Masterplan Opvaarten Noordoost Fryslân Inhoudsopgave

H1 INLEIDING 3

H2 OPVAARTEN IN DE AANDACHT 4

H3 OPVAARTEN PASSEND BIJ BELEID EN AMBITIES BREDE WELVAART 10 H4 LOKALE DYNAMIEK, BELANG & KOPPELKANSEN 13 H1 Inleiding H5 VISIE EN DOEL 21 Voor u ligt het masterplan van de opvaarten in die de aanleiding is voor dit totaalplan. Het gaat H6 TOTAALOVERZICHT EN UITWERKINGEN DEELGEBIEDEN 23 Noordoost Fryslân. niet om op zich zichzelf staande losse initiatieven Het is niet het initiatief van een bevlogen voor het verdiepen of verbreden van vaarwater, 1. HALLUM - ALDE LEIJE 27 ambtenaar, een ambitieuze bestuurder of een het verhogen van een brug of het in ere herstellen 2. FERWERT - HEGEBEINTUM 30 gedreven cultuurhistorische instantie. van een historisch haventje. De op- en trekvaarten Het is de sterke lokale betrokkenheid en inzet staan in relatie met elkaar en zijn een belangrijk 3. HOLWERD - RAARD 34 van de streek voor verbeteren van haar omgeving deel van het DNA van dit deel van Friesland. 4. WIERUM - TERNAARD 37 Het belang gaat tevens verder dan het bootje dat de kosten. Het behelst nog geen gedetailleerd plan van 5. ANJUM - MORRA 41 er doorheen kan varen. Water brengt dynamiek en aanpak of haalbaarheid of exacte inventarisatie per traject. 6. OOSTRUM - DOKKUM 44 levendigheid en maakt een omgeving afwisselend en Het betreft ook geen projectplan met het doel alles in aantrekkelijk. De samenhang van het stelsel van op- en één keer op te pakken en uit te voeren. Het heeft wel als 7. TUSSEN LAUWERS EN DE SWEMMER 47 trekvaarten vormt de rode draad door het cultuur- doel om het belang en het totaal overzichtelijk bij elkaar 8. WOUDEN - EE 48 historisch landschap en de pijler voor de toeristisch- te brengen. Vanuit dit ‘masterplan’ zijn delen verder uit recreatieve infrastructuur zowel over water als over land. te werken als zich in het gebied een kans voordoet waar H7 VERVOLG 51 het bevaarbaar en beleefbaar maken van de vaarten aan te Bovenal gaat het vooral ook om meer dan het extra koppelen is. trekken van toeristen. Het gaat om een aantrekkelijke Speelt bijvoorbeeld de ambitie voor een verbrede groene woon- en leefomgeving voor eigen inwoners. Juist op dijk en er is grond nodig? Gebruik grond uit een opvaart. moment van schrijven met COVID-19 maakt des temeer Speelt een gebiedsproces neem die opvaarten mee waar duidelijk dat goede openluchtrecreatie mogelijkheden de streek behoefte aan heeft. Ligt een uitdaging voor dicht bij huis zo belangrijk zijn en met bootje op het water natuur, energie of waterberging? Verken wat een verbrede verblijven zo geliefd. of aangepaste opvaart kan betekenen. Is een brug of vaart Bevlogen ambtenaren en betrokken bestuurders aan groot onderhoud toe? Kijk waar je werk met werk onderschrijven het belang van de opvaarten en hebben kan maken. de verschillende ideeën, ambities en projecten rond opvaarten in een samenhangend geheel geplaatst. Het is de ambitie van dit plan beetje voor beetje het stelsel van opvaarten in Noordoost Fryslân weer bevaarbaar te Dit eerste masterplan heeft als doel het totaalbeeld te maken. Zodat inwoners en gasten nog meer genieten van schetsen en een indicatie te geven van de kansen en recreëren op en aan het water in deze regio.

2 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 3 H2 Opvaarten in de aandacht

In een nog niet zo ver verleden was Noordoost De regio presenteert zich als ‘Land van natuur en Fryslân verweven met de zee en was het land­ gezelligheid’ aan de watersporters. De zin vangt schap dooraderd met meer(-tjes) en trek- en meteen de twee grote kwaliteiten van de regio: opvaarten. Een bijzonder landschap, karaktervol enerzijds de schat aan natuur en anderzijds de en gevuld met een rijke (handels) historie. historierijke dorpjes. Hoewel het water als ader Veel water is in de loop der jaren verdwenen; van transport zijn functie is kwijtgeraakt, is daar letterlijk door inpoldering en in figuurlijke een sterke toeristisch-recreatieve functie voor in zin is het water aan het zicht en de beleving de plaats gekomen. onttrokken. Vanuit economisch en historisch Om Noordoost Fryslân als watersportgebied te perspectief groeit de belangstelling voor ontwikkelen heeft de regio met elkaar in 2013 bevaarbaar en beleefbaar water. de strategische visie waterrecreatie Noordoost In toenemende mate worden in Noordoost Fryslân opgesteld. Aan de hand van zes Fryslân waterwegen in ere hersteld en toeristisch- strategische thema’s werkt de regio toe naar het recreatieve ontwikkelingen gestimuleerd. toekomstbeeld. Situatie 100 na Christus gebaseerd op de paleografische kaart. Beeld van de invloed van de Waddenzee en de relatie met huidige opvaarten.

VISIE WATERRECREATIE NOORDOOST FRYSLÂN 2025: VISIE WATERRECREATIE NOORDOOST “waar cultuur de wal raakt en de natuur vol water zit”. Noordoost Fryslân staat op de kaart FRYSLÂN 2025 als aantrekkelijk waterrecreatiegebied. Het vaarwegennetwerk is op orde en kenmerkt Om Noordoost Fryslân als vaarbestemming te zich door een dicht netwerk van vaarten en kanalen en heeft een sterke verbinding met de betitelen heeft de regio voldoende potentie. Wel zal cultuur en natuur in het achterland. De camper- en de sloepenvaarder zijn de voornaamste het bestaande vaarnetwerk op strategische punten doelgroepen. Met het vertroetelen van deze doelgroepen varen in hun kielzog ook andere uitgebreid moeten worden en moeten slimme waterliefhebbers die aangenaam verteren en verblijven in de regio. verbindingen gerealiseerd worden om aan deze titel recht te doen. Zo zal een vaarnetwerk met voldoende dwarsverbindingen en ‘vaarrondjes’ ontstaan.

Een belangrijk onderdeel, nagenoeg ongebruikt aan­ wezig in de regio, vormen de ‘opvaarten’; de historische waterwegen naar tal van dorpen in Noordoost­ Fryslân. Het opnieuw bevaarbaar maken en houden van deze waterwegen completeert het route­netwerk en daarmee het aanbod voor de sloepen- en camper­ vaarder. Het brengt deze doelgroepen boven­dien in allerlei plaatsen wat ter plekke voor extra dynamiek en uitdaging zorgt. De uitdaging is om daar dan ook naast VAARWEGEN VERBINDEN overnachtingsmogelijkheden daad­werkelijk vertier en vermaak te bieden in de dorpen; het cafeetje, een Een van de zes thema’s van de visie Waterrecreatie wandeling, evenementen en start­punten van routes en Noordoost Fryslân is vaarwegen verbinden. dergelijke. Bovendien verbinden de opvaarten de regio Het streefbeeld voor de opvaarten luidt: Noordoost met de Waddenzee. Daardoor kan de watersporter Fryslân kenmerkt zich door een fijnmazig netwerk vanuit de havens aan het eind van de opvaarten naar de van vaarten en kanalen. Oude op- en trekvaarten Wadden voor een bijzondere beleving. zijn gerevitaliseerd en nieuwe doorvaarten en verbindingen zijn gerealiseerd tussen de hoofd­ vaarroutes en naar het Wad.

4 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 5 Geschiktheid opvaarten totaal STAND VAN ZAKEN WATERVISIE 2018 ONDERZOEKEN BELEEF DE OPVAARTEN noordelijk deel Noordoost Friesland Vanuit deze visie wordt sinds 2013 consistent gewerkt aan verbetering In 2018 heeft Marten Bierema student aan Van Hall Larenstein een onderzoek en ontwikkeling van de waterrecreatie in Noordoost Fryslân. verricht naar de opvaarten in Noordoost Friesland. De hoofdvraag luidde: over In 2018 zijn alle projecten en hun onderlinge samenhang in kaart gebracht welke opvaarten kunnen het beste aantrekkelijke vaarroutes voor kano’s en in de overzichtskaart Waterrecreatievisie Noordoost Fryslân 2025. sloepen ontwikkeld worden?

De kaart geeft in tekst en beeld een De waterrecreatieve projecten waar In dit onderzoek is gekeken naar: overzicht van de gerealiseerde projecten: (nog) aan wordt gewerkt: • aantrekkelijkheid (aanwezigheid voorzieningen binnen 100 of 2000 meter) • Noordelijke Elfstedenvaarroute • Súd ie en Wetterfront Dokkum • geschiktheid voor natuurontwikkeling (bestaand en nieuw binnen 1000 meter) • Staande Mastroute • Op- en trekvaarten bevaarbaar • bevaarbaarheid (aantal obstakels als stuwen, gemalen, bruggen en dammen). • Lits Lauwersmeerroute • Wetterwâlden-Bûtenfjild • Electric only sloepenroute • Kollum Watersportdorp (2e fase) De Holwerter Feart en de Ferwerter Feart komen als Kanttekening bij dit onderzoek is dat het vooral een Wetterwâlden-Bûtenfjild • Doorvaart Achtkarspelen meest kansrijk uit het onderzoek naar voren. Bij deze technische modelbenadering betreft. De onderliggende • Strobosser Trekfeart • Waddenkustontwikkeling vaarten kunnen het beste de verschillende belangen gebruikte dataset was niet volledig correct en kleine • Wetterfronten Dokkum en Burgum • Lauwersmeer op koers behartigd worden. Gekeken naar met name de bevaar­ wijzigingen in variabelen gaven wezenlijke verandering • Masterplan Earnewâld baar­heid en aantrekkelijkheid scoren vooral de Ealsumer in de uitkomsten. Daarbij is de lokale dynamiek en • Watersportdorp Kollum (1e fase) Feart, Feinsumer Feart, Wierumer Opfeart, Dykster Feart, ontwikkeling niet meegenomen. De uitkomsten vormen wel • Watersport Burdaard Burmania Feart, Blijer Feart en de Jislumer Feart. een mooie basis om de opvaarten verder in kaart te brengen.

6 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 7 Kaartbeeld; verslaglegging van op de bijeenkomst genoemde ambities, kansen en wensen rond de opvaarten.

Geschiktheid opvaarten totaal zuidelijk deel Noordoost Friesland

LOKALE DYNAMIEK; BIJEENKOMST OPVAARTEN De opvaarten is een onderwerp dat sterk leeft onder de lokale bevolking. Dit blijkt uit de diverse In navolging van de verkenning aan de noordzijde heeft Als antwoord op de hoofdvraag: Welke opvaarten zijn contacten van gemeenteambtenaren met verschillende betrokken burgers en organisaties over in 2020 Dirk de Vries eveneens student aan Van Hall het meest geschikt? Kwamen de volgende vaarten in het kansen en mogelijkheden over lokale opvaarten. Dit bleek zeker ook uit de grote opkomst in de Larenstein de opvaarten aan de zuidzijde bestudeert. onderzoek naar voren: georganiseerde bijeenkomst over de opvaarten in november 2018. • Nijefeart De hoofdvraag luidde: welke opvaarten in het • Driezumerryd De bijeenkomst werd gehouden om met verschillende belanghebbenden en betrokkenen van gedachten onderzoeksgebied (opvaarten ten zuiden van de Sûderie • Alde Lunen te wisselen over de waarden en potenties van de opvaarten voor de landbouw, waterhuishouding, natuur, en Dokkumer Ie zijn het meest geschikt om toeristische • Geawei landschap en recreatie. Het doel van de bijeenkomst was vooral ook om aanvullend op de cijfermatige vaarroutes voor sloepen te ontwikkelen waarbij • De Wiel insteek van het onderzoek van Marten Bierema een beeld en gevoel te krijgen van de lokale behoeften en natuurwaarden versterkt worden? • Skiersleat dynamiek. Deze zijn in een korte verslaglegging samengevat. • Feanwâldster Feart Deze vraag werd beantwoord aan de hand van de volgende deelvragen: Om een vergelijkbaar beeld te creëren is in beide In de bijeenkomst kwam sterk het belang en Belangrijke thema’s en projecten die genoemd werden: 1. Waar liggen opvaarten in het onderzoeksgebied? onderzoeken dezelfde onderzoeksmethodiek gehanteerd. passie van de opvaarten voor de regio naar voren. • De gast wegwijs maken, de essentie van het gebied 2. Welke opvaarten zijn interessant voor toeristen? De beperkingen in het eerste onderzoek; gebruik van Vier aspecten werden met name genoemd: aantrekkelijk vertellen en de kwaliteiten van het gebied 3. Welke opvaarten zijn geschikt voor sloepen? verouderde databestanden, het niet meenemen van lokale • de sterke onderlinge samenhang in het stelsel van voor de bühne brengen. 4. Welke opvaarten kunnen ingezet worden om dynamiek of landschappelijke diversiteit zijn ook van op- en trekvaarten; • Realiseren vaarrondjes en door slim combineren van natuurwaarden te versterken? toepassing op deze inventarisatie. • de kracht van het stelsel als structurerend element land en water het gebied beter ontsluiten. in het landschap; • Eigentijdse voorzieningen en aansprekende Opvallend in dit onderzoek was dat de meeste opvaarten • belang van het stelsel als ruggegraat voor de vrijetijdsconcepten ontwikkelen rond de vaarten. als neutraal of geschikt werden aangeduid. Enkel één sloot toeristisch-recreatieve routestructuur; • Verbeteren natuur- en biodiversiteit. tussen de Readsjerksterfeart en de Skiersleat kwam als • de opvaarten vertellen de essentie, het verhaal van • Werk met werk maken, daar aansluiten waar dynamiek zeer ongeschikt naar voren. het gebied. of ontwikkeling is.

8 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 9 H3 Opvaarten passend bij REGIONAAL; VISIE & REGIODEAL Land waar je landt; eropuit beleid en ambities brede In Land waar je landt; eropuit in de regio Noordoost- Fryslân; in de regio Noordoost-Fryslân een gezamenlijke visie op Toerisme en Recreatie in Noordoost Een gezamenlijke visie op Toerisme en Recreatie in Noordoost-Fryslân 2020-2030 Fryslân 2020-2030 zijn de volgende ambities gesteld: welvaart stimuleren van de lokale economie, meer omzet en meer banen en een betere leefomgeving voor de eigen inwoners.

De samenhang tussen de opvaarten is relevant, extra toeristen trekken die de vaarten en In de visie en het uitvoeringsprogramma is niet specifiek Lauwersmeer echter ook het stelsel in verbinding met de het achterland gaan verkennen. Het gaat om ingezoomd op het thema waterrecreatie; daarvoor wordt omgeving en beleid & ontwikkelingen in en rond verbetering van woon- en leefkwaliteit van de aangesloten en verwezen naar de in uitvoering zijnde Visie de regio. Aandacht voor revitaliseren van kleine eigen inwoners. De inzet en betrokkenheid van Waterrecreatie. waterwegen sluit sterk aan bij het landelijk en de verschillende lokale initiatieven onderschrijft provinciaal beleid dat inzet op brede welvaart. ook het belang dat inwoners zelf hechten aan de In 2017 is de Regiodeal Noordoost Fryslân tot stand gekomen. Wadden Wouden Het belang van de opvaarten gaat verder dan opvaarten in hun leefomgeving. 42 partijen in Noordoost Fryslân zetten zich in om uit te groeien tot een sterke regio die aantrekkelijk is om te wonen, werken en recreëren. Om dit te realiseren is de Versnellingsagenda opgesteld; een samenhangend pakket van maatregelen. Een LANDELIJK; AANDACHT PROVINCIAAL; GELUK OP 1 slagvaardig programma van 9 businesscases verdeeld over drie VOOR BALANS Ook de provincie neemt brede welvaart als uitgangspunt programmalijnen. Eén van de onderdelen van de regiodeal is de in haar beleid. De coalitie stelt in haar Bestuursakkoord businesscase 3B: Regiomarketing en destinatiebranding. Om de Alde Feanen Dokkum De Raad van de Leefomgeving pleit in haar advies van 2019-2023: Geluk op 1 en zet in op het stimuleren versnelling in te zetten wil de regio een stevige inspanning gaan november 2019: ‘Waardevol Toerisme, onze leefomgeving van sterke sociale structuren, sociale gelijkheid en plegen door de merkwaarde (bekendheid) en belevingswaarde verdient het’ dat overheden toekomstgericht gaan sturen leefbaarheid. In de Beleidsnota Gastvrij Fryslân 2028 (divers kwalitatief toeristisch-recreatief aanbod) te vergroten. op toerisme. Daarbij is het belangrijk een balans te vinden vastgesteld op 22 april 2020 in Provinciale Staten zet de in economie en leefomgeving; druk en draagkracht. Ook provincie in op slimme groei waarbij toerisme bijdraagt het NBTC Holland Marketing verlegt haar scope van aan een prettige en gezonde leefomgeving, behoud Nederland promoten om zoveel mogelijk toeristen van natuur- en cultuurerfgoed of onder druk staande binnen halen naar een visie op bestemming Nederland voorzieningen op het platteland. ten behoeve van het welzijn van alle Nederlanders.

Toerisme is geen doel maar een middel om bij te dragen OMRINGENDE REGIO’S X aan een aantrekkelijke maatschappij. De aandacht voor revitaliseren van kleine vaarwegen waterverbindingen gewerkt aan verbinding en speelt niet alleen in Noordoost Fryslân. Landelijk en gebiedsontwikkeling. ook in de naastgelegen regio’s is veel aandacht voor • In de regio Súdwest-Fryslân en in de agenda VITALE WATERRECREATIE revitaliseren van kleine vaarwegen. IJsselmeergebied 2050 worden verbindingen gelegd Eén van de 7 opgaves is vitale water- • Gemeente Waadhoeke heeft in december 2019 tussen ontwikkelingen in water en het daaromheenl recreatie. Voor waterrecreatie was al Beleef Waadhoeke, nota recreatie en toerisme liggende land. Doel van de gebiedsagenda is het een specifieke visie op- en vastgesteld: gemeente Waadhoeke vastgesteld. In de nota wordt vergroten van de kwaliteit van de omgeving en Waterrecreatie It blauwe Goud fan groei in de sloepenmarkt en belangstelling voor de samenhang in het IJsselmeergebied. In deze Fryslân, evaluatie en visie. De visie stelt kleine vaarnetwerken als kans gesignaleerd en in de gebiedagenda is aandacht voor kleine vaarwegen en dat het water beleven en ervaren van groot actielijnen ‘Landschap versterken als toeristische aantrekkelijke water-land verbindingen. belang en toegevoegde waarde is voor trekker’ het verkennen van mogelijke sloepenrondjes • Provincie Groningen heeft afgelopen jaren zowel inwoners als gasten. als actie aangemerkt. geïnvesteerd in haar vaarwegen netwerk en -routes. • In de regio Noardwest heeft Stichting Lytse Farwegen Groningen brengt via de Tasman vaarroutes In het uitvoeringsprogramma van de Beleidsnota Gastvrij Fryslân zal nader invulling gegeven worden aan de drie het Masterplan Lytse Farwegen opgesteld. Onder het belevingsvolle aanloop- en doorgaande routes in speerpunten uit de waterrecreatievisie: motto ‘Water verbindt’ wordt vanuit ontwikkeling van de provincie in beeld en verleidt watersporters • gastvrij onthaal (nieuwe) waterrecreanten recreatieve functies aan de oude historische om steden, musea en fiets- en wandelroutes te • koesteren bestaande kwaliteiten; bouwen & • borgen van een goede basis • versterken integrale samenwerking.

10 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 11 1 Introductie

Dit is een beschrijving van het project dat Stichting Lytse Farwegen 2.0 in samenwerking met overheden, bedrijven, de dorpsbelangen van 14 dorpen en bewoners opzet, gericht op het herontdekken van een stukje Fryslân, met een bijzondere geschiedenis en – mogelijk – ook, mede dankzij die geschiedenis, een bijzondere toekomst. De doelstelling van de stichting is om de oude historische waterverbindingen tussen o.a. Franeker, Lollum, Bolsward, Tzum, Kûbaard, Spannum en Wjelsryp weer toegankelijk te krijgen voor kleine recreatievaartuigen, en daarbij de dialoog te openen over kansen voor de toekomst.

verkennen. Daarnaast zijn diverse dorpen H4 Lokale dynamiek, belang actief om waterfronten weer terug te krijgen in de kernen en de aansluiting te realiseren vaarwegennetwerk. Zo heeft Uithuizen weer & koppelkansen een haven in de kern gerealiseerd en aansluiting met de Trekvaart het Boterdiep verstevigd. Naast beleid en ontwikkeling spelen in de regio verbrakking binnendijks en Rond deze vaart is een ondernemersinitiatief diverse initiatieven en uitdagingen die een directe zoet-zoutverbindingen gestart om het cultuurgoed van Groningen beter relatie hebben met de opvaarten of waar indirect • een optie zijn bij waterbergingsopgaves door te ontsluiten aan de hand van varen, fietsen en zich koppelkansen aandienen in het realiseren van verbrede vaarten te realiseren wandelen langs de trekvaart. de verschillende ambities en doelen. • grond leveren voor dijkverzwaring of andere De opvaarten kunnen: projecten • een bijdrage leveren in het vraagstuk rond • ruimte bieden voor ecologische verbetering.

Links: Plankaart Lytse Farwegen 2.0 Onder: Website Trekvaartroute Boterdiep

Figuur 1. Plankaart Lytse Farwegen 2.0. In rood de te herontwikkelen vaarten. Enkele relevante projecten en initiatieven in relatie tot de samenleving om gezamenlijk de kustregio te 1.1 eiedontiein De klassieke Grieken zeiden het al: “Water verbindt.” Door met z’n allen te werken aan een koppelkansen met de opvaarten: ontwikkelen. Het versterken van de beleefbaarheid toegevoegde recreatieve functie voor de waterlopen, ontstaat een basis om ook in het • Holwerd aan Zee in het kustgebied door verbinden van bestaande en omliggende gebied toekomstwaarde te creëren. Het gaat dus om veel meer dan het zorgen De inzet voor een bruisend kustdorp met maritieme nieuwe projecten en initiatieven. dat bootjes kunnen varen. Het gaat om het verbinden van mensen, het versterken van de sfeer sluit direct aan bij de opvaarten. Realisatie van • Dijkversterkingsproject Holwerd aan Zee is een impuls voor Noordoost Fryslân Tussen Koehool en Lauwersmeer voldoet de dijk niet 5 als aantrekkelijke vaarbestemming en geeft mogelijk meer aan de wettelijke veiligheidseisen. Over een

een wisselwerking met het Wad. lengte van 47 kilometer wordt de dijk versterkt. Deze • Investeringsagenda Ternaard dijkversterking die naar verwachting start in 2023 De NAM wil een gaswinningsproject bij Ternaard. wordt gecombineerd met verbeteren van kwaliteit en Vanuit het rijk is de ambitie hier zorgvuldig om te natuur. gaan met de belangen van de omgeving. Regionale overheden gaan met bewoners en belanghebbenden SAMENWERKING ONDERWIJS een investeringsagenda ontwikkelen De grote Voor onderzoek en verkenning rond de opvaarten thema’s in de Investeringsagenda zijn energietransitie, is vanaf het begin veel samengewerkt met verzilting en sociaaleconomische ontwikkeling. De onderwijsinstellingen. Ook bij verdere (deel-) Investeringsagenda moet eraan bijdragen dat als er uitwerking is samenwerking gewenst. Een win-win voor gaswinning wordt gekozen, de regio wordt situatie voor opvaarten en onderwijsinstellingen. gecompenseerd voor negatieve gevolgen en bovendien financieel flink wordt ondersteund om een vernieuwd, kansrijk toekomstperspectief te ontwikkelen. • Investeringskader Waddengebied • Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) In het Investeringskader Waddengebied is een vitale In de programmatisch aanpak grote wateren kust als één van de zes majeure opgaven benoemd. werken Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer en de • Fries programma voor de Waddenkust Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) Binnen het Fries programma voor de Waddenkust samen aan toekomstbestendige grote wateren willen gezamenlijke overheden samen werken om waar hoogwaardige natuur goed samengaat met plannen en processen aan de kust verder te brengen. een krachtige economie. Bij de Wadden wordt • Vitale Waddenkust vooral ingezet op binnendijkse ontwikkelingen en De vitale Waddenkust is een initiatief vanuit verbindingen van binnendijks met de Waddenzee.

12 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 13 Ondernemer met terras aan het water

dynamiek en maakt dat mensen de omgeving mooier, natuurlijker en afwisselender ervaren. Zoals een ondernemer met een terras aan het water treffend verwoordde: “mijn gasten komen omdat ze genieten van het varend decor, dat is leuker dan fietsen Anita Andriessensluis langs of koffie drinken aan een dode sloot”. De opvaarten vormen een kans om de toeristisch- recreatieve aantrekkelijkheid te vergroten en te • Landbouwgerelateerde vraagstukken VLIEGWIEL VOOR versterken. Het geeft diverse aanknopingspunten voor Fjildlab richt zich op het creëren van innovatieve National het ontwikkelen van toeristische producten en diensten oplossingen en businessmodellen in relatie tot LEEFBAARHEID & ONTWIK- wellbeing op en aan het water. natuurinclusieve landbouw, circulaire productie, Community KELING TOERISTISCHE wellbeing duurzaam (grond)waterbeheer en verzilting en Executive adaptatie aan toenemende verzilting. BESTEMMING Personal wellbeing • De Waadrâne Noordoost Fryslân is al enige tijd actief om haar summary

De Waadrâne is een Agrarisch collectief wat zich positionering als aantrekkelijke vaarbestemming te PEOPLE met ruim 145 leden inzet voor behoud van landschap, verstevigen. Voor een aantrekkelijke vaarbestemming Purpose of the report natuur en biodiversiteit. De Waadrâne streeft met is de fijnmazigheid van het netwerk met voldoende This is the first Outcomes Report to be published by the Canal & PLACE groen-blauwe dooradering de flora en fauna in stand mogelijkheden voor routes, rondjes en koppelingen River Trust (the Trust). te houden. met andere routes essentieel. De opvaarten en de SOCIETY The Trust acknowledges that it cannot depend solelyWATER on storytelling but ISmust beVAN able to demonstrate INVLOED its impact OP more persuasively through an evidence base, to prove and validate the difference it is making to individuals, • Mienskipsprojecten onderlinge verbindingen zijn belangrijke schakels om communities and society. The Trust’s ambition is forWELBEVINDEN waterways to make a difference locally, toEN be inclusive GEZONDHEID and relevant. There is significant potential and opportunity to achieve this ambition and for waterways to contribute In de regio zijn diverse Mienskipprojecten ontwikkeld als regio te transformeren van doorvaartgebied naar to personal, community and societal wellbeing. Een Brits onderzoek van Canal & River Trust brengt Our first Outcomes Report is a ‘technical’ report aimed at sharing our approach to measurement – explaining en gerealiseerd aan de opvaarten. Zo is Niawier aantrekkelijke vaargebied. To demonstrate and evidence that our waterwaysin kaartare ‘transforming wat de places positieve and enriching invloed lives’, we is van gebruikers en our ‘whole framework’ model and the measurement and evaluation methodologies being adopted. recognise the necessity to measure the value of the multipurpose nature of our waterways in terms of: met hulp van het Iepen Mienskipfûns actief met omwonenden van waterwegen. Het gaat hierbij ook om In collaboration with the Sustainable Places Research Institute (PLACE) at Cardiff University, we have designed • how they are being used by others as platforms for a wide range of activity; de ontwikkeling van een haven als aantrekkelijke Het belang van de opvaarten gaat echter verder dan ontspannen, wandelen of sporten langs het water.an Outcomes De eerste Measurement Framework (OMF) which: the difference that our activities and interventions are making to local people’s lives; and • • adopts a cross-cutting approach to outcome measurement that embraces the breadth of the stopplaats voor landrecreanten. Heeft Oosternijkerk vergroten van het aantal vaarbewegingen op het water. resultaten laten zien dat verblijf van meer dan een uurpotential aan impacts and outcomes that are being generated by the presence of the waterways the contributions they are making to the economic, social, environmental and cultural • themselves and the activities and interventions made by the Trust, partnerships and other wellbeing of the nation. vanuit het dorp een brug naar sloepenhoogte Het terugbrengen van cultuurhistorisch water in de het water sterk verbonden is met toename in het gevoelorganisations van using our waterways as a platform; To be credible, it is important that we publish robust and transparent evidence-based outcome reporting, encompasses the diverse and ‘multi-benefit’ nature of waterways, the Trust’s strategic goals verhoogd. Dorpsbelang Oostrum is actief met kernen draagt bij aan de leefbaarheid in de regio. De which can track trends and stand up to external geluk.scrutiny. This Naarmate evidence base will een help persoonto demonstrate langerthat en vaker in de• buurt and 2025 ambitions and the breadth of these potential impacts; as well as the waterways are a truly cross-cutting policy theme and also demonstrate the contribution that waterways inventariseren en uitbreiden van een recreatief aanwezigheid van een (cultuurhistorische) haven vergroot are making to personal, community and societal wellbeingvan water in England verkeert, and Wales. We des are seekingte vrolijker to build en meer tevreden hij of reflecting the strong synergy with wider economic, social, cultural and environmental an evidence base that supports a shift away from traditional and narrow perspectives of waterways towards • wellbeing. routenetwerk. de aantrekkelijkheid en zorgt voor levendigheid. a wider recognition in policy terms, that truly reflectszij thezich cross-cutting gaat naturevoelen. of waterways’ contribution to wellbeing in its widest sense. Daarbij is water een belangrijke drager en katalysator voor The report focuses on explaining the OMF design and methodologies being adopted and is supported by early insights learnt. We have deliberately not attempted to report on the outcomes delivered, as there is Through robust measurement, the Trust will be able to: insufficient evidence at this stage to be robust and credible. It is hoped that by openly sharing our learnings and het totale toeristisch-recreatieve product. Water brengt experiences, that this will encourage engagement and dialogue, galvanise support and build a strong foundation prove and validate to national and devolved policy and decision makers, as well as to statutory • for our second Outcomes Report, to be published next year. and voluntary funders and partners, the value generated from investing in waterways and their waterside communities; and

• improve effectiveness by understanding which of our activities and interventions make the greatest difference.

14 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 15

4 Waterways & Wellbeing – Building the Evidence Base – First Outcomes Report Waterways & Wellbeing – Building the Evidence Base – First Outcomes Report 5 bron: lc.nl Toeristische koppelkansen

VERBETERING FIETS- ONTSLUITEN CULTUURHISTORIE, EN WANDELINFRA- VERHALEN EN BEZIENS- WAARDIGHEDEN COVID 19 GEEFT STRUCTUUR Aan de hand van het water is de essentie van het IMPULS AAN Een sterke koppelkans ligt bij het ontwikkelen gebied te vertellen. De verhalen van de staten, van fiets- en wandelpaden. stinzen, kloosters en terpen. Daarnaast zijn WATERRECREATIE bezienswaardigheden te ontsluiten of op te nemen Zeker ten tijde van COVID 19 blijkt het belang van in dagvaarttochten. openluchtrecreatie en goede infrastructuur. Er is veel behoefte aan brede en goed toegankelijke • Sense of Place; Locaties koppelen aan vaarroutes. fiets- en wandelpaden. Dit is niet alleen nu, maar Bijvoorbeeld vaartocht naar Wierum en lopen naar ook met oog op het balansvraagstuk voor een goede De Kromme Horne om de slenken, kwelders en verhouding in druk en draagkracht en spreiding platen te beleven. relevant. Veel fiets- en wandelpaden liggen al langs • Waddenroutes; Visit Wadden brengt de mooiste vaarten. Bij het revitaliseren van de opvaarten zijn routes in het waddengebied samen. Vooralsnog zijn goede koppelkansen te realiseren voor het verder weinig vaarroutes opgenomen. verbeteren van de fiets- en wandelstructuur.

• Op Paad lâns it Waad richt zich op een optimale waddenkustbeleving, natuurbeleving en is waddenbreed. Op paad lâns it Waad is een doorgaande fietsroute langs de zeedijk van de Waddenkust van Fryslân. Deze wordt gerealiseerd door de kustgemeenten en het waterschap. Door de route te verknopen aan voorzieningen en projecten wordt de kwaliteit van het (toeristisch) aanbod versterkt en worden kansen voor ontwikkeling van de economische regio gegeven.

bron: rtvutrecht.nl

16 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 17 8

Naast enkele grote bedrijven is in onze regio een sterke aanbod en voorzieningen die relatief gezien ver uit elkaar liggen. OVERZICHTaanwezigheid van BELANGRIJKSTEkleinschalig (plattelands)toeristisch aanbod, FEITEN EN CIJFERS VERSTERKEN RELATIE KUST ONTWIKKELING zowel qua verblijfsaccommodaties als dagrecreatie voorzie- Omvang recreatie en toerisme 1 TOERISME-RECREATIEningen. De authentieke (streek)cultuurhistorie NOORDOOST en dorpen zijn Hieronder hebben FRYSLÂN we de belangrijkste feiten & cijfers over MET HET WAD SPORTVISSERIJ typisch voor de regio. Van oudsher wordt ons gebied niet recreatie en toerisme in Noordoost-Fryslân schematisch De opvaarten bieden aanknoppingspunten om de relatie Sportvisserij is een sterk groeiende sport in Nederland. gekenmerkt door een sterke toeristische traditie. Dat uit zich weergegeven. met het wad te verstevigen. In 2017 hadden ruim 1,1 miljoen Nederlanders een of onder meer in de kleinere schaal en beperkte omvang van het • Wadlopen; bij meerdaags verblijf bij de opvaarten ligt meer keer gevist in Nederland. een directe koppelkans met een bezoek aan het wad en In Fryslân zijn ruim 35.000 sportvissers aangesloten het ondernemen van activiteiten als wadlopen. bij 31 sportvisverenigingen. Tijdens de Coronacrisis • Stilte en donkerte; met het project Donkerte van steeg het aantal leden, medio juni 2020 al met 10%. het waddengebied wordt ingezet op activiteiten en Noordoost Fryslân is een aantrekkelijke visregio omdat 340 26.548 +/- 600.000 beleefmomenten om de donkere nachten van het het onderscheidend is met betrekking tot visstanden en Aantal verblijfsrecreatie voorzieningen Aantal bedden in Noordoost Fryslân. overnachtingen worden jaarlijks waddengebied te ervaren. Nachten aan ligplekken aan vissoorten. Visverenigingen zien een enorme potentie. gevestigd in de regio Noordoost doorgebracht in de regio Noordoost de opvaarten bieden magnifieke mogelijkheden donker Sportvisserij is met een landelijke omzet van 700 miljoen Fryslân. Fryslân. te ervaren in het kustgebied. euro een belangrijke economische activiteit. Daarbij is een interessante gedachtegang: achter een sportvisser schuilt vaak een gezin dat mee op stap of vakantie gaat.

Bijna een kwart In het Wadden- 195 van alle toeristen in de provincie gebied eet- en drinkgelegenheden zijn er Fryslân is afkomstig uit het buitenland. zijn de meeste verblijfsaccommodaties gevestigd in Noordoost Fryslân. Duitsland en België (Vlaanderen) zijn gevestigd (131). Dit zijn veelal relatief ONTWIKKELING ECONOMISCHE BEDRIJVIGHEID de belangrijkste herkomstlanden. kleinschalige bedrijven. De opvaarten bieden mogelijkheden voor ontwikkelen van economische bedrijvigheid, zoals verhuur van boten en fietsen, maar ook horeca- en verblijfsrecreatie. Sloepenvaarders overnachten niet op de boot maar zoeken 62% Stijl- en +/- 123.996 avontuurzoekers een verblijf langs het water. Rustplekken langs het water zijn favoriet bij van de accommodaties in Noord- mensen zijn woonachtig in de regio wandelaars en fietsers. oost-Fryslân is een B&B of vakantie- Het verblijfsrecreatie aanbod is relatief Noordoost Fryslân. Ongeveer 70% van woning. Gezamenlijk zijn deze eenzijdig en vooral voor de stijlzoekers de dagactiviteiten worden ondernomen bedrijven goed voor slechts 4,5% van en avontuurzoekers liggen er nog binnen een straal van 20 kilometer de beddencapaciteit in de regio. Het kansen voor ontwikkeling.1 vanaf het huisadres. De eigen inwoner verblijfsrecreatie aanbod is relatief is de belangrijkste recreant. kleinschalig, met enkele grote spelers.

Water en cultuur De meeste activiteiten die beoefend De provincie Fryslân wordt als beste 5,2% kunnen worden in Noordoost-Fryslân fiets- én wandelprovincie van Neder- van alle banen in Noordoost-Fryslân is zijn watergerelateerd (78 locaties). land gewaardeerd in de meest recente gerelateerd aan de R&T sector. In de Gevolgd door culturele en educatieve onderzoeken van Stichting Landelijk provincie Fryslân en landelijk ligt dit uitjes, zoals een museum en bezoe- Fietsplatform (2019) en Stichting gemiddelde rond de 7%. kerscentrum (24 locaties). Wandelnet (2015).

1 Dit zijn benamingen vanuit de Leefstijlvinder (www.leefstijlvinder.nl).

1Bron: Land waar je landt; eropuit in de regio Noordoost- Fryslân; een gezamenlijke visie op Toerisme en Recreatie in Noordoost Fryslân 2020-2030

VISIE TOERISME EN RECREATIE NOORDOOST-FRYSLÂN

18 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 19 H5 Visie en doel

Zelfbedieningsovertoom van VISIE Waterrecreatie Advies BV Het stelsel van vaarten is het structurerend van het gebied; de verhouding met het water, element in het landschap en de ruggengraat voor de slenken, de terpen en vaarten, verbonden de toeristisch-recreatieve routestructuur zowel cultuur en natuur, een verhaal om verder over water als over land. Het verhaalt de essentie vertellen.

Opties en alternatieven bij kunstwerken Door het revitaliseren ontstaan dwarsverbindingen en DOEL OVERTOOM aaneengesloten routes en rondjes die het routenetwerk Het doel is door het vergroten van de bevaarbaarheid aantrekkelijker maken: voor bewoners en gasten, voor van de op- en trekvaarten en de toegankelijkheid Bij veel opvaarten vormt het overbruggen van peilverschillen een uitdaging. kano- en sloepenvaarders om dagtochten te varen, voor van de oevers het toeristisch-recreatief gebruik en Dit vraagt om kostbare kunstwerken. campervaarders om de historische waterwegen te bevaren beleving van de vaarten en de omliggende omgeving te en de kernen te bezoeken, voor oeverrecreanten om te versterken. Voor het betaalbaar en veilig overbruggen van ZELFBEDIENINGSSLUIZEN zwemmen, vissen of te vertoeven aan het water en voor peilverschillen wordt door verschillende partijen landrecreanten om fietsend en wandelend te genieten Daarmee leveren de opvaarten een bijdrage aan en nagedacht. De overtoom is in de loop der jaren vervangen EN BRUGGEN van het varend decor in de historische context. Dit meerwaarde voor: door schutsluizen. Echter voor kleinschalige initiatieven is Bij minder vergroot de toeristisch-recreatieve aantrekkelijkheid en de • de leefbaarheid het in ere herstellen van de overtoom wellicht interessant. drukke leefbaarheid van onze (Waddenkust)regio. • economische ontwikkeling wegen zijn • trots van het gebied. Niet alleen prijstechnisch maar ook vanuit zelfbedienings- cultuurhistorisch perspectief is een overtoom interessant. bruggen en Figuur: Recreatieklassen met bijbehorende De overtoom was ook in Noordoost Fryslân in gebruik. sluizen een bootmaten volgens het Provinciaal Verkeer- Zo is in de 16e eeuw de Falomsterfeart gegraven om goede optie. en vervoerplan turf en overtollig water af te voeren. Echter om tegen te gaan dat het zoute water vermengde met het zoete VAARKLASSE water werd een overtoom aangelegd. In het Fries ook wel Voor het gebied is niet een eenduidige keuze voor een Valom genoemd. vaarklasse te maken. De focus ligt bij Dm, E en F klasse. Afhankelijk van de aanwezige basisinfrastructuur en de context Hoewel veel straten nog naar de overtoom zijn vernoemd van de opvaart wordt een keuze gemaakt voor vaarklasse voor heeft Friesland geen werkende overtoom meer. Vooral de de opvaart. Daarbij zijn verschillende factoren van belang. routes geschikt voor sloepen (F klasse) lenen zich voor Gaat het om verbindingswater of ontsluitingswater. Ligt de een overtoom, zoals de Traan bij Ferwert. opvaart bijvoorbeeld direct aan een doorgaande route die geschikt is voor Dm klasse, betreft het een vaart die dient als ontsluitingswater naar een woonwijk aan het water of bevindt UITDAGING: BEHEER & ONDERHOUD VAN VAARWEGEN de opvaart zich te midden van een netwerk van vaarten met Een belangrijk aspect bij vaarwegen is het beheer en onderhoud. E of F-classificatie. Daarbij is het ook van belang het beoogde Grote delen van opvaarten zijn wel op diepte maar de begroeiing met waterplanten vormt een probleem voor gebruik (dagrecreatie, meerdaagse recreatievaart) en de gewenste de bevaarbaarheid. Het Wetterskip onderhoudt en waarborgt de waterdoorgang. Dat is niet altijd gelijk aan gebruikers in ogenschouw te nemen (eigen bootbezitters, bevaarbaar houden. Daarnaast is het onderhoud aan rietoevers van belang om te voorkomen dat de vaarten huurders, toervaarders). steeds smaller worden.

20 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 21 H6 Totaaloverzicht en uit- werkingen deelgebieden

De opvaarten in Noordoost Fryslân vormen een Noordoost Friesland ingedeeld in acht samenhangend geheel. Het is niet logisch en deelgebieden waar de opvaarten met elkaar een zinvol één object of één opvaart aan te pakken logische en sterke onderlinge samenhang en zonder dit in een bredere context te beschouwen. dynamiek hebben. Voor dit masterplan hebben we de regio

We schetsen eerst het totaaloverzicht aan de hand Aan de oostzijde en westzijde van de lijn Holwerd- van een kaartbeeld met bevaarbare en niet-bevaarbaar Dokkumer Ie liggen verschillende watersystemen met waterwegen. Daarna beschrijven we kort de verschillende verschillende peilen. deelgebieden, de huidige situatie als ook de ambities en kansen met bijbehorende benodigde maatregelen. In Noordoost Frylân liggen veel waterwegen; zowel bevaarbare en officieel geclassificeerde als ook 1. Hallum – Alde Leie 5. Anjum - Morra waterwegen die in meerdere of mindere mate nog 2. Ferwert – Hegebeintum 6. Oostrum - Dokkum potentievol in het landschap liggen. De waterwegen 3. Holwerd – Raard 7. Tussen Lauwers en de Swemmer en mate van bevaarbaarheid zijn in kaart gebracht en 4. Wierum – Ternaard 8. Wouden - Ie weergegeven in Arc Gis. Indicatief staan enkele kaarten in deze rapportage Daarbij is het goed in het achterhoofd te houden dat weergegeven. Voor gedetailleerde informatie kunt u aan de noordzijde van het gebied nog een tweedeling te kijken op: onderscheiden is op grond van natuurlijke waterscheiding. https://tinyurl.com/argiskaart

MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 23 Vaarweg categorisering recreatief netwerk

Streefbeeld planhorizon Box 4: De maten voor recreatieklassen gehanteerd in het BRTN (Basis Recreatie Toervaart Kaart 6.2 Net) en in hetBrughoogten Provinciaal Verkeer- en vervoerplan en vaarwegdiepten zijn gebaseerd op de Richtlijnen Vaarwegen (RVV 2011). De normering voor brughoogtes is gebaseerd op doorvaarthoogte (de hoogtemaatop van basisde boot) + schrikhoogte.van doorvaartmaten Daarbij dient in het achterhoofd gehouden te worden dat de schrikhoogte op groter water met meer golfslag hoger moet zijn dan de schrikhoogte op een vaarweg met stilstaand water. 3.1.3 ‘Houden wat je hebt’ de BRTN doorvaartmaten, wil de vaarweg zijn functie in

a de toekomst niet verliezen. c Recreatieklasse Er zijn in Nederland veel BRTN wateren die nu reeds Azm (grote zeewaardige boten) b } Bzm (niet zeewaardige boten) Czm (niet zeewaardige boten) Cm (grote motorboten) a Dm (motorboten) voldoende basisprofiel hebben om ze (deels) metc De beheerders van de vaarwegen hebben zo steeds E (kleine zeil- en motorboten) F (sloepen) b } overig vaarwater nader uit te werken klasse in onderzoek grotere (hogere) boten te kunnen bevaren dan de aan- de vrijheid én de verantwoordelijkheid om ‘naar boven’ Schrikhoogte (a) + Doorvaarthoogte (b) = Brughoogte (c) gegevenDoorvaartdiepte BRTN (a) classificatie. + Schrikdiepte (b)Voor = Vdezeaarwegdiepte wateren (c geldt) van de minimumnorm af te wijken. Van de beheerders

0 2.500 5.000 7.500 m Bestanden zijn aan gebruiksrestricties onderhevig Brughoogten Vaarwegdiepten 30 maart 2011 Q:\Opdracht\FrieseMeren\dieptemetingenVersie3\ Friesland is de enige provincie die een klasse F heeft gespecificeerd. Voor de klasse F gelden kaarten\streefbeeld planhorizon A3.mxd niet alleen de minimum BRTN-doorvaarthoogte en door- wordt daarbij gevraagd steeds een vaarweg of vaarrou- afdeling Beleids- en Geo-informatie in FrieslandAM op = dit 3,75 moment m een brughoogte van 1,50 of beweegbaar en een diepgang van de IntensteitsprofielNormaal profiel Krap profiel vaarwegBM van 1 =meter. 3,00 (schepen m met diepgang 80 cm worden toegelaten) vaartdiepte, maar ook het principe ‘houden wat je hebt’. te als één geheel te beschouwen en voor een vaarroute In 2019 en 2020 heeft Waterrecreatie Advies een onderzoek uitgevoerd naar het AZM 2,80 m 2,50 m 2,30 m CM = 3,00 m Daarmee kunnen vaarroutes worden behouden voor in een vaargebied één normering te hanteren. In dit aanbod van sloepen die in Nederland verkocht worden. Het onderzoek loopt nog, maar BZM 2,60 m 2,30 m 2,10 m VAARWEGEN IN OFFICIËLE GR inmiddelsDM zijn =meer 2,60 dan m1.000 verschillende soorten sloepen in een bestand verzameld. deAM grotere boten2,20 m zonder dat1,90 er sprakem is 1,80van mingrepen verband mag ook verwezen worden naar de internatio- RECREATIEKLASSE IN Van 573 soorten sloepen zijn o.a. lengte, breedte, opbouwhoogte en diepgang bekend en FR geanalyseerd. Waterrecreatie advies heeft in februari 2020 de verdeling het aantal kleine inBM de doorvaarthoogte.2,10 m Hierbij1,80 dienen m overigens1,70 m wel nalisering (harmonisering op Europees niveau) van de NOORDOOST FRYSLÂN a (BRTN-categorie F) en grote sloepen (BRTN-categorie E) in een grafiek uiteengezet c CM 2,00 m 1,70 m 1,60 m In Noordoost Fryslân liggen vaarwegen in een tegen de brughoogte in cm. Bij de brughoogte is voor beide categorieën gerekend met een duidelijke minimum-doorvaartmaten te worden gehand- toervaart. Hierbij wordt onder meer gesproken over een b } recreatieklasse zoals vastgesteld in het Provinciaal schrikhoogte van 5 cm. DM 1,70 m 1,40 m 1,30 m DR a verkeers- en vervoersplan (PVVP). c haafd. Bruggen mogen niet lager worden dan minimum strijkhoogte van 3,75 meter voor AM-routes. Uit deze verkenning en analyse blijkt dat b } OV verreweg de meeste boten onder een brug van Schrikhoogte (a) + Doorvaarthoogte (b) = Brughoogte (c) 1,50 doorDoorvaar kunnen. Daarnaasttdiepte (a)blijkt + datSchrikdiepte binnen (b) = Vaarwegdiepte (c) GE de klasse F, kleine sloepen, ook het grootste Brughoogten deel voldoendeVaarw heeftegdiepte aan 1,30n brughoogte. De Dokkumer Ie en Lauwersmeer maken onderdeel Dit is geen pleidooi voor aanpassing voor de uit van de staande mast route en zijn bevaarbaar voor AM = 3,75 m UT maten van klasse F Intensteitspren bij nieuwe bruggenofielN ormaal profiel Krap profiel (zeewaardige) zeil- en motorboten (oranje en rode lijn). BM = 3,00 m blijft zeker de oproep deze toekomstbestendig Ook Kollum is door beweegbare bruggen ook bereikbaar AZM 2,80 m 2,50 m 2,30 m CM = 3,00 m op 1,5 of hoger te realiseren. Wel is het voor schepen van de staande mast route. NH waardevolBZM om, bij de afweging2,60 m om een vaarweg wel2,30 of nietm op te waarderen,2,10 mgoed te kijken De Lits- Lauwersmeer route en omringende vaarwegen DM = 2,60 m naar hetAM doel en de beoogde2,20 gebruiker. m Soms verdient1,90 het m de voorkeur1,80 niet strikt m aan de zijn geschikt voor motorboten tot 3 m hoogte (groene ZH normen vast te houden om toch een functionele route te realiseren. Bijvoorbeeld als een lijnen). De Elfstedenvaarroute en de Súd Ie zijn bevaarbaar BM 2,10 m 1,80 m 1,70 m route meerdere bruggen heeft op 1,40 hoogte en het betreft een aanlooproute naar een kern voor motorboten tot 2,5 meter hoogte (blauwe lijnen). met overwegendCM lokaal gebruik2,00 m en/of kleinere boten.1,70 Dan m is het waardevol1,60 toch m deze route De vaarroute door het Wetterwâlden-Bûtenfjild heeft de ZE te omarmen en met minder investeringen en wellicht beter behoud van authenticiteit toch sloepenclassificatie F. DM 1,70 m 1,40 m 1,30 m de vaarmogelijkheden en de kwaliteit van het gebied te verhogen. Tegelijkertijd geldt ook: NB wil je meerdaagse toervaart stimuleren dan is het legitiem juist een iets hogere brughoogte in de uitvoering te overwegen. LI 24 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 25 FL

Voor meer informatie raadpleeg de Richtlijnen Vaarwegen (RVV 2011)

BASISVISIE RECREATIETOERVAART NEDERLAND 2015-2020 | 23 AANWEZIGE VAARTEN EN BEVAARBARE WATERWEGEN 1. Hallum – Alde Leie In het bijgevoegde kaartbeeld staan de van oudsher aanwezige waterwegen en vaarten die nog in het landschap te onderscheiden zijn en nog enige breedte of diepte omvatten. Het gebied Hallum - Alde Leie omvat het stuk ten noorden van de Noordelijke Elfstedenvaarroute tussen LOKALE DYNAMIEK Alde Leie, Hallum en de zeedijk. Vanuit de gebiedsontwikkeling hebben de Grontmij De groen gemarkeerde lijnen zijn vaarten (nu Sweco) en Leeuwarderadeel/projectgroep die aangemerkt en in gebruik zijn als Hallum is bereikbaar voor motorboten (tot hoogte 2,5 m) Elfstedenvaarroute het idee om het traject Hallum-Hijum- kanoroutes. vanaf de Dokkumer Ie via de Hallumer Feart. Midden in Alde Leie bevaarbaar te maken. De dorpen hebben het De blauwe doorgetrokken lijnen betreffen het dorp ligt een haven met circa 32 ligplaatsen. De haven idee omarmd en een initiatiefgroep gestart. Vanuit het vaarten die nu al toegankelijk voor sloepen was van oorsprong een goederenhaven en volgeladen oorspronkelijke initiatief is de vaarweg naar de zeedijk en/of kano’s. Niet alle vaarten staan in platbodems voeren van de Dokkumer Ie van en naar gerealiseerd. Het bevaarbaar maken van de ronde Hallum- directe verbinding met de geclassificeerde Hallum. Hijum is niet over water bereikbaar. In dit gebied Hijum-Alde Leie geldt nog steeds als wens en ambitie vaarwegen maar zijn bijvoorbeeld liggen langs de oorspronkelijke vaarten verschillende fiets- vanuit de dorpen. bereikbaar via trailerhellingen. en wandelroutes. De gestippeld blauwe lijnen zijn vaarten die nog in het landschap aanwezig zijn ZEEDIJKBELEVING maar om uiteenlopende redenen nog niet Richting het noorden is naar bevaarbaar zijn. het nieuwe gemaal De Heining bij Vijfhuizen een fiets- en een vaarroute tot aan de zeedijk gerealiseerd. Dit is een van de weinige vaarverbindingen in het gebied naar de zeedijk. Het kweldergebied met NOORDOOST FRYSLÂN OP BASIS VAN BESTAANDE bezoekerscentrum Noarderleech van WATERWEGEN ONTWIKKELEN TOT AANTREKKELIJK If Fryske Gea en de zeedijkbeleving hebben een toegevoegde toeristisch VAARNETWERK recreatie waarde. Daarbij is de zeedijk belangrijk in tijden van hitte: “Als het heet is moet je naar de zeedijk daar is het koel”. Voor een aantrekkelijk vaarnetwerk zijn ‘vaarrondjes’ wenselijk. In de AMBITIE: OPHEFFEN MISSENDE regio zijn diverse vaarrondes te VERHALEN VAN DE STREEK SCHAKEL realiseren op basis van het bestaande Het gebied Alde Leie-Hijum kent mooie volksverhalen. waterwegennetwerk dat nog in Over Arjen Roelofs de boerenzoon uit Hijum die Missende schakel in het vaarnetwerk is een potentie aanwezig is. In deze fase sterrenkijkers maakte voor de Universiteit van Franeker, vaarverbinding tussen Hallum en Alde Leie. is reeds een keuze gemaakt om over arme gezinnen die in holen in de grond leefden. Via de Kuorfeart en de Hijumer Feart is de zoveel mogelijk gebruik te maken Maar ook over de alternatieve vormen van de zeedijk van Noordelijke 11-steden route makkelijker van vaarten die nu al in minder of waterbouwkundige Willem Loré, die eigenlijk al in de te bereiken en ontstaat een aantrekkelijker meerdere mate bevaarbaar zijn. 18e eeuw pleitte voor brede flauwe dijken. Een theorie vaarnetwerk. Daarnaast is het wenselijk de De eerste geselecteerde vaarrondes die ook nu weer in zwang is. In samenwerking met de Hijumer Feart naar Hijum bevaarbaar te maken staan in de volgende kaartbeelden gemeenten Leeuwarden en Waadhoeke zouden deze om de kern aan te sluiten. weergeven. verhalen uitwerkt en verspreid kunnen worden.

26 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 27 N Gem. Ferwerderadiel HALLUM – ALDE LEIE Profielen vaarroute

-1.00/ -1.20 a - WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE CONTEXT & KWALITEITEN -1.00/ -1.20 • Aantrekkelijkheid vaarnetwerk vergroten: • Hallum - via Hallumer Feart (F klasse) b - 6 Huidige situatie: dam met inlaatduiker Verkenning Grontmij 2009 • Alde Leie en de Feinsumerfeart Maatregel: door creëren extra rondje door verbinding gebaggerd 2019/2020. verwijderen dam (Wetterskip) naar vaarroute Hallum - c - -1.00/ -1.20 Hallum – Alde Leie. • Alde Leie – via Feinsumerfeart via Kuorfeart is onderdeel van p bestaand profiel 5 Huidige situatie: Hijum - Alde Lije gewenst profiel dam met inlaatduiker + peilscheiding • Ontwikkelen/positioneren Hallum en Kuorfeart (Dm klasse). Noordelijke Elfstedenvaarroute. polder -1.00/ -1.20 boezem -0.52

Maatregel: Hijum als aantrekkelijke vaarbestemming • Vijfhuizen – route naar gemaal • Zoet zout overgang gemaal schutsluis zp -0.52 wp -0.70 6 door betere en aantrekkelijke De Heining (F klasse). De Heining, kweldercentrum van 7 H 5 all Hallllu lum merhoekster Feart e It Fryske Gea. r Fe bereikbaarheid. • Vaarweg Hallum tot zeedijk is als ea Gem. Het Bildt rt vp -0.52 • Leefbaarheid dorpen vergroten; F klasse aangelegd. In 2022 staat brug • Zeedijkbeleving /buitendijkse c aanwezigheid (cultuurhistorische) haven provinciale weg N357 vernieuwen natuurbeleving (wandelroute vergroot de aantrekkelijkheid en zorgt gepland. Noaderleech) binnen kort bereik,

zp -1.00 wp -1.20 op beperkt aantal plaatsen aan kust 2 Huidige situatie: 3 Huidige situatie: t voor dynamiek en levendigheid. • Trailerhellingen bij brug in Hallumer dam + duiker brug ar e f Maatregel: Maatregel: r o mogelijk. aanpassing brugbreedte • De vaarweg van Hallum tot de zeedijk Feart bij Bartlehiem en bij brug in brug u K b zp -1.00 Huidige situatie: doorontwikkelen tot F klasse. Hallum. • Veel fiets- en wandelroutes, ook Hijumemer Feart wp -1.20 4 7 Huidige situatie: brug Mounebuorren 2 3 brug N357 Maatregel: • Stimuleren lokaal (vanuit Hallum en Hijum) langs de (te ontwikkelen) vaart. Maatregel: verhogen brug Hi zp -1.20 vernieuwen brug jume wp -1.40 r Fea en bovenregionaal (elfstedenroutevaarder) NATUURLIJKE CONTEXT & • Hallum heeft een haven geschikt

O zp -1.00 wp -1.20 rt Legenda

u w a KWALITEITEN voor motorboten en voorzieningen e Knelpunt gebruik van de vaarwegen.

Rij Passantenhaven • Vismigratie en natuurvriendelijke als horeca en winkel op loopafstand. vp -0.52 1 Huidige situatie: t Fei 1 Huidige situatie: 4 Leister Fear dam met inlaatduiker stuw + peilscheiding Profiel vaarweg • Toeristische attracties als Seedykster i n -1.20/ -1.40 oevers aangelegd. + peilscheiding -1.00/-1.20 ssum boezem -0.52 u m polder -1.00/-1.20 Maatregel: Gemeentegrens Toer, de pannenkoektrein Marrum. eer stuw handhaven en haven • Natte natuur voor weidevogels en r Maatregel: voor de stuw situeren FeF schutsluis (vaarroute doodlopend) e arta r ganzen. Ald L i Uitvoeringsplan vaarroute Hallum – Hijum – Alde Leie • Agrarisch collectief Waadrâne november 2009 schaal: 1:10.000 projectnummer: 275403 (145 leden) ambitie herintroduceren patrijs. • Wide Mar (natuurgebied grenzend aan de Feinsumer Feart).

POTENTIE & KOPPELKANSEN BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE • Vijfhuizen aantrekkelijk voor een BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING meerdaags verblijf. 1. Kuorfeart – Hijumer feart • Verbetering havens Hallum • Aantrekkelijkheid vergroten voor Bevaarbaar F klasse en Hijum (o.a. sanitair, water landrecreanten door de dynamiek op • Twee sluizen door dammen met stroomvoorziening). het water en daarmee ook economische waterpeilverschil in Kuorfeart: • Aanlegplekken voor stuw bij Hijum bedrijvigheid aan het water aantrekkelijk sluizen bij Alde Leie en Hallum. • Toeristische overstappunten bij maken. • Twee bruggen; bij Kuorehofje en o.m. Zeedijk, Mariëngaarde klooster • Ligging bij kweldercentrum & zeedijk; N357 bij Hallum. • Aanleggen fiets- en wandelpad langs bij hitte naar zeedijk. Bevaarbaar Dm klasse Feinsumer Feart Dit faciliteren door aantrekkelijke • Verhogen brug (naast N357) • Ontwikkelen aantrekkelijke water- verbinding voor land- en waterrecreanten. Luniastate/Mounebuorrem. land verbindingen. O.a. realiseren • Vismigratie bij Vijfhuizen, bij ontsluiten aanlegplekken en aantrekkelijke 2. Hijumer feart naar Hijum Kuorfeart extra verbinding voor vissen verblijfsplekken aan het water. • Op diepte brengen feart naar Hijum. naar Waadhoeke. • Marketing & promotie. • Mariëngaarde klooster ligt op 300 m van 3. Verbinding tot zeedijk • Gastvrij wegwijs maken. de Kuorfeart. • Verhogen brug in Ljouwerterdyk • Inzet op kwaliteitstoerist en Wadden- en (N357). Brug vernieuwen staat donkerte beleving. gepland. Verhogen essentieel.

LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE • Vanuit initiatiefgroep HHAL 1. + 2. Kuorfeartroute 16 miljoen. (dorpsbelangen , watersport- en 3. Extra kosten verhogen brug N357 n.t.b.. ondernemersverenigingen) actieve inzet op bevaarbaar maken van traject Hallum - Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering Hijum - Alde Leie. (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur).

28 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 29 AMBITIE: EXTRA VAARRONDE DOOR DE TRAAN Door het bieden van een extra rondje door De Traan is de ambitie de Noordelijke Elfstedenvaarder te verleiden meer het achterland te bezoeken.

2. Ferwert - Hegebeintum

Het gebied Ferwert-Hegebeintum omvat het stuk BURDAARD & FERWERT ten noorden van de Dokkumer Ie tussen Burdaard en Burdaard is een aantrekkelijk dorp met een goede Ferwert. Sloepen kunnen via de Ferwerter Feart naar passantenhaven en diverse voorzieningen, zoals horeca, Ferwert varen. In de loop der jaren zijn kunstwerken B&B en hotels, (elektrische) boot en kanoverhuur en aangepast en meerpalen en steigers langs de route attracties als de molen en een museum, het Ruurd gerealiseerd. De Ferwerter Feart staat in verbinding Wiersma Hûs. Ferwert beschikt nog over een kleine haven met de Dokkumer Ie die onderdeel is van de bij de oude spoorlijn It Dockumer Lokaeltsje. Elfstedenvaarroute. Op deze route is o.a. door het peil mogelijk over de landerijen te kijken in plaats van tegen oever en riet. LOKALE DYNAMIEK Hegebeintum en Ferwert zijn actief om de waterwegen TERP HEGEBEINTUM op orde te krijgen. Ginnum heeft ook ambitie om aan te sluiten. Het dorpsbelang Ferwert wil graag het trace van Bijzonder attractiepunt in het gebied is de Terp de oude spoorlijn benutten voor fietsroutes en ambieert Hegebeintum. De terp ligt aan de Ferwertervaart en een vaarverbinding door Ferwert. beschikt over een aanlegplek voor sloepen en een bezoekerscentrum. Hegebeintum is een belangrijk en aantrekkelijk knooppunt in wandel- en fietsnetwerken en themaroutes als de Terpenroute.

30 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 31 FERWERT - HEGEBEINTUM

WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE • Aantrekkelijkheid vaarnetwerk • Ferwerter Feart (vanaf Ferwert tot CONTEXT & KWALITEITEN vergroten: door creëren extra aan Dokkumer Ie) bevaarbaar voor • Direct aan de vaarroute zijn DORPSBELANGEN vaarrondje vanaf de Noordelijke sloepen (klasse F, in het traject naar toeristische trekpleisters en Elfstedenvaarroute door verbinding Ferwert is rond 2016 geïnvesteerd voorzieningen zoals de terp en FERWERT – HEGEBEINTUM door de Traan. in bruggen verhogen en steigers horeca. • De oude zeeslenken bij Hegebeintum • Ontwikkelen/positioneren Ferwert realiseren. Aan het begin van de Dorpsbelangen Ferwert Hegebeintum (DBFH) is al enige tijd bezig om een als aantrekkelijke vaarbestemming route vanaf de Dokkumer Ie is een zijn nog in het landschap zichtbaar wandel- /fietspad te realiseren tussen Ferwert en Hegebeintum. De twee dorpen door betere en aantrekkelijke zelfbedieningsbrug gerealiseerd). als laaggelegen gebieden. bereikbaarheid. • Het land ligt laag en kent weinig zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden door de eeuwen heen. In 2018 is de • Stimuleren lokaal (vanuit Burdaard, NATUURLIJKE CONTEXT & begroeiing. Als je vaart kijk je niet vernieuwde dorpvisie gelanceerd en op het gebied van recreatie, toerisme en Ferwert) en bovenregionaal KWALITEITEN tegen rietkragen maar over land. cultuur komt duidelijk naar voren om die pad te realiseren. We hebben ook een project ‘Ferwert oan e • In de dorpen en het gebied zijn (elfstedenroutevaarder) gebruik. • Ganzefourageergebied omdat lager Feart’ gelanceerd met daarin dominant dit pad. We willen de inwoners van beide dorpen en de toeristen en dus natter is. diverse verblijfsaccommodaties, camping, B&B en hotel en de kans bieden om langs de vaart het prachtige landschap en historie te ontdekken. De beide terpen zijn camperplaatsen (Burdaard). dan de rode draad. En in het kader van toerisme (denk aan nieuw bezoekers centrum Hegebeintum) een extra aanvulling voor dit gebied. Als Bestuur DBFH en werkgroep Recreatie, Cultuur en Historie POTENTIE & BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE zijn naast het opwaarderen van een recreatief pad Ferwert/Hegebeintum ook bezig met het pad langs KOPPELKANSEN BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING de Burmaniafeart naar de Kôwebrêge. Dit bestaande pad is onverhard en was vroeger de entree naar • Burdaard steviger en aantrekkelijker Traan bevaarbaar voor E/F • Doorontwikkelen aanlegmogelijk- Herjusmastate. positioneren als stopplaats aan de • Twee sluizen, waarvan eentje heden in Ferwert. Elfstedenvaarroute. een gemaal dus een bypass nodig. • Aanleggen fiets- en wandelpad langs Op dit moment (juni 2020) zijn er nog geen vaste afspraken, echter wel contacten met • Verleiden Elfstedenvaarroutevaarder Eventueel een overtoom toepassen. Oude Vaart en Traan. tot bezoek Hegebeintum en Alternatieve optie is peilaanpassing • Ontwikkelen aantrekkelijke water- verschillende organisaties. meerdaags verblijf. in gebied van de Traanroute. land verbindingen. Oa. realiseren • Aantrekkelijkheid vergroten voor • 1 duiker (Nieuwe weg). aanlegplekken, toeristische Bestuur Dorpsbelangen Ferwert Hegebeintum landrecreanten door de dynamiek • 1 brug (Veebrug). overstappunten en aantrekkelijke Werkgroep Recreatie, Cultuur en Historie op het water en daarmee ook verblijfsplekken aan het water.

economische bedrijvigheid aan het Route naar Ferwert baggeren • Marketing & promotie. water aantrekkelijk maken. • Gastvrij wegwijs. Sjak Papma • Ontwikkelen wandelroutes rond molens en terpen Hegebeintum en Oosterbeintum en hoeves, zoals de Harstahoeve, waar de Kamminga’s met trekschuit vanuit Leeuwarden naar hun buitenverblijf kwamen. • Realiseren camperplekken. • Verbinding met kerkmuseum Jannum. • Inzet op trekken kwalitatieve toerist en Wadden- en donkerte beleving.

LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE • Verbinding door Ferwert is een • Traan bevaarbaar: 6 miljoen. wens van het dorp. Dit is door • Route Fertwert baggeren: 1.6 miljoen. infrastructurele obstakels niet haalbaar. Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering • Ferwert zet ook sterk in op wandel- (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur). en fietsstructuur en ontwikkeling van Ferwert aan de feart. • Vanuit Ginnum leeft de gedachte het dorp aan te sluiten op de Jislumer Feart.

32 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 33 AMBITIE Naast de vaarverbinding naar de Waddenzee is de opwaardering van de kanoroute naar sloepenroute door Raard en Lichtaard gewenst. Dit is naast lokaal gebruik interessant voor dagrecreatie (sloepenverhuur) vanuit Dokkum en Burdaard. Een aantrekkelijk alternatief voor de Holwerter Feart vormt de verbinding met Foudgum via de Foudgumer Feart.

HOLWERD – RAARD

WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE • Aantrekkelijkheid vaarnetwerk vergroten: • Holwerter Feart, op hoogte geschikt CONTEXT & KWALITEITEN door creëren verbinding met Waddenzee voor Dm, diepte circa 70 cm. • Dynamiek en ontwikkeling Holwerd onstaat dynamiek en wisselwerking tussen • Kanoroute van Raard via Dwarsmear. aan Zee. wad en opvaarten. Een verbinding met • In het gebied zijn diverse de Dokkumer Ie maakt verschillende verblijfsaccommodaties, camping, routes mogelijk en draagt bij aan NATUURLIJKE CONTEXT & B&B en hotel. 3. Holwerd - Raard Noordoost Friesland als aantrekkelijke KWALITEITEN • Diverse Sense of Place kunstwerken. vaarbestemming. • Vogelgebied bij Raard. • Mogeljkheid wadlopen. • Ontwikkelen/positioneren Holwerd als • Kwelders en buitendijks. • SUP activiteiten vanuit Raard. Het gebied Holwerd - Raard omvat het deel ten noorden van de Dokkumer Ie tussen Raard en Holwerd. Sloepen aantrekkelijke vaarbestemming door kunnen vanaf de Dokkumer Ie via de Holwerter Feart naar Holwerd varen. Kano’s kunnen via de Dwarsmear en betere en aantrekkelijke bereikbaarheid. de Raarder Feart een rondje varen. • Stimuleren lokaal (vanuit Holwerd, Raard, Lichtaard) en bovenregionaal (dagrecreant vanuit Dokkum/Burdaard en elfstedenroutevaarder) gebruik.

HOLWERD AAN ZEE LOKALE DYNAMIEK POTENTIE & KOPPELKANSEN BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE De vaart naar Holwerd is op dit moment niet op diepte De betrokkenheid en daadkracht vanuit Holwerd is zoals • Ambitie Holwerd aan Zee de Holwerter BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING maar qua hoogte voor sloepen bevaarbaar en leidt tot bekend erg groot. De dynamiek en betrokkenheid rond Feart geschikt voor staande mast. Raarder Feart • Trailerhelling herstellen bij gemaal een haventje aan de rand van Holwerd. In het project vaarten speelt in het hele gebied. Zo maakt Dorpsbelang • Op termijn zou het bevaarbaar maken van • Twee duikers vervangen door Lichtaard. Holwerd aan Zee om het dorp te ontwikkelen tot Raard-Bornwird zich hard voor de bevaarbaarheid van de opvaart naar Blije en een verbinding van bruggen; de Tange, Van Kleffenswei. • Ontwikkelen aantrekkelijke water- • Twee bruggen verhogen in het dorp. bruisend kustdorp is een grote rol weggelegd voor het de vaart en de aanleg van een dorpshaventje. Blije naar Hegebeintum realiseren. land verbindingen. Oa. realiseren • Bij realisatie van Holwerd aan Zee en een • Boerenbrug verhogen of alternatief aanlegplekken, toeristische verder ontwikkelen van de waterrecreatie. De ambitie is Vanuit Raard worden diverse activiteiten zoals haven aan de oostkant is het te overwegen • Brug bij Dokkumer Ie voor fietspad overstappunten en aantrekkelijke de vaarverbinding met de Waddenzee te herstellen. Een bijvoorbeeld SUP events georganiseerd. In en nabij de (met oog op watersystemen en - peilen) de Holwerter Feart. verblijfsplekken aan het water. dergelijke verbinding zal waarschijnlijk een wisselwerking vaarten zijn diverse overnachtingsmogelijkheden op Foudgumer Feart bevaarbaar te maken en • Baggeren en verbreden naar F klasse. • Marketing & promotie. tussen wad en achterland tot stand brengen. Zeker als camping, B&B en vakantiewoningen. door te trekken naar Holwerd. • Gastvrij wegwijs. de Holwerter Feart een recreatieklasse Dm of hoger • Rond de Blijer Feart zijn Kader Richtlijn Water (KRW) maatregelen noodzakelijk. krijgt ontstaan meer vaarroutes wat bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van Noordoost Friesland als vaargebied. LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE • Holwerd aan Zee. • Raarder Feart: 4,6 miljoen. • Dorpsbelang Raard-Bornwird actief voor • Holwerter Feart: 5,6 miljoen. bevaarbaarheid. Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur)

34 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 35 4. Wierum - Ternaard

Het gebied Wierum - Ternaard omvat het RIJKE VERHALEN EN waddenkustdeel ten noorden van de Dokkummer Ie tussen Ternaard en Wierum. In het gebied is al veel ROUTES bevaarbaar door kano’s en visboten. Boten, te water De streek kent veel streekverhalen zoals de Spaanse Peal en gelaten via een trailerhelling boven Noord Dokkum, Ierdappels. En routes rond de verhalen of langs markante kunnen nu al naar Ternaard en Wierum varen. punten zoals de Stoeparoute en het Alde Fiskwivenpaad, een trekvaartpad van Wierum naar Dokkum. AANTREKKELIJK AUTHENTIEK AMBITIE De stad Dokkum is een toeristisch centrum in Noordoost De ambitie bestaat uit twee fases. De eerste fase Fryslân. De stad krijgt een impuls door toeristische betreft het herstellen van de sluis ‘Noorderverlaat’ initiatieven als BookingDokkum en de bierbrouwerij en waarmee een fors vaargebied ontsloten wordt en heeft als Elfstedenstad een aantrekkende werking voor diverse dorpen als Niawier, Hantum en Foudgum bezoekers van buiten de regio. Onderscheidend voor dit weer over het water bereikbaar maken. De tweede gebied is dat de meanderende zeestroming nog in het fase betreft een vaarronde te realiseren Dokkum landschap ligt; je vaart als het ware door de zeeslenken. - Wierum – Ternaard. De vaarroute is niet alleen Daarnaast liggen in het gebied veel oude terpdorpen. interessant voor sloepen om rond te varen maar ook voor activiteiten als SUPxperience vanuit POTENTIERIJK Dokkum en sportvisserij. VISGEBIED Het gebied is zeer onderscheidend met betrekking tot visstanden en vissoorten. Visverenigingen zien een enorme potentie voor dit gebied. De Wierumer Opfeart raakt als enige opvaart de zeedijk en geeft een goede mogelijkheid voor verbinding met de Waddenzee voor vismigratie.

LOKALE DYNAMIEK Met de projecten Wetterfront Dokkum en Súd Ie is geïnvesteerd in de regio aantrekkelijker en bereikbaarder te maken zowel over water als over land. Met deze projecten is ook een impuls gegeven. Omringende dorpen zijn actief om hierbij aan te sluiten.

36 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 37 WIERUM - TERNAARD

WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE • Meer vaarmogelijkheden realiseren vanuit • Boven Noord Dokkum via CONTEXT & KWALITEITEN H.S.V. DOKKUM Dokkum. Achterland ontsluiten voor trailerhelling groot deel achterland • Toeristische mogelijkheden waterrecreatie en vooral de vispotentie bevaarbaar voor kano’s en roeiboten. in het gebied naast horeca en Wij van H.S.V. Dokkum willen graag bereiken dat de stadssluis weer toegankelijk wordt voor visbootjes, benutten. verblijfsrecreatie ook bootverhuur, sloepen en de rondvaartboot. • Ontsluiten (terp)dorpen en locaties SUP school. (Niawier, Aalsum, Droppinghiem NATUURLIJKE CONTEXT & • Dokkum met aantrekkelijke Wat wij en de dorpen ook belangrijk vinden is: en Stoepa). KWALITEITEN binnenstad en hoge merkwaarde • Grotere en meerdere vaarcircuits voor • Rijk visgebied voor sportvissers. • dat de twee duikers in de Aalsumervaart verhoogd worden zodat de doorvaart beter bevaarbaar wordt. • Visrijk gebied qua visstand en sloepen en kleine boten ten noorden van soorten. • Sense of Place projecten in nabijheid. • dat de Aalsumervaart wordt gebaggerd zomers is het waterpeil 100 + NAP en daar gaat met de herfst Dokkum realiseren. • Apart watersysteem wat niet aan • Cultuurhistorische punten; 30 tot 50 cm vanaf. boezem verbonden is. historische terp van Aalsum, monument van Droppinghiem en Wij van H.S.V. Dokkum hebben meting gedaan en zijn tot de Stoepa (Tibetaans-Boeddhistische tempel), museumkerk Eben Haëzer, conclusie gekomen dat er 70 tot 100 cm baggerspecie in vaarten zit. monument op dijk ter herinnering De waterstand is dan te laag voor de visstand. vissersramp. • Kwaliteit dat vanaf de opvaarten De Aalsumervaart is erg belangrijk voor het hele gebied. Het is de direct aan het wad kan komen. spreekwoordelijke aorta. Via de Aalsumervaart kunnen mensen uit Wadloopmogelijkheden direct vanuit Wierum of Ternaard. Dokkum en omstreken het gebied beter verkennen en komt er meer toerisme in de regio. POTENTIE & KOPPELKANSEN BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE Ook visserijtoerisme. Meer toerisme is goed voor de leefbaarheid. • Vispassage bij Wierum; voor vissen is BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING En geeft aansluiting met het waddenkunstproject van Sense of een afgesloten gebied. Via Súd Ie is een Deelproject 1 • Aanleggen vissteigers, Place. De vaart naar Wierum is hier ook een belangrijk onderdeel. vispassage gerealiseerd, een verbinding • Noorderverlaat Dokkum herstellen. picknickplekken en rustplekken bij Die zou even breed moeten worden als de Aalsumervaart en de met Waddenzee zou grote toegevoegde • Twee duikers vervangen door haventjes/kerken en terpen. oude Paesens zodat je rondvaarten kan maken naar de Stoepa in waarde hebben. bruggen in Weeshuislanden. • Marketing & promotie. • Getijdebad bij Wierum. • Gastvrij wegwijs. Hantum, Droppinghiem, Aalsum en Wierum. We hebben hier in • Verhalen ontsluiten van Spaanse Peal, Deelproject 2 Verbinding Wierum- Dokkum een prachtig mooi rondvaartbedrijf voor. Ierappels, Fiskwiven paad. Ternaard • Sterker ontsluiten Sense of Place; vanuit • Circa 10 bruggen aanpassen en vaart verbreden en nieuw graven. De dorpsbelangen hopen dat dit project daadkracht krijgt. Wierum zo vanaf de boot naar Sense of Place plek lopen. • Waterberging geeft in dit gebied D. Steekstra mogelijkheden omdat het een gesloten H.S.V. Dokkum systeem betreft. • Groen-Blauwe dooradering, realiseren binnendijkse natuur. • Stoepa in Hantum sluit aan bij bezinningstoerisme. • Terp Aalsum als cultuurhistorisch punt beter ontsluiten. • Ligging in gaswinninggebied. • Grond benutten voor dijkversterken.

LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE • Niawier knapt (met ondersteuning Mien­ • Deelproject 1: Noorderverlaat Dokkum en twee duikers vervangen door brug: skipsfûns) de haven op tot aantrekkelijke € 775.000. stopplaats voor landrecreanten. • Deelproject 2: Verbinding Wierum - Ternaard: bruggen en vaarten aanpassen • Oosternijkerk zelf brug verhoogd om € 18 miljoen. Website van SUP Skool Dokkum meer vaarmogelijkheden voor sloepen te realiseren. ▪ Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering • Dorpsbelangen Wierum en Ternaard en (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur). de visvereniging zijn actief om route bevaarbaar te maken.

38 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 39 SKIP YN ÚS FEART 5. Anjum - Morra

Hallo, Ik ben Rienk Waaksma uit Ternaard en zit als privé persoon in Het gebied Anjum - Morra omvat het gebied ten oosten van Dokkum tussen Metslawier en het Lauwersmeer. de werkgroep ‘Skip yn ús feart’. Met de ontwikkeling van de Súd Ie op Dm klasse (motorboten tot 2,5 m) is een grote impuls aan de Ik zou graag willen dat iedereen uit de driehoek Dokkum bevaarbaarheid van het gebied gegeven. Morra en Lioesens zijn bereikbaar voor roeiboten en kano’s. noord, Holwerd en Paesens naar Dokkum via de noordelijke sluis Dokkum in en uit kan varen. Het gaat dan om de wijk Weeshuislanden Dokkum, Lytse Jouwer, Hantum, Ternaard, Hantumhuizen, Hantumeruitburen, Wierum, Niawier, Oosternijkerk, Foudgum en Brantgum.

Dit is belangrijk voor de bewoners van Noardeast-Fryslân, maar het geeft ook op toeristisch gebied meer mogelijkheden zoals natuurbeleving, campings, bootverhuur, boottochtjes enz. Om per sloep de regio te kunnen verkennen vanuit de dorpen of naar de Bolwerken zijn er nog enkele aanpassingen nodig zoals; • De sluis aan de Rondweg Noord zal weer in werking moeten worden gesteld. • Twee duikers in de Weeshuislanden zullen verhoogd moeten worden naar de juiste doorvaarhoogte voor sloepen. • De opvaarten zullen op diepte gemaakt moeten worden. • En de begroeiing van de opvaarten zal in de zomer weggemaaid moeten worden.

Wanneer dit gerealiseerd gaat worden hebben we een prachtig ontsloten gebied met veel natuurbeleving. Hier zullen veel mensen vanuit de hectiek tot rust kunnen komen. Maar ook kan iedereen veel hobby’s uitvoeren AANTREKKELIJK EN LOKALE DYNAMIEK zoals; vissen, varen in de opvaarten, kanoën, cultuursnuiven in de regio Morra en Lioesens zijn actief om het dorp bevaarbaar te en tal van kunstprojecten bezoeken. BELEEFBAAR krijgen voor sloepen. Het project Súd Ie omvat naast het bevaarbaar maken van Nu al kan iedereen genieten van het gebied met veel variatie zoals: de Súd Ie voor Dm klasse ook: melkveehouderij, aardappelteelt, de groentetuin van AH met de broccoli-, • de aanleg van vispassages en natuurvriendelijke oevers; bloemkool- en spruitenteelt. En ook heel belangrijk de schapenhouderij • verbeteren informatie en voorzieningen voor voor ons dijkonderhoud. Met het oog op de toekomst waarin kunst, waterrecreanten AMBITIE cultuur en natuurbeleving de boventoon moeten krijgen in onze regio is • aantrekkelijk maken waterkanten voor zowel water- Dorpen in het achterland bereikbaar maken dit voor ons het ideaalbeeld. Dit alles sluit prima aan op het regioplan als landrecreanten. en meer vaarrondes creëren in verbinding met ‘Vitale Waddenkust’. Samen met de projecten ‘Wetterfront Dokkum’ en Esonstad. Voor Morra en Lioessens geldt dat ‘Lauwersmeer op Koers’ wordt actief ingezet op het waterpeil hetzelfde is als de Súd Ie dus Met vriendelijke groet, verbetering van infrastructuur, voorzieningen en beleving met op diepte brengen kunnen deze dorpen Rienk Waaksma van het totale gebied om zo een bijdrage te leveren aan bereikbaar gemaakt worden. Het volbrengen toeristisch-recreatieve ontwikkeling en leefbaarheid en van de vaarronde via Anjum vraagt meer welzijn van inwoners. De aanwezigheid van Esonstad aanpassingen waaronder een provinciale brug. geeft dit gebied een bovenregionale toeristische impuls.

40 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 41 ANJUM - MORRA

WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE CONTEXT & KWALITEITEN PROJECTGROEP ‘DE FEART’ • Morra en Lioessens bevaarbaar maken • Morra en Lioessens bevaarbaar met voor sloepen. kano en roeiboot. • Het gebied heeft Esonstad en diverse MORRA-LIOESSENS • Ambitie vaarronde Anjum (indien kleinschalige verblijfsaccommodaties. • Ligging naast Lauwersmeergebied zich kans voordoet met een NATUURLIJKE CONTEXT & waterbergingsvraagstuk). KWALITEITEN met diverse activiteiten, rondje Vanuit de dorpsbelangen van Morra en Lioessens zijn er werkgroepen opgericht voor diverse projecten Lauwersmeer, kitesurflocatie en • Nationaal Park Lauwersmeer, om onze dorpen (nog) mooier te maken. De projecten zijn tot stand gekomen door een vragenlijst bij alle zwemlocatie bij Oostmahorn. vogelparadijs op vroegere zeebodem dorpsbewoners langs te sturen om aan te geven waar zij dingen graag anders of verbeterd zien. met Ezumakeeg als broedplaats Eén van de punten die veelvuldig terugkwam is het verbeteren van de opvaart die door beide dorpen voor gangbare maar ook veel loopt. Dit gaat om de route Dyksterfeart – Moarsterfeart. Meer specifiek, vanaf het haventje in Lioessens zeldzame soorten. tot aan het begin van de Keechsdyk bij Morra. Wat willen we realiseren: POTENTIE & KOPPELKANSEN BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE • We willen de route goed bevaarbaar maken voor kano’s / sloepjes / • Koppeling Waddentour. BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING kleine bootjes / sups zodat er vanuit de dorpen gevaren kan worden • Start gebiedsproces bodemdaling Morra en Lioessens bereikbaar • Realiseren aanlegvoorziening in voor F klasse naar de Súd Ie en daarmee ontsluiting richting Dokkum en het Dongeradielen, Wetterskip heeft Morra en Lioessens. waterbergingsopgave. Dit kan door een • Moarster Feart op diepte brengen. • Bij vaarronde Anjum tevens realiseren Lauwersmeer via Ezumazijl. natuurlijk stuk onder water te zetten. aanlegplekken en toeristische • Hiervoor moet de opvaart dieper worden gemaakt. We hebben Maar kan ook een opvaart maken Vaarronde via Anjum overstappunten en aantrekkelijke metingen uitgevoerd over het traject en de diepte varieert tussen de en verbreden en daar ook natuur • Drie sluizen. verblijfsplekken aan het water. • Provinciale brug (Lauwerseewei). 70 en 100 cm. Dit is i.c.m. de vele bodembegroeiing te weinig om aan koppelen. • Ontwikkeling aansluitingen met • Verbreden en nieuw graven vaarweg. goed te kunnen varen. • Aan te leggen fietspad langs de Súd Ie. wandel- en fietsroutes. • Marketing & promotie. • Jaarlijks hekkelen. Hiermee wordt voorkomen dat de vaart te veel • Gastvrij wegwijs. dicht groeit vanaf de zijkant, en dus de route goed bevaarbaar blijft. Daarnaast kan hierdoor in de winter prachtig worden geschaatst in LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE en tussen de dorpen. • Actieve dorpsbelangen in Morra en • Moarster Feart op diepte: € 2 miljoen. • Aanlegsteiger met meerpalen aanbrengen in het haventje van Lioessens voor bevaarbaar maken en • Vaarronde Anjum: € 17 miljoen. Lioessens. toeristische ontwikkeling van het dorp. • Uitbreiden steigers in Morra t.b.v. extra aanmeerplekken. Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering • Eventueel vissteigers op de route. (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur). • Een trailerhelling in Morra of Lioessens.

Daarnaast hebben we ons als projectgroep aangesloten bij ‘Waterrecreatievisie Noordoost Fryslân 2025 – Land en water verbonden’. Hierin wordt onderzocht de Dyksterfeart door te trekken via Anjum naar Esonstad zodat het mogelijk wordt een rondje te varen over Ezumazijl. Door bovenstaande punten uit te voeren krijgen alle dorpsbewoners de kans om bijna van uit huis het bootje in te stappen en lekker weg te varen. Wat zou dat een prachtige toevoeging zijn op het toch al mooie wonen hier! Daarnaast biedt WADDENTOURWADDENTOUR het natuurlijk de mogelijke kansen op het gebied van toerisme. Zowel door bereikbaar te worden via De Waddentour bestaat uit een aantal wandelroutes in en rond water, als de mogelijkheid voor onze ondernemers (denk aan bijvoorbeeld de camping te Morra) om hun de vier Beschermde Dorpsgezichten van Ee, Holwerd, Metslawier klanten waterrecreatie aan te kunnen bieden. De basis is er, er ligt een vaart die nu met pijn en moeite en Paesens-Moddergat). De routes zijn gekoppeld door een bevaarbaar is. Met in verhouding weinig moeite kun je dit upgraden naar een degelijke vaarroute. verbindingsroute langs en door een aantal mooie en interessante Het zou een gemiste kans zijn hier niks mee te doen! plekken in het Noordoost-Friese landschap. De totale lengte van de verbindingsroute bedraagt ongeveer 60 kilometer en omvat Jaap Botma (Morra), Leonard Klimstra (Lioessens), Adol Braaksma (Lioessens) en een drietal varianten voor wandelaars, een route voor fietsers en Jelle Jaap Stiemsma (Lioessens) een route voor automobilisten.

42 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 43 De Aldswemmer komt uit de inventarisatie uitgevoerd 6. Oostrum - Dokkum door de Van Hall Larenstein- studenten als potentievol Het gebied Oostrum – Dokkum ligt ten oosten van Dokkum tussen de Súd Ie aan de noordzijde en de Swemmer uit de bus. Echter even aan de zuidzijde. De Strobosser Trekfeart de verbinding van Dokkum naar Kollum is Cm klasse. verder ligt bij Alde Lune een verbinding naar het Dokkumer Grutdjip geschikt voor Cm klasse. De voorkeur omgeving. Het gaat daarbij ook om fietsverbindingen naar AANTREKKELIJKHEID gaat in eerste instantie uit zowel Esonstad als Dokkum. Het gebied kenmerkt zich door oude landschappen. naar het realiseren van meer De zeeslenken zijn nog waarneembaar in de vele sloepenrondes met het oog op

kronkelende vaartjes. toeristische ontwikkelingen en Door meer verbindingen te realiseren zijn meerdere mogelijkheden rond Dokkum. AMBITIE mooie dagtochtrondjes vanuit de stad Dokkum te De Eastrumer Opfeart bevaarbaar maken. maken. De route komt langs de steenfabriek, die in de Daarmee wordt een extra vaarronde gecreëerd; belangstelling staat om te ontwikkelen tot een recreatief rondje Dokkum Oostrum. en cultuurhistorisch centrum. Driesumer Ried; Kronkelend aansluitend op de Strobosser Trekfeart en dan via het LOKALE DYNAMIEK verbindingskanaal (deze is al Cm klasse) terug In Oostrum is het dorpsbelang erg actief om recreatieve naar het Dokkumer Grutdjip. Hiermee creëer je WATERSPORTVERENIGING verbindingen en voorzieningen te realiseren in de brede een extra vaarrondje rond Dokkum. DE RASKES

Watersportvereniging De Raskes uit Ezumazijl heeft de wens dat de Oostrumer

opvaart weer bevaarbaar wordt. Hierdoor kan een aantrekkelijke verbinding Watersportvereniging De Raskes uit Ezumazijl heeft de wens dat de Oostrumer VERKENNING ARCADIS NAAR FIETSTRACÉS ontstaan tussen het Dokkumer Grootdiep en de Súd Ie. Vanuit Dokkum en/of vanuit het opvaartLauwersmeer weer bevaarbaar wordt. Hierdoor kan een aantrekkelijke verbinding ontstaan kan er dan een rondje gevaren worden dat niet al te lang is. tussen het Dokkumer Grootdiep en de Súd Ie. Vanuit Dokkum en/of vanuit het Lauwersmeer kan er dan een rondje gevaren worden Bijlage A Overzichtskaart Tracévarianten De toeristische ontwikkelingen rond de steenfabriek en de beide Schreiershoeken krijgen datdan nieteen extra al te lang is. Oosternijkerk Legenda verbinding met Esonstad. Zo komt de rijke cultuurhistorie ook letterlijk dichterbij! Fietsroute De toeristische ontwikkelingen rond de steenfabriek en de beide Schreiershoeken Fietsroute op bestaande weg Morra De inwoners van de dorpen langs het water en Dokkum krijgen zo extra mogelijkheden om met een bootje Potentieel extra route Anjum Huidige fietsknooppuntenroute krijgen dan een extra verbinding met Esonstad. Zo komt de rijke cultuurhistorie ook Ankerplaats/aanlegsteiger het water op te gaan. Boothelling letterlijk dichterbij! Vissteiger Parkeerterrein De inwoners van de dorpen langs het water en Dokkum krijgen zo extra Fietsknooppunt Niawier Huiserf De bevaarbaarheid van de Súd Ie is voor onze huidige en 2b mogelijkheden om met een bootje het water op te gaan. Terp 3b Marrekrite steiger en vis- Natuurgebied buiten EHS steiger en parkeerplaats 2 Metslawier toekomstige leden zeer interessant en een verbinding naar het De bevaarbaarheid van de Súd Ie is voor onze huidige en toekomstige leden zeer Natuurgebied Natura 2000

Natuurgebied Natuur- 2a 3 1 interessant en een verbinding naar het Dokkumer Grootdiep geeft ons meer Netwerk Nederland Marrekrite steiger Dokkumer Grootdiep geeft ons meer mogelijkheden om een leuk 3a mogelijkheden om een leuk ommetje te maken. Anjumerkolken ommetje te maken. 4a Jouswier Wetsens 4b We vinden het belangrijk dat de verbinding een duurzame en tevens groene 4 We vinden het belangrijk dat de verbinding een duurzame en Boothelling uitstraling krijgt. Daarom zou deze verbinding bij voorkeur alleen toegankelijk moeten

Vissteiger Jouswierpolder Ankerplaats tevens groene uitstraling krijgt. Daarom zou deze verbinding bij Aalsum zijn voor elektrisch of hand aangedreven vaartuigen, zodat de het milieu en de

Vissteiger voorkeur alleen toegankelijk moeten zijn voor elektrisch of hand omwonenden zo min mogelijk overlast ondervinden. In bijvoorbeeld Duitsland is dit al 5b tientallen jaren de norm op binnenwateren. Vissteiger aangedreven vaartuigen, zodat de het milieu en de omwonenden zo min Oostrum Ee 5a mogelijk overlast ondervinden. In bijvoorbeeld Duitsland is dit al tientallen

Dokkum jaren de norm op binnenwateren.

Met vriendelijke groet, 20 maart 2020 | versie 2.1 SDG

[email protected] N schaal 1:10.000 formaat A0 Dick Nagelkerke 0m 500m 1000m Voorzitter Watersportsportvereniging De Raskes Ezumazijl Dick Nagelkerke Voorzitter Watersportvereniging De Raskes Ezumazijl

44 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 45 OOSTRUM – DOKKUM

WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE Oostrum ontsluiten en extra • Grote doorgaande vaarwegen CONTEXT & KWALITEITEN vaarrondes/dagtochten rond Dokkum zijn bevaarbaar maar de • Toeristische bedrijvigheid en diverse realiseren. dwarsverbindingen zijn nog niet verhuurbedrijven in en rond Dokkum. • Bevaarbaar maken van Eastrumer gelegd waardoor geen korte rondjes opfeart. te varen zijn. • Bevaarbaar maken van de Driesumer Ried. NATUURLIJKE CONTEXT & KWALITEITEN • Oud weidegebied. Oude structuren behouden.

POTENTIE & BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE KOPPELKANSEN BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING • Dicht bij Dokkum dus Eastrumer opfeart • Aantrekkelijke water-land verbinden bovenregionaal bezoekers. • Sluis (entree bij Dokkumer Grutdjip) realiseren. o.a. aanlegplekken, • Mogelijke ontwikkeling rond • 3 of 5 bruggen, huidige situatie toeristische overstappunten en Steenfabriek. 5 bruggen mogelijk kunnen verblijfsplekken aan het water. • Súd Ie project versterken. 2 vervallen. Concreet vaarweg koppelen aan ontwikkeling steenfabriek. Driesumer Ried • Ontwikkeling aansluitingen met • 1 sluis. wandel- en fietsroutes. • 4 duikers. • Marketing & promotie. • Gastvrij wegwijs.

LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE • Dorpsbelang Oostrum actief • Eastrumer opfeart : € 2,5 miljoen. 7. Tussen Lauwers en de Swemmer met recreatieve verbindingen en • Driesumer Ried: € 2,5 miljoen. voorzieningen rond het dorp. Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering Het gebied ligt tussen de Swemmer aan de oost- en noordzijde, het Prinses Margrietkanaal aan de zuidzijde en de (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur). Lauwers aan de oostzijde.

De Lauwers kronkelt van Gerkesklooster naar coulisselandschap met singels en boomwallen en de Munnekezijl en is net als de Lits-Lauwersmeerroute aantrekkelijke natuur. De verkenning wijst uit dat in het aan de oostkant bevaarbaar voor motorboten in de Cm gebied nog veel losliggende stukjes vaart zijn. Deze zijn klasse. Door het gebied loopt de Strobosser Trekfeart doorsneden door wegen. Historisch gezien gaat het wel eveneens geschikt voor Cm klasse motorboten. Vanaf de om opvaarten. Maar het is lastig om rondjes te realiseren Lits-Lauwersmeerroute is Kollumerzwaag voor sloepen en de essentiële doorgangen en praktische opvaarten bereikbaar. Vanaf de Lauwers is Burum voor sloepen zijn al bevaarbaar gemaakt. In de streek spelen ook geen bereikbaar. In fase 1 van Kollum Watersportdorp is Kollum initiatieven om kernen bereikbaar of vaarten bevaarbaar aantrekkelijk bereikbaar gemaakt vanaf de noordzijde te krijgen. De kosten en moeite om dit gebied te voor zeil- en motorboten. ontwikkelen als vaargebied vraagt veel in verhouding tot de baten. Het gebied ligt midden in het Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden. Met het kenmerkende ‘smûke’

46 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 47 AMBITIE De ambitie in het gebied kent twee onderdelen. Deel 1 betreft de verdere ontsluiting van het Wetterwâlden-Bûtenfjild. Het gaat daarbij om de dorpen Feanwâlden, Hurdegaryp en Mûnein op het vaarroutenetwerk aan te sluiten. En het automatiseren van de sluis bij De Westereen. Deel 2 betreft Aldtsjerk – Dokkum via de Murk bevaarbaar te maken en daarbij ook Eeltsjemar en Rinsumageast te ontsluiten. Hierbij zijn verschillende twee varianten via de Jordaan of via Rinsumageast.

AMBITIEKAART VAN WETTERWÂLDEN - BÛTENFJILD 8. Wouden - Ie

81 DI KLE I YNDYKSLOAN

E N Driezumermar

A ZERLOANE STE K K 0 DE Klaarkampster Mar ELNE KOAI OLKE

L RLOANE

R O OANE N91 TREKW K A E BUO DYK R

N 63 Driesu H R DYK TJEER

UM N SW O

E K R SLOANE E Hearr I TR E TREK REN I

Legenda G e TOLHUIS E N361 KST weister E W m

D K

KWEI K ldfeart YNDYKSLOANE DO K WEI E â OAI Nationaale Park E FOEKESLOANE

REED W K LO Wâlterswâld r E vaa Feart TR R A AST HIKKA EWEI NE K Jislumer LO E JO SE RNDY DokkumDokkum

LNERSWEG AARKAMPSTERWEI 1 OA Lauwersmeer

t K r Feart A KL ERS EAST W NE W WEI A E LAU UNESCO Â RoutesB Wânswert JISLUM RD 5 L E 66 D PI 08 E

R TSJERKEL AC 68 Werelderfgoed S HTER GOS DYK Ikke Fietsen langs staten en stinzen: 30,8 km Uitbreiding LIN MELKE A W GAW E EI I

E E E RDY TRE AMAW I M MEAR I Z Waddenzeer A w N SYT Wandelen langs vergezichten: 18 km Uitbreiding W INGAWEI â VA LEIENSINGEL

K K PYK EI ld

EYS W B ster S O Driezum WITEW O T K M EI I 56 ANE ID

Fluisterstille sloepenroute: 22 km Alleen kano’s AR S YN SINTRAL K TWEG 'E WRÂLD ITTE Feart J Het gebied omvat het stuk tussen de Swemmer, de Dokkumer Ie en de N355 van Burgum naar Leeuwarden. K E Driesum R

WEI E TPAAD STRAA WIEREWEI E R A Rinsumageast BLAULÂ TR 74 NSLO P Alleen voor hybride/elektrische sloepen O EI P 53 I S E A Kontribúsjefeart WÂNSW S TERW WIRDSTERTERP AD CH OAN TJAERD Rinsumageest A

DOKKUMER A SL

NE VEEN E

E NSREED R D T E K E AP EK N RD 12 ELLE V.D.

O Y FO ORDERMIEDW K ALDEW Damwâld I

E H.G.

S D Eendekooi R W NGL. TREKWEG Opstappunten Startpunten 32 2 E R Aan de westzijde loopt de staande mast route (Czm) via de Dokkumer Ie van Leeuwarden naar Dokkum en E Startpunten Damwoude FOA 88 G FJILDWEI E I TJE EI ETTERSDYK RW fietsroute met P wandelroute met P vaarroute J FOA K IEDYK o HE 6 69 S K rdaan AREWEI 67 D D OLKHUIZERWEG IAWEI N361 FO 9 DON SPAA WEI AA AR DONIA REINOUS EN 70 Burdaard TUSKENLYT W P N EI K 65 14 K E A SPAAD R R N IEREWEG R B ER Bezienswaardigheden OO Birdaard W 12 Wâlterswâld A RDERMI N WEG EI N

. SLEATS

E FD W Wouterswoude E

T

 ❶ Landgoed, Grand Café en overnachtingDWEG De Klinze, Aldtsjerk O R S E TUSKENMA P

EE HO STE de Noordelijke Elfstedenvaarroute (Dm) die van de Dokkumer Ie via de Aldtsjerkster Feart en Aldtsjerk naar OFDW S 13 O E

D H G FINNE JOHANNES E GALGEHEECH N  ❷ Landgoed, Brasserie en B&B Stania State, Oentsjerk OANE N EI E W

HA S  Park Vijversburg, Tytsjerk Tergrêft74 NDAMSTERW PETSLEAT

❸ L

T WIEREWE

E E Hallumer EG PAA

GOUWEL R RACHT FJILDWEI De Schierstins, Feanwâlden DURKSLOANE  ❹ G DE T GRÊF T Feart R 10 ER 52

E D K T SINGEL E HARST FEALEPAAD SÂN W H DE E H N Ingeloan A  Kloosterkapel Sibrandahûs,G Sibrandahûs A ❺ R L 85O MANJEPAAD Leeuwarden voert. Aan de oostkant ligt de Lits-Lauwersmeer vaarroute (Cm) van Drachten naar Lauwersmeer. YK N EWEI D 47 71 K KO E  ❻ Museum De Sûkerei, Damwâld IE STIENNENDAAMSTERDY LKHUZER ARRE

DA

e KENM R W S T TE E E FR IT MMELOANE J BROEKL  ❼ Elfstedenbrug, Gytsjerk I U TR 15 Petsleat M TU S S LYT M E I LE GWA J L EI K I N I Z ST W UIDERMIED TERPAAD LA E S IT EHI N HEECHFINN MIEDEN W F . Wide Ê E

ÚS L D HA ER ERW

K B Geawei Y L H Moark T K A T O ADW RTLEHIE HA MANJ Y DY S Cultuur & kunst TRJITTE ANE E BARTL TU S MIEDWE D I E N A D S KENDAM WILLEM I ROEK In 2017 is in het gebied de electric only route (F) door het Bûtenfjild gerealiseerd waarmee een vaarverbinding E JEH EI

B

❶ Museum Klooster Claercamp,ZUIDERMIEDWE Rinsumageast M EP MI F 92

N O A

EN E AD M ÔL ❷ Watertuin De Wilgenhof, Rinsumageast W SEEWEI P K G 11 EN LANGWAERS IEREWEI S E WARSLOANE E BROEK WEI D M WARSLOANE N D 74 UWER A ❸ Scherjon’s Klompenmakerij en Museum, Noardburgum I A ONIU L O M 31 TUSKENMARRE Bartlehiem OASTERLOANE ❹ Galerie Bloemrijk Vertrouwen, Aldtsjerk Eeltsjemar PATRI B

FJILDWEI ERGL ROEKLOAN LD E B LWEI 29 I IDFJI Galgesl I VE voor sloepen is tussen de Grutte Wielen bij Leeuwarden en de Swemmer bij De Westereen. Wide Mar E RE E KA EI Workshops bij Glasatelier Jan Hooghiemstra, Oentsjerk W ❺ W DS R RE UMW ROEKSTE WIE De Lyts NI 20 EASTB O . FEITSMA M 51 RIM E ❻ Workshops bij Edelsmederij & Keramiek Atelier T T HA ARTZEN PA T IE eat JI A W H BARTLEHI ldtsjerkster Feart I R AD t H E EM AL E SST

Geartsje Dupon, Mûnein D C

TL EMIEDW W S R EEW URK W AU S D E W HJ ACH EI EN I EI I N M E ER K E ❼ Geologisch Monument, Mûnein BA ER E RBUORREN TU DAM TIENEW T W LB A SKEN E MIED

U PIE T GR AU WE J IENE L 16 R A ERW EI N ❽ Exposities bij Slachtebosk, Ryptsjerk D TEW

DYK Broeksterwâld A S

AN J

ST 83 9 Nije

EI S

WURGEDYK WURGEDYK RJI

❾ Galerie Jan Reinder Adema, Damwâld k 54 NAUTAWEI Broeksterwoude E EI r AUKESW

09 POLDER ME NNAERS t Moa TER SCH T Opfear K SMINIAWEG S DY BETHLEHEM E TE GE De KMASTRJITTE NE DSWEI W A

R TIC VAN L ZELOANE

Z O U R ARTZENBERGLOANE L

W E HA

REIDFJI L P H

Activiteiten I HEGEWÂ ED DFJIL AA I

ELWU BOARGEMA

Nij 1 ZW I TIENEWE M e Mear A ERWEI D ❶ Admiraals Bierbrouwerij, Aldtsjerk RTE 1 ACHT RHALADY SNGL D

R

IJK SW 4 Broe MÛNEWE

D 38 K . K 1 H A

Elektrosloepverhuur, Aldtsjerk/Burdaard AA ❷ BOSK E

WYNS k

I a Re ster 2 D BOARGEMASTER D RHAL W W Kollumerzwaag

❸ Wijnhuis en kookstudio Vinoteca Il Casale, Ryptsjerk EI d Fe

I E tsjer BÛTEFJIL 15 a I Kollumersweach WETTERWÂLDEN- ALDTSJERK & rt rt

❹ AquaZoo Friesland, Leeuwarden RHALADIJK 37 Fea84 ÂL k er S Aldtsjerster Mar Aldtsjerk t RINEW

ster Faloms FOARSTRJITTE

YN Outdoor, recreatieboerderij en fietsverhuur E N WEI

❺ W 10 FOAR

Oudkerk Y

t Fear 55 5 S LD TWIELE 12 IN NAUTAWEI OU 72 De Omleiding, Feanwâlden G BÛTEFJI H 10 D

APA E 61 62 E D O

TSJERKEW 59 De Falom A D Skierslea

EKSDYK Offemear WEI BÛTEFJILD I ❻ Speel- en Dierenpark Sanjesfertier, De Westereen KOAI STERWE TRIJEHO DYK TICHELWURK 12 N361 Readtsjerk R 1 De Valom E E ❼ Fietsverhuur Topfiets, De Westereen I ILDST t De Westereen TRIJEHO M Roodkerk GODDELOAZE AS Dobbe A R EI E

Sloepverhuur, Jachthaven en overnachting ’t Eibertsnêst, De Westereen W L ❽ D BÛTEFJ W Zwaagwesteinde E Houtwiel E E I 42 PPEWEI KSDYK TRA O Kaasboerderij en Camping Johannahoeve,WYNS Ryptsjerk B BÛTENFJILD RINSUMAGEAST ❾ N TT I HAAD E 47 S SI 2 I-W NGL 11 10 Sloepverhuur, zeilschool, paintballcentrum, Restaurant O 56 BOSKREE U BOUNSWEI . DJ SSTRJI DR. KIJLS M IPSWÂL 12 TRAWEG E N en Jachthaven De Grote Wielen, Leeuwarden 5 B ON WYNZERDYK O Krúswetter J TSJ De Klyndobbe PPEWEI RREED Stienzer E

WIKE 11 Fluisterboten,E supboards,Feart kanoverhuur en KA Swarte Broek 7 Nije STAS 2 39 S E DE In het Wetterwâlden-Bûtenfjild heeft een sterke Vanuit beide dorpen bestaat al langer de wens voor Sing J Feart 6 BO Hotel Café ’t Dûke-Lûk, Feanwâldsterwâl Leienspet N SKWEINOARD SWYNS 3 DER Â 35 Mûnein e S 6 ALDLÂNSDYK lsfeart AR NOARD Ultsjemear E Kano-, fietsverhuur en Minicamping De Zilveren36 Maan, De Westereen O 12 D OARBUORREN Molenend De Westereen N SP SÚD WYNS WYNS D Smoarpôt 30 FJIL 50 POARBUORREN 13 Openluchtzwembad De Sawn Doarpen, Gytsjerk 29 J E S EED . BINNESWEG BÛT 6 40 Feanw NJESR 48 LANG 13

41 BÛTEFJILD t BOPPEWEI E R R Zwagerbosch Brûsplak: innovatieve ontmoetingsplek, Feanwâlden SA 57 EED S 14 ar I e IT SKIE K

ALDLÂNSDY Koarte U .

Oentsjerk D E

â Aldf W Sweagerbosk K E

samenwerking tussen de dorpsbelangen en lokale partijen het realiseren van een vaarrondje. In 1998 is onder de W Suwei l 60 d EI R S ster SÂNJES

R DE OTTEMAWEG 14

Oenkerk OTTEMAWEG ST TSJE

E OANTSJE Fear A

Horeca G SWADDEL SWADDELOAN SJ HALLIGE IN

t E O 04 RE N

❶ Café Bar Moarkswal, Aldtsjerk N

D G S Oer de Wiel OAST E E N S A Kafee It Wapen fan Fryslân, Oentsjerk W T P ❷ W E T T EG RJIT O W LW A EI EI K De KÛKHERNE W Y A 7 R N R JIN ❸ Café ‘t Mounehoekje, Mûnein TE IT T TE S Mear H geresulteerd in een impuls in het gebied. In 2017 is de titel ‘De Geast en ’t Water’ een verkenning gedaan naar 7 S ST N356 S EIDEL B N A 13 T WE O KÛKHER 14 O O GYTSJE 5 ANTSJE ❹ Eetcafé Cafetaria De Canterlanden, Gytsjerk R NI EU BO SKRÂ S Y w 75 adde D N 43 Lodde Hel S W De Wiel K W AE ❺ Theetuin De Útspanning (De Vertakking), Ryptsjerk Sânfeart CANTERLANDSEWEG 47 S N P 4 Â NGL E 8 E D R L READE HOAS Feanwâlden I WYL D B CANTERLÂNSWEI KS Bouwepet EG . JIRKEWEI ❻ Teetún De Hollen en workshops, Ryptsjerk CANTERLANDSEW ST Sippen nnen De Westereen 28 T CANTERLANDSEWEG E Veenwouden 4 67 7 ER RDYK K eart K HILLEBR F Kuikhorne Û ❼ Wokpaleismer Friesland E10, Ryptsjerk H WEI EWEI vaarroute gerealiseerd. In 2020 loopt de vervolgfase om de aansluiten van Rinsumageest op het vaarwegennetwerk. DLÂNSDY ju O N N KHE AL n E A Koar RÛ ND Twijzelerheide Wokrestaurant Lotusplaza, Feanwâlden KE SLOANE 74 ❽ Gytsjerk R KÛKHER N Twizelerheide 1 Ottema-Wiersma E ❾ Theeschenkerij De Kikkersprong, Broeksterwâld Giekerk. IKEWEI 22 Reservaat WES Miedum er Djip 58 I W 10 Café De Hossebos, De Westereen E T

W ERSNGL . YNSER Miedum N Û8 R 11 Rinse’s Resto, De Westereen 11 WEG EG NIEUWLANDS toeristische ontwikkeling en ontsluiting te versterken. De investeringen zijn vooral vanwege peilverschillen hoog. BINNEPAED GE L W 44 I RSIN

O E Chinees Indisch Restaurant Xu Sheng, De Westereen Feanwalden T REAPDRAEIJERSREE 12 e KO

I S r OO 3 D

Restaurant & PartycentrumDYK Old Dutch, De Westereen De R yd WE 13 S E S me DE AL N TE D Â u ZE D LÂNSDYK k BREEDIJK ZWET PA 45 AS R Pizzeria Rapido, Twijzelerheide V S 14 ALDL AN Dok T ENHUISTERW INGE KOOIWEG 46 E . E SINTRALE STERW HUI SK 15 Restaurant De Trochreed, Readtsjerk EVEN EL Z L 75 ING IT G S NSER B ER Het gaat met name om ‘aankleding’ van de route Recent hebben de dorpsbelangen van Rinsumageast en IN T Y S

N 5 E WE

W OTTEMAWEG 68 W E D PAED B Aaltsjemuoisleat INNENDIJ . Overnachting V WOU E WEST

W 11 D 2 L D

E PAE ❶ B&B Het Woudhuisje, Gytsjerk Sierdswiel M LD CANTERLÂNSWEI S 9 electric-only A Y T K Feanwâldsterwâl N W E 27 SW ❷ B&B Casa d’Oro, Ryptsjerk R DIJ Veenwoudsterwal KSWEI . 6 N RY Alddeel K K S 35 met goede op- en afstapplaatsen in het gebied en Aldstjerk weer de handen ineengeslagen om de Murk A K HAR ❸ Camping De Kleine Wielen, Leeuwarden JE STEWEI TABE E LE OO OOST D ALLEDYK DE TUNEN A 5 Y . . ER N Houtwiel L I K S 69 WE Hotel en Restaurant Van der Valk, Hurdegaryp INTR EG ❹ ANK JE S G KW Ryptsjerk TOUR T W

G I N DU G E E R E EI O W 66 ❺ B&B DeK Houtwiel,MEARSTERPAED De R Falom Rijperkerk M 10 ARSTEWE B Y O H D R ER . E D ERTR O 'E ZUIDE D Lekkum ter Feart SLACHTEDIJK ❻M Passantenhaven, De WestereenU Ryptsjerks NOAR N G U B B AATWE I A R K 8 ESWE

OSSNG RIJKSST K O G LESNGL

O Recreatiepark Kuikhorne, De Westereen Quatrebras N355 aantrekkelijke informatievoorziening en bewegwijzering. tussen de dorpen weer bevaarbaar te maken, inclusief een ❼D L Ryptsjerksterpolder 24 Hurdegaryp I utte PÔ B&B Stateheide, NoardburgumMIEDWEI Wielshals r L ❽ OOIWE Noardburgum . W l n NGEDYK e e K

BOUWEDYK i A G L G TER 10 H H ❾ De Herdershoeve,Snakkerburen Noardburgum Noordbergum ACH WEG E N355 ID ERWE E ERSTRAATWEG RIETVELDSBRUG M W EG Snakkerbuorren GRONING RIJKSSTRAATWEG 7 I E Waterpark Zwartkruis, Noardburgum KLAAS 3 10 G E 9 ZO W OLK W IE R D S GRONINGERSTRAATWEG 4 K W M E Taniamear E O I TERLUINSLAANTJE Studio Riedswâl, Ryptsjerk 4 O 11 M Bonkefeart KT De vaarverbinding door het Bûtenfjild is nog niet sterk tot verbinding met de Eeltsjemar. DE PIER KOUMARWEI R 71 KU E

E Tytsjerk D K R I S 12 B&B GranE Jodi, Damwâld I TATEHEI L 3 YP Stoppelsoal S S 70 C Tietjerk R HO 3 EAST E E

Boerderijcamping De Koaipleats, Damwâld OUDE IJ 13 E Hurdegaryp O D L

Kleine S L

Grote A I I

DOEKEW S L NTRA D A TRAAT Camping Pension Botniahiem, Damwâld N 14 E IT COMMISSIEWEG Hardegarijp R E

30 ITSK P EE I 8 BRUG Boerenthuis De Prikkebosk, Damwâld J

15 E art

. 48 L K pfe

K ontwikkeling gekomen. Dit komt onder andere doordat AS W N D E NOO O Y BU E

LOAN û

E E E

PRO ND KSTERPAE E er Jistrum F R . MR. PMotorherberg.S. GERBRA Healbird, Aldtsjerk E D k m 16 O O r u . h H Jist R RDER R e Zwemplas STRÂ Eestrum rnster

EG 71 IJK E Nationaal Landschap E

W N R OEDE 49 WOEL OEDE

W DE R

D D D D Burgu D 72 G MAR AAT 15 m M R erfean Noardlike Fryske Wâlden RWE T ste ME EER Informatiepunten r Feart KLOO ZO S F A W ER Nije 64 ear

G . Merjedobbe E

Theetuin De Útspanning (De Vertakking),VONDELI RyptsjerkN rkster Feart I ❺ sje STERL t ONIN ALD R Wielen Nije Tyt de sluizen niet optimaal werken en in het gebied bij een G Z A Merjedobbe OMERWEG  De Schierstins, FeanwâldenR D AMELANDS ❹ C IE KER A S H ZOMERWEG AN G L

I P W . MIEN

E . L NAALW G

W NO VAN COEHO WE KA Alddeel EN OORN

25 E M G

D

W 1 Fietsknooppunt 1 Wandelknooppunt

IN 58

. G LEEUWARDEN FR A T GEL Flapp 63 G S SIN SYL deel van de inwoners weerstand is tegen elektrisch varen. ER E LANGELAAN 65 W NOORDVLI L Leeuwarden EKD ZUIDVLIET T N Het Vliet A LYTSEGEA A e K Streekverhalen Camminghaburen W Uitkijkpunt/vogelkijkhut De Kurk- SUWÂLD E N feart

L

I A KERKLAA N LJOUWERT

K meer AD . S

NIEU K Zichtlijnen T Openbare toilet SI

TR R R 57 N

S N E . A S IEIEUW AL TRALE T T

N Nijdjip Nieuwe E l Nationaal Park UW a

S

A

Aanlegplekken R

Stations I D N DY O Kanaal L Margrietkana

DIEL es S

U GEAST BURGUM s

O E K n J ri SUDER T NI TS De Alde Feanen HARDEGARIJPSTERWARREN AS EUWS AD P T AD T Ooster TrailerhellingTRAA Oplaadpunt elektrische sloep LY EWIJKS D Stadsgracht M LOD Tynje E E IN BERGUM WILL Pontje Zwemstrand . Leeuwarder Leeuwarden Jachthaven achter de Hoven Eendenkooi Lytse DE Sluizen BUORREN © Falkplan BV vvt Geast WA R A Burgumer Mar GAESTM 54 Wide SYMEN G HALB R ACHTSTERW Greons ESW E R E TENBURGERWE I N D RUS

48 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 49 WOUDEN - IE WENSEN & AMBITIE HUIDIGE BEVAARBAARHEID TOERISTISCH-RECREATIEVE H7  Vervolg • Rinsumageest en Eeltsjemar ontsluiten. • Noordelijke Elfstedenvaarroute: CONTEXT & KWALITEITEN • Feanwâlden, Hurdegaryp en Mûnein Ie-Aldtsjerk-Leeuwarden (Dm). • Toeristische bedrijvigheid en diverse aansluiten op vaarnetwerk. • Electric-only route Bûtefjild: verhuurbedrijven in en rond Dokkum. • Sluis bij De Westereen op afroep Leeuwarden – Swemmer (F). (handmatig) bediend. NATUURLIJKE CONTEXT & Dit masterplan vormt de eerste opmaat naar het bevaarbaarheid, toeristisch-recreatieve context, KWALITEITEN beter bevaarbaar maken van de op- en trekvaarten koppelkansen en lokale dynamiek & energie de • Noardlike Fryske Wâlden. in Noordoost Fryslân. Dit masterplan geeft een meest kansrijke vaarcircuits per gebied in kaart • Bûtefjild. goed inzicht welke vaarten gerevitaliseerd kunnen gebracht. worden. We hebben op basis van potentiële POTENTIE & KOPPELKANSEN BENODIGDE MAATREGELEN TOERISTISCH-RECREATIEVE • Koppeling Noordelijke Elfstedenvaarroute. BEVAARBAARHEID ONTWIKKELING • Leeuwarden met veel buitenwijken aan Readsjerktersfeart bevaarbaar • Aantrekkelijke water-land het water met sloepjes. • Van Mûnein naar Readsjerk max 1 km verbindingen. Oa. realiseren • Dokkum. vaarweg graven. aanlegplekken, toeristische • Eeltsjemar als funwatersportlocatie. • Brug (Tjerkewei). overstappunten en aantrekkelijke Er vinden gesprekken plaats met verblijfsplekken aan het water. projectontwikkelaar. Eeltsjemar verbinden met • Ontwikkeling aansluitingen met Dokkumer Ie via optie Jordaan wandel- en fietsroutes. Zoals in de inleiding is aangegeven, het is geen • 1 sluis. • Marketing & promotie. plan dat in zijn totaliteit in één keer tot uitvoering • 2 brug (waarvan 1 provinciale weg). • Gastvrij wegwijs. gebracht zal worden. Het geeft de samenhang en Eeltsjemar verbinden via belang van de verschillende deelprojecten weer. Rinsumageest De deelgebieden of vaarcircuits kunnen daar waar • 2 sluizen. ontwikkelingen of projecten spelen efficiënt • diverse bruggen. gekoppeld worden aan- of ingebracht worden in Ontsluiten Wetterwâlden-Bûtefjild andere projecten als gebiedsontwikkeling, klimaat- en • Feanwâlden, Hurdegaryp en Mûnein wateropgaves of dijkversterking. Het zal veelal gaan om op het vaarroutenetwerk aan te samenwerkingsprojecten met verschillende partijen als sluiten. Provincie, Gemeente, Rijkswaterstaat, Wetterskip en • Automatiseren van de sluis bij lokale organisaties en partijen. De Westereen.

LOKALE DYNAMIEK GLOBALE INVESTERING/KOSTENINDICATIE Dit plan is niet in beton gegoten. Het vraagt continu • Dorpsbelangen Rinsumageast en Aldtsjerk • Eeltsjemar verbinden via Rinsumageest volgens kostenraming Grontmij aanpassing, aanscherping en verdieping; passend bij de tijd zetten actief in op bevaarbaar en (Sweco) € 25 miljoen. Oude elfstedenschaatsroute op boezempeil. en de maatschappelijke en technische vraagstukken en bereikbaar maken. • Alternatief is kortsluiting via Jordaan € 6 miljoen ontwikkelingen. • Samenwerking Wetterwalden-Bûtefjild. • Readsjerktersfeart bevaarbaar vraagt nog nadere verkenning en uitwerking. • Het verder ontsluiten van het Wetterwâlden-Bûtenfjild is nader uitgewerkt in het projectplan toeristische-ontwikkeling en ontsluiting Wetterwâlden- Bûtenfjild.

Toeristisch-recreatieve ontwikkeling 10% van totaalinvestering (exclusief fiets- en wandelinfrastructuur).

50 MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN 51 Masterplan Opvaarten Noordoost Fryslân

COLOFON Maart 2021

SAMENSTELLING: Harry Feenstra Jonny Bijlsma Dirk de Vries Hanneke Schmeink

MASTERPLAN OPVAARTEN NOORDOOST FRYSLÂN