Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta I Gminy Pułtusk

Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XLVIII/370/2014 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 28 sierpnia 2014 r.

Rada Miejska w Pułtusku

TEKST UJEDNOLICONY Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Pułtusk

Załącznik do Uchwały XL/588/2002 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 8 lipca 2002 r.

wraz ze zmianami wprowadzonymi: Uchwałą Nr XLVIII/370/2014 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 28 sierpnia 2014 roku – I-sza zmiana

Pułtusk 2014 r. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Spis treści UWARUNKOWANIA I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY...... 8 II. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE...... 9 1. Położenie i rzeźba terenu...... 9 2. Hydrografia...... 10 3. Hydrogeologia...... 11 4. Atmosfera...... 12 5. Szata roślinna...... 13 6. Gleby...... 14 7. Surowce mineralne...... 15 8. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju zagospodarowania...... 15 III. ZAGOSPODAROWANIE...... 19 1. Dotychczasowe zagospodarowanie i przeznaczenie terenów...... 19 2. Wartości kulturowe zagospodarowania...... 38 3. ZASOBY MIESZKANIOWE...... 48 4. USŁUGI...... 50 5. KOMUNIKACJA...... 58 6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...... 61 IV. ZASOBY I GOSPODARKA GRUNTAMI...... 67 1. Użytkowanie gruntów...... 67 2. Struktura własności i władania gruntami...... 67 3. Gospodarowanie gruntami komunalnymi...... 68 4. Zasoby gruntów...... 69 V. JAKOŚĆ ŻYCIA...... 70 1. Mieszkalnictwo...... 70 2. Obsługa ludności...... 75 3. Komunikacja zbiorowa...... 78 4. Zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną i gaz...... 79 VI. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA...... 80 1. Charakterystyka województwa ciechanowskiego na tle regionu i kraju...... 80 2. Przemiany demograficzne...... 82 3. Zmiany na rynku pracy...... 84 4. Gospodarka Rolnictwo...... 87 5. Sytuacja finansowa gminy...... 92 6. Przewidywane kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego gminy...... 94 VII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH...... 100 VIII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH...... 101 IX. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH...... 101 X. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH 102 XI. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZADAŃ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH...... 102 XII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ...... 102 XIII. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO (SYNTEZA)...... 103 XIV. ZARYS PRZEWIDYWANYCH KIERUNKÓW PRZEMIAN - GŁÓWNE ZAŁOŻENIA...... 108 XV. ZARYS WIZJI MIASTA I GMINY W PRZYSZŁOŚCI...... 111 TABLICE 5

WPROWADZENIE

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pułtusk zostało opracowane przez zespół ekspertów z Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie w składzie:

Mgr inż. arch. Katarzyna Donimirska Dr Zbigniew Frankowski Dr inż. Teresa Kaszyńska Dr inż. arch. Zdzisław Rezmer Mgr Ewa Szymkiewicz Dr Teresa Topczewska Mgr inż. Izabella Zydorowicz Tech. arch. Barbara Kowal pod kierownictwem arch. Zdzisława Rezmera nr upr. 467/88. Konsultantem opracowania był prof. dr hab. inż. arch. Tadeusz Kachniarz

Zespół autorski I-szej zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Pułtusk: - mgr inż. Radosław Jończak - główny projektant, ZOIU Z-417, - mgr inż. Grześkowiak - projektant, ZOIU Z-558, - mgr inż. Aleksandra Krawczyk – projektant zagadnienia przyrodnicze.

Formalną podstawę opracowania stanowi umowa z dnia 3 marca 1997 r, zawarta pomiędzy Urzędem Miasta Pułtusk i Instytutem Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie.

Podstawę prawną sporządzenia I-szej zmiany studium stanowi:

• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.), • Uchwała nr XXVII/203/2012 z dnia 11 września 2012 r. Rady Miejskiej w Pułtusku w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pułtusk, 6

I-sza zmiana studium obejmuje teren o powierzchni ok. 40,5 ha zlokalizowany w południowej części miasta Pułtuska, poniżej drogi wojewódzkiej nr 618, pomiędzy oczyszczalnią ścieków, a terenami zabudowanymi dzielnicy Popławy.

Dla realizacji celu I części niniejszej pracy, tj. oceny stanu oraz możliwości rozwoju zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk w perspektywie 10-15 lat, dokonano analizy: • warunków przyrodniczych • zagospodarowania obszaru miasta i terenów wiejskich • struktury użytkowania i własności gruntów • jakości życia mieszkańców • sytuacji społeczno-gospodarczej. Dokonano także przewidywań odnośnie rozwoju demograficznego i gospodarczego gminy. Wnioski dotyczą możliwości i ograniczeń rozwoju zagospodarowania oraz najważniejszych problemów do rozwiązania w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego. Graficzną ilustrację I części opracowania stanowią rysunki: • zagospodarowanie przestrzenne w skali 1:10 000, na którym pokazano terenowe uwarunkowania rozwoju zagospodarowania; • zestaw schematów mapowych w skali 1: 25 000, charakteryzujących infrastrukturę techniczną: - komunikacja, - wodociągi, - kanalizacja i usuwanie odpadów, - gazyfikacja, - telekomunikacja i ciepłownictwo.

W tekście opracowania zamieszczono tabele i schematy.

W związku z wymogiem zastosowania formy ujednoliconej zmiany studium z obowiązującym studium (zgodnie z §8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), nadano tekstowi zmiany studium następującą metodologię: - zmiany w tekście studium wprowadzone Uchwałą Nr XLVIII/370/2014 Rady Gminy Miejskiej w Pułtusku z dnia 28 sierpnia 2014 roku oznaczono kolorem czerwonym. 7

Pozostałe ustalenia zawarte w tekście studium pozostają bez zmian, - na ujednoliconych rysunkach – Załącznikach Nr 2 i 3 do Uchwały Nr XLVIII/370/2014 Rady Gminy Miejskiej w Pułtusku z dnia 28 sierpnia 2014 roku wyznaczono granicę obszaru objętego niniejszą zmianą. 8

I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

Gmina Pułtusk jest położona w południowo-wschodniej części województwa ciechanowskiego i graniczy z gminami: Szelków, Obryte, Zatory z województwa ostrołęckiego oraz z gminami: Karniewo, Gzy, Winnica i Pokrzywnica z województwa ciechanowskiego. Przez teren gminy przebiega droga nr 61, Warszawa - Pułtusk - Ostrołęka - Łomża - Suwałki. Odległość Pułtuska od Warszawy wynosi około 60 km, od Ciechanowa około 40 km, od Ostrołęki około 56 km. Najbliższa stacja kolejowa na linii normalnotorowej, znajduje się w Nasielsku w odległości ponad 25 km. Pod względem geograficznym obszar gminy położony po prawej stronie Narwi wchodzi w skład Wysoczyzny Ciechanowskiej. Wysoczyznę od doliny Narwi oddziela stroma krawędź o wysokości do 20 m. Poniżej krawędzi znajduje się dolina rzeki, tworząca taras zalewowy. Powierzchnia obszaru gminy wynosi ponad 13 350 ha, użytki rolne zajmują powierzchnię około 8 540 ha, lasy około 1330 ha (10% ogólnej powierzchni gminy) Ludność gminy liczy ponad 23 000 mieszkańców, z których 18 440 mieszka w mieście, a ponad 4 600 na obszarach wiejskich. Skupienie ludności w mieście - ośrodku gminnym - wynosi 80%. Liczba mieszkańców miasta w okresie 1989-1996 wzrosła o ponad 6%, podczas gdy na obszarach wiejskich niewiele ponad 1%. Miasto stanowi ośrodek obsługi ludności i rolnictwa, którego zasięg oddziaływania znacznie wykracza poza granice gminy, w sektorze usługowym pracuje ponad 71% ogółu pracujących. Główną funkcją gminy jest rolnictwo skupiające się na obszarach wiejskich. Ponad 82% pracujących zajmuje się rolnictwem. Zagospodarowanie osadnicze gminy składa się z miasta i 23 miejscowości stanowiących sołectwa. Miasto stanowi skupiony układ przestrzenny, którego śródmieście jest zlokalizowane na wyspie wydzielonej odnogami Narwi. Zagospodarowanie centrum miasta charakteryzuje się starą zabudową, z dużym udziałem obiektów zabytkowych, które nadają specyficznego, niepowtarzalnego charakteru całemu miastu. Zagospodarowanie osadnicze obszarów wiejskich stanowią wsie o różnej liczbie mieszkańców, od kilkudziesięciu do około 470. Przeważają wsie o luźnych układach liniowych zlokalizowanych wzdłuż dróg i cieków wodnych. 9

Większość zagospodarowania osadniczego wsi stanowi zabudowa zagrodowa, w niektórych wsiach występuje zabudowa wypoczynkowa. Nie ma większych skupisk urządzeń usługowych. Na obszarach wiejskich brak jest obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. Budynki figurujące w spisie zabytków państwowej służby konserwatorskiej to przede wszystkim chałupy wiejskie. Występuje też zabudowa podworska i towarzyszące jej pozostałości zieleni parkowej. W spisie zanotowano również istniejące kapliczki przydrożne.

II. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

1. Położenie i rzeźba terenu Większa część powierzchni gminy Pułtusk, położonej na prawym brzegu Narwi, zajmuje wschodnią część dużej jednostki geomorfologicznej zwanej Wysoczyzną Ciechanow- Najwyższy punkt terenu znajduje się w rejonie wsi Trzciniec (północno-zachodnia krawędź gminy) na wysokości 118 m npm. Od doliny Narwi oddziela wysoczyznę stroma krawędź (12- 30°) o wysokości do 20 m. Wzdłuż cieków stałych odwadniających wysoczyznę (największe z nich to Pelta i Przewodówka) wykształciło się płaskie dno dolin o charakterze tarasu zalewowego. Umieszczone są tam głównie pasma zabudowy wiejskiej - wsie Głodowo, Przemiarowo, Kleszewo, Białowieża, Moszyn, Płocochowo, Kacice, Kokoszka. Na tarasie zalewowym Narwi w południowej części gminy znajduje się najniższy punkt terenu, położony około 80 m npm. Na tarasie zalewowym podskarpowym usytuowane są wsie: Gnojno, Szygówek, Pawłówek, Ponikiew. Nie są one chronione wałem przeciwpowodziowym. Formy morfologiczne związane z działalnością człowieka - różnego rodzaju nasypy antropogeniczne (wały przeciwpowodziowe, nasypy komunikacyjne i budowlane, hałdy, wyrobiska poeksploatacyjne) znajdują się w południowej części gminy. Zróżnicowanie wysokości terenu wynosi w obrębie Pułtuska około 30 m. Najwyższy punkt (110 m npm) znajduje się na granicy północno-zachodniej miasta (ul. Wojska Polskiego) na obszarze równiny morenowej. Najniżej położona część miasta o wysokości około 80 m npm znajduje się w obrębie tarasu zalewowego. Wysoczyzna morenowa na terenie miasta jest wzniesiona od 7 do 15 m ponad powierzchnię doliny Narwi. Większa część powierzchni miasta znajduje się w jej obrębie, wszystkie (poza jedną) wyloty głównych ulic i zabudowa wzdłuż nich, nowe osiedla i projektowana obwodnica. Taras zalewowy Narwi obejmuje Starówkę i wyspę Rybitew. 10

Powierzchnia terenu Starówki znajduje się na nasypie. Dzielnica miasta po lewej stronie rzeki - Popławy i pobliska wieś Grabowiec, usytuowane są na tarasie podskarpowym wyniesionym ponad zwierciadło wody w Narwi przy stanach niskich 1-3,5 m. Maksymalne wysokości skarpy w północnej i południowej części miasta dochodzą do 25 m. Krawędź Wysoczyzny w obrębie zabudowy miejskiej Pułtuska została przemodelowana antropogenicznie. Kąt nachylenia skarpy waha się w granicach 30-40°. Stroma skarpa w większej swej części nie jest zabezpieczona i należy się liczyć z możliwością ruchów masowych (ześlizgi, obrywy, zsuwy) materiału ziemnego z górnych partii. Procesy takie już wystąpiły przy krawędzi wysoczyzny wzdłuż ulicy Warszawskiej, a mogą wystąpić przy ulicy 3 Maja i wzdłuż ul. Baltazara. Przebieg zbocza wysoczyzny rozcięty jest wąwozami, parowami i dolinami bocznymi, których wyloty skierowane są na wschód. Doliny wykorzystywane są jako pola orne, co przy niewłaściwej orce prowadzonej wzdłuż linii spadku zboczy, powoduje wyraźny wzrost procesów erozyjnych. Wąwozy i parowy występują wzdłuż całej krawędzi równiny morenowej. Wąwozy są formami suchymi o dnach na ogól nieckowatych. Większość z nich przekształcona antropogenicznie wykorzystana jest pod trasy ulic miejskich lub dróg. Poza wymienionymi jednostkami geomorfologicznymi istotne znaczenie dla obrazu rzeźby terenu mają nasypy budowlane i komunikacyjne, groble i wały przeciwpowodziowe oraz wyrobiska poeksploatacyjne, rozcięcia drogowe i rowy melioracyjne. Wysokość wałów przeciwpowodziowych wynosi 4-5 m przy szerokości podstawy 8-10 m i korony 3-4 m W rejonie ulic Stare Miasto i Przechodniej wysokość ta zmniejsza się do 1-2 m w miarę podnoszenia się terenu. W Pułtusku większe wyrobiska poeksploatacyjne znajdują się na obszarze równiny morenowej, żwirownie i piaskownie - na Popławach. Glinianki w rejonie ul. Białowieskiej i Wojska Polskiego. Nieczynna żwirownia na Popławach stanowi zbiornik wód gruntowych. Ograniczenia w sposobie użytkowania budowlanego i rolnego terenu, wynikające z rzeźby terenu, wiążą się z występującymi w rejonie krawędzi erozyjnych znacznymi spadkami.

2. Hydrografia Głównym ciekiem gminy Pułtusk jest rzeka Narew, w której zlewni leży cała gmina. Do wysokości Pułtuska rzeka silnie meandruje zachowując naturalny charakter. Począwszy od miasta Narew znajduje się w zasięgu cofki Zalewu Zegrzyńskiego. W związku z powstaniem zalewu poziom Narwi podniósł się średnio o 2 m i wynosi około 79 m npm. Jedynie przy stanach 11 wysokich sięga 80 m npm. Na skutek istnienia cofki szybkość przepływu wód w Narwi znacznie zmalała, co spowodowało relatywny wzrost ilości materiału drobnego naniesionego przez Narew. Narew nie tworzy już charakterystycznych piaszczystych odsypów, a jej dno jest ciemne i zamulone. Wody Narwi zaliczane są do III klasy czystości. Zanieczyszczenie wód spowodowane jest głównie przez zrzut nieoczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych. Zanieczyszczenia organiczne w znacznym stopniu zmniejszają walory rekreacyjne rejonu Pułtuska. Do Narwi w okolicach Kleszewa uchodzi Pełta, płynąca z północnego zachodu, z prawym dopływem Przewodówką, płynącą ze wschodu. W południowej części terenu do Narwi uchodzi Niestępówka, a w okolicach Kacic ciek lokalny bez nazwy. Są to cieki zasobne w wodę o wyraźnym korycie wciętym w dobrze wykształcone doliny. Rzeczki w południowej części terenu (Przewodówką oraz Pełta) są zasilane bogatą siecią rowów melioracyjnych, zbierających nadmiar wód gruntowych. Z części pól, wody wykorzystując mniejsze dolinki i wąwozy odprowadzane są wprost do Narwi. Szerokość tych rowów waha się w granicach 3-5 m. a głębokość wody waha się od 20-50 cm przy stanach średnich. Wielkość przepływów tych cieków wynosi 2-7 l/sek/max.20l/sek/. Na północ od Pułtuska od Narwi odgałęzia się (zamknięty śluzami) dawny ujściowy odcinek koryta Pełty, odcięty obecnie narwiańskim zakolem. Do Narwi stara Pełta uchodzi dwoma ramionami u stóp Góry Zamkowej w Pułtusku. Na terenie gminy Pułtusk istnieją liczne zbiorniki wód zarówno pochodzenia naturalnego (dna obniżeń bezodpływowych, odcięte zakola rzeczne), jak i antropogenicznego (wypełnione wodą wyrobiska poeksploatacyjne). Zbiorniki naturalne w znacznej części zarastają wypełniając się materiałem organogenicznym. Są to miejsca trwałych podmokłości a zgrupowane są głównie na terenie tarasu zalewowego Narwi. Zbiorniki wodne powstałe w wyrobiskach poeksploatacyjnych (glinianki, żwirownie) są z reguły bezodpływowe i zasilane głównie przez opady. W obu rodzajach zbiorników występuje silna eutrofizacja.

3. Hydrogeologia Obszar gminy Pułtusk nie jest specjalnie zasobny w czwartorzędowe wody podziemne. Przeważająca część gminy posiada warunki umożliwiające osiągnięcie wydajności z jednej studni rzędu 10-30 m3/h. Jedynie w rejonie ujścia komunalnego Pułtuska uzyskano wydajność z jednej studni 122 m3/h. Rejon wsi Lipniki pozbawiony jest warstw wodonośnych możliwych do ujęcia w utworach czwartorzędowych. Zachodnia część gminy Pułtusk jest słabo rozpoznana pod kątem hydrogeologicznym. We 12

wsi Trzciniec uzyskano wydajność z jednej studni około 40 m7h. Korzystniejsze warunki zaopatrzenia w wodę występują w dolinie Narwi, gdzie użyt- kowy poziom wodonośny znajduje się płytko, przez co możliwa jest budowa tanich ujęć wody. W tym rejonie użytkowa warstwa wodonośna znajduje się na głębokości 30-40 m p.p.t. W dolinie Narwi pierwszy najpłytszy poziom wodonośny, stanowiący podstawę zaopatrzenia w wodę gospodarstw indywidualnych ma dużą wydajność, lecz jest silnie narażony na zanieczyszczenia. Na obszarze wysoczyzny użytkowa warstwa wodonośna znajduje się na głębokości 30-40 m p.p.t. na wysoczyźnie pierwszy poziom wodonośny występuje na różnych głębokościach i charakteryzuje się niską wydajnością, natomiast w strefie przykrawędziowej występują niedobory wody z tego poziomu. Poza czwartorzędowym poziomem wodonośnym na obszarze gminy Pułtusk woda również występuje w piętrze trzeciorzędowym. Woda dolnego oligoceńskiego poziomu wo- donośnego o wysokiej jakości, przydatna do celów komunalnych, znajduje się na głębokości ponad 250 m. Woda wyższego oligoceńskiego poziomu wodonośnego znajduje się na głębo- kości 150-200 m., lecz nie jest przydatna do celów konsumpcyjnych ze względu na zabarwienie pyłem węgla.

4. Atmosfera W gminie Pułtusk nie prowadzono dotąd żadnych badań mających na celu określenie wielkości stężeń zanieczyszczeń stąd brak jest rozpoznania warunków aerosanitarnych. Na terenie miasta znajduje się szereg obiektów uciążliwych, w tym obiekty przemy- słowe, ciepłownie, kotłownie, plac opałowy oraz miejskie wysypisko śmieci. Lokalne źródła ciepła, a głównie piece na paliwa stałe, dają znaczną emisję zanieczyszczeń pyłowych i ga- zowych, wywołanych niedostatecznym rozproszeniem w atmosferze (mała miąższość warstwy powietrza, w której emitowane zanieczyszczenia z niskich kominów nie ulegają rozproszeniu). Odczuwalne jest to szczególnie w chłodnej porze roku (sezon opalowy) w okresie wilgotnej i bezwietrznej pogody w obrębie zabudowy starego miasta. Duży problem aerosanitarny w Pułtusku stanowi gospodarka ściekowa. Pomimo budowy oczyszczalni ścieków znaczna część ścieków sanitarnych w dalszym ciągu zrzucana jest bezpośrednio do Kanału Narwi, stając się źródłem odoru przy niskim stanie wody w rzece w okresie letnim. 13

5. Szata roślinna Na obszarze gminy Pułtusk wyodrębniają się dwa zasadnicze rejony geobotaniczne odmiennym typie krajobrazu: rejon zachodni, położony na wysoczyżnie morenowej i rejon wschodni doliny rzeki Narew. W rejonie zachodnim ukształtował się na glebach dobrych bardzo dobrych krajobraz typowo rolniczy. Dominują tu pola uprawne, rośliny kultywowane (uprawne i ozdobne) oraz zbiorowiska chwastów ruderalnych. Zbiorowiska łąkowe i bagienne zajmują tu niewielkie powierzchnie. W rejonie wschodnim dominującym elementem są pół- naturalne zbiorowiska łąkowe i bagienne, niewielkie są tu powierzchnie pól uprawnych i lasów. W dolinie Narwi występują charakterystyczne smugowe i kępowe zadrzewienia i zakrzewienia olchowo- wierzbowo-topolowe oraz zarośla wikliny, mające charakter samosiewny i zblizony do naturalnego. Również samosiewne są zadrzewienia śródpolne złożone z dębu, klonu, lipy i dziko rosnących drzew owocowych. Zadrzewienie bezpośrednio związane z gminnymi jednostkami osiedleńczymi jest stosunkowo niewielkie poza obsadzeniami przydrożnymi. Na stromej skarpie równiny morenowej obserwuje się większe kępy zadrzewień i zakrzewień oraz zarośla tarninowo-głogowe. W obrębie Pułtuska dominują luźne zadrzewienia złożone z pojedynczych drzew i ich zespołów (szpalerów) o zróżnicowanej strukturze gatunków i wieku. Zadrzewień cennych jest niewiele - głównie park i cmentarz. Osiedla mieszkaniowe nie są zagospodarowane zielenią według założonej koncepcji. Nawet dominanty krajobrazu takie jak skarpa ul. Warszawskiej i Daszyńskiego pozbawione są estetycznej szaty roślinnej. Na peryferiach miasta często spoty- kane są kompleksy drzew owocowych usytuowane wzdłuż głównych dróg wylotowych z Pułtuska. Powierzchnia lasów w gminie nie przekracza 10% jej ogólnej powierzchni. W skład monokultur wchodzą przede wszystkim nasadzenia sosny, rzadziej dębu i innych drzew li- ściastych. Wiek drzewostanów w kompleksach leśnych jest stosunkowo młody. Większość drzew mieści się w klasie poniżej 50 lat. Drzewostany starsze to partie lasów łęgowych oraz fragment lasu Grabowiec ze 150 letnim drzewostanem sosnowym. Wszystkie lasy w obrębie gminy Pułtusk podlegają bezwzględnej ochronie ze względu na walory przyrodniczo- krajobrazowe, predyspozycje do wykorzystania rekreacyjnego oraz z uwagi na rolę w systemie nawietrzania miasta. We wschodniej części gminy istniejące zalesienia stanowią już przedpola Puszczy Białej, z którą tworzą przyrodniczą całość. W celu ochrony unikatowych walorów doliny rzeki Narew 14 i przyrodniczych połączeń z obszarami rzeki Bug - utworzono Nadbużański Park Krajobrazowy1. Wokół Parku utworzono otulinę zabezpieczającą obiekt przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Obszar parku na terenie województwa ciechanowskiego obejmuje tereny położone w mieście Pułtusk i w gminach Pułtusk i Pokrzywnica o łącznej powierzchni 5271 ha, w tym otulina 1877 ha (gmina i miasto Pułtusk zajmują około ¾ tego obszaru). Granica Parku wraz z otuliną na terenie gminy i miasta Pułtuska przebiega wzdłuż drogi Warszawa - Różan w części południowej i środkowej obszaru gminy wraz z miastem aż do położonej na północy miejscowości Boby, gdzie granica zmienia położenie z południkowego na równoleżnikowe w kierunku wschodnim. Park podzielony został na IV strefy użytkowe oraz otulinę. W strefie I obowiązuje ochrona rezerwatowa2. W strefach II - IV i na terenie otuliny parku zaleca się: zalesianie gruntów nieprzydatnych i mało przydatnych dla gospodarki rolnej z wyjątkiem terenów uznanych za użytki ekologiczne, intensyfikowanie zadrzewień ze szczególnym zwróceniem uwagi na zadrzewienia śródpolne, wzdłuż dróg, cieków oraz w obrębie zabudowy mieszkaniowej, gospodarczej oraz usługowo- handlowej. Obszar obejmujący I-szą zmianę studium położony jest w otulinie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.

Na terenie miasta i gminy znajduje się kilka cennych obiektów przyrodniczych, podle- gających ochronie prawnej i znajdujących się w rejestrze konserwatora przyrody. Należy do nich park podworski w Kacicach o dużych walorach zabytkowo-przyrodniczych oraz pojedyncze drzewa uznane za pomniki przyrody - w ciągu ulic Wojska Polskiego i Kościuszki w Pułtusku oraz w dzielnicy miasta - Popławy. W gminie znajduje się 6 użytków ekologicznych: po 2 w Gnojnie i Szygówku, po 1 w Grominie i Płocochowie

6. Gleby Obszar gminy Pułtusk zajmują gleby od II do III klasy bonitacyjnej - zaliczane do II grupy według skali jakości gleb. Zajmują one około 40% powierzchni wszystkich gleb. Gleby klasy IV b, zaliczane do III grupy jakości gleb, zajmują około 22% powierzchni uprawnych gleb. Gleby grupy IV (V i VI klasy bonitacyjnej) zajmują około 24% powierzchni. Gleby zaliczane do I grupy (II i III klasy bonitacyjnej) zajmują około 17% upraw rolnych. Gleby grupy I, II i III - gleby chronione dla produkcji rolnej występują przede wszystkim na wyżynie

1 Rozporządzenie Nr 15/1994 Wojewody Ciechanowskiego z dnia 8 kwietnia 1994 r w sprawie utworzenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego 2 dotyczy to: 1. Rezerwatu ptactwa wodnego w zakolu Narwi na obszarze wsi Ponikiew w pobliżu dzielnicy Pułtuska - Popławy. Rezerwat obejmuje ekosystemy bagienne, lokalne ostoje zwierzyny, głównie ptactwa. 2. Kompleksu starodrzewu na terenie wsi Grabowiec. 15 morenowej w rejonie wsi Kacice - Płocochowo i Moszyn - Kleszewo Oraz w rejonie wsi Gnojno. Gleby klasy bonitacyjnej IV a występują w rejonie wsi Boby - Chmielewo - Głodowo - Trzciniec oraz Jeżewo. Większe kompleksy gleb grupy III występują w postaci zwartych płatów o zróżnicowanej powierzchni w pasie wzdłuż rzeki Pełty i na północ od niej. Większe kompleksy tych gleb spotyka się w rejonie wsi Białowieża, Lipniki i Kokoszka. Gleby niechronione zaliczane do grupy IV dominują w dolinie Narwi i Pełty, a także na przestrzeni równiny morenowej w postaci izolowanych płatów różnej wielkości.

7. Surowce mineralne Dominującą powierzchnię wysoczyzny morenowej, zajmującej większą część gminy Pułtusk, budują osady w postaci glin zwałowych Mniej rozprzestrzenione są iły i mułki za- stoiskowe oraz piaski wodnolodowcowe miąższości rzędu kilku metrów. Inwentarz osadów na wysoczyźnie morenowej uzupełniają pokrywowe utwory eluwialne i deluwialne na stokach. W dolinie Narwi występują odmienne osady. Są to piaski i żwiry aluwialne lokalnie pokryte madami niewielkiej miąższości, haloceńskie torfy i namuły torfiaste o miąższości do 1,5 m, wypełniające obniżenia. Na terenie gminy Pułtusk znajdują się zarówno odkrywki eksploatacyjne glin zwałowych, piasku, żwiru i iłów warwowych, jak i tereny objęte pracami poszukiwawczymi. Wyrobiska eksploatacyjne żwiru w korycie Narwi zajmują tereny wokół wsi Gnojno i Grabowiec. Odkrywki eksploatacyjne piasku poza Gnojnem umiejscowione są w okolicy wsi Głodowo Gliny zwałowe eksploatowane są w okolicy wsi Głodowo. Gliny zwałowe eksploatowane są na terenie wsi Chmielewo. Wymienione surowce mineralne posiadają znaczenie regionalne i lokalne. Wykorzystywane są w budownictwie mieszkaniowym, drogowym i ceramice budowlanej. W granicach objętych I-szą zmianą studium stwierdzono występowanie piasków kwarcowo- skaleniowych, charakteryzujących się dość prostą budową geologiczną, nadkładem zbudowanym z utworów łatwourabialnych i stabilną miąższością warstwy złożowej.

8. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju zagospodarowania Warunki przyrodnicze gminy są sprzyjające dla rozwoju intensywnego rolnictwa. Dotyczy to zarówno ukształtowania terenów, jak też jakości gleb oraz stosunków wodnych. Szczególnie obszar gminy położony na prawym brzegu Narwi jest mało zróżnicowany pod względem ukształtowania pionowego, o stosunkowo dobrej jakości gleb. Duże kompleksy gleb dobrych, chronionych przepisami o ochronie gruntów rolnych występują na wyżynie morenowej w rejonie 16 południowo-zachodniej części gminy oraz w rejonie wsi Gnojno. Atrakcyjne są wody powierzchniowe, w tym zwłaszcza Narew oraz bogata szata roślinna. Duży wpływ na zagospodarowanie osadnicze gminy oprócz Narwi, miały tez rzeczki Niestępówka i Pełta. Rozdwojone ujście Pełty do Narwi otacza wyspę, na której jest zlokalizowane stare miasto. Wzdłuż Niestępówki i Pełty rozlokowane są liniowe ciągi zabudowy wiejskiej. Tereny nad tymi rzekami są też obecnie atrakcyjne dla rozwoju zagospodarowania osadniczego. Niewielkie powierzchnie leśne, znajdujące się na obszarze gminy, są wzbogacone dużymi obszarami lasów znajdującymi się poza obszarem gminy, szczególnie na obszarach gmin Obryte i Zatory, sąsiadujących od wschodu z gminą Pułtusk. Szata roślinna wschodniej części gminy oraz obszarów poza jej granicami jest szczególnie atrakcyjna dla funkcji rekreacyjnych. Istniejące lasy charakteryzują się drzewostanem przydatnym i odpornym na penetrację turystyczną. Dotyczy to zarówno składu, jak też wieku drzewostanów. Lasy iglaste są poprzetykane drzewostanami liściastymi. Ograniczeniem rozwoju zagospodarowania jest istnienie na obszarze gminy obszaru krajobrazu chronionego oraz części Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Przepisy prawne1 dotyczące zagospodarowania i funkcjonowania terenów wchodzących w skład parku lub jego otuliny stwarzają specjalny reżim, do którego muszą się dostosować zarówno właściciele terenów, jak też inwestorzy. Z punktu widzenia rozwoju zagospodarowania szczególnie istotne są ustalenia na obszarze parku, zakazujące: • Wznoszenia wszelkich obiektów i budowli z wyjątkiem służących ochronie przyrody oraz związanych z obsługą funkcji rolnych, leśnych i naukowo-badawczych, pod warunkiem uzyskania pozytywnej opinii Zarządu Parku. • Lokalizowania nowych ośrodków wypoczynkowych i letniskowych oraz powiększania już istniejących. Dopuszcza się wynajem kwater prywatnych oraz w ograniczonym zakresie budownictwo letniskowe, które może być lokalizowane jedynie w obrębie istniejącej zabudowy zagrodowej w formie adaptacji opuszczonych zagród wiejskich, w lukach istniejącej zabudowy i dla potrzeb porządkowania i rewaloryzacji terenu już istniejącego budownictwa letniskowego (wieś Gnojno i Pawłówek). Na obszarach zaznaczonych symbolem III, ogranicza się budownictwo letniskowe wyłącznie do adaptacji opuszczonych zagród wiejskich z wyjątkiem potrzeby porządkowania i rewaloryzacji terenu (wieś Ponikiew).

1 Zasady zagospodarowania i wykorzystania Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny wg wyróżnionych stref Załącznik do Rozporządzenia Nr 15/94 Wojewody Ciechanowskiego z dnia 8 kwietnia 1994 r 17

Dla funkcji turystycznej i wypoczynkowej tereny Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego są dostępne jedynie w ograniczonym zakresie. Na terenie I i II strefy ochrony w parku (ochrona krajobrazowa I i szczególna ochrona walorów ekologicznych i krajobrazowych- II), czyli na terenie doliny rzeki i dużych kompleksów leśnych, gdzie istnieją ostoje flory- styczne i faunistyczne, dozwolone jest jedynie lokalizowanie szlaków turystycznych i towarzyszących im prostych urządzeń, takich jak: schrony, ławy, zadaszenia. Na terenach tradycyjnego krajobrazu rolniczo-leśnego (strefa III i IV) użytkowanych gospodarczo i na terenach o wyższym stopniu intensywności użytkowania i przekształceń krajobrazu istnieją zgrupowania zabudowy letniskowej wykazujące pewien stopień uciążliwości w stosunku do otoczenia. Zabrania się tu lokalizowania nowych ośrodków wypoczynkowych oraz powiększania już istniejących. Na terenie otuliny parku, która stanowi dla niego zaplecze usługowe a jednocześnie strefę izolacji, dopuszcza się wszelkie formy działalności gospodarczej oraz budownictwa rekreacyjnego pod warunkiem, że skutki, profil i charakter tej działalności nie będą stanowiły zagrożenia dla wartości przyrodniczej parku. Niszcząca działalność człowieka w obrębie najwartościowszych krajobrazowo i przyrodniczo obszarów związana z rozwojem funkcji rekreacyjnych i turystycznych polega przede wszystkim na zbyt dużym skoncentrowaniu zabudowy letniskowej. Z długiej listy zarzutów przedstawianych przez przyrodników można tu wymienić najbardziej istotne: - lokalizacja zabudowy letniskowej na małych działkach, - lokalizacja na zbyt eksponowanych dominantach terenowych, - odlesianie działek lub wycinanie pojedynczych drzew, - wprowadzanie obcych siedliskowo elementów szaty roślinnej, - zanieczyszczanie wód gruntowych poprzez odprowadzanie nieczystości wprost do gruntu, - zaśmiecanie terenu (zwłaszcza lasów), - uruchamianie procesów erozyjnych na stromych zboczach, - stosowanie zwartych wysokich ogrodzeń przeszkadzających dzikiej zwierzynie. Różnorodność niespokojnych form architektonicznych realizowanej zabudowy letniskowej wprowadza dysharmonię w krajobrazie przyrodniczym. Wypoczynek pobytowy ludności spoza gminy może rozwijać się zwłaszcza na terenach położonych nad Narwią, a także na terenach położonych nad mniejszymi ciekami wodnymi. Funkcje rekreacyjne jeż obecnie są traktowane jako funkcje gospodarcze gminy, a ich rozwój odbywał się przede wszystkim we wsiach położonych po lewej stronie Narwi, takich jak: 18

Szygówek, Pawłówek, Ponikiew oraz po prawej stronie rzeki, we wsiach: Gnojno, Kaci- ce, Lipa, Chmielewo.

Środowisko przyrodnicze gminy jest na tyle bogate i urozmaicone, ze stwarza dogodne warunki do rozwoju osadnictwa, bez stwarzania kolizji z rozwojem innych funkcji, zwłaszcza gospodarczych. Istnieje tak dużo terenów o słabych glebach ( V i VI kl. ), że są one wystarczające do dalszego rozwoju zagospodarowania istniejących wsi związanych z gospodarką rolną. Na obszarach podmiejskich może się rozwijać zagospodarowanie związane bezpośrednio a potrzebami miasta. Zagospodarowanie rekreacyjne na atrakcyjnych terenach o słabych glebach może być lokalizowane zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących wsi rolniczych, jak też na wydzielonych terenach z dala od zagospodarowania wiejskiego. Na stan środowiska przyrodniczego gminy Pułtusk negatywny wpływ mają nieoczyszczone ścieki komunalne w mieście oraz brak sieciowego systemu odprowadzania ścieków w części miasta i na całym praktycznie terenie wsi. Układ systemu kanalizacyjnego miasta odprowadza część ścieków miejskich do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej na lewym brzegu Narwi. Pozostała część układu systemu kanalizacyjnego odprowadza ścieki do rzeki. Ponadto część budynków w mieście nie została jeszcze podłączona do istniejącego systemu kanalizacyjnego. Na terenie Starówki tylko 1/3 budynków podłączona jest do istniejącego tam systemu kanalizacyjnego. W tej sytuacji zanieczyszczone ściekami komunalnymi są kanały otaczające wyspę, a w konsekwencji rzeka Narew. Na terenach wiejskich ścieki sanitarne z gospodarstw domowych są zagrożeniem dla jakości wód wgłębnych poziomu wodonośnego i dla czystości wód cieków wodnych spływających do Narwi. Największe zagrożenie występuje w części gminy położonej po lewej stronie Narwi, gdzie ścieki komunalne pochodzą z gospodarstw wiejskich i skupisk zabudowy letniskowej. Ograniczeniem rozwoju zagospodarowania w rejonie wsi Lipniki, jest brak warstw wodonośnych w utworach czwartorzędowych możliwych do ujęcia. Ograniczeniem rozwoju zagospodarowania, zwłaszcza związanego z wypoczynkiem pobytowym ludności spoza obszaru gminy, jest zanieczyszczenie wód Narwi, mających III kl. czystości. Szczególnie uciążliwy jest zrzut nie oczyszczonych ścieków komunalnych bez- pośrednio do rzeki, zwłaszcza z budynków mieszkalnych na starym mieście. Zanieczyszczenie Narwi ogranicza jej pełne wykorzystanie na potrzeby wypoczywających letników. Obiekty uciążliwe dla środowiska przyrodniczego, znajdujące się zwłaszcza na terenie miasta mogą tylko lokalnie ograniczyć bądź ukierunkować zagospodarowanie terenów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie źródła uciążliwości. Ograniczenie uciążliwości tych obiektów może 19 się odbywać głównie poprzez zmiany technologiczne. Na obszarze gminy Pułtusk występują surowce mineralne: gliny zwałowe, piasek, żwir i iły wawrowe o znaczeniu głównie lokalnym i mogą być wykorzystywane dla celów gospodarczych: w budownictwie kubaturowym i drogowym oraz w produkcji ceramiki budowlanej. Przy przeznaczaniu terenów pod zagospodarowanie muszą być wyłączone tereny zalegania surowców.

III. ZAGOSPODAROWANIE

1. Dotychczasowe zagospodarowanie i przeznaczenie terenów Głównymi czynnikami, mającymi wpływ na ukształtowanie przestrzenne Pułtuska w przeszłości były warunki przyrodnicze. Lokalizacja miasta na niedużej wyspie o wydłużonym kształcie wpłynęła na powstanie skończonego układu przestrzennego, na który stosunkowo niewielki wpływ miały burzliwe dzieje miasta. Po licznych klęskach żywiołowych (pożary, powodzie) i zniszczeniach wojennych (wojny szwedzkie) odbudowa miasta następowała na istniejącej sieci ulic dostosowanej do kształtu wyspy. Kształt wyspy zdecydował o powstaniu długiego na 400 m i szerokiego na około 50 m placu rynkowego. Długość rynku została wyznaczona budową kolegiaty w północnej jego części i usypanym wzgórzem w części południowej, na którym zrealizowano zamek na planie w kształcie podkowy. W środku rynku znajdował się ratusz. Boczne długie pierzeje rynku zabudowane były domami mieszczańskimi. W zachodniej ścianie rynku boczna uliczka wychodziła na oś kościoła pojezuickiego usytuowanego przy niedużym trójkątnym placu. W wyniku działań II wojny światowej Pułtusk został zniszczony w około 70 %, a większość domów była wypalona. Poważnemu zniszczeniu uległy takie obiekty zabytkowe jak: ratusz, dzwonnica kolegiaty, kościół pojezuicki, kaplica p.w. Marii Magdaleny, kościół p.w. św. Krzyża, kościół p.w. Marii Panny. Zachowane liczne obiekty zabytkowe i wartości kulturowe, jakie reprezentuje sobą układ przestrzenny Pułtuska, wzbudzają ogromne zainteresowanie miastem urbanistów i architektów. W latach powojennych miastem zajmował się Zakład Miast Małych Katedry Urbanistyki Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem Kazimierza Wejcherta. Już w latach 40. przystąpiono do planowania przestrzennego i odbudowy miasta. Przeprowadzona została inwentaryzacja, a następnie w latach 1947-48 H. Adamczewska i K. Wejchert opracowali plan zagospodarowania rynku i wyspy. Zadaniem planu oprócz stworzenia właściwej kompozycji przestrzennej było wprowadzenie 20 i lokalizacja niezbędnych urządzeń publicznych, rewaloryzacja istniejącej zabudowy oraz powiązanie układu architektonicznego z krajobrazem nadrzecznym. Na szczególną uwagę zasługuje fakt istnienia w Pułtusku w okresie powojennym stanowiska architekta miejskiego, które zajmował Tomasz Kornacki. Dzięki inicjatywie jego oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków M. Szymańskiego przystąpiono do odbudowy zabytków i zabudowy przyrynkowej. Między innymi odbudowano wówczas kościół p.w. Marii Magdaleny i dom przy rynku nr 23, który został zrealizowany w 1826 r z przeznaczeniem na siedzibę władz administracyjnych oraz szereg domów mieszkalnych w pierzejach rynku. Architekt miejski Tomasz Kornacki wykonał projekt realizacyjny ratusza i sprawował nadzór nad jego realizacją. Nowy ratusz został zlokalizowany w miejscu dawnej, historycznej lokalizacji zniszczonego podczas wojny, a następnie rozebranego ratusza.

Miasto Pułtusk ma skupiony układ przestrzenny zagospodarowania, którego śródmieściem jest układ historyczny, w dużej mierze pochodzący z okresu powstania miasta. Dla celów planistycznych miasto zostało podzielone na jednostki urbanistyczne: A, B, C, D, E, F, G. Podział ten, biorąc za podstawę główne funkcje terenów, został dostosowany do układu przestrzennego miasta. Na obszarach wszystkich jednostek urbanistycznych oprócz zagospodarowania związanego z funkcją wiodącą, występuje zagospodarowanie związane z różnymi, innymi funkcjami. Zagospodarowanie mieszkaniowe o różnej intensywności występuje na obszarach wszystkich jednostek urbanistycznych, o czym świadczą dane, charakteryzujące liczbę i gęstość ich zaludnienia.

Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Liczba ludności Gęstość zaludnienia ua 1 ha Jednostka A 22,6 2163 95,7 Jednostka B 32,4 801 24,7 Jednostka C 98,0 8 272 84,4 Jednostka D 97,0 3 601 37,1 Jednostka E 107,0 210 2,0 Jednostka F 79,0 842 10,6 Jednostka G 263,0 2 336 8,9

Podział miasta na jednostki urbanistyczne pozwala na bardziej dogłębne scharakteryzowanie 21 jego funkcji i zagospodarowania. Jednostka A Jednostka pod względem terytorialnym ogranicza się do wyspy wydzielonej odnogami ujścia Pełty, zwanymi kanałami (kanał wschodni, kanał zachodni). Główną funkcją jednostki jest obsługa ludności. Zagospodarowanie usługowe skupione na wyspie stanowi ogólnomiejski i gminny ośrodek usługowy, którego zasięg obsługi znacznie wykracza poza obszar gminy. Układ przestrzenny zagospodarowania wyspy wyznaczają:

• Zespół zamku zlokalizowany w południowo-wschodniej jej części

• Rynek z ratuszem pośrodku • Zespół kolegiaty zamykający rynek od północnego-zachodu. Zagospodarowanie przestrzenne jest dostosowane do wrzecionowego kształtu wyspy, o większym wybrzuszeniu od strony zachodniej, z której zagospodarowanie jest bardziej roz- budowane. Wyspa jest połączona od zachodu z jednostką B dwoma mostami, z Rybitwami od wschodu, ulicą Rybitew, która przebiega przez most oraz od południa z Popławami ciągiem pieszym z mostkiem nad Narwią. Centrum jednostki stanowi rynek. Podobnie jak w czasach historycznych, także obecnie rynek stanowi centrum całego miasta. Wokół niego ukształtował się ośrodek usługowy. W pierzejach rynku mieszczą się urządzenia handlu, gastronomii oraz innych usług, najczęściej o charakterze komercyjnym. Oprócz rynku funkcje handlowo - usługowe pełni ul. Świętojańska - główna ulica starego miasta. Północną część placu rynkowego zajmują stragany. Pozostała, południowa część rynku jest użytkowana jako parking samochodów osobowych, który w dni targowe jest wypełniony. Urządzenia usługowe występują zarówno w obiektach wydzielonych, o zagospodarowaniu przeznaczonym wyłącznie na cele usługowe, jak też w parterach budynków mieszkalnych. Niektóre urządzenia usługowe znajdują się w zabytkowych budynkach, zbudowanych do pełnienia funkcji, jakie pełnią do dziś. Do najważniejszych instytucji znajdujących się na wyspie należą: Urząd Miasta mieszczący się w Ratuszu, Sąd Rejonowy - w zabytkowej kamienicy, Wyższa Szkoła Humanistyczna zlokalizowana w kilku budynkach w jednostce A oraz w innych jednostkach urbanistycznych, biblioteka WSH, siedziba Polonii stanowiąca wyodrębniony zespół przestrzenny, którego głównym obiektem jest zamek, Muzeum Regionalne w zabytkowej wieży ratusza. Na wyspie znajdują się obiekty sakralne, takie jak: kolegiata, kościół p.w. Św. Piotra i Pawła, kaplica p.w. 22

Św. Marii Magdaleny. Partery budynków mieszkalnych, stanowiących długie pierzeje rynku oraz głównych ulic zajmują liczne sklepy i zakłady usługowe. Zagospodarowanie mieszkaniowe znajdujące się na wyspie składa się z małomiasteczkowej starej zabudowy zabytkowej oraz zrekonstruowanej po zniszczeniach wojennych. Poza rynkiem występuje także nowa zabudowa jednorodzinna. Stan techniczny zabudowy mieszkaniowej jest zróżnicowany. Nowa zabudowa wielo- i jednorodzinna jest w stanie dobrym lub średnim. Budynki stare stanowiące własność komunalną lub prywatną, administrowane przez ZUKiGM, latami nie remontowane, są na ogół w złym stanie technicznym. Na terenie Starówki znajduje się 5 budynków, z których wykwaterowani będą lokatorzy ze względu na bardzo zły stan techniczny domów, zagrażający życiu lokatorów. W rynku w złym stanie są oficyny położone w głębi posesji. Stara zabudowa przyrynkowa frontowa znajduje się w lepszym stanie technicznym niż oficyny Większa część budynków Starówki wyposażona jest w urządzenia umożliwiające korzystanie z wodociągów, z kanalizacji 1/3, z centralnego ogrzewania 1/4. Zróżnicowanie standardu jest tu bardzo duże, gdyż z jednej strony wymiana starej zabudowy na nową spowodowała rozpoczęcie inwestycji modernizacyjnych całej Starówki i możliwość podłączenia kolejnych budynków do sieci infrastruktury, z drugiej strony brak funduszy właścicieli i nieuregulowana sytuacja własnościowa nieruchomości była powodem zaniechania inwestycji w pozostałych domach. Obecnie na terenie Starówki około 80% budynków wymaga remontu kapitalnego ze względu na zły stan techniczny, konieczność docieplenia ścian i stropów, założenie instalacji lub jej wymianę, przebudowę wnętrz, naprawę dachów, itp. Dobre warunki środowiska mieszkania na terenie jednostki stwarza usytuowanie na wyspie poza ruchem miejskim i tranzytowym, wśród pięknych zabytków. Negatywną stroną jest niski standard techniczny wielu domów i brak infrastruktury komunalnej w wielu domach. Wolne parcele po wyburzonych domach wzdłuż uliczek Starówki, (Al. Polonii, ul. Staszica) są przeznaczone pod inwestycje mieszkaniowe w powiązaniu z urządzeniami komercyjnymi, usługami i turystyką. Ogółem powierzchnia terenu nadającego się do rehabilitacji i przebudowy zagospodarowania nad kanałem B, wynosi to około 0,4 ha. Podczas poznawania miasta szczególną uwagę zwrócono na zagospodarowanie wyspy. Wizerunek miasta pozostawia wiele do życzenia zwraca uwagę zaniedbanie elewacji kamieniczek pierzei rynkowych. Wypłowiałe, bez wyrazu, udekorowane zwisającymi kablami. W wielu przypadkach widać brak zwykłego porządku. Brud na ścianach budynków widoczny 23 jest nawet na ważnych stosunkowo nowych obiektach w mieście (np. biblioteka Wyższej Szkoły Humanistycznej, znajdująca się na rogu rynku i Alei Polonii. Zaniedbanie zagospodarowania tej ulicy o tak szumnej nazwie Aleja Polonii, podyktowanej prawdopodobnie modą i zaistniałą sytuacją, kompromituje miasto w oczach gości zagranicznych odwiedzających Pułtusk. Już na rogu ulicy i rynku, naprzeciw budynku biblioteki, znajduje się budynek (dom Rynek nr 34), którego elewacja od strony Alei jest w złym stanie technicznym. Za budynkiem jest wgląd na nie urządzone zaplecze rynku. U zbiegu ulic Piotra Skargi i Kotlarskiej, przecinających Aleję Polonii jest usytuowany skwer, który nie świadczy o zbytniej dbałości służb miejskich o zieleń. Na skwerze oprócz dorodnych drzew nie ma krzewów i kwiatów, która nadałyby mu więcej życia. Za skwerem, na rogu ulicy Kotlarskiej i Alei Polonii (Kotlarska nr 10) znajduje się zabytkowa kamienica z 1897 r, o bogatym wystroju architektonicznym elewacji, która jest w bardzo złym stanie technicznym. W sąsiedztwie, przy ul Kotlarskiej 12-14, znajdują się dwa budynki pilnie wymagające zakończenia rozpoczętego remontu. W budynkach do niedawna był zakład produkcyjny Spółdzielni Inwalidów. Spółdzielnia dla swoich celów adaptowała budynek byłej synagogi, z której obecnie niewiele pozostało. Zdjęta też została tabliczka informująca o historii budynku. Budynki zakupił prywatny inwestor, który od dłuższego czasu prowadzi ich remont. Ze względu na braki finansowe inwestora termin zakończenia remontu nie jest znany. Aleja Polonii kończy się na ulicy Staszica biegnącej wzdłuż zachodniego kanału. Znajduje się tam nie zagospodarowana działka, czekająca na zainwestowanie. Tereny nad kanałem zachodnim są stosunkowo dobrze zagospodarowane. Ulica Staszica, będąca ulicą nadbrzeżną, jest urządzona zielenią: drzewami, krzewami i kwiatami. Teren jest wyposażony w estetyczne latarnie oświetlające ulicę i nadbrzeże. Wytworzył się tu swojego rodzaju bulwar, który prowadzi od ulicy Benedyktyńskiej do terenu zamku. Wejście na teren zamku od tej strony jest niemożliwe, pomimo że istnieje furtka, która jest zamknięta. Teren zamku, będący siedzibą Polonii, jest swoistą enklawą w zagospodarowaniu wyspy. Na tym przykładzie można wnioskować jak może i powinna być zagospodarowana cała wyspa, będąca śródmieściem takiego miasta jakim jest Pułtusk Teren zamku został zagospodarowany zgodnie z przewidywanymi potrzebami gości polonijnych czasowo przebywających w mieście, jak też innych osób chcących korzystać z urządzeń i usług jakie oferuje administracja obiektu. Na zagospodarowanym obszarze oprócz zamku, w którym znajdują się: hotel, restauracja i sale wielofunkcyjne, są następujące urządzenia: kawiarnia, letnia restauracja, posiedzenie z miejscem na ognisko, ogródek dla dzieci, korty tenisowe, stadnina koni, psiarnia, koziarnia, urządzony parking dla samochodów osobowych, przystań dla jednostek pływających po Narwi. Na obszarze zamku znajduje się dobrze urządzony i utrzymany park, z zachowanym 24 zabytkowym domem ogrodnika, w którym mogą być urządzane konferencje. Na zapleczu rynku od strony wschodniej, wzdłuż kanału B, biegnie ul. Młodzieżowa. Ulica nie jest urządzona, nie stanowi ona ani trasy komunikacyjnej (nawierzchnia żwirowa), ani ciągu pieszego prowadzącego w stronę zamku brzegiem kanału. Zagospodarowanie zaplecza rynku od strony kanału nosi wszystkie negatywne cechy: chaotyczne, w złym stanie technicznym, brudne. Na wyspie szczególnie jest zaniedbane zaplecze rynku. Negatywnym przykładem może być uliczka Konserwatorska (nazwę z ledwością można odczytać na zardzewiałej tabliczce), wychodząca z rynku na imponujący rozmiarami, obecnie zrewaloryzowany, kościół św. Piotra i Pawła, stanowiący jej zamknięcie od zachodu. Uliczka jest otwarta od północy na nie urządzony teren. Stan tej uliczki oraz jej nazwa przypominają o mało aktywnym działaniu na obszarze Pułtuska Państwowej Służby Konserwatorskiej. Kanał, w swojej naturalnej formie, obrzeżony zielenią i zarośnięty rzęsą, nie jest wykorzystywany jako jedna z atrakcji turystycznej miasta. Nie są też zagospodarowane tereny nad całym kanałem wschodnim. Bujna, nieurządzona zieleń nie stanowi zbytniej atrakcji, nie tylko dla przyjeżdżających do miasta na krótki pobyt, lecz także dla stałych mieszkańców. Odnosi się wrażenie że wyspa jest zbyt duża jak na potrzeby Pułtuska, a jej właściwe zagospodarowanie przerasta możliwości miasta. Jednostka B Obszar jednostki wyznaczają ulice Daszyńskiego i Wyszkowska oraz Narew i kanał A Jednostka jest połączona z wyspą trzema mostami nad kanałem. Ulica Wyszkowska prowadzi na most przez Narew, a następnie przechodzi w drogę łączącą Pułtusk z Wyszkowem W przeszłości na terenach jednostki rozwijało się zagospodarowanie związane z rozwojem miasta zlokalizowanego na wyspie, stanowiąc jego przedmieście. Na tym terenie rozwinęło się „miasto” żydowskie, mające swoją historię. Historię układu przestrzennego zagospodarowania tych terenów przypominają nazwy ulic: Stare Miasto, Nowy Rynek, Solna i inne. Obecnie jednostka, łącznie z jednostką centralną na wyspie, pełni funkcje śródmiejskie - usługowo-mieszkalne. Większość podmiotów funkcjonujących na obszarze jednostki stanowią urządzenia z zakresu handlu i rzemiosła. W jednostce znajduje się: 87 różnych zakładów handlowych, w tym 36 sklepów różnych branż oraz prywatne gabinety lekarskie. Tu znajdują się takie ważne urządzenia jak: Rejonowy Urząd Pracy, ZUS, Miejski Dom Kultury, kino, dworzec autobusowy i stadion sportowy. Na obszarze jednostki mieszka około 800 osób. Poza zabudową wielorodzinną, skupioną przy ulicy Plac Teatralny, zabudowa mieszkaniowa jest niemal wyłącznie zabudową jednorodzinną, złożoną z budynków wolno stojących i bliźniaczych na niewielkich działkach. 25

Poza nielicznymi budynki stanowią własność prywatną. Na ogół posesje są dobrze zagospodarowane i utrzymane. Tereny zagospodarowane jednostki są uzbrojone w infrastrukturę techniczną. W okresie 1990-1996 na obszarze jednostki wybudowano 9 budynków jednorodzinnych. Zaletą środowiska mieszkania na obszarze jednostki jest bliskość zielonych terenów rekreacyjnych i rzeki oraz terenów sportowych. Tu znajduje się stadion miejski. Wadą jest znaczna uciążliwość dworca autobusowego oraz ruchliwej arterii komunikacyjnej Warszawa- Suwałki. Jednostka C Jednostka jest położona w zachodniej części miasta. Obszar jednostki jest ograniczony ulicami: Daszyńskiego, Kolejową i Kanałem A oraz Alejami 3 Maja i Aleją Wojska Polskiego- Jest to największa jednostka mieszkaniowa w mieście. Mieszka tu około 8300 mieszkańców. Oprócz licznych urządzeń usługowych, obsługujących ludność mieszkającą na obszarze jednostki, zlokalizowane tu są urządzenia ogólnomiejskie, takie jak: Szpital Rejonowy, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Urząd Skarbowy, a także banki, firmy ubezpieczeniowe i inne. Na szczególną uwagę zasługuje szpital o historycznym rodowodzie ( założony w 1439 r ). Obecny budynek został zrealizowany w pierwszej połowie XVII wieku. Pomimo licznych remontów i restauracji, obecnie budynek nie może w sposób właściwy spełniać swoich funkcji. Miasto zamierza realizować nowy szpital. Został wykonany projekt i wyznaczony teren pod jego lokalizację. Budowa nie została jednak rozpoczęta ze względu na brak odpowiednich funduszy. Dość dobrze rozwinięte są usługi z zakresu oświaty; znajdują się m. in. 2 szkoły podstawowe i zespół szkół zawodowych. W jednostce występują liczne usługi rzemieślnicze - około 220 zakładów, rozwinięta jest też drobna przedsiębiorczość - około 190 zarejestrowanych firm. Na obszarze jednostki dominuje wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa, w szczególności zrealizowana w okresie powojennym. Charakterystyczne dla tego okresu są osiedla zabudowy spółdzielczej, takie jak: Osiedle Tysiąclecia, Osiedle Mickiewicza, Osiedle Skarpa Górna, Osiedle Skarpa Dolna. Przy Alejach 3 Maja i Wojska Polskiego przeważa zabudowa z okresu przedwojennego. Znajduje się tu także zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Na obszarze jednostki C realizuje się nowe inwestycje mieszkaniowe. W okresie 1990-1996 Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa zrealizowała 12 budynków o 392 mieszkaniach. W planie spółdzielni przewiduje się realizację 3 następnych budynków na osiedlu Skarpa. W analizowanym okresie 7 lat wydano też 44 pozwolenia na realizacje budynków jednorodzinnych. Przewiduje się tu także realizację 3 domów w ramach TBS. Zaletą środowiska mieszkania w osiedlach spółdzielczych jest stosunkowo wysoki standard 26 wyposażenia mieszkań w infrastrukturę techniczną. Wadą jest na ogół zaniedbane i źle utrzymane zagospodarowanie terenów osiedli; brak zieleni - krzewów i kwiatów. Elewacje dużej liczby budynków wymagają remontów. Skarpa wzdłuż ulicy Daszyńskiego wymaga uporządkowania i zagospodarowania. Jest to szczególnie pożądane, z uwagi na to, że zagospodarowanie mieszkaniowe a zwłaszcza zabudowa na skarpie i u jej podnóża stanowi za- mknięcie widokowe przy wjeździe do miasta od strony Warszawy. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wyznaczono tereny o powierzchni 8 ha pod zagospodarowanie mieszkaniowe: 4 ha terenu położonego na zachód od Alei Tysiąclecia, przeznaczonego pod zabudowę wielorodzinną. Istnieją też wolne działki między istniejącą zabudową, pod tzw. budynki plombowe. Na obszarze jednostki oprócz zagospodarowania mieszkaniowego znajduje się zagospodarowanie gospodarcze: zakłady związane z drobną przedsiębiorczością, a także większość zakładów przemysłowych miasta. Ogółem na obszarze jednostki znajduje się około 680 różnych zakładów. Zagospodarowanie związane z funkcjami gospodarczymi jest w różnym stanie technicznym i o różnej wartości. Istniejące zagospodarowanie nie jest w pełni wykorzystane. Jest to w dużej mierze związane z transformacją gospodarczą miasta. Jednostka D Obszar jednostki jest ograniczony ulicami 3 Maja i Wojska Polskiego oraz Kanałem A. Od strony zachodniej jednostka jest otwarta aż do granic administracyjnych miasta. Główną funkcją jednostki jest mieszkalnictwo. Zagospodarowanie mieszkaniowe jednostki składa się z zabudowy wielorodzinnej usytuowanej wzdłuż głównych ulic - Alei Wojska Polskiego i Kościuszki oraz zabudowy jednorodzinnej. Zabudowa wielorodzinna to w większości budynki przedwojenne oraz nowe uzupełniające. Zabudowa jednorodzinna ma w większości charakter peryferyjny, podmiejski o niskim standardzie. W sposób zorganizowany jest ;realizowane nowe osiedle im. Pułkownika Nowaka. Znaczną część jednostki zajmuje zabudowa zagrodowa. Właścicielami domów wielorodzinnych jest gmina, wojsko lub zakłady pracy. Stan tej zabudowy jest różny. Wiele budynków wymaga remontów i wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej. W latach 1990-1996 wybudowano w jednostce 135 mieszkań w 3 domach jednorodzinnych. Wystąpiono o pozwolenie na budowę 47 domów jednorodzinnych. Największym placem budowy było osiedle domów jednorodzinnych przy ulicy Nowaka. Usługi zlokalizowane są przy głównej ulicy - Kościuszki i w osiedlach mieszkaniowych. Obsługują one przeważnie mieszkańców jednostki. Do usług o znaczeniu ponadlokalnym należą: Urząd Rejonowy, Bank Spółdzielczy i oddział szpitala (mieszczącego się w jednostce C). 27

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta przewidziano około 10 ha terenów nieuzbrojonych pod zabudowę jednorodzinną, które będą stanowić rozbudowę osiedla Pułkownika Nowaka. Zaletą środowiska mieszkania w tej części miasta jest wysoki standard wyposażenia nowych budynków jednorodzinnych oraz bliskość terenów otwartych. Wadą jest znaczna odległość od centrum miasta przy złej komunikacji, brak usług, bliskość wysypiska śmieci, sub- standard starej zabudowy mieszkaniowej, uciążliwości spowodowane ruchem na trasach komunikacyjnych. Inne funkcje w jednostce mają mniejsze znaczenie. Zagospodarowanie związane z funkcjami usługowymi jest niedoinwestowane. Usługi mieszczą się głównie w budynkach mieszkalnych. Jednostka E Obszar jednostki znajduje się za kanałem B po stronie wschodniej od starego miasta. Wyizolowana odnogami Narwi jednostka jest połączona z miastem mostkami na kanale, na które prowadzą ulice Rybitew - prowadząca bezpośrednio z rynku i Wygon II biegnąca z jednostki D od strony ulicy Kościuszki. Istniejąca tam zabudowa mieszkaniowa ma charakter peryferyjny lub wiejski. Na rogu ulic Wspólnej i Rybitew znajduje się budynek mieszkalny, na którym umieszczono tablicę o następującej treści: Budynek zniszczony powodzią w 1958 roku, odbudowany ze składek spo- łeczeństwa województwa zielonogórskiego. Obecnie elewacje budynku są w złym stanie technicznym; poodpadane tynki nie świadczą pozytywnie o podejściu do pamiątek niedalekiej historii. Na obszarze jednostki zrealizowano również kilka nowych domów jednorodzinnych, na ogól jako wymianę starych budynków na istniejących posesjach. Poza rzemiosłom , reprezentowanym przez 5 zakładów i 6 firmami, w jednostce nie występują żadne inne urządzenia usługowe. Mieszkańcy korzystają z usług znajdujących się po drugiej stronie kanału, Zaletą środowiska mieszkania w tej części miasta jest wyizolowanie od ruchu intensywnego kołowego, duże tereny zieleni, bliskość rzeki i zabytkowej części miasta. Wadą jest niski standard starej zabudowy, zaniedbania zagospodarowania ogródków oraz zły stan nawierzchni ulic. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wyznaczono teren o powierzchni 0,5 ha pod budynki jednorodzinne, które będą uzupełniały istniejący ciąg zabudo- Poza zabudową mieszkaniową i zagrodową ( mieszkaniowo-gospodarczą ), na obszarze jednostki w zasadzie nie występuje inne zagospodarowanie. Istniejące tam nieliczne zakłady usługowo-gospodarcze działają na terenach zagospodarowania mieszkaniowego. 28

Jednostka F Jednostka zajmuje całą południową część obszaru miasta. Od strony zagospodarowania miejskiego wydzielona jest ulicami Kolejową i Mickiewicza oraz Warszawską. Tereny jednostki są położone po obu stronach Narwi. Zagospodarowanie jednostki składa się z nowej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, starej o charakterze małomiasteczkowym i wielofunkcyjnej - zagrodowej (mieszkalno- gospodarczej) lub powiązanej z urządzeniami komercyjnymi (warsztaty rzemieślnicze, urządzenia handlowe itp.). Zabudowa koncentruje się wzdłuż dróg wylotowych z Pułtuska - ulic Warszawskiej i Nasielskiej. Nowa zabudowa jednorodzinna wyposażona jest w pełny zestaw elementów wyposażenia w infrastrukturę (wodociąg, gaz, szambo). Stara zabudowa mieszkaniowa pozbawiona jest na ogół elementów komfortu. Stan techniczny tych budynków i zagospodarowanie posesji sprawia wrażenie zaniedbania. W jednostce nie występują urządzenia o znaczeniu ogólnomiejskim ani ponadlokalnym. Mieszkańców obsługuje 9 sklepów i 7 hurtowni, kilka punktów gastronomicznych. Najliczniej występują punkty rzemieślnicze, których jest 24 i firmy - 26. Zaletą środowiska mieszkania w tej jednostce jest dobry standard nowej zabudowy mieszkaniowej i bliskość handlu i usług na ulicy Warszawskiej. Wadą jest oddalenie od centrum miasta oraz uciążliwość trasy komunikacyjnej. W latach 1990-1996 wystąpiono o pozwolenie na wybudowanie 44 budynków jednorodzinnych. W Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przewidziano teren pod zabudowę jednorodzinną o powierzchni 1,5 ha wzdłuż ul. Nasielskiej. Jednostka G Granice jednostki wyznaczają: rzeka, ulica Wyszkowska oraz granice miasta. Główną funkcją jednostki jest mieszkalnictwo. Zagospodarowanie jednostki zajmuje teren dawnej wsi Popławy, położonej na przeciwległym w stosunku do miasta, brzegu Narwi. Na terenie jednostki znajdują się 2 jednorodzinne osiedla mieszkaniowe: Popławy Zachodnie i Wschodnie, przedzielone ulicą Bartodziejską oraz Osiedla Wyszkowska, usytuowane wzdłuż szosy do Wyszkowa. Jednostka została zagospodarowana stosunkowo niedawno; brak jest tam pełnej infrastruktury. Mieszkańcy Osiedla Popławy korzystają z wodociągu, nie ma tam jednak systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków - brak jest kolektorów ściekowych i przepompowni do oczyszczalni ścieków usytuowanej w Osiedlu Wyszkowska, w którym brak także jest uzbrojenia wodociągowego. Osiedle Popławy, pomimo że jest starsze od Osiedla Wyszkowska jest lepiej 29 zagospodarowane. Działki są większe, zagospodarowane zielenią, której niemal zupełnie brak w Osiedlu Wyszkowska. W okresie 1990-1996 na terenie jednostki wystąpiono o pozwolenie na budowę 139 domów jednorodzinnych. W jednostce znajduje się centrum Akademickie Wyższej Szkoły Humanistycznej, szkoła podstawowa i przedszkole. Handel prowadzi 12 sklepów i 3 hurtownie. Rzemiosło związane z naprawami i usługami prowadzi 20 zakładów a około 50 zajmuje się usługami z zakresu budownictwa i transportu. Zaletą środowiska mieszkania w jednostce jest wyizolowanie od uciążliwości ruchu miejskiego oraz sąsiedztwo terenów zielonych. Wadą jest duża odległość od centrum miasta, zła obsługa komunikacją zbiorową, brak usług oraz niekompletne wyposażenie w infrastrukturę techniczną. W Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wyznaczono tereny pod zabudowę jednorodzinną o powierzchni 18,5 ha. Są to tereny położone między istniejącymi osiedlami oraz za ulicą Wyszkowską, należące do prywatnych właścicieli.

Tereny wiejskie Skrajnie inne funkcje i związane z nimi zagospodarowanie występują na wiejskich obszarach gminy. Główną funkcją wszystkich wsi jest rolnictwo. Zagospodarowanie wsi jest dostosowane do pełnienia tej funkcji. Zabudowa wsi, w większości zagrodowa ( mieszkaniowo-gospodarcza ), tworzy wzdłuż dróg luźne, liniowe układy przestrzenne, często jednostronne. Szereg wsi takich jak: Gromin, Białowieża, Głodowo, Przemiarowo zostało zlokalizowanych wzdłuż cieków wodnych. Taka lokalizacja zabudowy w przeszłości, miała na celu bezpośrednie związanie zagród z obszarem rolnym gospodarstwa. Pomimo następujących zmian w zakresie funkcji i spraw własnościowych, związek ten w większości przypadków utrzymuje się także obecnie. Należy sądzić, że wraz ze zmianą struktury rolnictwa, będą następowały zmiany w zagospodarowaniu wsi rolniczych. Wraz z ustaniem związku z ziemią i gospodarstwami rolnymi dużej części ludności wiejskiej, nastąpi większa swoboda wyboru miejsca zamieszkania i lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej. Większego znaczenia nabierze związek mieszkania z pozarolniczymi miejscami pracy. Dążenie do tworzenia optymalnych warunków środowiska mieszkania, może odbywać się dwoma sposobami: 1. poprzez realizację zabudowy mieszkaniowej na terenach o łatwej dostępności do istniejących zakładów pracy nierolniczej, 2. poprzez lokalizację nierolniczych zakładów pracy we wsiach o dobrym zagospodarowaniu mieszkaniowym. 30

Na potrzeby studium wsie w gminie podzielono na trzy grupy: • Pierwszą grupę wsi wyodrębniono na podstawie położenia w stosunku do miasta. Miej- scowości usytuowane na linii szlaków komunikacyjnych, rozwijające się jako przedłużenie strefy zurbanizowanej Pułtuska. Grupa ta obejmuje wsie sąsiadujące bezpośrednio z terenami miejskimi. Są to wsie: Płocochowo, Nowe Lipniki, Moszyn, Olszak, Kleszewo, Ponikiew, Grabowiec i Jeżewo. W Przemiarowie i Kleszewie inwestycji w zakresie instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej nie było dotychczas wcale, ale ruch budowlany był ostatnio dość ożywiony (7 i 8 inwestycji mieszkalnych). Tam też, według planu zagospodarowania przestrzennego, znajduje się rezerwa terenów pod zabudowę mieszkaniową, • Do drugiej grupy zaliczono wsie o rozwijającej się funkcji rekreacyjnej. Są to wsie, w za- leżności od rozwoju funkcji: rekreacyjno-rolnicze lub rolniczo-rekreacyjne. Zaliczono do nich wsie: Kacice, Chmielewo, Gnojno, Szygówek, Pawłówek, Ponikiew i Grabowiec. Wsie te przyciągają swoim położeniem nad Narwią mieszkańców miast. Funkcja rolnicza została tu znacznie ograniczona na rzecz funkcji rekreacyjnej i letniskowej. Zabudowa letniskowa osiągnęła duże rozmiary. Można zauważyć, że stali mieszkańcy tych wsi inwestują w swoją nową zabudowę mieszkaniową i kwitnie tam ruch budowlany. Proporcje między liczbą stałych bu- dynków mieszkalnych a letniskowych wynoszą we wsiach: Gnojno - 59 do 158, Szygówek - 10 do 180, Chmielewo - 43 do 32, Grabowiec - 85 do 4 , Kacice -74 do 29, Pawłówek - 3 do 12, Ponikiew - 31 do 19. W sumie w gminie znajduje się około 440 budynków letniskowych. Najwięcej zabudowy letniskowej znajduje się we wsiach położonych bezpośrednio nad Narwią. Są to wsie: - Szygówek 180 budynków letniskowych - Gnojno 158 budynków letniskowych - Pawłówek i Ponikiew 31 budynków letniskowych - Kacice 29 budynków letniskowych - Chmielewo 21 budynków letniskowych Ogółem w gminie znajduje się 439 budynków letniskowych. Wieś Szygówek położona jest na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego na lewym brzegu Narwi. Zabudowa letniskowa tworzy tu 4 zwarte kompleksy usytuowane wzdłuż rzeki, przerastające obszarowo tereny mieszkaniowe i rolne wsi. Dojazd drogą leśną prowadzi do drogi regionalnej Pułtusk - Wyszków. Wieś Gnojno położona jest na terenie prawego brzegu Narwi. Część wsi leży w granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, część na terenie otuliny parku. Jest to stosunkowo duża 31 wieś, w której tereny zabudowy mieszkaniowo-siedliskowej stanowią przewagę powierzchniową nad terenami zabudowy letniskowej. Wieś przylega do rzeki i do zalewu rzecznego, który tu powstał w miejscu odkrywkowej kopalni żwiru. Istniejący zbiornik służy uprawianiu sportów. Dojazd do wsi Gnojno prowadzi drogą asfaltową od drogi międzyregionalnej nr 61 Warszawa - Ostrołęka. Zespół wsi Pawłówek i Ponikiew położony jest w okolicach wsi Szygówek na szlaku turystycznym w obrębie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. W Pawłówku zwarty zespół zabudowy letniskowej zintegrowany jest przestrzennie z 3 miejscowymi gospodarstwami rolnymi. We wsi Ponikiew zespół letniskowy wykracza poza granice wyznaczone planem. Większość zabudowy powstała tu bez dopełnienia formalności prawnych. We wsi Kacice ciąg zabudowy letniskowej zajmuje teren skarpy nadnarwiańskiej. Wielkość tego terenu odpowiada wielkości przestrzeni zajętej przez siedliska rolne. Na obszarze wsi Chmielewo droga międzyregionalna nr 61 zbliża się do skarpy nadnarwiańskiej, co bardzo ogranicza szerokość ciągu zabudowy letniskowej W stosunku do zabudowy letniskowej miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z 1988 r postanawiał: - zachowanie strefy ochronnej w stosunku do brzegu rzeki Narwi i skarpy nadnarwiańskiej, - adaptowanie zabudowy posiadającej uregulowany stan formalno-prawny, - wyznaczenie nowych terenów pod zabudowę letniskową, głównie we wsi Szygówek, - dopuszczenie czasowej, na okres 10 lat, adaptacji istniejącej zabudowy rekreacyjnej zlokalizowanej poza przewidywanymi w planie terenami bez prawa remontów i utrwalania obiektów. Plan ustalił wielkość działek rekreacyjnych na 1000 m2. Do chwili opracowania planów szczegółowych nowe lokalizacje nie powinny, według planu, być wydawane. • Trzecią grupę stanowią wsie położone w oddaleniu od miasta, których podstawową funk- cjąjest rolnictwo: Białowieża, Boby, Głodowo, Gromin, Kokoszka, Lipa, Przemiarowo, Stare Lipniki, Trzciniec, Zakręt. We wsiach typowo rolniczych zabudowa mieszkaniowa jest na ogół rozproszona, miejscowości nie tworzą jednolitej kompozycji przestrzennej. Wokół większości posesji brak jest zieleni, budynki mieszkalne często nie mają charakteru właściwego dla zabudowy gospodarstw rolnych. We wsiach nie widzi się zabytkowej zabudowy, została ona wymieniona na nową. Płocochowo Płocochowo jest największą wsią w gminie, w której mieszka około 470 osób (ponad 10 % ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich. Pomimo podmiejskiego położenia, jest to wieś o funkcjach rolniczych. Układ przestrzenny wsi składa się z dwóch równoległych ciągów li- 32 niowych zabudowy, biegnących wzdłuż Strugi. Na terenach zagospodarowania wsi znajdują się gleby chronione. W Płocochowie, znajduje się 108 budynków mieszkalnych ze 130 gospodarstwami domowymi. 74 budynki podłączone są do sieci wodociągowej. W odległości około 2 km od wsi znajduje się zespół dworski złożony z dworu i ośrodka gospodarczego. Zespół był we władaniu PGR Płocochowo. Część budynków mieszkalnych należała do Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Budynki te są wielorodzinne, teren wokół nich jest zagospodarowany w sposób bezładny. Po likwidacji PGR dwór został przejęty przez siostry zakonne i zarówno dwór, jak też zabudowa gospodarcza, w czasie wizji lokalnej gminy przez zespół opracowujący studium, nie były użytkowane. We wsi jest zarejestrowanych 11 podmiotów gospodarczych. Z zakresu rzemiosła funkcjonują: zakład stolarski, zakład produkcji wyrobów z drewna, zakład naprawy pojazdów, zakład ślusarski oraz zakład zajmujący się transportem. Z urządzeń usługowych w Płocochowie znajdują się: szkoła podstawowa, mieszcząca się w budynku w dobrym stanie technicznym, należącym do gminy, strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej, 2 sklepy w budynkach mieszkalnych. Nowe Lipniki Wieś liczy 110 mieszkańców. Lipniki podobnie jak Płocochowo, pomimo podmiejskiego po- łożenia są wsią rolniczą. Pod względem przestrzennym zagospodarowanie wsi tworzy zwarty jednostronnie układ liniowy wzdłuż ulicy wiejskiej. Część zabudowy, w bardzo luźnym układzie liniowym, jest zlokalizowana po drugiej stronie ulicy. W Lipnikach znajduje się 15 budynków mieszkalnych z 16 gospodarstwami domowymi. Wieś nie jest wyposażona w podstawowe urządzenia infrastruktury technicznej. Działa tylko jeden zakład usług remontowo-budowlanych. Moszyn We wsi mieszka około 180 osób. Zagospodarowanie wsi tworzy bardzo luźny układ przestrzenny wzdłuż drogi prowadzącej do Pułtuska. Część zabudowy zagrodowej jest zlokalizowana wzdłuż Przewodówki, z dala od drogi. Pozostała część zabudowy zagrodowej jest rozproszona w układzie kolonijnym. Zagospodarowanie wsi jest położone na terenach gleb chronionych. Część wsi leży na obszarach chronionego krajobrazu. We wsi są 34 budynki mieszkalne zamieszkane przez 48 gospodarstw domowych. We wsi funkcjonuje 13 podmiotów gospodarczych; między innymi zakłady rzemieślnicze (4 33 zakłady mechaniki pojazdowej, zakład ślusarski, zakład ciesielsko - dekarski). W Moszynie działają też lekarz i agent ubezpieczeniowy.

Olszak We wsi mieszka 120 osób. Zagospodarowanie wsi tworzy niewielki skupiony układ przestrzenny przy drodze prowadzącej do Pułtuska. Kilka zagród jest rozproszonych w układzie kolonijnym. Część wsi leży na obszarach chronionego krajobrazu We wsi znajdują się 22 domy mieszkalne (33 gospodarstwa domowe). W Olszaku działają 3 podmioty gospodarcze: 2 handlu obwoźnego oraz murarstwo. Kleszewo We wsi mieszka 255 osób. Zagospodarowanie głównej części wsi tworzy zwarty układ przestrzenny nad Pełtą, który od północy łączy się z zabudową wsi Przemiarowo. Pozostałe zagospodarowanie tworzy luźne układy liniowe wzdłuż dróg krajowych. Część zabudowy jest zlokalizowana na terenach nadnarwiańskich. Zagospodarowanie wsi w znacznej mierze zlokalizowane jest na terenach gleb chronionych. Część zagospodarowania wsi leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i chronionego krajobrazu. We wsi jest 50 budynków mieszkalnych (69 gospodarstw domowych). W Kleszewie funkcjonuje 21 podmiotów gospodarczych, w tym między innymi: 2 zakłady gastronomiczne, 4 zakłady naprawy pojazdów, zakład produkcji materiałów budowlanych oraz zakład remontowo - budowlany, zakład wyrobów kaletniczych, zakład usług malarskich. We wsi brak jest usług społecznych. Ponikiew We wsi mieszka 142 mieszkańców. Zagospodarowanie wsi tworzy zwarty układ przestrzenny, dostosowany do starorzecza Narwi. Wieś otaczają lasy wychodzące poza granice gminy. Wieś leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. We wsi jest 31 budynków mieszkalnych (37 gospodarstw domowych). Pomimo podmiejskiego położenia wsi, na jej obszarze rozwija się pobytowa funkcja rekreacyjna ludności spoza gminy. We wsi zarejestrowano około 20 domów letniskowych. We wsi działa 8 podmiotów gospodarczych: 2 handlowe, stolarstwo i przecieranie drewna, ślusarstwo, usługi remontowo - budowlane, kopalnia piasku oraz trening pamięci. We wsi znajduje się też strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej. Grabówiec We wsi mieszka 364 mieszkańców. Zagospodarowanie wsi tworzy układy liniowe, z których 34 północny, położony najbliżej Pułtuska, ma zabudowę zwartą, pozostałe luźną. Wieś jest otoczona lasami, wychodzącymi poza obszar gminy. Część wsi leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Dzięki interesującemu położeniu, pomimo podmiejskiego położenia wsi, podobnie jak we wsi Ponikiew na obszarze Grabowca są lokalizowane budynki letniskowe. We wsi jest 85 budynków mieszkalnych ( 101 gospodarstw domowych). Budynków letniskowych dotychczas zanotowano 4. We wsi jest zarejestrowanych 10 podmiotów gospodarczych: 6 handlowych, zakład gastronomiczny, stolarstwo, usługi transportowe i szkolenie kierowców. Jeżewo We wsi mieszka 114 osób. Zagospodarowanie wsi tworzy luźny układ przestrzenny wzdłuż drogi krajowej, łączący się w części północnej z zagospodarowaniem Pułtuska. Część zagospodarowania wsi leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i chronionego krajobrazu. We wsi są 23 budynki mieszkalne (36 gospodarstw domowych). 15 budynków było podłą- czonych do sieci wodociągowej. W Jeżewie działało 7 podmiotów gospodarczych: 5 z zakresu handlu, zakład gastronomiczny oraz zakład usług ogólnobudowlanych. Kacice We wsi mieszka 3 13 osób. Oprócz funkcji rolniczej rozwijają się gospodarcze funkcje nierolnicze. Ważną funkcją jest rekreacja. Zagospodarowanie wsi tworzy zwarty liniowy układ przestrzenny wzdłuż głównej ulicy wiejskiej biegnącej nad Strugą będącą dopływem Narwi. Zabudowa rekreacyjna lokalizowana była nad Narwią Część zagospodarowania wsi zlokalizowana jest na terenach gleb chronionych. Ponadto część zagospodarowania wsi leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i chronionego krajobrazu. We wsi były 74 budynki mieszkalne (74 gospodarstwa domowe) oraz 29 budynków rekreacyjnych. 50 budynków było podłączonych do sieci wodociągowej, a 1/3 do sieci kanalizacyjnej. Niektóre budynki letniskowe pod względem estetycznym są obce w pięknym nadnar- wiańskim krajobrazie. W latach 1990-1996 zrealizowano cztery nowe inwestycje mieszkaniowe. Z urządzeń usługowych we wsi znajdują się: kościół, świetlica oraz strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej. W Kacicach znajduje się zabytkowy dwór i park dworski oraz zabudowa gospodarcza. Oprócz funkcji rolnej i rekreacyjnej, w Kacicach rozwijają się gospodarcze funkcje nierolnicze. We wsi zarejestrowanych było 16 podmiotów gospodarczych: 5 handlowych, 3 zakłady usług transportowych i zakład naprawy pojazdów, zakład usług betoniarskich, zakład obrotu 35 surowcami wtórnymi, materiały szkółkarskie i 4 inne firmy. Gnojno We wsi mieszka 209 osób. Gnojno jest wsią w której obok funkcji rolniczej, intensywnie rozwinęła się funkcja rekreacyjna. Zagospodarowanie wsi tworzy zwartą ulicówki’ o długości około 1,5 km, zlokalizowaną nad rozlewiskiem Narwi. Zabudowa rekreacyjna rozwija się głównie w oderwaniu od zabudowy wiejskiej. Na terenach zagospodarowania wsi znajdują się gleby chronione. Ponadto część zagospodarowania leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i chronionego krajobrazu. We wsi jest 59 budynków mieszkalnych (53 gospodarstwa domowe) oraz 158 budynków letniskowych. Spośród urządzeń usługowych znajdują się: kościół oraz 3 sklepy. Działa też agent ubezpieczeniowy. Szygówek Wieś jest położona nad Narwią. Dojazd do wsi jest utrudniony ze względu na brak utwardzonej drogi. We wsi mieszkają 32 osoby. Szygówek jest wsią o funkcji rekreacyjnej. Zagospo- darowanie jest zlokalizowane na odcinku starorzecza Narwi. Wieś leży na obszarze Nadbu- żańskiego Parku Krajobrazowego. Zabudowa rekreacyjna była lokalizowana wzdłuż rzeki. We wsi znajduje się 10 budynków mieszkalnych (9 gospodarstw domowych) i aż 180 budynków rekreacyjnych. W Szygówku oprócz 1 sklepu brak jest innych usług Chmielewo We wsi mieszkają 202 osoby. Wieś jest położona nad Narwią. Zagospodarowanie tworzy skupiony jednostronny układ przestrzenny wzdłuż drogi równoległej do trasy komunikacyjnej Warszawa - Suwałki, biegnącej w odległości około 100 m od drogi wiejskiej. Część zagospodarowania wsi znajduje się na terenach gleb chronionych. Ponadto część wsi leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i chronionego krajobrazu. We wsi oprócz funkcji rolniczej rozwija się funkcja rekreacyjna. W Chmielewie były 43 budynki (50 gospodarstw domowych) i 38 budynków rekreacyjnych. 38 budynków było podłączonych do sieci wodociągowej. Oprócz funkcji rolnej i rekreacyjnej, w Chmielewie rozwijają się gospodarcze funkcje nierolnicze. We wsi zarejestrowanych było 15 podmiotów gospodarczych: sklep, 3 zakłady transportowe, zakłady: stolarski, krawiecki, wyrobu materiałów budowlanych i wyrobu nagrobków, 36 przewóz dzieci i 7 innych firm. Pawłówek Wieś jest położona nad Narwią. Dojazd do wsi jest utrudniony ze względu na brak utwardzonej drogi. We wsi mieszka 13 osób. Pawłówek jest wsią o funkcji rekreacyjnej. Wieś leży na obszarze Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. We wsi były tylko 3 budynki mieszkalne zamieszkane przez 3 gospodarstwa domowe oraz 12 budynków rekreacyjnych. Poza budynkami mieszkalnymi i rekreacyjnymi we wsi nie było innej zabudowy. Białowieża We wsi mieszka 158 osób. Białowieża jest wsią rolniczą. Położona jest nad Przewodówką. Główna ulica wiejska jest równoległa do rzeki. Zagospodarowanie wsi tworzy zwarty liniowy układ przestrzenny po jednej stronie drogi. W ten sposób zabudowa wsi jest otwarta na rzekę. Wieś jest położona na obszarze chronionego krajobrazu. We wsi było 34 budynki mieszkalne ( 34 gospodarstwa domowe). Poza zabudową mieszkaniową we wsi znajduje się strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej, sklep i zakład usług transportowych. Boby We wsi mieszka 212 osób. Boby są wsią o funkcji rolniczej. Obszar wsi jest położony w pół- nocnej części gminy, po dwóch stronach drogi krajowej Warszawa - Suwałki. Zabudowa jest rozproszona po areale wsi, tworząc bardzo luźne ciągi wzdłuż dróg. Część wsi jest położona na obszarze chronionego krajobrazu We wsi było 47 budynków mieszkalnych (47 gospodarstw domowych). Poza zabudową mieszkaniową na obszarze wsi znajdują się następujące urządzenia usługowe: szkoła, sklep, 2 zakłady gastronomiczne, hotel i zakład naprawy pojazdów. Głodowo Wieś jest położona nad Pełtą. We wsi mieszka 329 osób. Głodowo jest wsią o funkcji rolniczej. Zagospodarowanie wsi tworzy luźne układy liniowe. Część wsi leży na obszarze chronionego krajobrazu. We wsi były 64 budynki mieszkalne (64 gospodarstwa domowe). Oprócz funkcji rolniczej we wsi rozwijają się nierolnicze funkcje gospodarcze. Zarejestrowanych było 13 podmiotów gospodarczych: 2 sklepy, sprzedaż artykułów doprodukcji rolnej, 2 zakłady transportowe, 3 zakłady usług remontowo - budowlanych, zakład kowalski, zakład odśnieżania oraz 3 inne firmy. Ponadto we wsi jest strażnica pożarna Ochotniczej Straży Pożarnej oraz świetlica. 37

Gromin Wieś jest położona nad Przewodówką. Część wsi znajduje się na obszarze krajobrazu chronionego. We wsi mieszka 207 osób. Główną funkcją jest rolnictwo. Zagospodarowanie wsi tworzy dwa równoległe liniowe układy przestrzenne o różnych nazwach: Gromin i Majorat, wzdłuż rzeki. We wsi były 52 budynki mieszkalne. Oprócz funkcji rolniczej rozwijają się nierolnicze funkcje gospodarcze. Zarejestrowanych było 8 podmiotów gospodarczych: 2 sklepy i hurtownia, zakład gastronomiczny, zakład naprawy pojazdów i transportowy, zakład usług rachunkowych i inna firma. Kokoszka Wieś jest położona w zachodniej części gminy. We wsi mieszka 98 osób. Główną funkcją wsi jest rolnictwo. Zagospodarowanie wsi tworzy liniowe układy przestrzenne. Część zabudowy jest zlokalizowana wzdłuż drogi do Nasielska. We wsi były 24 budynki mieszkalne (22 gospodarstwa domowe). 21 budynków było podłą- czonych do sieci wodociągowej. Z urządzeń gospodarczych zarejestrowano handel obwoźny, betoniarstwo, murarstwo i dwie inne firmy. Lipa Wieś jest położona nad Narwią na skarpie rzeki, przy drodze równoległej do trasy komunikacyjnej Warszawa - Suwałki, biegnącej w odległości około 100 m od drogi wiejskiej. Część wsi znajduje się na terenach gleb chronionych. Ponadto część wsi leży na obszarach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i chronionego krajobrazu. We wsi mieszka 151 osób. Główną funkcją jest rolnictwo. Zagospodarowanie wsi tworzy dość zawarty liniowy układ przestrzenny, łączący się na północy z zagospodarowaniem wsi Chmielewo. We wsi były 33 budynki mieszkalne (43 gospodarstwa domowe). Z urządzeń gospodarczych we wsi zostały zarejestrowane: 2 sklepy i handel obwoźny, zakład gastronomiczny, sprzedaż paliw i naprawa pojazdów oraz usługi remontowo - budowlane. Przemiarowo Wieś jest położona nad doliną Pełty. We wsi mieszka 346 osób. Część wsi jest położona na obszarze chronionego krajobrazu. Główną funkcją wsi jest rolnictwo. Zagospodarowanie wsi tworzy dość luźne liniowe układy przestrzenne. We wsi było 77 budynków mieszkalnych. Ponadto we wsi znajduje się szkoła, przedszkole, dom kultury, biblioteka i strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej. 38

Oprócz funkcji rolniczej we wsi rozwijają się nierolnicze funkcje gospodarcze. Zarejestrowanych było 19 podmiotów gospodarczych: 2 sklepy i 3 firmy handlowe, zakład gastronomiczny, 8 zakładów naprawy pojazdów i zakład naprawy maszyn rolniczych oraz zakład usług remontowo - budowlanych. Stare Lipniki Wieś jest położona na zachód od Pułtuska. Część wsi leży na obszarze chronionego krajobrazu. We wsi mieszkają 302 osoby. Główną funkcją wsi jest rolnictwo. Zagospodarowanie wsi tworzy skupiony układ przestrzenny. Część zabudowy jest zlokalizowana w luźnym układzie liniowym, wzdłuż drogi do Pułtuska. We wsi było 68 budynków mieszkalnych (50 gospodarstw domowych). Z urządzeń usługowych we wsi znajdują się: strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej, biblioteka i sklep. Trzciniec Wieś jest położona na północny - zachód od Pułtuska, na obszarze chronionego krajobrazu. Zagospodarowanie wsi tworzy luźny liniowy układ przestrzenny, wzdłuż drogi do Pułtuska. We wsi były 54 budynki mieszkalne (58 gospodarstw domowych). Z urządzeń usługowych we wsi znajdują się: szkoła, strażnica Ochotniczej Straży Pożarnej i 3 sklepy. Ponadto we wsi istniały następujące podmioty gospodarcze: 4 zakłady murarskie i 1 robót budowlanych, 2 zakłady blacharskie oraz usługi marketingu sieciowego. Zakręt Mała wieś położona na południe od Trzcińca. We wsi mieszka 45 osób. Podstawową funkcją wsi jest rolnictwo. Zabudowa zagrodowa wsi jest luźno rozlokowana wzdłuż drogi do Trzcińca. We wsi było 11 budynków mieszkalnych (11 gospodarstw domowych). 8 budynków było podłączonych do sieci wodociągowej. Poza zabudową zagrodową we wsi nie występuje inne zagospodarowanie.

2. Wartości kulturowe zagospodarowania Zabytkowy układ przestrzenny Położenie miasta w wyjątkowym krajobrazie doliny Narwi oraz wielowiekowe kształtowanie się układu architektoniczno-urbanistycznego stworzyło niepowtarzalny, cenny zespół przestrzenny, którego zachowanie, ochrona i ekspozycja warunkuje dalszy rozwój zagospodarowania. Rygorystyczne podporządkowanie noworealizowanego zagospodarowania układowi historycznemu jest przedmiotem wytycznych konserwatorskich. 39

Wytyczne konserwatorskie opracowane przez Zespół Ekspertów Międzyresortowej Komisji d/s Rewaloryzacji Miast i Zespołów Zabytkowych (podpisane przez: dr inż. arch. Danutę Kłosek-

Kozłowską i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ciechanowie mgr inż. Marka Kędzierskiego), pochodzące z 1986 r, zostały umieszczone w tekście miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako obowiązujące ustalenia planu, dotyczące ochrony wartości kulturowo-krajobrazowych. Ustalenia dzielą obszar zabytkowy miasta na strefy konserwatorskie: • Strefa A - obejmuje miasto lokacyjne na wyspie. Obszar wyspy o bardzo dobrze zachowanej historycznej strukturze przestrzennej jest traktowany jako strefa pełnej ochrony konserwatorskiej. • Strefa B - obejmuje obszar dawnego przedmieścia Stare Miasto i zabudowy przy trakcie handlowym biegnącym wzdłuż Narwi oraz obszar przedmieścia Rybitwa i zabudowy związanej z traktem w poprzek wyspy biegnącym dalej w kierunku Warszawy. Na obszarach tych wytyczne przewidują utrzymanie zasadniczych elementów układu, ochronę obiektów o wartościach kulturowych oraz dostosowanie skali nowej zabudowy do istniejącej. • Strefa E - dotyczy ekspozycji zespołu zabytkowego. Wytyczne przewidują rygory w zakresie sposobu kształtowania gabarytów zabudowy i wyznaczanie terenów wyłączonych spod zabudowy oraz wyznaczają punkty i tereny z których należy zapewnić dobrą ekspozycję obiektów zabytkowych. • Strefa K - obejmuje obszar skarpy od południowego zachodu wraz z jarem i łąkami z grobli nad Narwią. Jest to strefa ochrony krajobrazu naturalnego związanego z zespołem zabytkowym. Na tym obszarze wytyczne przewidują ochronę środowiska przyrodniczego, zakaz realizacji obiektów kubaturowych oraz zakładania ogródków działkowych. • Strefa W - ochrony archeologicznej, która obejmuje strefy konserwatorskie A i B. W obrębie tej strefy wszystkie prace ziemne muszą być zgłaszane do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Mankamentem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w tym zakresie, jest fakt, że plany miejscowe nie wywołują działań, a tylko ograniczają i ukierunkowują działania podejmowane przy realizacji inwestycji. Nie jest to wystarczające do ochrony i utrzymywania w dobrym stanie obiektów zabytkowych. W myśl ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach „Obowiązkiem ... organów gminy jest dbałość o dobra kultury i podejmowanie działań 40 ochronnych oraz uwzględnianie zadań ochrony zabytków, między innymi w ....budżetach, w prawie miejscowym i przepisach gminnych’’

Zabytki Oprócz zabytkowego układu przestrzennego miasta historycznego, w Pułtusku zachowały się liczne zabytki architektoniczne, do których w szczególności można zaliczyć:

1. Zespół dawnej kolegiaty: • kościół p.w. Zwiastowania NMP i św. Mateusz Ap., zlokalizowany przy ul. Konopnickiej, został zbudowany w XV wieku, wielokrotnie przebudowywany ( XVI, XVIII, XIX w. ), murowany, bazylikowy, trójnawowy o rozbudowanym układzie przestrzennym. Dachy nawy głównej i prezbiterium są dwuspadowe, naw bocznych jednospadowe. Kościół jest charakterystycznym przykładem wczesnorenesansowego budownictwa sakralnego na obszarze Mazowsza. Wpisany do rejestru zabytków. Obiekt jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Kościół jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny kościoła: średni. Na zewnątrz budynku są widoczne ubytki farby szpecące elewacje. • dzwonnica przy kolegiacie, zlokalizowana przy ul. Konopnickiej, została zbudowana w 1507, przebudowana w latach 1782-83. Jest usytuowana w narożniku cmentarza ko- ścielnego, stanowiąc zamknięcie przestrzenne rynku od północy. Póżnogotycka dzwonnica na płanie kwadratu jest murowana, otynkowana. Górna część dzwonnicy została zniszczona w 1944 r, po wojnie odbudowana. Dzwonnica jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Jest użytkowana zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny dzwonnicy: średni. Wpis. do rej. zabytków. • ogrodzenie z bramkami otaczające kościół, murowane w XVIII w. ,XIX w. Wpis. do rej. zabytków. Ogrodzenie jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Użytkowane zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny ogrodzenia jest średni. Mur nie jest zbyt dobrze utrzymany i wymaga remontu. • plebania, zlokalizowana przy ul. Konopnickiej 1, jest usytuowana na zachód od kolegiaty. Wybudowana w pierwszej połowie XIX w. na planie prostokąta, murowana, tynkowana, jest budynkiem jednopiętrowym o dwuspadowym dachu naczółkowym. Plebania jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Jest użytkowana zgodnie 41 z przeznaczeniem. Stan techniczny budynku jest średni. Elewacje budynku są zaniedbane. Wpis. do rej. Zbytków

• kanonie, ul. Konopnickiej 5, jednopiętrowe budynki budowane w XVI, XVII i XVIII w. jednopiętrowe, murowane, tynkowane. Obiekt stanowi własność gminy Pułtusk. Użytkowany prze Szkołę Podstawową nrl. Stan techniczny dobry. Wpis. do rej. zabytków. • budynek seminarium, ul. Konopnickiej 9, zbudowany w 1732 r, murowany. Budynek stanowi własność Skarbu Państwa. Jest użytkowany przez Zespół Szkół Za- wodowych. Stan techniczny budynku jest dobry. Wpis. do rej zabytków. • Budynek, zlokalizowany przy ulicy Konopnickiej 3, murowany, zrealizowany w połowie XIX wieku.

Obiekt jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny budynku jest średni. Wpis. do rej. zabytków.

2. Zespół kościoła cmentarnego. • kościół p.w. Św. Krzyża, zbudowany w 1531 r, przebudowany w 1805 r. W tym czasie został założony cmentarz wokół kościoła. Kościół częściowo zniszczony w 1944 r, po wojnie został odbudowany. Kościół jest zbudowany na planie krzyża, murowany, tynkowany. Zachodnia fasada jest barokowa; wnętrze kościoła jest nakryte płaskim stropem. Na cmentarzu znajdują się nagrobki klasycy styczne z I połowy XIX w. Obiekt jest własnością Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny jest średni. Wpis do rej. zabytków • Dzwonnica, zbudowana w 1805 r na planie kwadratu, klasyczna, murowana, tynkowana. Dzwonnica uszkodzona w 1944 r, po wojnie została odrestaurowana. Obiekt jest własnością Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny średni. • dom kościelny, późnobarokowy, został zrealizowany w XVIII w. jako budynek na planie prostokąta, parterowy, murowany, tynkowany, o dwuspadowym dachu naczółkowym. Układ planu budynku jest dwu traktowy. Dom częściowo zniszczony w 1944, po wojnie został odbudowany Obiekt jest własnością Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny zły; pilnie wymaga gruntownego remontu 42

• ogrodzenie cmentarza z bramką, pochodzące z 1889 r jest murowane. Ogrodzenie jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Użytkowane jest zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny ogrodzenia jest średni.

3. Zespół pojezuicki: Pierwszy kościół i klasztor wybudowali jezuici na przełomie XVI i XVII w. Kościół spłonął Budowę nowego zakończono w 1717 r. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r sprowadzono benedyktynów. Po Pożarze w 1798 r wybudowano około 1825 r nowe kolegium. Spalone w 1875 r kościół i klasztor zostały odrestaurowane. Podczas wojny w 1944 r zburzony został front kościoła z wieżami oraz uszkodzony klasztor. Po wojnie oba budynki zostały odbudowane. • kościół p.w. Św. Piotra i Pawła, został zbudowany w układzie trójnawowej bazyliki, na planie wydłużonego prostokąta. Kościół jest murowany o dwuwieżowej fasadzie. Zakrystia parterowa oskarpowana, została dostawiona od zachodu. Wnętrza mają sklepienia kolebkowe z lunetami. Obiekt jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny kościoła jest średni. Wpis. do rej. zabytków. • budynek poklasztorny - kolegium, zbudowany na planie prostokąta, dwupiętrowy, murowany, tynkowany. Budynek jest połączony z kościołem parterowym skrzydłem. Przykryty jest dachem dwuspadowym. Obiekt jest własnością Skarbu Państwa. Obecnie w budynku ma swoją siedzibę Liceum Ogólnokształcące. Stan techniczny budynku jest średni. • baszta przy kościele p.w. Św. Piotra i Pawła, murowana z 1508 r. Wpis do rej. zabyt. Obiekt jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Stan techniczny jest dobry. Obiekt jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny kościoła jest dobry. Wpis. do rej. zabytków.

4. Zespół poreformacki, zlokalizowany przy ulicy Stare Miasto 2; został zbudowany w 1648 r przez kasztelana warszawskiego Wojciecha Westa. W 1803 r władze pruskie adaptowały zespół na więzienie. W 1825 r zespól był restaurowany i oddany zakonowi reformatorów. Po kasacie zakonu, klasztor został przeznaczony na więzienie, a kościół pełnił funkcję kościoła filialnego.

• kościół p.w. Św Józefa, zlokalizowany przy ulicy Stare Miasto 2, murowany, jednonawowy ma wydzielone prezbiterium zamknięte wielobocznie. Sklepienia są kolebkowe z lunetami, Od południa znajduje się dostawiona kaplica na planie prostokąta, od 43

zachodu kruchta. Przejścia do klasztoru i zakrystii zostały zamurowane. Dachy są dwuspadowe; nad kaplicą i kruchtą - jednospadowe. Fasada zachodnia ma szczyt póżnorenesansowy.

• budynek klasztoru, barokowy, dostawiony do kościoła od południa, na planie czworo- boku z dziedzińcem w środku, jest dwukondygnacyjny, murowany, tynkowany. Dachy dwuspadowe. Obiekt jest własnością kościoła rzymsko-katolickiego. Budynek klasztoru był w złym stanie technicznym; obecnie jest remontowany. Po remoncie będzie użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Wpis do rej. zabytków.

5. Szpital, zlokalizowany przy ulicy 3 Maja 1, został założony w 1439 r przez biskupa Giżyckiego. Obecny został zbudowany wraz z kościołem św. Ducha w 1623 r przez biskupa Firleja. Był przebudowywany w XVIII, a następnie rozbudowany przez biskupa K. Szembeka. Jednopiętrowy szpital zbudowany w czworobok z dziedzińcem w środku, murowany, tynkowany, przykryty dachem dwuspadowym, byl restaurowany w 1876 i 1946 r. Od południa zostało dostawione skrzydło, zakończone poźnogotycką basztą - okrągłą w dolnej kondygnacji, ośmioboczną w górnej.

Obiekt jest własnością Skarbu Państwa. Budynek jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem przez Szpital Miejski. Stan budynku jest zły. Wpis. do rej. zabytków.

6. Poczta, została zbudowana przez władze pruskie po 1803 r na posesji klasztoru reformatów. Dwukondygnacyjny budynek jest murowany, tynkowany, na planie prostokąta, z dachem dwuspadowym. Budynek jest własnością gminy w zarządzie ZUKiGM. Jest użytkowany jako budynek mieszkalny. Stan techniczny budynku jest średni.

7. Kościół filialny p.w. Najświętszej Panny Marii, zlokalizowany przy ulicy Nowy Rynek, został zbudowany na początku XVI w. Był restaurowany w latach 1697 i 1803. Został zamieniony przez władze pruskie na kaplicę ewangelicką dla wojska, a następnie był użytkowany jako magazyn. Uszkodzony w 1944 r, po wojnie został odbudowany. Kościół jest jednonawowy z wydzielonym prezbiterium, murowany, oskarpowany. W elewacji południowej znajduje się portal z początku XVI w. Elewacja zachodnia jest baro- 44 kowa. Obiekt jest własnością Skarbu Państwa. Budynek jest użytkowany przez Archiwum Państwowe Miasta Stołecznego Warszawy. Stan techniczny budynku jest dobry. Wpis. do rej. zabytków.

• wieża ratuszowa. Zlokalizowana na Rynku. Budowa ratusza została zapoczątkowana w 1405 r. Z tego okresu pochodzi dolna część wieży ratuszowej. W końcu XV w. Zrealizowano górną część wieży i budynek ratusza. Ratusz był przebudowywałby w XVII, XVIII i na początku XX wieku. Po zniszczeniu w 1944 r ratusz rozebrano w 1950 r. Wieża ratuszowa zrealizowana na planie kwadratu, na wyższych kondygnacjach przechodzi w ośmiobok, który jest zwieńczony dachem namiotowym. Wieża jest murowana, pierwotnie była wbudowana trzema ścianami w budynek ratusza; obecnie jest wolno stojąca. Piwnice wieży są połączone z gotyckimi (prawdopodobnie?) piwnicami dawnego ratusza. Obiekt jest własnością Gminy Pułtusk. W wieży mieści się Muzeum. Stan techniczny obiektu jest dobry. Wpis. do rej zabytków.

8. Zespół zamku biskupów płockich: • zamek biskupi jest usytuowany na południowym brzegu wyspy na sztucznym nasypie. Zespół zamkowy zamyka od południa plac rynkowy. Zamek murowany został wzniesiony prawdopodobnie po 1319 r przez biskupa płockiego Floriana Laskowego, a następnie rozbudowany w 1522 r przez biskupa Rafała Leszczyńskiego. Zamek był restaurowany w 1531 r oraz rozbudowywany w 1570 i 1608 r. Most na arkadach prowadzący do zamku oraz gród wokół zamku pochodzą z 1618 r. W 1655 r zamek został spustoszony przez Szwedów, a następnie wielokrotnie restaurowany i rozbudowywany. Uszkodzony w 1944 r, po wojnie został odbudowany. Budynek na planie w formie podkowy, wzniesiony na wzgórzu, które było otoczone fosą, jest murowany, dwukondygnacyjny. We wnętrzach zachowały się fragmenty dekoracji barokowej. Obiekt jest własnością Wspólnoty Polskiej. Zamek jest użytkowany jako Dom Polonii. Stan techniczny budynku jest bardzo dobry. Wpis. do rej. zabytków. • kościół filialny p.w. Marii Magdaleny został zbudowany w 1538 r. Powtórnie był ery- gowany w 1623 r i istniał do 1944 r, kiedy to został zniszczony. Po wojnie w 1947 r został odbudowany. Kościół w kształcie rotundy, z dostawionym prezbiterium zamkniętym półkoliście, ma od zachodu kruchtę wejściową. Budynek jest murowany, przykryty dachem namiotowym zakończonym latarnią. Nad prezbiterium i kruchtą dachy są dwuspadowe. Obiekt jest własnością Wspólnoty Polskiej. Jest użytkowany jako Galeria Muzeum. Stan 45

techniczny budynku jest średni. Wpis. do rej. zabytków. • kordegarda, przy ulicy Podzamcze, zbudowana w XI7II w. na planie prostokąta, jedno- piętrowa, murowana, tynkowana, jest zlokalizowana szczytem do mostu. Budynek został przebudowany w I połowie XIX w. Wnętrze ma sklepienie kolebkowe. Obiekt jest własnością Wspólnoty Polskiej. Zamek jest użytkowany przez Dom Polonu. Stan techniczny budynku jest dobry. • most do zamku został wzniesiony w 1618 r przez biskupa Henryka Firleja miejsce wcześniejszego. Z bramy przechodzi ponad dawną fosą, załamuje się pod kątem prostym w stronę rynku. Po wojnie odsłonięte zostały ostrołukowe arkady mostu. Kordegarda przy moście zamkowym zbudowana jest w XVII w., murowana. Przebudowa została w XIX wieku. Wpis. do rej. zabytków. Obiekt jest własnością Wspólnoty Polskiej. Zamek jest użytkowany przez Dom Polonii. Stan techniczny budynku jest dobry. • dom ogrodnika, usytuowany w parku, murowany, został zrealizowany w połowie XIX wieku. Obiekt jest własnością Wspólnoty Polskiej. Zamek jest użytkowany przez Dom Polonii. Stan techniczny budynku jest dobry.

9. Budynek Oddziału Zakaźnego ZOZ, usytuowany przy ulicy Kościuszki 183, murowany, został zrealizowany na początku XX wieku. Budynek jest własnością Skarbu Państwa ( w użytkowaniu ZOZ ). Wykorzystywany przez oddział szpitala. Stan techniczny budynku jest średni.

10. Budynek, zlokalizowany przy ulicy Plac Teatralny 5, murowany, został zrealizowany w XIX wieku. Obiekt jest własnością prywatną. Był użytkowany przez KM PZPR. Obecnie w budynku mieści się Centrum Handłowe. Stan techniczny budynku jest bardzo dobry.

11. Dom ks. Emerytów, Usytuowany przy Rynku 37, budynek narożny, murowany, jednopiętrowy, na planie litery L. Według napisu na tablicy erekcyjnej, budynek został zrealizowany w 1792 roku z fundacji biskupa Szembeka. W 1944 roku w czasie działań wojennych został uszkodzony, a następnie odrestaurowany. Wnętrze zostało przebudowane. Obiekt jest własnością Skarbu Państwa; użytkowany przez Sąd Rejonowy. Stan techniczny budynku jest dobry. Wpis. do rej. zabytków. 46

12. Zespół koszar, usytuowany przy Al. Wojska Polskiego. Użytkowany przez J.W. 2244 Wpis. do rej zabytków.

13. Dawna fortyfikacja stała Fort Lipniki, usytuowany przy ul. Mickewicza. Własność Skarbu Państwa. Użytkowana przez J.W. 2244. Wpis. do rej. zabytków.

14. Piwnice magazynowe wewnątrz wzgórza Abrahama, usytuowane między ul. Baltazara i Al. 3 Maja. Własność Gminy Pułtusk. Wpis. do rej. zabytków.

15. Kamienice przyrynkowe. Długie pierzeje rynku mają niemal jednolity klasycystyczny charakter. Większość zabudowy pochodzi z okresu 1815-1831 i lat późniejszych. Do najbardziej wartościowych budynków przyrynkowych należą: • dom nr 3 zbudowany w okresie Królestwa Kongresowego. Projekt został zatwierdzony w 1829 r, o czym świadczy data wycięta na futrynie otworu wejściowego. Dom jest jednopiętrowy, murowany, dwutraktowy, przykryty dachem dwuspadowym, z naczółkiem od strony północnej. Elewacja dziewlętnastoosiowa ma wystrój klasycystyczny. Dom stanowi własność Gminy Pułtusk, pod zarządem ZUKiGM. Jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny budynku jest dobry. Wpis. do rej. zabytków. • dom nr 9 został wybudowany w I połowie XIX w. Budynek jest jednopiętrowy, murowany, dwutraktowy, przykryty dachem dwuspadowym z mansardami. Elewacja domu jest klasycystyczna, siedmioosiowa z ryzalitem w środku. Dom stanowi własność Gminy Pułtusk, pod zarządem ZUKiGM. Jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny budynku jest średni. Wpis. do rej. zabytków • dom nr 11 wybudowany w 1811 r został zniszczony w czasie wojny i odrestaurowany w 1950 r. Budynek jest jednopiętrowy, murowany, dwutraktowy. Elewacja domu jest klasycystyczna, dziewięcioosiowa. Dom jest własnością prywatną. Jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Stan techniczny budynku jest średni. Wpis. do rej. zabytków. • Dom nr 13, został wybudowany w Ipołowie XIXwieku. Dom jest własnością Gminy Pułtusk. Pełni funkcje mieszkalno-usługowe. Stan techniczny budynku jest średni. Wpis. do rej. zabytków. 47

• dom nr 23 został wybudowany w 1827 r, był restaurowany w 1947 r. Budynek był sie- dzibą Komisji Obwodowej w okresie Królestwa Kongresowego. Budynek jest. jednopię- trowy, dwutraktowy, przykryty dachem dwuspadowym. Elewacja budynku jest klasycystyczna, dziewięcioosiowa z ryzalitem w środku. Na attyce znajduje się data 1827. 48

Budynek jest własnością Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych. Jest użytkowany przez Komendę Policji. Stan techniczny budynku jest dobry. Wpis. do rej. zabytków. Oprócz domów wpisanych do rejestru w spisie zabytków znajdują się budynki mieszkalne zlokalizowane przy rynku i ulicach starego miasta: Rynek nr 2,4, 5, 6,7, 7A, 10,12, 20, 21, 24, 25, 26, 27, 28.30, 31,34,38, 40. Ul. Stare Miasto nr 5\7, 9,11, 25, 27. Ul. Staszica nr 5, 7. Ul. Szkolna nr 2, 9,13. Ul. Benedyktyńska nr 1. Ul. Traugutta nr 13,19. Al. Wojska Polskiego nr 11,30,36,36A, 36B. Al. Polonii nr 2, 4,14,16,18. Ul. Wspólna nr 2. Ul. Plac teatralny nr 3. Ul. Żwirki i Wigury 4, 5. Na obszarach wiejskich występują nieliczne obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków, są to: kościół filialny p.w. św. Stanisława Kostki z 1 poł. XVIII w, park podworski krajobrazowy oraz ślady osady starożytnej z okresu późnolateńskiego, w Kacicach, płaskie cmentarzysko ciałopalne w Kłeszewie i osada z okresu późnolateńskiego w Olszaku. Budynki figurujące w spisie zabytków państwowej służby konserwatorskiej to przede wszystkim chałupy wiejskie. W spisie zanotowano również istniejące kapliczki przydrożne.

3. Zasoby mieszkaniowe Miasto Na 1 644 budynki mieszkalne 93 stanowią własność komunalną. Znajdują się one przede wszystkim na Starówce, następnie w jednostkach C, D i nieliczne w jednostce F. Liczba mieszkań komunalnych wynosi 1 304. W budynkach tych znajduje się 118 mieszkań prywatnych. Po reformie 1990 r. wykupiono 59 mieszkań. Badanie rozmiarów prywatyzacji i współwłasności występującej w zasobach administrowanych przez ZUKiGM w Pułtusku pozwoliło na ustalenie, że na koniec 1996 r. było wykupionych 8 lokali mieszkalnych w domach komunalnych, z tego po 1990 r. wykupiono 4%. Udział sprywatyzowanych lokali mieszkalnych 49

w budynkach komunalnych w Pułtusku jest przeszło o połowę niższy niż przeciętna dla polskich miast w grupie miast poniżej 25 tys. Mieszkańców1. 42% zasobów komunalnych w Pułtusku ma rodowód przedwojenny. W latach 1990-1996 wzniesiono jeden budynek komu- nalny na ul. Piotra Skargi na Starówce. Wszystkie mieszkania w tym budynku zostały spry- watyzowane (22 mieszkania). Obecnie TBS przystępuje do realizacji dwóch budynków na terenie jednostki C (ul. Kolejowa). Pod koniec 1996 r. w Pułtusku znajdowało się 25 budynków mieszkalnych zakładowych. Zlokalizowane są one w starej i nowej części miasta: na Starówce - 7 budynków, w jednostce B - 1 budynek, w jednostce C - 7 budynków i w jednostce D - 1 budynek i w jednostce G - 9 budynków. W sumie stanowi to 245 mieszkań zakładowych, których inwestorami są: wojsko - 137 mieszkań, Nadleśnictwo - 20 mieszkań, ZOZ - 36 mieszkań, Rejon Dróg - 12 mieszkań, PKO - 8 mieszkań, Domy Nauczyciela lub służbowe mieszkania w szkołach - 9 mieszkań (3 wykupione). Liczba budynków mieszkalnych spółdzielczych pod koniec 1996 r. wynosiła w Pułtusku 71. Zawierają one 2 279 mieszkań. Usytuowane są niemal w całości w jednostce C. Obecnie przystępuje się do realizacji 3 budynków z 132 mieszkaniami na Osiedlu Skarpa w jednostce C. W mieście znajduje się 1455 budynków prywatnych, zawierających 1 760 mieszkań. Są to w ogromnej większości budynki jednorodzinne. Wielomieszkaniowa zabudowa prywatna pochodzi sprzed wojny i znajduje się w złym stanie technicznym. Wiele z tych budynków zostało uznanych za zabytkowe, ale splendor ten nie pomaga właścicielom zainwestować w odnowę i modernizację. Budynki prywatne wielorodzinne mieszczą się przede wszystkim w jednostce A, D i F. Enklawa zabudowy jednorodzinnej - to jednostka G; zabudowa jednorodzinna przemieszana z zagrodową i usługową charakteryzuje jednostki D i F. Ogółem w Pułtusku w latach 1990-1996 oddano do użytku 527 mieszkań. Z tej liczby najwięcej pochodzi z jednostki C - 392 mieszkania (spółdzielcze) w zabudowie wielorodzinnej i 135 mieszkań wzniesionych indywidualnie w zabudowie jednorodzinnej (Osiedle Nowaka). Z kolei dane świadczące o liczbie wystąpień o pozwolenie na budowę wykazują największy ruch budowlany w jednostce G, gdzie takich podań złożono 139. Tereny wiejskie W końcu 1996 r we wsiach gminy Pułtusk znajdowało się 1 021 budynków mieszkaniowych i 1 200 mieszkań. Najwięcej osób mieszka we wsi Płocochowo - 468 osób w 108 budynkach mieszkalnych, najmniej we wsi Pawłówek - 13 osób w 3 budynkach mieszkalnych. Niemal całe zasoby mieszkaniowe na wsi są własnością prywatną. Poza Płocochwem, gdzie istnieje

1 Informacje o mieszkalnictwie. IGM 1997 r. 50 zabudowa wielorodzinna blokowa, wzniesiona dla pracowników PGR, istnieją, jeszcze nieliczne mieszkania służbowe w szkołach: w Bobach i Przemiarowie1. W siedmiu wsiach znaczny udział lub przewagę mają domy podłączone do sieci wo- dociągowej. Najwięcej ich ma Płocochowo, następnie Kacice, Chmielewo, Lipa, Kokoszka i Jeżewo oraz Zakręt. W Kacicach, położonych na południe od Pułtuska 25 domów podłączono do sieci kanalizacyjnej. Do sieci gazowej podłączono 4 budynki w Jeżewie - wsi graniczącej od południa z Pułtuskiem. Szybko postępujący proces wymiany starej zabudowy na nową spowodował znaczny wzrost standardu powierzchniowego i wyposażenia domów mieszkalnych. Obecnie budowane domy są obszerne, lecz niedostosowane funkcją do zadań, które wykonuje się w gospodarstwie rolnym. Liczba wystąpień o pozwolenie na budowę domów mieszkalnych w latach 1990-1996 wynosiła 94 na ogólną liczbę 1 200 mieszkań na terenach wiejskich. Najwięcej podań pochodziło z Chmielewa i Kleszewa (po 9), Przemiarowa, Lipy, Moszyna i Kacic. Z pięciu wsi nie wystąpiono w tym okresie w ogóle o pozwolenie na budowę domu. Najwięcej domów rozpo- częto budować w 1992 r (25), następnie w 1994 (23), i w 1996 (9). Najmniej w 1990 r - 4 domy. Ponadto występowano o pozwolenia na przebudowę domu - rozbudowę lub nadbudowę. W sumie 24 takie inwestycje.

4. Usługi Usługi publiczne 1. Administracja W mieście znajdują się wszystkie usługi z zakresu administracji o zasięgu obsługi gminnym i powiatowym. Należą do nich: Urząd Miejski, obsługujący ludność miasta i gminy oraz urzędy o szerszym zasięgu obsługi: Urząd Rejonowy i Rejonowy Urząd Pracy a także Sąd, Prokuratura, Urząd Skarbowy, Biura Notarialne.. W Pułtusku mają siedzibę trzy banki (PKO BP, Oddział Państwowego Banku Kredytowego, Bank Spółdzielczy) oraz firmy ubezpieczeniowe (PZU, ZUS i KRUS) Bezpieczeństwo i ochrona przeciwpożarowa należą do kompetencji Komendy Policji w Pułtusku oraz Komendy Ochotniczych Straży Pożarnych. Na terenach wiejskich gminy nie ma posterunków policji a ochronę przeciwpożarową tworzy sieć 10 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych. Jednostki OSP mają swoje strażnice w następujących wsiach: Białowieża, Chmielewo, Głodowo, Gnojno,

1 79 mieszkań w blokach PGR w Płocochowic. 2 mieszkania w Przemiarowie (1 wykupione) i 2 w Bobach 51

Grabowiec, Gromin, Kacice, Płocochowo, Stare Lipniki i Trzciniec. 2. Oświata W mieście funkcjonują 4 przedszkola; 3 z nich są przedszkolami dużymi o liczbie uczniów powyżej 80, 150 i 194, jedno przedszkole małe, liczy około 35 uczniów Przedszkola zlokalizowane są w pobliżu na terenów mieszkaniowych: 2 w osiedlach mieszkaniowych zabudowy wielorodzinnej, jedno - w centrum miasta, na wyspie, jedno w osiedlu zabudowy mieszkaniowej na Popławach Na obszarach wiejskich występuje tylko 1 przedszkole we wsi Przemiarowo, uczęszcza do niego około 40 dzieci. W Pułtusku znajdują się tylko 4 szkoły podstawowe, usytuowane podobnie jak przedszkola w rejonie osiedli mieszkaniowych zabudowy wielorodzinnej, (w tym 1 szkoła na Popławach) oraz w centrum na wyspie. Niektóre z nich występują na wspólnych działkach bądź we wspólnych budynkach z przedszkolami. Szkoły są bardzo duże; w najmniejszej z nich uczy się około 450 uczniów, do pozostałych uczęszcza ponad 600, ponad 700 i ponad 1 100 uczniów. Na obszarach wiejskich szkoły podstawowe występują w 5 wsiach: w Płocochowie, Przemiarowie, Bobach, Trzcińcu i Grabowcu, przy czym trzy pierwsze są szkołami samo- dzielnymi a dwie ostatnie - filiami szkół w Pułtusku. Szkoły na wsi są nieduże; liczą od ponad 100 do 146 uczniów a filie wręcz bardzo małe, o liczbie uczniów od 16 do 23. W Pułtusku rozwinięte jest szkolnictwo ponadpodstawowe (liceum ogólnokształcące oraz 2 zespoły szkół zawodowych). Liceum ogólnokształcące im. Piotra Skargi mieści się w centrum miasta, na wyspie. W zachodniej części miasta w pobliżu wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej znajduje się Zespół Szkół Zawodowych im. Jana Ruszkowskiego, o kierunku elektroniczno-mechanicznym, w której uczy się około 950 uczniów. Obecnie w skład zespołu wchodzą 2 technika, zasadnicza szkoła zawodowa i liceum techniczne. Szkoła ma duże aspiracje rozwojowe, docelowe zamierzenia skierowane są na pozostawienie szkoły zasadniczej i liceum oraz utworzenie szkoły policealnej. Współpracuje z POLAMEM i Wojskowymi Zakładami Łączności. Istnieją plany przekształcenia istniejących warsztatów w Centrum Kształcenia Zawodowego. Wysoki poziom nauczania, atrakcyjne kierunki nauki, istnienie internatu, dobre wyposażenie w urządzenia sportowe stanowią o atrakcyjności szkoły i o tym, że liczba chętnych do nauki przewyższa liczbę miejsc w szkole. Drugi Zespół Szkół Zawodowych, mieszczący się w centrum miasta ma zupełnie inną strukturę. Składa się z kilku szkół zasadniczych o różnych kierunkach nauczania, 2 techników, 2 liceów zawodowych i liceum ogólnokształcącego; uczy się 52 tu około 960 uczniów. Szkoła ta jest wielokierunkowa, nastawiona na zaspokojenie zróżnicowanych potrzeb młodzieży. Istnienie tak zróżnicowanych szkół jest korzystne nie tylko dla młodzieży z miasta lecz również dla młodzieży z rejonu (powiatu). Poza miastem, na obszarach wiejskich szkoły ponadpodstawowe nie występują. W Pułtusku są również inne formy edukacji, z których szczególnie wyróżnia się edukacja muzyczna. Istnieje Państwowa Szkoła Muzyczna, Szkoła Muzyczna Yamaha, ognisko muzyczne, jest również możliwość pobierania lekcji muzyki u prywatnych nauczycieli. Z innego zakresu edukacji organizowane są kursy, m in. języków obcych, nauki jazdy itp. 3. Ochrona zdrowia i opieka społeczna Obsługa ludności w zakresie ochrony zdrowia mieszkańców gminy oraz rejonu prowadzona jest przez państwowy Zespół Opieki Zdrowotnej oraz dodatkowo przez prywatnych specjalistów. Rejon ZOZ nie tylko nie pokrywa się z granicami administracyjnymi gminy a znacznie je przekracza, obejmując zasięgiem obsługi około 66 tysięcy ludności, w tym mieszkańców gmin Gzy, Karniewo, Świercze, Pokrzywnica, Nasielsk oraz kilku wsi z gminy Winnica. W Pułtusku w skład ZOZ wchodzi przychodnia rejonowa, przychodnie specjalistyczne (przeciwgruźlicza, psychiatryczna, protetyczna i bakteryjna) oraz Szpital Rejonowy. Oprócz ZOZ w mieście istnieją 2 spółdzielnie lekarzy specjalistów oraz duża liczba prywatnych gabinetów (około 40) - głównie lekarzy różnych specjalności, w tym stomatologów, a także gabinety innych specjalistów: logopedów, fizykoterapeutów, rehabilitantów, protetyków itp. Obsługę z zakresu farmacji prowadzi 8 aptek, mieszczących się w większej części w centrum miasta. Na obszarach wiejskich nie występują ośrodki zdrowia ani też przychodnie, ZOZ zlikwidował nawet jedyny na wsi punkt lekarski w Przemiarowie, uważając że skromny ośrodek nie miał możliwości świadczenia usług na odpowiednim poziomie a mieszkańcy przyjeżdżali do lekarzy w mieście, mogąc tam uzyskać kompleksową obsługę o odpowiednim standardzie. W Przemiarowie funkcjonuje obecnie tylko punkt apteczny. Na terenach wiejskich zarejestrowany jest jeden prywatny gabinet lekarski – w Moszynie; bezpośrednie sąsiedztwo tej wsi z Pułtuskiem wskazuje, że lekarz obsługuje w większości pacjentów z miasta. Opiekę nad dziećmi w wieku poniżej przedszkolnego sprawuje żłobek, który znajduje się w Pułtusku - jest to jedyny żłobek na obszarze gminy. W mieście znajduje się Terenowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. Miejski Ośrodek Opieki Społecznej, mieszczący się w Pułtusku udziela pomocy finansowej i rzeczowej mieszkańcom gminy. 4. Kultura Pułtusk jest miastem o dużych tradycjach w zakresie kultury. W centrum miasta, na wyspie, w 53

zabytkowej wieży ratuszowej znajduje się Muzeum Regionalne. Przy ulicy Plac Teatralny mieści się Miejski Dom Kultury oraz kino „Narew”. Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna zlokalizowana jest w zabytkowym budynku przy ulicy Słowackiego. Biblioteka ma trzy filie, które mieszczą się w trzech osiedlach zabudowy wielorodzinnej: Tysiąclecia, Skarpa Górna i Popławy Północne. W północnej części miasta przy ul. Baltazara znajduje się amfiteatr, w którym organizowane są imprezy kulturalne dla mieszkańców gminy. W pobliżu amfiteatru zlokalizowany jest krąg taneczny. W Pułtusku znajdują się także liczne organizacje o charakterze kulturalnym i naukowo- kulturalnym (towarzystwa, stowarzyszenia, kluby, studia artystyczne, zespoły i pracownie). Należy tu wymienić Pułtuskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Polskie Towarzystwo Historyczne, Klub Seniora itp. Istotną rolę w życiu miasta i rejonu odgrywa Dom Polonii mieszczący się w zamku. Z jednej strony pełni on funkcje kulturalne dla przyjezdnych z kraju i z zagranicy, z drugiej strony jego istnienie wpływa w pewnym stopniu na życie mieszkańców gminy. Na życie kulturalne miasta ma również wpływ fakt powstania w nim wyższej uczelni, z czym związany jest napływ do miasta młodzieży. W miarę rozwoju uczelni wpływ ten będzie coraz większy, a potrzeby młodych ludzi będą wywoływać powstawanie nowych urządzeń z zakresu kultury oraz rozwoju istniejących. W mieście, które zakładano jako miasto biskupie znajdują się liczne obiekty sakralne: kościoły, kaplice, i domy zakonne. Kościołami parafialnymi są: kościół św. Józefa, św. Krzyża, św. Mateusza oraz Miłosierdzia Bożego. Na terenach wiejskich gminy urządzeń z zakresu kultury jest bardzo niewiele. Jedyny wiejski dom kultury znajduje się w Przemiarowie. Z innych urządzeń występują tylko filie biblioteki (2) i świetlice (10). Biblioteki znajdują się we wsiach Przemiarowo i Stare Lipniki. Świetlice wiejskie mieszczą się w strażnicach OSP zlokalizowane są we wsiach: Białowieża, Chmiełewo, Głodowo, Gnojno, Grabowiec, Gromin, Kacice, Płocochowo, Stare Lipniki i Trzciniec. Kościoły na terenach wiejskich znajdują się w dwóch wsiach: w Gnojnie i w Kacicach. 5. Sport i rekreacja Pułtusk ze względu na swoje atrakcyjne położenie ma szczególnie korzystną sytuację do rozwoju sportu. Wydaje się, że miasto wykorzystało w dużym stopniu te możliwości. W południowej części Pułtuska znajduje się stadion miejski. Przy szkole podstawowej usytuowana jest dostępna dla mieszkańców hala sportowa. Urządzenia sportowe, takie jak korty tenisowe, stajnie zlokalizowane są na terenie Domu Polonii. Nad rzeką czynne są dwie stanice wodne: przy 54

ul. Solnej wraz z klubem „Pełta” oraz przy ul. Warszawskiej - Harcerska Stanica Wodna. W mieście ogółem zarejestrowanych jest 13 klubów sportowych, 4 Koła Łowieckie i Polski Związek Wędkarski. Miejscami wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców miasta są dwa parki, park miejski przy ul. 3 Maja oraz park przy zamku. Turyści mogą korzystać z usług biura turystycznego oraz punktu zajmującego się obsługą wycieczek. Na terenach wiejskich nie występują żadne obiekty sportowe, nie odnotowano również istnienia organizacji sportowych. Usługi komercyjne 1. Szkolnictwo wyższe Istotną rolę w rozwoju miasta pełni Wyższa Szkoła Humanistyczna, zaliczana do największych i najlepszych niepaństwowych uczelni w kraju, która powstała w 1994 r. Obecnie na 6 wydziałach o 23 specjalnościach i specjalizacjach kształci się około 8 500 studentów w trybie stacjonarnym i zaocznym. Uczelnia zatrudnia 247 nauczycieli akademickich. Studenci zamiejscowi mają możliwość zakwaterowania m. in. w Garnizonie Wojskowym, w internacie szkolnym lub w kwaterach prywatnych. Obecnie uczelnia jest rozproszona w różnych miejscach miasta: budynki mieszczą się przy ul. Daszyńskiego, Staszica, Al. Polonii, Alei Tysiąclecia i na Popławach. Szkoła ma ambitne plany rozwojowe. W roku akademickim 1997/98 planowano przyjęcie 8 500 studentów ( w tym 30-35% stacjonarnych). Docelowo zakłada się, że uczelnia będzie kształciła 11 000 studentów (w tym 30-35% stacjonarnych). Planowany rozwój uczelni wymaga podjęcia odpowiednich przedsięwzięć inwestycyjnych, dotyczących m.in.: - budowy gmachu rektoratu (ul. Daszyńskiego, powierzchnia około 1000 m2, termin ukoń- czenia realizacji - listopad 1998 r), - realizacji kolonii domków profesorskich (ul. Staszica - 5 domów - w okresie 1998/99; docelowo około 20 domów w centrum_ i na Popławach), - budowy domów studenckich (3-4 domy, każdy dla około 50-7- osób)1. 2. Usługi turystyczno-wypoczynkowe Gmina Pułtusk ma walory umożliwiające rozwój funkcji turystyczno- wypoczynkowych. Wykorzystanie terenów położonych nad Narwią i Bugiem dla turystyki i wypoczynku jest

1 Według informacji uzyskanych od prorektora Wyższej Szkoły Humanistycznej - prof. dr hab. K. Kosewskiego 55

tradycją wieloletnią, czemu sprzyja bliskie usytuowanie aglomeracji warszawskiej. Tereny te są wykorzystywane dla wypoczynku pobytowego i dla ruchu turystycznego w okresie od wiosny do jesieni. Na atrakcyjność turystyczną i rekreacyjną gminy i miasta Pułtuska składają się walory: - przyrodnicze (duże zróżnicowanie roślinności i gatunków zwierzyny, naturalnycharakter krajobrazu, rzeka), - etnograficzne (nagromadzenie elementów etnograficznych Kurpi, Mazowsza i Podlasia), - sportowe (wodne, narciarstwo biegowe, łyżwiarstwo). W gminie Pułtusk, poza miastem, pod koniec 1996 r istniał jeden obiekt turystyczny we wsi Boby, który miał 30 miejsc noclegowych całorocznych. W okresie od stycznia do końca września udzielono w nim 1 431 noclegów. W kwaterach prywatnych w tym czasie udzielono 2 021 noclegów. Województwo ciechanowskie na terenie wsi dysponowało w analogicznym okresie 20 obiektami z 653 miejscami, w tym 149 całorocznymi. Udzielono w nich 3 697 noclegów w obiektach turystycznych a 12 683 w kwaterach prywatnych. W Pułtusku istnieją 4 obiekty turystyczne, w których znajduje się 306 miejsc noclegowych (277 całorocznych - 232 hotelowych). Udzielono w nich od stycznia do września 27 488 noclegów (10 933 w hotelach), 2 272 poza hotelami w innych obiektach. W tym czasie w miastach województwa w 27 obiektach znajdowało się 1 899 miejsc noclegowych (1 090 całorocznych - 626 w hotelach). Udzielono 66 957 noclegów (51 002 w hotelach - 15 955 w pozostałych obiektach). Najwyższy standard ma Dom Polonii w Pułtusku, w którym istnieje 86 miejsc noclegowych w apartamentach i pokojach 1-3 osobowych. Otwarcie Domu Polonii nastąpiło w połowie 1989 r i zgodne z ówczesną propagandą miał on stanowić znaczący w kraju ośrodek ruchu polonijnego. Przeprowadzone rozpoznanie wykazało, że zamierzenia te nie zostały zrealizowane, a Dom Polonii jest obecnie wykorzystywany głównie w charakterze bazy noclegowej (w ciągu roku wykorzystywanej zaledwie w 42%) i jako miejsce różnego rodzaju zjazdów i konferencji1. Obecnym właścicielem ośrodka polonijnego w Pułtusku jest Stowarzyszenie Wspólnota Polska z siedzibą w Warszawie. W celu ustalenia planów Stowarzyszenia co do kierunków rozwoju Domu Polonii autorzy wysłali pismo do Prezesa Stowarzyszenia (prof. dr hab. A. Stelmachowskiego) z prośbą m in. o: - ocenę Pułtuska jako ośrodka polonijnego (na tle innych tradycyjnych ośrodków obsługi mchu

1 Informacje uzyskane w wyniku rozmowy z dyrekcją „Domu Polonii” w Pułtusku w lipcu-sierpniu 1997 r 56 polonijnego); - ogólną charakterystykę programu rozwoju „Domu Polonii” w Pułtusku; - ogólną charakterystykę źródeł finansowania przedsięwzięć rozwojowych oraz głównych ich realizatorów. W odpowiedzi otrzymano zapewnienie, że Zarząd Krajowy Stowarzyszenia po dyskusji z Oddziałem miasta Pułtuska i województwa ciechanowskiego ...,”widzi Dom Polonii w Pułtusku jako ważny ośrodek spotkań polonijnych, miejsce konferencji liderów organizacji polonijnych oraz ewentualnie miejsce spotkań młodzieży polonijnej. Aby Dom Polonii mógł należycie spełniać swoją rolę Stowarzyszenie planuje rozbudowę bazy hotelowej, budowę sali konferencyjnej; a także jest gotowe współpracować z Pułtuskiem w budowie basenu kąpielowego ....”. Dom Polonii w Pułtusku zajmuje obszar o powierzchni 8 ha, gdzie sieć dróg, tereny zielone z ciągami spacerowymi nad Narwią, parkiem wokół zamku, obiekty rekreacyjno-sportowe stanowią wyposażenie turystyczno-rekreacyjne. Spośród tych obiektów wymienić można: - przystań żeglarską, - hangary na sprzęt wodny, - port z dwoma basenami, - wypożyczalnia sprzętu sportowo-turystycznego, - korty tenisowe, - boiska do gry w piłkę ręczną i siatkową, - pole do badmintona, itp. Planowana jest realizacja nowych urządzeń na terenach sąsiednich, będących własnością Domu Polonii, np. wspomniana wyżej budowa basenu kąpielowego oraz negocjowane z inwestorem zagranicznym przedsięwzięcie dotyczące realizacji pola golfowego o powierzchni 91 ha. Urządzenia te mogą stanowić podstawę do stworzenia znaczącego w skali regionu kompleksu rekreacyjno-wypoczynkowego. Restauracja hotelowa znana jest z jakości kuchni nie tylko w regionie ale i w kraju i stanowi atrakcję dla turystów województwa. 3. Handel i gastronomia Pułtusk jako ośrodek handlowy obsługuje mieszkańców miasta i obszarów wiejskich gminy, mieszkańców rejonu (powiatu) a także turystów. W mieście funkcjonuje około 226 sklepów 57

spożywczych, przemysłowych i specjalistycznych. Większość sklepów usytuowana jest w centrum miasta na wyspie oraz przy głównych ulicach, w tym przy ulicy prowadzącej z dworca autobusowego do centrum. Sklepy powstały również w pobliżu osiedli zabudowy wielorodzinnej. Większość sklepów mieści się w parterach budynków mieszkalnych, znacznie mniej w specjalnie zbudowanych pawilonach. Typowy jest podział dużych powierzchni skle- powych, zajmowanych przed kilku laty przez jeden sklep, na dwa lub trzy mniejsze odrębne punkty handlowe. Nowe sklepy powstają również w adaptowanych lokalach mieszkalnych o małych powierzchniach. Sklepy nastawione są głównie na codzienną obsługę mieszkańców a oferta dla turystów jest mniej niż skromna. Przeważają sklepy o przeciętnym wystroju i za- opatrzeniu w towary typowe dla całego kraju. Funkcję handlową sklepów uzupełnia 30 hurtowni zaopatrzonych w towary spożywcze i przemysłowe. Dość duża liczba osób zajmuje się handlem obwoźnym i okrężnym; obsługują przede wszystkim ludność mieszkającą na terenach wiejskich. Rynek miasta w określone dni tygodnia pełni funkcję targową a w dni pozostałe handlem zajmują się znajdujące się tam stałe kramy. Obsługa nastawiona jest głównie na mieszkańców miasta i gminy. Na obszarach wiejskich w okresie kilku ostatnich lat rozwinęła się znacznie sieć sklepów. 24 sklepy zlokalizowane są w 15 następujących wsiach: Białowieża, Boby, Chmielewo, Głodowo (2), Gnojno (3), Grabowiec, Gromin (2 ), Kacice (2 ), Lipa (2 ), Płocochowo, Ponikiew, Przemiarowo (2 ), Stare Lipniki, Szygówek, Trzciniec (3). W większości sklepy usytuowane są w budynkach mieszkalnych, w strażnicach OSP, znacznie rzadziej w specjalnie wybudowanych pawilonach. Na wsi znajdują się także hurtownie (10), z których niektóre zajmują się także sprzedażą detaliczną. Niezależnie od sklepów na wsi rozwinięty jest handel detaliczny poza sklepami. Szczególnie ważne dla mieszkańców wsi są punkty zaopatrujące w artykuły do produkcji rolnej. Punkty takie znajdują się w Głodowie, Kacicach i Przemiarowie. Istotne znaczenie ma też handel obwoźny i okrężny, zwłaszcza dla mieszkańców wsi, w których nie ma sklepów. Na terenie gminy (nie licząc miasta) zarejestrowanych jest 13 takich punktów. W Pułtusku działa ponad 40 punktów gastronomicznych, w tym 27 małej gastronomii. Nie przyciągają one turystów, są nastawione raczej na obsługę o dość niskim standardzie. Szczególnie brak wysokiej jakości usług gastronomicznych w centrum miasta na wyspie (wyjątek stanowią usługi gastronomiczne w Ośrodku Polonii,). Miejsca hotelowe w mieście oferuje hotel oraz trzy ośrodki: Zajazd Turystyczny „Na Skarpie”, Dom Polonii i Dom Kresowy. Standard jest znacznie zróżnicowany. Od typowego 58 turystycznego w Zajeździe do wysokiego w Domu Polonii. Obszary wiejskie nie mają rozwiniętej sieci gastronomicznej, są to zwykle małe punkty gastronomiczne i bary oraz pijalnie piwa. W gminie Pułtusk jest 6 takich punktów w następujących wsiach: Grabowiec, Gromin, Kacice, Lipa (2) i Przemiarowo. 4. Usługi pozostałe Usługi z zakresu rzemiosła i napraw nie są stabilne. Powstają punkty usługowe związane z zapotrzebowaniem na dany typ usług, ale głównym motywem jest chęć uzyskania przez przedsiębiorców w krótkim czasie wysokich dochodów. Powoduje to sytuację, w której mieszkańcy mają zapewnione usługi związane z budownictwem natomiast odczuwają niedostatek usług bytowych związanych z naprawami przedmiotów codziennego użytku. W mieście odnotowano 213 punktów z zakresu drobnego rzemiosła usługowego i napraw oraz aż 278 z zakresu budownictwa, transportu itp. Na terenach wiejskich również istnieje rozwinięte rzemiosło usługowe. Podobnie jak w mieście przeważają usługi związane z budownictwem i transportem przy niedostatku napraw drobnych przedmiotów. Usługi różnego typu - związane z handlem, naprawami, transportem i drobną produkcją prowadzą liczne firmy na obszarze miasta i gminy. Rodzaj ich działalności często ulega zmianom w zależności od potrzeb obsługiwanych i koniunktury rynku. Na ogół firmy te nie są zainteresowane uzyskaniem trwalej pozycji na rynku, powstają przekształcają się i rozwiązują bardzo szybko. Mimo wszystko jednak przyczyniają się one do wzbogacenia zakresu usług chociaż nie zawsze ich poziom spełnia oczekiwania odbiorców. W Pułtusku jest ich około 447 a na terenach wiejskich 9. Usługi z zakresu łączności i telekomunikacji występują wyłącznie w mieście. Pełni je Poczta i Urząd Telekomunikacji - jedyne urzędy obsługujące gminę. Tereny wiejskie gminy pozbawione są w zasadzie obsługi z zakresu rolnictwa. Odnotowano jedynie kilka punktów sprzedaży artykułów do produkcji rolnej i jeden punkt napraw maszyn rolniczych. Lecznice weterynaryjne znajdują się wyłącznie w mieście.

5. Komunikacja Drogi krajowe i wojewódzkie na terenie gminy Pułtusk Pułtusk jest ośrodkiem, w którym spotyka się dziewięć dróg krajowych i wojewódzkich. - krajowa międzyregionalna nr 61 prowadząca z Warszawy do Pułtuska przez Legionowo, Serock i z Pułtuska do Suwałk przez Różan, Ostrołękę, Łomżę, Augustów, która w mieście od 59

- południa włącza się w ulicę Warszawską, a od północy w ulicę Kościuszki, - krajowa regionalna nr 618, łącząca Pułtusk z Ciechanowem i dalej prowadząca ruch do Płocka (kierunek zachodni), stanowiąca przedłużenie ulicy Wojska Polskiego. W kierunku wschodnim droga ta jest przedłużeniem ulicy Wyszkowskiej i prowadzi do Siedlec przez Wyszków, Obszar objęty I-szą zmianą studium graniczy od północy z drogą nr 618, która obecnie ma kategorię drogi wojewódzkiej. - krajowa regionalna nr 619 łącząca Pułtusk z Nasielskiem i dalej z drogą międzynarodową E- 7, w mieście nosząca nazwę ulicy Nasielskiej, - krajowa regionalna nr 599 prowadząca z Pułtuska przez Maków, Przasnysz do Szczytna, droga ta jest przedłużeniem ulicy Przemiarowskiej. Pięć dróg wojewódzkich w gminie doprowadza ruch po stronie zachodniej miasta do ulic Białowiejskiej i Mickiewicza, po stronie wschodniej do ulic: Tartacznej, Grabowej i Bartodziejskiej. Dziewięć głównych dróg przechodzi przez centrum miasta (poza drogą nr 599), włączone są one w sieć jego ulic i prowadzą ruch tranzytowy, co jest znaczną dla warunków życia w mieście uciążliwością i niewygodą dla kierowców. W celu odciążenia ruchu zaprojektowano na perspektywę obwodnicę prowadzącą ruch transportowy na zachód od istniejących powiązań komunikacyjnych, włączoną w ul. Warszawską na południu i ul. Kościuszki na północy (droga krajowa nr 61). Sieć dróg gminnych wzbogaca układ głównych dróg, umożliwiając dobre powiązania jednostek osadniczych między sobą. Należy przy tym odrębnie rozpatrywać obszary położone po obu stronach Narwi. Strona zachodnio-południowa i zachodnio-północna jest znacznie lepiej obsłużona niż strona wschodnia, gdzie znajdujące się miejscowości gminne są lepiej skomunikowane z sąsiednią gminą Obryte niż z miejscowościami gminy Pułtusk. Powodem tego jest brak przeprawy mostowej przez Narew w północnej części gminy. Mieszkańcy miejscowości Szygówek, Pawłówek i Ponikiew mają utrudnione powiązanie komunikacyjne z miastem. Stan dróg krajowych Droga krajowa międzyregionalna nr 61 prowadząca z Pułtuska do Warszawy jest w dobrym stanie technicznym. Odcinek ten na terenie gminy wynosi 16 km. Szerokość jezdni (7 m) i poboczy utwardzonych (2 x 2,5 km) wynosi łącznie 12 m. Odcinek drogi nr 61 prowadzący z Pułtuska do Suwałk na terenie gminy ma jakość złą. Jego szerokość wynosi 2 x 3 m, a długość 9 km 60

Droga nr 61 na odcinku z Pułtuska do granicy gminy Szelków ma złą jakość. Dotyczy to parametrów technicznych i nawierzchni. Droga krajowa nr 618 z Ciechanowa przez Pułtusk do Wyszkowa na terenie gminy i miasta (ul. Wojska Polskiego, ul Wyszkowska) ma jakość dość dobrą. Droga krajowa nr 599 z Pułtuska przez Maków, Przasnysz do Szczytna na terenie gminy i miasta (ul. Przemiarowska) ma jakość złą. Droga krajowa regionalna nr 619 z Pułtuska przez Nasielsk do Płońska ma na terenie gminy i miasta (ul Nasielska) jakość dobrą. Stan dróg wojewódzkich Droga wojewódzka Pułtusk-Trzciniec-Gościejewo na terenie gminy ma na małym 2 km odcinku stan dobry, a na około 6 km stan zły. Na terenie miasta (ul. Białowiejska) ma jakość złą. Droga wojewódzka Pułtusk-Lipniki-Bulkowo-Nowe Miasto na terenie gminy ma jakość złą, na terenie miasta (ul. Mickiewicza) ma jakość średnią. Droga wojewódzka Kacice-Pokrzywnica na terenie gminy ma jakość dobrą. Grabowiec - grunty gminy Obryte - stan zły. Boby-Gnojno - na terenie gminy stan średni. Podsumowując, na 5 dróg wojewódzkich na terenie gminy 2 mają stan dobry, 2 zły, a 1 średni. Na terenie miasta na 14 ulic, o randze dróg wojewódzkich, 4 mają stan dobry, 9 ma stan średni, a 1 ma stan zły. Stan techniczny dróg gminnych na terenie pozamiejskim oceniany jest przez specjalistów jako bardzo słaby: na 52 drogi 13 ma stan zły, 39 - średni, 0 - dobry. W mieście na 102 ulice lokalne 26 znajduje się w złym stanie, 54 - średnim, 22 - w dobrym. Proces idepszania dróg Z uwagi na niezgodność parametrów technicznych dróg, na wielu odcinkach z wymaganiami w danej kategorii dróg, zakłada się w planie zagospodarowania przestrzennego gminy modernizację, poszerzanie, przebudowę jezdni i poboczy odcinków dróg istniejących. Przyjmuje się linię zabudowy dla dróg krajowych międzyregionalnych 45 m od osi jezdni, regionalnych 25 m, wojewódzkich 20 m, gminnych 12-15 m. Proces modernizacji dróg przebiega opieszale. Między 1995 i 1996 r w gminie, zarówno w mieście jak i poza miastem, przybył 1 km drogi ulepszonej, choć potrzeby są znacznie większe. W mieście uwaga skupiona jest na budowie brakujących odcinków małej obwodnicy, która zastąpić ma doraźnie docelową inwestycję tzw. dużej obwodnicy. Innym punktem miasta wymagającym pilnych działań inwestycyjnych z zakresu drogownictwa jest dzielnica Popławy zawierająca nowe osiedla Popławy i Wyszkowska. 61

Przewozy towarowe Wąskotorowa nasielska kolej dojazdowa łączy Pułtusk ze stacją PKP Nasielsk. Zdolność przeładunkową kolei dojazdowej w Pułtusku ocenia się na 3 pociągi po 180 t, dziennie 540 t.

6. Infrastruktura techniczna

Systemy wodociągowe Na obszarze gminy funkcjonują trzy systemy wodociągowe: - wodociąg grupowy „Pułtusk”, obejmujący swym zasięgiem miasto Pułtusk oraz wsie: Jeżewo, Kacice, Płocochowo i Lipniki Stare, - wodociąg grupowy "Trzciniec", obejmujący swym zasięgiem wsie Trzciniec i Zakręt, - wodociąg grupowy "Lipa", obejmujący swym zasięgiem wsie Lipa i Chmielewo. Wodociąg grupowy „Pułtusk” zasilany jest z ujęcia wód podziemnych czwartorzędowych o zatwierdzonych zasobach w kat. B w wysokości 639 m3/h. Pozwolenie wodno- prawne na pobór wód podziemnych i eksploatację ujęcia określa wielkość poboru na: Q śr d =4 905 m3/d, Qmaxd = 7358 m3/d, Q max = 409 m3/d. Ujęcie zlokalizowane jest na lewym brzegu rzeki Narwi na wysokości ul. Zastodolnej. Jest wyznaczona strefa pośrednia tego ujęcia. Woda surowa z ujęcia przesyłana jest do stacji uzdatniania, której maksymalna wydajność wynosi 15 000 m3/d. Stan techniczny ujęcia i stacji uzdatniania jest dobry. Aktualna wydajność z jaką pracuje ujęcie i stacja uzdatniania wody wynosi 4 000 m3/d, co stanowi 40 % możliwej do uzyskania wydajności ujęcia. Na terenie stacji uzdatniania wody zlokalizowanej przy zbiegu ulic Kościuszki i Zastodolnej znajdują się dwa zbiorniki retencyjne o pojemności 2 000 m3 każdy. We wsi Płocochowo, przy szosie Pułtusk - Płońsk jest wykonana automatyczna pompownia strefowa oraz zbiorniki wyrównawcze o pojemności 150 m3. Łączna długość czynnej sieci wodociągowej wynosi około 35 km, z czego około 7 km stanowi sieci magistralne. Układ sieci wodociągowej jest pierście- niowo- promienisty. Najstarsze odcinki sieci wodociągowej były budowane około 100 lat temu. Siec zbudowana jest z rur żeliwnych wodociągowych, PCV i azbestocementowych. Stan techniczny ujęcia i stacji uzdatniania jest dobry. Największa awaryjność sieci jest na odcinkach budowanych w okresie ostatnich 10 lat. Nie notuje się spadku ciśnienia w sieci nawet w godzinach szczytowego rozbioru wody. Wodociąg grupowy "Trzciniec"- zasilany jest z ujęcia wód podziemnych czwartorzędowych 62 o zatwierdzonych zasobach w kat. B w wysokości 80 m3/h. Woda pobierana jest przy pomocy dwóch studni głębinowych (w tym jedna rezerwowa) o łącznej wydajności Q max h = 80 m 3/d. W dokumentacji ujęcia nie określono strefy pośredniej. Woda surowa jest uzdatniana. Obecnie stacja pracuje z wydajnością stanowiącą około 5 % możliwej do uzyskania wydajności ujęcia. Na terenie stacji wodociągowej zlokalizowany będzie zbiornik retencyjny wody o pojemności 300 m3. Sieć wykonana jest z rur PCV a budowa jej została zakończona w 1997 r. Stan techniczny jest dobry. Wodociąg grupowy "Lipa" zasilany jest z ujęcia wód podziemnych czwartorzędowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q = 50 m3/h. Wydajność nominalna istniejących urządzeń stacji wodociągowej wynosi Q =13 m m3h, co nie pokrywa w pełni obecnych potrzeb. Wodociąg ten był budowany w latach 70. Stan techniczny jest średni. System kanalizacji sanitarnej Sieciowy system odprowadzenia ścieków istnieje tylko w mieście Pułtusku. Odprowadzenie ścieków w mieście odbywa się częściowo systemem kanalizacji rozdzielczej, a częściowo systemem kanalizacji ogólnospławnej. Układ sieci jest grawitacyjno-pompowy. W 1995 r część istniejącego systemu kanalizacji podłączono do mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej na lewym brzegu Narwi. Teren ten jest zalewowy i z tego powodu oczyszczalnia chroniona jest wałami przeciwpowodziowymi oraz nasypem drogi Pułtusk - Wyszków. Aktualna przepustowość oczyszczalni ścieków wynosi Q=5 400 m3/d. Zatwierdzony plan zagospodarowania oczyszczalni określa strefę uciążliwości o szerokości 300 m. Do oczyszczalni dopływają ścieki kolektorem "A", którego zlewnia rozpoczyna się w ulicy Szkolnej, Rynek Piotra Skargi, skąd ścieki dopływaj do przepompowni przy ul. Benedyktyńskiej. Z przepompowni ścieki tłoczone są do komory rozprężnej w ul. 17 Sierpnia, a następnie grawitacyjnie do oczyszczalni ścieków. Do systemu tego odprowadzane są również ścieki z budynków wielorodzinnych ( Osiedle Tysiąclecia, Pana Tadeusza, Skarpa Górna i Dolna) oraz ścieki przemysłowe z przedsiębiorstwa DAEWOO FSO-MOTOR i Fabryki Sprzętu Elektrotechnicznego POŁAM Pułtusk. Druga przepompownia ścieków wykonana na bazie osadnika Inhoffa zbiera ścieki z ulic Tysiąclecia, Kombatantów oraz Traugutta i przepompowuje je do kolektora "A" w skrzyżowaniu ulic 17 Sierpnia i Traugutta. Pozostały układ systemu kanalizacyjnego odprowadza ścieki nieoczyszczone bezpośrednio do rzeki. Ogółem długość sieci kanalizacyjnej wynosi około 16 km, z czego około 4 km to kanalizacja ogólnospławna. Obecnie na oczyszczalnię dopływa około 2 156 m3/d ścieków, w tym około 100 m3/d to ścieki przemysłowe. Ilość ścieków dowożonych wynosi około 260 m3/d , z czego około 247 m3/d to ścieki z gospodarstw domowych dowożone z obszaru miasta i gminy. Łączna ilość ścieków oczyszczonych w oczyszczalni wynosi Q=2 416 m3/d, co stanowi 44,7 % wykorzystania przepustowości urządzeń. Na terenach wiejskich ścieki sanitarne z gospodarstw domowych gromadzone są w zbiornikach 63

(nie zawsze szczelnych), a następnie wywożone na własne grunty orne bądź do punktu zlewnego w oczyszczalni ścieków w Pułtusku. Taka sytuacja powoduje stale pogarszanie się jakości wód wgłębnych pierwszego poziomu wodonośnego, a co za tym idzie jakości życia mieszkańców. System usuwania odpadów stałych W ramach struktury Zakładu Usług Komunalnych i Gospodarki Mieszkaniowej w Pułtusku jednostką odpowiedzialną za prowadzenie właściwej gospodarki odpadami jest Oddział Usług Komunalnych. Działalność zakładu jest prowadzona w oparciu o umowy zawierane z Urzędem Miejskim, spółdzielniami mieszkaniowymi, instytucjami, zakładami produkcyjnymi i właścicielami prywatnych nieruchomości. Istotnym elementem gospodarki odpadami jest eksploatacja wysypiska nieczystości stałych zlokalizowanego we wsi Płocochowo. Obecnie odpady składowane są na powierzchni 1,13 ha, przy docelowej powierzchni około 11 ha, przy czym I sektor jest prawie w 100 % wyeksploatowany. Zachodzi potrzeba rozbudowy wysypiska, które powinno spełniać wymogi techniczne i technologiczne stawiane tego typu obiektom. Szacuje się, ze po uruchomieniu całości wysypiska będzie ono mogło być eksploatowane przez dalszych około 37 lat. Teren wysypiska jest oznakowany, lecz nie jest ogrodzony. Brak jest na nim urządzeń pomiarowych oraz urządzeń do rozładunku, ważenia i sortowania odpadów oraz formowania pryzmy. Projekt techniczny wysypiska określa szerokość strefy ochronnej na 500 m. Strefa ta nie została zachowana, ponieważ w odległości 200-250 m od wysypiska znajdują się zabudowania mieszkalne. Ilość odpadów stałych składowanych na wysypisku wynosi około 25 000 m rocznie przy czym ilość odpadów dowożonych w oparciu o zawarte umowy stanowi około 92 % tej ilości. Jedynie 8 % odpadów stałych dowożonych jest na wysypisko indywidualnie. Ilość odpadów stałych z gospodarstw domowych składowanych na wysypisku stanowi niecałe 72 % odpadów dostarczanych w ciągu roku. Rozbudowa wysypiska śmieci, spełniającego wymogi ochrony środowiska i poprawnej eksploatacji oraz zorganizowanie systemu usuwania odpadów jest warunkiem rozwoju gminy. System elektroenergetyczny Miasto i gmina Pułtusk zasilane są w energię elektryczną z systemu krajowego linią wysokiego napięcia 110 kV. GPZ Pułtusk 110/15 kV, zlokalizowany u zbiegu ulic Warszawskiej i Nasielskiej, zasila 6 linii elektroenergetycznych średniego napicia 15 kV o charakterze sieci 64

magistralnych, mających znaczenie ponadlokalne. Sieci te oprócz zasilania stacji transformatorowych 15/0,4 kV na terenie gminy stanowią połączenia GPZ Pułtusk z głównymi punktami zasilającymi, zlokalizowanymi w innych miastach sąsiadujących z gminą. Orientacyjny przebieg tych linii przedstawiono na rysunku Elektroenergetyka, gazyfikacja. Energia elektryczna rozprowadzana jest na terenie miasta i gminy z GPZ Pułtusk systemem sieci średniego napięcia 15 kV, a następnie poprzez stacje transformatorowe nasłupo- we lub wieżowe 15/0,4 kV liniami niskich napięć. Zdecydowana większość linii elektroenergetycznych średnich i niskich napięć prowadzona jest na słupach. Barierę dalszego rozwoju miasta i gminy stanowią sieci niskich napięć i stacje transformatorowe 15/0,4 kV. Wystąpienie znacznego zapotrzebowania na energię elektryczną na potrzeby np. ogrzewania istniejących lub projektowanych budynków jednorodzinnych będzie wymagało przebudowy stacji transformatorowych i zasilających sieci niskiego napięcia. System gazowniczy Gaz ziemny wysokometanowy doprowadzany jest do stacji redukcyjno-pomiarowej 1 st. gazociągiem wysokiego ciśnienia, stanowiącym odgałęzienie od gazociągu Warszawa - Włocławek. Stacja redukcyjno-pomiarowa o wydajności 6 000 mVh zlokalizowana jest przy ul. Nasielskiej. Na terenie miasta gaz rozprowadzany jest siecią średniego ciśnienia, a doprowadzenie gazu do mieszkań odbywa się poprzez przydomowe stacje redukcyjno- po- miarowe II st. System gazowniczy jest w trakcie realizacji. Obecny jego zasięg obszarowy przedstawiono na rysunku Elektroenergetyka, gazyfikacja. Na zaznaczonym na rysunku obszarze znajdują się w chwili obecnej pojedyncze budki nie podłączone do systemu, gdyż nie zostały jeszcze wykonane wszystkie odcinki sieci rozprowadzającej. Podstawą do realizacji systemu gazociągów średniego ciśnienia stanowi koncepcja programowa gazyfikacji miasta opracowana w 1992 r. do planu zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. W związku z powyższym, oceny uwarunkowań wynikających z uzbrojenia terenu w obiekty punktowe i liniowe systemu gazowniczego należy dokonywać dla końcowego etapu realizacji systemu. Wydajność przyjętej w programie i wybudowanej stacji redukcyjno-pomiarowej 1 st. odpowiada praktycznie obecnemu zapotrzebowaniu miasta przy założeniach, że: - budownictwo jednorodzinne w 100 % będzie ogrzewane gazem, - niektóre kotłownie lokalne obecnie opalane węglem będą podłączone do systemu gazowniczego. Nowe budownictwo realizowane w przyszłości, przy założeniu, ze będzie pokrywać potrzeby 65

grzewcze przy pomocy gazu ziemnego, będzie wymagało dwustronnego zasilania miasta i rozbudowy stacji redukcyjno-pomiarowej I st. W chwili obecnej, gdy system gazowniczy nie jest zrealizowany do końca, trudno jest oceniać wielkość popytu na gaz ziemny w zabudowie istniejącej po zrealizowaniu całego pla- nowanego systemu sieci gazowej. Wielkość tego popytu, szczególnie do celów ogrzewania pomieszczeń, zależna jest nie tylko od uzbrojenia terenu, a więc możliwości systemu (wydajność stacji, przepustowość sieci), ale także od aktualnych cen gazu i innych paliw. Ostateczne zapotrzebowanie na gaz miasta Pułtuska zadecyduje o ewentualnych rezerwach w stacji redukcyjno-pomiarowej i sieci gazowej wysokoprężnej. System ciepłowniczy Energia cieplna wytwarzana jest zasadniczo w 6 źródłach ciepła o tłocznej mocy zainstalowanej równej 30,92 MW. Kotłownie zlokalizowane w mieście eksploatowane są przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Pułtusku. Największym źródłem ciepła jest ciepłownia zlokalizowana przy ul. Kolejowej, której moc cieplna wynosi 20,4 MW. Ciepłownia wyposażona jest w kotły WLM z 1975 r i opalana jest miałem węglowym. Jest to jedyne źródło ciepła na terenie gminy posiadające jakiekolwiek urządzenia do oczyszczania spalin wylotowych. Wyposażona jest w odpylacze cyklonowe o sprawności rzędu 90-95 %. W pozostałych kotłowniach wolnostojących moc cieplna zainstalowana jest znacznie mniejsza, a ich realizacja wymuszana była w większości realizacją budownictwa wieloro- dzinnego, stąd różny okres budowy. Są to: - kotłownia kontenerowa przy ul. Panny Marii z kotłami z 1988 r o mocy cieplnej zainstalowanej równej 4,65 MW; - kotłownia przy ul. Mickiewicza z kotłami z 1991 r o mocy cieplnej zainstalowanej równej - MW; - kotłownia na osiedlu KEN z kotłami z 1991 r o mocy cieplnej zainstalowanej równej - 1,63 MW - kotłownia POM przy ul. Warszawskiej z kotłami z 1990 r o mocy cieplnej zainstalowanej równej 1,24 MW; - kotłownia przy ul Wojska Polskiego z kotłami z 1992 r. o mocy cieplnej zainstalowanej - równej 0,55 MW. Dwie pierwsze kotłownie opalane są miałem węglowym, pozostałe - węglem. Przedsiębiorstwo 66

Energetyki Cieplnej w Pułtusku eksploatuje również jedną kotłownię wbudowaną opalaną

węglem o mocy cieplnej zainstalowanej równej 0,1 MW. Wszystkie wymienione źródła ciepła wytwarzają energię cieplną na potrzeby ogrzewania: - 128 799 m2 powierzchni użytkowej mieszkań zamieszkanych przez 7 984 mieszkańców, - 20 548 m powierzchni usługowej, - 20 149 m2 powierzchni przemysłowej oraz podgrzewania wody użytkowej dla 7 640 mieszkańców. Łączna długość sieci cieplnej wynosi ok. 6,5 km 90 % całkowitej długości. Wybudowana została w technologii tradycyjnej a jedynie niecałe 0,7 km jako sieć preizolowana. Moc cieplna istniejących źródeł jest w całości wykorzystana i brak jest rezerw. Eksploatator zmierza do uzyskania rezerw drogą modernizacji urządzeń i ograniczenia strat ciepła sieci (sukcesywna wymiana sieci na preizolowaną). Rozbudowa źródeł nie jest możliwa ze względu przede wszystkim na ograniczenia terenu. Uzyskane drogą modernizacji rezerwy ciepła nie będą na tyle znaczące, by można było uznać, że istniejące systemy ciepłownicze będą mogły stanowić źródło pokrycia przyszłych potrzeb cieplnych. System telekomunikacyjny Na terenie gminy znajduje się obecnie 5 central telefonicznych, przy czym 3 z nich zlokalizowane są na terenie miasta. Liczba abonentów podłączonych do każdej z nich wynosi: - 996 NN; typ S-12; lokalizacja: m. Pułtusk, - 3462 NN; typ 32 AB; lokalizacja: m. Pułtusk, - 383 NN; typ SPC 100 M; lokalizacja: m. Pułtusk, - 96 NN; typ SPC 100; lokalizacja Przemiarowo, - 88 NN; typ SPC 100; lokalizacja Chmielewo. Połączenia telefoniczne ponadlokalne umożliwiają linie telefoniczne typu magistralnego, których orientacyjny przebieg przedstawiono na rysunku Telekomunikacja, ciepłownictwo. Z dwóch linii światłowodowych, stanowiących połączenia ponadlokalne, jedna łączy Pułtusk z sąsiednią gminą druga włączona jest do linii światłowodowej Warszawa - Ciechanów. Pozostałe cztery linie prowadzone jako kabel ziemny umożliwiają uzyskanie połączeń z Nasielskiem oraz gminami: Zatory, Pokrzywnica i Karniewo. Na terenie miasta linie telefoniczne prowadzone są jako kable ziemne, natomiast na terenach wiejskich jeszcze ok. 50 % sieci prowadzonej jest na słupach, co powoduje częstsze awarie. 67

Ponadto miasto i gmina znajdują się w zasięgu anteny CENTERTEL-u zamontowanej w

Domu Polonii. Dalszy rozwój gminy Pułtusk powinien wymusić bardziej intensywny rozwój systemu telekomunikacji szczególnie na terenach wiejskich, na których występuje niedobór telefonów.

IV. ZASOBY I GOSPODARKA GRUNTAMI

1. Użytkowanie gruntów Miasto Pułtusk w granicach administracyjnych zajmuje obszar o powierzchni 2257 ha. (Tabl.20). Tereny zainwestowania miejskiego stanowią 19% obszaru miasta (421 ha), w tym tereny zabudowane - 14% (325 ha), a tereny komunikacji - 4% (96 ha). Znaczna jest powierzchnia użytków rolnych w Pułtusku - I 578 ha, tj. 70% jego obszaru. Lasy i zadrzewienia zajmują 4% powierzchni miasta (98 ha), grunty pod wodami i rowy - 5%, a tereny inne - 2% (44 ha). Miasto posiada znaczne rezerwy gruntów do rozwoju funkcji miejskich i zagospodarowania, które obecnie są użytkowane przez rolników. Wskaźnik terenów zainwestowanych na 1 mieszkańca jest niski; wynosi 228 m2, podczas gdy przeciętnie w miastach małych waha się w granicach 250 - 300 m2. W gminie Pułtusk użytki rolne zajmują 75% jej powierzchni (8 375 ha), lasy i tereny zadrzewione - 13% ( 1 472 ha), tereny zabudowane - 2% (266 ha), a pozostałe - 10% (Tabl. 21). Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni poszczególnych sołectw waha się od 42% (Szygówek) do 90% (Nowe Lipniki). Tereny zabudowane w sołectwach zajmują od 1% (Gnojno), do 4% (Kokoszka, Trzciniec) ich powierzchni.

2. Struktura własności i władania gruntami W mieście przeważają grunty prywatne, zajmujące 71% jego powierzchni -1643,5 ha (Tabl. 22). Grunty komunalne stanowi 12% gruntów miejskich (266,1 ha), a państwowe 17% (391,1 ha). Istnieje związek pomiędzy formami własności a zagospodarowaniem gruntów w mieście. Na obszarze starej zabudowy mieszkaniowej (rejony urbanistyczne A, B, C) wystę- pują głównie grunty komunalne. Tereny nowej zabudowy mieszkaniowej (wielorodzinnej – w rejonie C i D i jednorodzinnej - w rejonach D, E, G) są albo własnością prywatną albo wła- snością komunalną znajdującą się w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych lub spółdzielni mieszkaniowych. Na peryferiach miasta ( w rejonie O), o dominującej funkcji rolniczej, 68 przeważają grunty prywatne.

W gminie grunty prywatne zajmują 85% jej powierzchni - 9 384 ha, państwowe 13% - 1 464 ha, a komunalne - zaledwie 2% - 245,7 ha (Tabl.23). Największe powierzchnie gruntów komunalnych znajdują się w sołectwach: Gnojno - 63,3 ha, Płocochowo - 29,3 ha, Kleszewo - 28,2 ha, Grabowiec - 26,1 ha. Gmina Pułtusk jest właścicielem 511,8 ha gruntów, z których 266,1 ha (52%) znajduje się w mieście, a 245,7 ha (48%) na terenach wiejskich (Tabl. 24). 401,8 ha (79%) gruntów komunalnych jest w zarządzie własnym, a 110,0 ha (21 %) - w użytkowaniu wieczystym, głównie osób fizycznych, będących właścicielami domów jednorodzinnych ( 12%). W mieście 91,2 ha (34%) gruntów komunalnych znajduje się w użytkowaniu wieczystym, w tym 49,0 ha ( 18%) - właścicieli domów jednorodzinnych, 23,9 ha (9%) - spółdzielni mieszkaniowych oraz 17,6 ha (7%) - właścicieli zakładów handlowo-usługowych. W zarządzie własnym pozostaje 174,9 ha (66%) gruntów komunalnych w mieście, w tym 38,7 ha gruntów nie zagospodarowanych. Na terenach wiejskich 226,9 ha (92%) gruntów komunalnych jest w zarządzie wła- snym, w tym 90,1 ha (36%) gruntów nie zagospodarowanych (Tabl.24). 18,8 ha (8%) gruntów komunalnych na wsi znajduje się w użytkowaniu wieczystym, głównie właścicieli domów jednorodzinnych. Nie zagospodarowane grunty państwowe mogące stanowić zasób terenów pod rozwój inwestycji publicznych w mieście zajmują 136,5 ha, co stanowi 6% powierzchni miasta i 35% powierzchni gruntów państwowych w mieście (Tabl.22). Na terenach wiejskich nie zagospodarowane grunty państwowe zajmują obszar o powierzchni 823,1 ha, co stanowi 7,4% powierzchni gminy i 56% gruntów państwowych w gminie (Tabl.25). Proces komunalizacji mienia na terenie miasta i gminy nie został jeszcze zakończony. Do końca grudnia 1996 r uzyskano 1614 decyzji komunalizacyjnych potwierdzających prawo własności gminy Pułtusk odnośnie 1 647 działek zabudowanych i nie zabudowanych o powierzchni 353,7 ha (Tabl. 26). W 1995 r gmina założyła ewidencję gruntów skomunalizowanych w systemie informatycznym. Aktualizowane są też księgi wieczyste nieruchomości skomunalizowanych. Systematycznie regulowany jest stan prawny nieruchomości skomunalizowanych w latach 1991-1994, w stosunku do których prawo własności gminy nie zostało ujawnione w księgach wieczystych lub które nie mają założonych ksiąg wieczystych. 69

3. Gospodarowanie gruntami komunalnymi W latach 1991-1996 w mieście przeprowadzono operacje gruntowe w stosunku do 74,24 ha

terenów (Tabl. 27). Sprzedano 4,27 ha gruntów, w tym 2,74 ha (64%) pod zabudowę mieszkaniową i 1.53 ha (36%) pod usługi. W użytkowanie wieczyste przekazano 48,34 ha gruntów (27,63 ha na cele mieszkaniowe, 18,89 ha na cele usługowe, 0,16 ha pod garaże i 1,66 na cele oświaty), w dzierżawę - 5,84 ha (4,38 ha na gospodarkę rolną 146 ha pod usługi). Zakupiono na rzecz miasta 2,34 ha i uzyskano darowiznę 3,19 ha. Zbyto z zasobu nieruchomości komunalnych w mieście 74,24 ha gruntów, a nabyto do zasobu 5,71 ha. Na terenach wiejskich w analizowanym okresie 1991-1996 operacje gruntowe dotyczyły 9,8 ha gruntów, tj. 4% zasobów komunalnych w gminie. Sprzedano 2,61 ha gruntów, w tym 0,22 ha pod budownictwo mieszkaniowe, 1,73 ha pod usługi i 0,66 ha na cele rekreacyjne. W użytkowanie wieczyste przekazano 1,28 ha terenów na cele rekreacyjne, a w dzierżawę oddano 2,78 ha (2,25 ha na gospodarkę rolną, 0,46 ha pod usługi i 0,07 ha na cele rekreacyjne). Zbyto z zasobu komunalnego na wsi 3,72 ha gruntów, a nabyto 2,07 ha.

4. Zasoby gruntów Zasoby gruntów w gminie Pułtusk, które mogą być wykorzystane na cele rozwoju zagospodarowania to nieruchomości nie zagospodarowane, znajdujące się w zarządzie własnym. W mieście powierzchnia takich zasobów gruntów wynosi 38,7 ha (1,7% powierzchni miasta i 14,5% gruntów komunalnych w mieście), a na terenach wiejskich - 90,1 ha (0,8% powierzchni terenów wiejskich i 36,7% gruntów komunalnych na wsi). Nie zagospodarowane nieruchomości komunalne na wsi znajdują się głównie w miejscowościach: Gnojno - 48,5 ha, Płocochowo -12,7 ha, Grabowiec -10,9 ha i Kleszewo - 9,6 ha. Zgodnie z obowiązującą od 1 stycznia 1998 r ustawą o gospodarce nieruchomościami gminne zasoby gruntów mogą być wykorzystywane "na cele rozwojowe gmin i zorganizowanej dzia- łalności inwestycyjnej, a w szczególności na realizację budownictwa mieszkaniowego oraz związanych z tym budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej, a także na realizację innych celów publicznych". Zasobem gruntów pod rozwój inwestycji publicznych są także nie zagospodarowane grunty państwowe, które w mieście Pułtusku zajmują powierzchnię 136,5 ha (6% powierzchni miasta i 35% powierzchni gruntów państwowych w mieście), a na terenach wiejskich - 823,1 ha (7,4% powierzchni wsi i 56% gruntów państwowych na wsi). Największe obszary nieruchomości nie zagospodarowanych, będących własnością Skarbu Państwa, występują we wsiach. Gromin (181,9 ha), Gnojno (180,5 ha), Grabowiec (153,1 ha), Płocochowo (146,2 ha), Ponikiew (51,0 70 ha), Szygówek (35,8 ha), Stare Lipniki (3 1,5 ha). Na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami (art. 22) zasoby nieruchomości

Skarbu Państwa w gminie Pułtusk mogą być jej przekazane w drodze darowizny, jeśli w planach miejscowych są przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe oraz na realizację związanych z tym budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej.

V. JAKOŚĆ ŻYCIA

1. Mieszkalnictwo Sytuacja mieszkaniowa w mieście Wielkość i struktura własności zasobów mieszkaniowych W końcu 1996 r w Pułtusku znajdowało się 5588 mieszkań. Około 25% mieszkań należało do gminy, 39% do spółdzielni mieszkaniowych, a tylko około 30% do osób fizycznych. Dane z Urzędu Miasta z 1997 r wskazują, że mieszkań komunalnych w mieście pozostało 23,3%, zakładowych 4,4%, spółdzielczych 40,8 i prywatnych 31,5%. Po 1990 r wykupiono od gminy 59 mieszkań. Inaczej przedstawia się obecnie struktura własności budynków mieszkalnych. Na ogółem 1 644 budynki w mieście 88,5% stanowią budynki prywatne, 4,3% - spółdzielcze, 5,6% - komunalne, 1,5% - zakładowe. Mieszkania Ogółem Komunalne Prywatne w Zakładowe Spółdzielcze Prywatne Komunalne bud. komu- wykupione po nalnych 90 r 5588 1304 118 245 2279 1760 59 % 23,33 4,38 40,78 31,49

Budynki mieszkalne Ogółem Komunalne Zakładowe Prywatne Spółdzielcze 1644 93 25 1455 71 % 5,65% 1,52% 88,5% 4,31%

Standard powierzchniowy mieszkań w Pułtusku jest niższy niż przeciętny w miastach województwa ciechanowskiego i w Polsce. Charakteryzują go poniższe wskaźniki. - wielkości powierzchni użytkowej mieszkania na osobę 17,6 - Pułtusk 18,0 - miasta woj. ciechanowskiego 71

18,5 miasta w Polsce - liczby osób na izbę

0,93 - Pułtusk 0,90 - miasta woj. Ciechanowskiego 0,90 - miasta w Polsce - powierzchni użytkowej na 1 mieszkańca w m2 56.7 - Pułtusk 59,5 - miasta woj. Ciechanowskiego 58.7 - miasta w Polsce. 3,45 - Pułtusk 3,60 - miasta woj. ciechanowskiego 3,29 - miasta w Polsce

Stan techniczny zasobów mieszkaniowych Stan zabudowy mieszkaniowej miasta pod względem stanu technicznego jest zróżnicowany. W mieście znajduje się stosunkowo dużo budynków nowych, choć zachowane historyczne ukształtowanie i charakter małomiasteczkowy zabudowy świadczyłby o jej wiekowym rodowodzie. Sprzed 1945 r. pochodzi niecałe 3% budynków mieszkalnych w mieście. Ta niewielka liczba budynków (41) nie jest remontowana. Spisy dotyczące remontów uzyskane z ZUKiGM świadczą o niewielkich rozmiarach inwestycji podejmowanych przez ten Zakład w stosunku do potrzeb. Właściciele prywatni również nie dbają o wygląd budynków i mieszkań. Zadbane są właściwie tylko elewacje na głównych ulicach i nowe budynki jednorodzinne. Przeprowadzoną w 1988 r. inwentaryzację architektoniczną i urbanistyczną Pułtuska podsumowano stwierdzeniem, że 85% istniejących zasobów mieszkaniowych nadaje się do adaptacji. Oceniono, że 750 mieszkań wymaga likwidacji ze względu na ich stan techniczny lub ze względów urbanistycznych. Struktura zasobów według wieku budynków Budynki wzniesione w okresie Ogółem sprzed 1918 r 1918 - 1944 1945 - 1990 1990 - 1996 liczba % liczba % liczba % liczba % liczba %

1644 100 19 1,15 22 1,33 1273 77,43 330 20,07

W sumie sprzed 1945 r pochodzi w mieście 41 budynków. Większość budynków powstała 72 w okresie między 1945 a 1990. W okresie 1990-1996 wybudowano 330 budynków. Stan wyposażenia zasobów mieszkaniowych w podstawowe instalacje.

W Pułtusku niemal 90% ludności korzysta z wodociągu sieciowego. Jest to sytuacja nieco lepsza niż przeciętna w miastach województwa ciechanowskiego - 87,8%. Około 72% ludności korzysta w mieszkaniach z urządzeń podłączonych do sieci kanalizacyjnej (podobnie jak przeciętnie w miastach województwa ciechanowskiego). Znacznie gorzej natomiast przedstawia się sytuacja pod względem dostępu do sieci gazowej w mieszkaniach. W Pułtusku z sieci gazowej w mieszkaniach korzysta 1,3% ludności miasta, podczas gdy w województwie ciechanowskim przeciętnie 63,4%. Rozwój budownictwa mieszkaniowego Ruch budowlany w Pułtusku w latach 1990-1996 przedstawiają poniższe zestawienia: Liczba mieszkań Ogółem Prywatne jed-W budynkach wielomieszkaniowych oddanych do użytku norodzinne spółdzielcze komunalne prywatne 527 113 392 - ____22

Wystąpienia o pozwolenie na Prywatne jed- W budynkach wielomieszkaniowych budowę bud. mieszkalnych norodzinne spółdzielcze komunalne prywatne 303 300 2 l - W latach 1990-1996 oddano w Pułtusku do użytku 527 mieszkań (tablica 14), w tym najwięcej w 1995 r - 114 mieszkań. Wskaźnik liczby mieszkań na 1000 mieszkańców wynosi 0,6, podczas gdy w miastach kraju 1,8. Standard powierzchniowy oddawanych do użytku mieszkań w Pułtusku jest stosunkowo wysoki w budownictwie indywidualnym. Przeciętne mieszkanie ma powierzchnię 127,7 m2, tj. o 2 m2 więcej niż przeciętnie w województwie. W budownictwie spółdzielczym średnia powierzchnia mieszkania w Pułtusku zbliżona jest do powierzchni przeciętnego mieszkania w miastach województwa ciechanowskiego i wynosi 49,1 m2 Potrzeby mieszkaniowe Potrzeby mieszkaniowe można określać na podstawie liczby podań o przydział mieszkania. W połowie 1997 r około 300 rodzin oczekiwało na przydział mieszkania komunalnego. Wnioski o przydział komunalnych lokali mieszkalnych pochodziły: - z budynków komunalnych - 81 - z budynków spółdzielczych - 36 73

- z budynków prywatnych - 97 - z budynków, w których wystąpiło zagrożenie - 13

Podanie o zmianę lokalu: - z mniejszego na większe - 83 - z większego na mniejsze - 11

Eksmisje Ogółem szacuje się, że najpilniej potrzebuje lokali mieszkalnych 309 rodzin. Obecnie w mieście przystępuje się do realizacji 2 budynków wielorodzinnych, których inwestorem będzie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sytuacja mieszkaniowa na terenach wiejskich Wielkość i struktura zasobów mieszkaniowych W końcu 1996 r we wsiach gminy Pułtusk znajdowało się 1021 budynków mieszkalnych i 1200 mieszkań. Najwięcej osób mieszka we wsi Płocochowo - 468 osób w 108 budynkach mieszkalnych, najmniej we wsi Pawłówek — 13 osób w 3 budynkach mieszkalnych. Niemal całe zasoby mieszkaniowe na wsi są własnością prywatną. Poza Płocochowem, gdzie istnieje zabudowa wielorodzinna blokowa, wzniesiona dla pracowników PGR, istnieją jeszcze nieliczne mieszkania służbowe w Bobach i Przemiarowie1.

Standard powierzchni zasobów mieszkaniowych Na obszarach wiejskich sytuacja mieszkaniowa ludności kształtuje się porównywalnie do sytuacji w innych gminach województwa ciechanowskiego lub nieco lepiej. Powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę wynosi znacznie więcej w gminie Pułtusk (18,2 m2/osobę) niż przeciętnie we wsiach województwa (19,5 m2 - 16,9 m2/osobę).. Przeciętna liczba osób na mieszkanie (3,94), stanowi mniej niż przeciętnie na wsi w Polsce, ale więcej niż we wsiach województwa ciechanowskiego (4,08 - 3,82). Liczba osób na izbę na obszarach wiejskich województwa ciechanowskiego wynosi przeciętnie 1,10. We wsiach gminy Pułtusk wskaźnik ten spadł poniżej tej wartości i wynosi 1,06. Podobnie kształtował się przeciętny wskaźnik w Polsce. Tę lepszą sytuację gminy Pułtusk potwierdza wskaźnik przeciętnej liczby izb w mieszkaniu: 3,71 - gmina Pułtusk, 3,48 - gminy województwa ciechanowskiego, 3,57 - gminy w Polsce.

1 79 mieszkań w blokach PGR w Płocochowie (1 wykupiony) i 2 w Bobach. 74

Dane dotyczące wielkości mieszkań również wskazują na dobrą sytuację ludności wiejskiej gminy Pułtusk. Przeciętne mieszkanie ma tu 76,8 m2, we wsiach województwa ciechanowskiego

64,7, a w Polsce - 74,5 m2. W gminie Pułtusk następuje bardzo szybka wymiana starych domów na nowe. W 1984 r zachowało się w gminie 26 budynków mieszkalnych sprzed 1918 r. W 1997 r takich budynków było już tylko 10. Obecnie w gminie znajduje się 35 budynków wybudowanych w latach 1918- 1944, podczas gdy w 1984 r było ich 891. Na 1021 budynków mieszkalnych przewagę stanowią obiekty wybudowane w latach 1945-1970. Szybko postępujący proces wymiany starej zabudowy na nową spowodował znaczny wzrost standardu domów, przede wszystkim technicznego.

Standard wyposażenia mieszkań W 1995 r w Polsce 22,2% mieszkań wiejskich nie miało żadnej instalacji (w miastach 2,4%), 56% mieszkań wiejskich było wyposażonych w wodociąg, wc i łazienkę (w miastach 85,3%). We wsiach w województwie ciechanowskim bez żadnych instalacji było 33,6% mieszkań, a wyposażonych w wodociąg, wc i łazienkę 46,7%, a więc wyraźnie mniej niż przeciętnie we wsiach polskich2. Takich danych dla gminy Pułtusk nie posiadamy, lecz wiadomo, że z instalacji sieciowych korzysta tu w mieszkaniach: z wodociągu 22,4% ludności, 2,4% z kanalizacji, a 0,08 z gazu sieciowego. Pod tym względem w gminie Pułtusk występuje znaczne zróżnicowanie i nie ma tu zależności między liczbą znajdujących się starych budynków a liczbą domów podłączonych do instalacji, gdyż uzbrojenie w instalacje całych wsi pociąga za sobą podłączanie się poszczególnych budynków. I tak w jednej z wsi - Kacice, położonej blisko miasta Pułtusk - 25 domów na 74 podłączonych jest do sieci kanalizacyjnej, choć znajduje się tu najwięcej starych budynków, a w innych wsiach ani jeden budynek. W sumie z kanalizacji przewodowej korzysta we wsiach gminy 2,4% ludności, a z wodociągów sieciowych 22,4% ludności. Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w gminie jest trzykrotnie mniejsze niż przeciętnie we wsiach województwa. W gminie Pułtusk praktycznie nie ma sieciowej instalacji gazowej, w jednej z wsi (Jeżewo) 4 domy podłączone są do instalacji gazowej. W ostatnich latach w gminie poza nową zabudową dokonuje się inwestycji moderni- 1A WUS - Ciechanów 1996 r, 1984 r 23 Dane z 1991 r (uzyskane z UMiG) podają, że w 1991 r 39,6% mieszkań w gminie miało łazienkę 75 zacyjnych. Liczba tych inwestycji (zgłoszonych) wzrasta z roku na rok. Rozwój budownictwa mieszkaniowego Poniższa tablica przedstawia rozwój budownictwa mieszkaniowego w latach 1990- 1996 na terenach wiejskich gminy Pułtusk na podstawie wystąpień o pozwolenie na budowę. Największy ruch budowlany miał miejsce w 1992 roku (25 zgłoszeń), a najmniejszy w 1990

(4 zgłoszenia). Liczba wystąpień o 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Ogółem pozwolenie na 4 8 25 14 23 8 9 91 budowę budynków mieszkalnych

Wskaźnik liczby oddanych mieszkań na 1000 mieszkańców, wynoszący 0,8 w 1995 r plasuje gminę Pułtusk na miejscu gorszym niż zajmują wsie Polski, przeciętnie (1,2), a lepszym niż wsie województwa ciechanowskiego (0,4).

2. Obsługa ludności Jakość życia mieszkańców gminy Pułtusk z punktu widzenia obsługi ludności jest znacznie zróżnicowana. Wiąże się to głównie z miejscem zamieszkania, co oznacza różną dostępność ludności gminy do urządzeń usługowych. Ponieważ pełny zestaw urządzeń usługowych znajduje się w mieście można przyjąć, że mieszkańcy miasta, stanowiący 80% ludności gminy, mają dobry dostęp do wszystkich usług. Mieszkańcy terenów wiejskich - 20% ludności - mają utrudniony dostęp do usług, muszą bowiem pokonać odległość między swoją wsią i miastem korzystając z komunikacji autobusowej lub własnego środka transportu. Ponieważ jednak niewielu mieszkańców wsi dysponuje własnym samochodem dostępność zależy w tym przypadku od odległości miejsca zamieszkania oraz standardu obsługi komunikacji. Jakość życia mieszkańców gminy w zakresie obsługi ludności określono porównując wskaźniki dla gminy z odpowiadającymi im wskaźnikami dla województwa ciechanowskiego. Porównanie wszystkich działów obsługi nie jest możliwe z powodu braku porównywalnych wskaźników. Dlatego też wykorzystano wszystkie dostępne porównywalne dane GUS i dodano komentarz własny wynikający z analizy materiałów uzyskanych w Urzędzie Miasta w celu przybliżenia obrazu gminy. Porównano wskaźniki dotyczące ochrony zdrowia, edukacji, kultury, handlu i telekomunikacji. Wskaźniki z zakresu ochrony zdrowia wykazują, że gmina na tle województwa ciechanowskiego jest dobrze obsłużona. Świadczy o tym wyposażenie w obiekty lecznictwa za- mkniętego i otwartego. Miernikiem lecznictwa zamkniętego jest wskaźnik określający liczbę 76

łóżek w szpitalach na 10 tys. ludności. W gminie Pułtusk wskaźnik ten wynosi 90 łóżek, podczas

gdy w województwie ciechanowskim zaledwie 42 łóżka. Tak więc dane liczbowe są dla gminy bardzo korzystne. Jednak mimo tak dobrego wskaźnika ilościowego standard obsługi wynikający z jakości obsługi nie jest obecnie w pełni zadowalający. Powodem są złe warunki w jakich funkcjonuje szpital, budynki szpitala są stare, w złym stanie technicznym, nie przystosowane do pełnienia funkcji szpitala rejonowego. Jeden oddział szpitala zlokalizowany jest w odległym rejonie miasta, przy ulicy Kościuszki. W ostatnim czasie pojawiła się realna możliwość budowy nowego szpitala, jeśli spełnione zostaną obietnice resortu. Prowadzone rozmowy zdają się to potwierdzać. Jest już wykonany projekt nowego obiektu, wyznaczony teren pod jego lokalizację, istnieje Fundacja Budowy Szpitala. W połowie 1997 r przewidywano możliwość oddania szpitala wl999 r. Realizacja szpitala znacznie poprawi komfort obsługi pacjentów oraz umożliwi lepsze funkcjonowanie placówki właściwe ustawienie wielkości poszczególnych oddziałów Przewiduje się, że obecny szpital będzie przekształcony w oddział dla przewlekle chorych. Zdaniem dyrektora szpitala nowa inwestycja w pełni zaspokoi potrzeby mieszkańców gminy i rejonu. Sytuacja lecznictwa otwartego w gminie jest również lepsza niż w województwie. Wskaźnik określający liczbę lekarzy na 10 tys. mieszkańców w gminie wynosi 21,2 i jest wyższy od odpowiedniego wskaźnika dla województwa, wynoszącego 13,2. Również liczba lekarzy dentystów w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców - 3,2 - jest wyższa od odpowiedniego wskaźnika dla województwa, stanowiącego 2,4. Wskaźnik określający liczbę pielęgniarek na 10 tys. mieszkańców jest wyższy w gminie Pułtusk niż w województwie, odpowiednio: 79,9 i 42,9. Dostępność do aptek jest większa w Pułtusku niż w innych miastach województwa. Na 1 aptekę w mieście przypada 2 699 osób, podczas gdy w miastach ogółem województwa - 3 861. Na terenach wiejskich znajduje się zaledwie 1 punkt apteczny w Przemiarowie. Należy tu jednak zwrócić uwagę na fakt znacznie gorszej dostępności do urządzeń z zakresu ochrony zdrowia mieszkańców wsi. Na obszarach wiejskich gminy poza punktem aptecznym nie występują żadne placówki i każda porada lekarska wymaga przyjazdu do miasta. W Pułtusku znajduje się jedyny na obszarze gminy żłobek, do którego uczęszcza 56 dzieci. Ogółem w miastach województwa do żłobka chodzi 91 dzieci, tak więc ponad 50% miejsc w żłobkach znajduje się w Pułtusku. Usługi w zakresie edukacji w gminie można określić jako dobre. Brak wskaźników porównywalnych dla województwa nie pozwala na przeprowadzenie odpowiednich porównań liczbowych. W gminie znajduje się 9 szkół podstawowych, z czego 4 są w mieście i 5 na terenach wiejskich. Szkoły w Pułtusku są duże, obsługują dzieci z miasta, z 10 wsi oraz spoza gminy. 77

Na terenach wiejskich szkoły są znacznie mniejsze. Niedogodnością dla dzieci na wsi jest

zbyt duża odległość do szkół, przekraczająca możliwości dojścia pieszego. Dzieci dowożone są autobusami PKS, gdyż tylko w Płocochowie jest autobus przeznaczony do przewozu dzieci do szkoły. Szkolnictwo ponadpodstawowe jest w Pułtusku rozwinięte w sposób zapewniający młodzieży możliwość nauki na różnym poziomie. Młodzież pragnąca podjąć studia ma możliwość pobierania nauki w liceum ogólnokształcącym. Zróżnicowany zestaw specjalności kształcenia zawodowego na poziomie zasadniczym i średnim oferują dwa zespoły szkół zawodowych o bogatym zestawie specjalności. Dodatkowym atutem są internaty przy szkołach zawodowych. W Pułtusku jest możliwość kształcenia się i rozwijania zamiłowań artystycznych; daje to szkoła muzyczną ognisko muzyczne oraz liczne inne organizacje. Jakość życia w zakresie edukacji znacznie podnosi Wyższa Szkoła Humanistyczna. Uczelnia ta zajmuje wysokie lokaty w krajowych rankingach szkół wyższych. Wskaźniki porównywalne w dziedzinie kultury odnoszą się jedynie do dwóch typów placówek: bibliotek i kin. Na 1 placówkę biblioteczną przypada w mieście 4 723 mieszkańców, podczas gdy w miastach województwa ogółem - aż 6 950 mieszkańców. Gorzej jest na obszarach wiejskich gminy Pułtusk; wskaźnik ten jest znacznie wyższy od odpowiadającego mu wskaźnika na terenach wiejskich województwa i wynosi 4 539 osób ( na terenach wiejskich województwa - 2 326). Kino w Pułtusku ma 231 miejsc na widowni. W województwie ogółem znajduje się 8 kin o 2 231 miejscach. Liczba mieszkańców na 1 miejsce na widowni w mieście wynosi 82 osoby i jest nieco niższa od analogicznego wskaźnika dla miast województwa, który wynosi 84 osoby. Porównanie odpowiednich wskaźników dla gminy Pułtusk (181) i województwa (196) wskazuje, że wskaźnik dla gminy jest znacznie lepszy. Ogólnie należy stwierdzić, że usługi w zakresie kultury przy istniejącym w mieście wyposażeniu można uznać za zadowalające. Znacznie gorsze są usługi w tym zakresie na terenach wiejskich. Tylko w jednej wsi znajduje się wiejski dom kultury. Poza tym obiektem mieszkańcy wsi mają do dyspozycji jedynie świetlice w istniejących 10 strażnicach OSP oraz 2 filie bibliotek. Jakość życia mieszkańców miasta z punktu widzenia usług handlowych jest dobra. W Pułtusku mieści się dużo sklepów, w tym także liczne sklepy specjalistyczne. Porównywalne wskaźniki wykazują jednak, że na 1 sklep przypada 67 mieszkańców, co lokuje miasto nieco niżej od średniej dla ogółu miast województwa - średnia 61. Sytuacja na terenach wiejskich jest gorsza: ludność obsługują 24 sklepy znajdujące się w 15 wsiach. Na 1 sklep przypada 189 mieszkańców, co w porównaniu ze wskaźnikiem dla terenach wiejskich województwa, wyno- 78 szącym 160 mieszkańców, sprawia, że wsie gminy Pułtusk znajdują się pod tym względem na

niskiej pozycji. Tak niski wskaźnik dla wsi wpływa na obniżenie wskaźnika dla gminy - 76, przy wskaźniku dla województwa - 97. Standard usług z zakresu telekomunikacji w gminie jest bardzo niski, o czym świadczy wskaźnik określający liczbę placówek pocztowo-telekomunikacyjnych przypadających na 10 tys. mieszkańców. W mieście wynosi on 1,3, przy odpowiadającym mu wskaźniku w miastach województwa 2,0. Analiza wskaźników dla województwa ciechanowskiego wskazuje, że jakość życia zarówno mieszkańców miasta jak i terenów wiejskich w gminie Pułtusk jest wyraźnie wyższa niż w województwie. Wpływa na to wyposażenie miasta w obiekty usługowe o znaczeniu ponadlokalnym, wynikające z dawnego statusu administracyjnego Pułtuska jako miasta powiatowego. Wprowadzana reforma powiatowa, stwarza korzystne możliwości rozwoju usług komercyjnych związanych z potrzebami ludności gminy oraz spoza jej obszaru.

3. Komunikacja zbiorowa Komunikacja autobusowa jest jedynym środkiem transportu pasażerskiego, który ma zapewnić powiązanie Pułtuska z innymi miejscowościami gminy, województwa, kraju i między dzielnicami w mieście. Centrum komunikacji autobusowej jest dworzec PKS usytuowany w centrum miasta. Sieć przystanków w mieście założona jest w oparciu o zasadę zapewniającą strefę dojścia pieszego wynoszącą max 800 m. Poza miastem przystanki usytuowane są w odległości około 1 km. Kursy dalekobieżne Według rozkładu jazdy PKS do Warszawy odjeżdżają autobusy czterema różnymi trasami, w sumie jest 17 kursów. Komunikacja autobusowa przedsiębiorców prywatnych oferuje około 20 kursów startujących z przystanku usytuowanego w pobliżu dworca PKS. Innym przystankiem docelowym dalekobieżnym jest Płock, który obsługuje jedynie PKS. Kursy średniodystansowe Najważniejszymi kursami autobusowymi średniodystansowymi są te, które dowożą pasażerów do Ciechanowa, Wyszkowa i Nasielska. W miastach tych przystanki docelowe znajdują się przy dworcach PKP. Najwięcej jest kursów do miejscowości położonych około 20 km od Pułtuska (26). Połączenia w obrębie gminy Oferta komunikacyjna PKS wewnątrzgminna jest raczej uboga, zważywszy na zakres zadań. Do najważniejszych z nich należy dowóz dzieci do szkół, gdyż jedynie wieś Płocochowo 79 dysponuje własnym transportem. Dla dzieci z Popław, Olszaka, Lipnik, Grabowca i Kacic

wykupywane są bilety PKS, gdyż dojeżdżają one do szkoły nr 4 w Pułtusku, podobnie dla dzieci z Trzcińca, Lipnik, Gromina, Moszyna i Białowieży, które dojeżdżają do szkoły nr 1. Dzieci z miejscowości położonych po wschodniej stronie Narwi - Ponikiew i Pawłówek dojeżdżają PKS do szkoły nr 2 w osiedlu Popławy. Do szkoły w Bobach dojeżdżają dzieci z Gnojna, Lipy, Chmielewa i Kleszewa. Innych zadań PKS ma bardzo wiele przy braku komunikacji pasażerskiej PKP. Uczniowie i studenci dojeżdżają do szkół w Pułtusku z okolicznych i dalszych miejscowości, pracownicy do licznych zakładów pracy. Oferta PKS i firm przewozowych prywatnych jest niewystarczająca. Najbardziej odczuwalny jest brak bezpośrednich połączeń Pułtuska z innymi dużymi miastami Polski poza Warszawą i Płockiem. Nie ma również wystarczającej liczby kursów wewnątrz miasta, rozciągniętego po dwóch stronach Narwi i dostosowanego do kursów krótkodystansowych taboru samochodowego.

4. Zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną i gaz Według danych WUS z 1996 r 89% ogółu ludności miasta Pułtuska korzystało z wody z wodociągu miejskiego. Zużycie wody z wodociągu przez gospodarstwa domowe w mieście wyniosło około 695 dam3, co stanowiło około 10% zużycia w miastach województwa ciechanowskiego oraz niecałe 7% zużycia przez wszystkie gospodarstwa domowe województwa. Jednostkowe zużycie wody przez jednego mieszkańca w gospodarstwach domowych w mieście wynosiło w 1996 r 37 m3, co stawiało miasto na 6 miejscu w województwie (na 11 miast). Zużycie wody w gospodarstwach domowych na wsi wynosiło w 1996 r około 21 dam3, co stanowiło niecałe 0,007 % zużycia wody przez wszystkie gospodarstwa domowe na wsi. Natomiast zużycie wody przypadające na jednego mieszkańca wsi wynosiło 4,6 m3, co stanowiło 38% średniego zużycia przez jednego mieszkańca zamieszkującego na wsi, a 19% zużycia średniego w województwie. Powyższe wielkości nie uwzględniały zużycia wody z wodociągu „Trzciniec”, gdyż sieć wodociągowa na terenia objętym obsługą przez ten system zrealizowana została w 1997 r. Z tego względu nie wszystkie podane wielkości zużycia są aktualne. Według danych WUS zużycie energii elektrycznej w 1996 r przez gospodarstwa domowe w mieście Pułtusku wyniosło 12,7 GWh, co stanowiło około 9 całkowitego zużycia przez gospodarstwa domowe w województwie. Średnie zużycie energii elektrycznej przez jednego mieszkańca wyniosło 677,2 kWh i było ponad dwukrotnie większe od zużycia średniego dla województwa. Wielkości zużycia gazu przez gospodarstwa domowe w mieście nie można analizować 80 w oparciu o dane WUS - 1996, gdyż sieć gazowa jest w trakcie realizacji i w 1997 r do systemu

podłączona została znaczna ilość mieszkańców, co z kolei rzutuje na średnie wskaźniki zużycia.

VI. SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA 1. Charakterystyka województwa ciechanowskiego na tle regionu i kraju Województwo ciechanowskie należy do najsłabiej zaludnionych i zurbanizowanych województw w Polsce. Niski poziom urbanizacji przesądza o gospodarce województwa, która ma charakter zdecydowanie rolniczy. Użytki rolne w 1996 r stanowiły 73,3% powierzchni województwa, tj. 2,6% obszaru użytków rolnych kraju, w tym: grunty orne - 56,1%; sady - 0,5%; łąki i pastwiska - 16,6% lasy i grunty leśne - 16,9%. W województwie przeważają gleby średnie i słabe. W 1995 r w województwie było 41 974 indywidualnych gospodarstw rolnych, tj. 2% gospodarstw rolnych kraju, z których najliczniejszą grupę stanowiły gospodarstwa małe, o powierzchni do 5 ha (11,3 tys.), tj. 27% ogólnej liczby gospodarstw rolnych województwa. Gospodarstw o powierzchni większej było: od 5 do 7 ha-5,5 tys., tj. 13,1% od 7 do 10 ha -7,5 tys., tj. 17,9% od 10 do 15 ha - tj. 21,5% od 15 do 30 ha - 7,5 tys. gospodarstw, tj. 13,1%. Największych gospodarstw - o powierzchni powyżej 40 ha było 800, tj. około 1,9% ogólnej liczby indywidualnych gospodarstw rolnych województwa. Średnia wielkość gospodarstw w województwie wynosiła 10 ha a w kraju - 8 ha. W województwie ciechanowskim większy niż przeciętny w kraju jest udział gospodarstw średnich - od 5 do 15 ha. W strukturze zasiewów dominują zboża - w 1996 r 73,1% w ogólnej powierzchni zasiewów; istotną rolę odgrywają również ziemniaki - 11,8% oraz buraki cukrowe - 3,9%. W 1996 r uzyskane w województwie plony z ha wyniosły w odniesieniu do czterech zbóż podstawowych 26,3 dt (dla kraju 30,6 dt); ziemniaków 212 dt (dla kraju 164 dt); buraków cukrowych 362 dt (dla kraju 346 dt). W latach 1989-1995 na obszarze województwa, jak i całego kraju wystąpiły wyraźne wahania koniunkturalne w rozwoju produkcji zwierzęcej. Związane one były z procesami transformacji gospodarki kraju ale również wynikały z wahań koniunktury, typowych dla gospodarki rynkowej, spowodowanych klęskami żywiołowymi lub klęską „urodzaju”, itp. 81

(np. wahania cen na rynku pasz). W1996 r pogłowie bydła w gospodarstwach indywidualnych województwa wynosiło około 221 tys. sztuk, a trzody chlewnej około 452 tys. sztuk. Pogłowie zwierząt gospodarskich na 100 ha użytków rolnych wyniosło 63 sztuki a dla kraju ten wskaźnik kształtował się na poziomie 57 sztuk. W 1996 r uzyskany w województwie skup żywca rzeźnego na 1 ha użytków rolnych wyniósł 89 kg (dla kraju 71 kg) a skup mleka krowiego na 1 ha użytków rolnych kształtował się na poziomie 600 litrów (dla kraju 330 1). Na obszarze województwa w 1996 r było zarejestrowanych 20 359 podmiotów gospodarczych, w tym 651 podmiotów sektora publicznego. W sektorze prywatnym funkcjonowały 2 383 podmioty o statusie osób prawnych, co stanowiło 11,7% ogółu podmiotów gospodarczych województwa oraz 17 325 podmiotów prowadzących działalność w oparciu o status osób fizycznych - 85,1% ogółu podmiotów gospodarczych województwa. Wśród podmiotów gospodarczych sektora prywatnego, mających charakter osób prawnych dominowały podmioty zajmujące się: handlem i naprawami - 36,4%, działalnością produkcyjną - 20,5% oraz budownictwem - 8,6%. Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przeważały podmioty zajmujące się: handlem i naprawami - 44,1%, działalnością produkcyjną - 11,3%, budownictwem - 11,1%, transportem, składowaniem i łącznością - 7,9% oraz obsługą nieruchomości i ich wynajmowaniem - 7,4%. Rolniczy charakter województwa powoduje, że w strukturze branżowej przemysłu dominuje przemysł rolno-spożywczy; jego udział w produkcji przemysłowej województwa w 1995 r wynosił około 50%. W przemyśle rolno-spożywczym województwa istotną rolę odgrywa: przetwórstwo mięsa i wyrób wędlin, przemysł zbożowo-młynarski, przetwórstwo mleka, produkcja piwa, cukru i przetworów owocowo-warzywnych. Wśród innych branż przemysłu istniejących na obszarze województwa można wymienić przemysł elektromaszynowy, lekki oraz drzewny i materiałów budowlanych. Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym kraju województwo ciechanowskie wchodzi w skład Regionu Mazowsze . Na Rys. 1 i 2 przedstawiono wyniki analiz zróżnicowania przestrzennego województw Regionu Mazowsze. W analizie uwzględniono wskaźniki dotyczące: nakładów inwestycyj- 82 nych/km2; środków trwałych (brutto)/ km2' produkcji sprzedanej przemysłu/1 zatrudnionego;

abonentów telefonicznych/1000 mieszkańców oraz sprzedaży detalicznej towarów/ mieszkań- Analizę przeprowadzono dla lat 1991-1993 (Rys.l) oraz 1993-1995 (Rys.2). Wyniki analizy wykazały, że zarówno w 1991, jak i w 1993 r najsilniej rozwiniętym i zdecydowanie wyróżniającym się w regionie było województwo warszawskie. Województwo to cechowało się również największą skalą przemian W 1991 r do województw średnio rozwiniętych zaliczono; płockie, radomskie, skierniewickie oraz ostrołęckie, natomiast ciechanowskie i siedleckie zaliczono do województw słabo rozwiniętych. Z punktu widzenia skali przemian do grupy województw o największych przemianach - obok województwa warszawskiego - zaliczono województwo płockie. Województwo skierniewickie zaliczono do grupy o średnich przemianach a pozostałe znalazły się w grupie o małej skali przemian. W grupie tej województwo ciechanowskie cechowało się najmniejszymi przemianami1. Analiza przeprowadzona dla lat 1993-1995 dała wyniki bardzo zbliżone. Województwo ciechanowskie nadal należy do najsłabiej rozwiniętych w regionie i cechuje się najmniejszą skalą przemian. 2. Przemiany demograficzne Zaludnienie Miasto i gminę Pułtusk zamieszkują 23 064 osoby; miasto liczy 18 440 mieszkańców (80%), a gmina - 4 624 (20%) (Tabl. 1). Pod względem liczby ludności miasto zajmuje piątą pozycję wśród 11 miast województwa ciechanowskiego po Ciechanowie, Mławie, Płońsku i Działdowie, a gmina - trzydziestą drugą wśród 46 gmin wiejskich województwa. Gmina podzielona jest na 23 sołectwa o zróżnicowanym zaludnieniu (Tabl.3). W największym pod względem liczby ludności sołectwie - Płocochowie - mieszka 468 osób, co stanowi 10,1% mieszkańców gminy, a w najmniejszym - Pawłówku - zaledwie 13 osób - 0,3 % mieszkańców gminy. Średnia gęstość zaludnienia miasta wynosi 831 osób na 1 km2 ; w poszczególnych jednostkach urbanistycznych waha się ona od 118 osób na 1 km2 w jednostce „C” do 50 w jednostce „E”. Przeciętna gęstość zaludnienia gminy wynosi 55 osób na 1 km2. Gęstość zaludnienia w poszczególnych sołectwach jest zróżnicowana - od 81 osób na 1 km2 w sołectwie Ponikiew do 36 osób na 1 km2 w sołectwach Boby i Białowieża. Wysokimi wskaźnikami gęstości charakteryzują się sołectwa sąsiadujące z miastem, z wyjątkiem dwóch, którymi są Olszak i Nowe Lipniki (Tabl.3).

1 Z. Frankowski „Ocena przeobrażeń strukturalnych w sferze produkcyjnej regionu” maszynopis, IGPiK. Warszawa, 1996 83

W latach 1988-1996 liczba mieszkańców miasta wzrosła z 17 355 do 18 440, tj. o 6,2% (Tabl.l), a gminy - z 4 567 do 4 624, tj. o 1,2% (Tabl.2). Przeciętne roczne tempo rozwoju ludności wyniosło 0,7% w mieście i 0,13% w gminie. Nieznaczny przyrost ludności miasta wynika z dodatniego - choć systematycznie zmniejszającego się - zarówno przyrostu naturalnego, jak i salda migracji - z wyjątkiem 1992 r, w którym saldo migracji było bardzo wysokie i osiągnęło 449 osób (Tabl.l). Spadek zaludnienia gminy jest konsekwencją niskiego a w niektórych latach (1991-1995) ujemnego przyrostu naturalnego oraz ujemnego - z wyjątkiem 1995 r - salda migracji. Na terenie gminy następują zmiany w rozmieszczeniu ludności (Tabl.3). W latach 1984-1997 w 6 sołectwach, w tym w 4 graniczących z miastem, nastąpił wzrost liczby mieszkańców: w Jeżewie - o 42,5%, w Moszynie - 0 7,3%, w Przemiarowie - o 4,0%, w Olszaku - o 3,4%, w Nowych Lipnikach - o 2,8%, w Kacicach - o 1,3%. W pozostałych sołectwach odnotowano spadek liczby ludności, najwyższy w sołectwach: Pawłówek - o45,8%, Chmie- lewo - o 33,3%, Zakręt - o 25%, Gnojno - o 22,3%. Udział ludności miasta Pułtuska w ogólnej liczbie ludności miejskiej w województwie ciechanowskim w latach 1988-1996 spadł z 11,5%% do 10,9%. Natomiast udział ludności gminy w ogólnej liczbie ludności wiejskiej w województwie ciechanowskim utrzymał się na tym samym poziomie - 1,7% (Tabl 4). Przyrost naturalny w Polsce i w województwie ciechanowskim wykazywał w omawianym okresie wyraźną tendencję spadkową, ale był dodatni, zarówno w miastach, jak i na wsi. W Pułtusku wskaźnik przyrostu naturalnego na 1 000 mieszkańców obniżył się z 4,7 w 1988 r do 2,9 w 1996 r, podczas gdy w miastach województwa ciechanowskiego z 7,1 do 3,1. W gminie wskaźnik ten spadł z 5,3 do 1,5, a w gminach województwa z 6,3 do 1,4. (Tabl.4). Saldo migracji na 1 000 ludności w okresie 1988-1996 w Pułtusku obniżyło się z 6,3 do 2,3, a w miastach województwa ciechanowskiego z 16,2 do 2,1. Na terenach wiejskich saldo migracji było ujemne. W gminach województwa wskaźnik salda migracji na 1 000 mieszkańców zmniejszył się z -12,9 do -5,2, a w gminie Pułtusk z -11,8 do -2,1 (Tabl.4). W latach 1988-1996 dynamika wzrostu ludności w mieście wyniosła 108,8%. Wyższą niż w Pułtusku koncentrację przyrostu ludności w województwie miało 5 miast: Lidzbark - 128,2, Żuromin - 124,3, Płońsk - 111,9, Ciechanów - 111,7, Działdowo - 111,3, a niższą 3 miasta: Mława - 107,4, Raciąż - 107,6, Nasielsk - 106,7 (Tabl.5). Na terenach wiejskich województwa ciechanowskiego tylko w 10 gminach wzrosła liczba mieszkańców - dynamika zmian w granicach 100,2% - 103,3%. W gminie Pułtusk, tak jak w pozostałych 36 gminach 84 województwa, zaludnienie zmniejszyło się - dynamika zmian w granicach 93,6% - 101,9%.

Struktura płci i wieku W 1996 r kobiety stanowiły 50,5% ogólnej liczby ludności miasta i 50,3% ogólnej liczby ludności gminy. Wskaźnik koncentracji kobiet (liczba kobiet na 100 mężczyzn) w mieście zmniejszył się ze 107 w 1988 r do 106 w 1996 r, podczas gdy w miastach województwa ciechanowskiego łącznie - ze 109 do 107 (Tabl. 6). Wielkość tego wskaźnika świadczy o dość zrównoważonej strukturze płci. W gminie poprawie uległa struktura ludności według płci: wskaźnik liczby kobiet na 100 mężczyzn zwiększył się z 97 do 101. Na terenach wiejskich województwa ciechanowskiego wskaźnik ten utrzymywał się w okresie 1988-1996 cały czas na poziomie 99 kobiet na 100 mężczyzn. (Tabl.6) Struktura ludności miasta w podziale na wiek: przedprodukcyjny - 30,0%, produkcyjny - 59,1%, i poprodukcyjny - 10,9% jest zbliżona do struktury ludności miejskiej województwa - odpowiednio: 30,3%, 58,9% i 69,9%. W gminie natomiast nieco większy jest wskaźnik udziału ludności w wieku poprodukcyjnym - 17,3%, w stosunku do odpowiedniego wskaźnika dla terenów wiejskich województwa - 16,5%. W okresie 1988-1995 w mieście zwiększył się udział ludności w wieku produkcyjnym z 54,3% do 59,1%, natomiast zmniejszył się udział ludności w wieku przedprodukcyjnym z 33,9% do 30% oraz w wieku poprodukcyjnym z 11,8% dol0,9%. Te same tendencje wystąpiły w gminie - wzrost udziału ludności w wieku produkcyjnym z 49,8% do 53,5% oraz spadek udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym z 29,6% do 29,2% i w wieku poprodukcyjnym z 20,6% do 17,3% (Tabl. 7).

3. Zmiany na rynku pracy Zasoby pracy Ze względu na brak danych dotyczących osób aktywnych zawodowo (ludność czynna zawodowo i aktywnie poszukująca zajęć zarobkowych), stanowiących realne zasoby pracy, analizą objęto ludność w wieku produkcyjnym, tj. potencjalne zasoby pracy. Ludność w wieku produkcyjnym wzrosła w latach 1988-1995 zarówno w mieście - o 117,4%, jak i w gminie - o 107,4% (Tabl. 7). W 1995 r ludność w wieku produkcyjnym stanowiła w mieście 59,1% ogólnej liczby mieszkańców, a w gminie - 53,5 % mieszkańców. Wskaźniki te były zbliżone do wskaźników dla miast i gmin w województwie ciechanowskim (odpowiednio: 58,9% i 54,0%). Poziom produktywności społeczeństwa miasta jest stosunkowo korzystny; na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 69 osób w wieku nieprodukcyjnym, tj. o 1 osobę mniej niż w miastach województwa ciechanowskiego. W gminie Pułtusk na 100 osób w wieku produkcyjnym 85

przypada 87 osób w wieku nieprodukcyjnym, tj. o 2 osoby więcej niż na terenach wiejskich województwa ciechanowskiego (Tabl.7). Miejsca pracy Pracujący w gospodarce narodowej (bez indywidualnych rolników) w mieście i gminie Pułtusk stanowią 7,3% ogółu pracujących w województwie ciechanowskim (Tabl.9). Miasto skupia 9,5% ogółu pracujących w miastach województwa ciechanowskiego. W latach 1994-1996 liczba pracujących w Pułtusku wzrosła z 5 259 w 1994 r do 5 351 w 1995 r i 5 542 w 1996 r1. Dynamika zmian miejsc pracy w Pułtusku (105,4%) była wyższa niż w miastach województwa ciechanowskiego (104,5 %). W 1996 r pracujący w sektorze przemysłowym (działalność produkcyjna i budownictwo) stanowili 27,8% ogółu pracujących w Pułtusku ( w miastach województwa ciechanowskiego łącznie - 35,2%), a pracujący w sektorze usługowym - 71,4% (w miastach województwa ciechanowskiego - 65,5%). W latach 1994-1996 nastąpił wzrost zatrudnienia w budownictwie (o 64,6%), a spadek w działalności produkcyjnej (o 5,1%). W sektorze usługowym wysoki był wzrost liczby pracujących w dziale transport, składowanie i łączność (o 40,1%). Wzrost liczby pracujących objął także działy: edukacja - o 18,5%, administracja publiczna i obrona narodowa - o 11,5% oraz ochrona zdrowia - o 2,1%. Zmniejszyła się natomiast liczba pracujących w handlu i naprawach o 8,6% (Tabl. 10). W gminie Pułtusk w 1996 r pracowały 2 084 osoby, w tym 1 712 (82,1%) w rolnictwie i 372 (17,8%) poza rolnictwem. Wyłącznie w rolnictwie pracuje 96% rolników, a tylko 4% łączy rolnictwo z pracą poza rolnictwem. Ponad 50% indywidualnych rolników posiada swe gospodarstwa w 7 następujących sołectwach: w Głodowie - 159 rolników, w Grabowcu - 137, w Starych Lipnikach - 123, w Płocochowie - 121, w Przemiarowie - 119, w Grominie - 118, i w Trzcińcu - 108 (Tabl. 11). Wskaźnik zatrudnionych w rolnictwie na 100 ha użytków rolnych jest wysoki i wynosi 23,1%. Szczególnie wysokie jest zatrudnienie rolników w stosunku do powierzchni użytków rolnych w sołectwach: Szygówek, Zakręt, Kokoszka, Grabowiec, Jeżewo, Moszym, Ponikiew i Pawłówek - w granicach 25,9 - 33,8. Tabl. 11). W latach 1994-1996 liczba pracujących poza rolnictwem w gminie Pułtusk zmniejszyła się o 33% - z 554 osób w 1994 r do 403 w 1995 r i 372 w 1996 r. W sektorze przemysłowym w 1996

1 Analiza miejsc pracy możliwa jest od 1994 r ze względu na zmianę klasyfikacji działalności gospodarczych w 1994 r oraz fakt, że do 1993 r dostępne są wyłącznie dane o liczbie pracujących w jednostkach zatrudniających ponad 5 osób. 86 r.

pracowało 59,1% ogółu pracujących, w tym: w działalności produkcyjnej - 53,8%, w budownictwie - 5,3 %, a w sektorze usługowym - 40,9%: głównie w dziale edukacja - 18,5% oraz handel i naprawy - 12, 1% (Tabl. 9). Bezrobocie Według stanu na dzień 15 lipca 1997 r w mieście było 1 670 bezrobotnych, a w gminie 242; łącznie 1912 osób. Kulminację zjawiska bezrobocia zarówno w mieście i gminie Pułtusk, jak i w całym województwie ciechanowskim zaobserwowano w latach 1993-1994. Od tego czasu wielkości ogółem maleją (Tabl 12). Systematyczny spadek rozmiarów bezrobocia od 1994 r wiąże się z przyspieszeniem tempa wzrostu pracujących w mieście i wysokim zatrudnieniem w rolnictwie (wskaźnik pracujących na 100 ha użytków rolnych w gminie 23,1%). Poziom bezrobocia, w sytuacji braku danych dotyczących liczby czynnych zawodowo, charakteryzować może udział bezrobotnych wśród ludności w wieku produkcyjnym. W 1996 r w mieście i gminie Pułtusk łącznie bezrobotni w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym stanowili 14,3%, podczas gdy w województwie ciechanowskim - 16,2% (Tabl. 12). Bezrobocie w Pułtusku jest następstwem redukcji miejsc pracy w przedsiębiorstwach państwowych (FSO „POŁAM” - 700 osób, Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „PELTA” - 250, Warszawska Fabryka Platerów „HEFRA” - 200, OSW - 150, WPHW - 100, Centrala Nasienna - 50, Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunalnego - 50) oraz w wielu jednostkach spółdzielczych (CPLiA - 300 osób, PSS „SPOŁEM” - 150, GS „SCH” - 100, Spółdzielnia Ogrodniczo- Pszczelarska - 60, Spółdzielnia Transportu Wiejskiego - 30, WZGS - 30, Spółdzielnia Kółek Rolniczych - 25). Źródłem bezrobocia w gminie jest głównie likwidacja Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego „DREWNO” w Chmielewie (175 osób), Zakładu Przetwórstwa Rybnego „FREDON” w Kleszewie - 100 osób, Przedsiębiorstwa Konstrukcyj- no-Stalowego w Popławach - 100 osób oraz PGR w Płocochowie —10 osób. W indywidualnych gospodarstwach rolnych w gminie Pułtusk występuje bezrobocie ukryte. Biorąc za podstawę zatrudnienia pożądane i najbardziej ekonomiczne zatrudnienie 13- 14 osób na 100 ha użytków rolnych, nadwyżkę osób pracujących w rolnictwie można oszacować na około 450 osób. Największe nadwyżki ludności zawodowo czynnej w rolnictwie indywidualnym występują w sołectwach: Płocochowo, Przemiarowo, Boby, w których na 100 ha użytków rolnych przypada 40-42 rolników. Wysokie nadwyżki pracujących w rolnictwie notuje się również w sołectwach: Głodowo, Stare Lipniki, Gromin, Trzciniec, Białowieża, Gnojno, 87

Grabowiec, Kacice (22-37 zatrudnionych na 100 ha użytków rolnych).

4. Gospodarka Rolnictwo Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej województwa ciechanowskiego wykazuje, że gmina Pułtusk cechuje się średnimi warunkami agroekologicznymi produkcji rolnej 1 Użytki rolne w 1996 r stanowiły 89,5% powierzchni ogólnej gminy (1,8% użytków rolnych województwa oraz gmin województwa ciechanowskiego), w tym: grunty orne - 82%, sady - 1,6%, łąki i pastwiska - 16,4%, lasy i grunty leśne - 6,1 obszaru gminy. W mieście Pułtusku użytki rolne zajmowały 85,3% powierzchni ogólnej (0,3% użytków rolnych województwa a 14,1% użytków rolnych miast województwa), w tym: grunty orne - 7,4%, sady - 5,3%, łąki i pastwiska - 20,4%, lasy i grunty leśne - 2,1% powierzchni ogólnej miasta. W 1996 r w gminie Pułtusk było 1 181 gospodarstw indywidualnych (około2,8% ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych województwa), z których najliczniejszą grupę stanowią gospodarstwa małe o powierzchni do 5 ha - 486 gospodarstw, tj. 41,1% ogólnej liczby gospodarstw gminy. Pozostałe grupy to gospodarstwa o powierzchni: od 5 do 7 ha - 148- 12,2%, od 7-10 ha - 173 - 14,6%, od 10-15 ha było 216 - 18,3%, powyżej 15 ha - 158 - 13,4%. W mieście w 1996 r były 272 indywidualne gospodarstwa rolne, z których przeważającą część stanowiły gospodarstwa małe - do 5 ha (198 gospodarstw, tj, 72,8% ogólnej liczby indywidualnych gospodarstw rolnych na obszarze miasta). Ogólnie można stwierdzić, że struktura indywidualnych gospodarstw rolnych w Pułtusku kształtuje się niekorzystnie na tle województwa, a szczególnie wyraźnie niekorzystne różnice występują w grupie gospodarstw najmniejszych - do 5 ha oraz największych - mających powyżej 15 ha. Niska jest również w

1 Warunki restrukturyzacji i modernizacji wsi na terenie województwa ciechanowskiego”, Zespól Marketingu, ODR Poświętne 88

porównaniu do województwa średnia wielkość indywidualnych gospodarstw rolnych; w gminie wynosi ona około 7 ha a w mieście – około 4,5 ha. Największe pod względem liczby indywidualnych gospodarstw rolnych są sołectwa: • Płocochowo - 117 gospodarstw, z tego 55% stanowią gospodarstwa do 5 ha, a 22% powyżej • 10 ha (w Płocochowie zlokalizowany był zakład Państwowego Gospodarstwa Rolnego Gładczyn); • Grabowiec - 111 gospodarstw, w tym 56% gospodarstw do 5 ha i 16% powyżej 10 ha; • Przemiarowo - 81 gospodarstw, w tym 31% do 5 ha i 54% powyżej 10 ha; • Gnojno - 80 gospodarstw, w tym 51% do 5 ha i 19% powyżej 10 ha. Sołectwa Płocochowo, Grabowiec, Gnojno i Kleszewo cechują się największą w gminie liczbą gospodarstw najmniejszych - do 5 ha. Największą liczbą gospodarstw średnich i dużych - powyżej 10 ha - charakteryzują się sołectwa: Przemiarowo - 44 gospodarstwa, Głodowo - 41 gospodarstw; Boby - 30 gospodarstw; Gromin - 27 gospodarstw; Płocochowo - 26 gospodarstw; Białowieża - 24 gospodarstwa, Stare Lipniki - 24 gospodarstwa i Trzciniec - 22 gospodarstwa. W strukturze zasiewów na obszarze gminy, jak i miasta dominują: zboża - w gminie 72,8%, w mieście 77,8% powierzchni ogólnej zasiewów; oraz ziemniaki - odpowiednio: 10,8% i 5,0%. W gminie ponadto istotną rolę odgrywają buraki cukrowe - 3 1% powierzchni ogólnej zasiewów a na obszarze miasta rzepak i rzepik - 5,7% powierzchni ogólnej zasiewów. Struktura zasiewów na obszarze gminy zbliżona jest do struktury zasiewów województwa. W 1996 r uzyskane w gminie plony z ha wyniosły w odniesieniu do czterech zbóż podstawowych 30,6 dt i ziemniaków 250 dt (w mieście odpowiednio: 29,4 dt i 250 dt). Plony uzyskane w Pułtusku są zdecydowanie wyższe niż średnia wysokość plonów uzyskiwanych w gminach województwa dla czterech zbóż o ponad 16% a dla ziemniaków o około 18%. W 1996 r pogłowie bydła w indywidualnych gospodarstwach rolnych wynosiło około 3,5 tys. sztuk w gminie (1,6% ogółu bydła w gminach województwa) a w mieście ponad 400 sztuk - l,8%ogółem bydła w miastach województwa. Razem na obszarze miasta i gminy było 3,9 tys. sztuk bydła (1,8% ogółu bydła w województwie). Pogłowie trzody chlewnej w indywidualnych gospodarstwach rolnych w 1996 r w gminie wynosiło: 7,9 tys. sztuk (1,8% ogółu trzody chlewnej 89

gmin województwa) a w mieście 1,1 tys. sztuk (7,9% ogółu trzody chlewnej miast). Razem było w Pułtusku około 9 tys. sztuk trzody chlewnej (tj. 2% ogółu trzody chlewnej województwa). Biorąc pod uwagę zwierzęta gospodarskie sytuacja gminy na tle województwa nie przedstawia się korzystnie. Przeciętne pogłowie bydła w gminach województwa wynosi około 4,7 tys. sztuk a w gminie Pułtusk 3,9 tys. sztuk (w tym krów odpowiednio: 2,5 tys. i 1,7 tys. sztuk). Przeciętna dla gmin województwa pogłowia trzody chlewnej wynosi 9,5 tys. sztuk a dla gminy Pułtusk 7,9 tys. sztuk. Rozwój produkcji rolnej, jej efektywność a zwłaszcza opłacalność zależą między innymi od scharakteryzowanych wyżej warunków agroekologicznych oraz struktury wielkościowej gospodarstw, ale w warunkach gospodarki rynkowej zależą one w dużym stopniu od koniunktury na rynkach produktów rolnych (Punkt 1). Istotną rolę odgrywa rozwój odpowiedniej infrastruktury, w tym rynkowej, którą stanowią z jednej strony instytucje wspierające, między innymi od strony finansowej (poprzez udzielanie korzystnych kredytów) działalność producentów, a z drugiej odpowiednio rozwinięta sieć jednostek handlowych i przetwórczych, dokonujących bezpośredniego skupu produktów od rolników (a także giełd towarowych firm spedycyjnych, magazynowych itp.). W obecnych warunkach polskich rozwój tego typu instytucji jest jeszcze bardzo słaby - stąd ogromną rolę w omawianej dziedzinie odgrywa przedsiębiorczość rolników oraz ich umiejętność samoorganizacji a zwłaszcza przystosowywania się do zmiennych warunków gospodarki rynkowej. Przykładem takich działań na terenie gminy Pułtusk jest tworzenie się związku grupy producentów ziemniaków z sołectw: Płocochowo, Stare Lipniki, Trzciniec i Boby, którzy nawiązali bliskie kontakty między innymi z Instytutem Ziemniaka oraz z przedstawicielami powstającej giełdy towarów rolnych w Broniszach. ODR w Poświętnem zwraca jednak uwagę na duże opory mentalne rolników w tworzeniu tego typu grup. Według opinii specjalistów ODR w Poświętnem przyszłościowym kierunkiem rozwoju rolnictwa w Pułtusku oprócz specjalizacji w uprawach ziemniaka jest produkcja mleka. W sąsiedniej gminie - Winnicy zlokalizowana jest nowoczesna mleczarnia (z udziałem kapitału holenderskiego), która poszukując dostawców surowca w pobliskich gminach świadczy szeroki program doradztwa a w uzasadnionych przypadkach i pomocy w rozwoju omawianego kierunku produkcji rolnej. Według informacji uzyskanych z mleczarni w Winnicy zakład jest zainteresowany szeroką kooperacją z rolnikami, ale warunkiem podstawowym jest odpowiednia duża produkcja i wysoka jakość surowca (jak wspomniano wyżej Pułtusk cechuje się na tle województwa niekorzystną liczbą bydła 90 mlecznego). W 1996 r dostawcy do wymienionej mleczarni byli zlokalizowani w sołectwach Boby (3), Lipniki Nowe (1), Chmielewo (1) oraz Płocochowo 91

(1). Z informacji uzyskanych w zakładzie w Winnicy wynika, że pośrednio za pomocą innych punktów skupu do mleczarni dostarcza swoje produkty około 20 innych rolników z terenu gminy, głównie z sołectwa Płocochowo. Działalność pozarolnicza Na obszarze Pułtuska w 1996 r zarejestrowanych było 1681 podmiotów gospodarczych, co stanowi 8,3% podmiotów gospodarczych województwa., z których aż 1520 - 90,4% funkcjonowało w mieście. W sektorze publicznym działały 34 podmioty: 31 w mieście, 3 w gminie. W sektorze prywatnym funkcjonowało 186 podmiotów o statusie osób prawnych: w mieście 173 a w gminie 13 oraz 1 461 podmiotów prowadzących działalność w oparciu o status osób fizycznych: 1 316 w mieście i 145 w gminie, stanowiących 86,9% ogółu podmiotów gospodarczych w Pułtusku. W mieście wśród podmiotów gospodarczych sektora prywatnego, mających charakter osób prawnych dominowały podmioty zajmujące się handlem i naprawami (42,2%) oraz działalnością produkcyjną (22%). Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przeważały podmioty zajmujące się: handlem i naprawami: miasto i gmina około 45%; działalnością produkcyjną: miasto 11%, gmina 18%; budownictwem: miasto 11%, gmina 14%. Gospodarka Pułtuska w wyraźny sposób odróżnia się od scharakteryzowanej wyżej gospodarki województwa ciechanowskiego - zdominowanej przez przemysł rolno-spożywczy. Na obszarze gminy i miasta nie ma znaczących podmiotów gospodarczych z omawianej branży. W 1991 r głównymi zakładami przemysłowymi Pułtuska były państwowe zakłady przemysłu elektromaszynowego, lekkiego oraz metalowego: • Fabryka Sprzętu Oświetleniowego i Urządzeń Technologicznych „POŁAM” (liczba zatrudnionych - 730 osób), • Warszawska Fabryka Platerów „HEFRA” (liczba zatrudnionych - 280 osób), • Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „PELTA” (liczba zatrudnionych - 180 osób), • Państwowy Ośrodek Maszynowy (liczba zatrudnionych - 150 osób). Kierunki rozwoju wymienionych zakładów zarysowane w 1991 r w ramach konkursu „Gmina 2000” - zostały ocenione przez jury w/w konkursu w następujący sposób: ... ”POŁAM” jest jasno przedstawiony jako dobrze rozwijający się zakład. Ciekawe są jego osiągnięcia w marketingu i to powinno wywrzeć wrażenie na potencjalnych inwestorów ...... ”HEFRA ” jest reprezentowana jasno i specyficznie, podobnie jak „PELTA ”, - te referencje powinny przynieść korzyści ze sprzedaży ich produktów. 92

Jest dużo informacji użytecznych o POM, lecz będą wymagane bardziej specyficzne (szcze- gółowe) informacje dotyczące inwestowania.1" Procesy wywołane transformacją gospodarki kraju i wprowadzaniem zasad gospodarki rynkowej ukazały rzeczywistą słabą kondycję wymienionych zakładów i ich nieumiejętność w przystosowywaniu się do nowych warunków w sytuacji załamania się tradycyjnych, głównie wschodnich rynków zbytu i słabej pozycji konkurencyjnej na nowych wymagających rynkach. Wymienione zakłady poddane zostały przekształceniom własnościowym, w wyniku których: • Na bazie dawnej fabryki „POŁAM” powstał w 1994 r zakład przemysłowy: Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego „POLAM-PUŁTUSK” S A. (w wyniku sprzedaży zakładu pracownikom stali się oni jego akcjonariuszami - forma prywatyzacji w postaci tzw. ak- cjonariatu pracowniczego), • Zakłady Warszawskiej Fabryki Platerów „HEFRA” zostały sprzedane w sierpniu 1997 r przedsiębiorstwu DAEWOO FSO-MOTOR sp. z oo. w Warszawie, • Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „PEŁTA” zostały sprzedane inwestorowi z Warszawy i noszą obecnie nazwę P.P.H.U.PEŁTA Inter-Claudia Producent Dzianiny i Konfekcji Damskiej • Państwowy Ośrodek Maszynowy znajduje się w stanie upadłości (z uwagi na brak możli- wości zaspokojenia wierzycieli w procesie likwidacji). W wyniku przeprowadzonego bezpośredniego rozpoznania (m. in. wywiadu z kompetentnymi pracownikami w/w zakładów) ustalono, że. • Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego „POLAM-PUŁTUSK” S.A.: - Jest obecnie w dość wąskiej dziedzinie (biorąc pod uwagę szeroki asortyment produktów jakie obejmuje przemysł elektrotechniczny) jednym z dwóch największych(obok firmy ABB) w Polsce producentów wkładek topikowych i przemysłowych; - W swoich długofalowych planach rozwoju fabryka nie jest zainteresowana wykorzystaniem terenu, który został na ten cel zarezerwowany w planach miejscowych (około 2,5 ha), ponieważ: a) w oparciu o spółkę z partnerem zagranicznym buduje obiekt (przy ul. Solnej i Przechodniej), gdzie będą produkowane bezpieczniki automatyczne (w I etapie 1000 m2 pod dachem - zatrudnienie 50 osób; docelowo 3 000 m2 pod dachem - całość terenu 1,5 ha);

1 „Gmina 2000-Pultusk”. Komunikat międzynarodowego jury konkursu „Gmina 2000”. Jadwisin, 19.06 1991 r. 93 b) posiada filię w Ciechanowie, która umożliwia realizację planów rozwojowych (rozmowa została przeprowadzona z prezesem POLAMU w sierpniu 1997 r). • Na terenie dawnych zakładów „HEFRA” PRZEDSIĘBIORSTWO DAEWOO-FSO- MOTOR sp.z.oo. planuje w najbliższym czasie uruchomienie 2 spółek: UNWHA - ZZN zakład przeniesiony z Wyszkowa, który będzie się zajmował produkowaniem pasów bez- pieczeństwa - planowane zatrudnienie do końca 1997 r - 140 osób, w 2000 r - około 800 osób oraz DAEWOO - ELECTRONICS - ZZN - produkcja między innymi odtwarzaczy i elektroniki samochodowej , planowane zatrudnienie do końca 1997 r - 35 osób, w 2000 r - 280 osób1. Obecnie teren dawnych zakładów „HEFRA” będzie wykorzystany w około 50%, ale przedstawiciel DAEWOO w rozmowie wyraził zainteresowanie ewentualnym wykorzystaniem w przyszłości zarezerwowanych w planie miejscowym terenów odpowiednich dla funkcjonowania zakładu w sytuacji korzystnego rozwoju przedsiębiorstwa. Rozmowy zostały przeprowadzone w sierpniu 1997 r z dyrektorem działu inwestycji DAEWOO FSO-MOTOR sp.z.oo z Warszawy). • W ciężkiej sytuacji znajduje się zakład „PELTA”. Według relacji właścicielki firmy pod- stawową trudność stanowi pozyskiwanie odpowiednich pracowników. Obecnie zakład zatrudnia około 20 osób. Zakład współpracując z firmą POLCOTEX z Warszawy ma dostęp do rynków zagranicznych, lecz nie jest w stanie zrealizować zamówień eksportowych z uwagi na w/w trudności. Obiekty zakładu o powierzchni 9750 m2 (powierzchnia użytkowa 3000 m2) są w dużym stopniu niewykorzystane. Właścicielka poszukuje instytucji i firm chętnych do wynajęcia tego typu pomieszczeń - rozmowy były prowadzone między innymi z Wyższą Szkołą Humanistyczną i firmą DAEWOO, (rozmowa z właścicielką firmy została przeprowadzona w sierpniu 1997 r).

5. Sytuacja finansowa gminy Analiza dochodów Pułtuska wykazuje słabą kondycję gospodarczą miasta i gminy. W 1996 r dochody własne (razem z udziałem w podatku dochodowym) stanowiły zaledwie

1 Początkowo planowano, że drugą spółką uruchomioną w Pułtusku będzie - DAEWOO ELECTRONICS - ZZN produkująca m.in. odtwarzacze i elektronikę samochodową. W wyniku istotnych zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych (m.in. kryzys w Korei, wejście na uprzywilejowanych warunkach na rynek polski konkurencyjnego w stosunku do DAEWOO koreańskiego przedsiębiorstwa HUNDAI) przedsiębiorstwo zostało zmuszone do zmiany wcześniejszych zamierzeń i poszukuje obecnie odpowiednich kooperantów (w grę wchodzi m.in. produkcja wykładzin wygluszających wnętrze samochodu) 94 około 43% dochodów gminy ogółem (w 1992 r około 47%), w których udział subwencji wyniósł aż 35% (w 1992 r - 10%). W strukturze dochodów przeważają: podatek od nieruchomości w 1996 r - 12,1% dochodów ogółem) oraz udział w podatku dochodowym od osób fizycznych (w 1996 r - 11,9% dochodów ogółem). W 1996 r dochód własny (bez udziału w podatkach państwowych) wyniósł 200,1 zł na 1 mieszkańca, przy średniej krajowej 213 zł/osobę. W ostatnich latach istotną pozycję w dochodach własnych wielu gmin polskich stanowiła wyprzedaż mienia komunalnego (działek budowlanych, nieruchomości zabudowanych, lokali mieszkalnych). Proces ten zauważalny jest również w Pułtusku a sprzedaż nieruchomości (wraz z dzierżawą i wieczystym użytkowaniem) stanowiła, biorąc pod uwagę realizację budżetu, źródło dochodów większych niż planowano (np. w 1992 r - 134,4%). W 1996 r wpływy ze sprzedaży mienia komunalnego stanowiły około 4,9% dochodów własnych gminy (bez udziału w podatkach państwowych). Polityka władz miasta w tej dziedzinie powinna być podporządkowana celom rozwojowym Pułtuska, zwłaszcza biorąc pod uwagę osoby prawne - podmioty gospodarcze, poszukujące dla swojej działalności terenów większych i o atrakcyjnej lokalizacji. Odpowiednia gospodarka nieruchomościami może stanowić skuteczny instrument w zarządzaniu rozwojem miasta. W 1996 r wydatki ogółem na 1 mieszkańca Pułtuska wynosiły 625,2 zł ( w tym wydatki majątkowe 113,7 zł) a w województwie przeciętnie kształtowały się na poziomie 660 zł (w tym wydatki majątkowe 180,7 zł). Porównanie struktury wydatków w latach 1992-1996 wskazuje na zmianę priorytetów. W okresie 1992-1994 dominowały wydatki na gospodarkę komunalną (w r 1992 - 51,4%), oświatę (w r 1992 - 14,9%) i administrację samorządową (w r 1992 - 10,2%). W 1995 r obok gospodarki komunalnej (32,9%) istotną rolę odegrały wydatki na opiekę społeczną (23,5%) oraz oświatę i wychowanie (16,9%). W1996 r dominującą pozycję w wydatkach stanowiła oświata i wychowanie (46%), gospodarka komunalna (16,1%) i opieka społeczna (15,2%). Analiza wydatków inwestycyjnych w omawianym okresie wskazuje na spadek ich wysokiego udziału w całkowitych wydatkach z poziomu 61,8% w 1992 r do 17,6% w 1996 r (w 1994 r wyniósł on 21,2% a w 1995 r - 27,5%). 95 6. Przewidywane kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego gminy

Możliwości rozwoju miasta i gminy Pułtusk analizowano w oparciu o model SWOT , tj. przy wyróżnieniu szans i zagrożeń wynikających z uwarunkowań zewnętrznych jak i ze słabych i mocnych stron uwarunkowań lokalnych.

Uwarunkowania rozwoju Uwarunkowania zewnętrzne Szanse: - utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego i korzystnej koniunktury gospodarczej w wyniku m in. przyspieszenia reform gospodarki kraju i korzystnej sytuacji na rynkach międzynarodowych; - dalsza decentralizacja państwa i kontynuacja reform samorządowych, w tym reforma po- działu terytorialnego kraju, w wyniku której Pułtusk uzyskuje status miasta powiatowego a cała gmina wchodzi w skład województwa mazowieckiego; - położenie w bliskości dynamicznie rozwijającej się Warszawy i Mazowieckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Zagrożenia: - osłabienie wzrostu gospodarczego kraju, pojawienie się tendencji recesyjnych (natężenia procesów inflacyjnych) m. in. w wyniku niewłaściwej polityki gospodarczej, spowolnienia reform i niekorzystnej sytuacji na rynkach międzynarodowych; - spowolnienie reform samorządowych; - położenie w bliskości Warszawy i Mazowieckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej;1 - słabe powiązania komunikacyjne z Warszawą i z innymi ośrodkami (archaiczna przeprawa mostowa nad Zalewem Zegrzyńskim, brak połączeń kolejowych).

Uwarunkowania wewnętrzne - miasto Mocne strony - atrakcyjne zabytki kultury materialnej; - atrakcyjność środowiska przyrodniczego i jego czystość;

1 Miasto i tereny wiejskie zostały ujęte łącznie - lokalizacja nowych - korzystnych dla rozwoju gospodarki miasta działalności; 96 - dynamiczny rozwój Wyższej Szkoły Humanistycznej; - funkcjonowanie oraz planowany rozwój Domu Polonii; - lokalizacja urzędu powiatowego; - warunki do stworzenia atrakcyjnej bazy obsługi ruchu turystycznego, szczególnie tranzytowego (m. in. wynikające z dogodnego położenia w stosunku do aglomeracji warszawskiej, na szlaku drogowym z Warszawy na Mazury oraz umożliwiające obsługę ruchu samochodowego do obwodu Kaliningradzkiego); - stosunkowo wysoki udział ludności w wieku produkcyjnym, zmniejszające się bezrobocie. Słabe strony - stosunkowo słaby rozwój przedsiębiorczości prywatnej (szczególnie w odniesieniu do średniej wielkości podmiotów gospodarczych); - trudności w dostosowaniu się do warunków gospodarki rynkowej czołowych do niedawna firm w mieście ( krytyczna sytuacja zakładów PELTA, zastosowana forma prywatyzacji zakładów POŁAM); - spadek przyrostu naturalnego i zmniejszające się saldo migracji w mieście; - mało atrakcyjna - poza Domem Polonii - baza hotelowa i gastronomiczna; - słabe wyposażenie w odpowiednie urządzenia sportowo-rekreacyjne; - słabe tempo przyrostu liczby mieszkań; - zły stan techniczny Pułtuskiej Starówki - zaniedbane nie odnowione domy i mieszkania, infrastruktura techniczna na niskim poziomie; - zły stan techniczny wielu ulic; Uwarunkowania wewnętrzne - gmina Mocne strony - korzystny stan środowiska przyrodniczego; - warunki sprzyjające specjalizacji w:  uprawach ziemniaka (osiągane plony, korzystne tendencje do samoorganizacji grup pro- ducentów ziemniaka),  produkcji mleka (bliskość nowoczesnej przetwórni), - warunki do lokalizacji zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego; - korzystne warunki do rozwijania agro- i ekoturystyki; 97

- szybkie tempo wymiany starych domów na nowe i przyrost inwestycji modernizacyjnych w mieszkalnictwie; - atrakcyjne tereny rekreacyjne.

Słabe strony - niekorzystna struktura obszarowa indywidualnych gospodarstw rolnych (przewaga ma- łych gospodarstw), - niekorzystna sytuacja w produkcji zwierzęcej (zwłaszcza w odniesieniu do bydła mlecznego), - ujemny przyrost naturalny w gminie, - brak odpowiednio rozwiniętej infrastruktury rynkowej obsługującej i wspomagającej pro- ducentów (m. in. brak odpowiednich instytucji finansowych kredytujących działalność rolników, brak zakładów przetwórczych, hurtowni i magazynów skupujących produkty rolne itp.) - zły stan zagospodarowania otoczenia większości domów, - zły stan techniczny dróg.

Możliwości rozwoju demograficznego W analizowanym okresie 1988-1996 zaludnienie miasta systematycznie, ale w nieznacznym stopniu zwiększało się (dynamika zmian 108,8%, a wiec niższa niż w miastach województwa ciechanowskiego - 113,1%). Natomiast zaludnienie gminy zmniejszyło się (dynamika zmian 99,4%, a więc wyższa niż na terenach wiejskich województwa - 96,3%). W ostatnim roku liczba ludności miasta minimalnie spadła - o 2,4%, a liczba ludności gminy wzrosła o 1,9%. Rozwój demograficzny miasta w latach 1988-1992 cechowała przewaga przyrostu migracyjnego nad naturalnym (typowa dla obszarów zurbanizowanych), a od 1994 r - równowaga między przyrostem naturalnym i migracyjnym oraz ich niski poziom. Rozwój demograficzny gminy między 1988 r a 1992 r charakteryzowała przewaga ubytku migracyjnego nad przyrostem naturalnym (typowa dla obszarów wiejskich), a od 1994 r - zmniejszenie ubytku migracyjnego oraz niski i wahający się przyrost naturalny. W sytuacji, gdy przyrost naturalny stał się podstawowym czynnikiem przyrostu rze- czywistego w mieście, dalsze jego zmniejszenie może powodować stagnację lub ubytek ludności. Korzystnym zjawiskiem demograficznym w mieście jest niewielka liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami, wskazująca na właściwe kształtowanie się przyszłych trendów w zakresie 98 zawierania małżeństw i rodności. Jednak wzrost ludności w wieku produkcyjnym i zmniejszenie się ludności w wieku przedprodukcyjnym wskazują na wystąpienie w przyszłości procesu starzenia się ludności i związanego z nim wzrostu współczynnika zgonów. Spadek liczby dzieci i młodzieży nie pozostanie bez wpływu na zmniejszenie się rodności. Tak więc możliwości rozwoju demograficznego miasta będą ograniczone ze względu na niski przyrost naturalny. O wzroście liczby ludności decydować będzie przyrost migracyjny. Będzie on możliwy jedynie w sytuacji poprawy warunków życia mieszkańców, przede wszystkim dzięki tworzeniu nowych, atrakcyjnych miejsc pracy oraz rozwojowi budownictwa mieszkaniowego. Analiza kształtowania się procesów demograficznych w gminie Pułtusk na tle terenów wiejskich województwa ciechanowskiego (niski, a w niektórych latach ujemny przyrost naturalny, ujemne, choć zmniejszające się saldo migracji, równowaga kobiet i mężczyzn) nie wskazuje na możliwości wzrostu liczby mieszkańców. W sytuacji dalszego zmniejszenia się odpływu ludności, możliwe będzie jedynie utrzymanie zaludnienia gminy na obecnym poziomie. Wymagać to będzie tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na terenie gminy oraz zwiększenia dostępności komunikacyjnej miasta (jako ośrodka pracy i obsługi) ze strony mieszkańców gminy. Na podstawie analizy przebiegu zjawisk demograficznych od 1988 r oraz szans i ograniczeń rozwoju gospodarczego miasta i gminy Pułtusk zarysowano kierunki rozwoju zaludnienia do 2010 r w dwóch wariantach: optymistycznym i pesymistycznym. Wariant optymistyczny Założenia: - przyrost naturalny w mieście na poziomie obecnym (wyższym niż w miastach woje- wództwa ciechanowskiego), a w gminie dodatni, na poziomie przyrostu dla terenów wiejskich województwa ciechanowskiego utrzymywane dzięki prorodzinnej polityce rządu; - dodatnie i wyższe niż obecnie saldo migracji w mieście w związku z przyrostem atrakcyjnych miejsc pracy oraz poprawy warunków mieszkaniowych, a w gminie - zatrzymanie odpływu ludności dzięki tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy oraz poprawie dostępności komunikacyjnej miasta Pułtuska. Zaludnienie w 2010 r: miasto: 20,0 - 21,0 tys. gmina: 4,5 - 5,0 tys. Wariant pesymistyczny: 99

Założenia: - obniżający się stale przyrost naturalny w mieście oraz ujemny przyrost naturalny w gminie na skutek odpływu ludności młodej; - ujemne saldo migracji zarówno w mieście, jak i w gminie na skutek znacznego odpływu ludności poszukującej atrakcyjnych miejsc pracy. Zaludnienie w 2010 r: miasto: 18,5 - 19,0 tys. gmina: 3,5-4,0 tys. Możliwości rozwoju gospodarczego Możliwości rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej w Pułtusku w dużym stopniu wynikają z bliskości największego w Polsce rynku na tego typu produkty jakim jest rynek obszaru metropolitalnego Warszawy. Oprócz uwarunkowań: zewnętrznych związanych z koniunkturą gospodarczą i popytem na produkty rolne i lokalnych, dotyczących zwłaszcza tworzenia odpowiedniej infrastruktury zapewniającej obrót tymi produktami i ich przetwórstwo, bardzo istotną rolę będzie odgrywało pobudzanie przedsiębiorczości rolników (m.in. przełamywanie scharakteryzowanych wyżej oporów mentalnych związanych z podejmowaniem nowych kierunków działalności). Istotną rolę w tej dziedzinie powinny odgrywać władze lokalne (prowadząc np. wspólnie z ODR odpowiednią kampanię informacyjną). Biorąc pod uwagę obecne w gminie tendencje w rozwoju głównych kierunków produkcji rolniczej największą szansę stanowi specjalizacja w uprawach ziemniaka i produkcji mleka (oraz ich przetwórstwo). Na obszarze miasta wyraźnie wykształcają się funkcje przemysłowe i usługowe. Na przyszły rozwój przemysłu w mieście (specjalizację przemysłową miasta) największy wpływ mogą wywrzeć dwa potencjalnie największe zlokalizowane tutaj przedsiębiorstwa, tj.: POŁAM PUŁTUSK S.A. oraz DAEWOO-FSO-MOTOR sp. z o.o. Zakład o takim potencjale jak POŁAM powinien kreować nowe produkty (rozszerzać dość ubogą obecną ofertę) i poszukiwać dla nich nowych rynków zbytu. Do tego celu jest potrzebny odpowiedni partner strategiczny (zapewniający kapitał i odpowiednie technologie) ale zastosowana formuła prywatyzacji zakładu usztywnia możliwości działania w tej dziedzinie menedżerów zarządzających przedsiębiorstwem. Większą szansę rozwojową dla miasta może stanowić przedsiębiorstwo DAEWOO. Firma DAEWOO jest jednym z najbardziej ekspansywnych i dynamicznie rozwijających się 100 podmiotów gospodarczych w Polsce. Wprowadzając nowoczesne technologie i nowoczesne sposoby zarządzania oraz tworząc nowe, atrakcyjne miejsca pracy może w istotny sposób wpłynąć na wzrost gospodarczy miasta. Władze samorządowe powinny podejmować możliwie szerokie działania sprzyjające rozwojowi tego przedsiębiorstwa na swoim terenie. Możliwości rozwoju spółek DAEWOO w Pułtusku w dużym stopniu zależą od korzystnych dla tej firmy zmian w uwarunkowaniach zewnętrznych (scharakteryzowanych wcześniej). Władze samorządowe zarządzające miastem w swoich działaniach powinny uwzględniać trudną obecną sytuację niektórych przedsiębiorstw, zwłaszcza tych, które potencjalnie mogą mieć znaczenie dla przyszłego rozwoju miasta (np. Zakład Pełta). Do rozważenia jest wiele możliwych opcji, np. pomoc w przetrwaniu najtrudniejszego dla zakładu obecnego okresu (m. in. przez okresowe obniżenie opłat z tytułu podatku od nieruchomości, ale w oparciu o przedstawiony przez firmę odpowiednio opracowany program jej rozwoju - biznes plan), pomoc w poszukiwaniu ewentualnych kooperantów lub we wprowadzaniu nowych działalności gospodarczych. Z punktu widzenia możliwości rozwoju gospodarki Pułtuska istotne znaczenie ma preferowanie rozwoju drobnej i średniej przedsiębiorczości. Drobna przedsiębiorczość łatwiej przystosowuje się do zmian gospodarczych - upadek drobnych firm nie stanowi takiego za- grożenia dla gospodarki miasta jak upadek dużego, zatrudniającego wielu pracowników przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę strukturę zatrudnienia wiodącą rolę w gospodarce miasta odgrywają funkcje usługowe. Dla rozwoju obsługi mieszkańców miasta i gminy znaczenie będzie miała reforma powiatowa. Funkcja miasta powiatowego i związana z tym rola ośrodka usług administracyjnych stworzy doskonałe warunki do rozwoju różnego rodzaju usług komercyjnych działalności usługowych (w sferze materialnej i niematerialnej). Główne szanse rozwoju gospodarki miasta (poza przemysłem) są związane z funkcjami dotyczącymi: - obsługi ruchu turystycznego - przede wszystkim ruchu polonijnego (o zasięgu glo- balnym) a wynikającym z lokalizacji Domu Polonii w Pułtusku - rozwoju szkolnictwa wyższego - wynikające z lokalizacji i rozwoju Wyższej Szkoły Hu- manistycznej. O ile jednak niezwykle dynamiczny rozwój Wyższej Szkoły Humanistycznej powoduje, że jest ona stawiana w kraju za wzorcowy przykład prywatnego szkolnictwa wyższego, a Pułtusk wykształca się w znaczący w regionie ośrodek akademicki, o tyle wykreowanie Pułtuska na wiodący ośrodek polonijny jest zadaniem trudnym m.in. z uwagi na podziały istniejące w 101 środowiskach polonijnych, istnienie konkurencyjnych organizacji polonijnych w kraju, aktywną działalność innych ośrodków miejskich zabiegających o przyciągnięcie turystów polskiego pochodzenia. Realizacja omawianego zamierzenia będzie wymagać od władz samorządowych nawiązania bliskiej współpracy z działaczami „Wspólnoty Polskiej” m. in. w celu opracowania programu - oferty usługowej adresowanej do określonych środowisk polonijnych a także prowadzenia aktywnego lobbyingu w celu pozyskania sojuszników we władzach regionalnych i centralnych (a także pomocy finansowej). Miasto z uwagi na zabytki kultury materialnej a gmina z uwagi na walory środowiska przyrodniczego mogą stanowić atrakcję dla ruchu turystycznego (m.in. tranzytowego). Tereny wiejskie posiadają walory szczególnie korzystne dla rozwoju agroturystyki. Gmina powinna korzystać w tej dziedzinie z doświadczeń innych gmin województwa ciechanowskiego (szerokie doradztwo w tej dziedzinie oferuje ODR w Poświętnem). Możliwości rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowych na obszarze miasta i gminy zależą w dużym stopniu od rozbudowy odpowiedniej jakości infrastruktury (bazy gastro- nomiczno-hotelowej, obiektów i urządzeń rekreacyjno-sportowych). Z punktu widzenia możliwości rozwoju gospodarczego Pułtuska zasadnicze znaczenie ma określenie przewidywanej wielkości i struktury zatrudnienia. Wielkość zatrudnienia będzie wynikała z wielkości zasobów pracy (liczby ludności w wieku produkcyjnym, określonej przez prognozowany wzrost liczby ludności miasta) oraz z liczby oferowanych miejsc pracy. Biorąc pod uwagę obecnie wykształcające się funkcje, podstawowe znaczenie ma określenie przyszłej struktury zatrudnienia. Zakładając, że Pułtusk ma szanse stać się znaczącym ośrodkiem usług wyspecjalizowanych (scharakteryzowanych wyżej) oraz nowoczesnego przemysłu można w prognozie do roku 2010 wyróżnić dwa warianty: I. Optymistyczny, według którego struktura zatrudnienia może kształtować się na poziomie 22% - 25% (dział II) i 75% - 78% (dział 111) II. Umiarkowany, zbliżony do struktury obecnej, tj. około 28% (dział II) i około 72% (dział III).

VII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium znajdują się następujące obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów odrębnych: - Otulina Nadburzańskiego Parku Krajobrazowego, 102 - złoża:  udokumentowane złoże piasków kwarcowo – skaleniowych „Pułtusk” w kat. C1,

Otulina Nadburzańskiego Parku Krajobrazowego – zgodnie z definicją stanowi strefę ochronną graniczącą z formą ochrony przyrody, wyznaczoną w celu zabezpieczenia przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka – w analizowanym terenie pełni rolę obszaru ochronnego, wokół wschodniej części parku, obejmującej fragment doliny Narwi.

VIII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują obszary naturalnych zagrożeń geologicznych.

IX. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH

Na terenie opracowania występuje udokumentowane złoże piasków kwarcowo – skaleniowych „Pułtusk” w kat. C1.

Na podstawie badań terenowych, wykonanych na potrzeby „Dokumentacji geologicznej złoża piasków kwarcowo – skaleniowych „Pułtusk” w kat. C1”, występowanie pierwszej warstwy wodonośnej stwierdzono na poziomie rzędnej 79,3 m n.p.m. Udokumentowana warstwa złożowa w większości zalega poniżej zwierciadła wód podziemnych. Miąższość warstwy „suchej” wynosi 0 – 3 m, a warstwy „zawodnionej” 15,3 – 18,5 m. Wahania zwierciadła wody mogą dochodzić do 1 m. 103 Ponadto obszar znajduje się w zasięgu głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 215 Subniecka warszawska. Zasilany jest on wodami opadowymi, od których jest bezpośrednio uzależniona głębokość zalegania zwierciadła wody.

X. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują obszary i tereny górnicze.

XI. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZADAŃ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych.

XII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ

Zgodnie z informacjami Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej obszar opracowania zmiany studium znajduje się w zasięgu obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Cały teren leży w granicach obszaru zagrożonego wodą miarodajną p=1% w przypadku awarii wału lewobrzeżnego lub zapory bocznej Zbiornika Zegrzyńskiego.

XIII. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO (SYNTEZA) 1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE VII. SZANSE ZAGROZENIA • Utrzymanie wysokiego tempa wzrostu • Osłabienie wzrostu gospodarczego kraju, gospodarczego i korzystnej koniunktury pojawienie się tendencji recesyjnych (na- gospodarczej w wyniku m in. przyśpieszenia 104 tężenie procesów inflacyjnych) m in. w reform gospodarki kraju i korzystnej sytuacji wyniku niewłaściwej polityki gospodarczej, na rynkach międzynarodowych spowolnienia reform i niekorzystnej sytuacji • Dalsza decentralizacja państwa i kontynuacja na rynkach międzynarodowych reform samorządowych, w tym wdrażanie • Spowolnienia reform samorządowych reform podziału administracyjnego kraju a • Położenie w bliskości Warszawy i Mazo- zwłaszcza reformy powiatowej, w wyniku wieckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej której Pułtusk mastatus miasta powiatowego (rozwój gospodarczy Warszawy i Mazo- • Położenie w zasięgu oddziaływania dy- wieckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w namicznie rozwijającej się metropolii zależności od uwarunkowań wewnętrznych warszawskiej i w bliskości Mazowieckiej może stanowić szansę jak i zagrożenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej rozwoju dla Pułtuska) 105

2 UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE MOCNE STRONY SŁABE STRONY Środowisko • Bogata i zasobna w wodę sieć rzeczna • Mała powierzchnia lasów (10% przyrodnicze (Narew i jej dopływy) oraz liczne zbiorniki ogólnej powierzchni gminy) wód pochodzenia naturalnego i • Negatywne oddziaływanie na antropogenicznego. środowisko przyrodnicze zwartych • Unikatowe walory przyrodnicze rzeki obszarów zabudowy letniskowej Narew i przyległych do niej terenów, objęte (erozja, niekorzystne zmiany w szacie ochroną (Nadbużański Park Krajobrazowy, roślinnej) Obszary Chronionego Krajobrazu) • Zanieczyszczenia ściekami • Cenne obiekty przyrodnicze podlegające komunalnymi i przemysłowymi wód ochronie prawnej (park podworski w Narwi i jej dopływów Kacicach oraz drzewa pomniki przyrody w • Znaczna emisja do atmosfery pyłów i Pułtusku) gazów • Duże kompleksy gleb I - III klasy bonitacyjnej, chronionych dla produkcji rolnej • Występowanie surowców mineralnych, wykorzystywanych lokalnie w budownictwie oraz produkcji ceramiki budowlanej (gliny, piaski, żwiry, iły) Ludność • Stosunkowo wysoki udział ludności w wieku • Spadek przyrostu naturalnego i produkcyjnym i zmniejszające się bezrobocie zmniejszające się saldo migracji w na terenie miasta mieście 106 • Ujemny przyrost naturalny na terenach wiejskich Gospodarka • Lokalizacja nowych korzystnych dla • Stosunkowo słaby rozwój rozwoju miasta działalności gospodarczych przedsiębiorczości (szczególnie w • Dynamiczny rozwój Wyższej Szkoły odniesieniu do średniej wielkości Humanistycznej podmiotów gospodarczych) • Dotychczasowa działalność oraz • Trudności w dostosowaniu do planowany rozwój Domu Polonii warunków gospodarki rynkowej • Warunki do stworzenia atrakcyjnej bazy czołowych do niedawna firm w obsługi ruchu turystycznego - szczególnie mieście tranzytowego w mieście (m.in. wynikające • Mało atrakcyjna, poza Domem Polonii, z dogodnego położenia w stosunku do baza hotelowa i gastronomiczna aglomeracji warszawskiej - na szlaku • Słabe wyposażenie w odpowiedniej drogowym z Warszawy na Mazury oraz jakości obiekty i urządzenia sportowo- umożliwiające obsługę ruchu rekreacyjne samochodowego do obwodu • Niekorzystna struktura obszarowa Kaliningradzkiego) oraz warunki do indywidualnych gospodarstw rolnych rozwijania agro- i ekoturystyki na terenach (przewaga małych gospodarstw) wiejskich

• Na terenach wiejskich warunki • Niekorzystna sytuacja w produkcji sprzyjające specjalizacji w: uprawach zwierzęcej (zwłaszcza w odniesieniu ziemniaka (osiągane wysokie plony, do bydła mlecznego) korzystne tendencje do samoorganizacji • Brak odpowiednio rozwiniętej grup producentów ziemniaka), produkcji infrastruktury rynkowej obsługującej i mleka (bliskość nowoczesnej przetwórni) wspomagającej producentów (m.in. • Warunki do lokalizacji zakładów brak odpowiednich instytucji przetwórstwa rolno-spożywczego na finansowych kredytujących działalność terenie gminy rolników, brak zakładów przetwórczych, hurtowni i magazynów skupujących produkty rolne) Komunikacja • Brak obwodnicy • Niedostateczna komunikacja między 107 Pułtuskiem a miejscowościami wiejskimi gminy położonymi po lewej stronie Narwi • Nieodpowiednie - na wielu odcinkach - parametry techniczne dróg krajowych i wojewódzkich przecinających miasto i tereny wiejskie gminy • Zły stan techniczny dróg gminnych oraz znacznej części ulic w Pułtusku

Infrastruktura techniczna • Wodociągi i • Rezerwy w ujęciu wody wodociągów • Zrzut nieoczyszczonych ścieków kanalizacja Pułtusk i Trzciniec bezpośrednio do rzeki, w tym ścieków • Korzystne warunki hydrogeologiczne w ze szpitala - powyżej ujęcia wody dolinie Narwi do zaopatrywania w wodę pitnej dla miasta • Rezerwy w przepustowości oczyszczalni • Brak programu utylizacji ścieków ścieków sanitarnych na terenach wiejskich • Sieć hydrograficzna możliwa do wykorzystania do zrzutu ścieków oczyszczonych

• Usuwanie • Funkcjonujące wysypisko odpadów stałych z • Brak zorganizowanego systemu odpadów stałych możliwością rozbudowy na ok. 37 lat odzyskiwania surowców wtórnych • Brak wiejskich punktów gromadzenia odpadów stałych i zorganizowanego systemu wywozu

• Elektroene- • Brak rezerw w systemie rgetyka elektroenergetycznym po stronie niskich napięć • Gazownictwo • Wydajność systemu gazowniczego w mieście,• Brak programu gazyfikacji wsi pozwalająca na pokrycie potrzeb grzewczych budownictwa jednorodzinnego (gaz ziemny) oraz przejścia z paliw stałych na gazowe w istniejących kotłowniach. • Ciepłownictwo • Zanieczyszczenie powietrza przez istniejące źródła ciepła na paliwa stałe w mieście • Brak rezerw w istniejącej ciepłowni miejskiej • Telekomu- • Pełne pokrycie potrzeb z zakresu • Brak uzbrojenia w zakresie nikacja telekomunikacji oraz rezerwa w centrali telekomunikacji we wsiach: Zakręt, telefonicznej w mieście Szczygłówek i Pawłówek • Antena Centertelu zlokalizowana na terenie miasta Intrastruktura 108 • Niski standard usług oferowanych społeczna obecnie przez lecznictwo zamknięte (Szpital Miejski), spowodowany warunkami technicznymi obiektów • Rozwinięte szkolnictwo ponadpodstawowe • Brak obiektów z zakresu ochrony na terenie miasta zdrowia na terenach wiejskich • Aktywne działania na rzecz budowy • Mała liczba szkół podstawowych na nowego szpitala (powołanie Fundacji terenach wiejskich i związana z tym Budowy Szpitala) • Koncepcja systemu obsługi ludności w konieczność dowożenia dzieci | zakresie lecznictwa zamkniętego autobusami PKS • Rozwój lekarskich przychodni • Słabo rozwinięta sieć usług z zakresu specjalistycznych oraz działalność kultury i niski standard tych obiektów spółdzielni lekarzy specjalistów w mieście na wsi • Duża liczba prywatnych gabinetów lekarskich uzupełniających lecznictwo otwarte ZOZ w mieście • Zróżnicowana i stale wzbogacana oferta usług z zakresu kultury w mieście • Podjęcie działań na rzecz rozwoju bazy materialnej (obiektów i urządzeń) sportu i rekreacji (m.in. wodnych) w mieście Zasoby i • Znaczne rezerwy gruntów do rozwoju • Stosunkowo nieznaczna powierzchnia gospodarka funkcji miejskich i zagospodarowania na komunalnego zasobu gruntów w gruntami terenie miasta (obecnie użytkowane przez mieście (nieruchomości nie rolników, będące głównie własnością zagospodarowanych i znajdujących się prywatną) w zarządzie własnym) • Znaczna powierzchnia nie • Niewielki udział terenów uzbrojonych zagospodarowanych gruntów w ogólnej powierzchni terenów państwowych (zarówno na terenie miasta budowlanych jak i na wsi), stanowiących zasób gruntów, który może być wykorzystywany pod rozwój inwestycji publicznych • Systematyczna regulacja stanu prawnego skomunalizowanych nieruchomości Zasób i ° Znaczny udział nowej zabudowy • Zły stan techniczny starych zasobów budownictwo mieszkaniowej o dobrym standardzie w mieszkaniowych w mieście mieszkaniowe całości zasobów w mieście 109 • Zbyt wolny proces odnowy • Realizacja na terenie miasta domów zagospodarowania zabytkowej części wielorodzinnych w ramach Towarzystwa miasta i starych dzielnic Budownictwa Społecznego mieszkaniowych • Zapoczątkowanie procesu modernizacji • Relatywnie słabo zaawansowany zasobów Starówki od inwestycji z zakresu proces prywatyzacji mieszkań infrastruktury technicznej komunalnych • Szybko postępujący proces wymiany starej • Rozproszenie zabudowy zabudowy mieszkaniowej na nową na mieszkaniowej na wsi, utrudniające terenach wiejskich uzbrojenie terenów w infrastrukturę Wysoki, pod względem powierzchni, standard techniczną mieszkań w nowych domach jednorodzinnych na wsi

Zagospodarowan • Interesujący historyczny układ • Mało atrakcyjny pod względem ie, wartości przestrzenny centrum miasta estetycznym i funkcjonalnym kulturowe i • Atrakcyjne zabytki kultury materialnej na wizerunek miasta (biorąc pod uwagę krajobrazowe terenie miasta (duża liczba obiektów Pułtusk jako potencjalny ośrodek ruchu miasta Pułtusk zabytkowych z różnych okresów rozwoju turystycznego) miasta) • Niedoinwestowanie zagospodarowania • Dobrze zagospodarowany ośrodek terenów publicznych osiedli turystyczno-wypoczynkowy Domu Polonii mieszkaniowych (zieleń, mała o bogatej strukturze funkcjonalno- architektura, urządzenia rekreacyjne) przestrzennej • Zły stan techniczny Pułtuskiej • Wolne tereny w centrum przeznaczone Starówki - zaniedbane nie odnowione pod zagospodarowanie, które mogą być domy i niski standard pod względem wykorzystane do nowych realizacji wyposażenia w instalacje techniczne usprawniających funkcjonalność i • Zaniedbane lub źle utrzymane tereny podnoszących atrakcyjność Pułtuska m in. zieleni, szczególnie położone we jako ośrodka turystycznego wschodniej części wyspy, zaniedbane kanały otaczające wyspę

XIV. ZARYS PRZEWIDYWANYCH KIERUNKÓW PRZEMIAN - GŁÓWNE ZAŁOŻENIA W procesie planowania strategicznego do prognozowania przyszłych zjawisk i procesów wykorzystywana jest najczęściej metoda scenariuszowa. Opracowywane są zwykle trzy scenariusze, tj. optymistyczny, pesymistyczny oraz umiarkowany (najbardziej prawdopodobny). Podstawową rolę przy opracowywaniu scenariuszy pełnią przyjęte założenia110 dotyczące uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Z punktu widzenia polityki przestrzennej gminy (głównego celu studium uwarunkowań) zasadniczą rolę odgrywają założenia warunkujące przewidywany przebieg procesów ludnościowych i gospodarczych. Zarys prognozy demograficznej i w odniesieniu do struktury zatrudnienia został zamieszczony (w wariantach) w rozdziale IX .

Wariant pożądanych zmian (optymistyczny) - podstawowe założenia do uwarunkowań rozwoju:  zewnętrznych: – utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego kraju i korzystnej koniunktury w wyniku kontynuacji reform gospodarczych i pozytywnej dla Polski sytuacji na rynkach międzynarodowych, – dalsza decentralizacja państwa, w tym zwłaszcza decentralizacja finansów publicznych (dająca większe możliwości generowania dochodów budżetowych na poziomie lokalnym), reforma systemu podatkowego, wdrożenie reformy ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, wdrożenie reformy powiatowej w wariancie najbardziej korzystnym z punktu widzenia samorządów lokalnych (biorąc pod uwagę zasady finansowania żądań publicznych), – dynamiczny rozwój Obszaru Metropolitalnego Warszawy, – dynamiczny rozwój specjalnej strefy ekonomicznej w rejonie Modlina - "Techno-Park Modlin" (obejmującej gminy: Nowy Dwór Mazowiecki, Zakroczym, Pomiechówek), – realizacja inwestycji komunikacyjnych - o znaczeniu krajowym i regionalnym - zapewniających optymalne komunikacyjne powiązanie Pułtuska z ośrodkami i regionami sąsiednimi (przede wszystkim z OMW), – postrzeganie przez władze Stowarzyszenia Wspólnota Polska miasta Pułtusk jako jednego z – głównych w Polsce centrów ruchu polonijnego,

 wewnętrznych: – aktywność i przedsiębiorczość samorządu miasta i gminy w dążeniu do optymalnego wykorzystania istniejących możliwości rozwojowych i zapewnienia miastu i gminie pozycji konkurencyjnej w stosunku do innych ośrodków w regionie i w kraju, pobudzanie przedsiębiorczości mieszkańców, tworzenie atrakcyjności do lokalizacji inwestycji), – sprawność - skuteczność działania samorządu powiatowego (zwłaszcza w realizacji

ponadgminnych żądań publicznych). 111

Wariant niekorzystnych trendów (pesymistyczny) - podstawowe założenia do uwarunkowań rozwoju:

 zewnętrznych: – osłabienie wzrostu gospodarczego kraju, pojawienie się tendencji recesyjnych w wyniku niewłaściwej polityki gospodarczej rządu, spowolnienia reform i niekorzystnej sytuacji na rynkach międzynarodowych, – spowolnienie reform samorządowych (zwłaszcza w zakresie decentralizacji finansów publicznych), – słaba dynamika rozwoju aglomeracji warszawskiej – osłabienie (zahamowanie) rozwoju specjalnej strefy ekonomicznej "Techno-Park Modlin" – zaniechanie inwestycji komunikacyjnych o podstawowym znaczeniu dla poprawy powiązań Pułtuska (polepszenia jego pozycji konkurencyjnej, np. biorąc pod uwagę dostępność dla ruchu turystycznego) z innymi ośrodkami w regionie i w kraju, – brak zainteresowania ze strony władz Stowarzyszenia Wspólnota Polska promocją Pułtuska jako jednego z głównych ośrodków ruchu polonijnego w Polsce,

 wewnętrznych: – niska aktywność samorządu miasta i gminy – brak menedżerskiego (przedsiębiorczego) podejścia do zarządzania rozwojem lokalnym, – niska skuteczność działania samorządu powiatowego.

Przewidywane korzystne kierunki przemian na obszarze miasta i gminy Pułtusk związane będą z rozwojem szeroko rozumianej sfery usług oraz nowoczesnych działalności przemysłowych (w tym w przemyśle rolno-spożywczym). Dla pożądanego rozwoju miasta decydujące znaczenie będzie miało pienienie funkcji ośrodka wyspecjalizowanych usług o znaczeniu:  lokalnym - tj. funkcji administracyjnych i innych wynikających z roli ośrodka powiatowego,

 regionalnym i krajowym zwianych z wykształcaniem112 się ośrodka szkolnictwa wyższego i centrum obsługi ruchu polonijnego.

Pełnienie roli ośrodka powiatowego przyczyni się do dynamicznego rozwoju różnorodnych działalności sektora prywatnego związanych z obsługą mieszkańców Pułtuska i gmin sąsiednich (w tym w zakresie obsługi prawnej oraz finansowo-biznesowej). Ze strategicznego (długofalowego) punktu widzenia wykreowanie korzystnego wizerunku Pułtuska i podniesienie jego pozycji konkurencyjnej (w stosunku do innych jednostek terytorialnych) należy wiązać z jego funkcjami o znaczeniu regionalnym i krajowym. Podstawową rolę w tej dziedzinie odegra realizacja odpowiednich inwestycji komunikacyjnych (np. autostrady w wariancie północnym-w pobliżu Modlina, przeprawy mostowej przez Zalew Zegrzyński, dróg szybkiego ruchu łączących Pułtusk z innymi ośrodkami). Podstawowa szansa rozwojowa Pułtuska wynika z jego położenia w bliskości Obszaru Metropolitalnego Warszawy - największego i najbardziej chłonnego w kraju rynku, na który będzie kierowana oferta miasta i gminy (biorąc pod uwagę produkcję przemysłową i rolniczą, jak i ofertę usługową. Można uznać, ze niezależnie od tego czy przebieg przewidywanych zjawisk i procesów w odniesieniu do uwarunkowań zewnętrznych będzie zgodny z wariantem optymistycznym czy pesymistycznym nie ograniczy to w sposób drastyczny korzyści wynikające z położenia w bliskości Warszawy ponieważ stolica kraju z uwagi na swój potencjał i pełnione funkcje w sposób najmniej bolesny (w porównaniu do innych dużych miast) odczuje skutki ewentualnego kryzysu gospodarczego. Przy takim założeniu szczególnie istotną rolę będzie odgrywała umiejętność władz samorządowych w zarządzaniu miastem i gminą a zwłaszcza ich przedsiębiorczość (np. lobbying na poziomie wojewódzkim i krajowym na rzecz realizacji kluczowych dla rozwoju miasta inwestycji komunikacyjnych, tworzenie atrakcyjności lokalizacyjnej inwestycji, pobudzanie przedsiębiorczości mieszkańców miasta i gminy). Działaniom tym będzie sprzyjało pełnienie funkcji miasta powiatowego.

XV.ZARYS WIZJI MIASTA I GMINY W PRZYSZŁOŚCI

Wiodące funkcje:  jeden z głównych w Polsce centrów obsługi ruchu polonijnego

 wyróżniający się w kraju ośrodek prywatnego szkolnictwa wyższego

 sprawnie funkcjonujący ośrodek administracji powiatowej  wyspecjalizowane kierunki produkcji rolniczej (uprawa ziemniaka, hodowla bydła mlecznego) na

terenie gminy 113  wyspecjalizowane gałęzie przemysłu (w tym przemysł rolno-spożywczy i przemysł wysokiej technologu) na terenie miasta

Zagospodarowanie:

 zrewaloryzowane zabytkowe centrum miasta

 wysoka jakość zagospodarowania mieszkaniowego zarówno w mieście jak i na wsi

 wysoka jakość oferowanych usług, w tym: atrakcyjna baza hotelowa, gastronomiczna oraz rekreacji i wypoczynku

 wysoka estetyka krajobrazu w wyniku modernizacji starych układów urbanistycznych i wprowadzania nowych atrakcyjnych rozwiązań a także konsekwentnej ochrony zasobów i walorów środowiska. Przewodniczący Rady Miejskiej w Pułtusku

/-/ Ireneusz Purgacz TABLICE Tablica Nr 1 Miasto Pułtusk - Zmiany w zaludnieniu w latach 1988-1996

Wyszczególnienie 1988 1989 . 1990 1991 mi 1993 1994 1995 1996 1997

Liczba ludności 17355 17819 18006 18181 18338 18483 18647 18702 18890 18440

Urodzenia żywe 251 O 236 231 243 O 234 231 216 6

Zgony 154 O 174 168 166 O 166 163 160 e

Przyrost naturalny 97 o 62 63 77 o 68 68 56 0

Saldo migracji 110 o 125 112 449 0 63 69 44 o

Dynamika zmian 1990=100

Liczba ludności 100,0 102,6 103,7 104,7 105,7 106,5 107,4 197,8 108,8 106,2

Urodzenia żywe 100,0 o 94,0 92,0 96.8 • 93.2 92,0 86,1 •

Zgony 100,0 a 113,0 109,1 107,8 o 107.8 105,8 103,9 G

Przyrost naturalny 100,0 • 63,9 64,9 79,4 o 70,1 70,1 57,5 o

Saldo migracji 100,0 o 113,6 101,8 408,2 • 57,3 62,7 40,0 «

Na 1000 ludności

Urodzenia żywe 14,6 o 13,4 13,0 13,3 • 12,6 12,3 11,4 6

Zgony 9.0 o 9,9 9,4 9,1 0 8,9 8,7 8,5 0

Przyrost naturalny 5,6 o 3,5 3,5 4,2 0 3,7 3,6 2,9 0

Saldo migracji 0,6 o 0,7 0,6 2,4 o 3,4 3,7 2,3 G

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1991, 1992, 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie), Rocznik Statystyczny za 1989 i 1991 r. (WUS w Ciechanowie) Tablica Nr 2 Gmina Pułtusk - Zmiany w zaludnieniu w latach 1988-1996

Wyszczególnienie 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

Liczba ludności 4567 4616 4561 4506 4595 4580 4576 4567 4539 4624

Urodzenia żywe 92 O 90 72 71 • 73 53 59 •

Zgony 67 • 62 89 65 • 50 78 52 •

Przyrost naturalny 25 e 28 -17 6 • 23 -25 7 •

Saldo migracji -54 o -83 -38 -60 • -17 5 -21 0

Dynamika zmian 1990=100

Liczba ludności 100.0 101.1 99.9 98,7 100,6 100,3 100,2 100,0 99.4 101.2

Urodzenia żywe 100,0 97,8 78,3 77,2 • 79,3 57,6 64,1 0

Zgony 100,0 © 92.5 132,8 97.0 0 74,6 116,4 77,6 •

Przyrost naturalny 100,0 e 112,0 66,4 24,0 • 92,0 60,0 28,0 •

Saldo migracji 100,0 o 39,1 134,8 87,0 0 180,4 206,5 171,7 •

Na 1000 ludności

Urodzenia żywe 19,6 o 18,9 15,4 15,4 O 15,9 11,5 12,9 •

Zgony 14,3 • 13,0 19,0 14,1 • 10,9 17,0 11,4 •

Przyrost naturalny 5,3 o 5,9 -3,6 1,3 • 5,0 -5,4 1,5 *

Saldo migracji -11,8 o -18,2 -8,4 -13,0 o -3,7 1,1 4,6 •

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1991. 1992, 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie), Rocznik Statystycz ny za 1989 i 1991 r. (WUS w Ciechanowie) Tablica Nr 3 Ludność według sołectw w latach 1978-1997

Lp. Nazwa sołectwa Zaludnienie Dynamika Zmian w Gęstość 1978 : 1984: 1997 1. 1984-1997 . Zaludnienia (1984=100) 1997 liczba % liczba % liczba % (osób/ktn2) : 1. Białowieża 158 3,2 171 3.5 158 3.4 92.4 36.0 2. Bobv 219 4,5 221 4,5 212 4,6 95.9 35.9 3. Chmielewo 203 4,1 303 6,2 302 4,4 66.7 65,2 4. Głodowo 360 7,3 377 7,7 329 7,1 87,3 44,6 5. Gnojno 292 6,0 269 5,5 209 4,5 77,7 50,0 6. Grabowiec 361 7,4 398 8,1 364 7,9 91.4 66,5 7. Gromin 250 5.1 236 4,8 207 4.5 87.7 40,2 8. Jeżewo 86 1,8 81 1,6 114 2,5 142.5 72.1 9. Kacice 328 6,7 309 6,3 313 6,8 101,3 77.1 10. Kleszewo 283 5,8 263 5,4 255 5.5 97.0 73,3 11. Kokoszka 98 2,0 103 2,1 98 2,1 95.1 60,1 12. Lipa 159 3.2 160 3,3 151 3,3 94.4 56,5 13. Moszvn 175 3,6 164 3.3 176 3,8 107,3 77,9 14. Nowe Lipniki 103 2,1 107 2,2 110 2,4 102.8 51.2 15. Olszak 114 2,3 116 2,4 120 2,6 103.4 49,8 16. Pawłówek 22 0,4 24 0,5 13 0,3 54.2 36,1 17. Płocochowo 487 9,9 511 10,4 469 10,1 91.6 72,0 18, Ponikiew 169 3,4 165 3,4 142 3,1 86.1 81,1 19. Przemiarowo 337 6,9 330 6,7 346 7,5 104,8 50,3 20. Stare Lipniki 323 6,6 319 6,5 302 6,5 94,7 51,7 21. Szygówek 38 0,8 36 0,7 32 0,7 88,9 59,3 22. Trzciniec 261 5,3 275 5,6 258 5,6 93,8 48,6 23. Zakręt 82 1.5 60 1,2 45 1,0 75.0 54,9 Grnina razem 4 899 100,0 4 898 100,0 4 624 100.0 94,4 55.2

Źródło: Urząd Miasta Tablica Nr 4 Miasto i gmina na tle województwa ciechanowskiego i kraju w latach 1988-1996

Wyszczególnienie 1088 1995 1996

% % %

ogólnej liczbie ludności 11,5 10,8 10,9 Udział ludności miasta Pułtuska w miejskiej województwa ogólnej liczbie ludności 1,7 1,7 1,7 Udział ludności gminy Pułtusk w wiejskiej województwa Przyrost naturalny na 1000 ludności Polska 5,7 1,2 województwo - miasta 7,1 2,8 3,1

miasto Pułtusk 4,7 3,6 2,9 województwo -gminy 6,3 2,9 1,4

gmina Pułtusk 5,3 -5,4 1,5 Saldo migracji na 1000 ludności województwo - miasta 16,2 4,0 2,1

miasto Pułtusk 6,3 3,7 2,3 województwo -gminy -12.9 -5,7 -5,2

gmina Pułtusk -11,8 -1,1 -2,1

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1995 i 1996 r. (U.S. w Ciechanowie) Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1989 r (WUS w Ciechanowie) Rocznik Statystyczny. Demografia 1990 (GUS, Warszawa) Tablica Nr 5 Miasta i gminy w województwie. Dynamika wzrostu ludności w latach 1988-1996 Miasta Dynamika zmian 1988 = 100 Gminy Dynamika zmian 1988 = 100

Lidzbark 128,2 Rybno 103,3

Żuromin 124,3 Iłowo-Osada 102,4

Płońsk 111,9 Nasielsk 101,9

Ciechanów 111,7 Szreńsk 101,7

Działdowo 111,3 Baboszowo 101,0

Pułtusk 108.8 Świercza 101,0

Mława 107,4 Siemiątkowo Koziebrodzkie 100,8

Raciąż 107,6 Wiśniewo 100.6

Nasielsk 106.7 Grudusk 100.4

Załuski 100.2

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1989 r (WUS w Ciechanowie) Podstawowe dane statystyczne według mi ast i gmin za 1996 r. (U.S w Ciechanowie)

Tablica Nr 6 Miasto i gmina Pułtusk na tle województwa ciechanowskiego. Liczba kobiet na 100 mężczyzn

Wyszczególnienie 1988 1990 1991 1992 1994 1995 1996

Miasto Pułtusk 107 105 105 106 105 106 106

Gmina Pułtusk 97 98 98 99 100 100 101

Woj. ciechanowskie 103 102 102 102 102 102 102

miasta 109 108 108 108 107 107 107

gminy 99 99 99 99 99 99 99

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1989 i 1991 r (WUS w Ciechanowie). Podstawowe dane statystyczne w edług miast i gmin za 1991, 1992, 1994, 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie) Tablica Nr 7 Miasto i gmina Pułtusk na tle województwa ciechanowskiego. Struktura ludności według wieku w latach 1988 -1995

Wyszczególnienie Rok Ludność w wieku Ludność u wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym wieku produkcyjnym Liczba % Liczba % Liczba ' % Miasto Pułtusk 1988 5 883 33,9 9 424 54,3 2 048 11,8 84,2

1995 5 608 30,0 11 062 59,1 2 032 10,9 69,1

Gmina Pułtusk 1988 1 352 29,6 2 274 49.8 941 20,6 100,8

1995 1 332 29,2 2 443 53,5 792 17,3 86,9

Województwo 1988 133 400 31,5 233 000 55.0 57 000 13,5 81,7 ciechanowskie 1995 130 057 29,8 244 218 56.0 62 090 14,2 78,7 miasta 1988 • O • O • • O

1995 52 319 30,3 101 484 58,9 18 671 10.8 69.9 gminy 1988 O O 0 tt 8 • o 1995 77 738 29,5 142 734 54.0 43 419 16,5 84.9

Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1989 r. (WUS w Ciechanowie). Rocznik Statystyczny. Demografia 199 0 (GUS w Warszawie) Tablica Nr 8 Miasto Pułtusk. Pracujący' w gospodarce narodowej (bez indywidualnych gospodarstw rolnych) w lata ch 1994-1996

Wyszczególnienie 1994 1995 1996 : Dynamika zmian 1994= 100% liczba % liczba % ■ : liczba %

Ogółem 5 259 100,0 5 351 100.0 5 542 100.0 105,4

W tym:

Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 52 1,0 40 0,7 e o O

Działalność produkcyjna 1 281 24,4 1 214 22,7 1 216 21,9 94,9

Zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę 129 2,5 136 2.5 0 O O

Budownictwo 198 3,8 317 5,9 326 5,9 164.6

Handel i naprawy 1 123 32,3 1 020 19,1 1 027 18,5 91.4

Hotele i restauracje 53 1,0 65 1.2 0 • O

Transport, składowanie, łączność 284 5.4 313 5.8 398 7.2 140.1

Pośrednictwo finansowe 164 3.1 176 3.3 0 • •

Obsługa nieruchomości i firm 263 5,0 233 4,4 • O •

Administracja publiczna i obrona narodowa 253 4,8 270 5,1 282 5-1 111,5

Edukacja 523 9,9 590 11,0 620 11,2 118.5

Ochrona zdrowia i opieka socjalna 670 12,7 694 13,0 684 12,3 102.1

Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i 266 5,1 283 5,3 989 17,8 371,8 indywidualna

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1994,1995 i 1996 r. (U.S w Ciechanowie) Tablica Nr 9 Gmina Pułtusk. Pracujący w gospodarce narodowej (bez indywidualnych gospodarstw rolnych) w latach 1994-1996

Wyszczególnienie 1994 1995 1996 Dynamika zmian 1994 - 100% liczba E&i mm liczba % liczba % ; Ogółem 554 100.0 403 100,0 372 100,0 67.1

W tym:

Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 21 3,8 27 6,7 O • O

Działalność produkcyjna 262 47,3 210 52,1 200 53,8 76,3

Zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę 4 0,7 3 0,7 o • 8

Budownictwo 77 13,9 26 6,4 20 5.4 26.0 Handel i naprawy 69 12,4 42 10,4 45 12.1 65.2

Hotele i restauracje 12 2,2 12 3.0 • • •

Transport, składowanie, łączność 26 4,7 2 0,5 2 0,5 7.7

Pośrednictwo finansowe 1 0,2 1 0,2 • • •

Obsługa nieruchomości i firm 5 0,9 2 0,5 • o O

Administracja publiczna i obrona narodowa ------

Edukacja 67 12,1 66 16,4 69 18,5 103.0

Ochrona zdrowia i opieka socjalna 7 1,3 9 2,2 4 1,1 57.1

Pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i 3 0,5 3 0,7 0 o • indywidualna

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1994.1995 i 1996 r. (U.S w Ciechanowie) Tablica Nr 10

Miasto i gmina Pułtusk na tle województwa ciechanowskiego. Pracujący w gospodarce narodowej (bez indywdualnych gospodarstw ro lnych)

Wyszczególnienie 1994 1995 1996 Dynamika zmian Liczba % itczba % liczba % 1994= 100% Miasto sektor przemysłom' 1 479 28,1 1 531 28,6 1 542 27.8 104,3 sektor usługowy 3 728 70,9 3 780 70,6 3 960 71,4 106,2 Gmina sektor przemysłowy 339 61,2 234 58,6 220 59,1 64.9 sektor usługowy 209 37,8 140 34.7 125 33,6 59.8 Województwo sektor przemysłowy 26 176 31,6 27 402 34,6 27 807 34.1 106,2 sektor usługowy 53 266 64,3 © © 0 O • Województwo - miasta sektor przemysłowy 19 005 33,7 18 877 33,5 20 731 35.2 109.1 sektor usługowy 36 820 65,3 36 948 65.5 • O 0 Województwo - gminy sektor przemysłowy 7 171 27.1 7 004 26,5 7 076 31.5 98,7 sektor usługowy 16 446 62,3 16 608 62,9 • O 0

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1994,1995 i 1996 r. (U.S w Ciechanowie) Tablica Nr 11 Pracujący w rolnictwie w 1997 r Lp, . Nazwa sołectwa Pracujący w rolnictwie Wskaźnik liczby ■ .vrazem'.' w tym: pracujących na 100 ha użytków rolnych wyłącznie w rolnictwie głównie w rolnictwie

liczba % liczba liczba 1. Białowieża 82 4.8 82 . 21,9 2. Bobv 96 5,6 92 4 17,8 3. Chmielewo 49 2.9 45 4 18.7 4. Głodowo 159 9,3 151 8 24.2 5. Gnojno 80 4,7 80 - 22.2 6. Grabowiec 137 8,0 132 5 29.4 7. Gromin 118 6.9 111 7 23.8 8. Jeżewo 41 2.4 40 1 28,0 9. Kacice 90 5.2 88 2 23.8 10. Kleszewo 79 4.6 79 - 27.3 11. Kokoszka 46 2.7 38 8 30.5 12. Lipa 47 2.7 46 1 19.5 13. Moszrn 43 2.5 35 8 27.9 14. Nowe Lipniki 41 2,4 39 2 20.2 15. Olszak 51 3.0 51 - 23.1 16. Pawlówek 7 0.4 7 - 25,9 17. Płocochowo 121 7,1 115 6 20,0 18. Ponikiew 39 2,3 35 4 26,1 19. Przemiarowo 119 6,9 115 4 20,4 20. Stare Lipniki 123 7.2 118 5 22,5 21. Szygówek 14 0.8 14 - 33,8 22. Trzciniec 108 6.3 106 2 24,1 23. Zakręt 22 1,3 22 - 31,3 Gmina razem 1712 ! 00.0 1 641 , -71 23.1

Źródło: Urząd Miasta Tablica Nr 12 Miasto i gmina Pułtusk ma tle województwa. Bezrobocie w lalach 1991-1996

Wyszczególnienie Rok Miasto Gmina Województwo ciechanowskie

ogółem miasta gminy Zarejestrowani bezrobotni 1991 i 523 242 37 486 o o

1992 1 793 307 44 635 e •

1993 1 851 356 49 781 o •

1994 2 033 302 44 736 © e

1995 1 775 275 44 265 19 192 25 073

1996 1 678 259 39 572 17 010 22 562

1991 100.0 100,0 100,0 O • Dynamika bezrobocia 1991=100% 1992 117.7 126,8 119,1 o •

1993 121,5 147,1 132,8 o •

1994 133.5 124,8 119,3 ® •

1995 116,5 113,6 118,1 o e

1996 110.2 107,0 105,6 • o

1991 15,0 10,3 16,0 o o Wskaźnik bezrobocia w stosunku do

ludności w wieku produkcyjnym 1992 17,4 13,1 18,9 o o 1993 e O O o o

1994 o 0 ® o e

1995 16.0 11,3 18,1 o 9

1996 O O 16,2 • 0

Źródło: Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1995 i 1996 r. (U.S. w Ciechanowie Roczniki Statystyczne. Demografia, 1991 i 1994 r Dane Rejonowego Urzędu Pracy w Pułtusku Tablica Nr 13 Mieszkania zamieszkane według form własności

j Wyszczególnienie Liczba mieszkać W tym w budynkach stanowiących własność (w % ogółu mieszkań) ogółem Skarbu Państwa i komunalna Zakładów pracy I Spółdzielni sektora Wspólnot Osób fizycznych mieszkaniowych jedn. adm. państw mieszkaniowych publicznego [

w tysiącach w % ogółu mieszkali

Polska ogółem 111 056.0 2,9 9,4 5,4 23,8 14,3 43.7

Polska - miasta 7 436,0 2,5 12,9 6,3 34,9 18.3 24.6 Polska - wieś 3 620,0 3,9 2,1 3,4 1,0 6,1 82,8

1 Woj. ciechanowskie ogółem 116,0 2,9 5,7 2,0 16,1 7,1 65.5

Woj. ciechanowskie - miasta 50,0 2,5 11,1 2,6 36,7 11,5 35,1

Woj. ciechanowskie - wieś 66,0 3,3 1,6 1,6 0,5 3,7 88.7

Pułtusk - miasto 5,6 e 25,4 4,3 38,8 e 31,5

Pułtusk - wieś 1,2 2,2 - 1,0 - - 96,8

Źródło: Urząd Miasta za 1996 r,

Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie)

Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1995 r (WUS w Ciechanowie) Rocznik

Statystyczny za 1995 r (GUS W Warszawie)

IGM informacje o mieszkalnictwie za 1995 r Tablica Nr 14 Mieszkania oddane do użytku według inwestora

Wyszczególnienie Ogółem W tym Liczba Mieszkania oddane do wybudo- użytku wg inwestora wanych Mieszka Izby Pow. uż. w W budynkach spółdzielczych W budynkach indywidualnych mieszkań na Powierzchnia 1 ła 1000 2 nr mieszkania w m Mieszka Mieszka Izby mieszkań 1 Pow. UŻ. Pow uż. W bud. W bu d .

ła 2 nia 2 ców m ■■" wm wm spółdz. indvw. Polska ogółem • • • • • 9 • • • 1.6 60.5 122.6

Polska - miasta • • • • • • • • • 1,8 • •

Polska - wieś • • • • • • • • • 1,2 • •

Woj. ciechanowskie ogółem 523 2 269 44 755 240 714 11 908 260 1 463 31 497 1,2 49,6 121,1 Woj. ciechanowskie - miasta 406 1 633 31 276 240 714 11 908 144 829 18 057 0,2 49,6 125,4

Woj. ciechanowskie - wieś 117 636 13 479 - - - 116 634 13 440 0,4 - 115,9

Pułtusk - miasto 114 406 7 254 76 225 3 736 18 101 2 298 0,6 49,1 127,7

Pułtusk - wieś 8 43 527 - - - 4 22 527 0,8 - 131.7

Źródło: Urząd Miasta za 1996 r,

Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie)

Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1995 r (WUS w Ciechanowie) Rocznik

Statystyczny za 1995 r (GUS W Warszawie)

IGM informacje o mieszkalnictwie za 1995 r Tablica Nr 15 Dynamika budownictwa mieszkaniowego i letniskowego Wystąpienie o pozwolenie na budowę w gminie Pułtusk w latach 1990-1996

Lp Wyszczególnienie ; ; 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Ogółem h" M L M L M L M L M L M L M L 1 Białowieża 2. Bobv 1 1 2 3. Chmielcwo 1 1 6 8 I 4. Głodowo 2 1 1 1 1 1 5 2 5. Gnojno 7 1 6 4 1 1 1 13 10 6. Grabowiec l 1 3 2 2 3 12 7. Gromin 8. Jeżewo 1 1 9. Kacice 1 1 1 1 2 4 2 10. Kleszewo i 3 2 2 8 11. Kokoszka 1 1 12. Lipa 1 1 1 1 4 13. Moszyn l 2 2 1 1 7 14. Nowe Lipniki 15. Olszak 2 2 16. Pawłówek 1 1 1 1 2 17. Plocochowo 1 3 1 5 18. Ponikiew 1 2 3 19. Przemiarowo 2 5 7 20. Stare Lipniki 1 1 1 1 4 21. SzYgówek 17 3 3 1 2 1 2 2 1 30 22. Trzciniec l 1 1 3 23. Zakręt Gmina razem 4 20 : 8 : 4 25 4 14 7 23 3 8 4 9 2 91 46 !

Źródło: Urząd Miasta

Budynki mieszkalne Budynki leUiiskowe Tablica Nr 16 Gmina Pułtusk - mieszkalnictwo i zabudowa letniskowa

Lp. Wyszczególnienie Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba bud Liczba budynków mieszkalnych Liczba wystąpień o pozwolenie w Liczba ludności budyn miesz bud. : raieszk. z podłączonych do sieci latach 1990-96 budyń. ków kań raieszk. iat 1918-44 wodocią kanaliza gazowej na budowę na moder-na budowę letnisko miesz- sprzed gowej cyjnej budyń, nizację budyń wych kalnych 1918 r mieszkał. letniskow. 1. Białowieża 158 34 34 1 - 1 - . 2. Bobv 212 47 47 38 2 1 - . 3. Chmielewo 202 43 50 1 9 - - 21 4. Głodowo 329 64 97 4 3 - - 5. Gnojno 209 59 59 14 3 10 158 6. Grabowiec 364 85 101 3 12 - - 4 7. Gromin 207 52 60 1 - 2 - - 8. Jeżewo 114 23 36 15 4 1 - - 1 9. Kacice 313 74 74 13 50 25 5 1 2 29 10. Kleszewo 255 50 69 1 1 9 - - - 11. Kokoszka 98 24 24 3 21 1 - - 2 12. Lipa 151 33 43 23 6 3 - 3 13. Moszvn 176 34 34 6 1 - 2 14. Nowe Lipniki 110 15 16 - 1 - - 15. Olszak 120 22 25 1 2 - - 1 16. Pawłówek 13 3 3 - - 2 12 n. Płocochowo 468 108 130 2 8 74 5 3 - 1 18. Ponikiew 142 31 31 3 4 - 19 19. Przemiarowo 346 77 77 7 - - - 20. Stare Lipniki 302 68 68 4 5 4 1 - 5 21. Szygówek 32 10 10 1 - 31 180 22. Trzciniec 258 54 58 2 3 - - 1 23. Zakręt 45 11 11 8 - - - - Gmina razem 4 624 1 021 1 157 10 35 230 25 4 94 24 45 439

Źródło: Urząd Miasta, Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1996 r (U.S.w Ciechanowie) Tablica Nr 17

Zabudowa letniskowa w gminie Pułtusk

Wys/czegoliiienie Liczba budynków letniskowych

Białowieża -

Boby -

Chmielewo 21 Głodowo -

Gnojno 158 Grabowiec 4

Gromin -

Jeżewo 1

Kacice 29

Kleszewo - Kokoszka 2

Lipa 3 Moszyn 2

Nowe Lipniki -

Olszak 1

Pawłówek 12

Plocochowo 1

Ponikiew 19 Przemiarowo - Stare Lipniki 5

Szygówek 180

Trzciniec 1

Zakręt -

Razem 439

Źródło: Urząd Miasta Tablica Nr 18 Niektóre wskaźniki sytuacji mieszkaniowej - stan 31.12.1995 r

Wyszczególnienie Przeciętna powierzchnia Przeciętna liczba osób na Przeciętna liczba izb w Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania /l os w mieszkanie i; mieszkaniu użytkowa 1 mieszkania w m2 m2 Polska ogółem 18,4 3,46 0,96 3,39 63.9

Polska - miasta 18,5 3,15 0,90 3,29 58.7

Polska - wieś 18,2 4,08 1,07 3,57 74.5

Woj. ciechanowskie ogółem 17,4 3,59 1,01 3,54 62.7

Woj. ciechanowskie - miasta 18,1 3,31 0.92 3,61 59,7

Woj, ciechanowskie - wieś 16,9 3,80 1,09 3,49 64,8

Pułtusk - miasto 17,6 3,22 0,93 3,46 57.1

Pułtusk - wieś 19,5 3,88 1,04 3,72 77.1

Źródło: Urząd Miasta za 1996 r,

Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie)

Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1995 r (WUS w Ciechanowie) Rocznik

Statystyczny za 1995 r (GUS W Warszawie)

IGM informacje o mieszkalnictwie za 1995 r Tablica Nr 19

Wyposażenie mieszkań w instalacje

I Wyszczególnienie Ludność w mieszkaniach korzystająca z: Ludność nie Zużycie wody z Zużycie gazu Zużycie Ludność w korzystająca z wodociągów w sieciowego energii mieszkaniach wodociągu kanalizacji Gazu sieciow. żadnych instalacji gospodar. elektrycznej domowych % % % % Na 1 mieszkańca Na 1 mieszkańca na 1 mieszkańca w tysiącach w m3 w m3 w m3 | Polska ogółem • • • 8,1 • • 0 38 230

j Polska - miasta 0 • • 2,0 • • O 23 450

Polska - wieś • • • 18,0 • • • 14 780

Woj. ciechanowskie ogółem • • • 19,4 23,9 2230,4 1678.4 436.4

Woj. ciechanowskie - miasta 87,8 69,9 63.4 3,2 40,1 2192,8 1663.6 172.5 j Woj. ciechanowskie - wieś • • • 29,3 12,9 3718,3 1708.8 263.9

1 Pułtusk - miasto 88,8 72,4 0,4 • 36,1 4225,0 1942.2 18,7 i Pułtusk - wieś 22,4 2,4 0,08 • 4,0 O • 4.6

Źródło: Urząd Miasta za 1996 r,

Podstawowe dane statystyczne według miast i gmin za 1995 i 1996 r (U.S.w Ciechanowie)

Rocznik Statystyczny Województwa Ciechanowskiego za 1995 r (WUS w Ciechanowie) Rocznik

Statystyczny za 1995 r (GUS W Warszawie)

IGM informacje o mieszkalnictwie za 1995 r Miasto Pułtusk. Tablic o Pułtusk. ca Nr Pułtusk. 20 sk. Użytkowanie Użytkowanie kowanie gruntów nie gruntów gruntów ów

Źródło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w ódło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku ło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku widencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku dencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku ncja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku a gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku untów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku tów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku w i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku dynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku nków - Urząd Rejonowy w Pułtusku ów - Urząd Rejonowy w Pułtusku - Urząd Rejonowy w Pułtusku Urząd Rejonowy w Pułtusku ząd Rejonowy w Pułtusku d Rejonowy w Pułtusku Rejonowy w Pułtusku jonowy w Pułtusku nowy w Pułtusku wy w Pułtusku w Pułtusku Pułtusku łtusku sku u Tablica Nr 21 Gmina Pułtusk. Użytkowanie gruntów

Lp. Wyszczególnienie : Powierzchnia gruntów : ogółem w tym grunty: rolne leśne i zadrzewione zabudowane

■i™ ha ■ % ■ ■ ha : % :: lillli;:! . % ha % 1. Białowieża 459,2 100 347,9 78 89,0 19 8,9 2 2. Boby 545,3 100 864,8 89 28,9 5 13,0 2 3. Cłunielewo 463,5 100 385,6 83 25,2 5 10,1 2 4. Głodowo 752,8 100 639,4 85 68,4 9 20,4 3 5. Gnojno 1 134,6 100 623,2 55 260,4 23 13,4 1 6. Grabowiec 826,6 100 529,7 64 229,1 28 16,1 2 7. Gromin 695,9 100 471,9 68 194,0 28 15,4 2 8. Jeżewo 204,0 100 159,0 78 4,9 2 4,2 2 9. Kacice 675,2 100 444,5 66 19,0 3 18,2 3 10. Kleszewo 460,8 100 324,0 70 41,8 9 15,3 3 11. Kokoszka 121,2 100 110,0 91 ...... J,o 2 4,4 4 12. Lipa 393,2 100 306,6 78 17,0 4 9,1 2 13. Moszvn 309,3 100 285,0 92 5,4 2 6.6 2 14. Nowe Lipniki 177,4 100 160,2 90 ...... 5,5 3 5,6 3 15. Olszak 242,3 100 210,6 87 ¡3.1 5 5,6 2 16. Pawłówek 95,6 100 78,5 82 7,8 8 2,9 3 !7. Płocochowo 976,2 100 797,3 81 114,1 12 28,9 3 18. Ponikiew 346,7 100 227,3 66 70,3 20 5,9 2 ł9. Przemiarowo 788,5 100 645,0 82 92,5 12 19,5 2 20. Stare Lipniki 591,3 100 510,5 86 48,2 8 16,8 3 21. Szygówek 174,2 100 73,9 42 69,7 40 4,7 3 22. Trzciniec 550,4 100 461,9 84 54,9 10 19,3 4 1 23. Zakręt 110,2 100 96,2 87 10,1 9 1,6 2 Gmina razem 11 092,2 100 8 375,0 . 75 ; 1 472,3 13 . - 265,9 2

Źródło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku Tablica Nr 22 Miasto Pułtusk. Struktura własności władania i zagospodarowania nieruchomości

Nieruchomości Powierzchnia ha % Komunalne 266.1 12 w użytkowaniu wieczystym 91,2 4 w zarządzie własnym 174.9 8 w tym nie zagospodarowane 38,7

Państwowe 391.1 17 w tym nie zagospodarowane 136,5

Prywatne 1 643,5 71 W tym grunty rolne 1 442,8

. Razem 2 300.7 ioo :

Uwaga: Powierzchnia miasta w granicach administracyjnych wynosi 2 300,7 ha. W niniejszym zestawieniu gruntów uwzględniono część gruntów i budynków wsi Grabowiec (osiedle Wyszkowska)

Źródło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku Tablica Nr 23 Gmina Pułtusk. Struktura własności nieruchomości

Powierzchnia nieruchomości Lp. Wyszczególnienie Ogółem w tym własność: komunalna państwowa /prywatna ha % ha - % ha % ha % 1. Białowieża 459,2 100 5,9 1 9,4 2 443,9 97 2. Boby 545,3 100 8,1 2 6,8 1 530,4 97 3. Chmielewo 463,5 100 9,9 2 36,1 8 417,5 90 4. Głodowo 752,8 100 10,9 ____ 1-5.. 10,6 1,5 731,3 97 5. Gnojno 1 134,6 100 63,6 6 348,9 31 722,1 63 6. Grabowiec 826,6 100 26,1 3 171,7 21 628,8 76 7. Gromin 695,9 100 2,1 0 193,3 28 500,5 72 8. Jeżewo 204,0 100 1-5 1 1 33,1 16 169,4 83 9. Kacice 675,2 100 12,7 2 197,4 29 465,1 69 10. Kleszewo 460J5 100 28,2 6 63,1 14 369,5 80 11. Kokoszka 121,2 100 1,5 1 2,8 2 116,9 97 12. Lipa 393,2 100 8,7 2 44,5 11 340,0 87 13. Moszvn 309,3 100 3,3 1 16,3 5 289.7 94 14. Nowe Lipniki 177,4 100 3,5 2 2,6 1 171,3 97 15. Olszak 242,3 100 1,6 1 11,1 4 229,6 95 16. Pawłówek 95,6 100 0,4 1 0,9 1 94,3 98 17. Płocochowo 976,2 100 29,3 3 160,6 16 786,3 81 18. Ponikiew 346,4 100 5,4 2 53,9 15 287,1 83 19. Przemiarowo 788,5 100 10,7 1 17,8 2 760,0 97 20. Stare Lipniki 591,3 100 3,4 1 37,9 6 550,0 93 21. Szygówek 174,2 100 2,0 1 35,8 21 136,4 78 22. Trzciniec 550,4 100 . AL...... 1 6,5 1 537,4 98 |23. Zakręt 110,2 100 o,; 1 ...... 3.3 v 3 106,5 96 Gmina razem - 11 094,1 100 245,7 2 1464 13 9 384*0 85 !

Źródło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku Tablica Nr 24 Miasto i gmina Pułtusk. Struktura władania i zagospodarowania nieruchomości komunalnych

Powierzchnia gruntów Nieruchomości komunalne Ogółem W tym: Na terenie miasta : Na terenie gminy, ha % ■ ha % ha % W zarządzie własnym 401,8 79 174,9 66 226,9 92 tereny zabudowane 87,1 17 77,8 29 9,3 4 drogi lokalne i ulice 185,9 36 58,4 22 127,5 52 - tereny nie zagospodarowane 128,8 26 38,7 15 90,1 36

W użytkowaniu wieczystym 110,0 21 91,2 34 18,8 8 osób fizycznych (zabudowa jednorodzinna) 61,3 12 49,0 18 12,3 5 spółdzielni mieszkaniowych (zabudowa wielorodzinna) • 0 23,9 9 • O osób fizycznych i prawnych prowadzących działalność gospodarczą • 0 17,6 7 O O

Ogółem 511,8 100 266,1 100 245,7 100

Źródło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku Tablica Nr 25 Miasto i gmina Pułtusk. Struktura władania i zagospodarowania nieruchomości komunalnych i państwowych

Lp Wyszczególnienie Nieruchomości komunalne Nieruchomości państwowe

w użytkowaniu W zarzac zie własnym wieczystym razem w tym nie zagospodarowane razem w tym nie zagospodarowane

ha % ha % ha % ha % ba % 1. Białowieża - - ' 100 1,6 27 9,4 100 3.6 38 2. Bobv - - 8,1 100 0,3 4 6,8 100 0,3 4 3. Chmielewo - - 9,9 100 0,3 3 36,1 100 5,4 15 4. Głodowo - - 10,9 100 0,4 4 10,6 100 0.7 7 5' Gnojno 1,0 2 62,6 98 48,5 76 348,9 100 180,5 52 6 Grabowiec 9,1 35 17,0 65 10,9 42 171,7 100 153,1 89 7. Gromin - 2,1 100 - - 193,3 100 181,9 94 8. Jeżewo - - 100 - - 33,1 100 - - 9. Kacice 3,2 25 .. 75 2,0 16 197,4 100 17,3 9 10. Kleszewo 5,5 20 22,7m 80 9,6 34 fepl 100 3,3 5 11. Kokoszka - 100 - 2.8 100 1,5 54 12. Lipa - - 8.7 100 - - 44,5 100 0,4 1 13. Moszyn - - 3,3 100 0,6 18 16,3 100 8,5 52 - - . 14. Nowe Lipniki 3.5 100 ..... H ...... 34 2,6 100 15. Olszak - - wammĘ 100 0,3 19 11,1 100 - - 16. Pawi ó wek - - 0,4 100 - - 0.9 100 - . 17. Płocochowo - - 29,3 100 12,7 43 160,6 100 146,2 91 18. Ponikiew - - 5,4 100 - - 53,9 100 51,0 94 19. Przemiarowo - - 10,7 100 0,4 4 17,8 100 - . 20. Stare Lipniki - - 3.4 100 - - 37,9 100 31,5 83 21. Szygówek - - 2,0 100 0.1 5 35,8 100 35.8 100 22. Trzciniec - - 6,5 100 1,2 19 6.5 100 - - 23. Zakręt - - „o.4 100 - - 3,3 100 2,1 64 Gmina razem 1 8,8 8 226,9 liii 90,1 36 1 464,4 100 823,1 56

Źródło: Ewidencja gruntów i budynków - Urząd Rejonowy w Pułtusku Tablica Nr 26 Miasto i gmina Pułtusk. Komunakizacja mienia w latach 1990-1996

Rok Liczba decyzji Liczba działek pow. w lia

ogółem miasto gmina 1991 623 78 701 701 ------50,7 24,9 75,6 1992 586 584 2 586 117,4 117,0 0,4 1993 172 164 8 172 ---- 125,0 42,2 82,8 1994 -

1995 126 126 126 - 5,8 5,8 1996 62 50 12 29 ---- 29,9 12,4 17,5 : 1 647 1 547 ; 100 ------: 1 614 ------353.7 228.1 125,6

Źródło: Urząd Miasta Tablica Nr 27 Miasto i gmina Pułtusk. Gospodarka nieruchomościami komunalnymi w latach 1991-1996

Wyszczególnienie Nieruchomości objęte operacjami Nieruchomości zbyte z zasobu Merućltómości nabyte do zasobu miasto i miasto gmina miasto i miasto gmina miasto i miasto gmina gmina gmina: gmina Przekazanie w użytkowanie wieczyste 49,62 48,34 1,28 - . - . - . Sprzedaż 6,88 4,27 2,61 6,88 4,27 2,61 - - - Zamiany 1,42 0,31 1,11 1,42 0,31 1,11 * na rzecz osób fizycznych

- - * na rzecz miasta i gminy 0,44 0,18 0,26 - 0,44 0? 18 0.26 Zakupy na rzecz miasta i gminy 3,49 2,34 1,15 - - - 3,49 2,34 1.15 Darowizny na rzecz miasta i gminy 3,85 3,19 0,66 - - - 3,85 3,19 0.66 Przekazanie w użytkowanie 9,77 9,77 - 9,77 9,77 - - - . Przekazanie w dzierżawy 8,62 5,84 2,78 ------v Ogółem : 84,09 74.24 9.85 18 07 14.35 xn : 7,78 ______5 ,71. . 2,07

Źródło: Urząd Miasta Tablica Nr 28 Dochody miasta Pułtuska związane z rynkiem nieruchomości w latach 1993-1996

Lata Dochody własne ogółem Dochody związane z rynkiem nieruchomości razem W tym Wpływy' z podatkow i opłat Wpływy z majątku lokalnych1 nieruchomego miasta liczba % liczba % liczba % liczba % 1993 3 377 164 100.0 1 460 687 43.2 1 105 043 32,7 355 644 10,5

1994 4 112 714 100,0 1 614 199 39,2 1 357 881 33,0 256 318 6,2

1995 4 810 752 100,0 2 230 734 46,4 1 987 775 41,3 242 959 5,0

1996 4 688 058 100,0 3 128 063 66,7 2 921 476 62.3 206 687 4,4

Źródło: Urząd Miasta

1 Obejmują: I. podatki od nieruchomości, rolny i leśny 2. część wpływów z opłal (skarbowa, targowa)

KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA

PRZESTRZENNEGO SPIS TREŚCI KIERUNKI WPROWADZENIE...... 2 KIERUNKI ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY...... 5 USTALENIA OGÓLNE...... 5 STRUKTURA PRZESTRZENNA MIASTA I GMINY PUŁTUSK...... 7 USTALENIA W ZAKRESIE ZAGADNIEŃ WYNIKAJĄCYCH Z PRZEPISÓW USTAWY...... 11

LOKALNE WARTOŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE...... 11 OBSZARY OBJĘTE LUB WSKAZANE DO OBJĘCIA OCHRONĄ NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH...... 12 OBSZARY ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, W TYM WYŁĄCZONE Z ZABUDOWY...... 14 OBSZARY ZABUDOWANE, ZE WSKAZANIEM, W MIARĘ POTRZEBY, TERENÓW WYMAGAJĄCYCH PRZEKSZTAŁCEŃ LUB REHABILITACJI...... 15 OBSZARY, KTÓRE MOGĄ BYĆ PRZEZNACZONE POD ZABUDOWĘ, ZE WSKAZANIEM, W MIARĘ POTRZEBY, OBSZARÓW PRZEWIDZIANYCH DO ZORGANIZOWANEJ DZIAŁALNOŚCI INWESTYCYJNEJ...... 17 Obszary mieszkaniowo-usługowe,...... 18 Obszary -usługowe...... 21 Obszary gospodarcze...... 22 Urządzenia obsługi podróżnych (mop)...... 22 OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM I PONADLOKALNYM...... 25 OBSZARY, KTÓRE MOGĄ BYĆ PRZEZNACZONE POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ WYNIKAJĄCĄ Z POTRZEBY ZASPAKAJANIA POTRZEB MIESZKANIOWYCH WSPÓLNOTY SAMORZĄDOWEJ...... 25 OBSZARY WYZNACZONE POD EKSPLOATACJĘ POWIERZCHNIOWĄ KOPALIN...... 25 WYTYCZNE DO OKREŚLANIA W MIEJSCOWYM PLANIE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARU OBJĘTEGO I-SZĄ ZMIANĄ STUDIUM WYMAGAŃ KSZTAŁTOWANIA ŁADU PRZESTRZENNEGO ORAZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU..27 KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM OBSZARY, NA KTÓRYCH BĘDĄ STOSOWANE INDYWIDUALNE I GRUPOWE SYSTEMY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW, A TAKŻE TERENY NIEZBĘDNE DO WYTYCZENIA ŚCIEŻEK ROWEROWYCH...... 27 KOMUNIKACJA...... 27 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...... 30 OBSZARY ZAGROŻONE POWODZIĄ...... 34 OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA POWODZIĄ ORAZ OBSZARY OSUWANIA SIĘ MAS ZIEMNYCH...... 35 OBSZARY, DLA KTÓRYCH SPORZĄDZANIE MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO JEST OBOWIĄZKOWE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH LUB ZE WZGLĘDU NA ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA...... 35 OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SIĘ W ZŁOŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY...... 36 OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWIĄZUJĄCE NA NICH OGRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ...... 36 OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEKSZTAŁCEŃ, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI...... 37 GRANICE TERENÓW ZAMKNIĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH...... 37 OBSZARY, DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZĄDZIĆ MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA ORZESTRZENNEGO...... 41 OBSZARY PRZEWIDYWANE DO REALIZACJI ZADAŃ I PROGRAMÓW WYNIKAJĄCYCH Z POLITYKI PRZESTRZENNEJ PAŃSTWA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA...... 41 POLITYKA PRZESTRZENNA...... 41 PRIORYTETY POLITYKI PRZESTRZENNEJ...... 41 GŁÓWNE ZAGADNIENIA WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA...... 43

ZABEZPIECZENIE FUNKCJONOWANIA PRZYRODNICZEGO SYSTEMU NA OBSZARZE MIASTA I GMINY PUŁTUSK...... 43 PRZEBUDOWA UKŁADU KOMUNIKACYJNEGO...... 44 ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z PARKOWANIEM I GARAŻOWANIEM...... 46 ZABEZPIECZENIE TERENÓW DLA INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO...... 46 ZABEZPIECZENIE TERENÓW DLA INWESTYCJI GOSPODARCZYCH...... 47 REHABILITACJA TERENÓW ZAINWESTOWANYCH...... 47 INSTRUMENTY POLITYKI PRZESTRZENNEJ...... 47 DZIAŁANIA SPRZYJAJĄCE ROZWOJOWI GOSPODARCZEMU MIASTA I MOGĄCE TEN ROZWÓJ PRZYSPIESZYĆ:...... 49 SYNTEZA USTALEŃ PROJEKTU I-SZEJ ZMIANY STUDIUM WRAZ Z UZASADNIENIEM OBJAŚNIAJĄCYM PRZYJĘTE ROZWIĄZANIA...... 52 WPROWADZENIE

Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Pułtusk zostały opracowane przez zespół ekspertów Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej pod kierownictwem dr inż. arch. Zdzisława Rezmera w składzie:

Mgr Katarzyna Donimirska Dr inż. Teresa Kaszyńska Dr inż. arch. Zdzisław Rezmer nr upr. 467/88 Mgr Ewa Szymkiewicz Mgr inż. Izabella Zydorowicz

Pierwotne opracowanie komputerowe zostało wykonane przez: Ewę Szymkiewicz i Zdzisława Rezmera. Opracowanie graficzne studium wykonała: tech. arch. Barbara Kowal. Konsultantem opracowania był prof. dr hab. inż. arch. Tadeusz Kachniarz. Podstawę opracowania stanowiła umowa z dnia 10 marca 1997 r. Zawarta pomiędzy Zarządem Gminy Pułtusk a Dyrekcją IGPiK. Zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym, będącą formalną podstawą opracowania, przedstawione opracowanie studium określa kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego na obszarze gminy w zakresie przewidzianym przez ustawę. Merytoryczną podstawą określenia kierunków rozwoju było rozpoznanie stanu istniejącego gminy i wynikających stąd uwarunkowań dalszego rozwoju zagospodarowania*. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że na obszarze gminy Pułtusk występują trzy główne grupy czynników stanowiących uwarunkowania dalszego rozwoju zagospodarowania. Wypływają one z:  jakości i stanu środowiska przyrodniczego,  rozwoju społeczno-gospodarczego i wynikających z niego funkcji gminy, z których podstawowymi funkcjami zewnętrznymi są: produkcja przemysłowa i gospodarka rolna, a funkcją wewnętrzną obsługa mieszkańców miasta i gminy,  jakości i stanu istniejącego zagospodarowania.

* Uwarunkowania rozwoju zagospodarowania przestrzennego przedstawiono w oddzielnym tomie

2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Dla oceny stanu oraz możliwości rozwoju zagospodarowania gminy Pułtusk w perspektywie 10-15 lat, dokonano analizy:  warunków przyrodniczych,  sytuacji społeczno-gospodarczej oraz funkcji gminy,  zagospodarowania obszaru ośrodka gminnego oraz terenów wiejskich,  struktury użytkowania i własności gruntów. Dokonano także przewidywań odnośnie rozwoju demograficznego i gospodarczego gminy. Wnioski dotyczą możliwości i ograniczeń rozwoju zagospodarowania oraz najważniejszych problemów do rozwiązania w dziedzinie zagospodarowania przestrzennego. Przy określaniu problemów wzięto pod uwagę jakość życia mieszkańców, głównie z punktu widzenia pracy mieszkania i obsługi. Graficzną ilustrację całości opracowania studium stanowią rysunki:  zagospodarowanie przestrzenne - kierunki rozwoju zagospodarowania w skali 1:10 000;  zagospodarowanie przestrzenne - uwarunkowania rozwoju zagospodarowania w skali 1:10 000;  zestaw schematów mapowych w skali 1:25 000, charakteryzujących kierunki i uwarunkowania rozwoju wynikające ze stanu infrastruktury technicznej:  komunikacji,  wodociągów,  kanalizacji i usuwania odpadów,  gazyfikacji,  telekomunikacji i ciepłownictwa.

3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Pułtusk (tekst i plansza graficzna) oraz plansza Kierunki rozwoju komunikacji zostały skorygowane w zakresie:  terenów przeznaczonych pod zabudowę letniskową,  przebiegu obwodnicy w ciągu drogi krajowej nr 61 - w wyniku uzgodnień z Generalną Dyrekcją Dróg Publicznych,  struktury przestrzennej i funkcji obszaru zawartego między aktualnym przebiegiem drogi nr 61, a skorygowaną trasą obwodnicy miejskiej oraz wewnętrznego układu komunikacyjnego miasta jako konsekwencji przemieszczenia obwodnicy,  relokacji cmentarza komunalnego,

oraz w konsekwencji uwag Wojewody Mazowieckiego zgłoszonych w trakcie opiniowania studium, uzupełnione o problematykę dotyczącą:  zagrożeń powodziowych w ramach zarządzania kryzysowego,  stref ochronnych ujęć wody,  rekultywacji terenów zdegradowanych. Wprowadzono także rozdziały dotyczące struktury przestrzennej i polityki przestrzennej oraz mapy w tekście: – Struktura przestrzenna, – Elementy polityki przestrzennej. Prace te oraz ostateczne opracowanie komputerowe wykonano w Zakładzie Projektowania „Mabrys” - Pracowni Autorskiej Zbigniewa Sokołowskiego w Pułtusku przez Zespół w składzie:

Mgr inż. arch. Zbigniew Sokołowski nr upr. 516/88 Mgr inż. Józef Mrugalski - specjalista d/s komunikacji

Podstawę formalną korekty stanowi umowa z dnia 24 maja 2001 r, zawarta pomiędzy Zarządem Miejskim w Pułtusku i Zakładem Projektowania „Mabrys” w Pułtusku oraz aneks do tej umowy z dnia 18 grudnia 2001 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

KIERUNKI ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO4 GMINY USTALENIA OGÓLNE Gmina Pułtusk jest gminą miejsko-wiejską. W skład gminy wchodzi miasto powiatowe Pułtusk oraz 23 wsie - sołectwa. W maju 2002 roku całą gminę zamieszkiwało około 23 650 osób; miasto liczyło około 19 160 mieszkańców, a obszar wiejski - około 4 480. Przyjmuje się, że zaludnienie miasta ok. 2010 r. wzrośnie do około 20-21 tys. a zaludnienie gminy pozostanie na obecnym poziomie, bądź nawet ulegnie zmniejszeniu na korzyść miasta. Wraz ze zmianami w strukturze rolnictwa i wzrostem obszarowym indywidualnych gospodarstw rolnych, zmniejszeniu ulegnie liczba bezpośrednio zatrudnionych w rolnictwie. W dłuższym okresie spowoduje to zmiany w przestrzennym rozmieszczeniu ludności i jej koncentrację przy pozarolniczych ośrodkach pracy, a w szczególności na obszarach podmiejskich. Wzrośnie liczba zatrudnionych w obsłudze ludności i rolnictwa. Szanse rozwojowe miasta Pułtuska należy wiązać z rozwojem funkcji krajowych i ponadkrajowych (Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Ośrodek Studiów Epoki Napoleońskiej WSH, Dom Polonii) oraz funkcji powiatowych (administracyjnych i obsługi mieszkańców powiatu), a także z rozwojem małej i średniej przedsiębiorczości, szczególnie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

związanej z produkcją żywności. Główną zewnętrzną funkcją rozwojową osadnictwa wiejskiego jest rolnictwo. Na obszarach wiejskich rozwijać się też będzie funkcja obsługi mieszkańców gminy. Z uwagi na zasoby i walory środowiska przyrodniczego oraz na zachowane zabytki kultury materialnej, szanse rozwojowe miasta i gminy Pułtusk należy wiązać także z rozwojem turystyki i rekreacji. Z rozwojem wspomnianych funkcji wiąże się potrzeba rozwoju zagospodarowania przestrzennego, którego celem jest tworzenie optymalnych warunków funkcjonowania gospodarki i zapewnienie jak najlepszych warunków środowiska zamieszkania ludności gminy. Rozwój zagospodarowania jest ściśle związany z naturalnymi zasobami środowiska przyrodniczego, jak też z działalnością ludzi - mieszkańców gminy, a zwłaszcza z działalnością i przedsiębiorczością Samorządu oraz jego polityką w zakresie rozwoju zagospodarowania przestrzennego. Narzędziem pomocnym w prowadzeniu tej polityki będzie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy. Biorąc pod uwagę stosunkowo niewielki wzrost zaludnienia miasta oraz jego dobrze ukształtowany układ przestrzenny, dalszy rozwój zagospodarowania będzie całkowicie podporządkowany istniejącemu układowi. Dotyczy to zwłaszcza rozwoju zagospodarowania mieszkaniowego i towarzyszącego mu zagospodarowania usługowego. Szczególna uwaga

będzie zwrócona na lokalizację i kształtowanie przestrzenne urządzeń i usługowych ogólnomiejskich w dążeniu do rozwoju skoncentrowanego funkcjonalnie i przestrzennie centrum usługowego miasta na obszarze wyspy. Celowa jest dalsza krystalizacja5 układu poszczególnych funkcji miasta, a zwłaszcza funkcji gospodarczych. Samorząd Gminy zwróci szczególną uwagę na sposób zagospodarowania wolnych terenów na starym mieście. Szczególnie istotne jest właściwe wykorzystanie i zagospodarowanie wolnych terenów na wyspie. Preferowane tu będą inwestycje z zakresu i administracji i obsługi ludności, których forma architektoniczna winna być szczególnie troskliwie kształtowana pod nadzorem konserwatorskim. Niezmiernie ważna sprawa jest urządzenie terenów zielonych, zwłaszcza zaniedbanych nadbrzeży kanałów. Zarząd Miejski opracuje program rozwoju funkcji na obszarze starego miasta, z wyodrębnieniem programu rozwoju funkcji na obszarze wyspy. W programie za najważniejszy uznaje się rozwój funkcji administracyjnych i ponadlokalnych funkcji obsługi ludności. W kształtowaniu zagospodarowania obszarów miejskich ważne jest wyznaczenie nowych terenów pod funkcje mieszkaniowo-usługowe i przemysłowo-gospodarcze W celu rozmieszczenia programu w przestrzeni, Zarząd Miejski sporządzi miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego starego miasta. Samorząd, który jest szczególnie zainteresowany wizerunkiem starego miasta oraz innych obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie gminy, w porozumieniu z właścicielami zajmie się rewaloryzacją Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

i utrzymaniem zabudowy zabytkowej. Szczególna uwaga będzie zwrócona na obiekty odgrywające ważną rolę w ukształtowaniu zespołów przestrzennych. Zwłaszcza zagospodarowanie wyspy będzie kształtowane pod stałym nadzorem Samorządu. W celu właściwego ukierunkowania rozwoju przestrzennego i architektonicznego zagospodarowania miasta Zarząd Miejski zapewni warunki do właściwego funkcjonowania pionu urbanistyczno-architektonicznego i stanowiska architekta miejskiego. W kształtowaniu zagospodarowania na obszarach wiejskich szczególna uwaga zostanie zwrócona na rozwój urządzeń obsługi ludności oraz zagospodarowania rekreacyjnego, stanowiącego materialny wyraz rozwijają- cej się funkcji, popieranej przez samorząd gminy.

W przewidywaniu zmian w

rozmieszczeniu ludności przewiduje się rozwój zagospodarowania mieszkaniowego na obszarach wsi podmiejskich.

Pułtusk - Zamek

STRUKTURA PRZESTRZENNA MIASTA I GMINY PUŁTUSK

W obszarze gminy Pułtusk wyraźnie6 wyodrębnia się jej pasmowa struktura przestrzenna funkcji i zagospodarowania. Pasma ułożone na kierunku N - S nawiązują do osi rzeki Narwi, która w strukturze obszaru odgrywa decydującą rolę. Pasmo wschodnie o dominującej funkcji przyrodniczo-rekreacyjnej, obejmujące pradolinę rzeki wraz z jej korytem, z wyjątkiem zurbanizowanej (35 enklawy w rejonie miasta (Popławy - Grabówiec) objęte zostało ochroną prawną w ramach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Pasmo centralne ciągnące się wzdłuż korony prawobrzeżnej skarpy tworzy obszar zurbanizowany, ciągnący się od Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Kacic na południu poprzez miasto Pułtusk - stanowiące centrum układu poprzez wsie: Kleszewo, Lipa, Chmielewo, Boby po Gnojno na północy. Pasmo zachodnie stanowi obszar o dominującej funkcji rolniczej z osadnictwem związanym głównie z produkcją rolną na glebach o wysokiej wartości bonitacyjnej. Wartościowe gleby występują także w bezpośrednim sąsiedztwie zainwestowania miejskiego, zwłaszcza w północno-zachodniej części miasta.

PROPONOWANA STRUKTURA PRZESTRZENNA FUNKCJI MIASTA

Przesunięcie obwodnicy w ciągu drogi nr 61 na zachód umożliwiło:  zarysowanie propozycji otwartego układu przestrzennego pozwalającego na prowadzenie bardziej elastycznej polityki związanej z rozwojem przestrzennym miasta, z możliwością podejmowania decyzji w oparciu o uzasadnione ekonomicznie rozwiązania wariantowe;  ominięcie części najbardziej wartościowych gruntów rolnych i mniej agresywne wpisanie jej w krajobraz, dostosowując do naturalnego ukształtowania terenu;  wykorzystanie mniej wartościowych gruntów w sąsiedztwie obwodnicy dla nierolniczych funkcji gospodarczych, dzięki bliskości obwodnicy dogodnie związanych z Warszawą;  oddalenie uciążliwości związanych z funkcjonowaniem terenów przemy- słowo-składowych od koncentracji zabudowy mieszkaniowej i terenów chronionych w ramach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.  wykorzystanie mniej wartościowych gruntów na południu (grunty wsi: Jeżewo i Kacice) dla miejskich funkcji mieszkaniowo-usługowych;  oddzielenie zewnętrznego ruchu tranzytowego od ruchu wewnętrznego obsługującego całe pasmo zurbanizowane od Kacic po Gnojno oraz wyeliminowanie wzajemnych kolizji przy przekraczaniu krajowej drogi nr 61 na węzłach oraz w drugim poziomie wykorzystując estakady, po których powinna obwodnica przekraczać doliny Strugi i Pełty; Zespół osadniczy Pułtuska obejmuje teren miasta oraz związane głównie z istniejącym bądź proponowanym osadnictwem części obszarów

7 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

wsi: Jeżewo, Kacice, Kleszewo, i Grabówiec. Na prawym brzegu Narwi flankuje go od południa wieś Kacice, zaś od północy wieś Kleszewo; na lewym brzegu rzeki zespół wyznaczają: Popławy i Grabówiec. Granice zachodnią wyznacza trasa projektowanej obwodnicy. Wewnętrzna przestrzenną strukturę Zespołu wyznaczają tworzące względnie regularny układ promienisty historyczne ciągi drogowe zmierzające i ku dawnej przeprawie przez rzekę w sąsiedztwie zamku. Na prawym brzegu 1 są to ulice: Nasielska, Mickiewicza, Wojska Polskiego, Białowiejska oraz drogi: do Makowa wyprowadzona z flanki północnej i do Pokrzywnicy z południowej. Na brzegu lewymi, po pokonaniu doliny rzecznej dalszy bieg dróg historycznych wyznaczają współczesne ulice: Tartaczna prowadząca na północy w kierunku Porządzia, a na południu ulica Grabowa prowadząca w kierunku Zator oraz ulica Bartodziejska wiodąca do wsi Bartodzieje. Układ ten uzupełnia nowa przeprawa łącząca obecnie obie części Zespołu - ulica Wyszkowska. Wspomniany wyżej promienisty układ dróg, wiążą na prawym brzegu i uzupełniają: aktualny ciąg drogi nr 61 (ulice: Warszawska - Daszyńskiego - 3-go Maja - Kościuszki) oraz proponowane „obwiednie” koncentrycznie ułożone w stosunku historycznego centrum zlokalizowanego na wyspie:  w znacznym stopniu już wykształcony ciąg ulic: Jana Pawła II - Tysiąclecia przedłużony do „starego” cmentarza,  proponowana nowa ulica (w miarę rozbudowy miasta na południe) prowadząca od Fortu „Kacice” na północ przez rejon d. bazy GS i dalej po śladzie projektowanej uprzednio obwodnicy łącząc się z ulicą Kościuszki w rejonie cmentarza wojennego;  proponowana „ulica przemysłowa” wyprowadzona z zachodniej części Kacic w kierunku ulicy Mickiewicza, obsługująca przemysł i usługi usytuowane wzdłuż projektowanej obwodnicy w ciągu drogi krajowej nr 61;  projektowana „obwodnica”- obejście miasta w ciągu drogi krajowej nr 61. W oparciu o tak wykrystalizowany system powiązań komunikacyjnych proponowaną strukturę funkcjonalną miasta tworzą:  pasmo Doliny Narwi o istotnych walorach przyrodniczych objętych ochroną w ramach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego i funkcjach rekreacyjnych;  śródmieście - centrum zespołu o dominującej funkcji usługowo- mieszkaniowej - które tworzą trzy jednostki strukturalne: . obszar starego miasta na wyspie o szczególnych walorach historycznych i turystycznych - dominująca funkcja usługowa, . obszar nowego miasta w rejonie Nowego Rynku - dominująca funkcja usługowo-mieszkaniowa, . część śródmiejska położona na skarpie - równorzędne funkcje usługowo-mieszkaniowa;

8  prawobrzeżne pasmo osadnicze otaczające śródmieście złożone z jednostek strukturalnych o dominujących funkcjach: . mieszkaniowo-usługowych na północy i w części środkowej oraz mieszkaniowo-usługowe i usługowe na południu pasma, . produkcyjno-gospodarczych - usytuowanych wzdłuż ulic: Wojska Polskiego i Nasielskiej oraz sektorów przedzielających jednostki mieszkaniowo-usługowe;  pasmo intensywnych upraw rolnych na bardzo dobrych glebach chronionych oddzielające pasma: mieszkaniowo-usługowe i kolejne  pasmo produkcyjno-gospodarczego złożone z dwóch gniazd będących kontynuacją jednostek produkcyjno-gospodarczych w rejonie ulic: Wojska Polskiego i Nasielskiej jako lokalne strefy rozwoju ekonomicznego;  lewobrzeżne pasmo osadnicze o funkcji mieszkaniowo-usługowej, podukcyjno-gospodarczej i rekreacyjnej obejmujące: . obszar lokalnej strefy rozwoju ekonomicznego w rejonie ulicy Wyszkowskiej o dominującej funkcji podukcyjno-gospodarczej; . funkcje mieszkaniowe, usługowe i rekreacyjne zlokalizowane wzdłuż wschodniej granicy miasta stanowiącej równocześnie zachodnią rubież lasów Puszczy Białej obejmujące osiedla Popławy Pn., Popławy Południe, Wyszkowska Pn., Wyszkowska Południe, Grabówiec. W modelu strukturalnym przyjęto dwustopniowy system obsługi zespołu oparty na centralnym ogólnomiejskim ośrodku usługowym zlokalizowanym na obszarze śródmieścia oraz sieci wspomagających ośrodków dzielnicowych stanowiących lokalne koncentracje usług usytuowanych: . w rejonie ulic Mickiewicza - Pana Tadeusza, . w rejonie ulicy Świętokrzyskiej - Przemiarowskiej - dla nowej północnej jednostki mieszkaniowej, . w rejonie fortu „Kacice” dla nowych jednostek mieszkaniowych położonych na południu, na terenie gruntów wsi Jeżewo i Kacice, . w rejonie ulicy Tartacznej i Bartodziejskiej, . w rejonie ulicy Wyszkowskiej na styku osiedli Wyszkowska Północ i Wyszkowska Południe.

Pułtusk - Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora. 9 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju 10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

USTALENIA W ZAKRESIE ZAGADNIEŃ WYNIKAJĄCYCH Z PRZEPISÓW USTAWY Zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym w studium określono w szczególności:  Lokalne wartości środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiskowe Lokalne wartości środowiska przyrodniczego związane są z położeniem gminy.

Walory środowiska przyrodniczego gminy tworzą:

– Narew wraz z jej dopływami Narew i jej brzegi o urozmaiconym ukształtowaniu i niskim stopniu przekształceń krajobrazu oraz zróżnicowane typy zbiorowisk leśnych, stanowią największą wartość lokalnego środowiska przyrodniczego;. Lasy gminy nie mają jednak większego znaczenia gospodarczego; – unikalny krajobraz nadnarwiański - dobrze zachowany naturalny fragment rozległego krajobrazu nizinnego, nad swobodnie meandrującymi dużymi rzekami Polski - Narwi i Bugu; miejsce lęgowe ptaków wodnych bytujących w dolinie i na wodach rzek; malownicza skarpa dzieląca część wyżynną gminy i dolinę rzeki; lasy łęgowe oraz lasy ze 150-letnim drzewostanem sosnowym; – cenne obiekty przyrodnicze - park podworski w Kacicach i pojedyncze drzewa stanowiące pomniki przyrody; – duże kompleksy dobrych gleb sprzyjające rozwojowi rolnictwa; – dogodne warunki posadowienia zagospodarowania osadniczego; – surowce mineralne sprzyjające rozwojowi produkcji materiałów budowlanych, w tym ceramiki budowlanej. Walory krajobrazowo-przyrodnicze zagrożone są głównie przez nadmierne żywiołowe rozprzestrzenianie się zabudowy letniskowej, a ściślej mówiąc, przez nadmierne skupienie zabudowy letniskowej lokalizowanej na terenach najbardziej cennych przyrodniczo, gdzie następuje: o zanieczyszczenie wód gruntowych, o zaśmiecenie terenu, o lokalizacja obiektów na stromych zboczach, co może uruchomić proces erozji zboczy, o wycinanie drzew na działkach leśnych.

W celu ochrony środowiska przyrodniczego przed nadmierną koncentracją zabudowy letniskowej w studium wyznaczono obszary pod skoncentrowaną zabudowę również poza granicami Nadbużańskiego Parku Studium uwarunkowali i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Kraj obrazowego. Istotnym zagrożeniem dla walorów środowiska przyrodniczego jest zanieczyszczenie rzeki Narew przez dopływy rzek i cieków usytuowanych na terenie gminy i miasta Pułtuska. Na terenie miasta są to kanały

11 Studium uwarunkowali i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

zanieczyszczone ściekami komunalnymi; na terenach wiejskich - ścieki sanitarne z gospodarstw domowych. Ścieki komunalne są zagrożeniem dla czystości wód cieków wodnych spływających do Narwi i dla jakości wód wgłębnych pierwszego poziomu wodonośnego. Poważnym zagrożeniem dla jakości życia mieszkańców Pułtuska jest nadmierny ruch tranzytowy i miejscowy w centrum miasta, a szczególnie baza transportowa PKS usytuowana w centrum miasta.

 Obszary objęte lub wskazane do objęcia ochroną na podstawie przepisów szczególnych

Na obszarze gminy Pułtusk występują następujące obiekty i obszary objęte lub proponowane do objęcia ochroną: – Nadbużański Park Krajobrazowy utworzony Rozporządzeniem Wojewody Ciechanowskiego Nr 15/94 z dnia 8 kwietnia 1994 r. w celu ochrony i unikatowych walorów doliny rzeki Narew i przyrodniczych powiązań z obszarami rzeki Bug. – Ustalenia dotyczące zagospodarowania terenów odnoszące się do miasta i gminy Pułtusk stanowią około V 3 obszaru gminy, w tym około 1/2 obszaru miasta. Tereny położone na wschód od drogi krajowej Warszawa - Różan - Ostrołęka znalazły się w otulinie Parku, bądź w jego strefach o wzmożonej ochronie, w tym o szczególnej ochronie walorów ekologicznych i o ochronie rezerwatowej. Wkonsekwencji tego rozporządzenia na terenie NPK, poza uzgodnionymi z Zarządem Parku obszarami, zakazuje się m.in. lokalizowania nowych ośrodków wypoczynkowych i letniskowych oraz powiększania już istniejących. Dopuszcza się wynajem kwater prywatnych oraz w ograniczonym zakresie budownictwo letniskowe, w obrębie istniejącej zabudowy zagrodowej w formie adaptacji opuszczonych zagród wiejskich lub w lukach istniejącej zabudowy. Programy i plany rozwoju zagospodarowania terenów NPK opracowane będą we współpracy z Zarządem Parku. Dotyczy to wszystkich stref parku, w tym jego otuliny. Rozporządzenie ponadto nakazuje dla stref I-IV Parku opracować szczegółowe plany 13

13 Studium uwarunkowali i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

porządkowania i rewaloryzacji terenu. – Na terenie NPK zakazuje się poboru kruszywa i innych surowców mineralnych, w zakresie zgodnym z Rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego z dnia 26 marca 2002 r. w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego oraz jego powiększenia (Dz.U. Woj. Mazowieckiego nr 98, poz. 2067). – Na terenie Parku i jego otuliny przewiduje się zalesienie gruntów nieprzydatnych i mało przydatnych dla gospodarki rolnej, z wyjątkiem terenów uznanych za użytki ekologiczne oraz intensyfikowanie zadrzewień, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zadrzewienia śródpolne, wzdłuż dróg, cieków oraz w obrębie zabudowy mieszkaniowej, gospodarczej oraz handlowo-usługowej. – Na terenie parku we wsi Pawłówek proponuje się objąć ochroną kompleks olszowy gdzie występują gniazda chronionej czapli siwej.

12 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk — kierunki rozwoju

– Istniejące użytki ekologiczne we wsiach: Szygówek i Gnojno (po 2 użytki). – 5 obiektów przyrodniczych wpisanych do Rejestru Pomników Przyrody, prawnie chronionych; we wsi Szygówek - 2 dęby szypułkowe wys. 19 i 20 m i topola biała wys. 22 m., we wsi Ponikiew - dąb szypułkowy wys. 21 m, we wsi Grabówiec - dąb szypułkowy wys. 15 m. – Tereny chronionego krajobrazu. – Zabytkowe parki podworskie w Kacicach i Pułtusku o dużych walorach przyrodniczych, zapisane w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, chronione na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury z dnia 15 lutego1962 r. (z późn. zmianami). – Obszar starego miasta objęty strefą ochrony konserwatorskiej, w tym szczególnie obszar wyspy oraz tereny obiektów zabytkowych w mieście i na obszarach wiejskich, chronione na podstawie ustawy o ochronie zabytków i o muzeach Przy realizacji zagospodarowania na tych obszarach obowiązują wytyczne Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. – Tereny projektowanych stref ochrony ujęć wody wg Projektu strefy ochronnej dla miejskiego ujęcia wód podziemnych w Pułtusku - PG „Polgeol” w Warszawie oznaczonych na rysunku Kierunki rozwoju... w zakresie obowiązujących przepisów w odniesieniu do danej strefy: . Teren ochrony bezpośredniej . Teren ochrony pośredniej wewnętrzny i zewnętrzny. – Grunty rolne, szczególnie wysokich klas bonitacyjnych (I - III) chronione na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r o ochronie gruntów rolnych i leśnych W celu ochrony gruntów rolnych przed zanieczyszczeniami emitowanymi przez pojazdy mechaniczne przewiduje się wprowadzenie pasów zadrzewień izolujących wzdłuż głównych dróg o dużym nasileniu ruchu pojazdów; zwłaszcza dotyczy to dróg krajowych i wojewódzkich. Na obszarze gminy Pułtusk występują znaczne kompleksy gruntów o wysokiej przydatności dla rolnictwa (40 % powierzchni wszystkich gleb). Zagrożeniem dla rolniczego użytkowania gruntów o wysokich klasach jest fakt ich występowania w skoncentrowanej formie w rejonie miasta, gdzie istnieje duży popyt na tereny budowlane. Przewiduje się wystąpienie o zmianę przeznaczenia obszarów o dobrych glebach, położonego na terenie miasta w sąsiedztwie zainwestowania miejskiego. Przewiduje się rekultywację środowiska przyrodniczego w zakresie zniszczeń dokonanych przez: . eksploatację żwiru w pobliżu wsi Gnojno i zagospodarowanie wyrobisk Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk — kierunki rozwoju

dla celów rekreacyjnych, . składowanie odpadów komunalnych i komunalnych ścieków (wylewisko) w pobliżu wsi Białowieża i zalesienie tych terenów.

13 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Przewiduje się objęcie ochroną lasów w rejonie wsi Lipniki Nowe i Lipniki Stare. Ochronie podlegają także wody rzeki Narew uznanej za korytarz ekologiczny w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej EKONET. W tym celu konieczne są dalsze działania zmierzające do dalszego podnoszenia stopnia czystości wód rzeki polegające na budowie na terenach; wiejskich, zwłaszcza dla jednostek osadniczych o skoncentrowanej zabudowie i na terenach zabudowy letniskowej położonych bezpośrednio nad Narwią lub jej dopływami, systemów odprowadzania ścieków i ich oczyszczania. Przewiduje się ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego na terenie gminy przez: – objęcie całego miasta systemem kanalizacyjnym podłączonym do oczyszczalni ścieków; – modernizacje kotłowni, elektrociepłowni, szklarni itp. obiektów zanieczyszczających atmosferę oraz monitorowanie stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego; – przyspieszenie gazyfikacji miasta i gminy; – przyspieszenie budowy wiejskich oczyszczalni ścieków, – przeniesienie terminalu dalekobieżnego dworca autobusowego w rejon obwodnicy otaczającej od zachodu śródmieście Pułtuska (ciąg ulic Jana Pawła II i Tysiąclecia);

 Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wyłączone z zabudowy Główną funkcją zewnętrzną osadnictwa wiejskiego gminy Pułtusk jest gospodarka rolna i produkcja żywności. Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej są podstawowym źródłem utrzymania większości ludności wiejskiej. Ochrona gruntów rolnych na podstawie ustawy polega między innymi na ograniczeniu przeznaczania ich na cele nierolnicze. W myśl ustawy gruntami rolnymi są także grunty pod zagospodarowaniem służącym wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu, tzn. że tereny przeznaczone pod tego rodzaju zagospodarowanie nie wymagają zmiany przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze. Przewidywane zmiany w strukturze rolnictwa kraju spowodują wzrost obszarowy indywidualnych gospodarstw rolnych, a tym samym spadek ich liczby. Proporcjonalnie będzie też malała liczba zagród rolniczych funkcjonalni związanych z czynnymi gospodarstwami. Zapotrzebowanie na nowe zagrody w przyszłości może wynikać jedynie ze zmiany lokalizacji zagród istniejących, bądź powstawania nowych gospodarstw na kanwie gospodarstw zanikających. Zapotrzebowanie na nowe tereny pod zagospodarowanie zagrodowe będzie więc ograniczone. Pozwala to na ograniczenie zagospodarowania osadniczego we wsiach o funkcjach rolniczych i wyłączenia z zabudowy wartościowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W gminie Pułtusk dotyczy to przede wszystkim Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

obszarów gleb chronionych dla produkcji rolnej o klasach I, II i III, które 14 występują zwłaszcza na wyżynie morenowej w rejonie Kacice - Płocochowo i Moszyn - Kleszewo oraz w rejonie wsi Gnojno. Zajmują one ca 40 % powierzchni wszystkich gleb. W nawiązaniu do powyższego ustala się: – ograniczenie zabudowy na gruntach o wysokich klasach gleb od I do III określonych na rysunku studium „Kierunki rozwoju...”; – rolnicza zabudowa zagrodowa może być realizowana na terenach wyznaczonych w studium jako tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową, bądź za zgodą Rady Gminy na innych terenach dogodnych do prowadzenia gospodarstwa rolnego, z wyjątkiem wyznaczonych na rysunku studium „Kierunki rozwoju...”; kompleksów gruntów o wysokich klasach gleb od I do III; – zakaz realizacji zagospodarowania na wyznaczonych kompleksów użytków zielonych; – zabudowa nierolnicza może być realizowana wyłącznie na terenach wyznaczonych pod zagospodarowanie, z reguły o niskich klasach – utrzymanie dotychczasowej formy zagospodarowania istniejących ogrodów działkowych jako terenów zieleni urządzonej. Samorząd Gminy będzie przeciwdziałał fikcyjnemu podziałowi gospodarstw rolnych, przeprowadzanemu w celu uzyskania pozwolenia na budowę przez ludność nierolniczą. Wnioski rolników o pozwolenia na budowę poza terenami przeznaczonymi pod zagospodarowanie będzie rozpatrywała Komisja Polityki Regionalnej Rady Miejskiej. Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej i obowiązujące na niej ustalenia zostały pokazane na rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego.

 Obszary zabudowane, ze wskazaniem, w miarę potrzeby, terenów wymagających przekształceń lub rehabilitacji. Obszary zabudowane w gminie tworzą*: – tereny zabudowy miejskiej o różnych funkcjach – tereny zabudowy wiejskiej, o przewadze zagospodarowania zagrodowego – tereny zabudowy rekreacyjnej. Na szczególne wyróżnienie zasługuje stare miasto, o zabudowie niskiej małomiasteczkowej i jednorodzinnej. Szczególnie wyróżnia się, która pełni funkcje centrum administracyjno-usługowego całego miasta. Znaczenie tych funkcji wzrosło w wyniku uzyskania przez miasto statusu stolicy powiatu. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Tereny zabudowy starego miasta wymagają uporządkowania, rehabilitacji zabudowy i dostosowania jej do współczesnych potrzeb. Wiele budynków wymaga remontu i kompleksowego uzbrojenia w instalacje infrastruktury technicznej.

*Szczegółowa charakterystyka obszarów zabudowanych została przedstawiona w: Uwarunkowania rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy Pułtusk – w oddzielnym tomie stanowiącym integralną część studium.

Problemem wymagającym rozwiązania jest zagospodarowanie funkcjonalne rynku i jego otoczenia uwzględniające15 nowy status miasta oraz właściwe zagospodarowanie i urbanistyczno-architektoniczne terenów wolnych lub wymagających przebudowy. Przy porządkowaniu, przebudowie i zagospodarowywaniu obszaru starego miasta będą wzięte przede wszystkim przypadku w zakresie rozwoju funkcji administracyjnych. Ważną sprawą, na którą zwraca się uwagę, jest realizacja parkingów przy urządzeniach użyteczności publicznej. Niezwykle istotna, z punktu widzenia Samorządu Gminy, jest poprawa wizerunku miasta, a zwłaszcza jego centrum położonego na wyspie. Wymaga to aktywnego podejścia do ochrony i utrzymania obiektów zabytkowych oraz zagospodarowania i utrzymania terenów otwartych - zieleni miejskiej, kanałów, ulic i placów. Zabudowa starego miasta będzie podlegać przekształceniom i rehabilitacji. Problemem wymagającym rozwiązania i bezkonfliktowego uregulowania jest właściwe zagospodarowanie funkcjonalne rynku i jego otoczenia. Między innymi, po zrealizowaniu obwodnicy na kierunku Warszawa - Suwałki, przewiduje się ograniczenie istniejącego ruchu w centralnej części miasta oraz przeniesienie terminalu PKS poza centrum miasta. Zmiana i ograniczenie ruchu tranzytowego są pożądane także ze względu na konieczność podniesienia bezpieczeństwa mieszkańców. Problemem, na obszarze starego miasta, jest zachowanie zabudowy zabytkowej, charakterystycznej dla minionego etapu rozwoju miasta. Jest to przede wszystkim zabudowa o architekturze charakterystycznej dla małych miast na przełomie XIX i XX wieku. Rewaloryzacją i zachowaniem zabudowy zabytkowej w porozumieniu z właścicielami zajmie się Samorząd, który jest szczególnie zainteresowany wizerunkiem starego miasta oraz innych obiektów zabytkowych znajdujących się na obszarze miasta. Szczególna uwaga będzie zwrócona na obiekty odgrywające ważną rolę w ukształtowaniu zespołów przestrzennych, a zwłaszcza rynku z kolegiatą, ratuszem, kompleksem zamkowym i zabudową przyrynkową. Specjalnym problemem w mieście jest uporządkowanie całego układu przestrzennego starego miasta. Na obszarze objętym strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej będą wprowadzone rygorystyczne ustalenia dotyczące ochrony obiektów zabytkowych oraz realizacji nowego zagospodarowania. Szczególnie ważne są ustalenia dotyczące realizacji nowej zabudowy, które muszą zapobiec zmianie charakteru tej części miasta. Dotyczy to zwłaszcza tej części starego miasta, na obszarze, której znajduje się prywatna zabudowa jednorodzinna. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Rewaloryzacja tej zabudowy odbywa się w sposób sukcesywny, poprzez indywidualną wymianę zamortyzowanych budynków. Konieczne jest zwrócenie baczniejszej uwagi na projektowanie i realizację nowych budynków m.in. poprzez usprawnienie systemu zabezpieczającego skuteczność prowadzenia polityki przestrzennej Samorządu. Oznacza to zabezpieczenie możliwości czuwania organów samorządowych nad ładem przestrzennym poprzez wpływ na formę architektoniczną budynków i sposób zagospodarowania działki. Możliwość taką jako przejaw troski Władz Miasta i Gminy o kształtowanie zabudowy w zgodzie z kierunkami polityki Samorządu dawałoby zatwierdzanie architektury16 obiektów i ich lokalizacji przez organa samorządowe wyprzedzająco w stosunku do procesu wydawania pozwoleń na budowę i działań nadzoru budowlanego. Zatrzymanie zachodzących zmian jest niemożliwe, ale powinny one być wprowadzane w sposób kontrolowany, aby zostały zachowane walory dawnego układu, a nowe realizacje nie stanowiły rażącego dysonansu. Dlatego ważne jest prowadzenie takiej polityki przestrzennej, która nie naruszy i nie zniszczy starego układu miejskiego. Wszystkie związane z tym problemy powinny znaleźć szczegółowe rozwiązanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terenów starego miasta. Studium uwarunkowań... nie jest przepisem gminnym i z natury swojej określa jedynie kierunki rozwoju gminy. Nie wyznacza, zatem szczegółowego przeznaczenia każdej działki, operując wysokim stopniem agregacji ustaleń dostosowanym do skali 1:10 000. Studium... nie stanowi podstawy do wydawania decyzji administracyjnych, a ustalenia w nim zawarte winny być przetworzone w planie miejscowym i dopiero w uchwale Rady znaleźć formę ustalenia obowiązującego konkretnego inwestora. Na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowanie przestrzennego pokazano: – obszary zabudowane, – obszary, które w zależności od potrzeb mogą być przeznaczone pod zabudowę, – obszary wymagające przekształceń i rehabilitacji.

W ramach wyodrębnionych wyżej grup przypisano poszczególnym terenom ich wiodącą funkcję i przeznaczenie. Dominacja określonego przeznaczenia nie wyklucza możliwości występowania jako uzupełniających innych funkcji i innego przeznaczenia terenu pod warunkiem aby funkcje i przeznaczenie uzupełniające nie kolidowały z funkcją zasadniczą. Oznacza to m.in., że przypisanie w Studium jakiemuś obszarowi funkcji gospodarczej nie wyklucza w uzasadnionych przypadkach ujęcie w szczegółowych rozwiązaniach planu miejscowego tego terenu funkcji mieszkaniowo-usługowej i na odwrót, byle by skutki wzajemnego oddziaływania uzupełniających się funkcji mieściły się w ramach obowiązujących przepisów i wzajemne relacje nie zagrażały przyjętym funkcjom i środowisku przyrodniczemu.

 Obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę, ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

wskazaniem, w miarę potrzeby, obszarów przewidzianych do zorganizowanej działalności inwestycyjnej Grunty wysoczyzny morenowej zajmujące około 2/3 powierzchni gminy, charakteryzują się dobrymi i bardzo dobrymi warunkami dla zabudowy. Jedynie w strefie przykrawędziowej skarpy istnieje możliwość ruchów masowych, gdzie posadowienie obiektów budowlanych winno być poprzedzone badaniami stateczności skarpy.

17 Pod zabudowę będą przeznaczane przede wszystkim tereny komunalne i państwowe, a także tereny, które w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego były przeznaczone pod zabudowę, w stosunku do których zostały przeprowadzone czynności formalne związane ze zmianą przeznaczenia terenu na cele nierolnicze. Dalsza rozbudowa miasta będzie podporządkowana krystalizacji proponowanej otwartej struktury funkcjonalno-przestrzennej układu, ze zwróceniem szczególnej uwagi na utrzymanie kameralnego charakteru Pułtuska, z eksponowaniem historycznie kształtowanego śródmieścia podporządkowanego dominacji rzeki i układowi starego miasta. W związku z powyższym pod zabudowę przeznacza się: – obszary, na których zostało rozpoczęte inwestowanie, przewidywane do uzupełnienia zagospodarowania przestrzennego; – obszary nie zainwestowane, przeznaczone pod zagospodarowanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; – obszary nowe, wyznaczone w studium, określające możliwe kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego miasta i osadnictwa wiejskiego, w tym także rozwoju zagospodarowania rekreacyjnego, po wyczerpaniu terenów przeznaczonych pod zagospodarowanie na obszarach wyznaczonych w planach. Obszary przeznaczone pod zabudowę podzielono w zależności od przewidywanego zagospodarowania na cztery rodzaje: mieszkaniowo-usługowe, usługowe, gospodarcze i rekreacyjne. Przeznaczenie obszarów przedstawiono na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego. Położenie poszczególnych obszarów oznaczono numeracją.  Obszary mieszkaniowo-usługowe, przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową z możliwością lokalizacji urządzeń usługowych i innych drobnych zakładów, nieuciążliwych dla środowiska, niezbędnych lub pożądanych dla obsługi ludności zespołów mieszkaniowych oznaczone za rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego numerami 1-10.

Na terenie miasta wyznacza się tereny zabudowy mieszkaniowej z elementami usług nieuciążliwych dla środowiska poza istniejącym zainwestowaniem w obecnych granicach miasta oraz na terenie wsi: Grabówiec,

16 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Jeżewo i Kacice w częściach przyległych do miasta. Dotyczy to lokalizacji przedstawionych niżej. . Obszary poza istniejącym zainwestowaniem położone w zachodniej części miasta (na wysoczyźnie) między istniejącym zainwestowaniem a projektowaną obwodnicą. 1. Teren położony między ulicami: Mickiewicza i Wojska Polskiego - ca 26 ha stanowiący kontynuację osiedla „Pana Tadeusza” z ośrodkiem usługowym stanowiącym lokalną koncentracją usług w rejonie ulic Mickiewicza i Pana Tadeusza; obsługa komunikacyjna terenu z ulic: Mickiewicza, Wojska Polskiego i projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S.

18 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

2. Teren położony miedzy ulicami: Białowiejską i Świętokrzyską - ca 27 ha z ośrodkiem usługowym stanowiącym lokalną koncentracją usług; obsługa komunikacyjna terenu z ulic: Świętokrzyskiej i projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S.

3. Teren położony w rejonie ulicy Przemiarowskiej i północnej granicy miasta - ca 14 ha; obsługa komunikacyjna terenu z projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S.

4. Teren położony w rejonie ulicy Kościuszki i pn. granicy miasta - ca 3,5 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Kościuszki poprzez ulicę lokalną.

4a. Teren położony w mieście Pułtusku w rejonie ulicy Baltazara i Sienkiewicza - ca 6 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Baltazara.

5. Teren położony w rejonie ulicy Mickiewicza - ca 3 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Mickiewicza. 6. Teren położony w rejonie ulicy Jana Pawła II - ca 4,8 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Jana Pawła II. 7. Teren położony na terenie sołectwa Jeżewo - ca 47 ha z ośrodkiem usługowym stanowiącym lokalną koncentracją usług w rejonie fortu „Kacice”; obsługa komunikacyjna terenu z projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S oraz z ulicy poprowadzonej po południowej granicy sołectwa Jeżewo. 8. Teren położony na terenie sołectwa Kacice- ca 27 ha; obsługa komunikacyjna terenu z projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S, z ulicy zbiorczej prowadzącej z Kacic na północ w kierunku ulicy Mickiewicza oraz z ulicy poprowadzonej po południowej granicy sołectwa Jeżewo.

W sumie obszary budowlane poza istniejącym zainwestowaniem położone w zachodniej części miasta (na wysoczyźnie), przewidziane pod funkcje mieszkaniowo-usługowe obejmują powierzchnię ca 150 ha. . Obszary poza istniejącym zainwestowaniem położone na południe od ulicy Wyszkowskiej w części wsi Grabówiec przyległej bezpośrednio do wschodniej dzielnicy miasta (Popław). 9. Teren położony na wschód od ulicy Grabowej - ca 30 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulic: lokalnych wyprowadzających na ulicę Wyszkowską, oraz z projektowanego łącznika ulicy Wyszkowskiej z Grabową. 10. Teren położony na południowy zachód od ulicy Grabowej - ca 26 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Grabowej.

W sumie obszary budowlane poza istniejącym zainwestowaniem położone na wschód od Narwi (w pradolinie rzeki) przewidziane pod funkcje mieszkaniowo- usługowe obejmują powierzchnię ca 45 ha. Ogółem wielkość terenów budowlanych poza istniejącym zainwestowaniem wynosi ca 190 ha.

19 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Zabytkowy charakter miasta o ponadlokalnych funkcjach z zakresu kultury, nauki i wypoczynku i konieczność utrzymania jego walorów wywołuje potrzebę prowadzenia inwestycji w sposób zorganizowany. Przewiduje się zatem zorganizowaną realizację zagospodarowania mieszkaniowego obejmująca nie tylko zespoły zabudowy wielorodzinnej, lecz także zespoły zabudowy jednorodzinnej różnych typów nie wyłączając zabudowy pensjonatowej na Popławach oraz w rejonie Kacic i Kleszewa. Do realizacji zabudowy mieszkaniowej powinny zostać zaktywizowane istniejące spółdzielnie mieszkaniowe, bądź też powołane nowe oraz inni inwestorzy budujący w sposób zorganizowany. Indywidualne prowadzenie realizacji inwestycji budowlanych na - obszarze miasta, a w szczególności na obszarze starego miasta, winno być ograniczone do uzupełnień zagospodarowania na wolnych terenach wśród istniejącej zabudowy. Prowadzenie realizacji zagospodarowania na obszarze miasta wymaga szczególnie starannego przygotowania dokumentacji projektowej poprzedzonego uszczegółowionym zapisem w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, stanowiącym wyraz polityki władz miasta, których ustawowym obowiązkiem jest kształtowanie ładu przestrzennego.

Na terenach miejskich pod zabudowę mieszkaniowo-usługową poza istniejącym zainwestowaniem przeznacza się obszary położone wokół miasta w następujących wsiach: Lipa, Kleszewo, Lipniki Nowe, Olszak, Moszyn, Płocochowo, Kacice. – Teren położony we wsi Lipa - o powierzchni ca 12 ha – Teren położony we wsi Kleszewo - o powierzchni ca 10 ha – Teren położony we wsi Lipniki Nowe - o powierzchni ca 6 ha – Teren położony we wsi Olszak - o powierzchni ca 7,5 ha – Teren położony we wsi Moszyn - o powierzchni ca 10 ha. – Teren położony we wsi Płocochowo - o powierzchni ca 28 ha – Teren położony we wsi Kacice - o powierzchni ca 6 ha.

W sumie na terenach wiejskich położonych wokół Pułtuska wyznaczono obszary zabudowy poza istniejącym zainwestowaniem o powierzchni ponad 70 ha, które mogą być przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną. Na terenach wiejskich oddalonych od miasta tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej poza istniejącym zainwestowaniem znajdują się we wsiach: Głodowo - ca 4 ha, Chmielewo - ca 3 ha i Gnojno - ca 2 ha. W sumie na terenach wiejskich oddalonych od miasta wyznaczono obszary zabudowy mieszkaniowej poza istniejącym zainwestowaniem Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

o powierzchni ca 9 ha. Ogółem wielkość terenów budowlanych poza istniejącym zainwestowaniem na terenach wiejskich wynosi ca 80 ha. Ponadto we wszystkich wsiach na terenie gminy przewiduje się reali- zację zabudowy mieszkaniowej na wolnych działkach w ciągach istniejącej zabudowy siedliskowej, przede wszystkim poprzez indywidualną formę realizację zabudowy.

 Obszary –usługowe przeznaczone pod urządzenia bądź zespoły urządzeń usługowych wymagające większych terenów oznaczone za rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania20 przestrzennego numerami 11-20.

Na terenie miasta wyznaczono następujące tereny, które w zależności od potrzeb mogą być przeznaczone pod urządzenia wymagające większych terenów lub zespoły urządzeń usługowych: 11. Teren położony między ulicami: Kościuszki i Przemiarowską - ca 2 ha; 12. Teren położony za kanałem B przeznaczony pod usługi związane z terenami sportowymi (pola golfowe) - ca 6 ha. 13. Teren położony przy południowej granicy miasta w rejonie ulicy Nasielskiej - ca 2,5 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Nasielskiej i projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S. 14. Teren położony przy południowej granicy miasta w rejonie ulicy Nasielskiej - ca 4 ha; obsługa komunikacyjna terenu z projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S. W sumie na terenie miasta Pułtuska wyznaczono ca 15 ha pod urządzenia usługowe poza istniejącym zagospodarowaniem. Na obszarach wiejskich wyznaczono tereny pod urządzenia usługowe w następujących wsiach: 15. Teren fortu „Kacice” położony w sołectwie Kacice przeznaczony na usługi kultury z zielenią towarzysząca z zachowaniem wartości historycznych obiektu - ca 7,5 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy Warszawskiej oraz projektowanych ulicy zbiorczej na kierunku N-S i z ulicy poprowadzonej po południowej granicy sołectwa Jeżewo. 16. Tereny położone we wsi Jeżewo w rejonie ulicy Warszawskiej - ca 9 ha; dostępność komunikacyjna terenu z ulicy Warszawskiej oraz z projektowanej ulicy poprowadzonej po południowej granicy sołectwa Jeżewo. 17. Teren położony we wsi Kacice na południe od fortu „Kacice” - ca 9 ha; obsługa komunikacyjna terenu z projektowanej ulicy zbiorczej na kierunku N-S. 18. Tereny położone we wsi Kacice przy północnej granicy wsi - ca 14 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy zbiorczej prowadzącej z Kacic na północ w kierunku drogi do Nasielska. 19. Tereny położone we wsi Jeżewo przy południowej granicy wsi - ca 13 ha; obsługa komunikacyjna terenu z ulicy zbiorczej prowadzącej z Kacic na północ w kierunku drogi do Nasielska. 20. Teren położony we wsi Kacice w rejonie zabudowy wsi przy drodze do Warszawy - ca 2 ha; obsługa komunikacyjna terenu z drogi wewnętrznej wyprowadzonej na ulicę Warszawską. W sumie na obszarach wiejskich w bezpośrednim sąsiedztwie miasta wyznaczono ca 52 ha pod urządzenia usługowe poza istniejącym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

zagospodarowaniem.

Ogółem wielkość terenów budowlanych pod urządzenia usługowe poza istniejącym zainwestowaniem w mieście i gminie wynosi ca 67 ha.

 Obszary gospodarcze oznaczone za rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego numerami 21 - 30,21 większość z nich tworzy strefy rozwoju ekonomicznego, przeznaczone pod lokalizację bądź rozbudowę zakładów przemysłowych, składów, magazynów, hurtowni oraz urządzeń infrastruktury technicznej i innych urządzeń obsługi ludności i rolnictwa, uciążliwych dla otoczenia. Lokalizacja zagospodarowania gospodarczego wymaga pozytywnej opinii sanitarnej. Na obszarze miasta wyznaczono trzy zasadnicze strefy rozwoju ekonomicznego A. na Popławach w rejonie ulicy Wyszkowskiej ( ca 47 ha) obejmująca tereny oznaczone numerami: 21, 22. B. na północ od węzła na projektowanej obwodnicy przy skrzyżowaniu z ulicą Nasielską ciągnące się wzdłuż obwodnicy oraz wzdłuż ulic zbiorczych na kierunku N-S w kierunku ulicy Mickiewicza ( ca 90 ha); pasma zainwestowania przedzielone pasmem intensywnych upraw obejmująca tereny oznaczone numerami: 23, 24, 25; C. w sąsiedztwie węzła na projektowanej obwodnicy przy skrzyżowaniu z ulicą Wojska Polskiego ( ca 70 ha) obejmująca tereny oznaczone numerami: 26, 27, 28; W zależności od potrzeb następujące tereny mogą być przeznaczone pod zagospodarowanie gospodarcze: 21. Teren położony w rejonie oczyszczalni i ulicy Wyszkowskiej - ca 35 ha; obsługa komunikacyjna z ulicy Wyszkowskiej poprzez system dróg wewnętrznych obsługujących teren; zakaz bezpośrednich wjazdów bramowych z ulicy Wyszkowskiej. 22. Teren położony w rejonie ulicy Wyszkowskiej - ca 12 ha; obsługa komunikacyjna z ulicy Wyszkowskiej poprzez system dróg wewnętrznych obsługujących teren; zakaz bezpośrednich wjazdów bramowych z ulicy Wyszkowskiej. 23. Teren położony na północ od ul. Nasielskiej - ca 25 ha, przez który przebiega nowa trasa drogi do Płońska (ulica Nasielska-bis); dostępność komunikacyjna terenu z ulicy zbiorczej prowadzącej z Kacic na północ w kierunku ulicy Mickiewicza oraz z ulicy Nasiełskiej-bis. 24. Teren położony po wschodniej stronie projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 - ca 60 ha; obowiązuje zakaz bezpośrednich wjazdów z drogi nr 61; dostępność komunikacyjna terenów z węzła drogowego na Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

skrzyżowaniu projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 z drogą w kierunku Płońska poprzez ulicę Nasielską-bis i ulicę zbiorczą prowa- dzącą z Kacic na północ w kierunku ulicy Mickiewicza. 25. Teren położony przy ulicy Mickiewicza - ca 5,5 ha; obsługa komunikacyjna z ulicy Mickiewicza. 26. Teren położony w rejonie węzła drogowego na skrzyżowaniu projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 z drogą w kierunku Ciechanowa - ca 22 ha; zakaz bezpośrednich wjazdów z drogi nr 61;

22 Studium uwarankowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju dostępność komunikacyjna terenu z ulicy Wojska Polskiego poprzez system dróg wewnętrznych oraz z drogi prowadzącej w kierunku Białowieży. 27. Teren położony w rejonie węzła drogowego na skrzyżowaniu projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 z drogą w kierunku Ciechanowa - ca 25 ha; zakaz bezpośrednich wjazdów z drogi nr 61; dostępność komunikacyjna terenu z drogi prowadzącej z Pułtuska w kierunku Ciechanowa oraz z projektowanego łącznika tej drogi w kierunku Białowieży poprzez system dróg wewnętrznych. 28. Teren położony w rejonie węzła drogowego na skrzyżowaniu projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 z drogą w kierunku Ciechanowa - ca 22 ha; zakaz bezpośrednich wjazdów z drogi nr 61; dostępność komunikacyjna terenu z drogi prowadzącej z Pułtuska w kierunku Ciechanowa poprzez system dróg wewnętrznych. 29. Teren położony w rejonie ulicy Przemiarowskiej- ca 2,5 ha; obsługa komunikacyjna terenu z projektowanej: ulicy zbiorczej na kierunku N-S. 30. Teren położony w rejonie skrzyżowania ulicy Wyszkowskiej z Warszawską - ca 1,5 ha; obsługa komunikacyjna z ulicy Wyszkowskiej. W sumie w Pułtusku wyznaczono ca 210 ha pod urządzenia gospodarcze poza istniejącym zainwestowaniem. Na terenach miejskich pod zabudowę gospodarczą przeznacza się tereny poza istniejącym zainwestowaniem we wsi Płocochowo -ca 20 ha. Ogółem wielkość terenów budowlanych pod zagospodarowanie gospodarcze poza istniejącym zainwestowaniem w mieście i na terenach wiejskich wynosi ok. 230 ha. Obszary rekreacyjne oznaczone za rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego numerami 31- 50. 31, 32, 33, Tereny w rejonie położonej nad Narwią wsi Gnojno, poza zasięgiem granic Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego - ca 70 ha 34. Tereny w rejonie położonej nad Narwią wsi Gnojno, na terenie w granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego - ca 40 ha rekreacja ogólnodostępna; m.in. rekonstrukcja historycznej zabudowy wiejskiej - skansen Puszczy Białej. 35. Teren położony we wsi Boby - ca 8,5 ha; 36. Teren położony we wsi Głodowo - ca 7 ha; 37. Teren położony we wsi Chmielewo - ca 13 ha; 38. Teren położony we wsi Lipa - ca 14 ha; 39. Teren położony we wsi Kleszewo - ca 16 ha; 40. Teren położony we wsi Szygówek - ca 17,5 ha; 41. Teren położony we wsi Pawłówek - ca 11 ha; 42, 43 Tereny położone we wsi Ponikiew - ca 18 ha;

23 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

44. Teren położony we wsi Grabówiec nad zalewem przy ul. Grabowej- ca 1 ha; 45. Teren położony we wsi Grabówiec w rejonie pd.-wsch. brzegu zalewu - ca 3 ha; 46. Teren położony we wsi Jeżewo - 5 ha; 47, 48 Tereny położone we wsi Kacice nad Narwią- ca 1,7 ha 49. Teren położony we wsi Kacice -nad ciekiem wodnym zwanym Strugą - około 4,5 ha; 50. Teren położony w południowej części wsi Kacice przeznaczony na ośrodek wypoczynkowy - kompleks obiektów turystyczno-gastronomicznych i sportów wodnych - ca 10 ha; dostępność terenu z obwodnicy poprzez węzeł drogowy na skrzyżowaniu projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 z obecnym przebiegiem drogi nr 61 w kierunku Pułtuska. Zakaz bezpośredniej obsługi z projektowanej obwodnicy; w części południowej terenu możliwa indywidualna zabudowa pensjonatowa. Ogółem na obszarach wiejskich gminy Pułtusk wyznaczono około 240,0 ha pod nową zabudowę rekreacyjną (w tym: ca 50,0 ha .pod rekreację ogólnodostępną). Zagospodarowanie rekreacyjne w postaci budownictwa letniskowego może być lokalizowane zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących wsi rolniczych, jak i z dala od zagospodarowania wiejskiego na terenach o słabych glebach pod warunkiem, że skutki tego zagospodarowania nie będą stanowiły zagrożenia dla walorów środowiska przyrodniczego oraz dla funkcji gospodarczych i osadniczych gminy. Zabudowa rekreacyjna na wyznaczonych obszarach może być realizowana indywidualnie lub w sposób zorganizowany.  Urządzenia obsługi podróżnych (mop) oznaczone za rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego numerami 51 - 53. 51. mop (zachodni) - dla kierunku północ - południe w rejonie ulicy Mickiewicza; dostępność obiektu dla użytkowników obwodnicy wyłącznie bezpośrednio z projektowanej obwodnicy drogi nr 61. oraz z ulicy Mickiewicza bez możliwości wzajemnego przejazdu dla obu tych kierunków - ca 3,0 ha; 52. mop (wschodni) - dla kierunku południe - północ w rejonie węzła drogowego na skrzyżowaniu projektowanej obwodnicy w ciągu drogi nr 61 z drogą w kierunku Ciechanowa; dostępność obiektu dla użytkowników obwodnicy wyłącznie bezpośrednio z projektowanej obwodnicy drogi nr 61 oraz z ulicy Wojska Polskiego bez możliwości wzajemnego przejazdu dla obu tych kierunków - ca 3,0 ha; 53. Teren położony we wsi Chmielewo - teren zabudowy usługowej związanej z obsługą podróżnych i pojazdów - ca 3,5 ha.

24 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym

Dla obszaru I-szej zmiany studium nie wyznacza się obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 6 i 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W granicach obszaru objętego zmianą studium nie znajdują się żadne tereny, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. W przypadku konieczności rozmieszczenia takich inwestycji za zgodne ze zmianą studium uznaje się dopuszczenie lokalizacji sieci infrastruktury technicznej o znaczeniu lokalnym.

 Obszary, które mogą być przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową wynikającą z potrzeby zaspakajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej W gminie Pułtusk występują potrzeby w zakresie komunalnej zabudowy mieszkaniowej, o standardzie przystosowanym do możliwości inwestycyjnych gminy, a jednocześnie zaspakajającym potrzeby ludności, której nie stać na realizację lub kupno mieszkań. Mieszkania komunalne mogą być realizowane w Pułtusku, bądź w formie zespołu budynków na wyznaczonym w tym celu terenie, bądź jako pojedyncze budynki wśród innej zabudowy. Istnieje też możliwość realizacji pojedynczych mieszkań w kooperacji z innymi inwestorami, bądź wreszcie wykupu mieszkań zrealizowanych przez innych inwestorów. Wybór formy odnawiania i powiększania komunalnych zasobów mieszkaniowych będzie dostosowany do możliwości inwestycyjnych gminy. W obrębie rezerwy pod budownictwo mieszkaniowe może być wydzielona działka o powierzchni dostosowanej do potrzeb, pod zabudowę mieszkaniową przeznaczoną dla uboższych grup ludności. Może to być zabudowa komunalna lub mieć inną formę realizacji (np. przez Towarzystwo Budownictwa Społecznego).

 Obszary wyznaczone pod eksploatację powierzchniową kopalin Teren eksploatacji powierzchniowej kopalin, oznaczony został na rysunku symbolem PG. Na terenie tym dopuszcza się eksploatację na warunkach określonych wg wydanych koncesji, a następnie po wyeksploatowaniu złoża obowiązuje rekultywacja terenu w kierunku turystycznym, z możliwością realizacji obiektów i urządzeń służących turystyce, rekreacji i wypoczynkowi, a także opiece zdrowotnej. Dla wyznaczonych kierunków rekultywacji ustala się następujące kierunki i wskaźniki zagospodarowania oraz użytkowania terenu:

25 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

A. dla terenów realizacji obiektów i urządzeń służących turystyce, rekreacji i wypoczynkowi, a także opiece zdrowotnej:  dopuszcza się: – usługi turystyczno-rekreacyjno- wypoczynkowe, – usługi sportu, – usługi zdrowia, – zieleń urządzoną i obiekty małej architektury, – tereny rolnicze i stawy, – infrastrukturę techniczną i komunikacyjną, – parkingi;  ustala się: – powierzchnię terenu biologicznie czynnego: nie mniejszą niż 60 % i nie większą niż 90 %; – wskaźnik intensywności zabudowy: nie mniejszy niż 0,01 i nie większy niż 0,4; – wysokość zabudowy: nie mniejszą niż 3 m i nie większą niż 10 m; – kąty nachylenia dachów nie mniejsze niż 2° i nie większe niż 45°; – obowiązują odległości kształtowania linii zabudowy zgodnie z przepisami odrębnymi.

Powyższe wskaźniki dotyczą wszystkich budynków dopuszczonych do realizacji w kierunkach rekultywacji. Wskazuje się również na potrzebę sukcesywnego rekultywowania terenu wyrobiska poprzez profilowanie skarp i zagospodarowanie brzegów zbiornika wodnego (np. nasadzenia drzew i krzewów). W obszarach działalności eksploatacyjnej dopuszcza się urządzenia infrastruktury technicznej i komunikacji związane z działalnością zakładu górniczego. Rozwój eksploatacji winien być uwarunkowany ochroną środowiska jak i złoża, poprzez: – prowadzenie eksploatacji złóż z uwzględnieniem racjonalnego ich wykorzystania, – stosowanie technologii zapewniających ograniczenie ujemnych jej wpływów na środowisko, – przeciwdziałanie degradacji powierzchni ziemi i krajobrazu poprzez sukcesywne prowadzenie rekultywacji i zagospodarowanie terenów poeksploatacyjnych. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Zgodnie z przepisami odrębnymi z zakresu prawa geologicznego i górniczego udokumentowane złoża surowców podlegają ochronie przed zagospodarowaniem, uniemożliwiającym ich w przyszłości wykorzystanie. Udokumentowane złoża stanowią potencjalne tereny eksploatacji. Zabrania się lokalizowania na terenie tych złóż zabudowy niezwiązanej z potencjalnym wydobyciem surowców.

 wytyczne do określania w miejscowym26 planie zagospodarowania przestrzennego dla obszaru objętego I-szą zmianą studium wymagań kształtowania ładu przestrzennego oraz zrównoważonego rozwoju

Za główne wskaźniki oceny ładu przestrzennego uznano: dostępność komunikacyjną, harmonijność przestrzeni, zasięg prawa własności oraz wymiar pionowy i poziomy zabudowy. Dlatego też przy kształtowaniu linii zabudowy, która dopuszczona została w kierunkach rekultywacji w planie miejscowym dla terenu objętego I-szą zmianą studium, należy nawiązywać do ukształtowania terenu przy uwzględnieniu istniejących otwarć widokowych oraz osi ekspozycji. Zaleca się wprowadzenie obiektu stanowiącego dominantę widokową, aby wpłynąć na identyfikację przedmiotowego terenu. Nowa zabudowa charakterem powinna nawiązywać do charakteru zabudowy znajdującej się w otoczeniu poprzez skalę formę oraz detale architektoniczne. Ponadto zleca się stosowanie rozwiązań z zakresu zaopatrzenia terenu w infrastrukturę techniczną o niskiej emisji zanieczyszczeń, aby zapewnić oszczędność zasobów środowiska oraz wykorzystywania kapitału przyrodniczego w sposób pozwalający na zachowanie funkcji ekosystemów w perspektywie długookresowej.

 Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym obszary, na których będą stosowane indywidualne i grupowe systemy oczyszczania ścieków, a także tereny niezbędne do wytyczenia ścieżek rowerowych.

KOMUNIKACJA Miasto Pułtusk ma dobre połączenia drogowe z zewnętrznym układem komunikacyjnym. Mankamentem wewnętrznego układu komunikacyjnego jest przebieg przez miasto drogi krajowej nr 61 relacji Warszawa - Augustów i nr 57 relacji (Warszawa) Pułtusk - Przasnysz - Szczytno - Bartoszyce (Kaliningrad). Na obszarze miasta występuje jeszcze szereg ulic nie w pełni urządzonych; dotyczy to także centrum miasta. Sieć dróg gminnych na obszarze gminy Pułtusk jest wystarczająca, jednak Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

istniejące drogi nie są zadawalające pod względem jakości i stanu technicznego. Ulice wiejskie są na ogół urządzone. Na terenia miasta i gminy brak jest urządzonych ścieżek rowerowych, choć niektóre ciągi piesze (ciąg przez kładkę, wały nadrzeczne) z dopuszczeniem ruchu rowerowego w pewnym stopniu rolę taką spełniają. Obszar objęty zmianą studium obsługiwany będzie drogami wewnętrznymi zlokalizowanymi na terenie inwestycji. Za zgodne z ustaleniami zmiany studium uznaje się możliwość wydzielenia27 dróg dojazdowych. Teren, na którym prowadzona będzie eksploatacja znajduje się poniżej drogi wojewódzkiej nr 618.

Kierunki rozwoju sieci komunikacyjnej I etap – modernizacja dróg i ulic ze względu na potrzebę obsługi gmin wchodzących w skład powiatu przez ośrodek powiatowy w Pułtusku; – urządzenie źle zagospodarowanych ulic w mieście, w tym ulic i ciągów pieszych na wyspie, zwłaszcza wzdłuż terenów nadbrzeżnych kanału wschodniego; – realizacja parkingów przy urządzeniach publicznych, uzupełniających istniejącą sieć parkingów w mieście. – realizacja ścieżek rowerowych na trasach najczęściej używanych przez rowerzystów; do tras takich należy zaliczyć w szczególności drogi:  trasy prowadzące z miasta do terenów wypoczynkowych, w tym zwłaszcza do Gnojna, Kacic, Rybaczówki i Ponikwi; ścieżki rowerowe winny być prowadzone wzdłuż dróg kołowych, na których ruch samochodowy jest szczególnie niebezpieczny dla rowerzystów, bądź też wzdłuż Narwi łącznie ze ścieżkami dla pieszych;  ścieżka rowerowa do Gnojna winna być poprowadzona wzdłuż drogi przez Lipę i Chmielewo; II etap – modernizacja dróg krajowych: nr 61 i 57 wraz z realizacją obwodnicy. Obwodnica usytuowana po zachodniej stronie miasta przejmie ruch tranzytowy przebiegający drogą krajową nr 61 Warszawa - Suwałki oraz. nr 57 przez Szczytno - Bartoszyce do przejścia granicznego w Bezledach i dalej do Kaliningradu. Skrzyżowania obwodnicy będą tworzyły węzły komunikacyjne wymagające indywidualnych rozwiązań pod względem układu i funkcji. Szczegółowego rozwiązania będzie też wymagało zagospodarowanie terenów w otoczeniu węzłów i uporządkowanie projektowanego tam zagospodarowania gospodarczego i usługowego; – realizacja ścieżek rowerowych na trasach prowadzące z miasta do terenów wsi podmiejskich, szczególnie, że zostały wyznaczone na ich obszarach tereny pod indywidualną zabudowę mieszkaniową dla ludności funkcjonalnie związanej z miastem, – przeniesienie terminalu dalekobieżnego dworca autobusowego na tereny przy ulicy Jana Pawła II po zrealizowaniu obwodnicy zachodniej, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

III etap – modernizacja dróg na terenie gminy, sukcesywna poprawa jakości i stanu technicznego dróg o randze krajowej, wojewódzkiej, powiatowej i gminnej; – ewentualna realizacja dublera ulicy Nasielskiej (Nasielska - bis) – sukcesywne urządzanie ulic wiejskich i realizacja parkingów przy urządzeniach usługowych; – realizacja dalszych ścieżek rowerowych na trasach najczęściej używanych przez rowerzystów. 28

29 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Analiza możliwości rozwoju miasta i gminy Pułtusk uwarunkowanych stanem zainwestowania w systemy infrastruktury technicznej, a zwłaszcza identyfikacja słabych stron umożliwiła sformułowanie katalogu głównych problemów ograniczających lub opóźniających dalszy rozwój. Problemy te spowodowane zostały zaniedbaniami powstałymi w poprzednich latach. W katalogu znajdują sie problemy wynikające z niedorozwoju bazy materialnej lub niepełnego zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkańców: – brak zorganizowanego systemu odbioru odpadów komunalnych i produkcyjnych z terenów wiejskich oraz brak zorganizowanego systemu wywozu odpadów; – niedostatek infrastruktury technicznej wyrażający się:  brakiem systemów kanalizacji sanitarnej we wsiach wyposażonych w wodociąg,  brakiem systemu gazowniczego na terenach wiejskich,  brakiem systemów wodociągowych na terenie wsi: Głodowo, Gnojno, Kleszewo, Olszak, Ponikiew, Przemiarowo. Analiza aktualnej sytuacji miasta i gminy, istniejących uwarunkowań oraz problemów związanych z jej rozwojem pozwoliła na określenie celów, dla spełnienia, których warunkiem niezbędnym jest rozwój wszelkich, lub tylko wybranych systemów infrastruktury technicznej; cele rozwoju tych systemów to:  zrównoważony rozwój miasta i gminy,  poprawa warunków życia mieszkańców,  ochrona środowiska przyrodniczego na obszarze miasta i gminy ze szczególnymi uwzględnieniem obszarów objętych ochroną na podstawie przepisów szczególnych.

Zrównoważony rozwój miasta i gminy powinien być prowadzony zgodnie z zasadami ekorozwoju. Dalszy rozwój będzie wymagał przede wszystkim usunięcia dotychczasowych zaniedbań w zakresie systemów infrastruktury technicznej, a w dalszej kolejności realizacji tych systemów na obszarach rozwojowych. Budowa nowych systemów, czy intensywniejsze wykorzystanie istniejących (rozbudowa sieci rozdzielczych, budowa przyłączy) w pierwszej kolejności będzie konieczne na obszarze miasta oraz na obszarach największych wsi w gminie, w których ponadto można wyodrębnić obszary zwartej zabudowy, a także wsi przewidzianych do dalszego rozwoju. Poprzez poprawę warunków życia mieszkańców należy rozumieć przede wszystkim poprawę standardów zamieszkiwania. Do najistotniejszych elementów należy umożliwienie korzystania przez wszystkich mieszkańców gminy z wody wodociągowej oraz energii elektrycznej i gazu w oczekiwanej ilości i o właściwych parametrach. Na standard zamieszkania wpływa również dostęp do telefonów.

30 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju Konieczność ochrony wód, atmosfery i gleby wynika z występujących zagrożeń antropogenicznych, a w szczególności: – z zanieczyszczenia atmosfery przez przemysł oraz kotłownie i paleniska indywidualne wykorzystujące paliwa stałe, – z zanieczyszczenia wód powierzchniowych przez nielegalny zrzut ścieków nie oczyszczonych z gospodarstw z terenu gminy oraz spoza gminy, a także spływ wymywanych z gleby środków ochrony roślin, – z zanieczyszczenia wód wgłębnych przez eksploatację nieszczelnych szamb przede wszystkim na terenach objętych systemem wodociągowym (pojawienie się dużej ilości ścieków), – z zanieczyszczenia środowiska odpadami, co spowodowane jest nie w pełni sprawnym systemem odbioru odpadów stałych z terenów wiejskich, a więc powstawaniem „dzikich” wysypisk.

Sprecyzowanie celów rozwoju infrastruktury technicznej pozwoliło na określenie dalszych kierunków jej rozwoju, i tak:  W zakresie zaopatrzenia w wodę zakłada się taki rozwój systemów wodociągowych na terenie gminy, by docelowo wszyscy mieszkańcy mogli korzystać z wody wodociągowej do celów komunalno-bytowych; w tym celu będzie konieczna rozbudowa istniejących systemów wodociągowych oraz objęcie siecią wodociągową wsi: Głodowo, Gnojno, Grabówiec (częściowo), Kleszewo, Olszak, Ponikiew, Przemiarowo.  W zakresie odprowadzania ścieków przyjmuje się docelowo objęcie systemami kanalizacji sanitarnej terenów budownictwa mieszkaniowego i usługowego realizowanego w zwartej zabudowie mieszkaniowej na obszarze miasta Pułtuska oraz następujących wsi: Białowieża, Boby, Chmielewo, Głodowo, Gnojno, Grabówiec, Gromin, Kacice, Kleszewo, Lipa, Moszyn, Nowe Lipniki, Olszak, Płocochowo, Ponikiew, Przemiarowo, Stare Lipniki, Trzciniec i Zakręt; ścieki sanitarne z terenów budownictwa rozproszonego będą odprowadzane do zbiorników szczelnych i wywożone do punktów zlewnych przy oczyszczalniach, a w przypadkach odpowiednich udokumentowanych warunków gruntowo-wodnych i terenowych - do indywidualnych oczyszczalni przydomowych.  Systemem zorganizowanego usuwania odpadów komunalnych i produkcyjnych należy objąć teren całej gminy z uwzględnieniem opracowanego w lipcu 1998 r. Programu selektywnej zbiórki odpadów stałych w mieście i gminie Pułtusk.  System energetyczny powinien zapewnić zaopatrzenie w energię elektryczną wszystkim mieszkańcom gminy na potrzeby bytowe i produkcyjne, a także zabezpieczyć potrzeby usług i przemysłu zlokalizowanego na terenie gminy.; modernizacja i rozwój sieci niskich napięć oraz stacji transformatorowych 15/0,4 kV powinny zmierzać w kierunku umożliwienia korzystania z energii elektrycznej do celów grzewczych.

31 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 W zakresie zaopatrzenia w gaz ziemny zakłada się, że Zarząd i Rada Miasta i Gminy Pułtusk podejmą decyzję o opracowaniu programu gazyfikacji wsi oraz objęciu systemem gazowniczym obszaru gminy.

W procesie ustalania niezbędnych działań dla osiągnięcia założonych celów należy uwzględnić hierarchię problemów zarówno w ramach poszczególnych systemów, jak też znaczenie poszczególnych systemów względem siebie. Potrzeba ustalania priorytetów wynika z istniejących uwarunkowań ekonomicznych, organizacyjnych, środowiskowych, i innych, stąd praktycznie niemożliwym jest równoczesne realizowanie wszystkich celów w ramach danego systemu, a także równoczesna realizacja dynamicznego rozwoju wszystkich systemów infrastruktury technicznej. Ze względu na to, iż ustalenie hierarchii ważności pomiędzy poszczególnymi systemami nie znajduje jednoznacznego uzasadnienia w przyjętych celach rozwoju wynikających m.in. z charakteru miasta i gminy, zgrupowano zagadnienia o podobnym znaczeniu dla ich rozwoju. Dla miasta i gminy Pułtusk, jako gminy miejsko-wiejskiej, jako podstawę do ustalenia hierarchii ważności, przyjęto eliminację największych uciążliwości dla społeczeństwa oraz potrzebę ochrony środowiska. Na tej podstawie przyjęto następującą kolejność realizacji grup systemów: . zaopatrzenie w wodę wraz z odprowadzaniem ścieków i gospodarka odpadami, . gazownictwo i elektroenergetyka, . telekomunikacja. W celu rozwiązania przedstawionych wyżej problemów władze miasta i gminy powinny: – stworzyć możliwość korzystania przez mieszkańców miasta i gminy z wody wodociągowej, – stworzyć warunki do likwidacji zagrożenia środowiska ściekami sanitarnymi, poprzez stworzenie możliwości podłączeń do systemu kanalizacji sanitarnej, likwidację nieszczelnych szamb oraz zrzutu ścieków nie oczyszczonych bezpośrednio do cieków wodnych; – stworzyć warunki do likwidacji zagrożenia środowiska odpadami stałymi, – stworzyć warunki do przechodzenia z paliw stałych na paliwa ekologiczne, – stworzyć warunki do pełnego pokrycia potrzeb w zakresie telekomunikacji. Realizacja przyjętej wyżej polityki władz miasta i gminy Pułtusk powinna przebiegać poprzez: – zabezpieczenie ujęć wody miejskiego wodociągu ochroną bezpośrednią i pośrednią - projektowane strefy oznaczono na rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego – realizację systemów wodociągowych we wsiach: w I etapie: Głodowo, Gnojno, Grabówiec, Kleszewo, Przemiarowo oraz rozbudowa systemów w mieście i we wsi Lipa; w II etapie: Olszak, Ponikiew; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

32 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

– realizację systemów kanalizacyjnych we wsiach: w I etapie: Chmielewo, Kleszewo, Lipa, Trzciniec i Zakręt oraz rozbudowa systemu w mieście Pułtusku; w II etapie: Głodowo, Gnojno, Grabówiec, Kacice, Płocochowo, Przemiarowo i Stare Lipniki; w III etapie: Białowieża, Boby, Gromin, Kokoszka, Moszyn, Nowe Lipniki, Olszak, Ponikiew;

– uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenach nie objętych systemem kanalizacji sanitarnej poprzez egzekwowanie odprowadzania ścieków do szczelnych zbiorników, lub przy udokumentowanych odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych i terenowych - do indywidualnych oczyszczalni przydomowych; – rozbudowę systemu kanalizacji deszczowej na terenia miasta Pułtusk z zastosowaniem podczyszczania ścieków deszczowych; – uporządkowanie gospodarki odpadami zgodnie z ustawą o porządku i czystości w gminie oraz organizację wywozu odpadów komunalnych i produkcyjnych; – promocję i organizację selektywnej zbiórki odpadów, – opracowanie programów gazyfikacji wsi, – realizację systemu gazowniczego we wsiach: w I etapie: Chmielewo, Kleszewo, Lipa, Trzciniec i Zakręt oraz rozbudowa systemu w mieście Pułtusku; w II etapie: Głodowo, Gnojno, Grabówiec, Kacice, Płocochowo, Przemiarowo i Stare Lipniki; w III etapie: Białowieża, Boby, Moszyn, Nowe Lipniki, Olszak i Ponikiew; – sukcesywną modernizację linii elektroenergetycznych i stacji transformatorowych po stronie niskich napięć; – sukcesywną modernizację systemu ciepłowniczego, przechodzenie z paliw stałych na gazowe lub oleje opałowe na źródłach ciepła; – promocję i działania na rzecz wdrażania grzewczych czynników proekologicznych, – rozbudowę systemu telekomunikacji sieciowej. Lokalizacja urządzeń emitujących różnego rodzaju promieniowanie nie obojętne dla zdrowia i środowiska winna być poprzedzona szczegółowymi prognozami oddziaływania tych urządzeń na środowisko i z reguły dokonywana poza terenami zainwestowanymi lub przeznaczonymi w Studium pod zabudowę.

33 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 Obszary zagrożone powodzią Problem zarządzania kryzysowego i ochrony ludności w kontekście zagrożenia powodziowego ze strony rzeki Narew ma dla miasta i gminy Pułtusk pierwszorzędne znaczenie, (dwukrotna powódź w ciągu 30 lat - II połowy ubiegłego wieku). Bezpośrednią ochronę przed powodzią zgodnie z art. 70 ustawy Prawo Wodne sprawują właściwe terenowe komitety przeciwpowodziowe, których przewodniczący są m.in. zobowiązani do opracowania i stałej aktualizacji gminnych planów bezpośredniej ochrony przed powodzią z uwzględnieniem zaleceń dot. ochrony ludności i zarządzania kryzysowego określonych w wytycznych Wojewody Mazowieckiego i Starosty Pułtuskiego. Zgodnie z § 8 Zarządzenia Nr 32 Wojewody Mazowieckiego z dnia 24 marca 1999 roku w sprawie powołania Wojewódzkiego Zespołu ds. Ochrony Przeciwpożarowej i Ratownictwa, w którym zobowiązuje się Burmistrzów i Wójtów Gmin do zorganizowania odpowiednich Zespołów na szczeblu gminnym. Do podstawowych zadań tych zespołów należy podejmowanie i koordynowanie na zarządzanym terenie działań zmierzających do zapobiegania powstania i likwidacji nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska, będących m.in. następstwem działania sił przyrody, w tym zagrożenia powodziowego. Problematykę ochrony przed zalewami powodziowymi na terenie miasta i gminy Pułtusk, charakterystykę stanu zabezpieczeń oraz zasady ochrony ludności w aspekcie zagrożenia powodziowego kompleksowo reguluje „Plan operacyjny bezpośredniej ochrony przed powodzią Miejsko- Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego w Pułtusku” sporządzony w 1995 roku. Opracowanie to określa także zasięgi zalewu wodą miarodajną p = 1 %, wodą kontrolną p = 0,3 %, oraz określa wszystkie istotne elementy niezbędne do sprawnego przeprowadzenia akcji przeciwpowodziowej na terenie gminy w czasie kryzysu. Na rysunku studium Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego określone zostały zasięgi zalewu wodą miarodajną p = 1 %, w poszczególnych dolinach zagrożonych powodzią. . Prawobrzeżna dolina w mieście (Śródmieście) chroniona jest wałem przeciwpowodziowym o klasie ważności budowli II, szerokości korony 3,0 m i średniej wysokości 3,4 m; rzędnych korony: 85,00 w górze rzeki do 83,85 w dole. Po przerwaniu wału woda sięgnie znacznej części miasta wraz z ujęciem wody dla miasta Pułtuska. . Lewobrzeżna dolina w mieście (dzielnica Popławy) chroniona jest wałem przeciwpowodziowym o klasie ważności budowli II,

34 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

szerokości korony 3,0 m i średniej wysokości 3,75 m; rzędnych korony: 84,16 w górze rzeki do 83,85 w dole. Przerwanie obwałowania wodami katastrofalnymi spowoduje zalanie znacznej części dzielnicy intensywnie zurbanizowanej, głównie budownictwem jednorodzinnym.

. Lewobrzeżna dolina Popławy - Grabówiec chroniona jest zaporą boczną zbiornika Zalewu Zegrzyńskiego stopnia Dębe o klasie ważności budowli II, szerokości korony 3,0 m i rzędnych korony: 83,85 w górze rzeki do 82,70 w dole; w rejonie oczyszczalni została zmodernizowana i podwyższona. W przypadku przerwania wału lub przelania się wody przez koronę zapory, droga zostanie zalana znaczna część terenu wsi oraz w trzech miejscach droga dojazdowa do wsi Grabówiec na odcinkach ok. 500 m. . Lewobrzeżna dolina Popławy - Szygówek nie jest chroniona wałami przeciwpowodziowymi. Po osiągnięciu przez wodę rzeki stanów alarmowych, znaczna część doliny w tym wsie Pawłówek i Szygówek są zagrożone odcięciem jedynego do nich dojazdu. Wieś Ponikiew zagrożona jest zalaniem przy wyższych stanach. Droga dojazdowa do Ponikwi zalewana jest na odcinku ca 200 m w rejonie mostu na cieku spod Psar. Na terenie zalewowym zlokalizowana jest znaczna ilość zabudowy letniskowej. Ze względów przyrodniczych, ekonomicznych, i gospodarki zasobami wodnymi ich trwałe zabezpieczenie nie jest przewidywane, dlatego przy projektowaniu obiektów na tym terenie należy stosować zasady określone w rozdziale „Polityka Przestrzenna. Priorytety...”

 obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują obszary, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 11 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

 Obszary, dla których sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest obowiązkowe na podstawie przepisów szczególnych lub ze względu na istniejące uwarunkowania

Na podstawie przepisów ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na

35 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

obszarze gminy Pułtusk należy sporządzić obowiązkowo: – dla obszarów, na których przewiduje się zadania dla realizacji celów publicznych; z tego powodu należy sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta; – dla wyodrębnionych obszarów ze względu na istniejące uwarunkowania; do obszarów takich zaliczono obszar starego miasta; – dla obszarów, w stosunku, do których były wnioski o sporządzenie planów.

Zgodnie z obowiązującą nowelizacją ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone przed 01.01 1995 r. obowiązujące w dniu wejścia w życie ustawy, tracą moc 31 grudnia 2002 roku. W przypadku uchwalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk w 2002 r oraz przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany... plan zachowuje ważność, w granicach objętych uchwałą, do czasu uchwalenia nowego planu, jednak nie dłużej niż przez 9 lat od dnia wejścia w życie ustawy (tracą moc 31 grudnia 2003 roku.) Na terenie objętym I-szą zmianą studium nie znajdują się żadne tereny, dla których istnieje obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych. W zmianie studium nie wyznacza się obszarów wymagających scaleń i podziałów nieruchomości, obszarów przestrzeni publicznych, ani obszarów rozmieszczenia wielkopowierzchniowych obiektów handlowych. W związku z tym na terenie objętym zmianą studium nie znajdują się żadne tereny, dla których istnieje obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012, poz. 647 z późn. zm.).

 obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują obiekty lub obszary, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 12 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

 obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia prowadzenia działalności

36 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

gospodarczej

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują obszary i strefy, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 13 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

 obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji

Do terenów wymagających przekształceń lub rekultywacji, zlokalizowanych w granicach opracowania, należą planowane tereny eksploatacji surowców naturalnych. Po zakończeniu eksploatacji teren należy rekultywować w kierunku: turystycznym, z możliwością realizacji obiektów i urządzeń służących turystyce, rekreacji i wypoczynkowi, opiece zdrowotnej, a także terenów rolniczych i stawów.

Wskazuje się również na potrzebę sukcesywnego rekultywowania terenu wyrobiska poprzez profilowanie skarp i zagospodarowanie brzegów zbiornika wodnego (np. nasadzenia drzew i krzewów). Odpowiednio zagospodarowany zbiornik wodny może służyć do celów rekreacyjnych znacznej liczbie mieszkańców Pułtuska i turystów z dalszych miejscowości.

 granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych

W granicach obszaru objętego I-szą zmianą studium nie występują tereny i strefy, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 15 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

37 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Wykaz planów tracących moc prawną: - Szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego dzielnicy budownictwa jednorodzinnego Kościuszki - Zastodolna z dnia 9.03.1967 nr 46/267/67, - Szczegółowy plan zagospodarowania terenu budownictwa jednorodzinnego Sportowa z dnia 6.09.1978 r. nr 17/78; zmiany : uchwała nr VIII/46/86 z dnia 31 01. 1986, 36 - Szczegółowy plan zagospodarowania terenu budownictwa jednorodzinnego Staszica z dnia 6.09.1978 r. nr 18/78, - Szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego osiedla budownictwa jednorodzinnego Popławy Zachód z dnia 6.09.1980 r. nr XVI/37/80, - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa jednorodzinnego Nowy Rynek z dnia 8.07.1982 nr XXI/57/82, - Szczegółowy plan zagospodarowania terenu budownictwa jednorodzinnego Pułtusk Popławy przy ul. Wyszkowskiej z dnia 21.04.1984 r. nr XXIX/83/84, - Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Pułtusk do roku 2000 z dnia 8.06.1988 r. nr XXI/113/88 z późniejszymi zmianami, - Szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego dzielnicy przemy- słowo- rzemieślniczej Pułtusk - Popławy z dnia 7.12.1989 r. nr X/43/89, - Szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego Osiedla Słoneczna II w Pułtusku z dnia 7.12.1989 r. nr X/44/89, - Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska na okres perspektywiczny z dnia 26.04.1990 r. nr XII/64/90 z późniejszymi zmianami, - Szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa mieszkaniowego przy ulicy Nowy Rynek; uchwała nr XXI/57/82 z dnia 08.07.1982 r. - Miejscowy plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego terenów budownictwa mieszkaniowo-usługowego w Pułtusku przy ulicy 3-go Maja z dnia 29.04.1993 r. nr XXVIII/278/93, - Uproszczony plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla budownictwa jednorodzinnego Mickiewicza w Pułtusku z dnia 02.08.1993 r. nr XXX/314/93, - Uproszczony plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego osiedla budownictwa jednorodzinnego Wrzosowa w Pułtusku z dnia 02.08.1993 r. nr XXX/315/93, - Szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu przy ELTORZE w Pułtusku z dnia 16.11.1994 r. nr IV/72/94, - Uproszczony plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa jednorodzinnego pn Osiedle Nowaka z dnia 29.11.1994 r. nr V/90/94, - Uproszczony plan szczegółowy zagospodarowania przestrzennego terenu przy ulicy Staszica w Pułtusku z dnia 29.11.1994 r. nr V /91/94,

38 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Zachowują moc prawną zmiany planów dokonane po 1 stycznia 1995 (29 roku w trybie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Zostały uchwalone następujące zmiany planów zagospodarowania przestrzennego: 1. Zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXXI/467/97 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 17 grudnia 1997 r.), 2. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXXVIII/567/98 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 18 czerwca 1998 r.), 3. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXXVIII/568/98 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 18 czerwca 1998 r.), 4. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Pułtusk (Uchwała nr XXXVIII/569/98 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 18 czerwca 1998 r.), 5. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXXVIII/570/98 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 18 czerwca 1998 r.), 6. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XI/150/99 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 24 czerwca 1999 r.), 7. Zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XI/151/99 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 24 czerwca 1999 r.), 8. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XI/152/99 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 24 czerwca 1999 r.), 9. Zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XII/182/99 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 26 sierpnia 1999 r.), 10. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XIX/277/2000 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 28 lutego 2000 r.), 11. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XX/297/2000 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 27 kwietnia 2000 r.), 12. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXIX/431/2001 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 26 kwietnia 2001 r.), 13. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXIX/469/2001 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 26 kwietnia 2001 r.), 14. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXXII/431/2001 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 31 sierpnia 2001 r.), 15. Zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Pułtuska. (Uchwała nr XXXV/544/2001 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 28 grudnia 2001 r.).

32 Studium uwarunkowali i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Ze względu na istniejące uwarunkowania, w celu usprawnienia realizacji zagospodarowania przestrzennego przewiduje się opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy. W celu uszczegółowienia planu gminy przewiduje się opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wybranych obszarów miasta i wsi. Do obszarów, dla których przewiduje się sporządzenie uszczegółowionych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w pierwszej kolejności, zaliczono: o obszar starego miasta, ze szczególnym wyróżnieniem obszaru wyspy. Uzasadnieniem potrzeby sporządzenia planu tego obszaru jest konieczność dostosowania centrum do pełnienia nowych funkcji ośrodka powiatowego. Wymaga to opracowania programu funkcjonalnego rozwoju ośrodka i rozmieszczenie tego programu w przestrzeni. Problematyka planu powinna obejmować pełny zakres ustaleń przewidziany przez ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym, ze szczególnym rozwinięciem ustaleń w zakresie zagospodarowania i kształtowania zabudowy na wolnych obszarach. Rozwiązania wymaga podniesienie walorów estetycznych starego miasta, ekspozycji obiektów zabytkowych, łącznie z rozwiązaniami kolorystycznymi, zwłaszcza elewacji zabudowy przyrynkowej. Szczególna uwaga, poprzez szczegółowość ustaleń powinna być zwrócona na zagospodarowanie terenów wyspy. Rysunek planu będzie wykonany w skali 1:2 000. W miarę potrzeb, wynikających z konieczności uszczegółowienia ustaleń, fragmenty zagospodarowania terenów będą opracowane w skali 1:1 000. Do fragmentów takich zaliczono obszar wyspy, której rysunek planu zagospodarowania zostanie opracowany w skali 1:1 000. o Dla innych obszarów miasta uszczegółowione plany zagospodarowania będą opracowywane w miarę potrzeb. o Dla obszarów wiejskich przewiduje się opracowanie uszczegółowionego planu dla wsi Gnojno. Uzasadnieniem potrzeby sporządzenia planu tego obszaru jest zmieniająca się funkcja wsi i rozwój zagospodarowania rekreacyjnego. W studium wyznaczono obszary, które w zależności od potrzeb mogą być przeznaczone pod zabudowę letniskową. Przeznaczenie tych obszarów pod zagospodarowanie będzie poprzedzone opracowaniem miejscowego planu całej wsi, który uporządkuje też istniejące zagospodarowanie. Problematyka planu będzie obejmować pełny zakres ustaleń przewidziany przez ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym, ze szczególnym rozwinięciem ustaleń w zakresie zagospodarowania i kształtowania zabudowy na działkach rekreacyjnych oraz zabudowy usługowej. W planie powinna być podjęta problematyka potrzeby przekształceń dostosowujących istniejącą zabudowę siedliskową do funkcji rekreacyjnej. Rysunek planu będzie wykonany w skali 1:2 000, na potrzeby, którego zostanie przygotowany podkład geodezyjny.

40 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

o Rozporządzenie Wojewody Ciechanowskiego Nr 15/94 z dnia 8 kwietnia 1994 r. dotyczące utworzenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego nakazuje opracować, dla stref I-IV Parku, szczegółowe plany porządkowania i rewaloryzacji terenu. W związku z tym przewiduje sie objecie planem miejscowym okolic wsi Lipa, Chmielewo, Pawłówek, Szygówek i Ponikiew w celu uporządkowania i dostosowania zagospodarowania rekreacyjnego do nakazów i zakazów rozporządzenia wojewody w sprawie utworzenia NPK.

 Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Dla obszaru I-szej zmiany studium nie wyznacza się obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 2 pkt 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

 Obszary przewidywane do realizacji zadań i programów wynikających z polityki przestrzennej państwa na obszarze województwa Obszary związane z modernizacją układu drogowego w gminie (dotyczy to zwłaszcza terenów pod realizację obwodnicy miejskiej w ciągu drogi krajowej nr 61 wraz z infrastrukturą drogową) oraz budową szpitala na terenie Popław.

POLITYKA PRZESTRZENNA

1. Priorytety polityki przestrzennej. W polityce przestrzennej miasta i gminy, przyjęto następujące zadania priorytetowe, których rozwiązanie w ramach działań organizacyjnych władz samorządowych oraz w dalszych opracowaniach planistycznych jest niezbędne, za takie uznano:  działania zmierzające do integracji z potrzebami Warszawy w zakresie: . tworzenia „magazynu” żywnościowego wysokiego składowania na potrzeby stolicy, . organizacji terminalu odprawowego urzędu celnego . zaplecza hurtowego firm działających w Warszawie, . kreowanie Pułtuska jako centrum wystawienniczo-targowego i konferencyjnego  działania zmierzające do przyspieszenia realizacji projektowanego obejścia miasta na ciągu drogi krajowej nr 61; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 utworzenie lokalnych stref ekonomicznych w rejonach węzłów komunikacyjnych wiążących projektowaną obwodnicę z układem miejskim;  oferty terenów dla biznesu w zachodniej części miasta w nawiązaniu do projektowanej obwodnicy;  zorganizowanie targowiska -41 giełdy płodów rolnych w rejonie ulicy Wyszkowskiej, łub na terenie wsi Jeżewo w rejonie ul. Warszawskiej;  krystalizację centralnego ośrodka administracyjno-usługowego miasta z siedzibą władz samorządu w rejonie wyspy i Nowego Miasta, oraz lokalnych centrów usługowych oznaczonych na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 kreację centrum handlowego w rejonie Jana Pawła II i Mickiewicza z rezerwacją terenu pod przyszły dalekobieżny terminal autobusowy;  dokończenie budowy nowych obiektów szpitalnych na Popławach;  wspieranie rozwoju funkcji szkolnictwa wyższego m.in. poprzez dążenie do koncentracji obiektów akademickich (na terenach obecnego placu manewrowego dworca PKS oraz przyległych do stadionu od wschodu).  pełniejsze wykorzystania walorów rekreacyjnych terenów związanych z rzeką i zalewami: oraz na wyrobiskach na Popławach i w Gnojnie; m.in. poprzez odtworzenie w Gnojnie funkcjonującego jako zespół noclegowo- gastronomiczny (żywy skansen) obsługujący turystów przy trasie na Mazury, fragmentu wsi kurpiowskiej z rejonu Puszczy Białej złożonego z tradycyjnych „zagród”, karczmy, remizy, „kuźni” itp. obiektów  wykorzystanie potwierdzonych zasobów wód geotermalnych dla celów balneologicznych i grzewczych;  kreowanie lokalizowania mieście funkcji ponadkrajowych w zakresie: . wypoczynku i turystyki zagranicznej . rehabilitacji uzdrowiskowej w oparciu o zasoby przyrodnicze, mikroklimat i wody geotermalne, . odpraw urzędu celnego (terminal odprawowy).  preferowanie rozwoju budownictwa pensjonatowego w strefie nadrzecznej w mieście, na Popławach i Grabowcu oraz we wsiach położonych nad Narwią na prawym brzegu jak też rekreacyjnej bazy pobytu całorocznego.  przekształcenia części terenów strzelnicy na Popławach na park z rozwiniętą funkcją rekreacyjno-sportową;  porządkowanie przestrzennego zagospodarowania terenu Starych Popław (rejon ulicy Polnej);  tworzenie harmonijnych form zagospodarowania na rozwojowych terenach w mieście i na wsi.  stosowanie przy realizacjach obiektów budowlanych na terenach zagrożonych powodzią, a ze względów ekonomicznych i przyrodniczych trwale nie zabezpieczonych, rozwiązań projektowych, konstrukcyjnych i technologicznych zapewniających: . przeniesienie przez obiekt zwiększonego obciążenia spowodo- wanego parciem wody w czasie powodzi, . odpowiednią izolacyjność przegród w obiekcie, . zabezpieczenie instalacji i urządzeń techniczno- technologicznych związanych z obiektem przed ewentualnym zniszczeniem , lub42 stworzeniem przez nie dodatkowego zagrożenia dla otoczenia podczas powodzi . ochronę i bezpieczną ewakuację użytkowników podczas powodzi.  propagowanie ładu przestrzennego i estetyki m.in. poprzez organizację konkursów na zagospodarowanie zielenią i ukwiecenie osiedla, działki, budynku lub balkonu.

35 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

2. Główne zagadnienia wymagające rozwiązania

2.1. Zabezpieczenie funkcjonowania przyrodniczego systemu na obszarze miasta i gminy Pułtusk. Polityka przestrzenna miasta i gminy powinna polegać na zachowaniu istniejących walorów środowiska przyrodniczego oraz kształtowaniu systemu połączeń przyrodniczych. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego będzie wzmocnione w wyniku uwzględniania i wprowadzenia w polityce przestrzennej miasta struktury systemu przyrodniczego. Szczegółowe zabezpieczenia funkcjonowania systemów środowiska przyrodniczego powinny zostać opracowane w ramach proponowanego „Programu ochrony środowiska miasta i gminy Pułtusk” w nawiązaniu do funkcjonowania Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.

W celu zabezpieczenia ciągłości ekologicznego systemu miasta proponuje się przeprowadzenie fragmentu projektowanej obwodnicy na estakadzie, na obszarze, gdzie obwodnica przecina korytarze ekologiczne (dolina Strugi w Kacicach oraz dolina rzeki Pełty w Kleszewie), wskazane na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego. Za najważniejsze zasady kształtowania przyrodniczej polityki przestrzennej w mieście i gminie Pułtusk należy uznać: . przestrzeganie zasad istniejącej ochrony prawnej; . ochronę i kształtowanie struktury przyrodniczej miasta,; . ochronę siedlisk podmokłych związanych z występowaniem gatunków ptaków; . ochronę zasobów wód podziemnych i ujęć wody; . wzmocnienie funkcjonowania przyrodniczego cieków spływających ze skarpy oraz Strugi w Kacicach i Pełty- wprowadzenie obudowy biologicznej cieków, zachowanie i uzupełnienie trwałej szaty roślinnej z dostosowywaniem doboru gatunkowego szaty roślinnej do siedlisk potencjalnej roślinności naturalnej oraz zachowanie obszarów retencjonujących w ich otoczeniu; . utrzymanie, odtworzenie i kształtowanie połączeń przyrodniczych na obszarze miasta; . ochronę walorów krajobrazu; Polityka przestrzenna miasta powinna być ukierunkowana na kształtowanie ładu przestrzennego, szczególnie na obszarach nowej zabudowy, ale też w otoczeniu 43już istniejącej. Proponuje się tworzenie przestrzeni publicznej, z atrakcyjną małą architekturą, zróżnicowaną szatą roślinną, z miejscami wypoczynku dla zróżnicowanych wiekowo grup mieszkańców. Obszary te powinny być najpierw lokalizowane w centralnej części miasta, przy budynkach użyteczności publicznej, potem w otoczeniu nowo powstającej zabudowy. Istotnym elementem kształtowania przestrzeni rekreacyjnej dla mieszkańców i turystów jest wykorzystanie walorów obszaru pobrzeży Studium uwarankowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Narwi w mieście, amfiteatru, zalewu na Popławach i w Gnojnie. Obszary te charakteryzują sie znacznym potencjałem rekreacyjnym, który należy odpowiednio wykorzystać i kształtować. W wyniku działań pielęgnacyjnych i przy odpowiednim zagospodarowaniu obszar ten może zostać najatrakcyjniejszym terenem promującym miasto.

Polityka miasta w zakresie o ochrony środowiska i kształtowania krajobrazu powinna zostać uszczegółowiona w dokumencie pt. „Program ochrony środowiska miasta i gminy Pułtusk”. Opracowania powinno obejmować: inwentaryzację zasobów przyrodniczych, szczegółowe wytyczenie obszarów należących do przyrodniczego systemu miasta, zasady kształtowania i utrzymania struktury tego systemu, obszarów priorytetowe do odtworzenia połączeń przyrodniczych, zasad współpracy z gminami sąsiednimi w dziedzinie ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu, oraz pro- środowiskowych zasad melioracji w kontekście zagrożeń powodziowych.

2.2. Przebudowa układu komunikacyjnego.  Głównym zadaniem związanym z poprawą funkcjonowania systemu komunikacyjnego w mieście jest konieczność przyspieszenia realizacji projektowanego obejścia miasta na ciągu drogi krajowej nr 61 wraz z towarzyszącą nowej trasie infrastrukturą (mop, stacje paliw i obsługi). Realizacja tego przedsięwzięcia uatrakcyjni oferty w zakresie terenów inwestycyjnych w zachodniej części miasta.  Studium określa proponowane lokalizacje miejsc obsługi podróżnych na trasie obwodnicy (oznaczenie na rysunku „Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego - n-ry 50, 51, 52 i 53).  Droga bisowa do Gnojna i Lipy  Ulica Nasielska -bis.  Dalszy wzrost motoryzacji powodujący konieczność ograniczania dostępności wielu terenów oraz wzrastająca rozległość przestrzenna zespołu osadniczego Pułtuska wywołuje potrzebę podjęcia przygotowań dla wprowadzenia w Pułtusku komunikacji masowej.  Modernizacji wymagają liczne ulice, zaś wyprzedzającego, w stosunku do zabudowy nowych terenów - wyposażenia w elementy podstawowego układu drogowego i infrastruktury technicznej.  W celu ograniczania w przyszłości obciążenia ruchem ciężkim historycznego centrum Pułtuska44 przewiduje się przeniesienie terminalu autobusowego (ew. tylko dla ruchu dalekobieżnego) w rejon obwodnicy śródmiejskiej w powiązaniu z rozbudowywanym kompleksem usługowym w sąsiedztwie. Dla inwestycji tej należy rezerwować w tym rejonie teren.

45 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 Studium zakłada konieczność upowszechnienia komunikacji rowerowej, niezwykle przydatnej w mieście o skali Pułtuska. Realizacja tego założenia wymaga: . uwzględnienia w projektach bezpiecznego systemu ścieżek rowerowych wzdłuż głównych ciągów ulicznych i w obrębie zespołów mieszkaniowych; . bezpiecznych parkingów rowerowych; . wyznaczenia tras rowerowych w mieście i przez atrakcyjne tereny poza miastem; . realizacji odcinków dróg rowerowych w trakcie dokonywanych modernizacji ulic i chodników.

Studium określa zasadniczy układ takich tras oznaczony graficznie na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego.

2.3. Zagadnienia związane z parkowaniem i garażowaniem. Ustala się potrzebę pilnego rozwiązania problemu otwartych i zamkniętych miejsc postojowych dla samochodów. Jako zadania, których realizacja ma doprowadzić do rozwiązania tego problemu przyjmuje się:  organizację nowych miejsc parkingowych przez inwestorów w ilościach wynikających z potrzeb przy obiektach generujących indywidualny ruch samochodowy (zwłaszcza przy obiektach użytku masowego jak: dworzec, obiekty akademickie, sportowe, kultury, rekreacji, handlu itp.),  potrzebę stworzenie skutecznych reguł konsekwentnego egzekwowania zakazu budowy zbiorowisk garaży, zwłaszcza na terenie śródmieścia i na terenach na ten cel nie przewidzianych,  promowanie realizacji wielofunkcyjnych parkingów przy terenach usług i rekreacji oraz garaży wielopoziomowych,  wprowadzanie stref ograniczonego parkowania.

2.4. Zabezpieczenie terenów dla inwestycji celu publicznego. W zakresie potrzeb terenowych dla inwestycji celu publicznego Studium proponuje rezerwacje terenów: o niezbędnych dla budowy obwodnicy z węzłami i mop-ami;  pod potrzeby dworca autobusowego w powiązaniu z centrum handlowym w rejonie ulic Jana Pawła II i Mickiewicza;  Potrzebnych dla rozwoju kompleksu akademickiego na terenie obecnego placu manewrowego dworca PKS i na terenach położonych na wschód od stadionu;  dla funkcji targowo-wystawienniczych;

46 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 dla potrzeb terminalu odprawowego urzędu celnego;  zabezpieczenie żywnościowe stolicy  dla rozwoju funkcji rekreacyjnej - zagospodarowanie terenów publicznych nad Narwią;  funkcji uzdrowiskowej związanej z wykorzystaniem mikroklimatu i za- sobów wód geotermalnych dla celów balneologicznych na terenie Popław  związanych z wykorzystaniem rekreacyjnym Narwi i zalewów na Popławach i w Gnojnie w celu pełniejszego wykorzystania atrakcyjnych terenów nadwodnych.

2.5. Zabezpieczenie terenów dla inwestycji gospodarczych W Studium przedstawiona jest propozycja Rejonów szczególnej aktywności gospodarczej - lokalnych stref ekonomicznych. Są to tereny przewidziane dla lokalizacji produkcji, usług technicznych, handlu hurtowego oraz dla potrzeb szeroko pojętego biznesu. Występują one w zachodniej części miasta (rejon ul. Wojska Polskiego i pasmo między ulicą Nasielską i Mickiewicza) usytuowane w nawiązaniu do projektowanej obwodnicy i dostępne z węzłów z ulicami: Nasielską i Wojska Polskiego oraz przy ulicy Wyszkowskiej na Popławach. oznaczony graficznie na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego.

2.6. Rehabilitacja terenów zainwestowanych

W zakresie rehabilitacji terenów zainwestowanych ustala się potrzebę:  porządkowania przestrzennego zabudowy i zagospodarowania działek na terenie Starego i Nowego Miasta,  tworzenie ładu przestrzennego terenów wewnątrz bloków zabudowy wielorodzinnej poprzez porządkowanie terenu, wprowadzanie zieleni i małej architektury oraz konserwację wprowadzonego zainwestowania,

Zakres przestrzenny działań rehabilitacyjnych oznaczono graficznie na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego.

3. Instrumenty polityki przestrzennej. Realizacja zadań zmierzających do realizacji celów strategicznych związanych z zagospodarowaniem przestrzennym dokonywana będzie przy użyciu niżej wymienionych instrumentów polityki przestrzennej:  miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,  programów gospodarki przestrzennej,  instrumentów realizacyjnych gospodarki gruntami.

47 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Podstawowym instrumentem realizacji polityki przestrzennej są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Obszary wskazane do objęcia tymi planami zostały określone w rozdziale poprzednim oraz na oznaczone na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego.

Programy działań związanych z gospodarką przestrzenną Zmodernizowana struktura przestrzenna zespołu osadniczego miasta Pułtuska zaproponowana w Studium wymaga uszczegółowień programowych w dostosowaniu do wprowadzonych zmian. Wyrazić sie to powinno w następujących programach: 1. Programie wartości przyrodniczo-krajobrazowych. 2. Programie rozwoju funkcji na obszarze starego miasta 3. Programie przebudowy układu komunikacyjnego. 4. Programie zaopatrzenia w energie (elektryczna, cieplna i gaz) 5. Programie gospodarki wodno-ściekowej. 6. Programie gospodarki odpadami.

Plany operacyjne Stałe zagrożenie miasta i gminy wynikające z aktywności rzeki Narew wymaga permanentnej aktualizacji Planu operacyjnego bezpośredniej ochrony przed powodzią Miejsko-Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego w Pułtusku. Instrumenty realizacyjne gospodarki gruntami pobudzające podaż gruntów (chęć przyspieszenia zagospodarowania danego terenu) Do instrumentów takich należy: sprzedaż bądź oddawanie w wieczyste użytkowanie gruntów komunalnych; ułatwianie podziałów, regulacji stanów prawnych, rejestracji w księgach wieczystych; wymiany gruntów, niska wartość stawki procentowej związanej ze wzrostem wartości terenu ustalonej w planie miejscowym. osłabiające podaż gruntów Do instrumentów osłabiających podaż gruntów (chęć ograniczenia zagospodarowania danego terenu) należą: zwiększanie rezerw „banku ziemi”; ustalenia w planie miejscowym dotyczące: przeznaczenia terenu na zieleń, tereny otwarte, strefy ekologiczne, niskiej dozwolonej intensywności zabudowy, wysokiego wskaźnika powierzchni biologicznie czynnej, wysokiej wartości stawki procentowej.

46 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

pobudzające popyt na grunty Przy niedostatecznym pobudzeniu podaży zachodzi konieczność pobudzenia popytu poprzez: preferencje dla kupujących, karencje w podatku od nieruchomości, poprawę struktury terenu przez wprowadzenie nowych podziałów, obniżenie standardów wykonawczych, podnoszenie standardów wyposażenia w infrastrukturę. osłabiające popyt na grunty Czynnikiem osłabiającymi popyt na grunty jest m in. wzrost kosztów inwestorskich wywołany poprzez wzrost opłat za decyzje o w.z. i z.t., zróżnicowane czynsze dzierżawne i opłaty za użytkowanie wieczyste.

4. Działania sprzyjające rozwojowi gospodarczemu miasta i mogące ten rozwój przyspieszyć: Prowadzenie aktywnej strategii realizacyjnej, jako warunku osiągnięcia głównego celu rozwoju miasta i pośrednich celów rozwoju wymaga:  Dokonania wyboru „terenów strategicznych”, do których proponuje się zaliczyć: . tereny związane z przewidywaną budową miejskiej obwodnicy trasy nr 61 oznaczone na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego, warunkującej podstawy do odtworzenie właściwej wewnętrznej struktury miasta i wewnątrzmiejskich relacji funkcjonalno-przestrzennych; . tereny lokalnych stref ekonomicznych, oznaczone na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego, wymagające kompleksowego przygotowania do inwestowania i zagospodarowania; . tereny Starego i Nowego miasta oznaczone na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego pod ścisłym nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków uporządkowania, remontów, uzupełnień, modernizacji i rehabilitacji obiektów zwłaszcza na obszarze wyspy w obrębie Rynku oraz na ciągu Nowego Rynku, ulicy Przechodniej i terenów sąsiednich pod kątem pełnienia funkcji handlowo-usługowo-kulturalnych o charakterze centrum obsługi mieszkańców oraz ruchu turystycznego jak również przystosowania do pełnienia funkcji głównego ośrodka obsługi miasta i gminy i powiatu, . tereny związane z aktywnym wprowadzaniem zespołów usług turystyczno-sportowych i bazy wypoczynkowej jako funkcji promocyjnej miasta; . nowe tereny mieszkaniowe oznaczone na rysunku Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego wymagające kompleksowego przygotowania pod nową zabudowę mieszkaniową;

49 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

 Prowadzenia przez władze samorządowe aktywnej polityki realizacyjnej w odniesieniu do obszarów strategicznych. Dotyczy to zarówno przedsięwzięć związanych z realizacją celów publicznych finansowanych z budżetu samorządowego, lub z budżetu centralnego sterowanych przez miasto, jak również dotyczy inwestycji finansowanych ze środków własnych innych podmiotów - koordynowanych przez władze samorządowe; realizacja tych przedsięwzięć w znacznym stopniu może być uwarunkowana koniecznością podejmowania wspólnych działań inwestycyjnych, czy przedsięwzięć terenowo-prawnych (np. scalaniem gruntów).

 Ustalenia priorytetów dla realizacji zadań na obszarach strategicznych; w celu usprawnienia podejmowania decyzji dotyczących zagospodarowania tych terenów, dla skutecznego rozwiązywania problemów z tym związanych należy w Urzędzie Miasta wypracować specjalną ścieżkę operacyjną.  Intensyfikacji działań promocyjnych poprzez: . zorganizowanie systemu aktualnej informacji dla ew. potencjalnych podmiotów zainteresowanych działalnością w Pułtusku, . uruchomienie i aktywne pilotowanie ogólnej akcji promocyjnej miasta w zakresie rozwijania na jego obszarze działalności gospodarczej, działań w dziedzinie oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki i kultury oraz rozbudowy odpowiednio zareklamowanej bazy wypoczynkowej i turystyczno-sportowej, . tworzenie sprzyjających warunków dla podmiotów inwestujących, w tym m.in. w drodze wprowadzania zachęt finansowych w postaci okresowych ulg podatkowych itp. dla inwestorów na wskazanych na rysunku studium: – terenach przewidzianych do działalności gospodarczej i usługowej, – terenach o funkcjach turystycznych, – terenach mop (w trakcie realizowania obwodnicy miejskiej).  Gospodarki gruntami na obszarze miasta polegająca na: . elastycznym wykorzystywaniu instrumentów realizacyjnych gospodarki gruntami, . tworzeniu zasobów mienia komunalnego z przeznaczeniem na inwestycje celu publicznego, cele socjalnego budownictwa mieszkaniowego, usług i działalności gospodarczej, . promowaniu określonych terenów wśród potencjalnych inwestorów, w tym porządkowanie stanu władania gruntami w celu usprawnienia i przyspieszenia tempa operacji gruntowo- prawnych, . przygotowywaniu terenu w zakresie sukcesywnego uzbrajania w niezbędne media. 50 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju 5. Synteza ustaleń projektu I-szej zmiany studium wraz z uzasadnieniem objaśniającym przyjęte rozwiązania 51 Niniejsze opracowanie stanowi I-szą zmianę studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Pułtusk”, przyjętego Uchwałą Nr XL/588/2002 Rady Miejskiej w Pułtusku z dnia 8 lipca 2002 r. Podstawę do opracowania I-szej zmiany studium stanowi Uchwała nr XXVII/203/2012 z dnia 11 września 2012 r. Rady Miejskiej w Pułtusku w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pułtusk. Projekt I-szej zmiany studium został sporządzony zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.) oraz z wymogami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233). Projektowana zmiana studium dotyczy określenia zmiany sposobu użytkowania terenu spowodowane realizacją przedsięwzięcia polegającego powierzchniowym wydobyciu kopalin – głównie piasku i żwiru. Według „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pułtusk” (uchwała Rady Miejskiej w Pułtusku nr XL/588/2002 z dnia 8 lipca 2002 r.) północna i centralna część obszaru objętego opracowaniem znajdowała się na gruntach określonych jako „tereny zabudowane i proponowane do zabudowy – tereny zabudowy gospodarczej”, natomiast jego południowa część stanowiła „tereny zieleni naturalnej”, dlatego też niezbędne było sporządzenie zmiany ww. dokumentu.

Przyjęte w studium założenia i wytyczne mają na celu wskazanie terenów predysponowanych pod lokalizację terenu eksploatacji kruszyw. Niniejsze studium stanowi dokument kierunkowy, określający wytyczne dla działań związanych z zagospodarowaniem przestrzeni dla opracowania: - miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - innych przedsięwzięć związanych z zarządzaniem przestrzenią. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Pułtusk - kierunki rozwoju

Przewodniczący Rady Miejskiej w Pułtusku

/-/ Ireneusz Purgacz