24/03/58
การเลยี้ งดูและการจัดการสัตว์เลยี้ งพิเศษ นก และสัตว์เลื้อยคลาน
Nathavut Kanatiyanont DVM. MS. Faculty of veterinary medicine Mahanakorn University of Technology (MUT)
แบ่งตามความนิยมของผู้เลี้ยง
ชนิดอาหาร • นกแก้วขนาดเล็ก-กลาง budgerigar, love bird, sun ที่กิน cornure, forpus (pacific parrotlet), lory • นกแก้วขนาดใหญ่ african gray, macaw, cockatoo • นกกินเมล็ดพืช เช่น นกเขา นกพิราบ พืช พืชและสัตว์ กินเนื้อ • นกกินเนื้ออื่นๆ เหยี่ยว อินทรี นกฮูก นกเค้า • นกเสียง นกร้อง เช่น นกคีรีบูน นกปรอทหัวโขน นกเขาชวา ผลไม้ เมล็ดพืช น ้าหวาน สัตว์มีชีวิต ซากสัตว์ • ไก่ เป็ดสวยงาม • นกอื่นๆเช่น นกคาสโซวารี่ นกอีมู
Classification Psittaciformes Passeriformes
• Psittaciformes • Falconiformes • Passeriformes • Strigiformes • Columbiformes • Ratites • Galliformes • Ramphastids • Anseriformes • Bucerotidae
1 24/03/58
Columbiformes Galliformes Anseriformes
Falconiformes Strigiformes Ratites Ramphastids
Bucerotidae นกแกว้ ขนาดใหญ่
• Macaw • Cockatoo • African grey • Amazon parrot
2 24/03/58
นกแกว้ ขนาดเลก็ นกแกว้ ขนาดจ๋ิว
• นกหงส์หยก • นกฟอพัส • นกค็อกกาเทล • นกซันคอนัวร์ • นกเลิฟเบิร์ด • นกแก้วโม่ง นกแก้วแขกเต้า • นกตระกูลโนรี (Lory)
Feather composition Feather composition
– calamus คือส่วนของก้านขน ก่อนที่จะพบเส้นขนเจริญออกไป – rachis คือส่วนของก้านขนที่มีเส้น – dandruff-like ขน vane หรือ barbs งอก material ผงคล้ายแป้งที่คลุม ออกไปแต่ละข้าง ขนบางบริเวณ – barbules, barbicels หรือ hooks ทาหน้าที่เป็น interlock ระหว่างแต่ละ barbules ทาให้มีคุณสมบัติใน การป้องกนั น้า ได ้
Feathers Feathers
• ขาดสารอาหาร ความเครียด ทา ใหเ้ กิด stress bars ข้ึนที่ขน • ขนประกอบไปด้วยลักษณะของเคอราติน หลายแบบ ไปจนถึงพัฒนาเป็นเกล็ดที่ขาคล้าย กบั พวกสตั วเ์ ล้ือยคลาน • บริเวณที่มีขน เรียกวา่ pterylae • บริเวณที่ไมม่ ีขน เรียกวา่ apteria
3 24/03/58
Legs Claws and Feet ข้อควรคานึงก่อนการเลี้ยงนก
• นกสามารถเกาะคอนหลับได้ เพราะสามารถล็อคน้ิวได ้ แต่นกบางตวั อาจสูญเสีย • การเลือกนกที่ แข็งแรง ดูจากการ • ถ้าเป็นนกโต ไม่ควรเลือกตัว คุณสมบตั ิน้ี มกั พบเป็นเรื่องของพนั ธุกรรม เช่น นกค็อคกาเทลบางสายพันธุ์ แต่งตัว ไซร้ขน ตาใส ไม่มีขี้ตาหรือน ้าตา ที่ตกใจง่าย เพราะอาจบินชนกรง รูจมูกโล่งไม่มีสิ่งอุดตัน ไม่มีอาการจาม และทาให้บาดเจ็บ สีของอึปกติ ไม่มีบาดแผลตามตัว • หากเป็นนกกินเนื้อ จะมีสิ่งขับถ่ายซึ่งมีกลิ่นแรง อาจไม่ เหมาะสมถ้าเลี้ยงภายในห้องหรือ หอพัก • อายุขัย
ข้อควรคานึงก่อนการเลี้ยงนก
• ถ้าเป็นลูกนกควรเลือกตัวที่อ้าปาก • ไม่ว่าจะเป็นนกชนิดใดก็ตาม เราต้องให้ แย่งอาหาร เวลาป้อนอาหาร อาหารที่ใหม่ สด สะอาด เพราะนกใน • ถ้าต้องการเลี้ยงนกตระกูล ธรรมชาติจะสามารถเลือกกินผลไม้ หรือ อาหารที่ดีที่สุดได้ แต่นกในกรงเลี้ยงต้อง นกแก้ว ควรเลี้ยงมากกว่า1ตัว รออาหารจากเราเท่านั้น หรือเล่นกับนกบ่อยๆ เพราะนก ตระกูลนี้เป็นสัตว์สังคม ถ้าเลี้ยง • ปริมาณอาหารที่ให้ต้องพอเหมาะต่อ ความต้องการ และไม่ทาให้นกอ้วนหรือ ตัวเดียวจะทาให้เค้าเหงา เครียด ผอมเกินไป และอาจเกิดปัญหาจิกขนตัวเองได้ • ให้อาหารถูกชนิดกับนกนั้นๆเช่น นกกิน
ผลไม้บางชนิด จะกินหนอนนก หรือแมลง ด้วย ดังนั้นการให้ผลไม้เพียงอย่างเดียว อาจไม่เพียงพอ ต่อการเจริญเติบโต
ข้อควรคานึงก่อนการเลี้ยงนก
• อาหารสาหรับป้อนลูกนก มีหลาย • ต้องมีสภาพที่เหมาะสมกับนกชนิด ชนิด ลูกนกที่ต้องกินอาหารผสม นั้นๆ เช่น พวกนกเป็ดน ้าต้องมีบ่อน ้า สาหรับลูกป้อน แนะนาให้ใช้อาหารที่ ให้เล่น พวกนกหงษ์หยก หรือนก ดีมีคุณภาพ เชื่อถือได้เท่านั้นเพราะ lovebird ควรมีกระจก ลูก การให้อาหารที่เหมาะสมจะทาให้นก มี มะพร้าว หรือของเล่นต่างๆให้เล่น การเจริญเติบโตที่ดี และแข็งแรง • การเลือกชนิดของนกที่จะเลี้ยง • ซึ่งในการชงอาหารลูกป้อน ควรผสม นั้น ที่อยู่อาศัยของผู้เลี้ยงก็เป็นสิ่ง ให้เพียงพอต่อการป้อนหนึ่งมื้อเท่านั้น สาคัญ เช่นผู้ที่อยู่ทาวน์เฮ้าส์ หรือ และต้องระมัดระวังในเรื่องความ คอนโดมิเนียม การเลี้ยงนกที่ชอบส่ง สะอาดของภาชนะที่ใช้ เพราะอาจทาให้ เสียงร้องอาจก่อให้เกิดความราคาญ เกิดภาวะ กระเพาะพักบูดได้ ถ้ามีเชื้อ แก่เพื่อนบ้าน แบคทีเรียปนเปื้อน
4 24/03/58
Sun cornure นกแก้วซันคอนัวร์ • กรงต้องมีความปลอดภัยต่อนกไม่ มีเศษลวด สิ่งแหลมคมหรือสิ่งอัน ใดที่จะทาอันตรายต่อตัวนก และไม่ ควรมีรูหรือช่องให้สัตว์อื่นๆเช่น แมลง หนู หรือ นกกระจอก มา รบกวน ซึ่งอาจนาโรคมาติดนกที่ เราเลี้ยงได้ • ถ้าเป็นนกขนาดใหญ่ หรือไก่ สวยงาม ควรมีพื้นที่กรงกว้างพอ สาหรับการเดิน หรือบิน
Cornure parrot Lory นกแก้วตระกูล คอนัวร์ นกโนรี นกแก้วตระกูลลอรี่
Finch นกฟินซ์
5 24/03/58
Macaw Cockatoo นกแก้วมาคอว์ นกกระตั้ว
Pacific parrotlet African grey นกแก้วฟอพัส นกแก้วแอฟริกัน
Eclectus Amazon parrot นกแก้วเอคเล็คตัส นกแก้วอเมซอนตระกูลต่างๆ
6 24/03/58
Food Fruit การล้างทาความสะอาด
• ข้าวโพดหวาน (ไม่ต้องต้ม) กล้วยน ้าว้าสุก มะละกอสุก ฝรั่ง • น ้าเปล่าสะอาด • มะเขือเทศ องุ่น • น ้าส้มสายชู • แครอทหั่นฝอย ผักกวางตุ้ง แตงกวา • เกล็ดด่างทับทิม (โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต) ผักกาดหอม มะเขือ-เทศ ยาว (egg plant) • ผงโซเดียมไบคาร์บอเนต • เมล็ดปาล์ม
การหั่นผลไม้ อาหารเม็ด(สี)สาเร็จรูป
• ใหม่ สด สะอาด ปราศจากสารเคมี และแมลง • มีหลากหลายยี่ห้อ อันตราย • แบ่งแยกตามชนิดนก กินผลไม้ กิน • การปลอกเปลือก และการแคะเมล็ดทิ้ง น ้าหวาน • ขนาดของชิ้นผลไม้เหมาะสมกับ • ระวังอย่าใช้ของเลียนแบบ อาจทาให้นก ขนาดของจะงอยปากนก ตายได้ ทักษะการหยิบกินผลไม้ของนกที่เลี้ยง • ใช้เสริมเพื่อเพิ่มธาตุอาหารบางชนิด จานวนของนกในกรง ไม่ใช่ทดแทนผลไม้ (อาจจะใช้ได้ในช่วง ระยะเวลาสั้นๆ)
Seed เมล็ดฮวยมั้ว , เศษเมล็ดข้าวโพดดิบ • เมล็ดทานตะวัน /linoleic acid def. • (hemp seed) • เมล็ดฟักทองดิบ • ถั่วลิสงดิบ, canary seed • วอลนัท อัลมอน • เมล็ดถั่วเขียว ถั่วแดง/ดา ลูกเดือย ต้มหรือนึ่งสุก
7 24/03/58
• Perches - wood – position • Food and water bowl • Floor cover Saw dust ,bark chip
ระยะเวลาที่ให้อาหาร
• ผลไม้ • เม็ดสี • เมล็ดธัญพืช ไม่ควรเกิน 3-4 ชม. และล้างทาความสะอาดภาชนะทันที
อาหารที่ห้ามให้-ไม่ควรให้
• ช็อคโกแลต กาแฟ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ น ้าอัดลม นมถั่วเหลือง โย เกิร์ต • อาโวคาโด เมล็ดองุ่น เมล็ดแอปเปิ้ล ผลไม้ที่ไม่สามารถหากินได้ใน ถิ่นอาศัยตามธรรมชาติ เช่น ทุเรียน มะเฟือง แตงโม? • ขนมปัง ลูกอม ขนมคบเคี้ยวของมนุษย์ ข้าว-ผักปรุงสุกอื่นๆ
8 24/03/58
Housing and Cage
• เนื้อสัตว์ทั้งดิบ และสุก เช่น หมูย่าง หมูหยองในแซนวิช – Housing and husbandry avoid • ผลิตภัณฑ์จากสัตว์ทุกชนิด เช่น ขนมสาหรับสุนัข Hamster cage • ผลิตภัณฑ์ขนมสาหรับสัตว์ทุก ชนิด สาหรับ กระต่ายหนู Tall and narrow Plastic coat cage New material cage Furniture
Cage position TOY
• Light • Bird toy • Fume, teflon • Fruit and vegetables • Temp. • bedroom
วัสดุกัดแทะที่ไม่แนะนา การตัดเล็บ และการตัดเล็มขนบิน
• เทียน พลาสติก เหล็ก ยาง เชือกพลาสติก/ไนลอน/ฟาง • กรรไกรตัดเล็บ • กรรไกรตัดกระดาษ • แนะนา วัสดุไม้ธรรมชาติ • เครื่องกรอเล็บ – ไม้ไผ่ • คอนเกาะปูน – ไม้ยูคาลิปตัส – ไม้เนื้อแข็งที่ไม่มียางไม้ หรือมีน้อย – เชือกจากฝ้ายธรรมชาติ เส้นใหญ่มากๆ เมื่อเทียบกับตัวนก
9 24/03/58
สิ่งที่ต้องหลีกเลี่ยง
• รูป คน-สัตว์-สิ่งของ ที่นกไม่ชอบ-เกลียด • รส น ้าตาล เกลือ พริกที่ระคายเคือง • กลิ่น น ้าหอม ควันธูป ควันจากเตาไฟฟ้า • เสียง เสียงดัง เสียงที่ทาให้เกิดความร าคาญ
สิ่งขับถ่ายของสัตว์ปีก
• นกกินผลไม้และเมล็ดพืช – นกแก้วเล็ก นกแก้วขนาดใหญ่
10 24/03/58
• นกกินผลไม้ น ้าหวาน • นกกินเนื้อ – นกแก้วโนรี – เหยี่ยว อินทรีย์
การชั่งน ้าหนักลูกนก การเลี้ยงลูกนก
สิ่งที่ต้องคานึง คุณภาพอาหาร
• สถานที่ตั้ง • เลือกใช้อาหารสาหรับลูกป้อนที่มี คุณภาพสูง (ราคาสูง) • สะอาด • ใช้เหมาะสมตามชนิดของนก นก • อุณหภูมิ พัดลม แอร์ แสงสว่าง มาคอว์ นกกระตั้ว นกโนรี • สิ่งปูรอง นกเขา นกปรอท กลิ่น ควัน • • ตรวจสอบวันหมดอายุและวิธีเก็บ • ยุง มด แมว หนู สุนัข อีกา รักษาที่เหมาะสม (แช่เย็น)
11 24/03/58
คุณภาพของอุปกรณ์
• ความสะอาดของถ้วย ช้อน สาย • ความหนืด ฝืดของ ไซริงค์ป้อน ยางป้อน กระบอกไซริงค์ • ความยาวของสายป้อนที่มีความ • ตรวจสอบคุณภาพอยู่เสมอ สาย/ เหมาะสมกับขนาดนก ท่อป้อนรั่ว การคายความร้อนของ • ขนาดท่อของสายป้อนที่เหมาะสม ถ้วยที่ใช้ชงอาหาร กับขนาดนก ขนาดหลอดอาหาร
คุณภาพของผู้ป้อน
• ป้อนตามระยะเวลาที่เหมาะสมกับ • ตรวจสอบการย่อยทุกครั้งก่อน อายุของลูกนก ป้อน • สัดส่วนน ้าและผงอาหารมีความ • จังหวะการป้อนที่เหมาะสมกับนก เหมาะสม ไม่ข้น-เหลวเกินไป แต่ละตัว • ปริมาณเหมาะสมกับจานวนและ ขนาดของลูกนกที่ป้อน • ชงอาหารใหม่ทุกครั้ง /อุณหภูมิ ของอาหาร • ล้างอุปกรณ์ต่างๆได้ สะอาด
12 24/03/58
ปริมาณในการป้อนอาหาร
• เทอร์โมมิเตอร์ ที่เหมาะสมกับการ • ชนิดนก ขนาดนก ใช้วัดอุณหภูมิของอาหาร • ชนิด ยี่ห้อ อาหาร • แบตเตอรี่ของเทอร์โมมิเตอร์ • ความข้น-เหลวของอาหาร ความเที่ยงตรงของเทอร์โมมิเตอร์ • อุณหภูมิขิงสิ่งแวดล้อม
รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย
ปริมาณอาหารที่นกกิน • เมื่อนกป่วยหรือมีอาการผิดปกติ ใดๆจะกินอาหารน้อยลง หรือไม่ กินเลย • หากนกไม่กินอาหารเพียง 1 วัน • ถ้าเราสังเกตุปริมาณอาหารที่นก ต้องรีบหาสาเหตุของการหยุดกิน กินได้ ก็จะเป็นการเฝ้าระวังถึง นั้นๆ เพราะอาจทาให้นกเสียชีวิตได้ ความผิดปกติ เนื่องจากนกเป็น สัตว์ที่มีทางเดินอาหารสั้น • โดยเฉพาะกลุ่มนกที่กินผลไม้เป็น อาหารหลัก
รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย
ความสดชื่นมีชีวิตชีวา นกเป็นสัตว์ที่รักสวยรักงามจะ • ไม่ว่าจะเป็นนกชนิดใด ย่อมมีความ ไซร้ขนอยู่ตลอดเวลา แต่นกป่วยจะไม่ สดใสมีชีวิตชีวาตามพฤติกรรม แต่งตัวไซร้ขน เฉพาะของนกชนิดนั้นๆ ทาให้ขนยุ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งขนบริเวณ หัวและคอ • หากพบสิ่งต่อไปนี้อาจแสดงว่า ไม่ส่งเสียงร้องเหมือนเคย เสียง กาลัง ป่วย เปลี่ยน พฤติกรรมต่างๆที่เคยเห็น นกที่ป่วยจะเซื่องซึมไม่กระโดดโลดเต้น เปลี่ยนไปเช่น การเล่นน ้า การพองขน หรือบินเหมือนเคย เรียกสั้นๆง่ายๆว่าถ้าพบอาการ ซึม หงอย ตาปิด ปีกตก ขนหยอง ต้องระวัง ละครับ
13 24/03/58
รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย
รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย รู้ได้อย่างไรว่านกป่วย
สิ่งขับถ่าย • นกที่กินผลไม้ก็จะมีสิ่งขับถ่ายสี สังเกต ตา จมูก ปาก นกที่สุขภาพดีต้องมีแววตาที่สดใส ตา • นกปกติ จะมีสิ่งขับถ่ายสีเขียว ใกล้เคียงกับผลไม้ที่กิน ถ้าสีของ • สิ่งขับถ่ายนกเปลี่ยนไปแสดงว่านก ทั้งสองข้างเปิดกว้างเท่ากัน ไม่มีสิ่ง จนถึงน ้าตาล ขึ้นอยู่กับชนิด สกปรกรอบดวงตา อาจจะป่วยได้ อาหารที่กิน โดยนกกินผลไม้จะ • รูจมูกสะอาดโล่งไม่มีอะไรอุดตัน หรือ • หรืออาจพบคราบน ้ามูกแห้งติดที่ • มีส่วนประกอบของสิ่งขับถ่ายที่ • ทั้งนี้ปริมาณสิ่งขับถ่ายต้อง มีคราบใดๆ บริเวณช่องจมูก จงอย บริเวณรูจมูก ตลอดจนนกบางตัว ค่อนข้างมีน ้ามาก นกกินเมล็ดพืช สัมพันธ์กับปริมาณอาหารที่นกกิน ปากสะอาดทั้งภายนอกและภายใน อาจจะแสดงอาการอ้าปากหายใจ ส่วนใหญ่จะมีสิ่งขับถ่ายสีเขียว เข้าไปด้วย • (ภายในช่องปากอาจมองเห็นได้เมื่อ หายใจลาบาก ควรรีบนามาพบ สัตว แพทย์ นกอ้าปากกินอาหารในนกบางชนิด) แต่หากพบความผิดปกติเช่น ตาปิด • นกส่วนใหญ่จะยืนหลับด้วยขา ซึม หัวตก เพียงข้างเดียว ถ้าพบว่านกยืนหลับ ด้วยขาทั้ง2ข้าง • แสดงว่านกตัวนั้นอาจจะป่วย
การบังคับป้อนยา สัตว์เลื้อยคลาน
14 24/03/58
อะไร? ที่บ่งบอกว่า Phylum: Chordata สัตว์ชนิดนั้นคือ สัตว์เลื้อยคลาน Subphylum: Vertebrata • Living species of the class Reptilia are placed • มีเกล็ด หรืออาจเป็นเกล็ดที่หุ้มกระดูก horny epidermal in four orders. scales • The order Testudines includes turtles, • หายใจด้วยปอด ไม่ใช่เหงือก หรือผิวหนัง • มีรูปทรงร่างกายที่หลากหลาย เล็กสั้นมากๆ-ตัวยาว
• มี-ไม่มีรยางค์ขา คลาน-เดิน-วิ่ง-ปีนต้นไม้-ว่ายน ้า-ร่อน • the order Squamata includes lizards and snakes
• แสงเป็นตัวกาหนด พฤติกรรม หลายๆอย่าง • the order Crocodylia contains • Ectothermic; many behaviourally crocodiles and alligators, thermoregulate. • UV B
• and the order Rhynchocephalia contains the lizard-like tuataras.
• แบ่งแยกเพศ ผู้/ เมีย • มีการปฏิสนธิภายในร่างกาย ออกไข่เป็นเปลือกแข็ง หรือเป็นไข่ ความแตกต่างของแต่ละชนิด หนัง • ไม่มีระยะตัวอ่อน หรือ การเปลี่ยนแปลงรูปร่างในระหว่างการ กลุ่มจิ้งจก ตุ๊กแก จะส่งเสียงได้ เจริญเติบโต • aquatic, terrestrial, or arboreal. ในบางกลุ่มจะมีกระเพาะปัสสาวะ งู มีอวัยวะรับกลิ่น ที่ด้านบนของเพดานปาก
(jacobson’s organ)
• except in Antarctica and on a few very remote islands.
15 24/03/58
Integument Beaded lizard (Heloderma horribilis) -Ecdysis [Shedding of skin] and the Gila monster (Heloderma Age, Growth rate, Temp, Humidity, Nutrition suspectum) - sublingual venom gl. Some eat shed
-Chameleon & Anolis spp. Have chromatophores -Autotomize Gecko spp., Phelsuma spp., Scincidae spp.
Reproductive -Sex determination differ by species (adult)
-Pair testis /ovary oviduct
-Order Squamata Hemipenis (no urinary structure )
- External sex characteristics Pre cloacal pore Femoral pore Post cloacal tail bulging
Green iguana Savannah monitor
16 24/03/58
Bearded dragon (red) Tegu
Frilled lizard Crocodile lizard
Chameleon Corn / King / Milk งูสี
17 24/03/58
Ball python Green anaconda
Constrictor python Green tree python
เต่าบก เต่าน ้า
• Sulcata • เต่าแก้มแดง (เต่าญี่ปุ่น) • Leopard • เต่าหับ เต่านา • Radiata • เต่าหมูบิน flying river turtle
18 24/03/58
อุปกรณ์ที่ใช้ในการเลี้ยง
19