liefde koesterde voor de natuur en de dieren. Opgevoed volgens de liberale principes, liep zij school in het Institut de Kerckhove en startte zij in 1926 een 25-jarige loopbaan in de Gemeenteraad van Gent. In 1892 trouwde zij met de Heer Edmond De Keyser. Dankzij haar onuitputtelijke energie en sterke gezondheid kon Alice Buysse talrijke functies uitoefenen en verantwoordelijkheden opnemen. Zij was inderdaad niet alleen de bekende en geliefde voorzitster van de Gentse Maatschappij voor Dierenbescherming, maar zetelde ook in verscheidene liefdadigheidsinstellingen en kommissies(2). Voor dit prachtige levenswerk kreeg zij menig ereteken (3). Alice Buysse overleed te Gent op 25 januari 1963. (1) Marie Comparé trad twee maal in het huwelijk, in 1812 met de ingenieur Jacques Fredericq (1778-1824) en in 1831 met de landmeter Herman Antoon Loveling (1806-1846). Uit dit laatste huwelijk werden drie kinderen geboren: Rosalie, Virginie en Pauline Loveling. (2) Alice Buysse was Voorzitster van de N.V. Buysse-Loveling, van de Koninklijke Maatschappij tot Bescherming der Dieren, van het Werk der Verlaten Ouderlingen, en van het Werk der Zedelijk Verlaten Kinderen, zij was Ere-Voorzitster der Liberale Dames te Gent, Ondervoorzitster der Kommissie tot Beheer der Gevangenis te Gent, van de Kommissie der Gevangenissen, en van de Stichting Maurice Maeterlinck, Beheerster van het Rode Kruis Gent, Lid van het Beschermkomiteit der gedetineerde en in vrijheid gestelde veroordeelden, gewezen Gemeenteraadslid en Oud-Schepen der Stad Gent. (3) o.a. Ridder in de Orde van Leopold, Ridder in de Kroonorde, Officier in de Orde van Leopold II, en andere eretekens. Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 11 9 1.2. De fervente dierenbeschermster Wie het indertijd ook maar over Alice Buysse had, vermeldde haar grote liefde voor de dieren. Deze was haar van jongs af bijgebracht door haar ouders, die hiermee een typische karaktertrek van de familie voortzetten. Arthur, Cyriel en Alice leerden eerbied op te brengen voor alle levende wezens en zij maakten in hun respectievelijke loopbanen van elke gelegenheid gebruik om zowel mens als dier te helpen en te verdedigen. In een interview met La Flandre Libérale(4) legde Alice zelf een grote nadruk op de traditie waarin haar broers en zijzelf opgroeiden. J'ai fait ce que j'ai pu. Je me suis occupée des pauvres et des animaux toute ma vie. Dès l'enfance on nous inculqua le respect de tout être vivant. Jamais on n'a renvoyé un pauvre, un mendiant, sans leur donner une aumône, un petit secours. (...) Quand je me suis occupée de bonnes oeuvres, parallèlement avec ma présence au Conseil Communal - Commission d'Assistance publique, vieillesse abandonnée, Société protrectrice des animaux, je n'ai fait que continuer la tradition familiale. Et c'est dans cette doublé tradition de l'amour des bêtes et des pauvres gens, que mon frère Cyriel a pensé les pages les plus touchantes, les plus sensibles de son oeuvre. In deze geest is het dan ook helemaal niet verwonderlijk dat de energieke Alice op 19 februari 1897 medestichtster en eerste voorzitster werd van de Maatschappij voor Dierenbescherming te Gent. De vereniging, waarvan de activiteiten zich over de provincie Oost-Vlaanderen uitstrekte, was oorspronkelijk gevestigd op de Botermarkt, later in de Plantentuin en sinds 1956 op het huidige adres: P. Bergmansdreef 2, in het Citadelpark. Aanvankelijk was de vereniging Franstalig, later tweetalig en vanaf 1968 volledig Nederlands.