DOCSLIB.ORG

University of Groningen Het Bildt Is Geen Eiland Kuiken, Cornelis

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
University of Groningen Het Bildt Is Geen Eiland Kuiken, Cornelis University of Groningen Het Bildt is geen eiland Kuiken, Cornelis Jan IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2013 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Kuiken, C. J. (2013). Het Bildt is geen eiland: Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland. [S.n.]. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 25-09-2021 Het Bildt is geen eiland RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Het Bildt is geen eiland Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Letteren aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magnificus, dr. E. Sterken, in het openbaar te verdedigen 3 oktober 2013 om 15.00 uur door Cornelis Jan Kuiken geboren op 11 oktober 1954 te Leeuwarden Promotor: prof. dr. M.G.J. Duijvendak Beoordelingscommissie: prof. dr. G.T. Jensma prof. dr. P. Kooij prof. dr. Y.B. Kuiper Het Bildt is geen eiland Capita cultuurgeschiedenis van een vroegmoderne polder in Friesland Kees Kuiken Nederlands Agronomisch Historisch Instituut Groningen/Wageningen 2013 Historia Agriculturae 45 Published by / uitgegeven door Nederlands Agronomisch Historisch Instituut (NAHI) Oude Kijk in ’t Jatstraat 26, 9712 EK Groningen Hollandseweg 1, 6706 KN Wageningen Internet: www.rug.nl/research/nederlands-agronomisch-historisch-instituut E-mail: [email protected] Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door: Boelstra-Olivier Stichting Ottema-Kingma Stichting Stichting Frisia en een bijdrage voor buitenpromovendi vanwege de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen ISBN 978-90-367-6352-3 © 2013 dr. C.J. Kuiken h/o Prosopo, Haren Gn Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautoma- tiseerd gegevensbestand, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of op enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. No part of this book may be stored in a computerized system or reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Foto omslag: L.J. Waghenaer, Spieghel der Zeevaerdt (foto Zuiderzeemuseum) Omslagontwerp: Frank de Wit Druk: Grafisch Centrum Rijksuniversiteit Groningen vii INHOUDSOPGAVE Lijst van tabellen x Lijst van afbeeldingen xi Lijst van genealogische schema’s xii Lijst van bijlagen xiii Dank xv 1. Translokaliteit, cultuurbegrip, historiografie, leemten en cesuren 1 Een vroegmoderne polder in Friesland 1 Translokaliteit 4 Cultuurbegrip 9 Historiografie 13 Leemten 20 Cesuren 23 2. Bezits- en rechtsverhoudingen tot 1506 29 Inleiding 29 Geopolitiek 31 Kwelderkwesties 33 Dadingen 37 Opstrek 40 Besluit 44 3. De inrichting van een vroegmoderne polder (1505-1555) 45 Inleiding 45 Terminologie 46 ‘Renaissance’ en modulariteit 48 Van Zuid-Holland naar Friesland 50 Een mathematisch opgezette infrastructuur 54 Ontfriesing 57 Contractmigratie 63 Kettingmigratie 66 Sacrale infrastructuur 68 Het Bildt als financiële onderneming 71 Emancipatie en elitevorming 73 Samenvatting en besluit 74 viii 4. Groei en bloei van het Bildtse patriciaat (1550-1650) 77 Goud uit graan 77 De weg van het graan 78 Andere handel: laken, boter en bier 81 De as Amsterdam-Harlingen 85 Productiviteit, pacht, propijn 88 Van immigrantencultuur naar elitecultuur 90 Huwelijkscultuur en wooncultuur 94 Leescultuur en studiecultuur 98 Grafcultuur 100 Het sociale en sportieve kapitaal van Dirk Jans 102 Besluit: een ‘fatsoenlijke’ elite 105 5. Een aristocratische graanrepubliek (1650-1750) 107 Inleiding 107 De Van Harens: van ritmeesters tot regenten 108 Een adelstempel in het middelpunt 115 De grietman en het Bildtse patriciaat 119 De buiteneigenaars in 1698 123 Buiteneigenaars en Bildtmeiers 126 De brede Bildtse bevolking: bronnen 136 De brede Bildtse bevolking: armoede 137 De brede bevolking: migratie binnen Friesland 140 De Bildtse trek naar de steden 144 Van plattelandspatronymici tot stadspatriciërs 167 Het einde van een recessie? 170 6. Bildts protoliberalisme en liberalisme (1750-1850) 173 Inleiding 173 Liberalisme in Nederland: historiografie en methodologie 175 Friesland en Groningen 180 Protoliberalen op de Friese klei 187 Van protoliberaal naar liberaal 194 7. Bildtse notabelen en notabelencultuur omstreeks 1900 197 Inleiding 197 Boerse en burgerlijke zelfbeelden 200 Het Bildt en zijn buiteneigenaars 207 Economisch overleven 215 Notabiliteit en memoriecultuur 224 De liberaal en de bon-vivant 229 ix 8. Slotbeschouwing: migratie en memoriecultuur 233 Inleiding 233 Memoriecultuur: fasen en facetten 235 Translokale aartsvaders 238 Adelspretentie en fama 242 Translokale en lokale beelden 245 Van Steffen naar Rembrandt 248 Breuklijnen of elitewisseling? 249 De historische rol van het vergeetboek 253 Summary 255 Bildtse samenfatting 264 Genealogische schema’s 265 Lijst van gebruikte afkortingen 275 Lijst van geraadpleegde archieven en collecties 277 Lijst van geraadpleegde literatuur 281 Over de auteur 309 Historia Agriculturae 310 x Lijst van tabellen Tabel 1.1 Dimensies van territoriale en translokale culturen volgens Nederveen Pieterse (1995) 12 Tabel 2.1 Bezit (in pondsmaten) van geestelijke stichtingen in drie randdorpen in 1505 en 1543 38 Tabel 3.1 Namen van aangeslagenen in de grondbelasting in Stiens in 1511 en 1540 59 Tabel 3.2 Ontfriesing van Het Bildt in de zestiende eeuw 61 Tabel 4.1 Pachten van Bildtse domeinlanden en twee gasthuisboerde- rijen per pondsmaat 89 Tabel 4.2 Bildtmeiers met ploeggang, harnas en ringkraag in 1552 91 Tabel 4.3 Personele impositie in Het Bildt (1578) 92 Tabel 4.4 Aangeslagenen voor f 6 in de personele impositie in Het Bildt (1578) 92 Tabel 4.5 Bekleders van ambten op dorps- of polderniveau en hun welstandsklasse in 1578 93 Tabel 4.6 Consanguïne huwelijken binnen vijf zestiende-eeuwse families 95 Tabel 5.1 Stembezit van de familie Van Haren in Friesland 1640- 1728 110 Tabel 5.2 Bildtse stemgerechtigden en hun kerkelijke gezindte in 1655 115 Tabel 5.3 Bildtse landeigenaars met volledig stemrecht en hun woon- plaats in 1655 121 Tabel 5.4 Van de Friese Staten gepachte oppervlakten en stemrechten in het Oud Bildt in 1738 127 Tabel 5.5 Bildtmeiers, tevens inwoners met >60 morgen gepacht land volgens het RLB (1738) 128 Tabel 5.6 Zeventiende- en achttiende-eeuwse zilveren siervoorwer- pen in het Fries Museum 130 Tabel 5.7 Vier zeventiende- en achttiende-eeuwse bibliotheken van Bildtse notabelen 133 Tabel 5.8 Percentages bedeelden (1698-1796) in Het Bildt en elders in Friesland 138 Tabel 5.9 Binnenlandse Friese migratie (1750-1805) volgens McCants (1992) 140 Tabel 5.10 Verhuizingen van lidmaten tussen Het Bildt en het overige Friese platteland 1650-1750 141 Tabel 5.11 Burgers of poorters uit Het Bildt, ingeschreven 1650-1750 144 Tabel 5.12 Nieuwe brouwers en bakkers in de Friese burgerboeken 1650-1750 163 xi Tabel 5.13 De parenteel Wassenaar 1742-1749: woonplaatsen, beroe- 168 pen en naamvoering Tabel 7.1 Absenteïsme in Het Bildt en elders in Nederland volgens de 208 Statistiek van 1880 Tabel 7.2 Absenteïsme in Het Bildt en elders in Nederland volgens 209 Bergsma (1896) Tabel 7.3 Armenzorg in Het Bildt, Leeuwarderadeel en Leeuwarden 212 in 1891 Tabel 7.4 Biografisch dubbelportret van mr. Anne en Atze Wassenaar 229 Lijst van afbeeldingen Afbeelding 1 Krukhuizen in De Zilk (1591) 27 Afbeelding 2 Het wantij bij Ameland (1864) 28 Afbeelding 3 Het eerste wegenplan voor Het Bildt (1505) 76 Afbeelding 4 Plattegrond van de Van Harenskerk (1682-1686) 106 Afbeelding 5 Akte van 20 november 1564 in het protocol van de Leeuwarder notaris Nikolaas Cleuting 145 Afbeelding 6 Martenahuis te Franeker 146 Afbeelding 7 Wapenglas Leidse Pieterskerk met wapens van de fami- lies Oom van Wijngaarden, Van Schoten en Van Bos- 147 huizen Afbeelding 8 Reconstructie door Brouwer en Eekhoff (1834) van de grenzen van de Middelzee 148 Afbeelding 9 Opstrekkende verkaveling langs de Dollard (1902) 149 Afbeelding 10 Nes en Buren op Ameland met opstrek van Zwart- woude (1832) 149 Afbeelding 11 De Oude Bildtdijk (1570) 150 Afbeelding 12 De Oude Bildtdijk (1994) 150 Afbeelding 13 Kopie van de Gabbemakaart (1584) 151 Afbeelding 14 Leven op een pachtboerderij in de zestiende eeuw 151 Afbeelding 15 Het Bildt omstreeks 1700 152 Afbeelding 16 Elitewooncultuur onmstreeks 1600: majolicategels 154 Afbeelding 17 Elitegrafcultuur: de oudste grafzerk (1541) 154 Afbeelding 18 Gevelsteen met huwelijks- of vruchtbaarheidssymbool (1574) 155 Afbeelding 19 Haardsteen (1561) uit Oudebildtzijl 155 Afbeelding 20 Brabantse boerenbruiloft omstreeks 1560 155 Afbeelding 21 Elitetrouwcultuur omstreeks 1600: wapenbeker 156 Afbeelding 22 Elitegrafcultuur omstreeks 1700: Van Harenskapel 157 xii Afbeelding
Load more

Recommended publications
  • Monumenten Inventarisatie Project Concept
    Monumenten Inventarisatie Project concept - GEMEENTEBESCHRIJVING MENALDUMADEEL PROVINCIE FRIESLAND - REGIO NOORD NOORD het &tdt Leeuwardsracttel *,^ ; A* Tlstlancswradaal / .. v Litt«n»erBdi«l % 9#A • Smallingerland WEST SnMk •—•"*...•" INHOUDSOPGAVE INLEIDING 2 BODEMGESTELDHEID 2.1 Ontstaansgeschiedenis en bodemsoorten 3 2.2 Reliëf 3 2.3 Waterbeheersing 4 2.3.1 Zeewering 4 2.3.2 Afwatering 4 3 GRONDGEBRUIK, VERKAVELING EN LANDSCHAPSBEELD 3.1 Grondgebruik 4 3.2 Verkaveling 5 3•3 Landschapsbeeld 5 4 INFRASTRUCTUUR 4.1 Waterwegen 5 4.2 Landwegen = 5 4.3 Spoorwegen en tramverbindingen 6 4.4 Militaire infrastructuur 6 MIDDELEN VAN BESTAAN 7 6 NEDERZETTINGEN 6.1 Algemeen 9 6.2 Ontstaansgeschiedenis en oorspronkelijke structuur . 9 6.3 Ontwikkeling na I85O 10 6.4 De grootste kernen 10 6.4.1 Beetgum en Beetgumermolen 10 6.4.2 Berlikum 11 6.4.3 Dronrijp 12 6.4.4 Marssum 12 6.4.5 Menaldum 13 LITERATUUR 15 BIJLAGE I BEVOLKINGSONTWIKKELING 16 1 INLEIDING De gemeente Menaldumadeel ligt in het noordwesten van de provincie Friesland in de regio Noord. De gemeente grenst in het westen aan de gemeente Franekeradeel, in het noorden aan Het Bildt, in het noordoosten aan Leeuwarderadeel, in het oosten aan Leeuwarden en in het zuiden aan de gemeente Littenseradiel, in de regio Zuid- west. In 1961 werd Schenkenschans geannexeerd door de gemeente Leeuwarden. Bij de gemeentelijke herindeling van 1984 werden de grenzen van Menaldumadeel met de gemeenten Het Bildt en Leeuwarden gewijzigd (zie kaart 2). De oppervlakte van de gemeente bedraagt in totaal 71.08 km2, waarvan 1,02 km2 tot het binnenwater behoort.
    [Show full text]
  • Lancering Bildt.Nu Valt Samen Met Koop Lokaal &
    dinsdag 1 december 2020 Actie Koop Lokaal & Win Bildt.nuKerst culinair Uit de regio Cultuur Feestelijke recepten van Bildt.nu wil lokale Het Bildts fotoboek kok Jacob Jensma » p14 verbinder zijn » p3 ‘Knypoog naar t ferleden’ » p9 Lancering Bildt.nu valt samen met Koop Lokaal & Win Volop drukte in de winkelstraat FOTO JELKE DE JAGER bermaand veel positiefs te halen. Door voor alle bestaande en ook nieuwe initiatie- De decembermaand is ieder het afgelopen jaar hebben veel van ons ven die de aandacht van (oud-)inwoners en jaar een maand om naar uit te het besef gekregen hoe bijzonder de bezoekers van het Bildt verdienen. De december- eigen omgeving eigenlijk is. Hoe fijn je hier kijken. Dat begint met drukte in de omgeving kunt wandelen en fietsen, Voor de actie Koop Lokaal & Win stelden maand wordt in de winkelstraten, waar de hoe prettig het hier wonen en werken is. de winkeliers meer dan 150 weekprijzen dit jaar anders Dat wisten we allang. Maar dit jaar zijn we en drie hoofdprijzen ter beschikking. Het Goedheiligman en zijn helpers dat nog meer gaan beseffen, misschien om- principe is simpel: koop gedurende de dan voorgaande cadeaus inslaan voor pakjes- dat we verder nergens anders naartoe kon- actieperiode t/m 24 december bij de deel- jaren. En toch den. Zo zijn velen van ons ook meer gaan nemende winkels voor €10,- of meer, dan avond. waarderen wat we hier eigenlijk allemaal ontvang je een voucher met een unieke valt er ook uit hebben. De winkels die ‘om de hoek’ lig- code. Deze kan worden ingevuld op www.
    [Show full text]
  • Centraal Stembureau
    Nr. 184076 25 oktober GEMEENTEBLAD 2017 Officiële uitgave van de gemeente Leeuwarden CENTRAAL STEMBUREAU Kandidatenlijsten verkiezing van de leden van de gemeenteraad van Leeuwarden De voorzitter van het centraal stembureau voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad van Leeuwarden; gelet op artikel I 17 van de Kieswet; maakt bekend dat voor de op 22 november 2017 te houden verkiezing de volgende geldige kandidaten- lijsten zijn ingeleverd: Lijst 1 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) Gecombineerd met PAL GROENLINKS Nr Naam Woonplaats 1 Jacobi, L. (Lutz) (v) Wergea 2 Feitsma, S.R. (Sjoerd) (m) Leeuwarden 3 Deinum, H.S. (Henk) (m) Leeuwarden 4 Ekhart, A. (Andries) (m) Leeuwarden 5 de Haan, H.G. (Hein) (m) Leeuwarden 6 Slagter, L.R. (Linda) (v) Grou 7 de Voogd, U.C. (Ursula) (v) Britsum 8 Tipurić, M. (Mirka) (v) Leeuwarden 9 Benmhammed, M. (Mohammed) (m) Leeuwarden 10 de Koning, E. (Eline) (v) Leeuwarden 11 Kaya, C. (Cem) (m) Leeuwarden 12 Visser, D. (Dirk) (m) Leeuwarden 13 Douma, R.I.S. (Sander) (m) Leeuwarden 14 Adema, A. (Anneke) (v) Warten 15 Aalbers, B. (Bauke) (m) Leeuwarden 16 van Santen, E.B.M. (Lydia) (v) Wergea 17 Mol, R.A.J. (Roderik) (m) Leeuwarden 18 Cornelisse, P.B. (Flip) (m) Jirnsum 19 van Barneveld, A. (Arie) (m) Grou 20 Hellegers, J.W.H. (Jop) (m) Leeuwarden 1 Gemeenteblad 2017 nr. 184076 25 oktober 2017 21 Zarza, S. (Sakar) (v) Leeuwarden 22 Heijs, T.N. (Theda) (v) Leeuwarden 23 van der Vlugt, R. (Rob) (m) Leeuwarden 24 van der Geest, T.C. (Trino) (m) Stiens 25 Jager, J.
    [Show full text]
  • Putting Frisian Names on the Map
    GEGN.2/2021/68/CRP.68 15 March 2021 English United Nations Group of Experts on Geographical Names Second session New York, 3 – 7 May 2021 Item 12 of the provisional agenda * Geographical names as culture, heritage and identity, including indigenous, minority and regional languages and multilingual issues Putting Frisian names on the map Submitted by the Netherlands** * GEGN.2/2021/1 ** Prepared by Jasper Hogerwerf, Kadaster GEGN.2/2021/68/CRP.68 Introduction Dutch is the national language of the Netherlands. It has official status throughout the Kingdom of the Netherlands. In addition, there are several other recognized languages. Papiamentu (or Papiamento) and English are formally used in the Caribbean parts of the Kingdom, while Low-Saxon and Limburgish are recognized as non-standardized regional languages, and Yiddish and Sinte Romani as non-territorial minority languages in the European part of the Kingdom. The Dutch Sign Language is formally recognized as well. The largest minority language is (West) Frisian or Frysk, an official language in the province of Friesland (Fryslân). Frisian is a West Germanic language closely related to the Saterland Frisian and North Frisian languages spoken in Germany. The Frisian languages as a group are closer related to English than to Dutch or German. Frisian is spoken as a mother tongue by about 55% of the population in the province of Friesland, which translates to some 350,000 native speakers. In many rural areas a large majority speaks Frisian, while most cities have a Dutch-speaking majority. A standardized Frisian orthography was established in 1879 and reformed in 1945, 1980 and 2015.
    [Show full text]
  • Sporen Van De Vroege Geschiedenis 3 V O O R a F
    stadswandeling en fietstochten LEEUWARDEN Sporen van de vroege geschiedenis 3 v o o r a f VOORAF De rijke geschiedenis van Leeuwarden omvat meer dan tienduizend jaar. Van de relatief recente historie getuigen gebouwen, landschapselementen en aardrijkskundige namen, terwijl de prehistorie grotendeels in de bodem verborgen ligt. Het gebied dat nu Leeuwarden heet, biedt sinds duizenden jaren gunstige leefomstandigheden. Al in de midden en late steentijd– tussen 8000 en 2000 voor Chr.– sloegen rondtrekkende groepjes jagers-verzamelaars er tijdelijke kampjes op, maakten jacht op wild en zochten bessen, paddenstoelen en ander voedsel. Toen in de midden-ijzertijd (500-250 voor Chr.) de eerste kolonisten zich er voor langere tijd vestigden, was het landschap ingrijpend gewijzigd: er was een kwelder ontstaan. Nog weer later– in de Romeinse tijd– maakte de huidige gemeente deel uit van een vijf à zes kilometer brede strook tussen een smalle zeearm in het westen en eindeloze veengebieden in het oosten. Die zeearm, de Bordine, stroomde door een waddengebied dat overging in kwelders. Op de grens van wad en kwelder slibde een relatief hooggelegen wal op, waarachter zich een lager gelegen zône uitstrekte. De landstreek veranderde continu. De zich in fasen verbredende Bordine vrat zich steeds verder een weg zuidwaarts. Grillig meanderende waterlopen zochten voortdurend nieuwe beddingen. Op de ene plaats spoelde grond weg, terwijl andere plekken opslibden. Sommige delen van het veen verdwenen, over andere werd een kleidek afgezet. Toch waren de bestaansmogelijkheden gunstig: in de lage kwelder kon vee geweid worden, de hoogste gedeelten waren ook geschikt voor akkerbouw. In de veenstreken waren niet alleen bessen en kruiden te TijDBALK midden steentijd nieuwe steentijd bronstijd 8800 v.C.
    [Show full text]
  • De Vrije Mes
    de vrije Mes Jaarboek Uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy Zevenenzeventigste deel (1997) Redactie: Ph.H. Breuker, L.G. Jansma, G.Th. Jensma, H. Spanninga Redactieadres: Doelestraat 8 (Fryske Akademy) Leeuwarden CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Vrije De Vrije Fries: jaarboek: zevenenzeventigste deel (1997)/uitg. door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy. - Ljouwert [Leeuwarden]: Fryske Akademy.-III.-(Fryske Akademy; nr. 851) Met lit.opg. ISBN 90-6171-851-1 NUGI 641 FA-nr. 851 Inhoud Personalia medewerkers en redacteuren Artikelen H. de Jong Fersierde slibtegels yn it Haskerkonvint Victoria B. Greep Wytskes in memoriam en de kroniek van haar familie K. van Berkel Het Oldeklooster in de Friese politiek, 1572-1580 Hans van de Venne Nogmaals Vibrandus Dominicus Bornstra (ca. 1530-ca rector te Gouda en professor te Dowaai Feico Hoekstra Wybrand de Geest, schilder van 'Asch en Stof' Onno Hellinga It register fan Feicke Tetmans (± 1537-1601) Tony (A) Feitsma Oardielen oer J.H. Halbertsma as etymolooch Ph.H. Breuker Feitsma fan replyk tsjinne oer Halbertsma Panorama fan Fryslân Geart de Vries Fryske kultuer Tineke Steenmeijer-Wielenga Fryske taal- en letterkunde S. ten Hoeve Monumintesoarch Archeologische kroniek van Friesland over 1996 Jaarverslag van het Fries Genootschap Personalia medewerkers en redacteuren K. van Berkel (1953), is sinds 1988 als hoogleraar in de Geschiedenis na de Middeleeuwen verbon­ den aan de Rijksuniversiteit te Groningen. J.M. Bos (1957), studeerde filosofie en middeleeuwse archeologie aan de Universiteit van Amster­ dam (prom. 1988), universitair docent aan het Archeologisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.
    [Show full text]
  • SLOTMETING LF2018 Onderzoeksresultaten
    SLOTMETING LF2018 onderZoeksRESULTATEN P1 P2 › INLEIDING 32 key performance indicators (KPI’s) staan name van het aantal studenten gaat het bid- er in het bidbook waarmee Leeuwarden-Frys- book uit van een ontwikkeling over meerdere lân de titel Culturele Hoofdstad van Europa jaren. Voor al deze KPI’s is een positieve trend 2018 won. 32 doelen waaraan dit jaar moest vastgesteld, maar of het doel wordt gehaald, bijdragen. De Stichting LF2018 overtuigde de moet de tijd leren. jury met haar brede invulling van kunst en cul- tuur. Vanuit het centrale thema Iepen Miens- Voor de meeste KPI’s geldt echter dat resul- kip is het culturele hoofdstadjaar ingezet om taat aan het eind van het culturele hoofdstad- participatie te bevorderen, verschillen te ver- jaar meetbaar moest zijn. Uit de onderzoeken kleinen, de leefbaarheid te vergroten en het naar deze KPI’s kunnen we concluderen dat de imago van Leeuwarden en Fryslân als leidende meeste doelen zijn gehaald. Dit geldt voor de regio op het gebied van landbouw en water en economische KPI’s, zoals het aantal bezoekers, aantrekkelijke bestemming voor met name de de inkomsten uit het hoofdprogramma en het cultuur- en belevingstoerist te versterken. beoogde herhaalbezoek, maar ook voor de indicatoren van de beoogde verandering die In deze slotmeting zijn de resultaten van LF2018 teweeg moest brengen. Het meest alle onderzoeken naar het behalen van de sprekende voorbeeld hiervan is dat de Miens- KPI’s samengebracht. Nog niet voor alle KPI’s kipsprojecten samen op 1 eindigen in de lijst kunnen hier nu al conclusies uit worden getrok- van evenementen die de meeste bezoekers ken.
    [Show full text]
  • Watergebiedsplan Ferwerderadiel – Leeuwarderadeel Wetterskip Fryslân Postbus 36 | 8900 AA Leeuwarden | Tel.: 058 - 292 22 22 |
    Watergebiedsplan Ferwerderadiel – Leeuwarderadeel Wetterskip Fryslân Postbus 36 | 8900 AA Leeuwarden | tel.: 058 - 292 22 22 | www.wetterskipfryslan.nl Blije Boatebuorren Farebuorren Ferwert Hegebeintum Westernijtsjerk Lichtaard Marrum Ginnum Reitsum Jannum Vijfhuizen Jislum Hallumerhoek Hallum Wânswert Watergebiedsplan Burdaard Ferwerderadiel-Leeuwarderadeel Hijum Alde Leie Tergrêft Feinsum Bartlehiem Stiens Tichelwurk Britsum Koarnjum 't Haantje Jelsum Vierhuis november 2011 CoLofon Dit is een uitgave van Wetterskip fryslân Postbus 36 8900 AA Leeuwarden Telefoon (058) 292 2222 BezoekaDres: Harlingerstraatweg 113 8914 AZ Leeuwarden www.wetterskipfryslan.nl opgesteld i.s.m. project Watergebiedsplan-projecten (P. .8112001) geBieD Ferwerderadiel - Leeuwarderadeel status Definitief contactpersoon Wetterskip fryslân Libbe Zijlstra (projectleider) Postbus 36 8900 AA Leeuwarden (058) 292 2222 [email protected] FotograFie Libbe Zijlstra regie/reDactie Wetterskip fryslân Cluster Plannen Cluster Communicatie uitgave 2011 Foto 1. Farebuorren 2 35 Waarom een Watergebiedsplan? In het Waterhuishoudingsplan en Waterbeheerplan 2010-2015 hebben de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân afspraken gemaakt over de voorbereiding en vaststelling van het gewenste peilbeheer en overige wateropgaven. Om dit te realiseren worden voor het totale beheergebied van Wetterskip Fryslân 19 watergebiedsplannen opgesteld. Deze plannen gaan over het landelijke gebied inclusief de verspreide bebouwing en geven een onderbouwing voor het gewenste peilbeheer
    [Show full text]
  • De Vrije Fries DE VRIJE FRIES SINDS 1839
    De Vrije Fries DE VRIJE FRIES SINDS 1839 ACHTENZEVENTIGSTE DEEL 1998 Jaarboek uitgegeven door het Fries Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde en de Fryske Akademy REDACTIE Wiebe Bergsma, Goffe Jensma, Gilles de Langen, Hotso Spanninga REDACTIE-ADRES Nieuwesteeg 8 8911 DT Leeuwarden ONTWERP Invorm - Tom Sandijck OPMAAK EN DRUKWERK Grafisch Bedrijf Hellinga ISBN 90-6171-879-1 FA-nummer 879 De redactie houdt zich aanbevolen voor kopij. In het algemeen gaat haar voorkeur uit zowel naar weten­ schappelijke artikelen als naar meer essayistische bijdragen op het terrein van de Friese geschiedenis, kunst, literatuur en archeologie. De plaatsing van de Friese 'stof in een bredere context is daarbij gewenst. Kopij dient, voorzover mogelijk, te worden aangeleverd op floppydisk (plus één uitdraai) en in het formaat van één van de tegenwoordige tekstverwerkingsprogramma's [WP 4.2 tot WP 8; Word 6 tot Word 971. Annotatie en literatuurverwijzing gaan volgens de regels die binnen het vakgebied van een bijdrage gel­ den, echter met deze beperking dat verwijzing tussen haakjes in de tekst niet is toegestaan. De auteur dient in de eindnoten een verkort titelsysteem te hanteren, dat doorverwijst naar een aan het eind van de bijdrage op te nemen literatuurlijst en eventuele lijst van archivalia. Inhoud REDACTIONEEL Traditie en vernieuwing 7 BIJDRAGEN Jos Bazelmans, Danny Gerrets en Arent Pol Metaaldetectie en het Friese koninkrijk. Kanttekeningen bij de centrumfunctie van noordelijk Westergo in de vroege Middeleeuwen 9 J.A. Mol lt begjin fan de ridderoarders yn midsieusk Fryslân 49 S. Zijlstra In doalhôf fan 'e menisten. De polemyk tusken in grifformearde predikant en in meniste dokter om 1660 hinne 57 Ritske Mud Het Leeuwarder metselaars- en steenhouwersgilde in de achttiende eeuw 77 C.
    [Show full text]
  • Doe Mee Aan De Praktijken Tocht!
    Doe mee Friesland zoekt huisartsen Een mooie manier om vrijblijvend een aantal praktijken te bezoeken waar een vacature is. Zo krijg je een goede indruk aan de van de praktijk, het vak én de regio. En wie weet vind je wel nét die ene klik… Daarnaast is er de mogelijkheid om op het hoofdkantoor van Dokterszorg in Heerenveen in gesprek te gaan met vertegenwoordigers van LHV, WAGRO, Dokterszorg en andere organisaties. Meedoen? Geef je voor 17 maart op via [email protected] praktijken 10 april 2019 Programma tocht! 9:30 – 12:30 uur 13:00 – 17:00 uur Hoofdkantoor Dokterszorg in de regio (eigen vervoer) Heerenveen, K.R. Poststraat 70-72 Diverse huisartsenpraktijken In gesprek met… hebben ziche opengesteld voor geïnteresseerden. Kijk op onze Lunch (inclusief goodiebag!) website voor de deelnemende praktijken. SCHIERMONNIKOOG Noordzee Schiermonnikoog AMELAND Nes Ballum Vijfde Hollum Slenk AMELAND Derde Vierde Tweede Ooster Slenk Slenk Slenk Wijdesloot Eerste Lauwersoog TERSCHELLING Slenk e Paesens Westernieland N361 e Wierum Pieterburen Hoorn z Broek Den n Horn- Andel Kloosterburen Formerum e Lioessens huizen Midsland d N358 Oosternijkerk Oostma- d Ternaard Anjum horn a Morra Baaiduinen Holwerd Hantumhuizen ZUIDELIJKE W BALLASTPLAAT Eenrum West-Terschelling Hantum Metslawier Vier- Wehe-den Waaxens Stiem Jaap Leens DE PUNT huizen Ulrum Hoorn Blije Deensgat De Kom Brantgum Hiaure Stort Mensingeweer De Lytse Jouwer N361 N357 Wetsens Lauwers- N361 SENNEROOG Warf- N356 Foudgum Hegebeintum Zuurdijk huizen Ferwert meer Babbelaar Zoutkamp
    [Show full text]
  • Frysk. Dúdlik Yn Byld! Taalnota Frysk
    Frysk. Dúdlik yn byld! Taalnota Frysk Gemeente Leeuwarden | Taalnota Frysk 1 2 GemeenteGemeente Leeuwarden Leeuwarden | Taalnota | Nota FryskFries Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Visie op het Fries in de gemeente Leeuwarden 5 3. Wettelijke kaders en randvoorwaarden 6 4. Het gebruik van het Fries in het dagelijks leven 7 5. Fries in de gemeentelijke organisatie 8 6. Fries in de communicatie met inwoners 9 7. Fries in de openbare ruimte 10 8. Fries in het onderwijs 12 9. Fries in Kunst en Cultuur 14 10. Samenvatting: wat doet Leeuwarden al aan het Fries? 16 11. Extra activiteiten de komende jaren 17 12. Uitvoeringsmogelijkheden 18 Gemeente Leeuwarden | Taalnota Frysk 3 1. Inleiding De gemeente Leeuwarden is een meertalige gemeente, Dat geldt ook voor het Fries Taalbeleid. Dit staat waarbinnen het Nederlands, het Fries en het Stadsfries opgenomen in het Europees handvest voor regionale- (Liwwadders) naast elkaar bestaan. De gemeente en minderheidstalen1 (Artikel 7.1.b.). Leeuwarden vindt het belangrijk dat deze meertaligheid en de bijbehorende talen en cultuur behouden blijven. De gefuseerde gemeenten gaan verschillend om met Wij voeren al ruim 20 jaar beleid ter bevordering van het gebruik van het Fries. De gemeenten Leeuwarden het gebruik van de Friese taal. Dit beleid bestaat naast en Leeuwarderadeel houden er een nagenoeg gelijk wat de provincie Fryslân van oudsher allemaal doet beleid op na. Maar in Littenseradiel wordt beleid aan het stimuleren en bevorderen van meertaligheid, t.a.v. het Fries in de praktijk actiever gebruikt. Van waarbinnen het Fries een belangrijke positie heeft. een stadsgemeente is de gemeente Leeuwarden de afgelopen jaren ook een plattelandsgemeente Dit beleidsplan geeft antwoord op de vraag: geworden.
    [Show full text]
  • 97 Bus Dienstrooster & Lijnroutekaart
    97 bus dienstrooster & lijnkaart 97 Harlingen via Franeker - Leeuwarden Bekijken In Websitemodus De 97 buslijn (Harlingen via Franeker - Leeuwarden) heeft 6 routes. Op werkdagen zijn de diensturen: (1) Franeker: 15:27 - 17:26 (2) Franeker Froonacker: 08:30 - 23:31 (3) Harlingen Station: 12:08 (4) Harlingen Via Franeker: 05:50 - 18:04 (5) Leeuwarden Busstation: 00:01 - 23:01 (6) Leeuwarden Via Franeker: 06:16 - 18:21 Gebruik de Moovit-app om de dichtstbijzijnde 97 bushalte te vinden en na te gaan wanneer de volgende 97 bus aankomt. Richting: Franeker 97 bus Dienstrooster 5 haltes Franeker Dienstrooster Route: BEKIJK LIJNDIENSTROOSTER maandag 15:27 - 17:26 dinsdag 15:27 - 17:26 Franeker, Froonacker woensdag 15:27 - 17:26 Franeker, Thomas De Grootstraat 3 Klaas Kuikenstraat, Franeker donderdag 15:27 - 17:26 Franeker, Harlingerweg vrijdag 15:27 - 17:26 2A Laene, Franeker zaterdag Niet Operationeel Franeker, Voorstraat zondag Niet Operationeel 2F Vijverstraat, Franeker Franeker, Hertog Van Saxenlaan 1K-417 Prinses Beatrixstraat, Franeker 97 bus Info Route: Franeker Haltes: 5 Ritduur: 7 min Samenvatting Lijn: Franeker, Froonacker, Franeker, Thomas De Grootstraat, Franeker, Harlingerweg, Franeker, Voorstraat, Franeker, Hertog Van Saxenlaan Richting: Franeker Froonacker 97 bus Dienstrooster 18 haltes Franeker Froonacker Dienstrooster Route: BEKIJK LIJNDIENSTROOSTER maandag 08:30 - 23:31 dinsdag 08:30 - 23:31 Leeuwarden, Busstation 5 Stationsplein, Leeuwarden woensdag 08:30 - 23:31 Leeuwarden, Tesselschadestraat donderdag 08:30 - 23:31 Tesselschadestraat,
    [Show full text]