/2015

In dit nummer De Indische Kwestie Uitbetaling Backpay is ‘The Final Chapter’ een feit...... 2 Nabestaanden zijn woedend……………………….5

Angstcultuur is terug in Indonesië………….…....7

Eindspel Indische Kwestie…………..……….……8

Expo Troostmeisjes in Japan……………………………16

Waarom wij zo weinig van de oorlog in Indië weten….…………………….…17

Het gezicht achter een plunjezak……………….....20

Boten- en passagiers- lijsten 1945-1964…..23

Na 70 jaar negeren Rubrieken:

Recept, Korte Berichten, Toen en nu, Boekbespreking, Gedicht, Just4kids, eindelijk gerechtigheid Indische Agenda, Advertensi Mini, Column, Pasar Kalender.

Nederlands Indisch

Gratis maandelijks e-magazine voor de Indische gemeenschap

jaargang 7, november 2015 | oplage: 8500 Cultureel Centrum Van de redactie

U ziet het al aan de titelpagina: er over de vormgeving en de inhoud, uw betrokkenheid bij NICC is een akkoord tussen de regering die unaniem als zeer informatief, Magazine van groot belang en en Het Indisch Platform inzake de educatief en heel gevarieerd vragen wij u om een vrijwillige achterstallige salarissen van ex- wordt omschreven. Hartelijk dank DONATIE. Wij zullen u daarvoor KNIL-ers en ex-ambtenaren. Zo’n daarvoor. Ook hebben wij al vaak zeer dankbaar zijn en u zult 1100 nog in leven zijnde mensen gewezen op de mogelijkheid om verzekerd zijn van een blijvende zullen spoedig een bedrag van NICC Magazine als advertentie gratis toezending van uw geliefde € 25.000,-- uitgekeerd krijgen. medium te gebruiken. Hierbij en gewaardeerde NICC Magazine. Ondanks alle vreugde zijn er toch nogmaals een oproep aan alle Onze bankgegevens zijn: tegengeluiden, die wij u niet willen lezers die eigenaar zijn van een (BIC: RABONL2U) NL39 RABO onthouden, te meer daar deze uit bedrijf of er werkzaam zijn als PR 0129216836, t.n.v. N.I.C.C. te een gerenommeerde hoek komen. manager om NICC Magazine als Den Haag. Mogen wij u tenslotte Veder lijkt Indonesië momenteel mogelijkheid te zien om uw vragen om NICC Magazine zoveel weer terug naar de situatie in bedrijf of product onder de mogelijk bij uw familie, vrienden 1965. Alom wordt weer censuur aandacht van nu ruim 8500 en kennissen onder de aandacht toegepast. Ook een artikel over abonnees te brengen. Tevens te brengen? Vraag hen ook gratis een expositie over Troostmeisjes willen wij een beroep doen op uw abonnee te worden. Wij wensen u in Japan, die opmerkelijk genoeg waardering als abonnee voor het weer veel plezier met uw NICC boven verwachting ontvangen is. zeer vele werk dat wij maandelijks Magazine. En mede dankzij uw En een verslag van een lezing aan NICC Magazine hebben. Houdt donaties en advertenties kan ons door Henk Harcksen in Bronbeek. u in gedachten dat NICC Magazine NICC Magazine helemaal GRATIS geheel GRATIS is, hetgeen echter blijven. Nog steeds ontvangen we veel niet betekent dat wij geen kosten reacties over NICC Magazine. hebben. Juist in deze tijden is Hans Vogelsang, hoofdredacteur. Iedereen is nog steeds enthousiast ______

Uitbetaling Backpay is een feit ! Akkoord Staatssecretaris Van Rijn en Indisch Platform

Ambtenaren en militairen Tweede Kamer aangespoord om die tijdens de Japanse opnieuw met het Indisch Platform in gesprek te gaan. bezetting van Nederlands-

Indië geen salaris hebben Impasse gehad, krijgen alsnog een extra vergoeding. Ongeveer De staatssecretaris wil met de regeling, die de Staat zo'n 27,5 1100 mensen die nu nog Staatssecretaris Van Rijn: "Morele verplichting weegt zwaarder dan miljoen euro zal gaan kosten, in leven zijn, krijgen ieder juridische" tegemoetkomen aan onvrede over 25.000 euro uitgekeerd. Video afspelen (00.47) het ontbreken van een oplossing Staatssecretaris Van Rijn (Ctrl + click) NOS Journaal over de Indische Kwestie. heeft daarover een akkoord kolonie geen loon. De discussie Staatssecretaris van “Volks- gesloten met het Indisch begon meteen na het einde van gezondheid, Welzijn en Sport”, Platform. de oorlog in 1945, maar de Martin van Rijn, gaf hiervoor Nederlandse overheid heeft de middels een brief de volgende boot altijd afgehouden en is verklaring aan de Tweede Kamer: Er is tientallen jaren gesproken juridisch niet tot de vergoeding over de achterstallige salarissen, verplicht. Zeventig jaar geleden capituleerde de zogenoemde 'backpay-kwestie'. Japan en kwam er ook in Tijdens de Tweede Wereldoorlog Staatssecretaris Van Rijn werd Nederlands-Indië een einde aan kreeg de groep overheidsdienaren drie weken geleden door de de Tweede Wereldoorlog. die werkte in de Nederlandse

2 Regelingen met betrekking tot korte termijn gezamenlijk op deze het collectieve aspect zal ik de de erkenning van achterstallige wijze tot een definitieve oplossing afstemming met het Indisch salarissen van de militairen en te brengen, waarmee dit dossier Platform zoeken. ambtenaren in dienst van kan worden gesloten. Ook vanuit Nederlands-Indië en de regelingen het besef dat de zeer hoge leeftijd Tot slot nog het volgende. De met betrekking tot de geleden van de doelgroep vraagt om een algemene doelstelling van het oorlogsschade lieten lang op zich snelle en passende afronding – 70 Indisch Platform is ons bekend. wachten. De inhoudelijke keuzes jaar na de capitulatie van Japan. Het is vanzelfsprekend aan het hierbij en de wijze van uitvoering Mede gezien die zeer hoge leeftijd Indisch Platform, mede ingericht raakten pijnlijk aan oude wonden van de betrokkenen, veelal ruim op verzoek van de Nederlandse en verdrongen herinneringen. Er is 90 jaar, ben ik me ervan bewust Regering als haar gesprekspartner in dit proces ook lange tijd veel dat dit zo spoedig mogelijk voor de gehele Indische niet gezegd en niet gedaan, afgehandeld dient te worden. Met Gemeenschap, om naast de waardoor het verhaal over de uw instemming, zoals tijdens het ‘Backpay’ zorg te dragen voor de omgang met het Indische AO naar voren kwam, neem ik verdere doelstellingen die uit oorlogsleed inmiddels een moeilijk daartoe in overleg met het Indisch haar belangen en achterban en pijnlijk verhaal is geworden. Dit Platform de nodige initiatieven. voortkomen. verleden kan niet ongedaan worden gemaakt. Over de feitelijke invulling van een De geschiedenis van de afgelopen Nogmaals erken ik dit. Ik ben me regeling zal ik met het Indisch zeventig jaar kunnen we niet er van bewust dat het moeilijk is Platform overleg voeren. Hiervoor ongedaan maken, maar ik hoop de goede woorden te vinden die hebben we over een aantal punten dat deze stap de weg vrijmaakt uiting geven aan wat er in de al overeenstemming bereikt. voor een nieuw hoofdstuk van achterban van het Indisch Allereerst moet het gaan om onze gezamenlijke toekomst. Platform leeft. werkelijke genoegdoening, wat zich onder meer uit in een Ik heb u eerder aangegeven dat substantieel bedrag voor de een integrale oplossing voor de betrokkenen. Het Indisch Platform Indische kwestie, die zowel door heeft daarbij aangegeven een het kabinet als door het Indisch netto bedrag per persoon van Platform kon worden geaccepteerd 25.000 euro passend te vinden. Ik en voluit kon en zou worden ondersteun dat. Het geeft invulling verdedigd naar zijn gehele aan de morele erkenning, die ook Silfraire Delhaye: “Regeling voelt achterban, niet mogelijk bleek. de NIOD rapporten aan de orde als opluchting voor het Indisch stellen. Platform” In het Algemeen Overleg over de Video afspelen (01.22) Indische Kwestie op 14 oktober jl. Als datum voor het vaststellen van (Ctrl + click) NOS Journaal zegde ik toe om voor de VWS de groep rechthebbenden zoals Voorzitter Silfraire Delhaye van begrotingsbehandeling in overleg hiervoor beschreven denk ik aan het Indisch Platform is ook blij te treden met het Indisch 15 augustus 2015, exact 70 jaar met de regeling: Platform. Dit om te bezien of er na het einde van de Tweede draagvlak bij het Indisch Platform Wereldoorlog. Verder zal naar de Deze stap die we samen zetten, is om over te kunnen gaan tot een individuele rechthebbenden een stelt ons in de gelegenheid om zo financiële regeling – op morele passende brief worden gestuurd snel mogelijk de mensen te helpen gronden – voor de “Backpay”. die de erkenning bevestigt. Tot die al meer dan 70 jaar wachten Het gaat dan om de niet slot zal ik in de uitvoering op hun salaris. Onze directe focus uitbetaalde salarissen aan de maximaal aansluiten op reeds op korte termijn is nu hierop ambtenaren en militairen die in beschikbare informatie over gericht. Staatssecretaris Martin dienst waren van het Nederlands- rechthebbenden, zodat deze zo van Rijn doorbreekt hiermee Indisch Gouvernement gedurende min mogelijk worden belast en de een ruim zeventig jaar durende de Japanse bezetting en nu zelf uitvoering snel ter hand kan impasse. Een van de doelstelling nog in leven zijn. worden genomen. van Het Indisch Platform is ingewilligd. Daar zijn we content Dit overleg heeft inmiddels plaats Zodra de vervolggesprekken met mee, aldus Delhaye. gevonden. Het verheugt mij u te het Indisch Platform hebben geleid kunnen mededelen, dat het tot een compleet uitvoerings- Van Rijn en het Indisch Platform Indisch Platform akkoord gaat om reglement zal ik u hierover zullen verder overleg voeren over het punt van de ‘Backpay’ op berichten. Voor de invulling van de precieze uitwerking van de

3 regeling. Over een aantal kern- door de Nederlandse regering. Alle op 12 oktober overleden Herman punten is al overeenstemming rechthebbenden zullen binnen Bussemaker. Ook een woord van bereikt. Per rechthebbende zal een afzienbare tijd een schrijven dank aan Miranda, Rochelle, bedrag van 25.000 euro netto ontvangen met een formulier Nicole en Toby, die de drijvende worden uitgekeerd. In de waarin nadere persoonlijke kracht zijn geweest achter De uitvoering zal maximaal worden gegevens kunnen worden Stille Tocht op 19 maart 2013, aangesloten op reeds beschikbare ingevuld, waarna zo spoedig voorafgaand aan het aanbieden informatie over de recht- mogelijk tot uitkering zal worden van de Petitie, die op zijn beurt hebbenden, omwille van de overgegaan. Mocht u menen weer een initiatief was van Hans snelheid en zodat betrokkenen zo rechthebbende te zijn en vóór 31 Vogelsang, voorzitter van het min mogelijk worden belast. december 2015 geen bericht NICC en medebestuurslid van het hebben ontvangen, meldt u zich Indisch Platform. Maar bijzonder Het betreft een zeer beperkte dan alstublieft op het speciaal veel dank ook aan Staatssecretaris groep van de oorspronkelijk daartoe geopende onderstaand Martin van Rijn, die als eerste getroffenen, immers slechts e-mailadres of via de reguliere bewindsman de durf had om – in diegenen die nu nog – veelal post. Tot zover vragen wij om uw tegenstelling tot zijn voorgangers ouder dan 90 jaar – in leven zijn. geduld. – De Indische Kwestie daad- Naar schatting zijn dit een werkelijk op te pakken zodat nu elfhonderd personen. Het Indisch Platform wil hier bij dit resultaat voor de Backpay kon De beslissing zal ongetwijfeld tot monde van de voorzitter, Silfraire worden geboekt. Dank aan allen. gemor leiden onder een deel van Delhaye, graag een woord van de Indische gemeenschap. Maar dank uitspreken aan hen die Wilt u meer informatie omtrent de toch mag zij ook wel gezien hebben meegewerkt aan de Backpay regeling? Het aanvraag- worden als een gedeeltelijke totstandkoming van het akkoord formulier vindt u op: overwinning van het Indisch dat na 70 jaar een oplossing heeft http://www.indischplatform.nl/ Platform, de instantie die zo lang geboden inzake de achterstallige voor uitbetaling heeft gestreden. salarissen van oud-KNIL-ers en Het Indisch Platform gaat zich nu oud-ambtenaren. In de eerste Stichting Het Indisch Platform, hardmaken voor de vervolg- plaats zijn dat de mede-delegatie Postbus 85564, procedure, namelijk de vergoeding leden: Anneriet de Pijper, Peggy 2508 CG Den Haag. van de materiële en immateriële Stein, Jan van Wagtendonk, Jan E-mail: oorlogsschade. Wat dat laatste de Jong, Ton Lutter en Ton te [email protected] betreft: excuses en erkenning Meij, en postuum natuurlijk ook de

Gedicht 25.000 bloemen Door: Anneke van de Casteele

Er gaat geen mooie dag voorbij Vijfentwintigduizend bloemen Dat ik jullie niet bewonder Ik kan ze brengen naar je graf Hoe opa, oma en ook jij Namen zal ik blijven noemen Zwaar geleden hebben onder Zo komt Den Haag er niet vanaf

Het juk gedragen hebben van Van wat jullie is aangedaan Een volk dat streed voor Nederland Zeventig jaar lang negeren En na de oorlog met Japan Altijd zijn jullie doorgegaan

In vorst en koude is beland En de waarheid zal regeren

z o e k t d o n a t e u r s Het Indisch Platform behartigt de belangen van de Indische gemeenschap bij de Nederlandse overheid.

Stichting Het Indisch Platform - Postbus 85564 - 2508 CG Den Haag Bezoek ons op facebook: https://www.facebook.com/Stichting-Het-Indisch-Platform

Het Indisch Platform heeft de ANBI-status en dus is uw donatie een aftrekpost bij uw belastingaangifte

4 Nabestaanden woedend

Wij willen u hier graag ook Platform werden het dinsdag eens Wat Rugebregt dwarszit, is de reacties laten lezen van mensen over een financiële regeling voor timing van het besluit. Afgezien die niet zo heel gelukkig zijn met naar schatting 1100 mensen die van een klein bedrag vlak na het overeengekomen akkoord nog in leven zijn. Zij krijgen per de oorlog hebben de 40.000 tussen Staatssecretaris Van Rijn persoon 25.000 euro uitgekeerd, overheidsdienaren nooit iets van en Het Indisch Platform. Zoals te hopelijk nog voor de Kerst. hun gederfde inkomsten terug- verwachten was, zijn niet alle Nabestaanden zoals weduwen en gezien. Opeenvolgende regeringen Indische mensen blij met dit kinderen vissen achter het net. schoven de kwestie door, en toen akkoord en zijn van mening dat Nederlandse rechters vonden het Indisch Platform de poot stijf Ik kan het niet uitleggen dat de Indonesische overheid had moeten houden. Natuurlijk aansprakelijk was, leek de zaak Tot drie keer toe zegt Elisabeth heel begrijpelijk, maar in ons afgedaan. "Mijn vader zei wel Mollema het: "Het is geen gift, het openingsartikel is al vermeld dat eens: Patrick, ze gaan pas betalen is salaris." Ze is woedend over het dit “er niet inzat”. Toch wilden wij als ik in de grond lig. Dat heeft hij besluit van Van Rijn. "Het is hun u deze tegengeluiden niet goed voorspeld. Hij is in 2011 welverdiende geld, geld waar ze onthouden. Wie weet is het gevolg overleden." recht op hebben. Mijn vader heeft hiervan dat de Tweede Kamer zich er duizend dagen voor in een nog eens achter de oren krabt Het steekt Rugebregt dat hij de Jappenkamp gezeten. Nu hij dood en ruimhartiger aan de vervolg- staatssecretaris hoorde zeggen is, hebben zijn nabestaanden daar procedure invulling zal geven. Wij dat 'gezien de hoge leeftijd van de recht op." plaatsen hier een uitstekend betrokkenen' er haast moet Freddy Mollema was vliegenier bij verwoordend artikel uit Dagblad worden gemaakt. het Koninklijk Nederlandsch- Trouw van 5 november 2015. De Indisch Leger (KNIL) toen Japan in Na zeventig jaar tijdrekken, “quotes” hebben wij uit de tekst 1942 de archipel overrompelde. spreken ze nu van haast gelicht ter illustratie. Het artikel "Ze namen hem krijgsgevangen, maken. Ik vind dat erg pijnlijk wordt gevolgd door een hij belandde in een kamp in Japan. commentaar van de hoofdredactie Hij heeft de atoombom op Zijn ouders verlieten Indonesië en de senior redacteuren van Nagasaki zien vallen. Een dag met de zogeheten spijtoptanten- het Dagblad Trouw, eveneens later lieten ze hem doodleuk door regeling in 1965. Toen Nederland geplaatst op 15 november 2015. de stad lopen. Na de oorlog werd al geruime tijd de soevereiniteit

hij ziek. Een paar jaar na mijn aan Indonesië had overgedragen, Nabestaanden zijn woedend over geboorte overleed hij aan een kozen zij voor vertrek. "Bij de vergoeding van achterstallige darmperforatie. Geen mens wist aankomst hadden ze niets. Voor salarissen van het Nederlands- hoe dat kwam." het tweedehands meubilair Indisch leger. Want als vader niet Haar moeder kreeg aanvankelijk moesten ze bij de overheid een meer leeft, lopen zij die ook geen pensioen. "Hadden we lening afsluiten die zij tot de vergoeding mis. gewoon geen geld. Mijn moeder laatste cent hebben afgelost." Het is geen gift, het is salaris was toevallig een tough cookie, Rugebregt hoorde van zijn vader dus het is allemaal goed gekomen. Willem verhalen die overliepen Staatssecretaris Martin Van Rijn Ze is acht jaar geleden van frustratie en woede. Willem (VWS) had de reacties op zijn overleden." Mollema, schrijfster zat in 1940 als 17-jarige bij de besluit om de salarissen van van kinderboeken en thrillers is jongste lichting dienstplichtigen. ambtenaren en militairen tijdens blij dat haar moeder dit niet hoeft "Hij was krijgsgevangen genomen de Japanse bezetting van mee te maken. en verbleef tot na de capitulatie in Nederlands-Indië alsnog uit te een kamp in Japan. Mijn vader betalen, waarschijnlijk anders De moeder van Patrick Rugebregt vond dat hij recht had op zijn ingeschat. De verbittering en (1966) leeft nog wel, zij is in de

soldij. Soms gloorde er hoop en frustraties over het gat van tachtig, en hij hoopt dat het kreeg hij via zijn Indische netwerk zeventig jaar tussen het eind van nieuws over de 'backpay' aan haar positieve berichten, maar het werd de oorlog en dit besluit dringen voorbijgaat. "Ik heb haar nog niet nooit wat. Hij heeft niet de om de voorrang bij recht- gebeld, en dat doe ik ook niet. Ik genoegdoening mogen smaken." hebbenden, maar vooral bij de zou haar niet kunnen uitleggen: nabestaanden. papa zou 25.000 euro hebben De redactie dankt Meindert van Van Rijn en de belangen- gekregen, maar jij krijgt niets. Het der Kaaij voor dit heldere artikel. behartigers van het Indisch is allemaal te pijnlijk."

5 Commentaar van de Feitelijk is daar geen sprake van zeventig jaar lang te weinig oog omdat de rechter keer op keer gehad. Het is goed dat er nu hoofdredactie en aanspraken van deze oud- eindelijk een akkoord is over de senior redacteuren ambtenaren en militairen terzijde uitbetaling van de achterstallige schoof. In 1949 immers, is het salarissen, maar het schrijnt dat van Dagblad TROUW Nederlands Indisch gouvernement nu nog maar 1100 mensen overgedragen aan de Republiek daarvoor in aanmerking kunnen De mening van de krant, Indonesië. Claims horen dus in komen. Eigenlijk hadden dat er zoals verwoord door leden Jakarta thuis en niet in Den Haag. 40.000 moeten zijn. van de hoofdredactie en Dat was ook tientallen jaren het antwoord van de Nederlandse Logisch dus dat het Indisch senior redacteuren overheid. Platform, dat lof verdient voor de wijze waarop het deze 'backpay'- Een dagje later je salaris krijgen is De kritiek geldt ook de leden zaak levend hield, nu door zijn ongemakkelijk, een maandje later van de Tweede Kamer eigen achterban flink wordt is voor veel mensen al knap lastig. bekritiseerd. Waarom krijgen Dus wat betekent het als je Maar wie het juridische gelijk aan de nabestaanden van al die zeventig jaar op je salaris moet zijn zijde heeft, heeft niet ambtenaren en oud-militairen uit wachten? Dat is niet anders dan automatisch ook het morele gelijk Indië niks? een drama, vooral als daar dan aan zijn kant. De Indische ook nog het Indisch oorlogsleed gemeenschap in ons land heeft Maar in feite hoort die kritiek op bij komt kijken. Het kan al snel een bijzondere plaats in onze het bord te liggen van de politici in uitgelegd worden als minachting samenleving, onder andere door Den Haag. En van al die van de Nederlandse overheid haar inzet in voormalig Indië en bewindslieden die de afgelopen jegens de meer dan 40.000 alle oorlogsleed. jaren te weinig deden aan dit ambtenaren en militairen die in dossier, waardoor, zoals Staats- de periode 1940-1945 in dienst De kwestie van de achterstallige secretaris Van Rijn schrijft in zijn waren van het Nederlands-Indisch salarissen ligt in die gemeenschap brief aan de Tweede Kamer, “de Gouvernement, maar voor die dan ook uiterst gevoelig en werd, omgang met het Indische periode nimmer een stuiver logischerwijs, gezien als blijk van oorlogsleed inmiddels een moeilijk ontvingen. gebrek aan waardering van en pijnlijk verhaal is geworden”. Nederlandse zijde. De Tweede Kamer kan nu In feite hoort die kritiek op het laten zien dat ze wél oog heeft Hiervoor heeft Den Haag met zijn bord te liggen van de politici voor Indisch leed strikt juridische opstelling liefst

(advertentie) Reparatie van iPhone, iPad en nu ook android. Klik hier voor de aanbieding http://www.borca-online.nl/iphone-en-ipad-reparatie

http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- online.nl/elektronica online.nl/elektronica

6 Angstcultuur is terug in Indonesië Door: Michel Maas

De massamoord op ca één miljoen immigratiedienst en de lokale de hele legerleiding en daardoor communisten in Indonesië is vijftig autoriteiten werken daarbij hand kon een onbeduidende generaal, jaar geleden. Maar eerlijk spreken in hand. Suharto, de macht grijpen. over ‘1965’ kan nog steeds niet. Sterker nog: de censuur werkt Dat riekt naar de donkere tijden Dat deed hij ten koste van de weer op volle toeren. van de dictatuur van Suharto, levens van vele honderdduizenden vindt de schrijfster Laksmi communisten en sympathisanten. Ineens is de censuur in Indonesië Pamuntjak. Op haar Facebook- De overlevenden, hun kinderen en helemaal terug. Je hoeft het pagina waarschuwt zij ook voor zelfs hun kleinkinderen werden jaartal 1965 maar te noemen en een ‘her-militarisering van de paria’s en zijn dat tot op de dag je zit in de problemen. ‘Het lijkt of regering’. Indonesië glijdt ‘terug van vandaag. De slachtpartij is de de censuur van de ene op de naar een cultuur van angst’. geschiedenisboeken in gegaan als andere dag in de mode is geraakt’, Pamuntjak is niet alleen. In de de noodzakelijke uitroeiing van zo verzucht een verbijsterde sociale media gonst het van ongedierte. Nog steeds worden directeur van een literair festival bezorgdheid. Is dit het begin van schoolkinderen elk jaar op 30 dat bezoek kreeg van de politie. het einde van de democratische september bang gemaakt met een hervorming, de Reformasi? film waarin communistenmonsters Indonesische helden verminken en martelen. Dat de waarheid Pamuntjak is net terug uit genuanceerder is begint maar Frankfurt, waar Indonesië haar langzaam door te dringen en stuit boek ‘Amba, of de kleur van rood’ op steeds openlijker verzet van presenteerde op de internationale leger, politie en de lokale Buchmesse. Je kunt dat gerust machthebbers. ironisch noemen, want Amba is een roman die is doordrenkt van de communistenvervolging en de nasleep daarvan. In het buitenland pronkt Indonesië met iets dat het thuis kennelijk het liefst verzwijgt.

Zwarte bladzijde

‘1965’ is een zwarte bladzijde in de Indonesische geschiedenis, maar wat volgde is zeker niet Soekarno minder erg: vijftig jaar waarin de geschiedenis stelselmatig is verdraaid of verzwegen, waarin Het festival, dat woensdag begint, miljoenen mensen hun burger- had een deel van zijn programma rechten verloren en waarin de Soeharto aan de massamoord op de Indonesiërs van kinds af aan communisten in 1965 willen hebben geleerd dat dat goed is. Geen vergunning wijden en heeft dat deel, op last van de politie, moeten schrappen. Het internationale Ubud Writers Elders heeft een tijdschrift dat een De massamoord was de definitieve Festival had deze week aandacht themanummer wijdde aan de afrekening met de communisten aan ‘1965’ willen besteden met zuivering alle exemplaren moeten die met steun van de eerste drie schrijverspanels, met de inleveren. En een bejaarde emigré Indonesische president, Soekarno, presentatie van een boek en de die op zoek ging naar het oppermachtig dreigden te worden. vertoning van de documentaire massagraf waarin zijn in 1965 Een mislukte coup, op 30 The Look of Silence van Joshua vermoorde vader moet liggen, september 1965, gaf het leger Oppenheimer. Politie, leger en de werd opgepakt en het land uit carte blanche om in te grijpen. De lokale autoriteiten eisten dat het gezet. Het leger, de politie, de coupplegers vermoordden vrijwel onderwerp geschrapt zou worden. Salatiga in beslag genomen en Op 11 oktober bezocht hij daar Gebeurde dat niet dan zou het vernietigd. Het was een thema- het graf van zijn moeder en vermaarde festival helemaal geen nummer over ‘1965’. Lentera daarna ging hij op zoek naar het vergunning krijgen en niet door heeft een oplage van vijfhonderd massagraf waarin zijn vader, Ilyas mogen gaan. De organisatie exemplaren, maar zelfs dit Raja Bungsu, moest liggen. Dat zwichtte. minuscule blaadje wordt kennelijk bleek niet gewenst. Hij werd gezien als een mogelijke bron van aangegeven door het dorpshoofd, infectie. opgepakt en naar het politie- Vorig jaar was de eerste film van bureau gebracht, waarna hij Oppenheimer, The Act of Killing langdurig werd ondervraagd door nog gewoon vertoond. Ook bij de politie, militairen en door de andere gelegenheden was ‘1965’ immigratiedienst. Na vier dagen aan de orde gekomen zonder dat werd Iljas op een vliegtuig gezet er een haan naar kraaide. Janet en op de zwarte lijst geplaatst: hij De Neefe, directrice van het mag Indonesië niet meer in. festival, is onthutst over het ingrijpen. ‘We proberen nu maar om dit mijnenveld heen te laveren President Joko Widodo had eerder en hopen dat het niet blijvend is.’ Joko Widodo dit jaar aangekondigd dat hij excuses wilde maken aan de slachtoffers van de zuivering van Regisseur Oppenheimer ziet het Wat is er werkelijk 1965 en hun kinderen. Die belofte ingrijpen als voorbode van de gebeurd? werd kort daarna opeens weer terugkeer van een ‘Suharto-achtig’ ingetrokken. bewind: ‘Het is bedroevend. Ik Het nummer is een dappere Schrijfster Pamuntjak vreest dat ben bang dat dit de terugkeer is poging om te beschrijven wat er dat de voorstanders van censuur van de schaduwstaat. Ik hoop dat werkelijk is gebeurd. Het beschrijft misschien heeft aangemoedigd tot ik het mis heb.’ Oppenheimer bijvoorbeeld hoe militairen boeren dit soort acties. Als niemand iets heeft twee zeer onthutsende opdroegen een groot gat te doet, hangt het land volgens haar documentaires over de slachtpartij graven, omdat het ‘s middags ‘een een terugkeer van militairen in de gemaakt, die wereldwijd met nieuwe zending’ zou komen. Hoe macht boven het hoofd, die dan prijzen zijn overladen maar die in die zending kwam: een vracht- ‘kunnen blijven doen wat zij onder Indonesië zelf alleen half- wagen vol mannen die voor de Suharto deden, en de cultuur van clandestien vertoond konden kuil moesten hurken en daar toen straffeloosheid in stand kunnen worden. De ‘schaduwstaat’ vormt werden neergemaaid. houden die zo diep in onze gevormd door leger en politie. Die Een van de mannen die zo is samenleving is geworteld’. voerden onder Suharto een gedood, was de vader van Tom (Java Post) schrikbewind van intimidatie, Iljas. Iljas studeerde in 1965 in willekeur en verdwijningen. het buitenland en mocht na de Dit artikel is eerder verschenen in coup Indonesië niet meer in. De Volkskrant Een week voor het ingrijpen bij Hij woont sindsdien in Zweden. het Ubud festival heeft de politie Hij is nu 77, en wilde nog één ook alle exemplaren van het keer naar zijn geboortedorp Salida universiteitsblaadje Lentera in op Sumatra. ______

Eindspel Indische kwestie Door: Henk Harcksen

Weergave van een lezing op 18 oktober 2015 in Bronbeek, Arnhem

De Nederlandse bevolkingsgroep innam in het bestuur en het Ongeveer een derde van de in Nederlands-Indië was onderdeel bedrijfsleven1. Deze groep viel circa 300.000 Nederlanders van een cultureel gemengde uiteen in twee subgroepen. geregistreerd bij de burgerlijke maatschappij. Hoewel deze stand in Nederlands-Indië in 1940 bevolkingsgroep slechts 0,4 % van waren etnische Nederlanders, de totale bevolking vertegen- 1 ‘Statistical Abstract of the genaamd totoks. Het overgrote woordigde was het de dominante Netherlands East Indies’ Dept. of deel der Nederlanders, circa groep die de hoogste posities Economic Affairs, Kolff, Batavia 1940, 200.000 personen waren van Chapter II, table 5,

8 gemengd bloed, en werden te keren die de voormalige twee stemmen verschil. Zelfs aangeduid als Indo-Europeanen. gouvernementsambtenaren en de SGP, die normaliter de Over het algemeen waren zij lager militairen behorende tot het regeringspartijen steunt, stemde geschoold dan de totoks en Koninklijk Nederlands-Indisch nu vóór de motie Dijkstra. Deze bezetten daardoor de midden- Leger (KNIL) en de Indische motie heeft het dus net niet posities in bestuur en ambtenarij, Zeemacht hadden gederfd tijdens gehaald. maar ook in het bedrijfsleven en de Japanse bezettingstijd. Het onderwijs. De mannen uit beide ging om achterstallige salarissen Het ontraden van de motie door groepen in de leeftijd tussen 18 van de ambtenaren en militairen de Staatssecretaris van VWS en 50 jaar werden in december als gevolg van 41 maanden maakte De Indische Kwestie tot 1941 voor het overgrote deel Japanse internering beter bekend een politiek onderwerp. Dat is gemobiliseerd. Circa 42.000 van onder de Engelstalige term betreurenswaardig, aangezien het hen werden krijgsgevangene ‘backpay’.2 een parlementaire traditie is, dat gemaakt Het betrof Nederlandse, zaken rond oorlogsslachtoffers Molukse en Menadonese KNIL Dit was in tegenstelling tot de Kamerbreed afgewikkeld worden, soldaten waarvan 10.000 beroeps- Nederlandse ambtenaren en juist omdat deze geen speelbal 3 militairen en de rest waren militairen die geïnterneerd werden van de politiek mogen zijn. dienstplichtigen Ook de civiele of gegijzeld werden gehouden ambtenaren en burgers werden door de Duitse bezetter. Zij Bevriezingsordonnantie geïnterneerd. kregen na afloop van de oorlog De Japanners gebruikten kleur en hun achterstallige salaris volledig Deze ordonnantie werd op 29 stamboom als criteria voor wie uitbetaald. augustus 1945 uitgevaardigd door gevangen werd gezet. Met tot luitenant Gouverneur-generaal gevolg dat Indische Nederlanders H.J. van Mook. Het (Indische) die meer dan 50% Indische Gouvernement schortte voor voorouders bezaten buiten de onbepaalde tijd de interne Kampen bleven, de zogenoemde schuldverplichtingen op voor de Buitenkampers. periode tijdens de Japanse bezetting . Twee aspecten van de Voor de oorlog maakten Indische Kwestie ambtenaren en particulieren geld over naar Nederland ter onder- In de eerste plaats, het niet steuning van hun familieleden en vergoeden van de particuliere kinderen om de kosten voor hun oorlogsschade. In februari 1951 studie te kunnen betalen. Na de nam het parlement de Wet op de bezetting van Nederland nam het Materiële Oorlogsschade aan, de ministerie van Koloniën die WMO. Deze hield in dat alle schulden over, evenals banken. oorlogsschade die door de Verrekening geschiedde met Nederlanders geleden werd als Indische Kwestie als salaris van betrokken werk- gevolg van de Duitse bezetting, nemers. kon worden geclaimd. politiek onderwerp Tijdens de Japanse bezetting Zowel de regeringen Balkenende De Nederlanders uit Nederlands- werden salarissen stopgezet en als de regering Rutte hebben Indië werden expliciet van deze verviel de dekking van de met steun van alle betrokken wet uitgezonderd. Het was de voorschotten. De Indische regeringsfracties categorisch mening van de toenmalige werknemer bouwde delegatie- geweigerd om beide NIOD-studies regering, dat de jonge (en toen schulden op. Bij benadering parlementair te laten behandelen. straatarme) nieuwe republiek hadden 33.000 ambtenaren een Het dichtstbij kwam het op 30 juni Indonesië verantwoordelijk was gezamenlijke delegatieschuld van 2011, toen de motie Dijkstra van daarvoor. 20,8 miljoen en particulieren 13,6 D66 om de rapporten te laten miljoen, totaal 238 miljoen bestuderen door een Commissie Backpay gulden. De KNIL militairen, bevrijd van Wijze Mensen, in de Tweede uit de werkkampen, zaten in Kamer verworpen met slechts In de tweede plaats de weigering opvangcentra in Siam en van de naoorlogse Nederlandse autoriteiten - zowel in Indië als in 2 3 Nederland - om de salarissen uit Indische rekening, Indië, Nederland Javapost blog, de Indische Kwestie, en de backpay-kwestie 1945-2000 Herman Bussemaker

9 Singapore en wisten van hun regeling en de definitieve 1949 plaatsvond. Backpay maakte mede-krijgsgevangenen dat hun afwikkeling van de individuele geen deel uit van de onder- regering de salarissen meteen na financiële oorlogsproblematiek handelingen. Op 26 juli 1950 werd de oorlog hadden uitbetaald. Ze door overdracht naar tripartiet het KNIL opgeheven. Alleen de hadden het vertrouwen dat zij ook overleg bestaande uit het Indisch Nederlandse militairen konden betaald zouden worden. Het Indo departement Sociale Zaken, over naar de Koninklijke Europees Verbond en het NIBEG werkgevers en werknemers. Landmacht. Het ging over een vroegen van Mook naar zijn Er werd een akkoord bereikt in totaal van 65.000 militairen, plannen maar er kwam geen mei 1948 en de kern van de waarvan 10.000 Nederlanders. antwoord. regeling werd gevormd door de delging van de rehabilitatie- Geldontwaarding Ongelijke behandeling schulden en vergoeding van de huisraadschade. De verhouding van de Rupiah tot De Koninklijke Marine, in casu de de gulden werd 1 op 3, in maart Admiraliteit betaalde de Backpay. 1951 werd de waarde van alle Het besluit werd in augustus biljetten boven de vijf gulden 1945 genomen door de minister gehalveerd en moesten worden van Oorlog in het kabinet ingeruild tegen nieuwe coupures Schermerhorn, J. Meynen die het voor de helft van de waarde. zo vanzelfsprekend vond dat hij Spaartegoeden van Nederlanders het niet vooraf besprak in de werden gehalveerd en bleef van Ministerraad. Het gevolg was dat de rehabilitatiegelden en huis- oud-krijgs-gevangen Nederlandse raadschade vergoeding weinig marine-mannen wel betaald zijn, over. hun mede kampbewoners die dienden bij de Indische Marine De Rehabilitatie Uitkering, Commissie Achterstallige (Gouvernementsmarine) niet. De Ronde Tafel Conferentie Betalingen Geallieerden, de Verenigde Staten, Frankrijk en het Verenigd De Ronde Tafel Conferentie was De Commissie Achterstallige Koninkrijk hebben hun militairen een tussen 23 augustus en 2 Betalingen (CAB) werd gevormd wel hun salarissen tijdens hun november 1949 in Den Haag op 18 december 1951. Taak: krijgsgevangenschap uitbetaald. gehouden Het betrof een onderzoek naar gang van zaken conferentie tussen vertegen- bij de rehabilitatieverplichtingen. De Backpay-commissie woordigers van Nederland, de Doelgroep: Indische Nederlanders, Republiek Indonesië en de iet de Molukkers die in Nederland De Backpay Commissie werd door Bijeenkomst voor Federaal woonachtig waren. Van Mook geïnstalleerd op 14 Overleg (afgekort BFO), de vertegenwoordiging van de januari 1946.Het recht op soldij De Backpay behoorde niet tot de verschillende staten die Nederland was verankerd in de wetgeving onderzoeksopdracht. Uiteindelijk in de Indonesische archipel had van het land waar de militairen betaalt de regering 104,75 miljoen gecreëerd. Er werd onderhandeld deel van uitmaakten. Dit gulden, huisraad vergoeding over de binnenlandse en buiten- betekende dat de KNIL militairen inbegrepen. Het duurde lang voor landse schulden. Uiteindelijk onomstotelijk recht op Backpay er een beslissing kwam door accepteerde de Indonesische hadden. De Commissie bleek politieke onwil. Het had niet te delegatie, door bemiddeling van intern verdeeld over zowel de maken met de staat van ’s Rijks een Amerikaans lid van de VN juridische aspect als de omvang financiën. Vanaf 1950 was er een commissie voor Indonesië, dat van de financiële verplichting. De overschot op de begroting In 1952 men in ruil voor de Indische autoriteiten wezen elke lag de industriële productie al onafhankelijkheid een deel van juridische verplichting af. In plaats 35% hoger dan in1939, in1952 deze schulden over zou nemen. van integrale compensatie van de bedroeg het betalingsbalans niet uitgekeerde lonen en verloren Op 24 oktober werd er overschot 1,9 miljard gulden. gegane bezittingen, streefde overeengekomen dat Indonesië Batavia er naar om de Eind 1954 waren er nog maar 4,3 miljard gulden aan staats- betrokkenen schulden vrij te 3000 van de 50.000 aanvragen schuld zou overnemen. De maken en een nieuwe start te afgehandeld ten bedrage van 8.5 conferentie eindigde met het gunnen. Op 19 oktober werd de miljoen gulden. Er kwam protest besluit tot soevereiniteits- Backpay commissie ontbonden. en de afhandelingen werden overdracht die op 27 december Doel werd de slotrehabilitatie opgeschroefd naar 4000 per

10 maand4. Ondertussen had de Moluks eerherstel als belangengroeperingen om de zaak rechter uitspraak gedaan in een van de backpay weer aan te hefboom voor de Backpay aantal Backpay geschillen. Niet kaarten. Nederland, maar Indonesië was en de Commissie van Drie verantwoordelijk voor betaling. Er volgde een initiatief van Klaas Nederlands-Indie was een aparte Na de Molukse treinkapingen werd de Vries (PvdA), op dat moment staatkundige entiteit volgens het er een onderzoekscommissie voorzitter van de Vaste Kamer territorialiteitsbeginsel, Indonesië Kobben-Matouw opgericht die een Commissie van Defensie in nauwe was haar rechtsopvolger. Omdat historisch onderzoek deed naar de samenwerking met Weijers (CDA) de rechter een soevereine staat komst van de Molukkers naar en Keja (VVD) om tot een niet kan manen werd de Nederland. De in Nederland onderzoek te komen van de dagvaarding van de klagende woonachtige Molukse KNIL backpay-kwestie en haalbaarheid partij nietig verklaard. militairen na de Soevereiniteits- van een mogelijke oplossing. overdracht en de opheffing van Oud KNIL militairen hadden al Traktaat van Wassenaar het KNIL naar Nederland gehaald weken in hun oude uniformen via een gerechtelijk bevel. Na gedemonstreerd op het Binnenhof. De bilaterale betrekkingen met aankomst werden ze collectief Indonesië werden aangehaald, na ontslagen uit militaire dienst. De Uiteindelijk kwam er een voorstel de machtswisseling Soekarno- Nederlandse staat zorgde voor die gevat was in een motie die Soeharto. hun levensonderhoud maar de door de voorzitter van de Schuldsaneringsonderhandelingen Molukse gemeenschap voelde zich Commissie Weijers werd ingediend kwamen op gang die uitmondde in verraden. Daarnaast hadden de en geen partij-politieke strekking het Traktaat van Wassenaar. gepensioneerde veteranen, 958 had: Lumpsum van 600 miljoen gulden van 3578 overgekomen soldaten De Kamer, gehoord de beraad- wordt door Indonesië volledig geen recht op pensioen. slaging, betaald . Twee betalingen van 18 miljoen elk kwamen ten goede Overwegende dat in het verleden aan kleine particulieren die herhaaldelijk tussen regering en vanwege hun leeftijd of financiële Staten-Generaal van gedachten is urgentie in aanmerking kwamen gewisseld over het vraagstuk van voor financiële vergoeding voor de niet genoten inkomsten over de verloren gegaan bezit. Nederland periode van (krijgs)gevangen- heeft bewust de Backpay uit de schap tijdens de Japanse bezetting onderhandelingen gehouden. van Nederlands-Indië,

In de Memorie van toelichting, uit Overwegende dat opeenvolgende artikel 1 lid 1 vloeit voort dat De Nederlandse KNIL soldaten kabinetten zich daarbij op het aanspraken van particulieren op hadden daar wel recht op via de standpunt hebben gesteld dat het voormalig Gouvernement van KNIL Garantiewet. De Molukkers verzoeken over betaling van deze Nederlands-Indie niet meer jegens dienden zich te wenden tot niet genoten inkomsten niet voor de Republiek Indonesië kunnen Indonesië maar die weigerde te inwilliging vatbaar waren en dat worden geldend gemaakt. De bepalen ondanks de RTC die de Staten-Generaal zich bij dit vraag van Kamerlid Voogd of Indonesië verplichtte tot betaling. standpunt steeds hebben de KNIL militairen voor een Per 1 januari 1956 had Nederland aangesloten, vergoeding uit de lumpsum in het voor Molukse kostwinners de aanmerking kwamen, werd niet zelfzorgregeling ingevoerd. Op de Constaterende dat in geen enkel beantwoord door minister Luns. woonlasten na dienden Molukse rechtsgeding dat over deze zaak gezinnen in hun eigen levens- door betrokken organisaties en Conclusie: het Traktaat zet een onderhoud te voorzien. Per 1 individuele personen tegen de definitieve streep door de Backpay januari 1964 was de regering staat der Nederlanden werd terwijl de rechter de claim wel alsnog bereid tot een pensioen- aangespannen een juridisch rechtmatig had verklaard. vervangende uitkering. Over de afweegbaar recht op betaling kon Indonesië werd gevrijwaard om periode 1956-1964 werd niet worden geldend gemaakt, te betalen in Internationaal uitbetaald. Er kam een advies van rechtelijke zin. Stelt wederom vast, dat de Staat de Commissie Kobben Mantouw der Nederlanden juridisch niet aan het kabinet van Agt-Wiegel gehouden is tot betaling van om naar deze zaak te kijken. Dit 4 betreffende gederfde inkomsten, Hans Meijer, Indische rekening, blz. werd het signaal voor de Indische 105

11 Evenwel overwegende dat het waarover geen belasting de oorlog niet terug gegeven aan rechtsgevoel van betrokkenen hoeft te wordt geheven en de rechthebbenden/overlevenden. door deze herhaalde uitspraken dat niet in mindering Bezittingen waren door de van Regering, Staten-Generaal en wordt gebracht op de ambtenaren verkocht. Analoog Rechtelijke macht niet bevredigd pensioenen, uitkeringen, aan een onderzoek naar verloren is, subsidies en dergelijke die gegane Joodse bezittingen kwam betrokkenen ontvangen er een commissie Onderzoek Overwegende, dat deze uitspraken d) Verzoekt de regering over Indische Tegoeden, (commissie geen morele bevrediging schenken de uitwerking van deze van Galen). Een en ander omdat daarin geen rekening wordt regeling in overleg te resulteerde in Het Gebaar met een gehouden met de historische treden met organisaties toekenning van 350 miljoen verantwoordelijkheid mede van de van betrokkenen en gaat gulden en 158 miljoen euro voor Nederlandse Regering voor de over tot de orde van de diverse projecten. De Indische gebeurtenissen in het voormalig dag. Gemeenschap bleef het zien als Nederlands-Indië tijdens de genoegdoening, maar geen finale Tweede Wereldoorlog en daarna, kwijting van de vorderingen die de kern van de Indische Kwestie Voorts overwegende dat de vormen. verschrikkingen van de Japanse bezetting en het lijden in de De Bersiap wordt mee- krijgsgevangenkampen in ons land pas laten - nooit ten volle - zijn genomen in het Breed beseft en dat betrokkenen veelal Historisch Onderzoek als ook onvoldoende begrip hebben onderdeel van “Het ondervonden verband houdende met hun noodgedwongen Gebaar” repatriëring naar ons land, De Tweede Kamer stemde in met de regeling op 18 juni 1981 Bij de uitwerking van Het Gebaar” Nodigt de regering per 1 januari zonder stemming. Alle in in 2001/2011 was het Breed 1981 uit een regeling te treffen Nederland wonende weduwen van Historisch Onderzoek een van de waarin aan deze morele verant- gesneuvelde KNIL militairen projecten. Het onderzoek betrof woordelijkheid ook materieel ontvingen eveneens de uitkering onder andere de ontvangst van de inhoud wordt gegeven en die de naam Wet Uitkering Indische Nederlands in Nederland Indische Geïnterneerden droeg. die gekenmerkt werd door Verzoekt derhalve de Regering Eind 1981 waren 72.100 formalisme, bureaucratie en daarbij de volgende uitgangs- aanmeldingen binnengekomen, koude ontvangst. De opzet van punten in acht te nemen: 61.142 uit Nederland, 3237 uit het onderzoek veroorzaakte een Indonesië van warga negara’s en vergaand geschil tussen het IP en a) Aan alle voormalig 772 uit de rest van de wereld, het departement van WWS dat geïnterneerden- per 1 januari 1982 32.168 direct betrokken was bij de kostwinners, voor zover beschikkingen tot uitbetaling, op uitvoering van het Gebaar. zij zich na de oorlog de sluitingsdag van 1 juli 1983 Kernpunt vormde de vraag of de duurzaam in Nederland waren 57.965 formulieren Bersiap deel moest uitmaken van hebben gevestigd een ingediend. Na de ontbinding van het onderzoek of niet? Professor eenmalige uitkering te de Adviescommissie voor de Hans Blom indertijd hoogleraar verstrekken uitkering waren 47.877 aanvragen Geschiedenis aan de UvA en b) De uitkering wordt verwerkt en 37.296 uitgekeerd5 verbonden aan het NIOD en eveneens verstrekt aan Buitenkampers vielen buiten de Bussemaker kwamen tegenover weduwen van voormalig regeling. elkaar te staan. Herman geïnterneerden, Bussemaker heeft hier het kostwinners die zich De Liro Affaire en de volgende over gezegd.: duurzaam in Nederland gevolgen voor Indische hebben gevestigd voor Ik ben in 2001 bij de Universiteit zover het huwelijk ten Gemeenschap van Amsterdam gepromoveerd op tijde van de internering de dissertatie “Paradise in Peril: Joodse tegoeden waren in beslag bestond Western Colonial Power and genomen tijdens de oorlog en na c) Deze uitkering bestaat een Japanese expansion in South-East Asia, 1904 – 1941”. Mijn promotor voor allen gelijk bedrag 5 van 7.500 gulden Hans Meijer, Indische rekening was Hans Blom, toen naast zijn blz.317

12 hoogleraarschap ook directeur van april 2012 gedoogsteun vanuit de stemmen verschil verworpen, PVV het NIOD. Uiteindelijk werd de Tweede Kamer van de PVV. Op 21 zegde aanvankelijk haar steun toe Bersiap (na hevige protesten uit april 2012 maakte premier Mark maar stemde uiteindelijk mee de Indische gemeenschap) Rutte bekend dat het, na zeven met de coalitie. Hun argument: wij toegevoegd aan het NIOD weken onderhandelen in het waren door het regeerakkoord onderzoek in het rapport van Catshuis over de begroting voor gehouden tot gedoogsteun aan Peter Keppy, dat over de 2013, niet was gelukt tot het Kabinet Rutte . vermogensaspecten van de overeenstemming te komen met Japanse Bezetting en de daarop Geert Wilders. Na het stuklopen In januari 2013 wordt Silfraire volgende Indonesische Revolutie, van de onderhandelingen gaf de Delhaye voorzitter van het IP als handelt. De regering was beducht PVV aan per die dag geen opvolger Herman Bussemaker. Op dat deze rapporten claims zouden gedoogpartner meer te zijn van 19 maart 2013 werd een Stille onderbouwen. Dit wetenschap- het kabinet. Diederik Samsom Tocht georganiseerd waarbij pelijk onderzoek was voor het IP fractievoorzitter van de Tweede Peggy Stein een van de van levensbelang omdat het naar Kamerfractie van de PvdA zei op organisatoren was en later toetrad de achterban gebruikt kon worden 24 augustus 2012 dat de Indische tot de delegatie die direct om aan te geven dat Het Gebaar Kwestie in deze kabinetsperiode onderhandelingen voerde met de geen finale kwijting was maar moet worden opgelost in het radio staatssecretaris. De delegatie dat een onafhankelijk onderzoek programma De Halve Maan. bestaat mede uit Jan van ongetwijfeld zou aantonen dat de Wagtendonk, voorzitter Stichting regering in het krijt stond bij de Het kabinet Rutte 2 werd beëdigd Japanse Ereschulden, Jan de Jong, Indische gemeenschap en dat er op 5 november 2012. Op 29 juni voorzitter van de Stichting nog een finale compensatie zou is dan al een stemming geweest Vervolgingsslachtoffers Jappen- komen het geen men te goed van een motie van Pia Dijkstra kamp (SVJ) en Ton te Meij meende te hebben van de waar een Commissie van Wijze onafhankelijk adviseur. De tocht Nederlandse regering. Mannen wordt voorgesteld om uit eindigt op het plein waar een de impasse te komen in de petitie werd aangeboden aan de Kabinet Balkenende IV en onderhandelingen tussen staats- Tweede Kamer. In de voor- secretaris Veldhuijzen-van Zanten bereidingsfase is Hans Vogelsang, Rutte I Hylner en het Indisch Platform. nauw betrokken bij de online Die impasse ontstond met name campagne voor deze petitie Kabinet Balkenende IV was op 10 omdat het idee postvatte dat de waardoor deze petitie breed februari 2010 gevallen. Op 28 secretaris door haar ambtenaren onder ogen van de Indische oktober 2009 werd door het IP onjuist werd geïnformeerd. Gemeenschap komt en nog breder in samenwerking met ICM van gedragen werd. Ferry Schwab een manifestatie georganiseerd op het Plein in Den Impactanalyse Haag nadat daaraan voorafgaande een gesprek met Jet Bussemaker, Op 31 mei 2013 wordt op verzoek staatssecretaris van VWS in het van het IP door de Sociale kabinet Balkenende IV had verzekeringsbank het voorstel van plaatsgevonden. Halbe Zijlstra het IP doorgerekend. Op 20 hield een speech waarbij hij de december 2013 volgt een mening uitsprak dat de Indische veegbrief van de staatssecretaris. Kwestie moest worden opgelost. Kern is dat hij in gesprek blijft met Eerder dat jaar had de schrijfster het IP. In 2014 komt er geen Elise Lengkeek haar boek,’Ik Het bleek dat de NIOD rapporten voorstel. Na 15 augustus 2014, beken’ over het Indisch verzet aan niet door de beleidsambtenaren gaat het IP individuele gesprekken de premier aangeboden. Halbe van VWS ambtenaren waren aan met Tweede Kamerleden. Het Zijlstra zei later in een gesprek gelezen. Ton te Meij delegatielid beeld ontstaat van een staats- met het IP dat hij Kamervragen van het IP sprak de ambtenaren secretaris die in gesprek blijft zou stellen aan Ab Klink minister hier op aan, de staatssecretaris maar geen voorstellen doet en van Volksgezondheid, hij kreeg werd dus door haar ambtenaren afspraken niet nakomt om tot een echter nietszeggende antwoorden. bewust verkeerd voorgelicht. Zo ontstond het beeld van de Vierde beleidsbrief naar de Kamer te 6 Kabinet Rutte 1 was een macht die haar staatssecretarissen komen . minderheidskabinet bestaande uit in opvolgende kabinetten op het de politieke partijen VVD en CDA, verkeerde been zette. De motie 6 en kreeg van oktober 2010 tot van Dijkstra wordt met 2 Indisch verdriet, Herman Bussemaker, blz. 355

13 Vaste Kamer Commissie Aan het begin stond Van Rijn was, die zowel budgettair evenals vele andere sprekers stil aanvaardbaar zou zijn als ook VWS eist overleg met de bij het trieste bericht van het draagbaar voor de Indische staatssecretaris en AO overlijden van Dr. Bussemaker, de gemeenschap als geheel, voor wat van 14 oktober jl. ‘man met het grote hart voor de betreft de erkenning en Indische zaak’. Van Rijn zei dat hij compensatie7. Op 2 juni 2015 een dag voor het zich grondig verdiept had in de Algemeen Overleg met de vaste ‘Indische kwestie’. Hij zag het als Op 2 november blijkt dat er een kamer Commissie van VWS stuurt zijn opgave in zijn functie om die akkoord is tussen staatssecretaris van Rijn een brief naar de Kamer. niet als afgedaan te beschouwen. van Rijn en het Indisch Platform De kern: Het Gebaar is finale Hiervoor zijn geen juridische maar alleen over de Backpay. Een Kwijting maar Van Rijn wil in redenen, maar hij doet dit bedrag van 25.000 euro zal gesprek blijven met het IP. vanwege morele overwegingen. belastingvrij worden uitbetaald en Backpay en Vermogensschade het uitvoerings-reglement wordt worden expliciet genoemd in de Bij kennisneming van de nader ingevuld in nauwe brief. Michiel van Veen (VVD) geschiedenis zoals o.a. weer- samenwerking tussen beide vindt een meerderheid in de Vaste gegeven in de rapporten van het partijen. De Rijksoverheid zet het Kamer Commissie VWS voor zijn NIOD bekropen hem (en hem niet bericht op internet met de voorstel om tot uitstel van het AO alleen) gevoelens van gêne en volgende inhoud: overleg te komen. Een volgend schaamte over de manier waarop overleg wordt op 14 oktober de belangen van de Indische Van Rijn en Indisch gepland. In oktober 2015, volgt Nederlanders zijn behandeld. Platform doorbreken 70- een lange brief van Van Rijn en jarige impasse 'Backpay' een AO overleg dat op 14 oktober plaatsvindt. Nieuwsbericht | 03-11-2015 | 17:00 Uitkomst AO overleg 14 oktober 2015 Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) en het Indisch Platform zijn Uitkomst: Van Rijn zal vóór akkoord om de “Backpay” de begrotingsbehandeling VWS gezamenlijk tot een oplossing te (die begint op 2 november a.s.) brengen. Er wordt een financiële de Commissie informeren of regeling getroffen voor de een gesprek met het Indisch betrokkenen die nu nog in leven Platform zinvol is om – zonder zijn. Het gaat bij de “Backpay” verwachtingen te wekken – over de niet uitbetaalde salarissen misschien te komen tot een aparte aan de ambtenaren en militairen oplossing voor de ‘backpay’- die in dienst waren van het generatie. In die brief zal hij Nederlands-Indisch Gouvernement tevens proberen de eventuele gedurende de Japanse bezetting. kosten hiervan te ramen. Of een Desgevraagd zei hij dat de Van Rijn: "Met deze regeling overleg hierover zinvol is, hangt berekening (door de SVB) op basis trachten we tegemoet te komen van de opstelling van het IP af. van de benadering van het IP aan de onvrede in de Indische uitkwam op ruim een miljard euro Tot dusver heeft het IP namelijk Gemeenschap door het ontbreken (over 15 jaar). De kwestie ligt ook een brede aanpak voorgestaan, van een oplossing voor de in die zin gecompliceerd dat zonder het maken van een Backpay. De geschiedenis van de erkenning (of excuses) zonder onderscheid tussen diverse afgelopen 70 jaar kunnen we niet compensatie voor velen niet telt. groepen binnen de Indische ongedaan maken, maar ik hoop dat deze stap de weg vrijmaakt gemeenschap. De Commissie zal Terwijl een vorm van compensatie voor een nieuw hoofdstuk van vervolgens een tweede termijn (waarvan voorbeelden in het onze gezamenlijke toekomst". plannen voor een Algemeen verleden te vinden zijn) voor velen Overleg. Van Rijn zegde toe dat de gevoelens van verdriet en Voorzitter Silfraire Delhaye van hij op zijn begroting geld zou onrechtvaardige behandeling niet Het Indisch Platform: “Deze stap willen vrijmaken voor (nader in te kan wegnemen. De conclusie van die we samen zetten, stelt ons vullen) projecten om de Indische Van Rijn die hij bij herhaling en op in de gelegenheid om zo snel geschiedenis (beter) te doen diverse manieren toelichtte, was kennen. dat er geen oplossing voorhanden 7 Han Gieske, Facebook

14 mogelijk de mensen te helpen die Martin van Rijn, lichtte zijn inzicht dat zijn eigenlijke kwelling al meer dan 70 jaar wachten op beslissing toe aan de Tweede zou hebben moeten veroorzaken, hun salaris. Onze directe focus op Kamer in een brief, waarvan de bewerkstelligt zijn overwinning korte termijn is nu hierop gericht. inhoud reeds in het openings- schrijft Camus. Het is aldus niet Staatssecretaris Martin van Rijn artikel weergegeven is. zozeer het absurde waar Camus doorbreekt hierin een 70 jaar op uit is, maar de weerstand durende impasse. Hiermee wordt De mythe van Sysiphus die het oproept, de revolte, die een van de doelstellingen van het vrij maakt (bron: dr. Ruud Welten, IP op korte termijn ingewilligd. We Sisyphos (Oudgrieks: Σίσυφος) of het Labyrinth van de Mythe van zijn hier content mee." Sisyphus (Latijn) is een figuur uit Sysiphus, 2013). de Griekse mythologie. Hij beging Betrokkenen zo min de vergissing de goden uit te Het verhaal van Sysiphus kan als mogelijk belasten dagen. Hij wist hun telkens te metafoor worden gehanteerd voor ontsnappen maar verergerde het onderhandelingsproces dat Van Rijn en het Indisch Platform hiermee zijn uiteindelijke straf. zich meer dan zeventig jaar zullen verder overleg voeren over ontwikkelde en getuige de laatste de precieze uitwerking van de alinea van de brief van Van Rijn regeling. Over een aantal nog geen einde is gekomen: kernpunten is al overeenstemming bereikt. Per rechthebbende zal een “Tot slot nog het volgende. De bedrag van 25.000 euro netto algemene doelstelling van het worden uitgekeerd. In de Indisch Platform is ons bekend. uitvoering zal maximaal worden Het is vanzelf-sprekend aan het aangesloten op reeds beschikbare Indisch Platform, mede ingericht informatie over de recht- op verzoek van de Nederlandse hebbenden, omwille van de Regering als haar gesprekspartner snelheid en zodat betrokkenen – voor de gehele Indische veelal ouder dan 90 jaar – zo min Gemeenschap, om naast de mogelijk worden belast. ‘backpay’ zorg te dragen voor Conclusie: de regeling in 1981 was Mary Huang, design technologist de verdere doelstellingen die uit een gevolg van consensus-politiek USA, Sysiphus haar belangen en achterban tussen Kamer en Kabinet. De voortkomen.” Backpay-regeling is voortgekomen Die luidde dat hij tot het einde der uit een overleg en petite comité tijden in de Tartaros (Griekse Bronnen: tussen het Indisch Platform en onderwereld) een rotsblok tegen Peter Keppy: Sporen van een vertegenwoordiger van het een berg moest duwen. De Franse Vernieling, Kabinet en opnieuw in de ogen schrijver Albert Camus schreef de Hans Meijer: Indische Rekening, van het kabinet het inlossen van Mythe van Sysiphus. Bij hem is Indië, Nederland en de Backpay een morele verplichting bij het deze figuur een absurde held kwestie 1945-2005, ontbreken van een juridisch- omdat hij beseft dat hij op zichzelf Herman Bussemaker: Indisch rechtelijke basis. En wederom is is aangewezen, dat hij niet langer Verdriet, een deel van de Indische Kwestie door de goden geleid wordt. Zijn Website Vaste Kamer Commissie geregeld en wordt het overleg geluk schuilt niet in de ontkenning VWS, tussen Van Rijn en het Indisch van zijn lot, maar van het besef Javapost, weblog van Bert Platform voortgezet. dat hij revolteert tegen het lot dat de goden hem hebben toebedacht Immerzeel. Staatssecretaris van Volksgezond- en het is precies deze revolte die heid, Welzijn en Sport, de heer hem vrij maakt. Het heldere ______

Wel eens gedacht aan adverteren in NICC Magazine? Uw product of dienst wordt door minstens 100.000 mensen opgemerkt. Vraag vrijblijvend onze advertentieformaten en tarieven aan [email protected]

15 Tentoonstelling Troostmeisjes in Japan

Van 10 tot en met25 oktober jl. is stroom aan reacties op, zowel tot erkenning, zoals in de “Kono- in Japan een tentoonstelling van lovende als ook negatieve en zelfs verklaring” (1993) werd gesteld: foto’s van Troostmeisjes van Jan dreigementen. Van hogerhand “Het Japanse Keizerlijk Leger was Banning geweest, daarbij begeleid werd de op Facebook geplaatste direct of indirect betrokken bij de door de teksten van Hilde Janssen. link onmiddellijk verwijderd., totstandkoming van en het beheer Enkele jaren geleden publiceerden over “Trooststations”, waarvoor zij het boek “Troostmeisjes/ jonge vrouwen uit China, Korea, Comfort Women” en het verhalen- Filippijnen en Indonesië tegen hun boek “Schaamte en Onschuld”. wil waren gerecruteerd”. Verder werkten beiden mee aan de documentaire “Omdat wij mooi De Japanse regering echter wil waren”. deze overeenkomst herzien. De minister van Binnenlandse Zaken Sanae Takaichi verklaarde begin dit jaar dat zij deze “wereldwijd verspreide valse informatie, die de Volle zaal bij een lezing eer van Japan en zijn bevolking De Japanse autoriteiten blijven tot in de verre toekomst ontkennen dat zo’n 200.000 ondermijnt” wil rechtzetten. In vrouwen en meisjes tijdens de deze sfeer is het nogal Tweede Wereldoorlog werden opmerkelijk – en dapper – dat gedwongen tot seksuele slavernij initiatiefnemer WAM en de KID door het Japanse Keizerlijk Leger. Ailack Art Hall deze tentoonstelling Recentelijke aanmaningen door over de Troostmeisjes willen de Mensenrechten Commissie van exposeren. de Verenigde Naties deden niets af aan dit halsstarrige Japanse standpunt. Een krachtig deel van politiek rechts – waarbij ook Pr3emioer Shinzo Abe, houdt vol De tentoonstelling was geïnitieerd dat de Troostmeisjes professionele door het Japanse Women’s Active prostituees waren en er verder Museum on War and Peace (WAM) geen enkel bewijs is dat de in Tokyo en werd getoond in de Fragment van een krantenartikel verhalen van de vrouwen en Kid Ailack Art Hall. Deze galerie meisjes over hun seksuele over de tentoonstelling heeft al eerder omstreden slavernij steekhouden. Het thema exposities aan de wanden gehad. Op de dag van de opening en de zorgt voor een regelmatig Het werk van Banning en Janssen dagen erna lopen de Japanners opborrelende bron van spanning trok al sinds begin 2010 veel opvallend stil langs de foto’s, tussen Japan en zijn buren, met internationale aandacht en werd sommigen de hand voor de mond. name Zuid-Korea en China. gepubliceerd en geëxposeerd in tal Ogen vol ongeloof bij het lezen van landen. en horen van de achterliggende verhalen bij de foto’s. Ook de Reacties tijdens deze tentoonstelling georganiseerde activiteiten zoals In oktober 2014 nam het foto een seminar, een discussie-sessie, magazine DAYS JAPAN al het een lezing en voordrachten zijn voortouw door de portretten van druk bezocht. de Troostmeisjes alvast te publiceren. Eind juli 2015 zond de Eén van de bezoeksters vertelt: Japanse tv-zender TBS in het “Ik huiver door de aanblik van die nieuwsprogramma Hodu Tokushyi Grote drukte tijdens seminar oude vrouwen. Ik weet niet goed een documentaire uit waarin wat hun ogen willen zeggen: Hilde Janssen - speciaal door de Revisionisme verdriet of woede. Ik ben blij dat zender daarvoor ingehuurd – een ik er nu wat over weet. Er wordt in In de jaren ’90 toonde de Japanse aantal Indonesische vrouwen Japan niet over gesproken. Maar overheid tekenen van bereidheid interviewde. Het leverde een ik schaam mij een Japanse te zijn en wil mijn excuses aanbieden aan Japan waar we over de echte groot artikel. De plaatselijke al die vrouwen die zo onder de geschiedenis kunnen leren. Ik overheden houden zich angstvallig wreedheden geleden hebben”. studeer voor lerares en ik zal afzijdig. De tentoonstelling is nu te het mijn leerlingen later zeker zien in Okinawa in een plaatselijk Een ander zegt: “Bij het zien van vertellen”. “War and Peace Memorial”. die foto’s is het alsof ik hun pijn voel. Wat heeft het Japanse leger Ook de kranten hebben de foto- verschrikkelijke dingen gedaan. Er tentoonstelling verslagen, een zijn veel te weinig plaatsen in enkele zelfs met een halve pagina ______

Waarom wij zo weinig van de oorlog in

Indonesië weten Door: Ronald Nijboer

De grootvader van Ronald Nijboer mijn opa als diepgelovig christen diende tussen 1946 en 1948 in zijn zondagen doorbracht in de Nederlands-Indië en tekende zijn Willemskerk, zoals de kerk belevenissen op in een dagboek. destijds heette. Bijna zeventig jaar na de onafhankelijkheid van Indonesië Zondag 7 april 1946 bezoekt Ronald dezelfde plekken Vanmorgen ben ik naar de als zijn opa. Waarom weten we zo Willemskerk te Batavia geweest. weinig van die tijd? Veel Ambonezen en Maleiers. De kerk was tjokvol, een 200 man Op 17 augustus 1945, zeventig Evert-Jan Nijboer, schrijvend in moest wel staan. jaar geleden, roept Soekarno de zijn dagboek Indonesische onafhankelijkheid Dat is nu wel anders. Slechts uit. De Nederlandse overheid Mijn opa, Evert-Jan Nijboer, enkele gezinnen vergezellen mij erkent de onafhankelijkheid niet verbleef als oorlogsvrijwilliger van deze namiddag. We worden, in het en stuurt 200.000 soldaten om de 1946 tot 1948 in het toenmalige Engels, welkom geheten door de orde in de kolonie te herstellen. Nederlands-Indië. Ook hij zweeg diaken, een kleine, kromme Vol goede moed reizen oorlogs- nadat hij gediend had en vrouw. Als ik haar vertel dat ik vrijwilligers en dienstplichtige terugkeerde naar Nederland. Wel benieuwd ben naar de kerk waar militairen naar Indië om de hield hij elke dag zijn belevenissen mijn opa altijd kwam, begint ze te bevolking te bevrijden van de bij in een dagboek. Het is de basis stralen. ‘Welkom in onze kerk!’ terreur. voor mijn reis door Indonesië. Wat zegt ze in vlekkeloos Nederlands. zien we, als het zwijgen met Haar ‘mammie’ kwam uit Holland verhalen gevuld wordt? De werkelijkheid blijkt anders. Ze en haar opa was predikant tijdens worden niet onthaald als helden, de onafhankelijkheidsoorlog. De maar belanden in een complexe, Mijn opa achterna levens van onze grootvaders vuile oorlog. Als de soldaten hebben elkaar destijds gekruist en ik probeer me in te beelden hoe verslagen uit Indië terugkeren Van de drukkende hitte in Jakarta gaan ze over op een massaal mijn opa meezong met de stap ik de koele Immanuelkerk psalmen vanaf dezelfde plek waar stilzwijgen. Wat ze hebben in. Een brede trap leidt me via meegemaakt, is vaak te heftig om ik luister naar de lezing uit het portaal de ronde kerk binnen. Mattheus 13. te vertellen en de achtergebleven Het gebouw, opgetrokken uit familie en vrienden kunnen zich smetteloos witte zuilen met maar moeilijk een voorstelling daarop een donker koepeldak, Waarom mijn opa zich maken van wat ‘onze jongens’ straalt een zeldzame rust uit in de aanmeldde daar beleefden. Door de immer chaotische metropool. Over Nederlandse regering en pers enkele minuten begint de dienst. Zijn eerste zinnen zet Evert-Jan werd nooit gesproken over een op papier als de geallieerden in oorlog. Er was slechts sprake van Maar ik ben hier niet uit religieuze april 1945 het Overijsselse een binnenlands conflict, zo erg overwegingen. Ik ben hier omdat Gramsbergen binnenrijden. De kon dat toch niet zijn?

17 Zaterdag 15 september 1945 en door de Jappen ernstig Bekend werd dat we binnenkort verwaarloosd. […] Direct de eerste naar Indië gaan als Gezags- nacht hadden we wacht. ’s Nachts bataljon Indië. Wij zullen de werd er geschoten. Dat ging de grondlegger zijn in Indië. Een hele hele nacht zo door. Bren, Sten en eer. geweren, alles kon je duidelijk onderscheiden. De kogels floten De heenreis doet als een door ons kamp, want het was jongensboek aan. Een 22-jarige geen kilometer van ons jongeman die in de bloei van zijn verwijderd. leven het avontuur opzoekt, vol goede moed om zijn plicht te Het positieve gevoel van de volbrengen. Ongeveer 1.600 heenreis is snel voorbij. De ‘arme Nederlandse militairen, velen van inlanders’ lijden honger en de Bevrijding Oost-Nederland, 1945 Evert-Jans leeftijd of jonger, berichten over gruwelijke moord- worden in oktober 1945 partijen bereiken de soldaten. In langverwachte bevrijding zorgt ingescheept op de Stirling Castle. mei 1946 worden acht militairen voor een uitzinnige vreugde, Via de Middellandse zee langs het vermist na een patrouille in verlost van de bezetter kan de exotische Port Said en het verre Pesing. Als ze dagen later worden wederopbouw beginnen. Australië komen ze eind november teruggevonden blijken de lijken aan in Penang, Maleisië. Mijn opa onherkenbaar verminkt. Ook de Vrijdag 6 april 1945 is onder de indruk van de bevolking wordt niet gespaard. Er ging een gejuich op, want de schoonheid van de Aziatische Engelsen (Canadezen) kwamen. natuur. Woensdag 15 mei 1946 Een geweldig gejuich. Iedereen Deze morgen waren vermoorde drukte je de hand en door Dinsdag 27 november 1945 inlanders door de kali gedreven. iedereen word je de hand ook Een prachtomgeving waar we Als die arme mensen in contact gedrukt ten teken van innige overal langs kwamen. Mooie zijn geweest met Hollanders blijdschap. Blij mochten we ook groenende bergen, de palm- worden ze naderhand vermoord. wel zijn, dat we al die jaren waren bomen, pisangs, alles werd nu gespaard voor de greep van de ineens werkelijkheid. Toen ik dit vijand. Het onderduikersleven alles zag, kreeg ik een indruk om nam een eind. Wat een vrijheid, de tropen nooit weer te verlaten. dat het juk verpletterd was. De strijd van vrijwilligers Zaterdag 5 mei 1945 Eindelijk vrede, de algehele Inmiddels heeft Japan zich bevrijding van het zo dierbare overgegeven, maar de plotselinge Vaderland. Wat een vreugde, onafhankelijkheidsstrijd van de vooral voor het hongerende Indonesiërs heeft de rust op Westen. Want wij hebben met hen Java niet doen wederkeren. meegeleden. Wat een blijdschap Pemoeda’s eisen met veel geweld de Koningin weer in ons midden te onmiddellijke onafhankelijkheid. weten. Veel Nederlanders en Indische Nederlanders worden vermoord. Ondanks de overwinningsroes is er Als Evert-Jans brigade op 26 weinig toekomstperspectief voor “God geve dat het niet tevergeefs maart 1946 wordt toegelaten een boerenzoon zoals mijn opa. is geweest”; pagina uit het in Batavia hoeven de Japanse Tegelijkertijd is Nederlands-Indië dagboek. bezetters niet meer verjaagd te nog volop in oorlog met Japan worden. Het nieuwe doel is om en rekruteert de Nederlandse Avontuurlijk is het, maar niet Indië in Nederlandse handen te overheid oorlogsvrijwilligers om zoals ze het zich hadden houden. ‘onze Rijksgenoten in Indië te voorgesteld. De woede tegen bevrijden.’ Evert-Jan meldt zich de Japanners en Indonesische Dinsdag 26 maart 1946 aan. Hij ziet dat wel zitten, revolutionairen groeit met de dag. In de haven lag het vol gezonken onthaald worden op Java. Zoals Evert-Jan doet desondanks zijn schepen. Onze eerste indruk was dat gebeurde bij de Engelsen en best om de moed erin te houden. een doodse stad te zien, vernield Canadezen in zijn stad.

18

Pagina uit het fotoalbum van Evert-Jan Nijboer

Af en toe is daar ook reden toe. In gesprekken met veel andere maanden draagt hij de kist van juni 1946 rijdt zijn patrouille naar Indonesiërs heb ik al gemerkt hoe zijn maat Pieter van Eppen en de het front in de stad Cianjur. Dagen opvallend vergevingsgezind ze dood van zijn vroegere kapitein van hevige vuurgevechten volgen. staan ten opzichte van de oude Van Dijk ‘die zich zo uitnemend Vlak voor de ogen van Evert-Jan kolonisator. Ook Dio voelt geen verdienstelijk maakte door voor- steken ‘extremisten’ Chinese wrok tegen de Nederlanders: beeldige moed’ raakt hem diep. woningen in brand en beschieten ‘Natuurlijk, de kolonie was niet de bevolking. De kapitein beveelt goed, maar de Nederlanders De Veiligheidsraad van de het gebied tot aan de brand over hebben wel wegen aangelegd en Verenigde Naties keert zich te nemen. Dat lukt, 4.000 Chinese onderwijs gebracht.’ ondertussen steeds feller tegen de mannen, vrouwen en kinderen Nederlandse missie. De worden geëvacueerd en in De alledaagse bezigheden Nederlandse overheid blijft het veiligheid gebracht. conflict bagatelliseren en van de vrijwilligers bestempelt militair ingrijpen als Rijdend door Cianjur herinnert ‘politionele acties.’ Over oorlog weinig meer aan de strijd die hier Juist de dagelijkse belevenissen wordt dan ook niet gesproken is geleverd. Ik overnacht bij een brengen die onvoorstelbare tijd onder de Nederlandse bevolking, inwoner van Cianjur en ga op pad dichterbij. Gedurende zijn tijd op maar de soldaten in Indonesië met zijn neef Dio, op zoek naar Java schrijft hij ook steeds meer weten wel beter. Als Evert-Jans herkenningspunten uit de dag- over het alledaagse en verdwijnen schip begin 1948 koers zet boeken. De bewegwijzering staat de militaire acties naar de richting Nederland is hij niet meer vol met namen van plaatsen die achtergrond. Het lijkt zijn manier zo zeker van een goede afloop. mijn opa heeft aangedaan: om met de oorlog om te kunnen Cibeber, Sukabumi, Cisarua. Dio gaan, want stapsgewijs wordt het Zaterdag 28 februari 1948 neemt me mee in een angkot, een geloof in het ‘herstel van de orde Veel is beleefd en geleden. God felrood minibusje dat dienst doet en rust’ minder. Veel kameraden geve dat het niet tevergeefs is als openbaar vervoer. In de sneuvelen. Al in de eerste geweest. Dat is een gedachte die De eerste keren moet hij daarom Belangstelling is er wel, maar velen bezighield in deze uren van glimlachen, maar al snel ergert begrip over Indië voor geen vertrek. hij zich aan de oppervlakkige cent […] Als het leven hier maar belangstelling. Het doet hem pijn gauw went, want veel dingen vind als een kennis zegt ‘Laten ze die ik bekrompen en kleinzielig”. Thuisgekomen is de familie dolblij oorlogsvrijwilligers maar allemaal om hun zoon en broer weer te in Indië laten.’ Zijn verhaal kan hij kunnen begroeten, maar Evert-Jan Een mensenleven later lijkt er bij niemand kwijt en hij besluit het heeft moeite om te wennen aan maar weinig veranderd. (Java dan maar voor zichzelf te houden. een nieuw leven in Holland. Post) In de week na zijn thuiskomst Mensen stellen vragen die voor schrijft mijn opa: hem vanzelfsprekend zijn: ‘het is Dit artikel verscheen eerder in ‘De “Allerlei gekke dingen kunnen er zeker warm?’ of ‘moest je ook Correspondent’. de mensen van hier je vragen. vechten?’

Teken de petitie ‘Traktaat van Wassenaar 1966’ op: http://uitbetalentvw66.petities.nl/

Het gezicht achter een plunjezak Door: Nanneke Wigard

Sommige objecten bevinden zich wordt het ook makkelijker om al lange tijd in de collectie van gegevens aan elkaar te koppelen. Stichting Moluks Historisch Dat gebeurde onlangs met deze Museum. Nu dankzij digitalisering militaire plunjezak. de informatie beter ontsloten is, De collectiebeheerder van het Museum, Nanneke Wigard, vertelt hoe dat in zijn werk ging.

Voor de bijeenkomst ‘Gekomen vanwege dromen en idealen’, die stichting Moluks Historisch Museum op 20 oktober 2015 organiseerde in Bronbeek, bereidde ik een live versie voor van ‘De Collectie vertelt…’ Eén van de objecten die ik ter plaatse aan het publiek wilde laten zien, was deze plunjezak. Vanzelfsprekend ga je dan in je collectie op zoek naar meer informatie over de naam die erop Bladzijde uit een dagboekje staat: H. Tuwanakotta, Nr. 89457. Het nummer betreft een Tuwanakotta, kwam met vrouw, stamboeknummer en niet een zoontje en 3 pleegzonen naar legernummer want dat laatste Nederland. Ook kunnen we daar hoort uit 9 cijfers te bestaan. Uit zien wat zijn leeftijd was. het stamboeknummer valt af te leiden dat deze militair al voor Het legernummer, 111608001, WOII in dienst was. Op de verbergt namelijk de geboorte- passagierslijst van de Kota Inten datum: 11 is het jaar 1911, 16 (2e reis) vond ik meer gegevens: geeft de maand weer maar - en Sergeant Majoor Instructeur H. dit moet je weten - je moet er 12

20 Fragment van de passaagierslijst van de Kota Inten

vanaf trekken, dus de 4e maand, zien met de vraag of iemand wist Doordat de naam verkeerd en 08 is de dag: 8 april 1911. wie erop stonden. Zo kwamen we gespeld was, zonder w, waren tot Verder speurend, ontdekte ik een aan de volgende beschrijving: nu toe de plunjezak en de foto mapje met archiefstukken die nog niet met elkaar in verband niet geregistreerd waren. gebracht. Nu dat is gecorrigeerd, kunnen plunjezak en eigenaar Er zat een briefje in op Japans alsnog in één zoekactie gevonden papier met als afzender H. worden. Bron: Moluks Historisch Tuwanakotta vanaf een Japans Museum. adres en ondertekend met de naam Dick. Aha, Dick en H. Tuwanakotta waren dezelfde Foto achter: Dick Tuanakotta, persoon. Dan hebben we ook een zijn vrouw Paulien Tuanakotta- foto van hem! Deze foto van Muskita, en gehurkt: Maartje bewoners van woonoord Muskita (zus van Paulien) en Jopie Maashaven, had ik ooit in de Muskita, zoon van Maartje. ______rubriek Flashback in Marinjo laten

Korte berichten

Verpleeghuis ‘Rumah krijgt SDE+ subsidie hiervoor. Bosbranden Indonesië Jaarlijks verbruikt Rumah Kita bedreiging voor Volks- Kita’ laat 500 zonne- 900.000 KW aan energie. Met het panelen plaatsen plaatsen van de zonnepanelen gezondheid heel Z.O. verwacht men een reductie van Azië Het verpleeghuis “Rumah Kita”, zo’n 108.000 KW per jaar door dat speciaal opgezet is voor eigen opwekking. De 500 zonne- De luchtvervuiling die veroorzaakt Indische en Molukse ouderen in panelen worden geplaatst door wordt door de zich nog altijd Wageningen, is gestart met het Atama uit Elst, onder begeleiding uitbreidende hevige bosbranden in laten aanleggen van een van het ingenieursbureau QING Indonesië vormen een ernstige omvangrijke zonnecentrale. Ruim Sustainable uit Arnhem. Rumah bedreiging voor heel Zuid Oost- 500 zonnepanelen met een hoog Kita is onderdeel van de Zinzia Azië. Dit heeft de WHO (World rendement zullen op het dak Zorggroep en huisvest in haar Health Organisation) van de VN geplaatst worden. Het project vestiging nabij het centrum van kort geleden verklaard. Naast Wageningen zo’n 160 Indische en Indonesië zelf zijn vooral Muolukse ouderen. Singapore en Maleisië zwaar getroffen door de verstikkende smogdeken. De smog bereikte inmiddels ook Thailand. In schril * contrast is het oordeel van de Indonesische regering, dat het zelf

wel de problemen de baas kan, tenminste tot voor kort. Vele gepropageerd als een school- landen in Zuid Oost-Azië hebben voorbeeld van regionale samen- al geruime tijd hun hulp aange- werking. Indonesië tekende het boden en pas nu heeft men akkoord pas in 2002, maar het erkend dat de vuurzee te groot is duurde tot 2014 voordat men om als land alleen onder de knie het op regeringsniveau officieel te krijgen. De Indonesische ratificeerde. Singapore en Maleisië regering heeft contact gezocht beschuldigen nu Indonesië ervan met Singapore, Maleisië, Rusland, dat het akkoord meer een politiek China en Australië voor samen- gebaar is dan echte intentie. Dit werking om de branden te blijkt uit artikel 12.2 van het bestrijden. Opvallend is dat noch akkoord, dat bepaalt dat externe in Indonesië, noch daarbuiten hulp alleen maar mag worden gesproken wordt over een ingezet op verzoek en met wettelijk bindend akkoord binnen toestemming van de vragende partij….. President Joko Widodo heeft nu bevel gegeven om de branden met alle middelen te bestrijden en in het vervolg hard op te treden tegen criminele bendes die bosbranden veroor- zaken om er palmolieplantages en bospercelen voor de productie van papier aan te leggen. Tevens heeft

hij een totale vergunningenstop de Associatie van Zuid Oost- afgekondigd voor deze plantages. Aziatische landen (ASEAN) om Sommige leden van Widodo’s grensoverschrijdende rookver- Kabinet vinden dit niet ver genoeg vuiling gezamenlijk aan te pakken. gaan en eisen dat wanneer op Dit akkoord is al sinds 1997 van een plantage brand uitbreekt, de kracht, maar er staat geen enkele concessiehouder zijn land niet kan beheren en zijn reeds afgegeven sanctie op het niet-nakomen. ASEAN heeft het akkoord altijd concessie wordt ingetrokken. (advertentie)

Recept van de maand Klepon (rijstballetjes met kokos)

Klepon is een zoet Indonesisch een kom de ketanmeel en de met je vinger een kuiltje in tot hapje en is erg lekker als kokosmelk tot een glad papje en halverwege. Doe hierin een klein tussendoortje. Bovendien ziet doe er enkele druppels kleurstof theelepeltje bruine suiker en vouw bij. Hoe donker u de kleur wilt het kuiltje dicht en rol het nog het er feestelijk uit. even tussen de handen. Doe ze

één voor één in de pan met Ingrediënten: borrelend water. Als de balletjes 250 gr. ketanmeel (kleefrijst- boven komen drijven, zijn ze gaar meel), 250 ml. kokosmelk, 150 gr. en is de suiker gesmolten. Rol ze geraspte kokos, bruine suiker, door de kokosrasp. Ga door tot enkele druppels groene kleurstof het deeg op is. Bij gebruik van (mag ook rode of een combinatie) twee kleuren vooraf het basisdeeg te koop bij toko of reformhuis, in tweeën delen. Ze zijn het water en een snufje zout. lekkerste als ze warm zijn. Je kunt hebben, bepaalt u zelf. Maak van ze in een stomer opwarmen, maar Bereiding: dit alles een mooie droge deegbal wat over is kan ingevroren Maak de kokosrasp zacht en warm (het deeg mag niet aan de vingers worden. Bijt het balletje niet door, in een rijststomer. Vul een blijven plakken). Maak er nu maar stop het geheel in de mond. kookpan voor 3/4 met water en kleine balletjes van (iets kleiner Selamat Makan breng dit aan de kook. Meng in dan een pingpongbal) en prik er

22 ______

Vertalingen van en naar alle talen en de moedertaal Speciaal: technisch, medisch, juridisch en commercieel Snelheid en kwaliteit tegen een redelijke prijs

Sinds 1989 het vertaalbureau dat u zorgen uit handen neemt

Galileïstraat 18 - 2561 TE Den Haag - tel: 070-362 05 89 - fax: 070-362 56 64 @: [email protected] W : www.creapro.myplaces.nl

D a t i s a n D e r e t a a l…!

______(advertentie)

Gedicht door: Mary-Jane Sahanaja

De auteur en dichteres Mary-Jane Sahanaja (1971) beschrijft in haar bundels “Verlossing van de schaamte en de schuld” en “Mijn waarheid” als jongste dochter van een KNIL-er, hoe haar vaders stille verdriet van invloed is geweest op haar leven. Ze kent een verleden van misbruik en mishandeling, waarover zij heel openhartig schrijft, zonder afbreuk te doen aan haar liefde voor haar ouders. Haar gedichtenbundels zijn te bestellen bij www.bol.com en www.freemusketeers.nl

Lidtekens Bundel: “Verlossing van de schaamte en de schuld”, 2009

Aan de buitenkant zie je ze niet Ze zitten aan de binnenkant Ooit waren ze rauw en open Ik voel ze niet Zijn nu eindelijk gesloten Tot je erop drukt Nog wel enigszins rood Met verkeerde woorden Maar ik houd mij groot Verkeerde gebaren Verkeerde geuren Aan de buitenkant zie je ze niet Of verkeerde kleuren Maar van binnen voel ik ze wel Soms Dan ineens voel ik de pijn Niet altijd En soms kun je dan zien Vooral als iemand me raakt Dat ik in mijzlef verdwijn Precies op het lidteken Wat wel eens gebeurt Helemaal helen Van tijd tot tijd. Dat zullen ze niet Ze zijn er voor altijd Hun bestaan ontkennen ______Is zinloos

Ik hoef ze ook niet kwijt

Boten- en passagierslijsten 1945-1964

Sinds een aantal jaren is een onderzoek en steun van Henk schepen die in de periode 1945 nagenoeg complete lijst online van Boekhuis heeft onderzoeker t/m 1964 burgers en militairen boten en passagiers uit de periode Herman van Oosten uiteindelijk de vervoerd hebben van de “Oost” van de grote repatriëring vanuit verzamelde informatie in een naar Nederland. De passagiers- Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea website gevat. Op deze website lijsten geven een overzicht van de naar Nederland. Na jarenlang treft u een overzicht aan van personen die met deze schepen

23 meegereisd hebben. In deze lijst, passagierslijst, alle boten, De derde golf (1957-1958) passagierslijsten is een kolom statistieken, toelichting, bronnen, Nieuw-Guinea. Ca. 20.000 mensen ‘archief’ te zien. Als daar een en wordt afgesloten met de verlaten het land als gevolg van groene punt staat, bestaat er een contactgegevens. anti-Nederlandse acties. archief waar gegevens over deze passagier te vinden zijn. Het kan Repatriëring in golven De vierde golf (1962) zijn dat deze gegevens in eigen Nieuw-Guinea. Ca. 20.000 mensen beheer zijn of anders wordt naar De repatriëring of evacuatie van worden geëvacueerd ten gevolge een archief doorverwezen. Nederlanders uit Nederlands-Indië van de overdracht van Nieuw- (later Indonesië) wordt op deze Guinea door Nederland aan Toen Herman deze website startte website door Herman van Oosten Indonesië. had hij van de 300.000 namen er ingedeeld in verschillende golven. 24.000 ingevoerd. Nu is hij De vijfde golf (1957-1964) stukken verder en kan zijn levens- De eerste golf (1945-1950) Spijtoptanten. Een onbekend werk behoorlijk compleet worden Capitulatie van Japan en Bersiap. aantal personen, ex-Nederlanders genoemd. Toch helemaal compleet Omvat ca. 100.000 personen. Was die na de soevereiniteitsover- is het nog niet. Dus wanneer u hoofdzakelijk de evacuatie van dracht voor de Indonesische een naam zoekt die er niet hen die tijdens de oorlog in nationaliteit kozen, maar hier later bijstaat, kunt u contact opnemen. internerings- of krijgsgevangen- op terugkwamen. waarbij u zoveel mogelijk kampen gezeten hadden en deels Bekijkt u eens rustig deze gegevens moet opgeven, zoals direct, deels binnen een aantal bijzonder interessante website en familienaam, voornamen, geboor- jaren naar Nederland kwamen. tedatum, scheepsnaam, vertrek- wie weet vindt u een stukje geschiedenis van uw voorouders datum. De tweede golf (1950-1957) terug. De eigenaar van de site, Soevereiniteitsoverdracht. Niet Herman van Oosten heeft er in Mocht u de datum van aankomst bekend hoeveel personen, het ieder geval een heidens werk aan niet weten, geeft u dan aan in was een direct gevolg van de gehad om alle gegevens bij elkaar welk seizoen het was: lente, machtswisseling van Nederland te verzamelen. zomer, herfst of winter, of andere aan de Republiek Indonesië, dus indicaties, zoals: rond Pasen, de bestuursambtenaren, politie- Webadres: Pinksteren, Kerstmis, Nieuwjaar, apparaat, rechterlijke macht en http://www.passagierslijsten1945- enz. De website maakt een onder- het leger keerden terug naar 1964.nl/boten/index.html verdeling in o.a. de volgende Nederland. onderwerpen: introductie, boten- ______

Boekbespreking, e-Books, CD & DVD, Presentatie & Signeren

Mijn leven in Nederlands-Indië afspeelt in de nadagen van het herkenbaar zal zijn. Adviesprijs: – Kadoedel. Kadoedel is de koloniale bewind en de verschrik- € 15,00. schrijversnaam van Thom van der kingen van de Tweede Wereld- Werve. In dit boek beschrijft hij oorlog. Van 1943 tot 1945 Vaarwel Soerabaja – Femmy zijn jeugd in Nederlands-Indië tot verbleef hij in Japanse burger- Fijten. Als Freddy Ribauwt in en met zijn avontuurlijke vertrek kampen. Maar dit is geen 1926 geboren wordt, lijkt hem een in 1946. Een verhaal dat zich historische autobiografie, als is mooie toekomst weggelegd. Hoe alles wat hij beschrijft ook werkelijk gebeurd. Het is veeleer een vertelling over een “coming- of-age” van een opgroeiende jongen die de wereld nog ziet als één groot avontuur, die zich leert te verhouden tot anderen en daarnaast een ontdekkingsreis beleeft naar zijn sexuele identiteit en hij beschrijft dit vanuit zijn eigen directe beleving. Hiermee is het een boek dat voor velen

24 naders pakt het uit als de de buitengebieden van Indonesië. Maatschappij om hem te Japanners Indië binnenvallen. Deze keuze van Mirjam maakt dat feliciteren nog een jaar president Vader wordt krijgsgevangen Wouter en Jeroen elkaar op een te blijven. Dit boek identificeert de genomen en Freddy’s Javaanse bijzondere manier leren kennen. investeerders in de twaalf schepen moeder, die een ambivalente Tegelijk heeft Mirjams reis een van de Amsterdamse rederij houding heeft tegenover haar louterende werking op allemaal. Boissevain & Co. Daarmee draagt knappe Indozoon, bekommert zich NU afgeprijst, van € 19,90 voor het boek nieuwe en gedetailleerde hoofdzakelijk om haar jongste € 7,50 (op=op). zoon Emo. Als de dreiging te groot wordt, moet Freddy onderduiken Wreed paradijs – Carl Hoffman en krijgt hij de zorg voor zijn Koppensnellers, kolonialisme en jonge broertje. Freddy’s droom om de mysterieuze verdwijning van in Java te blijven geeft hem de Michael Rockefeller. Michael was kracht om te overleven tijdens de op expeditie in Nieuw-Guinea voor Tweede Wereldoorlog en de onaf- hankelijkheidsoorlog die daarop volgt, waarin hijzelf, zijn vrienden en geliefden het zwaar te verduren krijgen. Femmy Fijten oogstte veellof met haar debuut

“Terug naar Bandung”. De indruk- wekkende geschiedenis van de informatie aan in de kennis van oude kolonie blijft haar nog steeds de negentiende-eeuwse parten- boeien. Met name de strijd om rederij. De relaties tussen 130 Soerabaja heeft diepe indruk investeerders in de bouw en gemaakt. Adviesprijs: € 18,00. uitrusting van de barken en de schoenerkoffen brengen vier Retour Rantepao – Joke netwerken naar voren, waarin Verweerd. Wouter en Inge het toenmalige Museum of rederijdirecteur Gideon Boissevain hebben dertig jaar geleden de Primitive Art in New York. Voor de en scheepsbouwer Cornelis Smit keuze gemaakt om met hun kust sloeg zijn boot om en hij centraal staan. Zij brengen zeer dochtertje Mirjam naar Rantepao zwom aan land. Daarna is er niets belangrijke spelers in hun eigen in Indonesië te vertrekken, de meer van hem vernomen. familie en profiteren direct en Zending in. Na een dramatische Geruchten doen de ronde dat hij indirect van de beschermende gevangengenomen zou zijn door maatregels van de Nederlandsche leden van de Asmat-stam, berucht Handel-Maatschappij en de alom om hun koppensnellen en aanwezige koloniale politiek. Dit kannibalisme. Carl Hoffman startte boek is een fraaie introductie op een uitgebreid onderzoek en pre-industrieel ondernemerschap ontdekte de ware toedracht. In de Adviesprijs: € 24.95. Jungle kwam hij terecht in de wondere wereld van geheime Formosa voorgoed verloren – geesten en opmerkelijke en Joyce Bergvelt. Een historisch raadselachtige gebruiken. Een epos gebaseerd op de vrijwel spannen en fascinerend verslag vergeten waargebeurde geschie- van de clash tussen beschavingen. denis rond de Nederlandse VOC en Adviesprijs: € 24,99. het zeventiende eeuwse Taiwan dat toen Formosa heette. In 1624 Zeilvaart op Nederlands-Indië wordt in het Japanse Hirado een – Charles Boissevain. Op 5 jongen geboren die later in China gebeurtenis keert het gezin terug oktober 1841 ontmoet koopman bekend werd als Koxinga. naar Nederland. Alledrie hebben en reder Gideon Boissevain (voor- Wanneer deze Koxinga na een ze grote moeite om hun draai te vader van de schrijver) op de lange oorlog tegen de Mantsjoes vinden. Als Mirjam jaren later de beurs de gebroeders en zwagers gedwongen wordt dat de Ming- kans krijgt om terug te gaan naar van de grote koopvaardij. Twee dynastie een zijn einde gekomen Rantepao om haar pleegbroer weken later legt hij de “visite” af is, moet hij met zijn leger vluchten Firman op te zoeken, heeft ze het bij President Van Der Houwen naar Formosa. Maar daar zitten de vermoeden dat ze zwanger is. van de Nederlandsche Handel- Toch maakt ze de zware reis naar Nederlanders. De belegerde

25 persoonlijke idealen en mis- gelopen carrières. Het boek is fraai geïllustreerd met afbeel- dingen van schilderijen, kaarten, tekeningen en gravures. Dit boek is tevens te bestellen bij de uitgever: www.walburgpers.nl Adviesprijs: € 29,95.

Gepeperd verleden – Harm Stevens. In dit boek wordt de relatie beschreven tussen Indië en componist, die bijna jaarlijks van Indonesië en Nederland tussen muziekstijl wisselde en in de

1595 en 2000. De schrijver tevens herfst van zijn bewogen carrière nog steeds even energiek en Nederlandse kolonisten trekken conservator van het Rijksmuseum dwars is als in de halve eeuw zich terug in Fort Zeelandia, dat ze ervoor. Hij schrok er niet voor onder leiding van Gouverneur terug om het succes van zijn Coyett zo lang mogelijk weten te barokmuziek op de bühne met verdedigen. Dan is het wachten op snoeiharde jazzfusion mengde. versterking uit Batavia. Dit boek Een boek over een solitaire is tevens verkrijgbaar bij de perfectionist, die menigeen met uitgever: [email protected] Prijs: zijn controledrift tot wanhoop € 24,99. dreef en intussen droomde van Reizen door het maritieme een teruggetrokken leven in de verleden van Nederland – Van Himalaya. Een paradox die hij niet

Dissel, Ebben en Fatah-Black. heeft opgelost, maar in muziek Aan het einde van de zeventiende geeft dit weer aan de hand van omgezet. Adviesprijs: € 34,50. eeuw zwermden Nederlandse delen uit de collectie van het De Zwarte Lord – Rihana zeevaarders uit naar alle wind- “Rijks”. Ook de Molukken komen Jamaludin. De Bossche gouver- streken. Deze expansiedrift heeft uitgebreid aan bod. Je kunt niet nante Regina Winter vertrekt naar ontkomen aan het bloedige Suriname om er les te geven aan optreden van Jan Pietersz. Coen in Walther Blackwell, een jonge zijn strijd om de hegemonie van kleurling die van zijn blanke vader de specerijen eilanden. Historicus een plantage heeft geërfd. Door Wim Manuhutu geeft een toe- lichting namens het Moluks Historisch Museum over de geschiedenis van Banda Neira tijdens de audiotoer van de bezoekers in het Rijksmuseum, tijdens de tentoonstelling van de collecties die de gezamenlijke geschiedenis van Nederland en Indië/Indonesië. Prijs: € 24,50. diepe sporen achtergelaten in Chris Hinze, een biografie - Nederland, maar ook in Zuid Oost- Kees Ruys. “Wat ik maak is wat Azië, De Caraïben, en delen van ik ben: een mix”, zegt de Amerika en Afrika, en zelfs in het beroemde fluitist Chris Hinze koude noorden in de Poolcirkel. In (1938) tijdens een interview. Een de kolonisten wordt hij de Zwarte dit boeiende boek volgt de lezer treffende typering van een van de Lord genoemd en wantrouwend officieren, soldaten, slaven, meest getalenteerde maar ook bekeken vanwege zijn buitenissig kooplieden, compagniedienaren, een van de meest controversiële gedrag. Is de zwarte dandy ondernemers en politici op hun musici die Nederland ooit heeft werkelijk gek of doet hij alsof? tochten door Europa en over de gekend. Een biografie naar de Regina moet in het geheim zijn gehele wereld. Brieven en reis- drijfveren van deze evenzeer gangen nagaan, waarbij ze veel journalen doen verslag van de bewonderde als ook verguisde personages uit verschillende lagen vele overzeese ontmoetingen,

26 van de Surinaamse bevolking sergeant deel uitgemaakt van het ontmoet. Het leven van Suriname VN-detachement in Korea., Hij is ontdaan van conventies en overleed in 2011. Enkele maanden fatsoensnormen, maar ook daarvoor is hij me over Korea omhuld met taboes en diepe gaan vertellen. Elke keer een mysteries. Het is het jaar 1948, uurtje, want het putte hem uit, een woelig jaar voor de wereld, maar ik merkte ook dat hij net fijn dat ook in Suriname zijn sporen vond”, aldus de auteur. Zij zocht achterlaat. Een boeiend boek voor in die tijd naar boeken om meer de liefhebbers van een ouderwets achtergrond te hebben bij het meeslepend verhaal dat toch verhaal van haar vader. Maar er diepgang heeft, met tot op de bleek bitter weinig materiaal laatste bladzijde onverwachte beschikbaar over de tijd na wendingen, waardoor je het bijna augustus 1951. “Na mijn vaders een speciaal voor KIKA door niet kan wegleggen. Het boek is overlijden besloot ik dat dan zelf Armand Filon geschreven duet van ook te bestellen bij de uitgever: maar te schrijven”. Momenteel Blue Diamonds’ Riem de Wolff en www.lmpublishers.nl. Adviesprijs: wordt het boek gedrukt. Daarna Danny Everett, getiteld: “Back in € 24,95. moeten met de hand 29 uitneem- time”. De presentatie van deze CD bare herinneringsstukken worden is tijdens een feestelijke Kerst- NDVN, het Nederlandse ingevoegd. Het gehele boek is een show in zaal “De Leuningjes” in detachement VN in de privé onderneming van de familie Poeldijk. Vele artiesten zullen hier Koreaanse Oorlog 1950-1954 – van Gerhard Appels. Het boek acte de presence geven. Meer Francoise Appels. “Mijn vader komt binnenkort uit en is alvast info: Gerhard Appels heeft van juni te bestellen bij de auteur zelf. http://dannyeverett.artiesten.club 1951 tot april 1952 als beroeps [email protected] Prijs: € 49,95.

Presentatie & Signeren De in deze rubriek besproken boeken, CD’s Nieuw album Danny Everett. en DVD’s zijn verkrijgbaar bij de Internet Op 12 december 2015 zal Danny Boekhandel Van Stockum in Den Haag of bij Everett zijn nieuwste CD album de erkende boekwinkel, tenzij anders vermeld presenteren, waarvan de gehele opbrengst ten goede komt aan

KIKA (Het Kinder Kanker Fonds). Een splinternieuw album met www.vanstockum.nl nieuwe songs en als bonustrack

Just4Kids… voor iedereen van 4 tot 16 jaar

Zombierush obstakelrun Door: Chinook de Deugd

De zombierush op 31 oktober in Organisatie: 8 en een goede warming up. De Eindhoven is dit jaar voor het Het is een goed georganiseerde enige minpunten zijn het uitlopen tweede jaar gehouden en als run met duidelijk aanwijzing om je van de starttijden wat helaas deelnemer zal ik hier ook een weg te kunnen vinden. Een vaak onvermijdbaar is en de review van deze run geven. gevarieerd loopterrein in het bos hoeveelheid obstakels.

27 Originaliteit: 9 De run is gebaseerd op een rage Algemeen die vanuit Amerika is komen Over het algemeen is zombierush overwaaien en in Nederland nog in Eindhoven een heel goed niet eerder gezien. De bedoeling georganiseerde obstakelrun met van de run is om “levend” te originele ideeën en echt aan te finishen. Dit doe je door met raden. Dit is ook op te merken aan minimaal 1 van je 3 lintjes die de de hoeveelheid kaarten verkocht op het parcours lopende zombies en de grote hoeveelheid groepen proberen af te pakken te finishen. Het was een erg leuke ervaring en Het opbouwen van de obstakels De obstakels zijn vrij redelijk qua volgend jaar met Halloween doe ik (zie verder de YouTube video’s) originaliteit beslist weer mee.

Obstakels: 7.5 Prijs: 7 De prijs € 27,50 (5km) en € 33,50 Dit is niet perse slecht want je http://zombierush.nl/ hebt een paar obstakels die nieuw (10km) is vrij laag, voor degene zijn voor mij en een paar die heel die vaker obstakelruns doen is het https://www.youtube.com/watch? vaak gebruikt worden en ze verschil in prijs ook echt te zien. v=x8tTSRyKC_M worden vaak gebruikt omdat ze Voor de prijs die je betaalt doe je https://www.youtube.com/watch? goed werken. niet alleen mee aan de run; je v=kSy0SqBd400 Ik zal ook niks verklappen over de krijgt ook een kortingsbon en een obstakels voor hen die volgend T-shirt en als je het haalt een jaar mee zouden willen doen. herinnerings medaille.

______

voetlicht zetten. En wij willen dat Korte berichten aan iedereen vertellen. Als je zelf niet zo heel goed kan schrijven, Gezocht: Jong talent vraag dan of jouw ouders een stukje willen insturen met een In de rubriek “Just4Kids” hebben fotootje erbij. Of je stuurt jouw we eerder al aandacht besteed verhaal gewoon naar de redactie, aan jong talent. Zo plaatsten we dan maken wij er samen met een artikeltje over twee meisjes jou een echt leuk artikel van. die Indonesische dansen leerden Stuur je reacties dan naar: en verder ook een stukje over een info@indisch-centrum- denhaag.nl DOEN HOOR….!!!

Boeken, e-books/cd-dvd

Dolfje verzint het ene verhaal na het andere, de hele weer- wolvennacht lang. Maar of dat genoeg is om Knuppel op andere Weerwolvensoep – Paul van gedachten te brengen? Afprijs drumtalentje Heb jij nou ook zo’n Loon. (6-9 jr) Weer een leuk Paagman € 15,99. talent? Kan je goed gitaarspelen avontuur van Dolfje Weerwolfje. en treed je ook op? Of ben je een Als hij door het bos rent, hoort hij Project Prep – Niki Smit. (9-12 tenniskampioen in de dop, een een stem tussen de bomen jr) De lancering van de mode- goed biljarter of kan je heel goed klinken. “Ik ruik weerwolven- app. De dertienjarige Isabel snapt dansen of zingen? Misschien ben vlees”. Het is Knuppel, de jager. niets van mode. Geen flauw idee je wel een hele goeie chef-kok, of In het Handboek voor Weer- hoe ze volgens de “schoolplein ben je een kunstschilder of een wolvenjagers heeft hij gelezen dat regels” naar de brugklas moet fotograaf in de dop. Misschien ook je van weerwolven lekkere soep gaan. Gelukkig is haar beste wel een……. Kortom, alle jonge kan koken. Zijn kookpot staat al vriendin een modegenie. Ze zou supertalenten van ca. 6 tot ca. klaar en Dolfje wordt gevangen. eigenlijk een soort appje van Kate 16 jaar oud willen we voor het Hoe redt hij zichzelf uit de soep?

28 Thomas beseft dat ze gevangen zitten in een enorm labyrint, sluit hij zich aan bij de renners. Overdag proberen die een uitgang

beperking wat materialen betreft. Wel krijg je een opdracht, maar daarmee kun je helemaal je eigen moeten maken, denkt Isabel. Ze gang gaan om een hele nieuwe leert zelf coden en ontwikkelt haar wereld te ontdekken. Het is voor eigen mode-app: Project Prep. Als kinderen van 3 tot en met 12 jaar haar app in de App Store wordt en verdeeld in leeftijdsgroepen. aangeboden, lijkt de weg naar Waar? Villa Zebra, Stieltjesstraat succes geopend. Maar onder- te vinden, maar ’s nachts is het 21, 3071 JV Rotterdam. Telefoon: nemen en technologie blijken niet buiten de muren dodelijk 010-2411717. Kijk op de website: altijd even gemakkelijk. (prijs- gevaarlijk. Thomas zet alles op http://www.villazebra.nl. winnaar Kinderjury 2014). Afprijs alles om uit het labyrint te Paagman € 14,00. ontsnappen en om het ijzing- wekkende geheim dat schuil gaat Recept Pisang Goreng Koning Arthur Trilogie – Jaap achter hun lot te ontrafelen. ter Haar. (12-15 jr) Jaap ter Afprijs Paagman € 15,00. Haar is een van de bekendste Pisang Goreng is zonder twijfel verhalenvertellers in ons land op de populairste Indische snack het gebied van de geschiedenis. Kinderboekwinkel en zo eenvoudig om te maken. In deze trilogie zijn drie ridder- Ingrediënten: 6 tot 8 rijpe bakbananen of onrijpe gewone bananen, 250 gram bloem, 2 zakjes vanille- suiker, 1 ei, snufje zout, 150 ml. water en olie om in te frituren. www.paagman.nl

------Agenda

Klooimiddag – Woensdag 25 romans opgenomen: Koning november 2015. Kunstenaars Arthur en zijn Ronde Tafelridders, houden van klooien. Ze gaan Tristan en Isolde en als derde gewoon hun gang om een Bereiding: Meng de bloem, Ridder Percival. Op onnavolgbare kunstwerk te maken en als dat ei,vanillesuiker en zout en water wijze verteld door de meester- niet lukt, beginnen ze weer zoals u gewend bent met verteller. Afprijs Paagman € 15,00 opnieuw. Kinderen doen eigenlijk pannenkoekenbeslag. Maak het De Labyrintrenner – James hertzelfde en daarom is er op 25 niet te dik. Pel nu de bananen en Dasher. (v.a. 15 jr) Nadat zijn november van 12.00 tot 17.00 uur snijd ze schuin in grote stukken. geheugen is gewist, wordt Thomas een leuke “Klooimiddag”. Je kunt Haal ze door het beslag en bak ze wakker in een grote open ruimte dit doen bij Villa Zebra, het in de hete olie tot ze goudbruin met gigantische muren eromheen. bekende kinderhonk in Rotterdam zijn. Schep ze uit de pan en laat De jongens die er al wonen En daar wordt niet gezegd hoe ze op keukenpapier uitlekken. Ook hebben geen idee wat ze er doen je het moet doen; er zijn geen koud een lekkernij. of waar ze vandaan komen. Als kaders, geen voorbeelden, geen Selamat Makan.

29 Taman Indonesia, Het leukste Cultuur, Jeugd, Sport en Media Links4Kids kleine Indonesische dierenpark in in Vlaanderen, website met van Heel veel leuke LINKS voor Nederland. http://www.taman- alles. indonesia.nl http://www.cjsm.vlaanderen.be kinderen, maar niet alleen voor kinderen: Villa Zebra, landelijke jeugd- Kinderboekenpraatjes. Veel organisatie boeken uitzoeken voor elke Doorlinkwebsite naar tal van http://www.villazebra.nl leeftijdgroep. Indische en Indisch gerelateerde http://www.kinderboekenpraatjes. websites, blogs, personen en Een informatieve website met heel nl onderwerpen. veel Theatervoorstellingen, https://linkenindisch4ever.wordpr overal in Nederland en voor iedere Website Indische Jeugdboeken, ess.com/ leeftijd. compleet met een bestellink. http://www.kindertheater.nl/ http://www.antiquariaat- Website over online geschiedenis anna.nl/boekek/kameleonboeken van, voor en met Indische Kunstbende, Een landelijke Nederlanders. organisatie met afdelingen in alle Uitgaan met de kids http://www.indischhistorisch.nl provincies voor iedereen van 13 www.uitmetdekinderen.nl, tot en met 18 jaar. www.dagjeweg.nl, Informatie over schoolles- http://www.kunstbende.nl www.out2fun.nl\ pakketten over het voormalige Nederlands-Indië. Jeugd Startpagina “Open www.gastdocenten.com Start” http://jeugd.openstart.nl

Indisch Herinneringscentrum Koorenhuis - Den Haag, Bronbeek cursussen en workshops voor www.indischherinneringscentrum. muziek, dans, kunst en theater. nl http://www.koorenhuis.nl

Informatie over de Nationale Weblog “Indische Jeugd- Indië-Herdenking op 15 letteren” Blog van Marjorie

augustus. www.indieherdenking.nl van Putten: http://indischejeugdletteren.word Een Indische jeugd start- Leuke voorstelling? press.com/over-mij/ pagina: http://suara-baru- kecil.jouwpagina.nl Young Adult Books, website met boekrecensies en webshop De Jeugdwebsite van de over boeken voor middelbare Nederlandse Oorlogsgraven- scholieren. stichting (Ned.-Indië). http://www.youngadultbooks.nl/ http://www.eenlevenverloren.nl/in dex.php?go=home.personen@pag Jeugdbieb, leuke en informatieve www.kindertheater.nl enr=1 website. http://www.jeugdbieb.nl

De Indische Agenda LET OP! Sluitingsdatum kopij op 8 december 2015

T/m december 2015: Expositie Generaals Spoor en Van Mook en collectie an het Poppenspe(e)l- Wayang Revolusi, Kunst in de latere president van Indonesië museum. Voor de jeugd is er een dienst van de vrijheid. Deze Soekarno en diens rechterhand expositie laat zien hoe de in hun Mohammed Hatta. Naast de zg. strijd tegen Nederland het Wayang Wayang revolusi figuren zijn ook Kulit spel door de Indonesische andere wayangvormen te nationalisten gebruikt werd als zien,zoals Golek, Klitik en Topeng. propagandamiddel. De hoofdrol- Ook worden animatiefilms getoond spelers hierin zijn de politici en de evenals voorwerpen, attributen, militairen in die tijd. Veelvuldig gamelaninstrumenten, postzegels, komen dan ook de Nederlandse foto’s, prenten, batiks, enz. uit de

30 aantal speelobjecten aanwezig, Nederlands-Indië te gaan her- de tentoonstelling is een autentiek een lesbrief en een speur- en stellen en bedreigde burgers te bruidskostuum. Deze unieke doespel beschikbaar. De locatie is: beschermen, in werkelijkheid in tentoonstelling is te zien op de Poppenspe(e)l Museum, Kerk- een vechtmissie terecht kwamen locatie: Museum Volkenkunde, weg 38, 8193 KL Vorchten (Gem. om politieke en bestuurlijke Steen-straat 1, 2312 BS Leiden. Heerde, Gelderland). Openings- verhoudingen van voor de Tweede Opening dinsdag t/m zondag en tijden: woensdag, zaterdag en Wereldoorlog te herstellen. De feestdagen 10.00 tot 17.00 uur zondag 12.00 tot 17.00 uur. locatie is: Museum Bronbeek, (1e Kerstdag en Nieuwjaarsdag is Toegang: Volw. € 5,50; 3-12 jr. het gesloten). Toegang: volw.: €4,50. Voor groepen (minimaal 10 € 12,00; 4 t/m 18 jr. € 6,00. Info: pers.) kan van de openingstijden http://volkenkunde.nl/nl/tentoons worden afgeweken. Reserveren tellingen. altijd gewenst. Meer inlichtingen: http://www.poppenspelmuseumbi T/m 31 december 2015: bliotheek.nl/pdf/Pamflet143e.pdf Oorlog in Beeld. Foto tentoon- en stelling met een overzicht van http://www.poppenspelmuseumbi foto’s van de conflictsituatie in de bliotheek.nl/pdf/Wayangrevolusipe periode 1945-1950 in Nederlands- Medicijnkist zoals gebruikt door Lt. rsberichtII.pdf. Algemene info via: Indië/Indonesië. De tentoon- Spier, commandant Speciale troepen www.poppenspelmuseum.nl. stelling heeft als thema’s: strijd, Velperweg 147, 6824 MB Arnhem. verlies, hoop, bescherming en T/m 3 januari 2016: Expositie De openingstijden zijn: di. t/m zo. dagelijks leven. Foto’s van onder “Oorlog”. 70 jaar na dato beeldt 10.00 – 17.00 uur. Toegang: t/m andere IPPHOS (Indonesian Press de tentoon-stelling “Oorlog” de 5 jr. gratis; t/m 18 jr., CJP en 65+ Photo Service) en de Nederlandse dekolonisatie periode vanaf 1945 € 3,00; volw. € 6,00; groepen fotograaf Charles Ernest van der in een historisch en internationaal v.a.15 pers. € 3,00 pp.; Heyden. De locatie: Museum perspectief en wil het complexe rondleiding door gids mogelijk; Bronbeek, Velperweg 147, 6824 verhaal en de positie van het KNIL tarieven, zie verder de website. MB Arnhem, Tijden: 10.00 tot daarin verduidelijken. De expositie [email protected], Tel: 17.00 uur, maandags gesloten. is samengesteld uit objecten uit 026-4422363. www.bronbeek.nl Inlichtingen: www.bronbeek.nl de collectie van Museum Bronbeek en bruiklenen uit het Rijksmuseum T/m 17 januari 2016: Chinese T/m december 2015: Terugblik en uit Indonesische collecties. Indonesiërs in Nederland. Al op de Jappen-tijd. Begin jaren Daarbij geeft een chronologische eeuwen geleden emigreerden tachtig heeft kunstenares Trees weergave van feiten de bezoeker Chinezen (veelal handelaren uit de Ruijs haar herinneringen aan de een overzicht, waarmee de provincies Fuijan en Guangdong Japanse bezetting van Indië persoonlijke verhalen dichterbij naar de Indonesische Archipel. verbeeld in een serie schilderijen. gebracht worden. De periode Ze huwden met Indonesische De expositie en het daarbij 1945-1950 was er een van vrouwen en hun nakomelingen verschijnen van het boek (zie aanhoudend geweld tussen werden vaak Peranakan Chinezen Boekbespreking) vindt plaats in partijen die intern verdeeld waren genoemd. Nog niet eerder is het het kader van 70 jaar Herdenking culturele erfgoed van de Chinezen in Indonesié onderwerp geweest van een tentoonstelling in Nederland. Dankzij een grote schenking van Sioe Yao Kan is dit nu mogelijk. Hij schonk het Volkenkundig Museum een collectie voorwerpen, afkomstiog uit zijn eigen familie. Topstuk van

en met de internationale opinie te maken kregen. De expositie vertelt wie er aan de touwtjes trokken. Tevens hoe een generatie Nederlandse oorlogsvrijwilligers en dienstplichtige militairen, die meenden de rust en orde in

31 van het einde van de oorlog in ministerie voor Cultuur, CinemAsia Zuid-oost Azië. Nadere informatie, Amsterdam en Dyandra Convex. zie eerder genoemde rubriek. De films zijn in het Bahassa, maar Locatie: NIOD, Heren-gracht 380, Engels ondertiteld. Getoond 1016 CJ Amsterdam. Openings- worden onder andere Comic-8, tijden: ma. 13.00 tot 17.30 uur, Filosofi-Kopi, Siti, In the absense di. t/m vr. 9.00 tot 17.30 uur. of the Sun en Soekarno. Kijk voor Meer inlichtingen via: www.niod.nl het programma en de aanvangs- mail: [email protected] tijden op de website van de organisatie: gehouden door Haggai Katz over 22 novmber 2015: Lezing: De http://www.lab111.nl/film/indones buitenaards leven. De locatie is: Suikerplantage. Een interessante ian-film-week De Broodfabriek, Volmerlaan 12, lezing over het wel en wee van 2288 GD Rijswijk. Tijden: Beide een familie op een suikerplantage 28 november 2015: Masoek dagen: 10.00 tot 17.00 uur. nabij Jogya. De avond houdt het Sadja Assen. De Stichting Pelita Toegang: € 8,00; Kinderen 7 t/m midden tussen eenm micro- organiseert weer een gezellige 12 jr € 3,00; kinderen tot 7 jaar tentoonstelling en een lezing over Masoek Sadja (Maleis voor: “Loop gratis. Meer informatie zie website Nederlands-Indië. De manier maar binnen”). Op deze bijeen- www.paranormaaalternatief.nl. waarop dit wprdt gepresenteerd, komst delen mensen hun is even uniek als bijzonder. Aan de gemeenschapelijke ervaringen en 12 december 2015: Kerstshow hand van tekeningen, schetsen, Molukse en Indische cultuur met Danny Everett. Een spetterende schilderijen, brieven,pamfletten en elkaar. Met gezelligheid, muziek, Kerstshow en Dance party waarbij dagboeken uit het familiearchief dans en natuurlijk Indisch eten tevens de nieuwste CD van Danny houdt historicus Frans Meijer zijn van Catering Von Oerthel. Op deze officieel gepresenteerd zal worden betook over Tempo Doeloe. De dag is ook iemand van Pelita waarvan de gehele opbrengst ten onderwerpen die aan de orde aanwezig die alle vragen over goede komt aan KIKA (Het Kinder komen zijn onder anders: Hoe WUV/WUBO, AOR en tal van Kanker Fonds). U kunt optredens kwam een afstammeling van een Indische/Molukse ouderenvoor- Zwitserse soldaat terecht in Soerabaya? Wat was de positie van de Njai? Wat waren de gevolgen van de Beurskrach voor de plantage? Wie beschermde hen tijdens de politionele acties? Waarom werd het landgoed Groot- Spriel in de as gelegd? Locatie: Literair Café ’t Fust, Hogstraat 59, 3111 HC Schiedam. Tijden: zieningen kan beantwoorden. 15.00 tot 17.00 uur. Entree € De locatie is: Centrum Dokman, 10,00. Info: De Illustere School Oosterbroekstraat 4, 9402 RZ Schiedam, www.dis-is.nl, mail: Assen. Tel: 0592-318223. Tijden: [email protected] 10,30 tot 15.00 uur; zaal open vanaf 10.00 uur. Toegang: € 5,00. 25 t/m 29 november 2015: Info: verwachten van onder andere AIFW15 – Amsterdam Indonesian http://www.pelita.nl/ontmoetinge Eddy Chatelin & Friends, Melanie Film Week. Deze week is ter n/agenda-masoek-sadjas/masoek- Foeh, Escobar, Merel Eve en nog promotie van de Indinesische films sadja-assen.html veel meer dans en gastoptredens. en filmindustrie. Het is een joint Locatie: Zaal De Leuningjes, venture tussen het Indonesische 28 en 29 november 2015: Het Julianastraat 49, 2685 BB Paranormaal Alternatief. De Poeldijk. Tijden: 19.00- 01.00 uur. grootste spirituele beurs van Toegang: (reserveren) € 12,50; Nederland vindt u in Rijswijk. U aan de zaal € 15,00. Info: kunt er terecht voor disciplines http://dannyeverett.artiesten.club zoals helderziende waarnemingen, handlezen, massages, healingen, aura, pendelen, psychometrie, Meld tijdig uw Kerst en kaartleggen en een enorme keuze Nieuwjaarsactiviteiten aan spirittuele artikelen. Verder sluiting kopij: 8 december wordt er een boeiende lezing

32 Tempo Doeloe versus Sekarang (Toen en Nu)

Het cadeau van de Siamese vorst Somdetch Phra Paramindr Maha Chulalonkorn uit 1871, voor het Nationale Museum in Jakarta, dat destijds het Bataviaasch Genootschap heette.

Column Door: Anita Bunt

In mijn vorige column heb ik mijn de eerste keer was dat ik naar een zoveel diversiteit: cranio sacraal, verwondering uitgesproken over netwerk bijeenkomst ging. Ik had massage, advocatuur, marketing, de verschillende (belangen) geen idee, maar het was een fijne, communicatie, opstellingenwerk, verenigingen en stichtingen voor inspirerende avond met veel toneel, begrafenisondernemer, Indische Nederlanders, voor ieder verschillende mensen, met oh zo ouderenzorg, enz, enz. wat wils!Zo werd ik er ook op veel overeenkomsten, leuk! gewezen dat er een stichting is Na het traditionele voorstelrondje voor de Indische Ondernemers, Na het arriveren van de dames kreeg een collega ondernemer een club ondernemende Indo’s die van de catering, die zeer lekker de gelegenheid te vertellen over elkaar zo’n drie maal per jaar eten mee hadden genomen, zijn werk, het innoveren van ontmoeten in de regio Arnhem/ arriveerden al snel de andere de benodigdheden in de zorg. Nijmegen. Gezien ik ook een collega ondernemers. Sommigen Boeiend en heel verrassend, juist Indische ondernemer ben heb ik kenden elkaar al en soms ook al door nieuwsgierig te zijn, door mij aangemeld deel te nemen aan wat langer, maar sommigen te vragen en de eenvoud op te de bijeenkomst in oktober, de waren, net als ik, ook voor het zoeken ontstaan er bij hem Business Brandal. eerst. simpele, maar zeer doeltreffende en bruikbare innovaties voor deze Deze werd georganiseerd bij de sector! woon/werkplek van mijn Indische Na deze presentatie werd het vriendin die van Malden is buffet geopend en was het tijd verhuisd naar Culemborg, een om gezamenlijk te gaan eten, ja eindje verder dan de regio natuurlijk, Indisch eten, enak! Arnhem/Nijmegen, maar iets verder reizen werd zeker beloond De onderlinge verbinding was door deze bijzondere locatie. Een duidelijk aanwezig en daardoor warm, inspirerend huis met een voelde ik me direct opgenomen in Indische uitstraling, een zeer de groep, senang. Bij deze club gepaste locatie voor de Business mensen heb je aan een onderlinge Brandal, door het licht, en blik voldoende, en voel je de natuurlijk het groen in overdekte De avond werd officieel geopend gelijkwaardigheid, ze weten direct tuin(kamer)! Ik had me totaal met een voorstelrondje, wie ben wat je bedoelt als je iets zegt, geen voorstelling van de avond je, wat doe je, wat neem je mee iets waar ik bij andere collega gemaakt, was wel benieuwd hoe ik en wat kom je brengen? Leuk te ondernemers nog wel eens andere het zou vinden, gezien dit voor mij horen waar iedereen mee bezig is, ervaringen mee heb.

33 De avond voelde als een warm Van binnen maakte ik een Visitekaartjes werden uitgedeeld, bad en was een feest van sprongetje; “Gelukkig, ik ben niet telefoonnummers uitgewisseld en herkenning en erkenning. Bij de enige, wat fijn!” Door er met er werd zelfs een vacature sommige collega’s hoorde ik al elkaar over te praten kwamen ingevuld! Kortom, een zeer dezelfde struikelblokken; jezelf er al snel nieuwe inzichten en kon waardevolle, ondernemende en wegcijferen, onzeker over eigen ik me laten inspireren door inspirerende avond. Een leuke kwaliteiten. Het lijkt wel een diegenen die deze struikelblokken club die Business Brandal. stukje wat bijna iedere Indo kent niet of nauwelijks gekend of al Anita. van zichzelf. overwonnen hebben.

Pasar Kalender 2015 (update: 1 nov. 2015)

Februari 17, 18, 19: Groningen www.pasarmalamasia.nl 14, 15: Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl 25, 26: Vaassen www.pasaroostwest.nl 21 t/m 28: Amsterdam RAI www.wnproductions.nl 28, t/m 31: Steenwijk www.wnproductions.nl

Maart Augustus 1: Amsterdam RAI www.wnproductions.nl 1: Steenwijk www.wnproductions.nl 13, 14, 15: Zwolle www.wnproductions.nl 8, 9: Dieren www.pasaroostwest.nl 20, 21, 22: Leeuwarden www.pasarmalamasia.nl 16 t/m 19: Dordrecht www.wnproductions.nl 27, 28, 29: Arnhem www.flamproductions.nl 21, 22, 23: Tilburg www.pasarmalamasia.nl 22, Ede www.tokoneba.nl April 24 , 25, 26, 27 : Dordrecht www.wnproductions.nl 4, 5, 6: Ahoy Rotterdam www.pasarmalamasia.nl 25, 26: Amstelveen www.stichtingstellar.nl September 4, 5, 6: Assen www.flamproductions.nl Mei 19, 20: Alkmaar www.stichtingstellar.nl 2, 3 Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl 24 t/m 27: Alphen a/d Rijn www.wnproductions.nl 2, 3: Zutphen www.pasaroostwest.nl 8, 9, 10: Geleen www.pasarmalamasia.nl Oktober 16, 17, 18: Zwolle www.wnproductions.nl 2, 3, 4: Maastricht www.pasarmalamasia.nl 23: Blaricum www.hetvitusblaricum.nl 2, 3, 4 : Enschede www.flamproductions.nl 23, 24, 25: Den Helder www.stichtingstellar.nl 17, 18 : Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl 24, 25: : Zutphen www.pasaroostwest.nl 17, 18: Harderwijk www.flamproductions.nl 27 t/m 31: Malieveld Den Haag www.tongtongfair.nl 23, 24, 25: Nijmegen www.pasarmalamasia.nl 31: Leek www.stichtingstellar.nl Juni 1 t/m 7: Malieveld, Den Haag www.tongtongfair.nl November 19, 20, 21: Enschede www.flamproductions.nl 1: Leek www.stichtingstellar.nl 20, 21: Baarn www.stichtingstellar.nl 7, 8: Almere www.indischefeestavond.nl 26, 27, 28: Zeist www.wnproductions.nl December Juli 19 dec. t/m 3 jan.: (behalve Kerstdagen en Nieuwjaarsdag) 3, 4, 5: Eindhoven www.pasarmalamasia.nl Arnhem, Burgers Zoo www.wnproductions.nl

Pasar Malam organisatoren, geef uw kalender 2016 aan ons door !!!!

http://www.borca-online.nl/lebara -mobile http://www.borca-online.nl/lebara-mobile http://www.borca-online.nl/lebara-mobile 34

Reparatie, onderdelen, accessoires en batterijen voor al uw elektronische apparatuur. http://www.mobipc.nl/onderdelen

Colofon Digitaal maandelijks Magazine van: Nederlands Indisch Cultureel Centrum

Hoofdredacteur: Hans Vogelsang Redactie: Jean-Marie Bosch van Drakestein Eugene Brehen Juniorredacteur: Chinook de Deugd Correspondenten: Albert van Prehn Ferry Schwab (ICM-online) Indische Internetkrant: www.icm-online.nl - [email protected] Silfraire Delhaye (Indisch Platform) Armando Ello (Hoezo Indo) Ivo Pabbruwe (New Zealand) Gedichten: Mary-Jane Sahanaja Columns: Anita Bunt Vormgeving & lay-out: Hans Vogelsang Ondersteuning: Groep de Mos, Den Haag Technische realisatie: Dennis v.d. Ham (Borca-Online Computer Service) http://www.borca-online.nl/

Verschijning: de 15e van elke maand Sluitingsdatum kopij en advertenties: de 10e van elke maand Advertentietarieven: op aanvraag Abonnement NICC Magazine: GRATIS Postadres: Newtonstraat 660 2562 LA Den Haag - Nederland W : www.indisch-centrum-denhaag.nl

: http://indisch-centrum-denhaag.blogspot.com

@: [email protected]

Aanmelden NICC Magazine (subscribe), opzeggen NICC Magazine (unsubscribe): [email protected]

Rabobank IBAN: NL39 RABO 0129 2168 36 t.n.v. N.I.C.C. te Den Haag BIC: RABONL2U

Overname van (delen van de) inhoud is toegestaan, mits met bronvermelding. © 2015 N.I.C.C. Den Haag

35 Wilt u familie, vrienden of leden van uw club of vereniging gratis abonnee maken? Gebruikt u dan dit formulier

e-mail adressenlijst N A A M e – M A I L A D R E S 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

Deze e-mail-adressenlijst ‘knippen en plakken’ en versturen naar e-mail: [email protected] of printen en versturen per post (voldoende frankeren) naar: Administratie NICC Magazine # Newtonstraat 660 # 2562 LA Den Haag

36