Bursa Bey Sarayı
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Osmanlı Devleti’nin Yönetim Merkezi BURSA BEY SARAYI THE BURSA BEY PALACE: The Administrative Center of the Ottoman Empire Editör/Editor Serap T. Yurteser Yılmaz Bursa 2021 Osmanlı Devleti’nin Yönetim Merkezi BURSA BEY SARAYI SEMPOZYUMU BİLDİRİ KİTABI 5-6-7 Ağustos / August 2021 THE BURSA BEY PALACE: The Administrative Center of the Ottoman Empire Editör/Editor Serap T. Yurteser Yılmaz Bursa 2021 Bursa Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı Osmanlı Devleti’nin Yönetim Merkezi Bursa Bey Sarayı Bursa Metropolitan Municipality Library The Bursa Bey Palace: The Administrative Center of the Ottoman Empire Yapım / ©2021 Bursa Kültür A.Ş. Bu kitabın tüm yayın hakları Bursa Kültür A.Ş.’ye aittir. Yazılı izin olmadan kısmen ya da tamamen yeniden basılamaz. Dağıtım / Bursa Kültür A.Ş. - Merinos Atatürk Kongre Kültür Merkezi B Kapısı Osmangazi-Bursa/Türkiye Tel: +90 224 253 26 46 Faks: +90 224 253 14 85 [email protected] / www.bursakultur.com Editör Editor: Serap T. Yurteser Yılmaz Tashih Correction: Fikret Alkan - Tuğba Aydın Katkıda Bulunanlar Contributors: Dilek Yıldız Karakaş, Suna Çağaptay Grafik Tasarım Graphic Design: Mehmet Sezer Kapak Resmi Cover Photo: Gravürlerle Türkiye Anadolu I, 2002. Baskı Printing Star Ajans Matbaacılık ve Ambalaj San. Ltd. Şti. Nilüfer/Bursa KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI Cataloging-in-Publication Data (CIP) Osmanlı Devleti’nin Yönetim Merkezi Bursa Bey Sarayı 1. Tarih 2. Arkeoloji 3. Bursa 4. Saray 1.History 2.Archaeology 3.Bursa 4.Palace ISBN: 978-625-7546-01-0 Basım Yeri ve Tarihi Printed in Bursa, 2021 Sempozyum Onursal Başkanı Alinur Aktaş Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Sempozyum Bilim Kurulu Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu (Başkan) Prof. Dr. Özer Ergenç Prof. Dr. Feridun M. Emecen Prof. Dr. İlber Ortaylı Prof. Dr. Heat W. Lowry Prof. Dr. Neslihan Dostoğlu Prof. Dr. Mustafa Şahin Doç. Dr. Suna Çağaptay Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar Doç. Dr. M. Çağhan Keskin Yayın Kurulu Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu Prof. Dr. Özer Ergenç Prof. Dr. Feridun M. Emecen Sempozyum Düzenleme Kurulu Ulaş Akhan Bursa Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Hüseyin Buran Bursa Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı Aziz Elbas Bursa Büyükşehir Belediyesi Daire Başkanı Nazım Enes Altan Bursa Büyükşehir Belediyesi Müzeler Şube Müdürü Dilek Yıldız Karakaş Bursa Büyükşehir Belediyesi Müzeler Koordinatörü Serap T. Yurteser Yılmaz Bursa Büyükşehir Belediyesi Sanat Tarihçisi & Editör Fikret Alkan Bursa Büyükşehir Belediyesi Arkeolog Prof. Dr. Halil İnalcık Anısına... Memory of Prof. Dr. Halil İnalcık... İÇİNDEKİLER Contents Alinur Aktaş 14 Sunuş: Osmanlı’ya Payitaht Olan Şehir Bursa Foreword: Bursa, the City That Served as the Capital of the Ottoman Empire Serap T. Yurteser Yılmaz 16 Editör’den: Öznesi Bey Sarayı From The Editor: Bey Palace is Its Object Prof. Dr. İlber Ortaylı 20 Bey Sarayı Yeniden Canlanır mı? Is It Possible to Reanimate the Bey Palace? Prof. Dr. Özer Ergenç 28 Bursa Bey Sarayı’nın Tarihsel Gerçekliği The Historical Authenticity Of The Bursa Bey Palace BÖLÜM 1: ANTİK DÖNEMDE HİSAR BÖLGESİ PART 1: HİSAR DISTRICT IN ANTIQUE AGES Prof. Dr. Mustafa Şahin 40 Hisar Kazıları ve Bey Sarayı The Excavations at Hisar and Bey Palace Arş. Gör. Onur Sadık Karakuş 76 Antikçağ Kaynakları Işığında Prusa Kenti Hisar Bölgesine Bir Bakış An Overview of Prusa City’ Hisar District in the Light of Ancient Sources Doç. Dr. Suna Çağaptay 88 Bursa Bey Sarayı: Erken Osmanlı Dönemi Sarayı Üzerine Mekânsal ve Kültürlerarası Bir İnceleme The Bey Saray in Bursa: Spatial and Cross-Cultural Perspectives on the Rise of the Early Ottoman Palace Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu 112 Bizans Dönemi Sarayından Bir Örnek: İstanbul Tekfur Sarayı An Example from a Byzantine Period Palace: İstanbul Tekfur Palace BÖLÜM 2: BURSA BEY SARAYI PART 2: BURSA BEY PALACE Prof. Dr. Feridun M. Emecen 132 Beylik Kurucusunun Payitahtı: Orhan Bey ve Bursa The Capital of the Beylik Founder: Orhan Bey and Bursa Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu 144 Bursa Bey Sarayı’nın Osmanlı Düzeninin Oluşmasına Katkıları The Contributions of Bursa Bey Palace to the Formation of the Ottoman Order Doç. Dr. Mustafa Çağhan Keskin 160 Bursa’da Osmanlı Sarayları Ottoman Palaces in Bursa Prof. Dr. Mefail Hızlı 198 Bursa Bey Sarayı ve Kapısına Dair Bazı Değerlendirmeler Some Evaluations About Bursa Bey Palace and Its Gate Doç. Dr. Saadet Maydaer 216 Bursa’nın Nüvesi Hisar’ın Kuruluş ve Gelişimine Vakıflarıyla Katkıda Bulunan Kadınlar The Women Contributed with Their Foundations to the Establishment and Development of Hisar, the Core of Bursa BÖLÜM 3: BURSA BEY SARAYI’NI TAMAMLAYAN OSMANLI ESERLERİ PART 3: OTHER OTTOMAN MONUMENTS CONSUMMATING BURSA BEY PALACE Prof. Dr. Ersin Gülsoy 232 Bursa’daki İlk Osmanlı Parası ve Darphane The First Ottoman Coin and Mint in Bursa Prof. Dr. M. Asım Yediyıldız 244 İsa Bey İmareti The İsa Bey Imaret Prof. Dr. Heath W. Lowry 252 Şehadet Camii Kitabesi Şehadet Mosque Inscription 260 Doç. Dr. Hicabi Gülgen Bursa Şehadet Camii Bursa Şehadet Mosque Dr. Eser Çalıkuşu 276 Alâeddin Bey Camii’nin Erken Osmanlı Mimarisindeki Yeri Alâeddin Bey Mosque and Its Place in Early Ottoman Architecture BÖLÜM 4: MODERNLEŞME SÜRECİNDE SARAY BÖLGESİ’NİN GEÇİRDİĞİ DEĞİŞİM PART 4: THE CHANGES UNDERWENT IN THE SARAY DISTRICT DURING THE PROCESS OF MODERNIZATION Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar 292 Yakınçağ Bursa’sında Bey Sarayı’nın İzini Aramak: İç Kalede Modern Yapılaşmalar Searchıng for the Trace of Imperıal Palace in Modern Bursa: Modern Structurıng in the Inner Fortress Dr. Hüseyin Gürsel Bilmiş 314 1862 Tarihli Keşif, Müfredat Defteri ve Krokiler Işığında “Meydân-ı Osmânî” (Tophane Meydanı) Düzenlemesi The Design of “Meydân-ı ‘Osmânî” (Tophane Square) in the Light Of Estimation and Inventory Logbooks and Sketches Dated 1862 Esra Çobanoğlu - Faruk Özgökçe 332 Bursa Bey Sarayı’nın Suphi Bey Haritası Üzerinden Değerlendirilmesi Evaluation of Bursa Bey Palace Through Suphi Bey Map BÖLÜM 5: BURSA HİSAR BÖLGESİ’NİN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI PART 5: PAST, PRESENT AND FUTURE OF THE BURSA HİSAR DISTRICT Prof. Dr. O. Metin İlkışık - Prof. Dr. Sait Başaran - Arkeolog 350 Muhammet Yazar Bursa Hisar Bölgesi, Bey Sarayı Alanında Arkeojeofizik İncelemeler Archaeogeophical Examinations in the Bey Palace Area of Bursa Hisar District Prof. Dr. Arzu Çahantimur 358 Tarihi Kentsel Peyzajı Ortak Akılla Korumak; Bursa/Hisar Bölgesi Örneği Conservation of Historical Urban Landscape with Common Mind: Bursa/ Hisar Region Case Fatma Nur Özüpak - Prof. Dr. Arzu Çahantimur 372 Bursa Tarihi Kentsel Peyzajında Koruma Amaçlı Kültürel Rota Önerisi; Hisar Bölgesi Örneği A Cultural Route Proposal for Preservatıon of Bursa Historical Urban Landscape; Hisar Example SUNUŞ OSMANLI’YA Alinur AKTAŞ PAYİTAHT OLAN Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı ŞEHİR BURSA Biz Bursa’ya ve Bursalılara hizmet etmek üzere ‘canla başla’ diyerek yola çık- tık. Çıktığımız bu yolda Bursa’nın geleneksel dokusunu bozmadan, onu içinde yaşa- yanların huzur bulduğu bir şehir olarak geleceğe taşımak için bütün gayretimizi ortaya koyacağımızın sözünü verdik. Söz verdiğimiz gibi bir taraftan bu nadide şehrin var olan değerlerini korurken, diğer yandan da yeni değerlerle zenginleştirmeye çalışıyoruz. Bur- sa’nın yarınlarını inşa etmek için ortak akıl doğrultusunda ürettiğimiz projelerimizi bir bir hayata geçiriyoruz. Bursa bugün 6 Osmanlı sultanını bağrında taşıyor. Her birinin türbeleri başta olmak üzere Bursa’ya kazandırdığı eserlerin birçoğu günümüze kadar korunarak geldi. Ancak bu eserlerin bir kısmı günümüze ulaşmadı. Bunların arasında Bursa Bey Sarayı da bulunuyor. Bursa Bey Sarayı, Osmanlı’nın devlet olarak yönetildiği ilk saraydı. Divan-ı Hümayun burada toplanır ve tüm kritik kararlar burada alınırdı. Bu saray bir ikamet ve yönetim yeri olmaktan başka aynı zamanda bir kültür merkeziydi. Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak Payitaht Bursa’da Osmanlı Devleti’nin idare merkezi olan Bey Sara- yı’nın ve çevresindeki tarihi dokunun değerlendirilmesine yönelik bir projeyi başlatma kararı aldık. Bursa Bey Sarayı’nın tarihi gelişmesini tespit etmek amacıyla konuyla ilgili yapılan ve yapılacak olan tüm akademik çalışmalara destek sağlamak istedik. Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu danışmanlığında Erken Osmanlı dönemi ve Bey Sara- yı’nın da yer aldığı Bursa Hisar Bölgesi üzerine çalışmaları bulunan bilim insanlarından oluşan bir bilim kurulu kurduk. Bilim kurulumuz; Prof Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Özer Ergenç, Prof. Dr. Feridun Emecen, Prof. Dr. Heat Lowry, Prof. Dr. Neslihan Dostoğlu, Prof. Dr. Mustafa Şahin, Doç. Dr. Suna Çağaptay, Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar ve Doç. Dr. Çağhan Keskin gibi çok kıymetli isimlerden oluşuyor. Bilim kurulumuzda yer alan değerli hocalarımız, yaptıkları ve yapacakları çalışmalar ile bize yön veriyorlar. Değerli hocalarımızın katkılarıyla hazırlanan Osmanlı Devleti’nin Yönetim Mer- kezi Bursa Bey Sarayı Sempozyumu bildiri kitabı, inanıyorum ki Bursa Bey Sarayı’nın tarihi gelişmeleri hakkında birçok veriyi gün yüzüne çıkarırken, Bursa üzerine araştırma yapanlara da ilham verecektir. Emeği geçenlere teşekkür ediyor, saygılarımı sunuyorum. FOREWORD BURSA, THE CITY THAT SERVED AS THE CAPITAL Alinur AKTAŞ OF THE OTTOMAN Mayor of Bursa Metropolitan Municipality EMPIRE We set out to serve Bursa and the people of Bursa heartily with full effort by envisaging all the challenges and difficulties. On this path we have taken with the awareness of assuming a heavy responsibility, we promised that we will put forth all our efforts to carry Bursa into the future as a city where its inhabitants find peace, without damaging the traditional texture of Bursa. As we pro- mised,