Biblio REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

ZHVILLIMI I KOLEKSIONEVE PËR BIBLIOTEKËN DIGJITALE KOMBËTARE TË KOSOVËS: PRITSHMËRITË E PËRDORUESVE

Besim Jakup KOKOLLARI përmes internetit. Si duket, zhvillimi i e internetit. Ashtu edhe e filluam këtë teknologjive të reja të informacionit e punim me shprehjen “konkurrencë e HYRJE krahas tyre edhe ndryshimi i sjelljes së natyrshme” në kuptimin e asaj se sot faktorit njeri sesi e shfrytëzojnë infor- është krejtësisht e natyrshme të jemi macionin, ndihmon në zhvillimin dhe konkurrentë në një botë të trendëve Bibliotekat digjitale paraqesin zhvil- shpikjen e mënyrave të reja të ofrimit globale ku mbizotëron tregtia, bollëku limet më të fundit bibliotekare në të shërbimeve të informacionit. Jo i njëllojshmërisë së ofruar nga tregtia fushën e konkurrencës sa të domos- rrallë jemi mësuar të dëgjojmë dhe t’i masive mes të cilës përpëlitet e veçanta, doshme aq edhe të natyrshme të insti- konsiderojmë shërbimet elektronike të unikja, dhe e pazëvendësueshmja. tucioneve bibliotekare karshi trendëve bibliotekave, apo përpjekjet e tyre në elektronikë të informacionit të ofruara këtë drejtim, si konkurrente me botën /VIJON NË FAQE 12/ 2 REZOLUTË PERSPEKTIVAT KOMBËTARE Në këtë numër NË INTEGRIMET BOTËRORE (REZOLUTA E EDICIONIT VI TË KONFERENCËS KOMBËTARE TË BIBLIOTEKONOMISË)

onferenca Kombëtare e Konferenca u rekomandon të dy Bibliote konomisë, si insti- bibliotekave partnere, BKUK dhe Ktucion kulturor-shkencor i BKSh, të theksojnë si përparësi për bashkët Shqipëri - Kosovë, mbajti integrimin biblio-webografik të tyre më 18 – 19 nëntor 2011, edicionin në portalet e përbashkëta europiane VI të saj nën temën “Perspektivat (EUROPEANA) dhe botërore kombëtare në integrimet botërore”. (World Digital Library), si dhe t’i Konferenca u organizua në mjediset shmangen humbjes së energjisë dhe e Bibliotekës Kombëtare dhe Univer - potencialeve në kinse integrime, që u sitare të Kosovës në Prishtinë. Ajo u largohen këtyre përparësive. ndoq nga menaxherë e specialistë të Të vetëdijshëm se, të dy biblio- NGA BIBLIOGRAFIA TE shkencës së bibliotekonomisë të biblio- tekat kombëtare, ajo e Shqipërisë dhe tekave kombëtare, universitare, publike, WEBOGRAFIA: MUNDËSI ajo e Kosovës, kanë një rol të veçantë APO REALITET nga të dy vendet . në ndërtimin dhe përditësimin e vijue - Bazuar në gjendjen konkrete të PËR BIBLIOTEKAT shëm të Portalit Albanologjik Shqipëri bibliotekave dhe në problemet që u SHQIPTARE ...... 3 -Kosovë (www. portalialbanologjik.net), trajtuan në Konferencë, pjesëmarrësit paraqitet nevoja e bashkëpunimit të të e miratuan rezolutën e mëposhtme: LIBRI DHE dy institucioneve, në mënyrë që të Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë BIBLIOTEKAT...... 6 realizohet integrimi i informacionit dhe Biblioteka Kombëtare dhe mbi trashëgiminë e kulturës së shkruar Universitare e Kosovës i realizojnë 55 VJET TË LIBRIT SHQIP mbarëshqiptare në rrjetin europian detyrat e tyre funksionale duke mbaj- NË KOSOVË...... 8 dhe botëror të informacionit. tur parasysh ngaherë rolin për cak tues KUR LIGJI OBLIGON, që ato kanë në epokën digjitale, Konferenca ka besim se Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë dhe Biblio- PATJETËR DUHET mbësh tetur në legjislacionet përkatëse ZBATIM ...... 10 për bibliotekat në të dyja vendet, duke teka Kombëtare dhe Universitare e respektuar dhe zbatuar standardet Kosovës do të ngrenë në një nivel më Click here: biblio tekare ndërkombë tare. Në mje - të lartë angazhimin për plotësimin si www.portalialbanologjik. disin e ri digjital, roli i të dy biblio - duhet të detyrave funksionale në këtë net ...... 19 tekave kombëtare në zbatim të këtyre sipërmarrje të rëndësishme duke për - detyrave është që të mundësojnë qasje mbushur kështu misionin e tyre të REFERENCA në informacion për të gjithë përdoru- çmuar kombëtar dhe kulturor. BIBLIOGRAFIKE NË FORMË esit, kudo e në çdo kohë. Prishtinë, 19 nëntor 2011 TË ARTIKULLIT ...... 21

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Prof. dr. Sali Bashota

BIBLIOTEKA THE NATIONAL Kryeredaktor: Fazli Gajraku KOMBËTARE AND UNIVERSITY DHE UNIVERSITARE LIBRARY E KSOVËS OF KOSOVA Këshilli redaktues: Bukurije Haliti, Izet Abdyli, Muharrem Halili, Bedrije Mekolli Fotograf: Bujar Mehmeti; Realizimi kompjuterik: Hekuran Rexhepi Adresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. Prishtinë www.biblioteka-ks.org Tel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: [email protected]

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 WEBOGRAFIA 3 NGA BIBLIOGRAFIA TE WEBOGRAFIA: MUNDËSI APO REALITET PËR BIBLIOTEKAT SHQIPTARE “So where is the agora for the shoqërinë moderne. njëjtën kohë shënon fillimin e një global community? Është paradoksale që teknologjia e epoke të re, atë të shoqërisë së infor- informacionit, që i jep qasje shërbimeve macionit. Kjo, nuk kushtëzohet vetëm The answer has to be, on the net” në biblioteka, t’i çojë disa në pyetje të nga zhvillimi intensiv teknologjik, por Brenda Laurel1 tilla si: “A do të vijojnë që jenë të edhe nga rëndësia e qasjes së lirë në dije nevojshme bibliotekat për të përgatitur dhe informacion për të tërë qytetarët në bibliografitë kombëtare?”, “ Si do të jetë mbarë botën. Dr. Etleva DOMI e ardhmja e grafisë së librit përballë Është e rëndësishme të kuptohet që evolucionit virtual?”, “Si do të jetë e sot, bibliotekat kombëtare, që tradicio - ardhmja e bibliografëve?”, “A do të nalisht kanë grumbulluar dhe ruajtur thithen biblio grafët nga hypertekset?” informacion, në shek. XXI, roli i tyre EPOKA DIGJITALE etj. etj. më i rëndësishëm është të prodhojnë Punimet e kësaj konference po Dhe në këto kushte, bibliotekarët, informacion, burimet e informacionit t’i zhvillohen në një kohë, kur si në si pjesëtarë në lëvizjen drejt një bëjnë të përdorshme nga të gjithë përdo - Shqipëri, ashtu edhe në Kosovë, flitet infrastrukture të informacionit digjital, gjithnjë e më shumë për procese integri - duhet të kujtojnë Michael Gorman-in, ruesit, të ruajnë koleksionin universal të mesh e globalizimesh, kur diskutohet i cili në ditët tona ka riformuar, 5 ligjet dijes, përfshirë edhe atë digjital, edhe për përqasje në burime digjitale ose e bibliotekonomisë të Ranganatan-it, të për brezat e ardhshëm. Në shekullin e bibliografike, kur bëhen përpjekje për formuluara prej tij në vitin 1932. Sipas 21-të teknologjia e demokratizoi infor- krijime portalesh, kur mbarë bota është tij bibliotekat: macionin. ka ndërmarrë nga nisma e projekte për 1. I shërbejnë njerëzimit; Dhe bibliotekat kombëtare, si përfshirje në rrjetin global jo vetëm të 2. Respektojnë të gjitha format që hambarë të dijes, ku si qytetari i thjeshtë, bibliotekave, por edhe të muzeumeve mundësojnë komunikimin e ashtu edhe intelektuali, vjen për të shuar dhe të arkivave. dijes; etjen për dije, kanë një rol të Panorama e impakteve (efekteve, 3. Përdorin teknologjitë në mënyrë rëndësishëm në orientimin e frekuentu- ndikimeve) të globalizimit në instituci- inteligjente për të shtuar shërbimet; esve në labirintin e ndërlikuar të buri- onet bibliotekare sa vjen e bëhet më e 4. Ruajnë qasjen e lirë në dije; meve digjitale. Teknologjitë e reja të dukshme, më e prekshme, më e qartë. 5. Respektojnë të shkuarën dhe in for macionit nuk e zbehin aspak rëndë - Transformimi i bibliotekave, të percep- krijojnë të ardhmen. sinë e misionit të bibliotekave. Si pjesë - tuara tradicionalisht si “fole” konserva - tarë në rrjetin botëror të informacionit, tore të kujtesës dhe trashëgimisë, në Prej nesh, komunitetit të biblio- grafëve, është mëse i njohur fakti, që bibliotekat po luajnë jo vetëm rolin e qendra flexible informacioni në të mediatorëve teknikë, por dhe të dialo- ardhmen, do të mund të sigurohej zgjerimi i rrjetit botëror të komuni- guesit me përdoruesit. vetëm, nëse procesi i globalizimit gjy - kimit, - World Wide Web-it, - që prej Siç dihet tanimë nga të gjithë, kohet, vlerësohet me mendjekthjelltësi. zanafillës së tij në vitin 1993, bëri që të Interneti po rritet me një shpejtësi Shtrirja e Internetit, - këtij rrjet lindte nevoja e formave të reja për citi- kompjuterik gjigand, - në mbarë botën, met në bibliografi, në lista referimesh marramendëse dhe website-t e tij po po u ofron internetistëve një gamë dhe tekste të ngjashme me to. Proble - ofrojnë gjithnjë e më shumë një mizëri gjithnjë e më të gjerë informacioni, çfarë met që shtrohen sot, nuk kanë të bëjnë informacioni për gjithçka, qasje të po mundësohet me krijimin e vijueshëm vetëm me format e citimit, por edhe të barabartë për këdo, në çdo vend e në çdo të portaleve europiane dhe/ose globale, përmbajtjes dhe teknikës së prodhimit kohë. Historikisht, duke qenë burimi me weblinke dhe burimeve bibliografike të tyre. kryesor i informacionit në shekuj, bibliotekat mund të konsiderohen si një të pafundme. Revolucioni kompjuterik, II. BIBLIOGRAFIA KOMBËTARE - pjesë e pandashme e bibliotekave në ndër prototipet kryesore, ikona e epokën digjitale, - zhvillimi marra- Mijëvjeçari i ri, parë në një Internetit modern, që ngjason (është pak mendës i teknologjive të informacionit, këndvështrim global, lajmëron fundin a shumë e ngjashme me idenë) me kanë çuar tanimë në një kuptim të ri të e periudhës së zhvillimit shoqëror, bibliotekën e Babilonit e tregimit të rolit bashkëkohor të bibliotekës në identifikuar si shoqëri civile, dhe në të famshëm të Borgesit.

1 Interval Research Cooperation, quoted in Leslie, 1993, p.34

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 4 WEBOGRAFIA

Në epokën e kibernetikës, biblio - përmbledhës kombëtar, që të mund të nëlinjë/online etj.) një ndër burimet më grafia kombëtare, në formë tradicionale luajë këtë rol; katalogu daton që prej viti të rëndësishme të informacionit për (letër) ose elektronike (nëlinjë/online), 1876. produktin intelektual të një kombi. Ajo është një nga portat e hyrjes në Bibliografia Kombëtare është dije e çfarë justifikon vijimin e botimit të bibliotekën digjitale. Dhe janë pikërisht organizuar, e cila ngahera i ka orientuar bibliografive kombëtare, është përjetësia bibliografët, të cilët, pasi kanë listuar, përdoruesit e saj. Ajo jep informacion e informacionit që ajo përmban. Edhe përshkruar, regjistruar në vite shtyp - bibliografik të lokalizuar (të një vendi të në epokën virtuale, ajo nuk duhet të jetë shkrime të llojeve të ndryshme, pasi iu caktuar), në një kohë të caktuar (brenda vetëm misionare e ruajtjes së trashë - kanë mundësuar përdoruesve informim një periudhe të caktuar), të përimtuar gimisë, që e ka kryer që prej krijimit, por dhe orientim, pasi i kanë lehtësuar (me mori indeksesh, që ndihmojnë të dhe misionare e shërbimit në distancë të studiuesit në kërkimet e tyre duke iu mos humbasësh duke kërkuar nëpër site përdoruesve, të pritur prej vitesh. ofruar aparatin e larmishëm të indek- të pafundme), çfarë ndikojnë ndjeshëm seve, - që internetistët i quajnë tanimë në efikasitetin e proceseve kërkimore- III. WEBOGRAFIA “motorë kërkimi”, në mjedisin virtual, shkencore. Një kthim i shpejtë në Tani, gjashtë shekuj larg nga shpikja e duhet me doemos të mundësojnë edhe shpikjen e Gutenbergut është ndriçues. Gutenbergut, në epokën e kibernetikës qasjen në to. Shtypshkronja nuk përhapi vetëm dhe internetit, ndeshemi jo rrallë me Për këtë arsye, në mjedisin e shumë njohuri/dije, por ajo solli gjith- terma e koncepte të reja, - ende të panjo - informacionit digjital, agjencitë kombë - ashtu edhe shpikjen e pasqyrës së lëndës hura e të papërdorura në jetën e përdit - tare bibliografike renditen si ndër më dhe indekseve të emrave të perso nave, shme, - një pjesë e të cilave të papërfshira kryesoret në vargun e pafundmë të vendeve dhe tematike: progres thelbësor në fjalorët dhe/ose enciklopeditë botërore. struk tu rave, që ofrojnë informacion bib - në krahasim me çfarë ofronin më parë Që prej marsit të vitit 1989, kur liografik. Bibliografitë kombëtare janë dorëshkrimet. fizikani anglez Tim Berners-Lee, para - kujtesa e një kombi; ato ngaherë kanë Vlen të përmendim faktin që, shtroi çfarë do të ishte (become) World shërbyer për “të identifikuar, verifikuar, ndonëse sot, në botën virtuale, referimet Wide Web-i, i ndjekur më pas, nga lokalizuar” kërkimin bibliografik. Në bibliografike, realizuar nga webografët, specialisti i kompjuterëve belgu Robert “superstradën” aktuale të informacionit, janë të panumërta në tregun oqeanik Cailliau, kohë, kur së toku, në vitin vetëm nëpërmjet ngritjes së sistemeve të bibliografik, kur materiali i kërkuar nuk 1990, arritën në përfundimin që ai është përbashkëta të marrje - dhënies së mund të gjendet, sidomos ai jokorrent, një “HiperText [...] që lidh dhe mundë - informacionit nëpërmjet Internetit dhe çdokush është i detyruar t’i drejtohet son qasjen në informacion të larmishëm strukturës kombëtare të informacionit, bibliografive kombëtare. Avantazhi i tyre si një web nyjesh, në të cilin përdoruesi elementët e nevojshëm të një “biblioteka është që ato listojnë gjithçka që është mund të navigojë duke “kullotur” plot pa mure” (“library without walls”) do të botuar, botimet i kanë të renditura dhe endje, një numër i madh njerëzish prej mund tanimë të vendoseshin. të mirëorganizuara; përshkrimi biblio - të gjithë kon tinenteve dhe të gjithë Bibliografitë Kombëtare, si në grafik mbështetet në standarde; ndih - horizonteve kulturore, vijojnë të deba- Shqipëri, ashtu dhe në Kosovë, të cilat mojnë në verifikimin e infor macionit tojnë për përkufizimet e termave të përfshijnë botimet e shtypshkruara, sigu - bibliografik; ofrojnë indekse të llojeve të lindura në epokën digjital. Ka edhe nga ruar nëpërmjet ekzemplarit të detyruar ndryshme etj. Edhe në raport me ata, që ende debatojnë për terma si: sipas legjislacioneve përkatëse, ende bo - katalogët e bibliotekave, manualë ose “Internet” dhe “Word Wide Web”, kur to hen vetëm në formën tradicionale (në nëlinjë/online, të cilët pasqyrojnë tërë - është konsoliduar tanimë përkufizimi i letër); ndërkohë, që në botën digjitale, sinë e dokumenteve që gjenden në një “Internetit” si “sistem i përbotshëm i bibliotekat kombëtare, bibliografitë e bibliotekë, ose libraritë virtuale, që lis - rrjeteve të ndërlidhura kompjuterikë” tyre duhen t’i kenë të konsultueshme tojnë botimet e tyre, bibliografitë kom - dhe “Web-i, si një ndër shërbimet që edhe në websitet-et e tyre, duke mundë- bëtare ngahera do të shërbejnë si funksionon në Internet, por është vetëm suar kështu një informacion të saktë e të udhërrëfyes të saktë, të shpejtë, efikas në një pjesë e vogël e tij”. shpejtë për botimet më të fundme të kohë në shërbim të përdoruesve dhe/ose Ndërkohë që, sa herë komuniteti i vendeve të tyre. Madje, edhe Shtetet e internetistëve. bibliografëve mblidhet nëpër konfe renca, Bashkuara, ndonëse nuk kanë zyrtarisht Edhe me zhvillimin e bazës së të dhë- seminare, forume profesionale etj., në një bibliografi kombëtare amerikane, nave dhe burimeve referuese në Internet, kumtimet e diskutimet e tyre nuk lenë pa duke vlerësuar rëndësinë e qasjes edhe përdorimin gjithnjë e më shumë të përmendur personalitete si: Gabriel nëlinjë/online të informa cionit biblio - teknologjive të reja, bibliografia do të Naudé (i pari që përdori termin gra fik kombëtar, kanë autorizuar Library vijojë të jetë, pavarësisht nga teknika e bibliografi në botimin e tij: Bibliographia of Congress për përgatitjen e katalogut prodhimit (në letër, CD, mikrofilm, politica, 1633), P. Jacob (themeluesi i

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 WEBOGRAFIA 5 bibliografisë kombëtare moderne), të cilët digjitale”, edhe për “webografinë”, në etj., atëherë ajo mundëson qasje në do të mbeten gurët e themelit të shkencës punën tonë të përditshme, ndeshemi me burimet e saj, i bën ato të shfrytëzu - së bibliografisë, kur çdokush prej tyre e di përkufizime të ndryshme si: “listë eshëm nga çdo kompjuter, nga çdokush, tashmë si etimologjinë ashtu edhe rrugën website-sh që lidhet me një çështje nga kudo. e gjatë të konsolidimit të përkufizimit (problematikë) të caktuar; është tepër e Kujtojmë thënien e filozofit grek “bibliografi”, në mjaft vende, jo shumë ngjashme me bibliografinë, por Demosten që ”Mundësitë e vogla janë nga po i njëjti komu nitet, kuptojnë, kufizohet më shumë në një koleksion të shpesh fillimi i nismave të mëdha”. Tani, diskutojnë, përdorin në masë termin burimeve në linjë/online sesa librat dhe në shekullin XXI, 2000 vjet më vonë, ne “webografi” dhe “webograf”. revistat akademike; studiuesit e drejtojnë ende përpiqemi të shfrytëzojmë “mun - Historia e librit dhe e bibliografisë na krahasimin me bibliografinë tradici- dësitë e vogla” për të ndërtuar ndër- mëson që termi “bibliografi” vjen nga onale” (Wikipedia), “listë burimesh marrjen e madhe të përdorimit të dijes greqishtja “Biblion” = livre dhe digjitale për një çështje apo subjekt së përbashkët të njerëzimit. Prandaj, këtë “graphein” = écrire; që në formë të specifik” (Online Dictionnary for library përpjekje, do ta konsideroja si fillimin e shtypshkruar bibliografia u shfaq në vitin and Information Science), “listë puni- nismës së madhe për të përdorur gjithnjë 1494, pak vite pas zbulimit të tipografisë, mesh ose dokumentesh elektronike, e më shumë teknologjitë e reja në të ndërkohë që në formë dorëshkrimi sidomos website me linke hypertekstesh, gjithë sistemin bibliotekar, në mënyrë shumë kohë më parë; që terminologjia e që lidhen sidomos me një çështje të që, të ndërtojmë fillimisht ndërmarrjen saj ka kaluar një udhë të gjatë: nga “listë caktuar” (American website). e madhe - që është rrjeti shqiptar veprash” (mjeku grek Claude Galien, Le të na shërbejë webografia, ky po - bibliografik nëlinjë/online dhe, më vonë, shek II) në “repertor titujsh” (1494), për ten cial që na ofron sot bota elektronike, themelet e bibliotekës digjitale shqiptare. të vijuar më tej te: bibliotheca, catalogus, si shtysë për të ideuar mundësi për Një projekt i tillë ambicioz është repertorium, inventarium, index; që u krijime portalesh a rrjetesh të për- plotësisht në përputhje si me politikat e desh kohë që të bibliografia të konsi - bashkëta bibliografike, “autostradash” qeverisjeve aktuale, me programet për derohej si disiplinë më vete; që u deshën informatike, zhvillime spektakolare të integrime të Shqipërisë dhe Kosovës në vite që përpjekjet e historianëve, biblio - website-ve tona. rrjetet globale të informacionit, përdori - grafëve, arkivistëve, paleografëve si: min e teknologjive të reja në dobi të Charles Mortet (1896), Charles-Victor E ARDHMJA: RRJETI SHQIPTAR individëve dhe gjithë shoqërisë shqip - Langois (1863-1929), Georg Schneider BIBLIOGRAFIK NË LINJË/ONLINE tare, ashtu edhe me rekomandimet e (1926) etj. për të përkufizuar termin Në një kohë kur, autostrada Durrës- Bashkimit Europian. bibliografi, të finalizoheshin me mirati- Kukës-Morinë, mundësoi integrimin e Shpreh bindjen, se komuniteti i min nga UNESCO- ja në nëntor të Shqipërisë në sistemin europian të bibliografëve në Kosovë dhe Shqipëri, 1950, vit që ka standardizuar përkufi- komunikacionit, bibliotekave tona i është gjatë këtyre dy ditëve të punimeve, me zimin e termit si në fjalorë, enciklopedi, hapur një rruge, me anë të të cilës, na referimet dhe diskutime e tyre, do të tekste ashtu edhe në burimet nëlinjë/ jepet mundësia për t’u lidhur me ideojnë në këtë Konferencë strategjinë që online si: “një listë e strukturuar doku - autostradat tona virtuale të komunikimit. shtron sot epoka digjitale, dhe në mentesh, sidomos artikujsh, që kanë Në epokën e konkurrencës tekno - përmbyllje të saj, të gjithë së toku, do të karakteristika të përbashkëta, për një logjike, kur përditë flitet e shpresohet për propozojmë hartimin e një platforme objekt të caktuar” dhe nga bibliotekarët si integrime në rrjedhat europiane e model për krijimin i një rrjeti të “ tërësia e teknikave të përshkrimit të botërore, a nuk duhet që edhe biblio - përbashkët bibliografik shqiptar online. dokumentit dhe kërkimit dokumentar”. tekat tona kombëtare të shtyhen për të Preferoj ta përfundoj me: “Nuk ka Ekzistenca e suporteve të tjerë të ngritur rrjete të përbashkëta informa - asgjë të përhershme përveçse ndryshi - komunikimit, mbështetur në të njëjtin cioni bibliografik? Them se po. Ka mit” (Heraclitius). I gjithë komuniteti i model, ka sjellë edhe lindjen e termave të ardhur koha që të përpilojmë strategjitë bibliotekarëve e di që ndryshimet e tillë si: filmografi, diskografi, webografi. tona për një rrjet shqiptar bibliografik vijueshme janë karakteristike për kohën Ndërsa historia e Internetit dhe e nëlinjë/online. në të cilën ne jetojmë. Sfida të papritura botës digjitale na mëson që vendlindja e Integrimi dhe globalizimi provojnë mund të shfaqen përpara nesh në të termit “webografi” ose “webliography” bindshëm që e ardhmja e bibliotekave ardhmen. Por, unë jam optimiste sepse (1995) është po Amerika, që është do të jetë frytdhënëse, vetëm nëse ato efektet e punës së kryer nga bibliote- vendlindja e botës digjitale. Shpjegimi i bëhen pjesë e rrjetit global bibliotekar. karët, në mbarë botën, janë afatgjate, tij gjendet për herë të parë në Oxford Nëse një bibliotekë vendos nëlinjë/ duan kohë që të duken. Nuk është edhe English Dictionary (Fjalorin e Oxfordit) online katalogët elektronikë, biblio - aq e lehtë të maten sukseset. Historia në vitin 1995. Ashtu si për “Bibliotekën grafitë, bazat e ndryshme të të dhënave vijon.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 6 LIBRI LIBRI DHE BIBLIOTEKAT

Prof.dr. Sali BASHOTA 1962 deri në vitin 1969, si paralele e deinstituciona lizimi i kulturës shqiptare, ndarë e Entit të Teksteve dhe Mjeteve dome thënë rrënimi dhe okupimi i saj, si Mësimore të Serbisë, ishin botuar 464 dhe paralizimi i botimeve në gjuhën tituj të teksteve shkollore, ndërsa në shqipe nga pushteti i Serbisë në Kosovë. ipas burimeve të ndryshme, historiku i edicionin e këtij botuesi në periudhën Veprimtarinë botuese me karakter bibliotekave në Kosovë daton nga ndërmjet viteve 1970 - 1979 u botuan hulumtues dhe shkencor e kanë zhvilluar Speriudha të hershme, madje që nga 492 tituj të teksteve shkollore. Në periu - dhe e zhvillojnë edhe Akademia e Shken- shekujt XIV-XV. Funksioni i këtyre dhën e viteve 1980-1989 ishin botuar cave dhe e Arteve e Kosovës, e cila nga bibliotekave ndërlidhet kryesisht me 831 tituj të teksteve shkollore për arsi- viti 1976 deri në vitin 2008 ka botuar misionin e bashkësive të kultit. Por, nga ana mim fillor dhe të mesëm. Prej vitit 1992 mbi 200 tituj veprash të ndryshme nga tjetër, veprimtaria botuese në Kosovë deri në vitin 2001 u botuan 370 tituj të fusha e gjuhësisë, letërsisë, shkencave dëshmohet në një kohë krejt të re, teksteve shkollore. Enti i Teksteve dhe i shoqë rore, shkencave të natyrës, arteve, megjithëqë është për të besuar se bashkësitë Mjeteve Mësimore, përkatësisht Libri duke përfshirë edhe botime kolektive dhe e kultit, paralelisht me përdorimin e librit, shkollor që nga viti 1992 deri në vitin revista të përkohshme. Instituti Albano - do ta kenë kultivuar edhe prodhimin e tij. 2006 i ka botuar rreth 500 tituj të logjik i Prishtinës, ndërkaq, prej fillimit të veprimtarisë botuese e deri në vitin teksteve mësimore të të gjitha niveleve, VEPRIMTARIA BOTUESE 2008 ka nxjerrë 400 botime nga fushat e duke përfshirë edhe lektyrën shkollore. Veprimtaria botuese në gjuhën albanologjisë: gjuhësi, letërsi, folklor, shqipe në Kosovë ka filluar në vitet ‘40 Në vitin 1943 broshurat e para u histori dhe etnologji. të shekullit XX. Që nga viti 1943 fillojnë botuan në tirazh 200 ekzemplarë, ndërsa Edhe institucionet e tjera arsimore, të botohen broshura të ndryshme në Abetarja e parë u botua me një tirazh shkencore, kulturore, siç janë: Univer- gjuhën shqipe. Libri i parë i leximit 66.500 ekzemplarë. Vetëm në vitin 1955 siteti i Prishtinës, Arkivi i Kosovës, botohet në vitin 1945, ndërsa Abetarja e u botuan 64 tituj veprash të reja. Instituti i Historisë, Biblioteka Kombë - parë në vitin 1946. Në vitin 1950 Redaksia e botimeve Rilindja, e cila tare dhe Universitare e Kosovës e kanë themelohet Shtëpia Botuese Mustafa botoi mbi 2000 vepra të autorëve zhvilluar dhe vazh dojnë me veprimtarinë Bakija, e cila në fillim të veprimtarisë së shqiptarë, i ka afirmuar vlerat kulturore, botuese në fushat e tyre hulumtuese, saj botonte vepra të përkthyera e pastaj shkencore e letrare jo vetëm në Kosovë, shkencore dhe profesionale. edhe vepra origjinale. Në këtë periudhë por edhe më gjerë. Shifra dhe fakte dësh- Në Kosovë, pos Rilindjes, e cila fillojnë të botohen vepra të autorëve të mojnë se deri në vitin 1974 u botuan ndodhej në situatë të pafavorshme për të Kosovës, ndërsa nxitja, përkrahja dhe 1073 tituj, ndërsa deri në vitin 1984 u ushtruar funksionin e saj, në vitin 1990 afirmimi i krijuesve përqendrohet sido - botuan 3200 tituj. Para ndërhyrjes së veprimtarinë e pavarur botuese e fillon mos pas themelimit të revistës letrare Jeta masave të dhunshme deri vitin 1989, shtëpia botuese private Buzuku, ndërsa në vitin 1994 Dukagjini. Pas viteve 1999 e re në vitin 1949. Kjo revistë kishte rol të Rilindja i kishte botuar mbi 3800 tituj edhe shtëpitë botuese Faik Konica, rëndësishëm në përkrahjen e krijuesve veprash të ndryshme. Rozafa, Shpresa dhe botues të tjerë e dhe në zhvillimin e përgjithshëm të Në aktivitetin botues të Rilindjes, e cila çdo vit botoi nga 120 tituj të rinj, ushtrojnë veprimtarinë e tyre në fushën e letërsisë dhe kulturës në Kosovë. botimeve. Shtëpia botuese Dukagjini, pas Aktiviteti i Shtëpisë Botuese Mustafa është mbështetur krijimtaria origjinale e autorëve bashkëkohorë, botimi i veprave viteve 1999 fillon të botojë edhe litera - Bakija integrohet në vitin 1956 në turë shkollore. komplete, botimi i veprave të autorëve të kuadër të shtypshkronjës Miladin Popo- Veprimtaria botuese në Kosovë është viqi, ndërsa në vitin 1958 Ndërmarrja traditës, si dhe veprat e përkthyera. zhvilluar edhe në institucione të tjera Botuese Grafike Rilindja, me veprim- Rilindja u bë njëri ndër botuesit më të shoqërore dhe private në shumë komuna tarinë e saj të gjithanshme në shumë mëdhenj në rajon, madje edhe me të Kosovës. fusha bëhet botuesi kryesor i veprave të tirazhin e veprave të botuara, duke e Gjatë periudhës së RSFJ-së në Koso - përkthyera dhe i veprave origjinale. afirmuar kulturën dhe letërsinë shqipe në vë ka pasur botime në gjuhën serbo - Veprimtaria botuese e teksteve panairet kombëtare dhe ndërkombëtare. kroate, për çka është kujdesur shtëpia shkollore zhvillohej fillimisht nga Enti Nga vëllimi i madh i botimeve në këtë botuese Jedinstvo, dhe në gjuhën turke, për Botimin e Teksteve Shkollore i RS të periudhë, në vitin 1985 Kosova kishte për çka është kujdesur Tan-i. Serbisë, reparti në Kosovë, pastaj u një libër për kokë të banorit. përqendrua tek Enti i Teksteve dhe i Në vitin 1989 Rilindja botoi 80 tituj, VEPRIMTARIA BIBLIOTEKARE Mjeteve Mësimore, që është themeluar ndërsa në periudhën e viteve 1990-1999 Në Kosovë funksionon rrjeti në vitin 1970, përkatësisht Shtëpia Botu- çdo vit u botuan mesatarisht nga 30-40 bibliotekar i këtyre bibliotekave: Biblio- ese e tanishme Libri shkollor. Prej vitit tituj. Këtë periudhë e karakterizon teka Kombëtare dhe Universitare e

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 LIBRI 7

Kosovës, bibliotekat ndërkomunale, ndërtesa e Bibliotekës Kombëtare dhe Kosovës: në Prishtinë, në Prizren, në Pejë, komu nale, universitare, speciale dhe Universi tare të Kosovës ishte edhe bazë e në Mitrovicë, në Gjakovë, në Gjilan, në shkollore. ushtrisë serbe. Ferizaj, në Leposaviq, ndërsa bibliotekat Në vitin 1944 në Prizren është Në periudhën e administrimit serb komunale në qytete më të vogla të themeluar institucioni i parë bibliotekar Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare Kosovës konsiderohen si biblioteka në Kosovë. Prandaj, themelimi dhe zhvi- të Kosovës i janë shtuar 22.000 libra, të publike të nivelit të tretë. llimi i bibliotekave në Kosovë e ka pikë gjitha në gjuhën serbe dhe asnjë në Në vitet 1998-1999 në bibliotekat referimi Bibliotekën Ko mbë tare dhe gjuhën shqipe, ndërsa po në këtë peri- publike dhe private në Kosovë janë Universitare të Kosovës, e cila ka kaluar udhë 100.000 libra në gjuhën shqipe, të zhdukur dhe djegur me mijëra koleksi - nëpër disa faza, madje duke marrë emër- cilat kanë qenë të destinuara për one bibliotekare. Sipas burimeve vendore time të ndryshme: Biblioteka Regjionale shkëmbim dhe dhurim janë zhdukur nga dhe ndërkombëtare, vetëm në 183 e Krahinës Autonome të Kosovës e administrata e dhunshme e këtij institu- biblioteka në Kosovë ndërmjet viteve Metohisë (1944-1952), Qendra Bibliote- cioni. Po kështu, në këtë institucion është 1990-1999 kanë humbur afër 1.000 000 kare e Krahinës Autonome të Kosovës e bërë edhe një spastrim i madh i koleksio- ekzemplarë të botimeve të ndryshme. Metohisë (1956-1961), Biblioteka Popu- neve me vlerë nacionale, sidomos janë Në vitin 1989 në Kosovë kishte 328 llore Krahinore (1961-1970), Biblioteka asgjësuar veprat e autorëve të traditës biblioteka shkollore, ndërsa në vitin 1992 Popullore dhe Universitare e Kosovës shqiptare. mbetën vetëm 146 biblioteka të tilla. Në (1970-1990), Biblioteka Popullore dhe Sipas të dhënave nga revizioni i vitin 1989 kishte 176 biblioteka publike, Universitare e Kosovës e Metohisë (1990- koleksioneve bibliotekare në vitin 2004, ndërsa në vitin 1995 mbetën vetëm 59. 1999), ndërsa nga viti 1999 – Biblioteka koleksionet e Bibliotekës Kombëtare dhe Para vitit 1990 në bibliotekat publike në Kombëtare dhe Universitare e Kosovës. Universitare të Kosovës numërojnë Kosovë kishte 2.014.628 ekzemplarë, Ndërtesa e tanishme e Bibliotekës 1.890.194 njësi bibliotekare, me 475.324 ndërsa pas vitit 1999 mbetën vetëm Kombëtare dhe Universitare të Kosovës tituj, nga të cilat: libër: 382.806 njësi; 1.114.060 ekzemplarë librash. Të dhënat u inaugurua më 25 nëntor 1982. Hapë- revista: 281.591 njësi; gazeta: 984.022 statistikore dëshmojnë për një zhdukje sira e saj përfshin 16.500 metra katrorë. njësi dhe botime të tjera: 241.775 njësi. masive të koleksioneve bibliotekare në Është e përbërë me dritare zenitale, me Nga viti 2004-2008 pasurimi i fondeve gjuhën shqipe në shumicën e biblio- gjithsej 99 kupola, të cilat e kanë bibliotekare në Bibliotekën Kombëtare tekave të Kosovës. simbolikën e vet të veçantë arkitekturale. dhe Universitare të Kosovës, përmes Në vitin 2005 në Kosovë kishte 498 Biblioteka Kombëtare dhe Univer - ekzemplarit të detyrueshëm, blerjes dhe biblioteka të të gjitha llojeve. Fondi i sitare e Kosovës është institucioni biblio - dhuratave, është rritur edhe për mbi përgjithshëm i këtyre bibliotekave përbë - tekar qendror i Kosovës dhe qendër e 30.000 tituj të rinj. hej nga 1.396 121 tituj dhe 3.465 372 informacionit bibliotekar në nivel Libri më i vjetër në Bibliotekën njësi bibliotekare. kombëtar. Aktiviteti i Bibliotekës Kom - Kombëtare dhe Universitare të Kosovë Veprimtaria bibliotekare në Kosovë bëtare dhe Universitare të Kosovës është është Historia e jetës dhe bëmave të Skën - i ngjashëm me bibliote kat e tjera kombë - der beut, Princit të Epirotëve, i autorit zhvillohet edhe në institucione të tjera tare në shtete të ndryshme të botës dhe Marin Barleti, përshkruar në gjuhën shkencore, arsimore, siç janë: Biblioteka ajo është anëtare në asociacione të ndry - latine, i cili është përkthyer gjermanisht e Akademisë së Shkencave dhe Arteve e shme ndërkombëtare. nga Johan Piniciani, botuar në Augsburg Kosovës, Biblioteka e Institutit Albano - Me rrënimin e pozitës kushtetuese të në vitin 1533. logjik, bibliotekat e fakulteteve të Kosovës në vitin 1989, veprimtaria bib - Nga viti 2005 Biblioteka Kombëtare Universitetit të Prishtinës, pastaj biblio - liotekare, sikundër edhe në sferat e tjera dhe Universitare e Kosovës e ka në tekat shkollore etj. në kulturë, arsim e shkencë, u diskri- funksion sistemin e automatizuar biblio- Libri dhe bibliotekat në Kosovë kanë minua nga pushteti serb. tekar Aleph 500 dhe deri në fillim të vitit kaluar nëpër periudha të ndryshme të Periudha e viteve 1998-1999 është 2009 katalogimi elektronik u është bërë zhvillimit dhe të ndërprerjes. Faktet dhe periudha e okupimit dhe e inkuizi cionit, 54.921 njësive bibliografike, apo 79.319 dëshmitë tregojnë për fazat e zhvillimit pra e shkatërrimit, zhdukjes dhe e djegies njësive fizike. dhe të afirmimit normal të veprimtarisë së koleksioneve bibliotekare në shumë Biblioteka Kombëtare dhe Univer - botuese dhe bibliotekare, por edhe për biblioteka publike dhe private në Kosovë. sitare e Kosovës përmes Konsorciumit të fazat e diskriminimit dhe të okupimit, Nga viti 1990 e deri në vitin 1999 në Bibliotekave Elektronike ka qasje në duke filluar sidomos nga vitet e 80-ta të Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare revistat më të njohura elektronike në shekullit XX e deri në vitin 1999. të Kosovës pushteti serb aplikoi masat e botë. Zhvillimet e reja në sistemin dhunshme duke u mohuar lexuesve Veprimtaria bibliotekare zhvillohet bibliotekar në Kosovë kanë të bëjnë shqiptarë të drejtën për shërbime. Pos që edhe në bibliotekat ndërkomunale në kryesisht me modernizimin e shërbimeve ishte mbushur me refugjatë serbë nga Kosovë, të cilat konsiderohen si biblio - përmes teknologjisë së re të komunikimit Kroacia dhe Bosnja, në periudhën mars- teka të nivelit të dytë. Këto biblioteka dhe të qasjes së lirë në burimet e maj 1999, gjatë ndërhyrjes së NATO-s, funksionojnë në qendrat më të mëdha të informacionit.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 8 BIBLIOGRAFI 55 VJET TË LIBRIT SHQIP NË KOSOVË

Berat ARMAGEDONI bërëse të Federatës së ish-Jugosllavisë e ka pasur mundësi të marrë për model të punës biografi të ndryshme, duke filluar nga ajo e vitit 1946, kur ibliografët, ashtu sikurse bi- supozohet se është hartuar bibliografia ografitë, të cilat çdo ditë e më e parë, por e formës artikull, duke vi- pak janë duke u pakësuar, edhe B juar pastaj edhe me bibliografinë kro- ata çdo ditë e më shumë janë duke u pakuar. Ky mosinteresim për të mos nologjike të bibliografit Ali Rexha, me hartuar bibliografi është duke ardhur titull “Bibliografi publikimesh në për shkak të zhvillimeve të shpejta gjuhën shqipe në Kosovë e Metohi teknologjike dhe ofrimit të shpejtë të in- 1944-1958”, botuar në trembëdhjetë formacionit nëpërmjet kërkimit elek- vazhdime në revistën shkencore “Për- tronik, në të cilat, përpos të dhënave parimi” gjatë viteve 1959-1961 e deri bibliografike, në të shumtën e rasteve në bibliografitë e sotme, (një të tillë, mund të merren edhe të dhëna më të mjaft të rëndësishme, vitin e kaluar e detajuara për disa kategori të fushave të ka botuar edhe Biblioteka e studimeve e kategori të ndryshme të Shqipërisë), është punuar me përkush- shkrimeve/teksteve sesa që ofrojnë bib- tim të madh. Ndërsa, të kujtojmë se, liografitë klasike. Një mundësi të tillë, interesimi për të hartuar bibliografi të marrjes së këtyre informacioneve, na tematike e kronologjike, speciale e përzgjedhëse (selektive), por për t’u ofron edhe programi elektronik klasike, libër fizik, por kemi menduar “Aleph500”, të cilin e përdor Biblioteka ta bëjmë edhe moderne. Atë do të botuar në formë të librit, ka nisur pas Kombëtare dhe Universitare e Kosovës fusim edhe në portalin albanologjik vitit 1957 e nuk është ndalur deri më për të kataloguar ose ofruar të dhëna Shqipëri - Kosovë, gjithashtu edhe në sot, qoftë individualisht (bibliografi të elektronike për libra e autorë kudo që ueb-faqen e bibliotekës, që d.m.th. do hartuar nga një, dy e tre autorë), qoftë gjendet kërkuesi/shfletuesi. t’ua ofrojmë edhe lexuesve virtualë. punë në grupe, sikurse, ta zëmë, është Shikuar në këtë kontekst fushën e “Bibliografia: Libri shqip 1944- ky projekt i BKUK-së për hartimin e bibliografisë e këtë program elek- 1999” është projekt i Departamentit “Librit shqip 1944-1999”, e cila bib- tronik mjaft të avancuar, në këtë të Bibliografisë të Bibliotekës Kom- liografi është e ndarë në tri vëllime, numër të revistës “Biblioletra”, jo që bëtare dhe Universitare të Kosovës, i 1944-1974, 1975-1984, 1985-1999, do të bëjmë ndonjë krahasim e nxjer- cili ka filluar të hartohet pak më dhe në të cilët janë futur - në të parën rim në shesh përparësitë e njërit ndaj shumë se dy dekada, kurse botimi tij - 4 070 njësi bibliografike, në të dytën tjetrit, por do themi disa fjalë për bib- pritet të dalë së shpejti në treg. Pra, kjo - 3 943, në të tretën mbi - 2 000 njësi, liografinë, pasi, me një hartim të bibliografi ka filluar të hartohet nga të dhënat e të cilave, në mbi 2 100 hatashëm të “Bibliografia: Libri shqip punonjësit e saj, disa prej të cilëve faqe tekst, i kanë futur në Microsoft 1944-1999”, të cilën janë duke e për- tashmë kanë ndërruar jetë, disa të tjerë Word ish-shefi i Departamentit të gatitur e janë në përfundim të tij kanë dalë në pension, kurse disa të Bibliografisë, Tahir Foniqi, shefja e punonjësit e Departamentit të Bibli- tjerë, të vjetër e të rinj, janë duke vazh- tashme e këtij Departamenti, Rrushe ografisë, edhe është duke përfunduar duar ende të punojnë në këtë projekt. Behluli-Sadiku, dhe punonjësit: Al- metoda e vjetër e punës së saj, ajo e Ky projekt i BKUK-së, për har- banë Mehmetaj, Flamur Maloku, Adil skedarëve manualë alfabetikë e duke timin e kësaj bibliografie retrospektive Olluri, Sanije Kelmendi dhe autori i dalë në dritë një punë e vjetër, por kombëtare 55-vjeçare të librit shqip, këtij shkrimi. E, dizajnimin e saj e ka mjaft e vyeshme dhe e ndritshme: li- përpos që ka futur të dhënat bibli- bërë disenjatori Liridon Zekaj, i cili brat shqip që 55 vjet, e cila punë nuk ografike të botimeve të librit shqip në është zyrtar i Teknologjisë Informative do të ofrohet vetëm në formën Kosovë dhe në pjesët e dikurshme për- në BKUK.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 BIBLIOGRAFI 9

Gjatë hartimit të kësaj bibliografie, sikurse thoshte redaktori përgjegjës i saj shpeshherë në mbledhje, Tahir Foniqi, ka pasur sfida të shumta dhe të ndryshme, mirëpo ato, falë tij, falë shefes Rrushe Behluli-Sadiku, por edhe interesimit të punonjësve ose pjesëmarrësve - hartues të saj - janë tejkaluar edhe shpejt, edhe shumë mirë, pa kërkuar ndihmë të jashtme e as futur në projekt ndonjë bibliograf jashtë institucionit të Bibliotekës, e cila na ka ofruar e dhënë mundësinë edhe për ndihmë të tillë. Por, ashtu sikurse e nisëm ne zbardhjen e saj (në Word), këta gjashtë-shtatë veta, ashtu Ndërkaq, te botimet e formës an- mani” në Prishtinë, Bibliotekën edhe donim t’i jepnim fund, të vetëm. tologji, simpoziume, kongrese e bo- Ndërkomunale ‘Anton Çetta’ në Fer- Natyrisht se është bërë përpjekjeje, time të tjera të ngjashme është izaj, Bibliotekën Ndërkomunale në gjatë gjithë hartimit, të kihet kujdes shënuar edhe përmbajtja e lëndës, e Prizren, Bibliotekën Ndërkomunale në fushat përshkruese të librave të cilat cila ka qenë mjaft e vështirë për t’u ‘Azem Shkreli’ në Pejë, Bibliotekën e i ofron bibliografia dhe të cilat i shton daktilografuar për shkak se skedat ish-Shkollës Normale në Prishtinë, bibliografi me kllapa katrore [...], kanë qenë të punuara nga shumë duar bibliotekat legatë: të Krist Malokit e duke filluar nga ato më të shpeshtat: të punonjësve të BKUK-së, shkrimi i Fehmi Aganit në BKUK, koleksionet mbiemri (me shkronja kapitale) e emri të cilëve ka qenë i vështirë ku e ku të e bibliotekës personale të poetit Azem lexohet. Por, edhe kur janë hasur i autorit, titulli i librit, kategoria Shkreli etj.”. Ndërkaq, “në vjeljen e probleme të tilla, edhe kur shkrimi ka lëndës së kësaj Bibliografie, gjatë peri- (p.sh., novelë), bashkautorësia ose për- qenë i lexueshëm, nuk është lëshuar udhave të caktuara, kanë ndihmuar piluesit e hartuesit, ribotimet, vendi, kurrë nga dora burimi kryesor: libri. edhe Sevdie Ahmeti, Musa Gërguri, botuesi, viti i botimit e shtypshkronja, Së këndejmi, bibliografia është har- Bujar Shehu, Afijete Mulliqi, Shkëlzen faqet, ilustrimet, fotografitë, faqet sht- tuar me organizim kronologjik, duke Maliqi, Nexhbedie Rizaj, Muharrem esë e hartat, centimetrat, bibliotekat, respektuar të gjitha zonat e përshkrimit Zejnullahu”. (Përshkrim më të deta- parathëniet, pasthëniet, literatura, bibliografik të librit. Brenda viteve juar, për punën rreth hartimit të kësaj vërejtjet, fjalori e fjalorthi, tirazhi, është bërë alfabetizimi, germë për bibliografie do të mund të lexoni në shënimet për autorin e ndonjë shënim germë, i njësive bibliografike. Ndërsa, parathënien e saj në vëllimin e parë). tjetër. Përpos këtyre fushave, për të sikurse bën me dije redaktori Këtu, në këtë përfundim, dua të ku- cilat janë përkujdesur veçmas Foniqi e përgjegjës i saj në hyrje të bibliografisë jtoj se bibliografisë i është nxjerr edhe Behluli-Sadiku, rëndësi i është kush- së vëllimit të parë, Tahir Foniqi: “Për indeksi i autorëve, kurse po në këtë tuar edhe alfabetizimit të materialit hartimin e kësaj Bibliografie jemi bibliografi trevëllimesh janë lëshuar bibliografik, i ndarë në vite, kur edhe mbështetur kryesisht në kopjen e de- edhe gabime teknike, që do të thotë se, fillon skeda e parë e vitit 1944, e cila tyruar të librit që merrte Biblioteka pavarësisht rëndësisë që i është kush- ka këtë radhitje bibliografike: Kombëtare e Kosovës nga ish-RSFJ. tuar e kohës mjaft të gjatë derisa është GJILAS, Milovan Janë konsultuar edhe koleksionet hartuar, nuk është bërë një punë e 1. Thelbi dhe randsija e politikës shqipe në Bibliotekën Popullore të Ser- shkëlqyeshme. Megjithatë, më mirë e s’onë të vllaznimit të popujve / Milo- bisë, Bibliotekën Popullore dhe Uni- këtij lloji sesa i gjithë ky informacion van Gjilas.- Prishtinë : Komiteti versitare ‘Kliment Ohridski’ në Shkup, bibliografik të lihej i shpërndarë nëpër Krahinuer i PKJ për Kosmet, 1944 Bibliotekën e Institutit Albanologjik të skedarët alfabetikë në BKUK. Tash lib- (Shapt. teknika e FPNÇ të Kos- Prishtinës, Bibliotekën e Fakultetit të rin shqip, që nga 1944 deri në të ’99- metit).- 12 f. ; 20 cm Studimeve Islame në Prishtinë, Bib- n, mund ta keni në duar, në dashi edhe Tirazhi 500 liotekën Ndërkomunale “Hivzi Sulej- në kompjuter!

VITI 8 • NUMRI 1 • 2011 10 LIGJI KUR LIGJI OBLIGON, PATJETËR DUHET ZBATIM Flamur MALOKU

uajin e kaluar u miratuan, kurse po muajin e kaluar Mpër njërin filloi debati në Teatër Kombëtar, për tjetrin ka filluar që sa kohë edhe në dy ministritë, në atë të Kulturës dhe të Arsimit, në Rektorat dhe në Bibliotekën Kom- bëtare dhe Universitare të Kosovës. E ato që u miratuan janë: Projektligji për Teatrot dhe ai për Bibliotekat. Pasi i përkas njërës fushë, kësaj të fundit, pasi punoj në Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës në Departamentin e Kata- gojë Bibliotekës Kombëtare të Koso- me shtypshkrim ose në një mënyrë logimit e katalogoj ekzemplarin e de- vës në afat prej 30 ditësh nga dita e tjetër të ngjashme. tyrueshëm të të gjithë librave që botimit. Nëse botuesi nuk është i Ndërkaq, në nenin 19, Materialet botohen në Kosovë, qoftë ata me identifikuar ose është i identifikuar bibliotekare me rëndësi të veçantë, ISBN, qoftë të tjerët pa të, e pasi kam rrejshëm, i panjohur, përkatësisht nuk thuhet: “1. Çdo person në Kosovë që pritur deri tash miratimin e këtij pro- ka vendqëndrim ose seli në Kosovë, posedon material bibliotekar me jektligji, desha, për disa drejtues të këtë obligim do ta kryej shtypshkro- rëndësi të veçantë për kulturën duhet: shtëpive botuese, por edhe për opin- nja, përkatësisht subjekti që ka bërë “1.1. Të informojë Bibliotekën ionin, për lexuesit e “Biblioletrës” e botimin. 2. Botime konsiderohen li- Kombëtare të Kosovës për eviden- për punonjësit e bibliotekave, t’i shkë- brat e shtypura dhe elektronike, timin e materialit; pus në këtë shkrim disa nene të Pro- materiali jo libër që nënkupton fo no - 1.2. T’i mundësojë Bibliotekës jektligjit për Bibliotekat, gjithashtu do kumentet, fotodokumentet, materi- Kombë tare të Kosovës qasje në ato edhe të njoftoj për një neglizhencë të ali i imët bibliotekar, broshurat, materiale dhe sipas nevojës të ndër- disa shtëpive botuese, dhe të disa të se pa ratet, revistat, gazetat, riprodhimet marrë masa për konservimin dhe tjerave që as sot nuk i respektojnë as artistike, veprat muzikore të shkruara restaurimin e tyre sipas marrëveshjes ligjin, as bibliotekat, as lexuesit, duke në partitura, hartat gjeografike, atlaset, me poseduesin; mos i sjell pesë ekzemplarët e një bo- globuset e të gjitha llojeve, planet ur- 1.3. T’i ofrojë paraprakisht Bib- timi në bibliotekë, për të cilët i dety- banistike, pllakatat, katalogët, pro- liotekës Kombëtare të Kosovës blerjen ron ligji. gramet, materialet braile, diapozitivat e materialit të tillë, nëse ka për synim Projektligji për Bibliotekat në Re- si dhe pjesët e tyre përbërëse a shoqë- tjetërsimin e tij brenda apo jashtë publikën e Kosovës, në nenin 11, II ruese të riprodhuara në mënyrë vendit. Dispozitat e tjera, Botimet, obligon: grafike, CD-Rom-ët, DVD-të, disqet 2. Nxjerrja e këtyre materialeve “1. Çdo person ose subjekt që nxjerr e gramafonit dhe kompakt-disqet, jashtë vendit për kohë të pacaktuar botime në Kosovë, të cilat i dedikohen kasetat audio dhe vizuale të regjistru- bëhet sipas legjislacionit në fuqi”. përdorimit publik, obligohet që pesë ara, disketat kompjuterike të regjistru- E nëse këto nene nuk zbatohen, (5) ekzemplarë të çdo botimi t’ia dër- ara dhe veprat e tjera që riprodhohen atëherë ky ligj ka paraparë edhe masa

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 LIGJI 11 ndëshkimore sikurse janë përshkruar në nenin 20, te Dispozitat ndëshki- more: “1. Me gjobë prej 100 - 1000 dënohet për kundërvajtje përdoruesi që nuk e kthen, e dëmton, tjetërson ose e asgjëson materialin bibliotekar ose në ndonjë mënyrë tjetër shkel rregullat e përdorimit të materialit bibliotekar. 2. Me gjobë prej 200 - 500 dëno- het për kundërvajtje drejtuesi i bibliotekës nëse nuk ia dërgon Bib li - otekës Kombëtare të Kosovës të dhë- nat e duhura. 3. Me gjobë prej 500 - 1000 dënohet për kundërvajtje botuesi, përkatësisht subjekti që nuk kryen obligimin e dërgimit të ekzemplarit të detyrueshëm në Bibliotekën Kom- bëtare të Kosovës. 4. Me gjobë prej 200 - 1200 dënohet për kundërvajtje personi përgjegjës i bibliotekës së sektorit publik i cili nuk ia dërgon Bib- liotekës Kombëtare të Kosovës listën e koleksioneve të bibliotekës të cilat janë nxjerrë nga përdorimi apo listën e koleksioneve të bibliotekës që ka pushuar së funksionuari. Pas një hulumtimi që kam bërë në BKUK ekzemplarin e detyrueshëm. 5. Me gjobë prej 500-5000 dëno- Bibliotekën Kombëtare dhe Univer- E, respektim të ligjit e të lexuesit, e të hen për kundërvajtje personat që pose- sitare të Kosovës, pra në institucionin kujdesshme për dorëzimin e ekzem- dojnë materiale bibliotekare me rëndësi në të cilin punoj, kam vënë re se disa plarit të detyrueshëm janë treguar për trashëgiminë kulturore të cilët nuk nga shtëpitë botuese nuk e kanë sjellë shtëpitë botuese: “Faik Konica”, e njoftojnë Bibliotekën Kombëtare të asnjë ekzemplar në BKUK; disa prej “Rozafa”, “Libri shkollor”, Akademia Kosovës për tjetërsimin e tyre”. tyre nuk kanë marrë numër të ISBN- e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Edhe pse kaherë ka ekzistuar një së dhe as që kanë kryer katalogimin në Universiteti i Prishtinës, Shtëpia rregull i shkruar ligjor, jo i fjalëpërf- botim (CIP). Kjo papërgjegjësi bie Botu ese “Koha” e ndonjë tjetër, që jalshëm sikurse tash i Republikës së ndesh me Ligjin për Bibliotekat. Sipas kanë numër të kufizuar të botimeve. Qeverisë së Kosovës, se “çdo person dispozitave ligjore të Ligjit për Bib- Kur Ligji për Bibliotekat përcakton ose subjekt që nxjerr botime në liotekat, botuesit e tillë, ndëshkohen, dispozita ligjore të obligueshme, ato Kosovë, të cilat i dedikohen për- me gjobë prej 500 - 1000 , pasi nuk duhet zbatuar, sepse moszbatimi i tyre dorimit publik, obligohet që pesë (5) janë duke e kryer obligimin e dërgimit cenon konceptet bazë mbi të cilat ekzemplarë të çdo botimi t’ia dërgojë të ekzemplarit të detyrueshëm në Bib- mbështet grumbullimi dhe ruajtja e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës në liotekën Kombëtare të Kosovës. materialeve kulturore, historike e shken- afat prej 30 ditësh nga dita e botimit”, Të kujtojmë, në këtë kontekst, se core të një kombi, duke privuar, në këtë ai rregull, shikuar në 12 vjetët e fun- deri në dy vjetët e fundit as Instituti kontekst, edhe të drejtën e përdoruesit dit, është respektuar nga disa botues Albanologjik i Prishtinës, i cili boton për qasje në botimet të cilat një bib- fare pak, nga disa plotësisht. libra, nuk e ka sjellë me kohë në liotekë nacionale do të duhej t’i kishte.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 12 KOLEKSIONET DIGJITALE ZHVILLIMI I KOLEKSIONEVE PËR BIBLIOTEKËN DIGJITALE KOMBËTARE TË KOSOVËS: PRITSHMËRITË E PËRDORUESVE* /VIJON NGA BALLINA/ aktualë, pra ndaj ndryshimit të sjelljes him themelet, mbase jo të plota, të së njerëzve, sesi dëshirojnë që t’u shër- koleksioneve të një biblioteke digjitale Mbase ka ardhur koha të rimendo- behet informacioni, sesi e konsidero- kombëtare përmes një hulumtimi të het dhe të rivlerësohet pozicioni i bib- jnë bibliotekën, se ç’vlerë u japim bërë kohë më parë. liotekave të çfarëdolloji apo shërbimi shërbimeve dhe informacioneve të Hulumtimi kishte për qëllim të që ofrojnë në raport me internetin bibliotekës, etj. Pra, mund të themi se përcaktonte, apo më mirë të themi, të dhe shërbimet elektronike komerciale është rrezikim raporti mes bib- niste diskutimet lidhur me kriteret e që ofrohen, duke mos i konsideruar si liotekave dhe përdoruesve të saj, e përzgjedhjes së koleksioneve që do të rival, pasi edhe ashtu nuk kanë qenë mbase aspak një rrezikim raportesh bëheshin pjesë e një biblioteke digji- asnjëherë, duke mos i konsideruar si mes bibliotekës dhe shërbimeve të tale kombëtare sipas preferencave të shërbime më të mira të njërës sesa të tjerat të llojit të vet tashmë të trans- shfrytëzuesve të saj. Me gjithë ku- tjetrës, kur dihet se secila në vetvete ofron shërbime unike dhe plotësuese formuara dhe të përshtatura me sjell- fizimet që kishte, hulumtimi kishte në të njëjtën kohë, duke mos i kon- jet e ndryshuara të njerëzve. për synim arritjen e dy objektivave: sideruar zëvendësues pasi njëra prod- Bibliotekat tona janë në rrugë drejt - Hulumtimi i pritshmërive të hon, grumbullon, shet e shërben, këtyre transformimeve me përpjekjet ekspertëve dhe të përdoruesve lid- tjetra më shumë grumbullon, organi- e bëra në këtë dhjetëvjetëshin e fun- hur me përmbajtjen e një bib- zon e ofron. dit, duke u përpjekur t’i shndërrojnë lioteke digjitale kombëtare, dhe; Po të reflektojmë me naivitet për shërbimet e tyre tradicionale në elek- - Identifikimi i kanaleve të mund- bibliotekat disa dhjetëra e qindra vjet tronike, duke u përpjekur t’i ofrojnë shme të bashkëpunimit të bib- më parë, natyrisht se do të themi sesa materialet e tyre fizike në mënyrë elek- liotekës me institucionet e tjera rehat dhe jashtë rrezikut të konkur- tronike, duke u përpjekur të jenë të brenda dhe jashtë Kosovës rencës kanë qenë ato institucione pranishme gjithandej ku janë e ku Metoda e përdorur kuantitative- (qoftë pronë individuale apo publike) s’janë përdoruesit e tyre. Megjithatë, kualitative e natyrës eksploruese, e meqë kanë pasur primatin e ofrimit duket se këto përpjekje nuk janë mbështetur në analiza të thella përmes të informacionit. A kemi të drejtë të gjithëpërfshirëse, pra lënë një varg bib- bashkëbisedimeve me ekspertë, anke- bëjmë një gjykim të këtillë? Mendoj liotekash të tjera të papërfshira, ose tave me përdorues aktualë e potencialë, që jo, sepse edhe në atë kohë ka pasur janë gjysmake pasi nuk mund të analizës së dokumenteve parësore e kasnec lajmesh në mos agjenci la- plotënohen për shkak të mungesës së dytësore, mundësoi në arritjen e disa jmesh, sepse edhe në atë kohë ka investimeve të nevojshme dhe të do- rezultateve të cilat mendojmë se i japin pasur botues e distribues në mos ama- mosdoshme. Sidoqoftë, bibliotekat një kuptim të rëndësishëm qenies së zoogëll, e-botues, e e-distribues. Pra, mund të reagojnë, së paku, me atë një biblioteke digjitale kombëtare. Hu- mendoj se ajo që i mbajti bibliotekat pjesë që u takon, pra të zhvillimit të lumtimi u zhvillua brenda një peri- në trend atëherë e gjithë ditën është planeve e strategjive për një trans- udhe kohore prej katër muajsh, ku u afërsia e tyre me sjelljen e njeriut, me formim të tillë, të caktimit e përfshin në biseda e anketa grupi i mënyrën sesi ai dëshironte ta kishte përvetësimit të standardeve të zhvil- ekspertëve që përbëhej nga një ekspertë informacionin, me mënyrën se çka i limit, të projektimit e të kërkimit të nga fusha e historisë, bibliotekarisë, ofronte njeriut si mjedis e si shërbim, fondeve. Pra, të hedhim hapin e parë letërsisë shqipe, etnomuzikologjisë, me qasjen elitiste e skolastike e pastaj që të bëjmë natyrshëm hapin e dytë e etnografisë dhe të arsimit; pastaj anke- më vonë edhe praktike, të hapur ndaj kështu me radhë. Pra, të mos hedhim tat u bënë me 188 persona, prej të të gjithëve. Pra rreziku i bibliotekave, hapin e parë të dytin, që do të na de- cilëve 45.2% ishin përdorues aktual të nëse e lejojmë ta quajmë këtë rrezik, tyronte rishikim dhe korrigjim. Në Bibliotekës Kombëtare dhe Univer- vjen nga reagimi i tyre ndaj trendëve këtë drejtim, jemi përpjekur që të hed- sitare të Kosovës, gjersa 50% nuk ishin

* Ky punim është pjesë e shkëputur nga punimi i magjistraturës së bërë nga autori me pak ndryshime nga version origjinal për të paraqitur opin- ionet dhe reflektimet e tanishme mbi çështjet e diskutuara, meqë ka kaluar një periudhë që prej kryerjes së hulumtimit original. Versionin e plotë të hulumtimit original mund ta gjeni vetëm në gjuhën anglese në: http://dspace-unipr.cilea.it/bitstream/1889/1137/1/Kokollari_Besim_Master_Thesis_DILL.pdf

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 KOLEKSIONET DIGJITALE 13 shfrytëzues, dhe afër 5% të tjerë nuk e janë grupuar, në formë të përmbledhur, tjerëve. Ndërsa, një tjetër e theksoi lid- identifikuan veten në ndonjërën prej në kuadër të temave të mëposhtme: hjen e territorit të Kosovës me atë të këtyre dy kategorive. Shumica e të an- Dardanisë antike, e cila duhet të ketuarve vinin prej shkencave shoqë - FUSHËVEPRIMI GJEOGRAFIK pasqyrohet patjetër në një bibliotekë rore - afër 67%, ndërsa rreth 25% nga Bashkëbisedat nxorën se fushë- digjitale të natyrës kombëtare. shkencat ekzakte dhe 8% e tyre nuk u veprimi apo mbulueshmëria territori- - Periudha e hershme e mesjetës, deklaruan. ale e bibliotekës digjitale kombëtare duke përfshirë Betejën e Kosovës dhe Mbledhja e të dhënave u bë në dy duhet të përqendrohet, në radhë të të gjithë të vërtetën rreth saj. faza. Në fazën e parë u bënë intervistat parë, në atë që sot e quajmë Kosovë. - Periudha e Skënderbeut e shekul- me ekspertë që është në vijë me natyrën Pa dyshim se nuk mund t’i largo- lit XV, e cila është një ndër periudhat e këtyre hulumtimeve. Fill pas tyre, u heshim domethënies së termit më të rëndësishme të historisë së hartuan dhe u zhvilluan anketat që u “Kosovë” dhe të territorit që e nënkup- shqiptarëve. Kjo periudhë “shënon bënë në formë elektronike dhe fizike. tonte kjo fjalë në kuadrin historik, e që periudhën e shtetësisë Arbënore meqë Të dhënat u analizuan po ashtu në dy natyrshëm e zgjeronte edhe më tej emri ‘shqiptar’ rrjedh mu prej kësaj faza: në fazën e parë u analizuan inter- fushëveprimin territorial apo gjeo - periudhe”, u shpreh një nga të inter- vistat, duke i ndjekur të gjithë hapat e grafik. Për shembull, kjo nënkupton vistuarit. Andaj kjo periudhë edhe territorin e vilajetit të Kosovës nën dëshmuar në hulumtimet kualitative, e është e lidhur me figurën e Gjergj pushtimin osman, apo tërësi të tjera pastaj edhe u bënë analizat e të dhënave Kastriot Skënderbeut, e edhe me për- territoriale nëpër periudha të ndry - pjekjet e shtetësisë së parë shqiptare kuantitative me softuer të përshtat- shme. Mbase, një riformulim më i në kuptimin modern të fjalës. Kjo shëm. Një hap tjetër analitik dhe sinte- saktë i fushëveprimit territorial do të periudhë mund të paraqitet mjaft tizues ishte edhe ndërthurja e këtyre dy ishte që koleksionet e një biblioteke të mirë përmes veprave të Marin Bar- lloj analizash për të plotësuar e përfor- këtillë të përfshinin materialet e letit, Marin Bicikemit etj., që ka një cuar njëra-tjetrën. Gjersa, në njërën çmueshme të botuara për Kosovën varg versionesh për historinë e Skën- anë, bashkëbisedat me ekspertët ishin brenda dhe jashtë vendit. derbeut, si dhe vepra të autorëve të të strukturuara me rreth 17 pyetje, huaj të cilët kanë shkruar gjerë e gjatë PËRMBAJTJE ME ORIENTIM HISTORIK megjithatë biseda gjithmonë zgjerohej për këtë figurë madhështore dhe peri- dhe shpeshherë rridhte lirshëm, duke Procesi i bashkëbisedave nxori në udhën e tij. trajtuar çështje e tema të ndryshme me pah se biblioteka digjitale kombëtare - Pushtimi i Perandorisë Osmane i interes për natyrën e hulumtimit, e në e Kosovës duhet të përfshijë në vetvete territoreve shqiptare nga shekulli XV anën tjetër, anketat me përdorues ak- vepra që paraqesin periudhat më të deri XX paraqet një periudhë tjetër të tual dhe potencial përbëhej gjithsej prej hershme historike e deri më tani. Kjo rëndësishme të historisë. Një theks i 8 pyetjeve me opsione të ndryshme. Së nënkupton periudhat që nga an- veçantë duhet t’i kushtohet digjital- këndejmi, po i paraqesim në vijim tikiteti, ilirët në shekujt II deri XI e izimit të regjistrave kadastral të vila- rezultatet e hulumtimit në fjalë, të deri te deklarata e pavarësisë së jeteve shqiptare, e në veçanti të klasifikuara nën dy kategori kryesore: Kosovës në vitin 2008 e më tutje. vilajetit të Kosovës. “Këta regjistra 1. Sugjerimet e ekspertëve, të dala nga Përfshirja e veprave historike në formë janë krijuar t’u shërbejnë nevojave të bashkëbisedat me ta, dhe nën 2. “Prit- digjitale do ta ndihmonte shtjellimin e Perandorisë Osmane, por ato edhe shmëritë e përdoruesve aktualë dhe po- rrëfimit për Kosovës nëpër periudha të përmbajnë informacione lidhur me tencialë të bibliotekës” të dala kryesisht ndryshme të zhvillimit historik. shpërndarjen e popullsisë që ekzis- nga anketat me ta. tonte në atë kohë. Ato janë origjinale PERIUDHAT HISTORIKE dhe mund të shërbejnë si materiale e REZULTATET Periudhat historike në vijim janë dëshmi të dorës së parë të vazhdimë- sugjeruar që të përfshihen në bib- sisë iliro-shqiptare”, u shpreh njëri 1. Sugjerimet e ekspertëve liotekën digjitale së bashku me disa nga të intervistuarit. veçori të tyre. Ato janë: - Periudha e Rilindjes (e njohur Në vijim janë paraqitur sugjerimet - Origjina e shqiptarëve që nga edhe si periudha e zgjimit kombëtar) apo interpretimet e ekspertëve lidhur ilirët, si dhe vazhdimësia Ilire-Ar- është një periudhë tjetër që nis nga me zhvillimin e koleksioneve digjitale bënore nga shekulli II-XI. Njëri prej të shekulli XIX deri në fillim shekullin e për një bibliotekë kombëtare pas anal- intervistuarve përmendi se kjo vazhdi - XX. Në të vërtetë kjo periudhë paraqet izimit të bashkëbisedave me ta, të cilat mësi do të mund të paraqitej mjaft periudhën e dytë më të rëndësishme të kryesisht përbëheshin prej shtatë pyet- mirë përmes veprave të Gustav Mayer, historisë shqiptare pas epokës së Skën- jeve të strukturuara. Sugjerimet e tyre Norber Jokl, Eqrem Çabej, dhe të derbeut. U theksua se në këtë periudhë

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 14 KOLEKSIONET DIGJITALE

janë të rëndësishme letërkëmbimet e - Periudha e viteve 1960-1970 është ballkanik. Megjithatë, tregimi i rrë- veprimtarëve të Rilin djes. Ato korre- periudhë e shprehjes së ndjenjave fimit për Kosovën përmes doku- spondenca janë dëshmi e prejardhjes kombëtare të shqiptarëve. Demon- menteve të llojllojshme duhet të Ilire-shqiptare, si dhe janë shkruar disa stratat e vitit 1968 kishin ndikim poz- shkojë deri në rrënjët ilire përmes prej veprave më të rëndësishme të itiv në mirëqenien e shqiptarëve të shekujsh e tek më vonë të përqendro- letërsisë shqiptare mu në atë periudhë. Kosovës nën Jugosllavinë e atëher- hemi më shumë në territorin e Kjo periudhë është njohur edhe për shme. Ato demonstrata, në veçanti, Kosovës, kur kjo është më e mundur, Lidhjen e Prizrenit, e cila i mblodhi të sollën më shumë të drejta për shqip- sidomos pas vitit 1912, periudhës nën gjithë shqiptarët në mbrojtje të kombit tarët në Kosovë, si dhe në themelimin Jugosllavi e deri te Shpallja e Pavarë- dhe të pavarësisë. e institucioneve të larta shkollore, sisë në vitin 2008, që gjithsesi paraqet - Periudha e Deklaratës së Pavarë- d.m.th të Universitetit të Prishtinës. një histori unike në zhvillim e sipër, sisë së Shqipërisë në vitin 1912, e cila Themelimi i Universitetit paraqiste një një histori në vete e veçuar paksa nga u shoqërua më luftëra e trazira pasi prej arritjeve më të mëdha të kohës territoret e tjera shqiptare, por natyr- Kosova u nda mes shteteve të Ballka- meqë më vonë prodhoi prijës të cilët e isht se me ndikim në to. nit. Ekzistojnë shumë dokumente udhëhoqën Kosovë në realitetin e dhe raporte të konsullatave të kohës. sotëm. Kështu që dy të intervistuar u NGJARJE TË VEÇANTA HISTORIKE Dokumentet e atëhershme shërbejnë shprehën se dokumentet që shërbejnë Ngjarjet historike të cilat e krijuan si dëshmi e masakrave më makabre edhe si dëshmi të ngjarjeve që rrodhën identitetin kombëtar dhe shtetëror të ndaj shqiptarëve në kohën kur terri- në atë kohë, si dhe dokumente që tre- Kosovës lidhen me vetë periudhat e tori u pretendua nga bullgarët, serbët gojnë historinë e themelimit të Univer- historisë shqiptare. Megjithatë, të in- dhe malazezët. Janë shumë të rëndë- sitetit të Prishtinës, si vendime, tervistuarit i dalluan disa ngjarje të sishme për t’u digjitalizuar dhe për t’u procesverbale takimesh, janë të gjitha cilat i shohin si më të rëndësishme paraqitur në bibliotekën digjitale ra- të rëndësishme që të përfshihen në bib- dhe të nevojshme të përfshihen në portet e shkruara nga Lazer Mjeda, liotekën digjitale. bibliotekën digjitale kombëtare, pasi peshkop i rajonit të Prizrenit dhe - Periudha prej viteve 1980 deri në e paraqesin argumentin e Kosovës dhe Shkupit, rreth gjendjes së asaj kohe. ditën e Shpalljes së Pavarësisë së të shqiptarëve dhe të identitetit të tyre “Ai ishte shqiptari i vetëm që i rapor- Kosovës përbën një periudhë në vete. si komb. tonte Vjenës dhe Vatikanit lidhur me Në këtë periudhë kanë ndodhur Këto ngjarje përfshijnë: luftërat e ngjarjet e kohës. Andaj, të gjitha shumë ngjarje, duke përfshirë demon- Skënderbeut; Lidhjen e Prizrenit; shkrimet, artikujt në gazetat pres- stratat e vitit 1981, ku u kërkua re- Konferencën e Londrës; Shpalljen e tigjioze të kohës, si në Times, pastaj publika; pastaj rezistenca paqësore në Pavarësisë së vitit 1912; Konferencën në ato gjermane e britanike, bazo- vitet e 90-ta; deklarata e kushtetutës e Paqes së Versajës; Konferencën e Bu- heshin në këto raporte”, na tha njëri në vitin 1990, deklarata e Republikës janit; Lutën e Dytë Botërore dhe prej të intervistuarve. së Kosovës në vitin 1992; themelimi i aneksimin e Kosovës; lëvizjet ilegale - Lufta e Parë dhe Lufta e Dytë institucioneve paralele; lufta e vitit pas Luftës së Dytë Botërore, posaçër- Botërore janë të rëndësisë së vet. Në 1998/1999, duke përfshirë rezistencën isht ato me unifikimin e territoreve të parën, Kosova u pushtua nga ushtarake të UÇK-së dhe bom- shqiptare; aktin e Ministrisë së Ar- mbretëria serbo-kroate-sllovene. bardimet e NATO-s; administrimin e simit të Shqipërisë për dërgimin e Ndërsa në të dytën, ajo u aneksua nga Kosovës nga Kombet e Bashkuara; Sh- mësimdhënësve në Kosovë për ta Jugosllavia. Ekzistojnë dokumente me palljen e Pavarësisë së Kosovës në vitin mbështetur arsimin në këtë territor bollëk që dëshmojnë azil kërkimin e 2008. Ekzistojnë përplot dokumente pas Luftës së Dytë; demonstratat e shqiptarëve në vende të tjera jashtë të shkruara, elektronike, filma për të vitit 1968, themelimi i Universitetit territoreve amë të tyre, dhe se ato gjitha këto ngjarje të cilat janë me të Prishtinës; themelimi i Akademisë gjinden në Arkivin e Kosovës. rëndësi të digjitalizohen dhe të së Shkencave të Kosovës; Kushtetuta e - Periudha pas Luftës së Dytë paraqiten përmes bibliotekës digjitale vitit 1974; demonstratat e vitit 1981; Botërore deri në vitet e 60-ta paraqet kombëtare. Megjithatë, njëri prej his- periudha e heqjes së autonomisë së pakënaqësitë e shqiptarëve të Kosovës torianëve e tërhoqi vëmendjen se një Kosovës në vitin 1989; grevat e mina- përmes lëvizjeve të shumta ilegale, siç vëmendje e veçantë në mesin e këtyre torëve në vitin 1989; ngjarjet e 90- quheshin nga regjimi i atëhershëm Ju- ngjarjeve duhet t’i kushtohet periud- tave kur të gjitha institucionet u gosllav. Kjo periudhë mund të hës së UÇK-së. okupuan nga regjimi serb; lëvizjet e paraqitet shumë mirë përmes figurave Historia e Kosovës është e lidhur para për pavarësinë e Kosovës, duke të Shaban Polluzhës, Nuh Prelleshit, me historinë e Shqipërisë dhe të terri- përfshirë themelimin e partive poli- e shumë të tjerëve. toreve të tjera shqiptare në gadishullin tike në Kosovë, si LDK-ja, si dhe kri-

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 KOLEKSIONET DIGJITALE 15 jimi i institucioneve paralele të - Dokumente lidhur me Shpalljen kësaj periudhe me botimin e veprës Kosovës; demonstratat e studentëve të e Pavarësisë së Shqipërisë; “Gjella e Shën Mërisë Virgjër” në vitit 1997; akti i daljes publike të - Raportet e Lazer Mjedës gjatë Romë. UÇK-së dhe lufta e saj; bombardimet viteve 1912, të cilat e pasqyronin - Letërsia e romantizmit shqiptar e NATO-s; eksodi i shqiptarëve të gjendjen në atë kohë; (1844-1900). Kjo periudhë shquhet Kosovës në Bllacë dhe vendet e tjera - Dokumente lidhur me Konfer- me veprën e Naum Veqilhargjit “Evë- në vitin 1999, të cilin njëri prej të in- encën e Bujanës, gati në fund të tar”, ndërsa viti 1900 paraqet për- tervistuarve e quajti vit biblik të lid- Luftës së Dytë Botërore; fundimin e kësaj periudhe me vdekjen hur me eksodin e hebrenjve gjatë - Procesverbalet e Parlamentit të e shkrimtarit të madh Naim Frashëri. Luftës së Dytë; Shpalljen e Pavarësisë Shqipërisë gjatë viteve të 1920-ta, me - Letërsia moderne shqiptare së Kosovës më 17 shkurt 2008. theks të veçantë diskutimet lidhur me (1900-1945). fillon me Gjergj Kosovën; Fishtën dhe mbaron në vitin 1945 me FIGURAT E SHQUARA HISTORIKE - Kushtetuta e vitit 1974; instalimin e ideologjisë komuniste. Gjatë intervistave u spikatën tri - Deklarata Kushtetuese e vitit Siç mund të shihet edhe periudhat figura kryesore dhe të shquara his- 1990; letrare janë të ndërthurura ngushtë torike që duhet të dallohen në mesin - Dokumente lidhur me Shpalljen me letërsinë shqiptare në përgjithësi, e të tjerëve, si përfaqësuesit më të e Pavarësisë së Kosovës në vitin 1992; dhe se nuk mund të bëhet ndonjë fuqishëm të identitetit tonë kombë- - Kushtetuta e Kosovës në vitin ndarje e logjikshme e një letërsie tar, historik dhe humanitar. Ato janë 2008. vetëm ‘kosovare’, ashtu siç nuk ndodh Skënderbeu, Nënë Tereza dhe Adem Gjithashtu u përmendën edhe as me një histori vetëm ‘kosovare’. Jashari. shumë dokumente, revista, letërkëm- Andaj bashkëpunimi gjithëshqiptar, e DOKUMENTE HISTORIKE bime të personave të shquar të cilat sidomos i Prishtinës dhe Tiranës, sjellin fakte lidhur me zhvillimet his- është i domosdoshëm në integrimin e Shumica e dokumenteve të për- torike në trevat shqiptare, por edhe në burimeve të ndryshme në ndonjë por- mendura lidhen me periudhat dhe Kosovë në veçanti. tal të bibliotekave digjitale të dy ngjarjet e ndryshme historike të për- PËRMBAJTJE ME ORIENTIM LETRAR vendeve, siç është nisma e fundit me mendura më lartë. Megjithatë, në Portalin Albanologjik. kërkesën për të përmendur disa prej Letërsia zë një vend të veçantë në dokumenteve që të intervistuarit i kulturën, historinë dhe zhvillimet e DOKUMENTE LETRARE shohin si më të veçanta në aspektin gjithmbarshme të një kombi. Të sh- Disa dokumente letrare dhe gjuhë- historik dhe kombëtar për t’i paraqi- peshtën e herëve, historia dhe kultura sore u përmendën nga të intervistu- tur në bibliotekën digjitale u identi- e një kombi njihet vetëm në saje të arit si dokumente me rëndësi të fikuan disa lloje: veprave letrare. E kjo spikatet më së veçantë për trashëgimin e shkruar: - Dokumente në lidhje me vendet tepërmi në shkrimet e para në histor- - Formula e pagëzimit (1462) arkeologjike në Kosovë të cilat e dësh- inë e një kombi, të cilat paraqesin - Fjalori i Arnold Von Harfit mojnë antikitetin e kombit tonë; fakte e dëshmi të rëndësishme his- (1497). - Illyricum Sacrum, me theks të torike, letrare dhe kulturore. Edhe - Ungjilli i Pashkëve (shekulli XV). veçantë pjesa VIII pasi ka dëshmi tejet kombi ynë nuk përjashtohet nga këto - Historia e jetës dhe e veprave të të rëndësishme për Kosovën e lashtë zhvillime, dhe letërsia si e tillë duhet Skënderbeut nga Marin Barleti. (Dardaninë); të ketë një vend të posaçëm në bib- - Meshari i Gjon Buzukut: - Dokumente në lidhje me regjis- liotekën digjitale kombëtare. Procesi - Çeta e profetëve e Pjetër Bogdani. trat kadastrale të periudhës Osmane i intervistave nxori disa periudha e - Kanuni i Lekë Dukagjinit nga që kanë të bëjnë me vilajetin e dokumente letrare me rëndësi të për- Shtjefën Gjeqovi. Kosovës; faqësohen në një mënyrë a tjetër në - Dokumente në lidhje me Lidhjen bibliotekën digjitale. SHKRIMTARËT e Prizrenit, të cilat kanë rëndësi Megjithëse intervistat nxorën në posaçërisht me identitetin kombëtar; PERIUDHAT E LETËRSISË pah se pothuaj është më së miri që se- - Dokumente lidhur me Kongresin Periudhat letrare me rëndësi të cila periudhë letrare të përfaqësohet e Berlinit; përfshirjes: me autorët më të shquar dhe veprat e - Dokumente lidhur me Konfer- - Letërsia e vjetër shqiptare (1555- tyre, prapë se prapë u përmenden disa encën e Paqes së Versajës; 1762). Viti 1555 paraqet botimin e shkrimtarë në suaza të përgjithshme - Dokumente lidhur me Konfer- veprës së parë në shqim “Meshari”, me rëndësi që të përfshihen në bib- encën e Londrës; ndërsa viti 1762 paraqet fundin e liotekën digjitale. Ata janë: Marin

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 16 KOLEKSIONET DIGJITALE

Barleti, Gjon Buzuku, Pjetër Budi, në mbarë territorin, duke përfshirë nga gjitha kanë një vlerë të jashtëzakon- Frang Bardhi, Pjetër Bogdani, Jul Var- instrumentet idiofone (zilet në djepin shme për kulturën tonë nëse paraqiten boba, Pjetër Zarishi, Nazim Berati, e fëmijëve); kordofonet, si çiftelia, në një format ose në një tjetër, si dhe Hasan Zyko Kamberi, Muhamed sharkia e lahuta; membranofone, si tu- të organizuara dhe të sistemuara në një Kyçyku, Naum Veqilhargji, Jeronim pani, dhe; aerofone, si fyelli, kavalli, mënyrë që të kenë kuptim në bib- De Rada, Konstandin Kristoforidhi, popëza, burazana, bizhnica, etj. liotekën digjitale – natyrisht të Naim Frashëri, Zef Serembe, Zef Veshjet. Veshjet kombëtare para - shoqëruara me ndonjë shpjegim të Skiroi, Sami Frashëri, Gjergj Fishta, qesin një pasuri tjetër zhvillimore e përshtatshme për natyrën e tyre. Faik Konica, Mithat Frashëri, Fan S. kulturore, e që janë karakteristikë e ra- Vallet. Në traditën tonë kulturore Noli, Ali Asllani, Lasgush Poradeci, joneve të ndryshme të Kosovës. Andaj ekzistojnë një varg vallesh të cilat janë Etëhem Haxhiademi, Ernest Koliqi, dallojmë disa sosh, si veshja e Ru- bartur nga një brez në tjetrin, u shpreh Mitrush Kuteli, Millosh Gjergj govës, plisi, veshjet e grave të rajonit etnomuzikologu gjatë intervistës. Nikolla (Migjeni), Atë Zef Pllumi, të Hasit, Opojës dhe Zhurit. Andaj të Është me rëndësi që të pasqyrohen në Esat Mekuli, Hivzi Sulejmani, Mar- gjitha këto duhet të përfaqësohen në bibliotekën digjitale filma dokumen- tin Camaj, Anton Pashku, Ismail forma të ndryshme në bibliotekën tar lidhur me vallet e Opojës, pastaj Kadare, Bilal Xhaferri, Kasëm digjitale, e mbase më së miri përmes ato të Rugovës që u ngjasojnë valleve Trebeshina, etj. fotografive dhe përshkrimeve dhe in- të luftës të shoqëruara me shpata dhe TRASHËGIMIA KULTURORE formacionit të funksionit të tyre në ra- armë të ftohta, më pas vallet e grave jonin përkatës. Prania e tyre do të nga Rrafshi i Kosovës dhe ato të ra- Trashëgimia kulturore si koncept mundësonte shkëmbimin e kulturës jonit të Dukagjinit e të Karadakut. mjaft i gjerë u kategorizua në dy klasë tonë me kulturat e tjera duke arritur kryesore, në trashëgimi të prekshme në një kuptim më të madh ndërkul- Ritualet. Kosova është po ashtu e (fizike), si vende historike, artefakte, turor. pasur me traditën e ritualeve. Ky lloj i etj., si dhe në vlera të paprekshme trashëgimisë së paprekshme ka të bëj (jofizike), siç janë traditat, zakonet, TRASHËGIMIA E PAPREKSHME KULTURORE me ritualet si Shën Gjergji, Shmitëri, këngët tradicionale, tradita gojore, etj. Territori i Kosovës është i pasur me Buzmi, ritualet e korrje-shirjeve, nd- trashëgimi të tillë kulturore, ku mund jellja e shiut, gjatë gatimit të bukës në TRASHËGIMIA E PREKSHME KULTURORE të përfshihet, për shembull, muzika çerep, etj. Ritualet zakonisht shoqëro- Ky lloj i trashëgimisë me interes të tradicionale, këngët e vallet tradi- hen me këngë. “Ritualet nuk janë përfaqësimit në bibliotekën digjitale cionale, zakonet kombëtare, ushqimi, shumë aktive sot siç mund të mendo- për audiencën e brendshme dhe të tradita e dasmave, besëtytnitë, ritualet. het, porse ishin aktive në kohërat e jashtme përfshinë: Këngët tradicionale. Në bib- mëhershme”, theksoi etnomuzikologu Vendet arkeologjike. Me theks të liotekën digjitale mbase mund të i intervistuar. Andaj, biblioteka digji- veçantë Ulpiana, Halilaqi, NovoBërda, paraqiten së paku tri lloj të këngëve tale do të luaj një rol të rëndësishëm Trepça, Radac. Ekzistojnë edhe një tradicionale, si ato të dhembjes a jo vetëm në paraqitjen e këtyre vler- numër dokumentesh lidhur me këto pikëllimit, të zisë dhe ato të dasmave. ave, por edhe në ruajtjen e saj, e cila vende të rëndësishme që meritojnë Këto lloj këngësh janë të veçanta dhe po mos të ruhet në një formë a në një përfshirjen. lidhen me rajone të ndryshme. tjetër nga institucionet bibliotekare, Monumentet. Duke përfshirë Këngët e pikëllimit më së tepërmi muzetë, arkivat, etj., mund të zhduket xhami, kisha, kulla. Pastaj, Kështjella e këndohen nga burrat dhe janë shumë Prizrenit, e cila i përket periudhës para- të rralla; ato të zisë këndohen nga pa lënë gjurmë të mëdha u shpreh et- romake dhe osmane. Në anën tjetër, gratë dhe gjinden kudo në Kosovë. nomuzikologu i intervistuar. kulla zë vend të veçantë po ashtu pasi Ndërsa këngët e dasmave zhvillohen GJURMËT E JETESËS QË NGA KOHËRAT E LASHTA paraqet zhvillimin gradual dhe të mirë- në faza të ndryshme të procesit të filltë të shtëpive shqiptare të banimit. martesës – pra ka këngë të posaçme Në Kosovë ende mund të shihen Ato gjenden edhe sot e kësaj dite, krye- që këndohen dy tri ditë para ditës së gjurmët e mënyrës së jetesës që është sisht në rajonin e Deçanit, Isniq, por dasmës në shtëpinë e nuses, dhe një zhvilluar që në kohët e lashta. Etno- edhe në vende të tjera, sidomos në ra- varg këngësh prej dy javësh para ditës grafi i intervistuar na solli dy shembuj jonin e Dukagjinit. së dasmës në shtëpinë e dhëndrit. sesi njerëzit e organizojnë jetën dhe Instrumentet muzikore. Përfshirja e Pastaj, kemi një varg këngësh epike besimet e tyre. instrumente muzikore paraqet po që shoqërohen me sharki e çifteli. Po Njëra mënyrë e organizimit të jetës ashtu një trashëgimi të pasur pasi ashtu janë karakteristike edhe këngët është përmes kalendarit. Sipas etno- Kosova shquhet për llojshmërinë e tyre malësorçe dhe ato me gisht në fyt. Të grafit, shqiptarët e kanë ruajtur në ku-

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 KOLEKSIONET DIGJITALE 17 jtesën e tyre atë qe e quan “kalendari vetëm që do t’i kapte këto nuance”, u gjuhësor – në ata që materiali të i punës”, i cili është po aq i lashtë sa shpreh etnografi gjatë intervistës. paraqitej në gjuhën angleze në Babilonia dhe Egjipti. Kalendari, Siç shihet, biblioteka(t) mund të lu- mënyrë që bota të njoh më mirë kul- sipas tij, përfshinte 365 ditë, të ndarë ajnë një rol të rëndësishëm në kapjen e turën tonë të pasur, dhe në ata që në dy stinë (Pranverë dhe Dimër), se- këtyre elementeve kulturor-etnike dhe kërkonin që materiali të jetë si në cili prej tyre nga 8 muaj me nga 45 t’i paraqesin para botës. Megjithatë, shqip ashtu edhe në anglisht. Po ditës plus 2-3 ditë në “krye të vitit”. këto aktivitetet, sidomos në mbledhjen ashtu, sipas të intervistuarve një mori Ky kalendar e ka terminologjinë e vet, e tyre, duhet të organizohen shumë materialesh janë të krijuara në latin- si “Lagshsi,” “brymsi” (për vjeshtën), mirë dhe me shumë kujdes me institu- isht e greqishte të vjetër, dokumente “djegaguri” (për gushtin), etj. cionet e tjera në Kosovë përmes ndonjë që dëshmojnë edhe vetë emrin shqip- Një element tjetër i këtyre gjurmëve projekti bashkëpunues, në mënyrë që tar “Albanoi” që datojnë që nga të lashta në aspektin e asaj që besojnë historia gojore, mënyrat e jetesës, tradi- shekulli II e që janë në greqishte. është mënyra e të bërit të beve dhe të tat e lashta të cilat mund t’ia gjejmë Edhe gjuhët e tjera janë të pranishme mallkimeve te shqiptarët. Sipas etno- edhe sot gjurmët të ruhen në formë në dokumentimin e shqiptarëve, si grafit, malësorët, edhe sot e kësaj dite, digjitale përmes rrëfimeve, video-inciz- bullgarishtja e vjetër, serbishtja e kur bëjnë be do të thonë “Për tokë e imeve dhe mënyrave të tjera të përsh- vjetër, osmanishtja e vjetër, arabishtja për qiell” ose “Pasha diell e pasha tatshme. Është me rëndësi të ceket se dhe turqishtja. Këto janë gjuhë me të hanë”. Kur mallkojnë, për shembull, biblioteka nuk mund të veprojë e cilët dijetarët shqiptarë shpreheshin ata thonë “T’u rrezoftë hana”, ose “T’u vetme në këtë përpjekje pasi nuk në periudha të ndryshme. Andaj është fiktë dielli”. Pra, këtu është me rëndësi mund të arrihen rezultate të dëshi - me rëndësi të ruhet origjinaliteti i të theksohet se fjala “zot” nuk për- rueshme pa ekspertizën dhe përvojën tyre, natyrisht të shoqëruara me mendet, i cili paraqet një element të nga jashtë. ndonjë transkribim në gjuhët mod- monoteizmit. Sipas etnografit, këto el- erne në mënyrë që të interesuarit të emente të para-paganizmit kur njeriu JETA RELIGJIOZE dinë se për çka bëhet fjalë. besonte në elementet e natyrës ruhen Jeta religjioze në Kosovë konsidero- Pra, edhe nga aspekti gjuhësor dhe edhe sot në Kosovë. het në përgjithësi më tolerantja. Fe të aspekte të përmendura më lart si të Këto janë disa elemente etno- ndryshme kanë jetuar dhe jetojnë mbledhjes së materialeve, komplek- grafike të cilat mund ta identifikojnë pranë njëra-tjetrës pa ndonjë problem, siteti i bibliotekës digjitale është tejet Kosovën si një territor unik mes përfshirë myslimanët, katolikët dhe i madh dhe kërkon bashkëpunim të kombeve e shteteve të tjera. Këto ortodoksët. Prandaj kjo tolerancë gjerë dhe ekspertizë të kombinuar të vlera duhet të mblidhen dhe të duhet të paraqitet përmes bibliotekës institucioneve e individëve të ndry- paraqiten në ndonjë formë përmes digjitale. Në mesin e figurave religjioze shëm. Biblioteka digjitale e karakterit bibliotekës digjitale. E kjo mbledhje të përmendura nga të intervistuarit kombëtar duhet të mbledh materiale mund të bëhet, sipas etnografit, në dhe që meritojnë të zënë vend në një të gjuhëve të ndryshme pasi ky terri- formë të organizimit të grupeve të bibliotekë të tillë ishin: Flori dhe tor ishte në komunikim me rajone, ekspertëve në bashkëpunim me insti- Lauri, shenjtët e parë shqiptar; Nënë gjuhë, kultura e tradita të ndryshme tutin Albanologjik, për shembull, dhe Tereza, e njohur botërisht për human- ose përmes luftërave, pushtimeve, apo të dilet në ekspeditë në terren pasi itetin e saj; Fan Noli, si fetar ashtu në paqe me shumë qytetërime, përf- gjurmët e këtyre elementeve janë ende edhe kombëtar; Gjon Buzuku, autor i shirë perandorinë romake, osmane, të gjalla. Sipas tij mënyra më e mirë “Mesharit; Don Nikollë Kazazi, i cili e mbretërinë serbo-kroate-sllovene, etj. për t’i kapur këto elemente dhe të zbuloi veprën e parë shqiptare të Gjuhët, si frëngjishtja, anglishtja, tjerat që u diskutuan më lartë është shkruar, pra “Mesharin”; Lazër gjermanishtja, spanjisht dhe gjuhët e përmes incizimeve me video, e cila Mjedën; Gjergj Fishtën, figurë fetare sotme moderne nuk duhet të lihen mund të kapë mimikat, emocionet, dhe shkrimtar i shquar; Hoxh anash, e sidomos në lidhje me histor- ndjenjat, ngjyrat, etj. “Po ta intervis- Tahsinin dhe Ymer Prizrenin që të dy inë e kohëve të fundit. Meqë ka një tojmë, për shembull, një pak se si janë figura fetare dhe kombëtare, etj. varg gjuhësh të cilat lidhen e ndërlid- argëtuar gjatë mbrëmjeve në kohën e hen me shkrime që kanë të bëjnë me tyre, dhe nëse ai i ka përjetuar ato net GJUHA E MATERIALIT kulturën, historinë, traditat, zhvil- argëtuese vetë, atëherë në ato mo- Intervistat nxorën në dritë dy pikë- limet shoqërore, shkëmbimet tregtare, mente ai do ta ngrit tonin e zërit, etj. pamje të paraqitjes së materialeve në luftërat, etj., atëherë mbetet detyrë e Video kamera është mbase mjeti i bibliotekën digjitale në aspektin institucioneve bibliotekare të para -

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 18 KOLEKSIONET DIGJITALE

qesin prioritetet gjuhësore mbi bazën dokumente të rëndësishme. Janë për- shumë të pasura në burime dhe mate- e së cilave do ta mblidhen materialet, mendur individë nga qytetet, si: riale të ndryshme. sidomos të atyre të krijuara në gjuhët Prizreni, Gjakova dhe Peja, të cilët janë - Pastaj arkivat e Serbisë (Beograd), e tjera. Natyrisht se duhet pasur në posedim të dorëshkrimeve dhe me të cilat duhet të kihet kujdes nga parasysh se natyra dhe rëndësia e dokumenteve me vlera të mëdha. In- këndvështrimi i besueshmërisë, pasi ndonjë materiali shkon përtej kufijve dividët dhe një mori dokumentesh të mund të ketë falsifikim dhe mbi - gjuhësor, territorial, e aspekteve të tilla janë identifikuar përmes një granti shkrim të dokumenteve origjinale. tjera që mund ta rregullojnë një të dhënë nga Ambasada e SHBA-ve në - Institucionet publike të Shteteve çështje të caktuar. Kosovë për Bashkësinë Islame në vitin të Bashkuara të Amerikës, të cilat 2001 dhe 2003, i cili kishte për qëllim kanë luajtur rol të rëndësishëm në të FORMATI DHE LLOJI I MATERIALIT inventarizimin e këtij thesari në kaluarën lidhur me fatin e shqip- Formatet e përmendura që të për- mënyrë që mos të kontrabandohet ose tarëve, e në veçanti me zhvillimet e doren në bibliotekën digjitale përfshi- të mos shitet jashtë vendit, meqë një fundit të shekullit të kaluar dhe fil- jnë: fotografi, audio, video, dokumente gjë e tillë edhe rregullohet me ligjet limit të këtij shekulli në raport me të skanuara, etj. Po ashtu, edhe formate përkatëse të Kosovës. Kosovën. e lloje të ndryshme të dokumenteve Ekspertët e intervistuar sugjeruan Biblioteka digjitale kombëtare do të duhet të përfshihen, si: dorëshkrime, edhe një varg institucionesh të huaja jetë e suksesshme nëse do të mund të dokumente origjinale, dokumente me të cilat biblioteka duhet të lidhte bashkëpunime me këto institu- zyrtare, letërkëmbime, pjesë të përzg- bashkëpunoj në lidhje me vjeljen e cione. Bashkëpunimi i këtillë është jedhura të periodikut të vjetër; doku- dokumenteve të rëndësishme për his- mëse i domosdoshëm për shkak të his- mente të botuara, si: libra, gazeta dhe torinë, identitetin dhe kulturën tonë. torisë së Kosovës nëpër periudha të lloje të tjera të botimeve me rëndësi Ato përfshijnë: ndryshme dhe të historisë dhe kulturës kombëtare. Formatet duhet të përcak- - Arkivin e Vatikanit, posaçërisht shqiptare në përgjithësi. Meqë tohen edhe në përputhje me zhvillimet lidhur me dokumentet e periudhës së Shqipëria dhe shqiptarët në përgjithësi, teknologjike si dhe me mënyrën e mesjetës. Edhe arkivat e tjera italiane, e pastaj edhe Kosova, sidomos, pas ndryshimit të sjelljes së përdoruesve. si ai i Romës, paraqesin rëndësi të Luftës së Dytë Botërore, nëse do të rëndësishme për kulturën dhe histor- mund t’i bënim një veçim të këtillë, BASHKËPUNIMI ME INSTITUCIONET E TJERA inë shqiptare. kanë kaluar dhe bashkëjetuar me Ekspertët e intervistuar sugjeruan - Arkivin e Raguzës (Dubrovniku i popuj të tjerë nëpër shekuj të bashkëpunim të dyanshëm: bashkë - sotëm në Kroaci), i cili përmban doku- ndryshëm vjen natyrshëm në kohët e punimin i bibliotekës me institucione mente me vlerë për lidhjet e qyteteve sotme edhe bashkëpunimi që institu- brenda Kosovës, dhe bashkëpunimi të Kosovës, dhe atyre shqiptare, me cionet tona kulturore të bashkëpuno- me institucione jashtë Kosovës. Raguzën duke shkuar gjer në kohën e jnë me institucionet e tjera botërore Bashkëpunimi i bibliotekës me in- Skënderbeut. me qëllim të ofrimit të një pasqyre sa stitucionet e brendshme përfshin: in- - Arkivat e Rumanisë dhe Bullgar- më objektive të historisë, kulturës, stitucionet zyrtare dhe publike, që isë, Zvicrës, pastaj të Evropës ku ka identitetit, zhvillimeve të gjithm- mund të jenë biblioteka, media, si koloni shqiptare, e më parë edhe të barshme shqiptare dhe në veçanti televizionet publike, institute Al- Egjiptit, të Stambollit, kjo e fundit lidhur me Kosovën. Pra, një bashkë - banologjik, Institutin e Historisë, me rëndësi të madhe sidomos për punim i tillë mund të themi se nuk Akademinë e Shkencave, Qeverinë e periudhën osmane deri në vitin 1912. është opsional, por i nevojshëm dhe i Kosovës, Institutin për Mbrojtjen e - Pastaj Arkivat e Gjermanisë domosdoshëm me qendrat e ish-peran- Monumenteve, etj; pastaj arkivat, (Berlinit), Anglisë (Londrës), Austrisë dorisë romake, osmane, pastaj Versajë, muzetë, si Arkivi i Kosovës, Muzeu (Vjenës), Francës (Parisit), të cilat Paris, Berlin, Londër, Rambuje, e Kombëtar; institucionet fetare, duke mbajnë një pjesë të madhe të doku- shumë e shumë qendra të tjera. përfshirë kishat, xhamitë, institu- menteve për historinë e shqiptarëve e Në punimin vijues, që do të boto- cionet e tjera myslimane e katolike, në veçanti edhe të Kosovës, pasi het në numrin e ardhshëm të revistës, etj. shumë herë fati i shqiptarëve në do të sjellim informacione, shtjellime Po ashtu procesi i intervistave nxori shekujt 19 dhe 20 u përcaktua nëpër dhe interpretime më të shumta të ana- në pah se nuk duhet të mungojë edhe këto qendra të mëdha botërore. lizave të bëra në lidhje me prit- bashkëpunimi me individë e institu- - Arkivat dhe bibliotekat e shmërinë e përdoruesve aktualë dhe cione private, të cilët kanë dhe ruajnë Shqipërisë (Tiranë), të cilat janë potencialë të bibliotekave në Kosovë.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 PORTALI 19 Click here: www.portalialbanologjik.net Liridon ZEKAJ

ë numrin e kaluar të revistës së Bibliotekës Kombëtare dhe NUniversitare të Kosovës, “Bib- lioletra”, derisa disenjoja portalin al- banologjik Shqipëri - Kosovë, dikur, në orët e vona të një mbrëmjeje, pata shkruar për bibliotekën digjitale, për të ardhmen e bibliotekës si dhe për sfidat e tashme dhe të ardhme të saj, të cilat presin t’i godasin edhe më tutje disa de- partamente të BKUK-së. Mirëpo, edhe atëherë, edhe sot, falë aftësimit të stafit të bibliotekës dhe angazhimit të drejtorit të saj, dr. Sali Bashota, është nisur t’u dilet ballë disa prej sfidave të ardhshme të saj, të cilat janë duke u realizuar me punë konkrete dhe në hap me bib- liotekat e shteteve fqinje në disa depar- tamente të saj, në të cilët ka qenë i domosdoshëm edhe intervenimi “elek- tronik”. Ndoshta për ndokënd mund të duket punë e vogël, por edhe në nuk i kushtoi mbi pesë minuta kronikë Megjithatë, kjo ngjarje, edhe Shqipëri, gjithashtu edhe në Kosovë, asaj ngjarjeje kulturore, të cilën tash, shumë të tjera sikurse kjo, mbesin në portali albanologjik Shqipëri - Kosovë po e quaj me fjalët e disa medieve të ndërgjegjen e medieve të shkruara e është pritur jashtëzakonisht mirë. Shqipërisë, titrat e temave të të cilave i elektronike të përcillen e të shkruhen Është konsideruar edhe dritare, edhe lexoja poshtë në ekran derisa dreko- për to. Kurse unë në këtë rast, si dis- derë, edhe rrugë, edhe autostradë e nim, ne një pjesë e stafit të BKUK-së enjator i asaj faqe, do ta përshkruaj shkëmbimeve kulturore, të cilën vazh- dhe BKSH-së, në një resto rant në punën e portalit albanologjik qysh në di misht po përpiqemi jo ta res tau - Durrës: Përurimi i portalit albanolo - fillim të tij. rojmë, por ta stolisim me tabela e gjik, ngjarje e madhe kulturore. Dhe, Para se t’ia filloja disenjimit të këtij dorën në zemër, sido që t’i marrim ato portali, në muajin mars të 2011-s, informacione të reja (degëzime), fusha fjalë miradije e sido që ta presim, edhe prof. dr. Aurel Plasari, drejtor i Bib- e nënfusha; ta bëjmë edhe atë një sot, një muaj e sa pas përurimit, atë ng- liotekës Kombëtare të Shqipërisë dhe rrugë elektronike të kombit. jarje kulturore, portali albanologjik ka prof. dr. Sali Bashota, drejtor i Bib- Kur u përurua portali, e të cilin e shtuar bashkëpunimin edhe bib- liotekës Kombëtare dhe Universitare të përuruam, pas Kosovës, edhe në Shqi- liotekar edhe kulturor ndërmjet dy Kosovës, në Tiranë patën nënshkruar përi, bashkë me një delegacion nga bibliotekave, të cilat janë partnere në marrëveshjen për krijimin e portalit al- BKUK-ja, nuk di cili televizion nga këtë portal. banologjik Shqipëri - Kosovë, i cili, Shqipëria mungonte atë ditë aty e i cili

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 20 PORTALI

pra, m’u besua mua ta disenjoja e t’ia jepja këtë formë, e cila duket se ngja- son me ato të uebfaqeve të gazetave ose të shtëpive mediale por, jo sikurse ato, s’i ka ato rubrika të informacioneve. Portali albanologjik Shqipëri - Kosovë, sikundër edhe është para Kosovës emri i Shqipërisë, edhe në portal logoja e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë, bashkë me flamurin kombëtar, është vendosur në anën e majtë, kurse logoja e Bibliotekës Kom- bëtare dhe Universitare të Kosovës, bashkë me flamurin shtetëror, është vendosur në anën e djathtë, ndërsa mes tyre janë mbishkrimi dhe linku i por- talit albanologjik. Në uebfaqen e portalit janë shtatë fusha: Rreth portalit, Hyrje të reja, Bib- lioteka digjitale, Këndi i albanologëve, Botime, Ngjarje dhe Kontakte. Brenda këtyre fushave ka edhe nënfusha. Fusha e parë, Rreth portalit, ka katër nën- fusha: historiku, misioni, partnerë, dokumente. E dyta, Hyrje të reja, ka pesë nënfusha: libra, harta, dorëshkrime, artikuj, periodikë. E treta, Biblioteka digjitale, ka pesë nënfusha: e-Albanica, antikuarë, dorëshkrime, harta, periodikë. E katërta, Këndi i al- banologëve, nuk ka asnjë nënfushë, mirëpo në të ardhmen pritet të degëzo- het me nënfusha, kurse ka mjaft të dhëna për albanologë të huaj. E pesta, lioteka në fondin e vet, gjithashtu edhe sajti ofron shërbime, si: të dhëna rreth Botime, ka një nënfushë, e quajtur bib- për projektet e bibliotekës rreth këtij historikut të krijimit të portalit; infor- liografi, në të cilën në të ardhmen do të portali, në e-mailin: mbeshtesni - macion për botime albanologjike, al- futet materiali bibliografik “Bibliografia @portalialbanologjik.net. banologë, hyrje të reja (libra, artikuj, Libri shqip 1944-1999”, por edhe tek- Së këndejmi, sado që do të avanco- periodikë) në të dy bibliotekat ste të tjera bibliografike të hartuara nga het e të mbushet ky portal me materi- gjegjëse; qasje në burime të kombin- punonjësit e institucioneve partnere. E ale të ndryshme, portali albanologjik uara digjitale dhe jodigjitale, burime gjashta, Ngjarje, nuk ka asnjë nënfushë, është shërbim pa pagesë, që ofron in- bibliografike e informacione të tjera. mirëpo janë futur e do të futen infor- formacion të larmishëm për shqip- Portali albanologjik do të zgjerohet macione nga aktivitetet e ndryshme tarët, ku vend të veçantë zënë burimet shumë, ndërsa që ne do të jemi dësh- vjetore që organizojnë bibliotekat. E, bibliografike dhe koleksionet e digji- mitarë të një zgjerimi dinamik të in- në fushën e fundit, të shtatën, Kon- tuara të trashëgimisë kulturore kom- formacionit në këtë portal, që takte, përpos që lexuesit ose shfletuesit bëtare. Nëpërmjet tij mundësohet nënkupton pasurimin në forma të sis- e këtij uebi mund të njihen me portalin kërkimi dhe qasja në vlerat e rralla të temimit e të shenjimit dhe ‘afrimin’ e albanologjik, mund edhe të dërgojnë e trashëgimisë kombëtare në çdo kohë, kulturës albanologjike te një rreth i kërkojnë ndihmë për librat që ka bib- nga kudo dhe nga kushdo. Pra, ueb- gjerë përdoruesish kulturor.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 REFERENCA 21 REFERENCA BIBLIOGRAFIKE NË FORMË TË ARTIKULLIT Mr. Sc. Tahir FONIQI 181-185. Ka 76 njësi bibliografike. Fil- eria Rexhës). Teksti i përket bibli- lon me njësinë “Bardha de Témal. ografisë elementare. Scènes de la vie albanaise” e përfundon Bibliografia. - Hartuar nga Agim me shkrimin “Le grand Castriotto Deva. Është botuar në librin “Poezia për jesë e këtij punimi janë një numër i d’Albanie. Histoire”. Teksti është har- fëmijë (1872-1980)”, Prishtinë, 1982, referencave bibliografike të formës tuar mbi bazën në autor dhe i përket f. 523-548. Përmban 589 njësi bibli- Psë artikujve, të vjela në Kosovë, bibliografisë elementare. ografike , libra, të botuara në Tiranë, Shqi përi e Maqedoni, me të cilat dëshi- Bibliografia. - Hartuar nga Sefedin Sofje, Athinë, Shkup, Ferizaj etj. Fillon rojmë t’u vijmë në ndihmë përdoruesve Fetiu. Është botuar në librin “Vepra e me njësinë: “Abavetar Arbëror”, “Zër i që kanë interesime për kërkim në fushë të Migjenit dhe kritika e saj” të Sefedin Arbërisë”, Athinë, 1882 e përfundon bibliografive të modifikuara për autorë e Fetiut, Prishtinë, 1984, f. 149-[160]. me njësinë e Gjergj Zhejit “Përralla e fusha të caktuara. Përfshin 327 njësi bibliografike: botime princeshës së dhjetë”, në librin: “Çupa e Bibliografia (e veprës letrare të e ribotime. Teksti është ndarë në tri trëndafilave”, NSHB, Tiranë, 1957, f. Mirko Gashit) 1972-1988.- Hartuar pjesë: a) Përmbledhjet (11 njësi); b) Ar- 25-41. Librat janë botuar nga shtëpitë nga T. Foniqi. Botohet në “Rilindja”, tikuj, studime dhe shkrime të ndryshme botuese: “Naim Frashëri”, “Fatosi”, 05.11.1988, f. 12. Ka 6 tituj të librave: për Migjenin (200); c) Literatura e Drejtoria e Botimeve Shkollore etj. të botime, ribotime e përkthime. Fillon përgjithshme (96). Teksti fillon me njës- Tiranës, Rilindja e “Mustafa Bakija” të me titullin poetik “Në vorbullën e ujit” inë ‘Migjeni-Vargjet e lira” e përfundon Prishtinës, “Zër i Arbërisë” të Athinës, dhe përfundon me titullin “Libreto za me shkrimin “Književno stvaralaštvo i “Vitosha” të Sofjes, “Flaka e vël- genitiv vode” në përkthim të autorit të povijest društva”. Bibliografia është har- lazërimit” e “Nova Makedonija” të librit, Mirko Gashit. Hartohet mbi tuar mbi bazën në autor. Shkupit etj. Ky tekst është hartuar mbi baza kronologjike. Bibliografia. - Hartuar nga Rexhep bazën alfabetike të autorëve. I përket Bibliografia. - Hartuar nga Ibrahim Qosja. Botohet në studimin “Asdreni, bibliografisë elementare. Rugova. Ndahet në tri pjesë: I. Bibli- Jeta dhe vepra” të R. Qosjes, Prishtinë, Bibliografia e veprave letrare të ografi përshkruese e librit 1861-1944; II. 1972, f. 338-[341]. Përfshin 118 njësi Anton Pashkut 1961-1986. - Hartuar Bibliografi komentuese e kritikës në të ndara në gjashtë pjesë: Përmbledhjet nga Tahir Foniqi më 1986. Është botuar shtypin shqiptar 1883-1944, III. Lista e (7 njësi), Vjersha të botuara në revista në ”Rilindja”, 31.10.1987, f. 13. Përm- organeve të shtypit 1848-1944. Në dhe gazeta (të përfshira në përmbled- ban 14 njësi bibliografike për të rritur, pjesën e parë jepen informacione për hjet) (25), Vjersha të pabotuara (50), bashkë me ribotime, përmbledhje-zgjed- letërsinë tonë të traditës të botuar gjatë Artikuj dhe proza të botuara (29), Ar- hje veprash, përkthime e komplete periudhës 1861-1944. Fillon me librin: tikuj dhe proza të pabotuara (4) dhe veprash. Fillon me vëllimin “Tregime”, “Girolamo De Rada, Principii di estet- Proza të përkthyera (3). Teksti bibli- botuar në revistën letrare “Jeta e re”, Pr- ica”, Napoli, 1861 e përfundon me tit- ografik fillon me njësinë “Reze Djelli. ishtinë, 1961 e përfundon me kompletin ullin: Ibrahim Rugova, Sabri Hamiti Vjersha lirike” e përfundon me “Gjyqi e veprave, titulluar “Vepra”, botuar nga “Kritika letrare”, Prishtinë, 1979. Kjo për hijen e gomarit”. Teksti i përket Rilindja, Redaksia e botimeve e Prisht- pjesë përfshin 18 tituj të librave, bashkë bibliografisë elementare. inës më 1986. Kompleti ka tre tituj: ro- me ribotime. Ndërsa në pjesën e dytë Bibliografia: Vëllimet me tregime manin “Oh”,“Tregime fantastike” dhe gjejmë shënime të kritikës në shtypin e humoristiko-satirike.- Hartuar nga dramat “Tragjedi moderne”. Bibliografia traditës, që nga “Fiamuri Arbërit”, 1883 Ramiz Kelmendi. Botohet në librin e është hartuar mbi bazën kronologjisë, deri te “Revista letrare”, 1944. Pjesa e tij “Tregimi ynë humoristiko-satirik përkatësisht renditjes alfabetike brenda tretë jep listën e organeve të shtypit, të (1944-1974)”, Prishtinë, 1975, f. 121- viteve dhe i përket bibliografisë primare. traditës sonë, gjatë viteve 1848-1944. [124]. Përfshin 51 njësi, të botuara në Bibliografia e punimeve të botuara Teksti i përket bibliografisë së kryqëzuar. Tiranë e Prishtinë. Teksti fillon me në revistën “Gjurmime albanologjike- Bibliografia. - Hartuar nga Ymer “Stuhi në sirtarë: Tregime humoristike” Folklor dhe etnologji” I-X (1971- Jaka. Botohet në librin “Lidhjet letrare të Tasim S. Aliajt e përfundon me librin 1980). - Hartuar nga Emine Fetahu. shqiptaro-frënge”, Prishtinë, 1979, f. “Talush Efendia” të Ramë Zukës (Zek- Botohet më 1982. Materiali bibli-

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 22 REFERENCA

ografik përfshin 211 zëra bibliografikë Shtjefën Gjeçovit: A. Veprat e botuara, mbi baza kronologjike, përkatësisht al- dhe ndahet në gjashtë njësi tematike: I. B. Dorëshkrime të Shtjefën Gjeçovit fabetike brenda viteve. Teksti i përket Studime dhe artikuj (Etudes et articles), (67 njësi), II. Përkthimet e Shtjefën bibliografisë primare. II. Materiale (Materiaux), III. Kritika Gjeçovit: A. Veprat e botuara, B. Mbe- Bibliografia e veprave letrare të dhe recensione (Critiques et comptes- tur në dorëshkrim (6), III. Literatura Josip Relës 1962-1983.- Hartuar nga rendus), IV. Bibliografi (Bibliographie), për Shtjefën Gjeçovin (112), IV. Nga Tahir Foniqi. Botohet në “Rilindja”, V. Kronika shkencore (Chronique sci- letërkëmbimi i Shtjefën Gjeçovit (16). 14.05.1988, f. 12-13. Përmban 13 njësi entifique), VI. Artikuj përkujtimorë. Teksti fillon me njësinë bibliografike bibliografike, bashkë me ribotime, Teksti fillon me njësinë e Lorenc An- “Kanuni i Lék Dukagjinit ner Malcina përmbledhje veprash e përkthime. Fil- tonit “Trajtat polifonike të muzikës pop- t’Mdhaa” e përfundon me njësinë lon me njësinë teatrore “Lundërza e ullore vokale në Jugosllavi” e përfundon “Letra të shumta”. Teksti i përket bibli- Jozhës”, botuar nga “Jeta e re” më 1962 me artikullin e Hasan Kaleshit “Profesor ografisë kronologjike. e përfundon me dramën “Nita”, botuar Dr. Alois Schmaus (1901-1970). Teksti Bibliografia e poezisë së sotme më 1968 nga “Bagdala” e Krushevcit. i përket bibliografisë elementare. shqipe 29.XI.1944-1980. - Hartuar Njësitë bibliografike janë hartuar mbi Bibliografia e Lidhjes së Prizrenit në nga Agim Vinca. Është botuar në librin bazën kronologjike. Teksti anon kah periodikun e Shqipërisë 1948-1977. - ”Struktura e zhvillimit të poezisë së bibliografia e kryqëzuar. Hartuar nga Shkëlzen Raça. Botohet sotme shqipe (1945-1980)”, Prishtinë, Bibliografia e veprave letrare të Hivzi në revistën “Përparimi”, Prishtinë, 1985, f. 435-471. Përfshin 748 njësi Sulejmanit 1958-1984. - Hartuar nga 1978, 4, f. [564]-570. Përmban 60 bibliografike, bashkë me titujt: zgjedhje Tahir Foniqi më 1984. Botohet në njësi bibliografike. Fillon me tekstin poezish, panorama e antologji. Teksti “Rilindja”, 24.01.1987, f. 14. Ka 22 “Burime të reja vendase mbi periudhën bibliografik fillon me titullin “Epopeja njësi bibliografike, bashkë me ribotimet e Lidhjes së Prizrenit” e përfundon me e Ballit Kombëtar” të Shefqet Musarajt e përkthimet. Fillon me pjesën teatrore shkrimin “Naim Frashëri mendimtar i (Buburicka), Tiranë 1944 e përfundon “Miu në xhep”, botuar nga revista “Jeta shquar shqiptar”. Teksti është ndërtuar me librin poetik të Moikom Zeqos e re” më 1958 e përfundon me njësinë mbi bazën në autor dhe i përket bibli- “Brenda vetes”, Prishtinë, 1974. Njësitë “Deca moje reke”, në përkthim të au- ografisë elementare. bibliografike janë regjistruar mbi bazën torit, botuar nga “Narodna Knjiga” e Bibliografia e punimeve të Kadri alfabetike të autorëve. Teksti i përket Beogradit më 1976. Njësitë janë Halimit. - Hartuar nga Drita Halimi- bibliografisë elementare. regjistruar mbi bazën kronologjike, Statovci. Teksti ka 146 njësi bibliografike Bibliografia kronologjike e shkri- përkatësisht alfabetike brenda viteve. të ndara në 13 tërësi: I. Studime (tra- meve mbi krijimtarinë e tij [Naim Teksti anon kah bibliografia e kryqëzuar. jtesa) e artikuj, II. Vështrime shkencore, Frashërit]. - Hartuar nga Rexhep Bibliografia e veprave letrare të Rex- III. Përmbledhje këngësh popullore, IV. Qosja. Botohet në “Porosia e madhe” të hai Surroit 1959-1986. - Hartuar nga Artikuj shkencorë-popullarizues, V. Ar- këtij autori më 1986, f. 579-[593]. Fil- Tahir Foniqi. Botohet në “Jeta e Re”, tikuj e ndihmesa profesionale, VI. Kon- lon me njësinë “Istori e Skënderbeut. 1989. nr. 2, f. 183-184. Përmban 8 tribute shkencore dhe materiale, VII. (Shënim i shkurtër)” e përfundon me njësi bibliografike, bashkë me ribo- Shënime shkencore, VIII. Lëndë etno- shkrimin e Jorgo Bulos “Një takim i timet. Fillon me romanin “Besniku”, grafike, IX. Lëndë dialektologjike, X. rrallë me Abdyl Frashërin. Një fakt me botuar në Prishtinë më 1959 e përfun- Diskutime (polemikë) shkencore, XI. vlerë për Naim Frashërin në vitet e Lid- don me romanin “Orteku”, botuar nga Nekrologji (In memoriam), XII. Kritika hjes Shqiptare të Prizrenit”. Teksti i për- shtëpia botuese “Naim Frashëri” e dhe recensione, XIII. Kontribute bibli- ket bibliografisë elementare. Tiranës më 1986. Teksti është hartuar ografike. Teksti bibliografik fillon me Bibliografia e veprave letrare të mbi baza kronologjike të viteve dhe i studimin “O savremenoj narodnoj poez- Adem Gajtanit 1961-1985. - Hartuar përket bibliografisë primare. iji Kosova” e përfundon me shkrimin Tahir Foniqi më 1985. Është botuar në Bibliografi. - Hartuar nga Floresha “Etnološka gradja u asopisu “Për- “Rilindja”, 12.09.1987, f. 13. Ka 27 Dado, si shtojcë të librit të saj “A.Z. Ça- parimi”. Teksti i përket bibliografisë së zëra bibliografikë, bashkë me përm- jupi - Jeta dhe vepra”, Prishtinë, 1986, anotuar. bledhje-zgjedhje poezish, komplete f. 255-259. Përmban 69 njësi bibli- Bibliografia e Shtjefën Gjeçovit- veprash e përkthime. Fillon me vëllimin ografike të ndara në tri tërësi: I. Bibli- Kryeziut. - Hartuar nga Ramiz Kel- e poezive për të rritur “Drita në zemër”, ografi e veprave të Çajupit, II. mendi. Është botuar në kompletin e botuar në Prishtinë më 1961 e përfun- Literatura kryesore, III. Studime mbi veprave të Shtjefën Gjeçovit, Libri 3, don me njësinë e përkthyer në maqe- Çajupin. Teksti bibliografik fillon me Prishtinë, 1985, f. 257-277. Teksti ka donishte “Lebedovata pesna”, botuar njësinë “Baba Tomorri, Vjersha prej A. 201 njësi bibliografike, të ndara në nga “Kultura” e Shkupit më 1982. Z. Chajup”, Ndë Kairo, 1902 dhe për- katër kaptina: I. Veprat origjinale të Njësitë bibliografike janë regjistruar fundon me njësinë e Gj. Zhejit: “ A.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 REFERENCA 23

Zako Çajupi -“Jeta dhe vepra”, T. 1986, përfshin njëmbëdhjetë vepra letrare të Teksti është hartuar mbi bazën kro- f. 95. Teksti i përket bibliografisë in- Mjedës e një të Mark Gurakuqit, të bo- nologjike dhe anon kah bibliografia an- dikative. tuara në Kosovë, mes viteve 1962- otuese. Bibliografi. - Hartuar nga Rexhep 2005. Pjesa e dytë përfshin 72 poezi të Bibliografi e romanit bashkëkohor Ismajli. Botohet në librin “Gjuha Mjedës, të botuara në botimet peri- shqiptar 1949-1986. - Hartuar nga shqipe e Kuvendit të Arbërit (1706)”, odike e në tekstet shkollore, mes viteve Ibrahim Rugova. Botohet më 1987. Prishtinë, 1985, f. 257- [265]. Fillon 1948-1986, ndërkaq pjesën e tretë Përmban 321 zëra bibliografikë ro- me njësinë “Disa veçori fonetike që ka ngërthen 33 punime për Mjedën e manesh, të botuar në Shqipëri, Kosovë, e folmja e Gjakovës” të Hilmi Aganit e veprën e tij letrare, të botuara mes Maqedoni e në diasporën shqiptare. Fil- përfundon me njësinë “Weinrich, Har- viteve 1959-2007. Bibliografia është lon me titullin “Çlirimtarët I” të Dhim- ald, Le temps”. Teksti është hartuar hartuar mbi bazën alfabetike të au- itër S. Shuteriqit, Tiranë, 1952 e mbi bazën në autor. torëve dhe i përket bibliografisë selek- përfundon me librin “Shija e bukës Bibliografi (I. Veprat origjinale të tive. Kjo është bibliografia e parë për mrume” të Martin Camajt, Romë, Shtjefën Gjeçovit). - Hartuar Ruzhdi Ndre Mjedën në Kosovë. 1958. Teksti i përket bibliografisë kro- Mata. Është botuar në librin e këtij au- Bibliografi e leksikografisë shqiptare nologjike. tori me titull “Gjeçovi nderi i kombit”, (1947-1983). - Hartuar nga Ibrahim Bibliografi e romanit shqiptar për Tiranë, 2000, f. 191-198. Teksti anon Goçi. Është botuar më 1984 në revistën fëmijë në Jugosllavi 1959-1982. – kah bibliografia e anotuar. “Gjuha shqipe”, Prishtinë, 1984, nr. 1, Hartuar nga Anton Berisha. Është bo- Bibliografi e botimeve të letërsisë f. [50]-57. Përmban 52 njësi bibli- tuar më 1983 në gazetën “Rilindja”. botërore në gjuhën shqipe në Jugosllavi ografike. Teksti bibliografik fillon me Përfshin 32 romane, bashkë me dy ro- 1948-1982. - Hartuar nga Engjëll njësinë “Fjalor serbokroatisht-shqip : manet, botuar në vazhdime në Sedaj. Botohet në “Rilindja” të datës srpskohrvatsko-albanski jezik”, Tiranë, “Rilindja” 1981-1982: “Cuci” të Avdi 26.03.1983, f. 14. Përfshin 120 libra 1947 e përfundon me fjalorin e Frang Shalës e “Mysafiri i nënstrehës sime” të zhanresh të ndryshme. Teksti është ndarë Bardhit “Fjalor latinisht-shqip, Prisht- Ragip Ramës. Teksti fillon me romanin në gjashtë njësi: I. Letërsia antike greko- inë 1983. Teksti i përket bibliografisë “Lugjet e verdha” të Rexhep Hoxhës, romake, II. Letërsia frënge, III. Letërsia kronologjike. Prishtinë 1959 e përfundon me ro- ruse, IV. Letërsia angleze, V. Letërsia gjermane, VI. Letërsia italiane, spanjolle Bibliografi e materialeve të botuara manin e Ragip Ramës “Mysafiri i nën- dhe letërsitë tjera. Fillon me njësinë në revistën “Gjurmime albanologjke - strehës sime”, Prishtinë 1982. Këtu “Bretkocat” të Aristofanit, Prishtinë Folklor dhe etnologji” I-X.- Hartuar përfshihen romanet për fëmijë të Rex- 1968 e përfundon me librin “Njeriu i nga Emine Fetahu. Është botuar në hep Hoxhës, Sinan Hasanit, Rifat kohës sime” të Salvatore Kuasimodo. Gjurmime albanologjike -Folklor dhe et- Kukajt, Maksut Shehut, Vehbi Kikajt, Teksti i përket bibliografisë elementare. nologji, XII-1982, Prishtinë, 1982, f. Qamil Batallit, Agim Devës, Ibrahim Bibliografi e fragmenteve të [251]-278. Përmban 574 zëra bibli- Kadriut, Rushit Ramabajës, Abdyl studimit Rimbaud në Jugosllavi, të bo- ografikë. Fillon me njësinë: ”Ca të dhëna Bunjakut, Ymer Shkrelit, Lutfi Rusit, tuar në periodik. - Hartuar nga Mensur mbi ritet e motmotit në fshatin Arangjell Avdi Shalës e Ragip Ramës. Ky tekst i Raifi. Botohet në librin “Polemika le- të Kërçovës”, të autorit Shaziman Adili përket bibliografisë elementare. trare”, Prishtinë, 1981, f. 129-130. e përfundon me krijimin gojor “Zha- Bibliografi e shkrimeve kritike për Përmban 20 njësi bibliografike. Fillon balina zhaba”, kënduar prej Shefki romanet e shkrimtarit Nazmi Rrah- me njësinë “Receptiviteti dhe situimi Behlulit e shënuar nga Kadri Kadriu. mani. - Hartuar nga Sabri Hamiti. letrar i një poeti” e përfundon me Teksti i përket bibliografisë elementare. Botohet në librin “A-ZH Romanet e punimin “Nuk mund të mohohet Bibliografi e plotë e veprave të A. Nazmi Rrahmanit, Prishtinë, 1982, f. koekzistenca e metodave të ndryshme Martinesë. - Hartuar nga Rexhep Is- 144-[147]. Përmban 29 njësi bibli- në kritikën letrare”. Teksti i përket bib- majli. Botohet në librin “Elemente të ografike. Fillon me shkrimin e Isak Ah- liografisë elementare. gjuhësisë së përgjithshme” të A. Marti- metit “Toka e përgjakur” dhe “Tërësia e Bibliografi e krijimeve të Ndre nesë, Prishtinë, 1983, f. 281-[300]. jetës” e përfundon me shkrimin e Agim Mjedës e për Ndre Mjedën në Kosovë Teksti përmban 302 njësi dhe ndahet Vincës “Drejt romanit social- 1948-dhjetor 2007. – Hartuar nga në tri pjesë: Libra - 19 njësi; Artikuj - psikologjik”. Teksti i përket bibli- Tahir Foniqi më 2007. Botohet në lib- 166 njësi; dhe Recensione, parathënie, ografisë elementare. rin: Tahir Foniqi, Kërkime bibli- intervista, vërejtje 117 njësi. Fillon me Bibliografi e veprave të shkrimtarit ografike”, Prishtinë, 2008, f. 26-37. njësinë “La geminacion consonnan- Nazmi Rrahmani. - Hartuar nga Sabri Teksti bibliografik është ndarë në tri tique d’origine exprissive fans les Hamiti. Botohet në librin “A-ZH Ro- pjesë: I. Veprat, II. Poezia dhe III. Të langues germanique” e përfundon me manet e Nazmi Rrahmanit, Prishtinë, tjerët për Ndre Mjedën. Pjesa e parë njësinë “Intervistë dhënë J.P. Gibiat”. 1982, f. 139-[143]. Përmban 46 njësi

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 24 REFERENCA

të ndara në dy grupe: a). Romanet (15 njësi, bashkë me ribotimet e një përk- thim në gjuhën serbokroatishte), b). Tregime, Fragmente (31). Teksti fillon me njësinë “Malësorja” e përfundon me fragmentin “Bija e lëshueme”. Tek- sti i përket bibliografisë elementare. Bibliografi e veprave letrare të Azem Shkrelit 1960 - 1986. - Hartuar nga Tahir Foniqi më 1986. Është bo- tuar në gazetën “Rilindja” të Prishtinës më 20.08.1988, f. 13. Përmban 24 njësi bibliografike për të rritur, bashkë me ribotimet, përmbledhje-zgjedhje poezish dhe përkthimet. Fillon me përmbledhjen e poezive “Bulzat”, bo- tuar në Prishtinë më 1960 e përfundon me librin “Ljudze i cini”, botuar në Novi Sad më 1985. Njësitë bibli- ografike janë regjistruar mbi bazën kro- nologjike dhe i përket bibliografisë hartuar mbi bazën alfabetike dhe i për- Prishtinë, Shkup, Milano, Romë, primare. ket bibliografisë kronologjike. Beograd, Shkodër, Mynhen e Lenin - Bibliografi e veprave të Eqrem Bibliografi kronologjike e grad. Teksti fillon me njësinë “Hori- Çabejt 1929-1976. - Botohet më 1988, shkrimeve mbi Fan S. Nolin dhe rev- zonte të reja për letërsinë kombëtare” të në Studime gjuhësore. Libri 5, f. 349- olucionin e vitit 1924. - Hartuar nga autorit Nonda Bulka e përfundon me 358. Fillon me njësinë “Poezia e Lasgush Mensur Raifi. Botohet në librin “Las- punimin “Poezia e Migjenit, realiteti Poradecit”, Gazeta e Re, nr. 22.2 e për- gushi, Noli, Migjeni”, Prishtinë, 1986, dhe krijimtaria e viteve “30” nga Ra- fundon me titullin “Disa aspekte të kul- f. 137-145. Përmban 147 njësi të botu- mazan Vozga. Bibliografia është hartuar turës popullore shqiptare në vështrim ara në Prishtinë, Tiranë, Shkup, mbi bazën kronologjike dhe i përket gjuhësor”, “Studime filologjike” XXXI Palermo, Zhenevë, Londër etj. Teksti bibliografisë elementare. (XIV), nr. 2, f. 11-12. Hartohet mbi fillon me njësinë Papas Gaetano Petr- Bibliografi kronologjike selektive e bazën kronologjike. rota, “Popolo Lingua e letteratura al- dramës pas Luftës së Dytë Botërore Bibliografi e veprës letrare të Mark banese” e përfundon me studimin e (1948-2008).- Hartuar nga Besim Rex- Krasniqit. - Hartuar nga Tahir Foniqi. Rexhep Qosjes “Fan Noli dhe modeli haj. Botohet në librin “Drama Shqiptare Botohet në librin: Tahir Foniqi, kritik i kulturës shqiptare”. Bibliografia pas Luftës së Dytë Botërore, 1948- “Kërkime bibliografike”, Prishtinë, është hartuar mbi bazën kronologjike 2008, vëllimi i dytë, f. 337-340. Përf- 2008, f. 40-46. Përmban 29 njësi bib- dhe i përket bibliografisë elementare. shin 92 drama apo vëllime dramash. liografike: botime, ribotime e përm- Bibliografi kronologjike e Fillon me dramën “Prefekti” të Besim bledhje-zgjedhje poezish. Fillon me shkrimeve mbi Lasgush Poradecin. - Levonjës, Tiranë, 1948 e përfundon me njësinë ‘Prrallat e gjyshit’, Prishtinë, Hartuar nga Mensur Raifi. Botohet në vëllimin “Drama”, Pejë, 2008. Teksti 1953 e përfundon me titullin “Vjersha librin “Lasgushi, Noli, Migjeni”, Prisht- është hartuar mbi bazën kronologjike. të zgjedhura për fëmijë”, Prishtinë. inë, 1986, f. 133-135. Përmban 47 Bibliografi publikimesh në gjuhën 2003. Bibliografia është hartuar mbi njësi. Fillon me njësinë “Dy fjalë mbi shqipe në Kosovë e Metohi 1944-1958 bazën alfabetike dhe i përket bibli- vjershëtorin Lasgush Poradecin” [I-XIII]. -Hartuar nga Ali Rexha. Është ografisë retrospektive. (Anonim) e përfundon me shkrimin botuar, në vazhdime, mes viteve 1959- Bibliografi e veprës letrare të Musa “Testamenti poetik i Lasgushit” nga 1961, në revistën shkencore “Për- Ramadanit 1969-2000. - Hartuar nga Sabri Hamiti. Teksti i përket bibli- parimi” të Prishtinës. Teksti i përket Tahir Foniqi. Botuar në librin ografisë kronologjike. bibliografisë kronologjike. Bibliografi kronologjike e shkrimeve “Kërkime bibliografike”, Prishtinë, Bibliografi retrospektive e shtypit mbi Migjenin dhe vitet letrare të 30-ta. 2008, f. 75-80. Bibliografia ka 19 tituj: periodik shqiptar e mbi Shqipërinë e – Hartuar nga Mensur Raifi. Botohet në botime, ribotime e përmbledhje-zgjed- vjetëve 1848-1944 [pesë vazhdime]. - librin “Lasgushi, Noli, Migjeni”, Prisht- hje veprash. Fillon me titullin “Mëkatet Hartuar nga Palok Daka. Është botuar inë, 1986, f. 147-159. Përmban 226 e Adamit” e përfundon me njësinë në revistën shkencore “Përparimi”të Pr- “Nostalgji antike”. Bibliografia është njësi të botuara në Tiranë, Korçë, Vlorë, ishtinës gjatë viteve 1972 e 1973. Përf-

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 REFERENCA 25 shin 345 njësi bibliografike. Fillon me f. 265-270. Përfshin 42 njësi bibli- het në librin: Tahir Foniqi, “Kërkime njësinë “L’Albanese d’Italia [Shqiptari i ografike. Teksti fillon me njësinë: “Folk- bibliografike”, Prishtinë, 2008, f. 100. Italisë] e përfundon me “Bisedimet e lori muzikuer në Kosovë e Metohi” të Ka gjashtë njësi bibliografike. Fillon me Parlamentit”. Ky periodik është botuar Lorenc Antonit e përfundon me “Kash romanin “Malësorja” dhe përfundon në Napol, Prizren, Prishtinë, Palermo, e lasha”, shënuar nga Ndue Nekaj. Tek- me njësinë: Sabri Hamiti, “A-ZH Ro- Bukuresht, Shkodër, Kozencë, Londër, sti i përket bibliografisë analitike. manet e Nazmi Rrahmanit. I përket Sofje, Romë, Bruksel, Kajro, Beograd, Etnološka gradja u asopisu “Për- bibliografisë së kryqëzuar. Gjenevë, Boston, Trieshtë, Selanik, parimi”.- Hartuar nga Kadri Halimi. Kronologjia e romanit për fëmijë. - Stamboll, Korçë, Durrës, Vlorë, Vjenë, Botohet në “Glasnik Muzeja Kosova i Hartuar nga Agim Deva. Është botuar Tiranë, Gjirokastër etj. Teksti i përket Metohije”, II, Prishtinë, 1957, f. 331- më 1977 në Prishtinë, në librin “Ro- bibliografisë kronologjike. [337]. Titujt e njësive bibliografike mani ynë për fëmijë”, f. 523-548. Bibliografija Kosovsko Metohijske janë dhënë në gjuhën shqipe. Teksti i Përmban 20 njësi bibliografike. Fillon Oblasti. - Hartuar nga T. P. Vukanoviq. përket bibliografisë analitike. me romanin “Lugjet e verdha” të Rex- Është botuar në revistën “Glasnik Muzeja Hivzi Sulejmani - bibliografi e hep Hoxhës, Prishtinë 1959 e përfun- Kosova i Metohije” në shtatë vazhdime veprave dhe e kritikës. - Hartuar nga don me titullin “Rrasa e zogut” të Rifat 1956-1965. Botohet në Prishtinë më Ibrahim Rugova. Botuar në “Jeta e re”, Kukajt, Prishtinë, 1975. Teksti i përket 1961. Teksti është mbi bazën në autor 1975, f. 565-578. Bibliografia përmban bibliografisë elementare. dhe i përket bibliografisë analitike. 114 njësi dhe ndahet në dy pjesë. Pjesa Kronologji e poezisë shqipe në Ju- Bibliografik bilgiler. - Hartuar nga e parë fillon me romanin “Njerëzit”, Pr- gosllavi (1945-1979) : (Bibliografi e Ibrahim Rugova. Është botuar në librin ishtinë, 1966 e përfundon me artikullin plotë). – Hartuar nga Ibrahim Rugova. “Yugoslavya çagdas arnavut siiri antalo- “Vjershënimi sipas modës dhe trillit”. Është botuar në librin “Strategjia e kup- jisi”, Prishtinë, 1979, f. 251-253. Teksti Ndërsa pjesa e dytë fillon me njësinë timit”, Prishtinë, 1980, f. 274-286. jep shënime për jetën dhe veprën letrare “Rrjedha dhe gjenerata në prozën tonë” Përfshin 232 njësi bibliografike, bashkë të 18 poetëve tanë, nisur nga Esad të Ali Aliut dhe përfundon me poezinë me ribotimet e titujt: përmbledhje-zg- Mekuli deri te Sabri Hamiti. I përket e Ymer Shkrelit “Vdekja u ngjit deri në jedhje poezish. Bibliografia fillon me bibliografisë elementare. Shkronjën H.”. Teksti ka parathëni librin “Nji fyell ndër male” të Martin Botime për Skënderbeun në shek. edhe është hartuar me bazë alfabetike. Camajt, Prishtinë 1953 e përfundon XV, XVI, I. – Hartuar nga Jup Kas- Kolana e veprës letrare të Sabri me titullin “Pengu i dashurisë” të Enver trati. Është botuar në Shkodër në bo- Hamitit.- Hartuar Tahir Foniqi. Boto- Gjerqekut, Prishtinë 1978. Teksti është timin serik “Buletin Shkencor”, 1967, het në librin: Tahir Foniqi: “Kërkime hartuar mbi bazën kronologjike. nr. 6, f. [71]-88. Përfshin punime të au- bibliografike”, Prishtinë, 2008, f. 100- Kronologji e romaneve të Nazmi torëve shqiptarë e të huaj. Mbështetet 101. Ka dhjetë njësi bibliografike. Fil- Rrahmanit 1965-1986. - Hartuar nga në 96 referenca dhe i përket bibli- lon me njësinë “Poezi” e përfundon me Tahir Foniqi. Është botuar në gazetën ografisë analitike. librin: “Letësia bashkëkohore”. I përket “Rilindja”, 11.04.1987, f. 13. Përmban “Çevren” dergisinin on yillik Bibli- bibliografike së kryqëzuar. 20 njësi bibliografike, bashkë me ribo- ografiyasi. - Hartuar nga Enver Baki. Kolana letrare e Ibrahim Rugovës. - timet e përkthimet. Fillon me romanin Është botuar më 1984. Përfshin rreth Hartuar nga T. Foniqi. Botohet në “Malësorja’, botuar nga Rilindja e Pr- 1122 njësi bibliografike: poezi, prozë, librin: Tahir Foniqi, “Kërkime bib lio - ishtinës më 1965 e përfundon me ro- kritikë letrare, studime të ndryshme etj. grafike”, Prishtinë, 2008, f. 99-100. Ka manin “Posle smrti’, botuar nga Teksti anon kah bibliografia indikative. tetë njësi bibliografike. Fillon me njës- Jedinstvo e Prishtinës më 1980 në përk- Etnologija u asopisu “Përparimi”. - inë “Prekje lirike” e përfundon me tit- thim të Ratomir Markoviqit. I përket Hartuar nga Nahire Kabashi. Është bo- ullin “Refuzimi estetik”. I përket bibliografisë kronologjike. tuar në “Glasnik Muzeja Kosova i bibliografisë së kryqëzuar. Kronologji e veprave letrare të Enver Metohija”, Libri I, Prishtinë, 1956, f. Kolana letrare e Sterjo Spasses. Gjerqekut 1957-1984. - Hartuar nga [447]-448. Përfshin lëndën etnologjike – Hartuar nga T. Foniqi. Botohet në Tahir Foniqi. Është botuar në të revistës “Përparimi”, botuar gjatë librin: Tahir Foniqi, “Kërkime bibli- “Rilindja”, më 23.05.1987, f. 13. Ka 20 vitit 1955. Teksti është hartuar mbi ografike”, Prishtinë, 2008, f. 99. Ka tetë zëra bibliografikë, bashkë me ribotimet bazën në autor dhe anon kah bibli- njësi bibliografike. Fillon me romanin në gjuhën serbokroatishte e sllovenishte. ografia e anotuar. “Pse?” e përfundon me njësinë “Sokole- Fillon me vëllimin poetik “Gjurmat e Etnološka gradja u asopisu “Jeta e sha e tregime të tjera”. I përket bibli- jetës”, Prishtinë 1957 e përfundon me re”. - Hartuar nga Kadri Halimi. Boto- ografisë së kryqëzuar. librin “Pjesme”, Sarajevë 1984, në për- het në “Glasnik Etnografskog muzeja u Kolana romaneske e Nazmi Rrah- gatitje të Iso Kolaçit, në përkthim të au- Beogradu”, Libri XVIII, Beograd, 1955, manit. - Hartuar nga T. Foniqi. Boto- torit. Librat janë përkthyer nga: Esad

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 26 REFERENCA

Mekuli, Enver Gjerqeku, Hasan dhe i Mjeteve Mësimore të Kosovës, Shënime bibliografike. - Botohet në Mekulit, Tone Pavqek etj. Bibliografia Jedinstvo dhe Lidhja e të Verbërve të librin: Ibrahim Rugova, Sabri Hamiti, është hartuar mbi bazën kronologjike. Kosovës, “Nasha Knjiga” e “Detska Ra- “Kritika Letrare”, Prishtinë, 1979, f. Kronologji e veprave letrare të Esad dost” (Shkup) dhe “Zmajeve deçje” e 471-[485]. Teksti bibliografik jep shën- Mekulit 1955-1985. - Hartuar nga Novi Sadit. Teksti anon kah bibliografia ime për 16 shkrimtarë e gjuhëtarë tanë: Tahir Foniqi Botohet në “Rilindja”, primare. Jeronim De Rada, Naim Halit Frashëri, 10.01.1987, f. 14-15. Përmban 17 njësi Lingvistika i etnologija u asopisu Faik Konica, Luigj Gurakuqi, Ndre bibliografike, bashkë me ribotimet e “Jeta e re”. - Hartuar nga Kadri Halimi. Mjeda, Asdreni, Fan Noli, Krist Mal- përkthimet në gjuhën serbokroatishte e Botohet në “Glasnik Muzeja Kosova i oki, Eqrem Çabej, Aleksandër Xhuvani, turqishte. Teksti fillon me vëllimin po- Metohije”, Libri I, Prishtinë, 1956, f. Kostaq Cipo, Skënder Luarasi, Mitrush etik “Për ty”, botuar nga “Mustafa Bak- [339]-445. Ky tekst bibliografik është Kuteli, Lasgush Poradeci, Dhimitër S. ija” e Prishtinës më 1955 e mbaron me ndarë në dy pjesë: I. Lingvistika dhe II. Shuteriqi, Migjeni. Teksti i përket bib- librin “Brigjet”, botimi i dytë, botuar Etnologija. Në pjesën e parë janë përf- liografisë deskriptive (përshkruese). në Prishtinë më 1985. Teksti i përket shirë punimet gjuhësore të Zekeria Rex- Shkrime mbi Fan S. Nolin dhe Rev- bibliografisë kronologjike. hës, Hasan Kaleshit, Kasim Domit, etj. olucionin e 1924. - Hartuar nga Men- Kronologji e veprave letrare të Ndërkaq, në pjesën e dytë, botohen sur Raifi. Është botuar në librin “Fan S. Rrahman Dedajt 1962-1986. - Har- punime etnologjike të Lorenc Antonit, Noli dhe Migjeni”, Prishtinë, 1979, f. tuar nga Tahir Foniqi. Është botuar në Kadri Halimit, Ndue Lekajt, Xhafer Ba- 118-[121]. Ka 28 njësi. Fillon me njës- “Rilindja”, 08.08.1987, f. 12. Përmban tushës, Haxhi Krasniqit, etj. Teksti fil- inë “Ndikimi i Revolucionit të Qer- 31 njësi të veprave letrare për fëmijë e lon me njësinë: “Dy fjalë mbi prishjen e shorit në veprën e Fan S. Nolit” të të rritur, bashkë me ribotimet, përm- gjuhës” të Zekeria Rexhës e përfundon Adriatik Kalullit e përfundon me bledhjet-zgjedhje letrare dhe përk- me punimin e Vehap Shitës: “Mbi shkrimin e Xhevat Lloshit “Përpunimi thimet. Fillon me vëllimin e poezive për letërsinë gojore të shqiptarëve të gjuhësor i “Historisë së Skënderbeut” të rritur “Me sy kange”, botuar nga Kosovës e Metohisë”. Njësitë bibli- nga Fan S. Noli”. Teksti është hartuar ”Jeta e re” në Prishtinë më 1962 e për- ografike janë dhënë paralel: në gjuhën mbi bazën e kriterit alfabetik dhe i për- fundon me librin e përkthyer në gjuhën shqipe e serbokroatishte. Teksti i përket ket bibliografisë elementare. turqishte “Sali günü=e martë, botuar bibliografisë analitike. Shkrime mbi Migjenin. - Hartuar më 1984 nga “Milliyet” e Stambollit në Rimbaud në gjuhën shqipe (Bibli- nga Mensur Raifi. Është botuar në lib- përkthim të Hasan Merxhanit. Teksti i ografi). - Hartuar nga Mensur Raifi. rin “Fan S. Noli dhe Migjeni”, Prisht- përket bibliografisë kronologjike. Është botuar në librin “Polemika le- inë, 1979, f. 176-[179]. Ka [53] njësi Kronologji e veprave letrare të Tajar trare”, Prishtinë, 1981, f. 118-[120]. bibliografike. Fillon me njësinë “Poeti Hatipit 1962-1985. - Hartuar nga Tahir Përfshin 24 njësi bibliografike: Artikuj si frymëzim artistik : mbi dramën e Ton Foniqi. Është botuar në “Rilindja”, (8), Përkthime (15), Në një botim të Shoshit, Migjeni” e përfundon me 21.03.1987, f. 13. Përmban 16 tituj të veçantë (1). Fillon me njësinë “Artyr poezinë e Rrahman Dedajt kushtuar veprave për fëmijë e të rritur, bashkë me Rembo (shënim)” të Mensur Raifit e Migjenit me titull “Migjenit in baladë e ribotimet e një përkthim. Fillon me vël- përfundon me shkrimin “Mbi letërsinë fshehur”. Teksti i përket bibliografisë el- limin e tregimeve për fëmijë “Rrethimi”, e kulturën (kapitulli) Pol Verleni dhe ementare. Prishtinë 1962 e përfundon me librin dekadentët”. Teksti i përket bibli- “Tan yayinlari”. - Botohet në turqisht “Hikâyeler”, botuar nga “Nova ografisë elementare. gazetën turke “Tan” të Prishtinës, më Makedonija” e Shkupit më 1969 në Romani shqiptar në Jugo slla vi (Biblio - 1984. Përfshin 42 njësi bibliografike. përkthim të Hasan Merxhanit. I përket grafi). - Hartuar nga Ibrahim Rugova. Fillon me titullin “Yaliznik Merdiveni” bibliografisë kronologjike. Botohet në gazetën “Rilindja”, më të poetit Bajram Ibrahim e përfundon Kronologji e veprave të Vehbi Kikajt 28.08.1982, f. 14. Ka 61 tituj ro- me librin “Sevil” të Iskender Musbeg. 1963-1984. - Hartuar nga Tahir Foniqi. manesh për të rritur: Hivzi Sulejmani, Teksti i përket bibliografisë elementare. Botohet në “Rilindja”, 04.07.1987, f. Sinan Hasani, Rexhai Surroi, Azem Vepra letrare e Ali Podrimjes : Bib- 13. Përfshin 18 tituj të veprave letrare Shkreli, Rexhep Zogaj, Nazmi Rrah- liografia 1961-1988. - Hartuar nga për fëmijë: poezi e prozë, bashkë me ri- mani, etj. Bibliografia fillon me ro- Tahir Foniqi. Botohet në “Fjala”, 1989, botimet e përkthimet. Fillon me librin e manin “Njerzit” të Hivzi Sulejmanit, nr. 5-6, f. 5. Përfshin 35 tituj: botime, poezive “Gurrat”, Prishtinë 1963 e për- botuar në revistën letrare “Jeta e re”, ribotime, përmbledhje-zgjedhje e përk- fundon me “Prodavnica rosa”, botuar botim në vazhdime gjatë vitit 1951 e thime. Fillon me librin: Thirrje, 1961 nga Jedinstvo e Prishtinës më 1984 në përfundon me romanin “I treti” të e përfundon me titullin e përkthyer: përkthim të Serbolub Tasiqit. Librat i Halil Kajtazit, Prishtinë, 1979. Teksti i Ngugtalan k , 1987. Teksti është har- kanë botuar Rilindja, Enti i Teksteve përket bibliografisë elementare. tuar mbi bazën kronologjike.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 BIBLIOTEKA 27 BIBLIOTEKA NDËRKOMUNALE “FAN S. NOLI” (NJË HISTORIK I SHKURT) Shefki OSMANI, Drejtor i bibliotekës “Fan S. Noli” në Gjilan

iblioteka “Fan S. Noli” në Gjilan, në historinë e saj të Bzhvillimit, është zhvendosur disa herë nga një vend në tjetrin, ashtu siç edhe është ndërruar statusi dhe titulli i saj në kohë e kontekste të ndryshme. Me kalimin e kohës kjo bibliotekë ka pasur rëniet dhe ngritjet, sa i përket zhvillimit të veprimtarisë bib - lio tekare. Sipas të dhënave të mëhershme, sallat e leximit ekzistonin që nga viti Biblioteka “Fan S. Noli” në Gjilan 1909. Këto salla të hapura, kishin funksion të shumëfishtë, duke u Një bibliotekë të tillë ka pasur për shkak të rrethanave diskriminuese organizuar edhe aktivitetet me kara- teqeja Sadi në Gjilan (muhaxhir- në dëm të shqiptarëve, në fondin e kter kulturor e arsimor. mahallë). bibliotekës kishte një numër të vogël Sipas disa shënimeve, në fillim të Për themelimin e bibliotekës në të librave në gjuhën shqipe dhe në atë shek. XX, në Kozanë të Gjilanit, Gjilan, më 30 gusht 1938, kontribut turke. Librat kryesisht ishin në gjuhën ekzistonin mini-biblioteka të insti tuci - kanë dhënë edhe pjesëtarët e serbe, arabe dhe osmane. oneve fetare, shkollore ose biblioteka “Shoqatës së gjilanasve”, anëtarë të së Biblioteka “Fan S. Noli” para private të personave kulturë dashës. cilës ishin edhe: Ramush Osmani, luftës (1999) kishte 183000 vëllime Fondet librare në këto biblioteka Ramiz Ahmeti, Kamber Ferati, Alush librash të ndryshëm. Gjatë luftës është Ahmeti, Nexhip Bejtullahu etj. pasqyronin nivelin intelektual të shkatërruar, është djegur e asgjësuar Kushtet për punë normale në fillim kohës, dëshirat dhe prirjet e tyre. 1/3 e fondit të kësaj biblioteke. ishin tejet të vështira dhe të kufizuara. Mund të pohohet lirisht se këto fonde Që nga viti 1990 regjimi serb Furnizimin me libra në biblioteka e ishin bërthamat e para të burimeve të shkatërroi çdo institucion në Kosovë. bënin shoqëritë patriotike shqiptare, si informacionit edhe për bibliotekën nga brenda, ashtu edhe jashtë vendit. Edhe biblioteka e qytetit, tani ndërko- publike në Gjilan. Klubi “Bashkimi” i Manastirit, atëbotë munale, si: “Fan S. Noli”, në Gjilan, e Për bibliotekën e Gjilanit, si dhe ishte ndër bazat më të rëndësishme kishte të njëjtin fat. Ajo një kohë të për bibliotekat e tjera në Anamoravë prej nga furnizoheshin qytetet e gjatë nuk u pasurua me fonde librare ka shumë pak të dhëna. Me funksio- Vilajetit të Kosovës, me tekste shko - dhe nuk u mirëmbajt. Përkundrazi nimin e ihtadijeve, ruzhdieve si dhe llore dhe me literaturë të nevoj shme në biblioteka ishte varfëruar, sepse fondi medresesë, për herë të dytë në vitin gjuhën shqipe. bibliotekar, inventari e pajisjet e tjera 1937 kemi biblioteka me një fond të Pas Luftës së Dytë Botërore, bib- ishin plaçkitur. librave islame, në rend të parë: Kur’an, lio teka ka vepruar në kuadër të Shtë - Në këtë kohë, si edhe në të gjitha hadithe dhe filozofi islame. pisë së Kulturës. Gjerë në vitin 1955, sferat e tjera të jetës, edhe në kuadër të

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 28 BIBLIOTEKA

zhvillimit të bibliotekave, situata ishte Me angazhimin e të gjithë puno - motivimi, për dhurues e përkrahës të e rëndë. Ushtrohej presion sistematik një sve të bibliotekës për një kohë të librit e të bibliotekave, që nga viti që shqiptarët t’i braktisnin vendet e shkurtër, pas luftës, u arrit të rihapen 2001, biblioteka qendrore themeloi punës, dhe kur këto masa presioni nuk biblioteka e reja në fshatin Llashticë shpërblimin “Miku i librit”. dhanë rezultate, u ndërmorën masa dhe Miresh (ish-Dobëqan). Pastaj u Biblioteka “Fan S. Noli”, organi - për largim nga puna të bibliotekarëve rihapën edhe bibliotekat në Zhegër, zon Panairin e Librit, tani më tradi- shqiptarë me arsyetimin banal të Përlepnicë, Bresalc, Pasjan, Budrikë e cional. Sivjet organizohet panairi i “tepricës teknologjike” , kurse në vend Ulët, Partesh, dhe Koretishtë. librit i 39-ti me radhë. të tyre pushteti i dhunshëm merrte në Edhe Biblioteka qendrore në Në bibliotekën e qytetit dhe në këto vende të punës, pjesëtarë të Gjilan nisi të realizojë shumë projekte degë e saja, numri i të punësuarve nacionaliteti serb pa kurrfarë kriteri. të rëndësishme. Në kuadër të biblio - ishte pothuajse minimal, ndërsa tani Më e rëndësishmja për atë kohë ishte tekës qendrore, në vitin 2000 u hap janë të inkuadruar 21 bibliotekarë e të zbatohej politika diskriminuese në Sektori shkencor, ndër të parët në librarë me kualifikime përkatëse. dëm të kuadrove shqiptare, që Kosovë. Ndërsa në vitin 2002 u hap Në fund të vitit 2010, Biblioteka udhëhiqej nga pushteti serb. Sektori i Krijuesve të Vendlindjes, ku Ndërkomunale “Fan S. Noli”, kishte Po të vështrohen me kujdes janë vendosur veprat e krijueseve të 59414 tituj të librave apo 169546 statistikat mbi gjendjen e kuadrit, si komunave: Gjilan, Dardanë, Viti, ekzemplarë, prej tyre në gjuhën dhe pajisjen e bibliotekës me litera- Artanë, Bujanoc, Preshevë dhe shqipe 101.694 ekzemplarë; në turë nga fusha të ndryshme të dijes Kumanovë. gjuhën angleze 3329; në gjuhën serbe për kohën në fjalë - vërehet qartazi se Biblioteka u ndihmua në forma të 57.592; në gjuhën turke 3603; në sa diskriminuese ishin këto masa për ndryshme nga shumë qytetarë, institu- gjuhë të tjera 3328 ekzemplarë. popullin shqiptar. cione shoqërore e private, shtëpi Numri i lexuesve, i të gjitha Dëmtim të madh pësuan edhe botuese, por edhe nga projekte e prog - moshave, është në rritje. Sa për bibliotekat e fshatrave Përlepnicë, ra me të institucione ndërkombë tare që ilustrim, nëse u referohemi të dhënave Zhegër, Cërrnicë, Malishevë, Dobër - veprojnë në Kosovë. nga viti që e lamë pas (2010), kur qan, Shurdhan, kurse ajo e fshatit Lista e donatorëve të bibliotekës biblioteka kishte gjithsej 4521anëtarë, Llashticë ishte djegur deri në themel. është e gjatë. Në shenjë mirënjohje e prej tyre nxënës ishin 3971 anëtarë; studentë – 382; punëtorë - 135 anëtarë; bujq - 9 anëtarë, si dhe amvise - 24 anëtarë. Numri i aktiviteteve kulturore po ashtu është në rritje të vazhdueshme. Në Bibliotekë Ndërkomunale “Fan S. Noli”, organizohen ekspozita të librit, promovime të veprave të autorëve, takime me shkrimtarë, si dhe këshilli - me profesionale, vizita me karakter njohjeje e shkëmbim përvojash. Meqenëse objekti i tanishëm është i pamjaftueshëm që t’i pranojë gjithë përdoruesit, me përkrahje të Komunës së Gjilanit, do të fillojë të ndërtohet biblioteka e re me një hapësirë prej 4000 m2. Shpresojmë se ky objekt do të mund të përmbushë kërkesat e shtuara të përdoruesve të të gjitha profileve, duke mundësuar shërbime moderne në përputhje me standardet Maketi i objektit të ri të Bibliotekës së Gjilanit bashkëkohore të bibliotekarisë.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 KONFERENCA 29 PERSPEKTIVAT KOMBËTARE NË INTEGRIMET BOTËRORE (EDICIONI VI I KONFERENCËS KOMBËTARE TË BIBLIOTEKONOMISË)

18-19 nëntor 2011, Prishtinë

iblioteka Kombëtare dhe Uni- versitare e Kosovës dhe Biblio - Bteka Kombëtare e Shqipërisë organizuan, më 18 - 19 nëntor 2011, organizuan në Prishtinë Edicionin VI të Konferencës Kombëtare të Biblio- tekonomisë me temën “Perspektivat kombëtare në integrimet botërore“. Kjo konferencë, e cila tashmë është tradicionale, është organizim i përbashkët i këtyre dy institucioneve strukturave të dokumentimit dhe të katalogët e bibliotekave”; Izet Abdyli informimit të caktuara për të “Integrimi i kulturës kombëtare më të rëndësishme të bibliote - përmbushur nevojat e përdoruesve me përmes bibliotekave dhe arkivave”; konomisë - të Kosovës dhe të Shqipë- interesim në fushën albanologjike. Ai Ederina Demo “Trendet e shërbimit risë, i mbështetur nga Ministria e pastaj, duke u lidhur me perspektivat e të referencave në përballje me Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë e dy bibliotekave, të Shqipërisë e të zhvillimin e teknologjisë së informa- Kosovës dhe Ministria e Kulturës, Kosovës, foli për konceptin e ri të cionit”; Behije Luga & Enilda Kola Turizmit, Rinisë dhe Sporteve e “bibliotekave hibride”, si integrim i “Digjitimi i koleksioneve të hartave të Shqipërisë. harmonishëm i dokumenteve letër me rralla”; Ramize Bajraktari “Libri Dr. Sali Bashota, drejtori i BKUK- ato elektronike, në një bazë gjithnjë shqipe në Kosovë midis integrimit së, hapi zyrtarisht këtë konferencë, më të gjerë. Dr. Plasari theksoi se për kombëtar dhe globalizimit” dhe duke theksuar që dy bibliotekat kom- nevojat e ngutshme të ndryshimeve në Ramush Zeka “Arsimimi në fushën e bëtare po e çelin portën e in- strukturën e shërbimeve të ofruara nga informacionit”. formacionit dhe komunikimit me bibliotekat tona dhe këto ndryshime Me këtë Konferencë, eksperti nga botën dhe po ofrojnë shërbim cilësor mund t’i kryejmë vetëm nëse identifi - Shqipëria - Ramazan Vozga, u paraqit për përdoruesit në në thesarin e tyre të kojmë, paraprakisht, barrierat që na me temën “ Një paraqitje e Portalit çmuar kulturor. Ai tha se se Edicioni i pengojnë për zhvillimin e një Albanologjik Shqipëri - Kosovë”, duke gjashtë i Konferencës Kombëtare të “biblioteke hibride”: barriera kultu- dhënë konceptet dhe përmbajtjet bazë Bibliotekonomisë, ka për synim kry- rore, organizative, strategjike, teknike të Portalit Albanologjik – projekt ky i esor trajtimin e perspektivës kom- dhe – afërmendsh – financiare. përbashkët i dy bibliotekave kombë - bëtare të bibliotekave tona në Gjatë dy ditëve të konferencës, pati tare, ndërsa Liridon Zekaj, disenjator i integrimet botërore dhe uroi që gjatë një sërë kumtesash e diskutimesh të këtij portali, bëri një prezantim të ueb- kësaj konference të inicohen ide, tema rëndësishme rreth problemeve që portalit, disenjit dhe navigimit të tij. e projekte, që hapin rrugë në rrjedhat lidhen me perspektivat e bibliotekave Në këtë konferencë, të gjashtën dhe në zhvillimet që përkojnë me tona në integrimet botërore, si kum- me radhë, u nxor një rezolutë nga trendet më bashkëkohore të zhvillmit tesat e Etleva Domit “Aftësimi në BKUK dhe BKSH, ku u shprehet të bibliotekave. informacion në mjedisin digjital: sfidë vullneti i të dy bibliotekave për Dr. Aurel Plasari, duke numëruar në mijëvjeçarin e ri”; Fazli Gajraku intensifikim të bashkëpunimit dhe prurjet e reja të Bibliotekës Kombëtare “Kosova: kujtesa, informacioni dhe realizim të projekteve të përbashkëta, të Shqipërisë, zuri në gojë edhe relevanca”; Mimoza Shkodrani “Kër- që janë në funksion të perspektivave Portalin Albanologjik Shqipëri- ke sat funksionale për regjistrimet kombëtare në integrimet dhe trendet Kosovë, si një sprovë promovuese që bibliografike”; Bukurije Haliti “Mena - botërore të bibliotekonomisë. ka të bëj me prekjen e të gjitha xhimi i i koleksioneve digjitale në Bukurije HALITI

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 30 AKTUALITETE KOLEKSIONET E BIBLIOTEKËS NË EKRANIN TUAJ (PROJEKT I FINANCUAR NGA AMBASADA AMERIKANE NË KOSOVË) Fatime MEHMETAJ, Biblioteka “Hivzi Sulejmani” në Prishtinë

iblioteka “Hivzi Sulejmani“ e Prishtinës, përmes OJQ-së B“Miqtë e Librit dhe Bib- liotekës”, në fund të muajit shtator ka fituar një donacion nga Ambasada Amerikane në Kosovë në vlerë 29,913.25 dollarë amerikan për real- Pamje nga promovimi i projektit të financuar nga Ambasada Amerikane në Kosovë izimin e projektit Koleksionet e bib- liotekës në ekranin tuaj (Library - Dhënia e kontributit për krijimin vënë në dispozicion stafin, sallat për Collections@ Your Screen). e katalogut unik të Kosovës që mena - trajnime dhe mjetet të tjera teknike Përmes këtij projekti, përdoruesit e xhohet nga Biblioteka Kombëtare dhe bibliotekës dhe të gjithë banorët e Pr- që projekti të realizohet ashtu siç Universitare e Kosovës. ishtinës do të informohen më shpejt, është paraparë. Gjithashtu, drejtori i Për realizimin këtij projekti para- më mirë dhe do të kenë qasje online bibliotekës “Hivzi Sulejmani”, Mun- shihen 3 licenca të programit Aleph në të gjitha materialet që posedon bib- ish Hyseni, falënderon Ambasadën 500, 10 kompjuterë dhe 10 tavolina lioteka. Duke siguruar shërbime on- Amerikane në Kosovë për financimin për 5 degët e bibliotekës për staf dhe line, katalog online, rezervime të librit e këtij projekti shumë të rëndësishëm për lexues, shërbimet dhe konsultimet online, regjistrimin online, si dhe për përdoruesit e bibliotekës. për konfigurimin dhe modifikimin e Në organizimin e përvitshëm të qarkullimin më të shpejtë dhe më Modulit të katalogimit dhe qarkul- efektiv të shërbimeve. Si rrjedhojë, do takimit tradicional të fundvitit për limit, krijimi i një udhëzuesi në gju - ndarjen e shpërblimeve për lexuesit të rritet interesimi për shfrytëzimin e hën shqipe dhe trajnime intensive të koleksioneve të bibliotekës dhe më të dalluar, mirënjohjeve për ata që stafit dhe të përdoruesve për përdori- kanë ndihmuar bibliotekën, si dhe sh- shkëmbimit të informacionit. min e shërbimeve të reja elektronike. palljes së librave më të lexuara për Qëllimi i projektit Koleksionet e Projektin e ka përkrahur edhe Bib- vitin 2011, Biblioteka “Hivzi Sulej- bibliotekës në ekranin tuaj, është: lioteka Kombëtare dhe Universitare e mani” e Prishtinës i ndau mirënjohje - Aktivizimi i Modulit të qarkul- Kosovës, duke ofruar ndihmë profe- z. Paul Engelstad - zyrtar për çështje limit të Programit Aleph në Bib- sionale, sallat për trajnime dhe nevoja publike në Ambasadën e Shteteve të liotekën “Hivzi Sulejmani”; të tjera. - Përmirësimi i infrastrukturës së Drejtoria për Kulturë, Rini dhe Bashkuara të Amerikës në Kosovë - Programit Aleph 500 që funksionon Sport e Komunës së Prishtinës, e për avancimin e shërbimeve elektron- në bibliotekë: Moduli i katalogimit; mbështet realizimin këtij projekti ike të Bibliotekës. zbatimi i Modulit të qarkullimit dhe shumë të rëndësishëm të iniciuar nga Realizimi i projektit “Koleksionet Ueb OPAC; “Biblioteka “Hivzi Sulejmani”për e Bibliotekës në ekranin tuaj” udhë - - Pajisja e shfrytëzuesve dhe e stafit mo de r nizimin e shërbimeve për ba - hiqet dhe menaxhohet nga OJQ-ja në 5 degët e bibliotekës me Modulin e norët e Prishtinës, duke premtuar “Miqtë e Librit dhe Bibliotekës” në katalogimit dhe qarkullimit të kolek- mirëmbajtjen vjetore të licencave të bashkëpunim me personelin udhëhe- sioneve për ta shpejtuar marrjen e in- sistemit bibliotekar. qës të Bibliotekës ”Hivzi Sulejmani” formacioneve, huazimit dhe kthimit Ndërsa, Biblioteka “Hivzi Sulej- të Prishtinës. Projekti realizohet në të tyre; mani” do të bëjë maksimumin, duke periudhën shtator 2011 - prill 2012.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 AKTUALITETE 31 BKUK PARTNERE NDËRKOMBËTARE PËRMES PROJEKTIT TEMPUS

iblioteka Kombëtare dhe Uni- cioneve, etika e kërkimit, planifikimi marrës. Ekipi i BKUK-së u udhëhoq versitare e Kosovës është për- në karrierë, shkathtësitë informative, nga drejtori i Bibliotekës, i shoqëruar Bfituese sivjet e një projekti të etj. Gjithashtu, ky projekt mëton që t’i nga dhjetë përfaqësues të tjerë në për- financuar nga Komisioni Evropian në përzgjedhë disa prej tyre dhe t’i zyrta- bërje të bibliotekarë të profileve të kuadër të programit TEMPUS IV. Si rizojë përmes zhvillimit të programeve ndryshme të BKUK-së dhe profe- institucioni më i lartë bibliotekar në të plota dhe integrimit të tyre në kur- sorëve të Universitetit të Prishtinës. Me vend, BKUK-ja bën përpjekje të vazh- rikulën mësimore të universiteteve këtë përbërje mendohet se do të dueshme për bashkëpunim të gjerë përkatëse, ose programet të licencohen bashkohet dija bibliotekare dhe ndërkombëtar me institucione bib- nga ministritë përkatëse dhe të ofrohen akademike në realizimin sa më të mirë liotekare të niveleve të ndryshme, por si të tilla për kategori të ndryshme të të projektit në fjalë. Në këtë takim u edhe me agjenci e organizata të studentëve e të qytetarëve. diskutuan çështje të ndryshme menax- ndryshme financiare. Në këtë kontekst, Projekti ka edhe objektivat e tij të heriale, organizative, administrative BKUK-ja iu bashkua një nisme prej veçanta, që mund të përfshihen, si dhe akademike të projektit, pastaj trembëdhjetë partnerësh të udhëhequr vijon: zhvillimin e programeve arsi- rrjedha e aktiviteteve, takimeve të nga Instituti për Teknologji të qytetit more të informacionit për mësim gjatë ardhshme, mënyra e komunikimit, Limerick të Irlandës për të aplikuar në gjithë jetës dhe përdorimin e tyre në mënyra e punës së grupeve, menax- programin ambicioz dhe konkurrues të plan programe, zhvillimin e moduleve himi i grupeve punuese, rezultatet, ra- TEMPUS-it me projektin “Zhvillimi i elektronike dhe inovative të pro- portet, programet e informacionit, etj. një programi arsimor të informacionit grameve arsimore të informacionit, Projekti do të realizohet brenda një për mësim gjatë gjithë jetës dhe harmonizimin e programeve arsimore periudhe trevjeçare (2011-2014). Me ekonomi të dijes në vendet e Ballkanit të informacionit, forcimin e ka- zhvillimin e programeve dhe realizimin perëndimor”. Ky projekt u cilësua i paciteteve të institucioneve të arsimit e këtij projekti, BKUK-ja do të jetë in- kompletuar, përmbajtjesor dhe i qën- të lartë për planifikim strategjik dhe stitucioni i parë bibliotekar në vend që drueshëm nga Komisioni Evropian dhe zbatim të programeve arsimore të in- ofron programe të strukturuara për si i tillë u shpërblye me një financim prej formacionit në mënyrë që të formëso- mësim gjatë gjithë jetës. afro një milion a dyqind mijë eurosh, të hen shkathtësi të transferueshme për Aktivitetet e deritanishme të cilat ndahen proporcionalisht mes part- një ekonomi konkurruese, dinamike BKUK-së për ofrimin e informacionit nerëve të projektit. dhe të bazuar në dije, zhvillimin e rreg- sa më afër lexuesit, si dhe ky projekt, Projekti përfshin trembëdhjetë part- ulloreve dhe udhëzimeve për pro- dëshmojnë për përkushtimin e këtij nerë nga tetë vende evropiane, duke gramet arsimore të informacionit, institucioni për avancimin dhe për - përfshirë Irlandën, Rumaninë, Gre- përhapjen e metodave për zhvillimin e vetësimin e praktikave më të mira qinë, Shqipërinë, Kosovën, Bosnjën programeve arsimore të informacionit ndër kombëtare në fushën e bib- dhe Hercegovinën, Malin e Zi dhe Bri- dhe sigurimi i qëndrueshmërisë së tyre. liotekarisë. Ajo do të përpiqet që in- taninë e Madhe. Projekti është i ndarë në pesë pako formacioni të përhapet sa më shumë Qëllimi akademik kryesor i projek- të ashtuquajtura pakoja e menaxhimit, te të gjithë qytetarët e Kosovës në tit është krijimi i disa programeve arsi- e zhvillimit, e cilësisë, e përhapjes dhe mënyrë që informacioni i shndërruar more të informacionit, duke përfshirë e eksploatimit. Për realizimin e këtyre në dije të udhëheqë të gjitha aspektet kurse, si: vlerësimi i informacionit, pakove janë krijuar pesë grupe të shoqërore dhe ekonomike në vend. burimet e informacionit, strategjitë për veçanta nga secili përfitues partnerë, të Në fund, BKUK është falënderuese kërkimin e informacionit, pastaj si të cilat kujdesen për realizimin e aspek- ndaj zyrës së TEMPUS-it në Kosovë, e parashtrohet pyetja kërkimore, refer- teve të veçanta të projektit brenda se- cila ka ndihmuar BKUK-në në komu- encat, plagjiatura dhe e drejta e autorit. cilës pako. Grupet u zyrtarizuan në nikim dhe lidhje me partnerë në këtë Projekti ofron përvoja të rëndë- takimin e parë që u realizua në qytetin përpjekje të mirëseardhur për sistemin sishme edhe në këto fusha, siç janë: Limerick të Irlandës prej 21-25 nëntor bibliotekar të vendit. bërja e hulumtimit, analiza e informa- 2011, ku morën pjesë rreth 100 pjesë- Diana TOPALLI

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 32 AKTUALITETE PREZANTOHET NË TIRANË PORTALI ALBANOLOGJIK SHQIPËRI-KOSOVË as prezantimit para një muaji në Prishtinë, Portali Albano - Plogjik Shqipëri – Kosovë, u prezantua më 19 dhjetor edhe në mjediset e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë (BKSh). Në prani të z. Aldo Bumçi, min- istër i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, të anëtarëve të Këshillit Shke ncor dhe të Këshillit Administra- tiv të BKSh-së, të drejtuesve dhe spe- cialistëve të Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës (BKUK) paraqitjen e portalit e bëri Prof. Dr. Aurel Plasari, drejtor i BKSh-së. Ai theksoi se pas nënshkrimit të mar- rëveshjes për ngritjen e Portalit të për- bashkët Albanologjik Shqipëri - Kosovë, më në fund portali vihet në funksion. Ai falënderoi stafet e spe- cialistëve të të dyja bibliotekave, në mënyrë të veçantë specialistët e Teknologjive të Reja në BKSh të drej- tuar nga znj. Behije Luga, ata të Al- burimet e saj albanologjike të digjitu- izmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, bano-Balkanologjisë të drejtuar nga ara, përbën thelbin e këtij zbatimi të përgëzoi titullarët e të dyja bibliotekave znj. Afërdita Sharxhi, të Bibliografisë rëndësishëm të teknologjisë së infor- për këtë nismë të rëndësishme. Minis- Kombëtare të drejtuar nga z. Maks macionit në bibliotekat shqiptare. tria, nënvizoi ai, do ta mbështesë Por- Gjinaj, si dhe vuri në dukje punën e Në fjalën e tij Prof. Dr. Sali Bashota, talin dhe çdo përpjekje tjetër të Dr. Etleva Domi, zv/drejtore e BKSh- drejtor i BKUK, u shpreh se ndihet i BKSh-së për t’u përfshirë në imple- së, për bashkërendimin me sukses të nderuar dhe i lumtur që merr pjesë në mentimin e teknologjisë digjitale në punës jo vetëm brenda kësaj bib- këtë përurim të Portalit në Tiranë. Ai shërbimet bibliotekare. “Vetë kryemi- lioteke, por edhe midis të dyja palëve vlerësoi lart bashkëpunimin institu- nistri,- nënvizoi ai,- ka shpallur projek- partnere të angazhuara në këtë pro- cional të të dyja bibliotekave tona tin e digjitimit. Ne do ta mbështesim jekt të madh e të rëndësishëm për kombëtare për ngritjen e Portalit Al- Portalin sepse ai bashkon përdoruesit shkencat albanologjike. banologjik që do t’u shërbejë të gjithë e informacionit albanologjik, ashtu si Z. Plasari bëri përshkrimin konkret përdoruesve shqiptarë kudo që ata Interneti bashkon komunitetin e të Portalit duke u ndalur fillimisht në janë, si edhe të gjithë të interesuarve shqiptarëve kudo”. Në fund u bënë historikun e përpjekjeve për ngritjen e për vlerat dhe përkatësisht, informa- pyetje që shprehnin interesimin e të tij dhe në misionin e tij, si dhe cionet albanologjike. Ai e vlerësoi por- pranishmëve për këtë zhvillim të ri në mënyrën e qasjes në rubrikat e tij. Ai talin si arritje të përpjekjeve të ecurinë e bibliotekave shqiptare. u ndal në mënyrë të veçantë në bib- përbashkëta për integrim në bib- Marrë në ueb-faqen e Bibliotekës liotekën digjitale e-Albanica me nën- liotekën europiane dhe atë botërore. Kombëtare të Shqipërisë: ndarjet e saj (antikuarë, dorëshkrime, Duke marrë fjalën në këtë veprim- http://www.bksh.al/Te%20reja_ngj periodikë dhe harta), rubrikë që, me tari, z. Aldo Bumçi, ministër i Tur- arje65.html

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 AKTUALITETE 33 PASUROHEN KOLEKSIONET E BKUK-së

iblioteka Kombëtare dhe Univer- mendet se në këtë libër nga një kaptinë për bibliotekën e Fakultetit të Filolo - sitare e Kosovës, përveç pa- e veçantë u kushtohet Mbretit të Epirit gjisë të Universitetit të Prishtinës. Bsurimit të fondeve përmes - Pirros dhe Princit të Epirotëve - Po ashtu, përmes Iniciativës studen- ekzemplarit të detyrueshëm dhe blerjes, Gjergj Kastriotit - Skënderbeut. tore shqiptaro-gjermane TASH, përka- muajt e fundit është pasuruar edhe me Një donacion tjetër që ka rëndësi të të sisht studentëve shqiptarë në një mori librash e revistash, si dhe ma- veçantë, sidomos për zhvillimin e kole- Frankfurt, BKUK-së i është dhuruar një terialesh të tjera bibliotekare nga dona- ksioneve të librit universitar vjen nga bibliotekë pedagogjike me mbi 4000 torë të ndryshëm nga Britania e Madhe, Biblioteka Qendrore e Zvicrës (Zen- libra, kryesisht në gjuhën gjermane. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Zvi- tralbibliothek Zürich), e cila ka dhu- ceremoninë e dorëzimit, pos përfaqë- cra dhe Gjermania. ruar mbi 3000 tituj, ku përfshihen suesve të MASHT-it dhe BKUK-së, Një prej donacioneve më të rëndë- librat e 65 shtëpive botuese. ishte prezent edhe z. Knoth, Leitnanti sishme vjen nga koleksionistja e njohur Librat dhe tekstet e tjera universitare i lartë i KFOR-it gjerman. Për realiz- e veprave të Skënderbeut, Patricia janë kryesisht në gjuhët: gjermane, an- imin e këtij projekti kanë kontribuar Nugee nga Anglia, e cila vite më parë i gleze, italiane, frënge, spanjolle etj. Li- Muhamet Idrizi, kryetar i Iniciativës ka dhuruar BKUK-së librin me titull brat janë të fushave të ndryshme, si: Studentore Shqiptaro-Gjermane TASH ,,Historia për jetën dhe bëmat e Skën- libra enciklopedikë, historia, letërsia, dhe Mirlinda Mujezic, anëtare e kësaj derbeut, Princit të Epirotëve“ nga filozofia, shkencat politike etj. Pra, shu- Iniciative. Marin Barleti, përkthim nga latinishtja mica prej tyre janë tituj që përkojnë me Duhet theksuar se ky donacion është në gjermanishte i vitit 1533 që koleksionet universitare në fusha të mundësuar edhe me mbështetje të Am- njëherësh është edhe libri më i vjetër në ndryshme të shkencës. basadës Gjermane në Prishtinë, si dhe BKUK . Gjithashtu, të vlerës së veçantë janë nga Divizioni X i Komandantit të Koleksionistja e njohur znj. Nugee i edhe librat e dhuruar nga Anthony KFOR-it – Bühler, në Sigmaringen, i ka dhuruar BKUK-së edhe një libër të Mullings, Drejtor i Qendrës së Moralit cili e bëri transportin e librave nga Gjer- rrallë në gjuhën angleze, botim i vitit dhe Mirëqenies së Ushtrisë Amerikane mania në Kosovë. Kontribut të veçantë 1656 me titull: ,,Nga jeta e fisnikëve në Bondsteel dhe Renne Favors, Pro- ka dhënë edhe komuniteti shqiptar i grekë dhe romakë”, i cili përmbledhë në gramere në Bondsteel, të cilët i kanë Kishës Katolike në Stuttgart në emër të vete historinë, filozofinë dhe mendimet dhuruar BKUK-së libra nga fusha Viktor Spaqit. e çmuara të personaliteteve të rëndë- beletristikës, kryesisht romane në Librat janë kryesisht nga fusha e sishme si filozofë, mendimtarë, shken - gjuhën angleze nga shkrimtarë të njo- pedagogjisë, filozofisë dhe shkencave cëtarë dhe burrështetas të periudhës hur anglezë dhe amerikanë. Një pjesë e shoqërore. antike deri në mesjetë. Vlen të për- fondit të këtyre librave është ndarë edhe Diana TOPALLI

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 34 AKTUALITETE MARRËVESHJE BASHKËPUNIMI MIDIS BKUK-së DHE BIBLIOTEKËS KOMBËTARE TË HUNGARISË 5 dhjetor 2011, Budapest

iblioteka Kombëtare e Hun- garisë dhe Biblioteka Kom- Bbëtare dhe Universitare e Kosovës e nënshkroi marrëveshjen e bashkëpunimit me Bibliotekën Kombëtare të Hungarisë. Mar- rëveshja u nënshkrua nga Dr.Sali Bashota dhe Dr. Andrea Sajo, dy drejtorët e institucioneve më të larta bibliotekare të dy shteteve. Delegacioni nga Kosova gjatë qën- drimit në Budapest, fillimisht është pritur nga ambasadorja e Republikës së Kosovës Shkëndije Sherifi dhe bashkëpunëtorët e saj, të cilët kon- tribuan në realizimin së kësaj mar- gareze, veçanërisht kontributin e al- restaurimin e teknologjisë, rrjeteve rëveshjeje të bashkëpunimit. banologëve hungarezë për gjuhën, elektronike. Në ceremoninë e nënshkrimit të kulturën dhe historinë e shqiptarëve, Në këtë marrëveshje parashihet edhe marrëveshjes në ambientet e Bib- ndër të tjera, tha se kjo marrëveshje pjesëmarrja e përbashkët në projekte liotekës Kombëtare të Hungarisë ishte do të hap një dritare të re në fushën e ndërkombëtare, me qëllim të modern- e pranishme edhe Shkëndije Sherifi, bashkëpunimit midis dy institucion- izimit të shërbimeve dhe të arritjes së ambasadore e Republikës së Kosovës eve më të larta bibliotekare të të dy cilësisë në informacionin global të bib- në Budapest, e cila në fjalën e saj për- shteteve. Drejtori i BKUK-së e për- liotekave evropiane e më gjerë. shëndetëse e theksoi rëndësinë e mendi faktin se Biblioteka Kombëtare Gjatë vizitës dyditore ambasadorja veçantë të kësaj marrëveshjeje në e Hungarisë ka koleksione mjaft të Shkëndije Sherifi dhe drejtori Sali nivelin kulturor, duke theksuar se kjo pasura, sidomos për jetën dhe veprën Bashota u takuan me albanologun është marrëveshja e parë që realizohet e Skënderbeut, si dhe mjaft materiale Krisztain Csaplar-Degovics, i cili i midis dy institucioneve shtetërore të të tjera bibliotekare, të cilat objekt dhuroi BKUK-së librin e tij në Kosovës dhe Hungarisë. trajtimi i kanë periudhat historike të gjuhën hungareze që për temë i ka ng- jarjet në periudhën e Rilindjes kom- Drejtoresha e Bibliotekës Kom- shqiptarëve në Ballkan e më gjerë. bëtare shqiptare. bëtare të Hungarisë dr.Adrea Sajo, e Marrëveshja e nënshkruar midis dy Gjithashtu, vlen të përmendet edhe vlerësoi lart nënshkrimin e mar- palëve parasheh bashkëpunimin e kë- rëveshjes së bashkëpunimit midis dy vizita në shtëpinë e albanologut të nd- tyre dy bibliotekave kombëtare në jerë hungarez Istvan Schutz , i cili ishte bibliotekave kombëtare, duke i këto fusha: huazimet e koleksioneve , njëri ndër pjesëmarrësit më të rregullt dëshiruar mirëseardhje sa më të shpe- organizimin e ekspozitave, shkëm- në Seminarin Ndërkombëtar për jtë BKUK-së në gjirin e asociacioneve bimin reciprok të përvojave profesion- Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën më të rëndësishme europiane e më ale, të informacioneve dhe arritjeve Shqip ta re që organizohet në Prishtinë. gjerë dhe me këtë rast shpehu gatish- shkencore në fushat e interesit të Në takimin me Gergely Schutz , u mërinë për përkrahje dhe mbështetje veçantë, shkëmbimin e specialistëve bisedua për koleksionin e librave të al- të përhershme. me qëllim të trajnimeve dhe aftësimit banologut të mirënjohur hungarez, si Ndërkaq drejtori i Bibliotekës profesional, pastaj s hkëmbimin e për- dhe për mundësinë e botimit të fjalorit Kombëtare dhe Universitare të vojave në fushën e teknologjisë së in- voluminoz shqip-hungarisht, i cili Kosovës dr.Sali Bashota duke i vlerë- formacionit, si dhe digjitalizimin e është në dorëshkrim. suar lidhjet miqësore shqiptaro-hun- materialeve bibliotekare, ruajtjen dhe Diana TOPALLI

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 PËRKUJTIM 35 IN MEMORIAM SANIJE MUQAJ - DAJÇI

ë këtë vjeshtë u nda herët, parakohshëm dhe papritur Nnga jeta punëtorja e Bibliotekës Kombëtare dhe Univer- sitare e Kosovës Sanije Muqaj - Dajçi - njëra ndër punëtorët më të mira, që do të kujtohet përgjithmonë për punën, vullnetin dhe sharmin e saj. Lajmi për vdekjen e saj të hershme, tronditi kolegët e saj, ndërsa për përdoruesit e në veçanti studentët, të cilëve u doli në ndihmë gjithherë - në kërkim të literaturës e të informacionit, ishte humbje e madhe. U lind në Skenderaj më 08. 04. 1955 në një familje arsimdashëse, fisnike e bujare. Pas mbarimit të shkollimit fillor dhe të gjimnazit në Shkencat Natyrore, fillimisht do të punojë në Skenderaj, ndërsa nga viti 1982, do të nisë punën në Bibliotekën Popullore dhe Universitare të Kosovës (tash Biblioteka Kombëtare dhe SANIJE MUQAJ - DAJÇI Universitare e Kosovës) si librare në (1955 - 2011) shërbimin me përdorues. Ajo, përveçse një punëtore shumë e vyeshme, ishte, gjithashtu edhe një dhe dijen për punë, ajo u bë e dashur Emri i saj do të kujtohet me një nënë e mire, bashkëshorte e mire, dhe e respektuar nga breza të respekt e përkushtim të veçantë, duke gjyshe e mire. ndryshëm studentësh e përdoruesish. e ditur se gjithë energjinë e vet nuk e Te ajo gjeje çuditërisht ndjesinë Ishte ndjenjë e këndshme të punoje kurseu për t’u dalë në ndihmë përdo- dhe rrugëtimin e ëmbël për jetën, dhe të komunikoje me të. Atë e ruesve shumë vjet me radhë, gjatë ndërsa që nuk iu dha mundësia ta njihnin të gjithë se si i vihej punës me kohës sa punoi në bibliotekë. jetojë të plotë jetën. gjithë shpirt e me hov, duke pasur Vdekja është gjithnjë e pranishme, Sanija dha kontribut të jashtë - përkushtimin dhe qasjen miqësore në por kur ajo është e parakohshme dhe merr njeriun e mirë e të hareshëm, të zakonshëm që nga fillimet e punës së komunikim me të tjerët. ngrohtë e miqësor - siç ishte Sanija, saj në Bibliotekën Kombëtare dhe Ajo rendte gjithë kohën për të ajo është aq dhimbshme dhe e zymtë. Universitare të Kosovës. Përvoja e jetuar për bukurinë e dashurinë e jetës, Të fuqishme dhe të vlefshme janë duke jetuar me adhurimin që kishte pasur dhe e gjatë e dija në komunikim veprat dhe fjalët tuaja për ne. për mikpritjen - shoqërinë dhe miqtë. me përdorues, e bëri atë personin më Ti ke dhënë virtyte për të të thënë të dashur dhe më të respektuar të Për këtë kanë kujtime të paharruara - faleminderit Sanije për të gjitha ato bibliotekës. Me mirësinë dhe dëlirë - familja e saj, miqtë, kolegët dhe që na ke lënë kujtim. sinë që rrezatonte, si dhe vullnetin studentët. Izet ABDYLI

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011 36 BOTIME SYLEJMAN PIREVA, BIBLIOTEKA PUBLIKE “HIVZI SULEJMANI” E PRISHTINËS (1945 - 2010), PRISHTINË, BIBLIOTEKA PUBLIKE ”HIVZI SULEJMANI’, 2011, 314 F.

Biblioteka Publike ”Hivzi Sulejmani” e Prishtinës këtë vit nxori botimin monografik për këtë institucion, autor i së cilës është punonjësi dhe drejtuesi shumëvjeçar i kësaj biblioteke Sylejman Pireva. Libri përfshin katër periudha të zhvillimit të kësaj biblioteke dhe është shtjelluar kryesisht sipas një rendi kronologjik të zhvillimit të veprimtarisë bibliotekare dhe kulturore të këtij insti- tucioni në kohëzgjatje prej 65-vjetësh. Ndarja në periudha sa është logjike është edhe praktike, për faktin se vetë ngjarjet e ndodhura dhe rrethanat e krijuara i karakterizojnë dhe i bëjnë të dal- lueshme këto periudha. Periudhat edhe pse përkojnë me emrat e udhëheqësve të këtij institucioni bibliotekar, janë të shenjueshme sidomos me ndryshimet dhe rrethanat e krijuara politike dhe historike nëpër të cilat ka kaluar Kosova dhe institucionet e saja kulturore. Autori në këtë libër ka përfshirë fillimisht periudhën kur biblioteka ishte themeluar në vitin 1945, për të përfshirë më pas- taj zhvillimet vijuese të saj deri më 1977. Këtu jepen me një gjuhë të qartë e informacion të saktë, në formë kronologjike, zhvillimet dhe proceset më të rëndësishme nëpër të cilat ka kaluar kjo bibliotekë gjatë kësaj periudhe. Periudha e dytë përf- shin vitet 1977 – 1992, në të cilën autori vë në pah zhvillime pozitive dhe të hovshme të bibliotekës “Hivzi Sulejmani” në fushë të pasurimit të koleksioneve, përpunimit të tyre, rritjes së numrit të përdoruesve, si dhe të aktiviteteve me domen të gjerë kulturor e arsimor. Periudha e tretë që përfshin vitet 1992 – 1999, karakterizohet si etapë e përmbysjes së gjithë vler- ave të arritura më parë, me fokus të veçantë rrënimin dhe nëpërkëmbjen e vlerave kulturore shqiptare nga pushteti i dhun- shëm serb. Ndërsa periudhën e katërt - 1999 – 2010, autori e quan më të drejtë “rilindje të bibliotekës”, gjatë së cilës kemi një rikonstruktim institucional të bibliotekës, duke përfshirë këtu edhe sfidat dhe synimet e kësaj biblioteke për të arritur zhvillimet bashkëkohore në këtë fushë. Kjo monografie, që është e bazuar në burime origjinale të shumta, është një kontribut i çmueshëm për t’u njohur më gjerë- sisht me veprimtarinë e kësaj biblioteke, por edhe një ndihmesë e mirë për të gjithë ata që mëtojnë të merren kurdoherë me historikun dhe zhvillimet e këtij institucioni. Libri ka 315 faqe, në të cilin është përfshirë edhe albumi fotografik. Bukurije HALITI

MONOGRAFI ME HISTORIK: 65 VJET BIBLIOTEKARI, GJAKOVË, BIBLIOTEKA NDËRKOMUNALE ”IBRAHIM RUGOVA”, 2011, 223 F.

Biblioteka Ndërkomunale ,,Ibrahim Rugova” në Gjakovë botoi monografinë me tit- ull:,,Monografi me historik - 65 vjet bibliotekari”. Përmes kësaj monografie është pretenduar që të jepet një pasqyrë e punës dhe aktivitetit të Bibliotekës Ndërkomunale të Gjakovës mbi gjashtë dekada. Libri është ndarë në dhjetë kapituj dhe jep një informacion lidhur me zhvillimin e bib- liotekarisë në komunën e Gjakovës, e në veçanti bëhet përpjekje për të dhënë një kronologji të zhvillimit të Bibliotekës Ndërkomunale të Gjakovës. Vlen të përmendet se monografia pretendon të japë informacione më gjithëpërfshirëse për jetën kulturore e historike të Gjakovës, por edhe për zhvillimin e Bibliotekave në Gjakovë. Monografia synon të ofrojë informacion për historikun e zhvillimit të bibliotekës - nga koha e formimit të saj - më 1947 e deri të viti 2010. Jepen të dhëna të rëndësishme për aktivitetet kulturore në bibliotekë, pasurimin e fondit bib- liotekar nga donatorët, vënia e gurthemelit të bibliotekës së re, bashkëpunimin bibliotekar, shkol- limin e kuadrit, etj. Monografia përmban shënime dhe të dhëna me shifra lidhur me punën e bibliotekës, ku është shoqëruar edhe me tabela përkatëse të raporteve mbi gjendjen e bibliotekave shkollore të cilat janë nën administrimin e Bibliotekës Ndërkomunale. Monografia, gjithashtu, është e shoqëruar me fotografi nga ngjarje dhe aktivitete të ndryshme që janë realizuar në këtë bib- liotekë dhe në bibliotekat e tjera të rajonit të Gjakovës. Në këtë monografi jepet informacion i rëndësishëm për aspekte dhe forma të ndryshme të bashkëpunimit dhe të përkrah- jes së kësaj biblioteke nga donatorë dhe institucione bibliotekare e në veçanti me Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare te Kosovës. Izet ABDYLI

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011