Ziekenhuizen Kunnen Toestroom Nauwelijks Aan

3° 3 donderdag 31 december 2020

nnederland saa jaargang 77 nr. 20637 www.nd.nl [email protected] 088 1 999 999

Daniël Gillissen nd.nl/nederland beeld st jansdal Ziekenhuizen kunnen toestroom nauwelijks aan

……Ziekenhuizen bezwijken bijna on- staat een deel van de operatiekamers der de toestroom van coronapatiën- leeg en kan het verplegend personeel ten. bij de ic aan de slag.’

……Een aantal heeft de behandeling Gaan er ook militairen aan de slag van kanker gestopt. Het St Jansdal in het St Jansdal? in Harderwijk is weer open, maar ‘Er is ons hulp aangeboden en wij vreest nieuwe drukte. zijn aan het kijken wie we het meest nodig hebben. Tegelijk is de inzet bij ▶▶Harderwijk zorghotels en verpleeghuizen ook Dit was 2020 De druk op de zorg door de toevloed belangrijk. Dan kunnen mensen die van coronapatiënten neemt nog met niet langer in het ziekenhuis hoeven de dag toe. Woensdag steeg het aan- te blijven weer doorstromen.’ tal positieve coronatesten weer. De pagina 2-19 instroom van patiënten naar de zie- Arend Jan Poelarends Waarom deed het St Jansdal een op- kenhuizen liep iets terug, maar er roep aan kerken om alleen online liggen meer mensen op de intensive Hoe uitzonderlijk is het om als zie- samen te komen? care dan een dag eerder. Militairen kenhuis een patiëntenstop in te stel- ‘Ik merkte in het bestuurdersoverleg, zijn bijgesprongen bij een zorghotel len? contacten met andere ziekenhuizen in Apeldoorn en een Gronings ver- ‘Het is bij ons nooit eerder gebeurd. en het crisisteam dat de biblebelt pleeghuis. De Nederlandse Zorgauto- Het besluit kwam niet uit de lucht vaak als brandhaard werd genoemd. riteit maakte woensdag bekend dat vallen. De afgelopen dagen was het Ik denk niet dat de kerkdiensten di- Naar 2021 tientallen Nederlandse ziekenhuizen, telkens spannend. We hebben al we- rect de oorzaak van besmettingen 29 procent van alle hospitalen, een ken anderhalf keer meer coronapati- zijn, maar in de beeldvorming deden deel van de zogenoemde ‘kritisch ënten dan een ziekenhuis van onze kerken het slecht. planbare zorg’ nu al niet meer verle- omvang eigenlijk kan opvangen.’ Veel kerken hebben hun best gedaan. pagina 2 nen. Het gaat om zorg die binnen zes Mijn eigen kerk, de vrijgemaakt-ge- weken moet worden gegeven, zoals Het St Jansdal is weer open. Waar- reformeerde Koningskerk in Zwolle, operaties en behandelingen wegens door is dat gelukt? komt al lange tijd alleen online sa- kanker. ‘Het helpt als je twaalf uur lang geen men. Maar kerken die honderd of Het St Jansdal Ziekenhuis in Harder- instroom hebt. Bovendien is de afge- tweehonderd bezoekers toelaten, wijk ging woensdag weer open na lopen uren een aantal mensen naar zorgen voor een storend beeld. En ruim twaalf uur de deuren te hebben ziekenhuizen in Groningen en Fries- misschien gaan kerkgangers daar- dichtgehouden omdat er geen plek land verplaatst. De druk is er wat af door in de thuissituatie minder goed meer was voor nieuwe coranapatiën- en dan ontstaat er ruimte voor nieu- met de regels om. In elk geval zijn in ten. Een uitzonderlijke stap, zegt bewe patiënten. Die dienden zich met- plaatsen met veel kerken de besmet- stuurder Arend Jan Poelarends. een weer aan nadat we open waren tingen hoog. Wij zagen reden genoeg gegaan. Het is niet ondenkbaar dat een signaal af te geven.’ Hoe ernstig was de situatie in Har- we weer moeten sluiten als de ko- derwijk? mende dagen het aantal opnames Het is wel uitzonderlijk dat een zie- ‘De intensive care en de verpleegaf- weer stijgt. Zeker omdat het effect kenhuis kerken op de vingers tikt. advertenties deling voor covid-patiënten lagen van Kerst en straks van de jaarwisse- ‘We zijn een christelijk ziekenhuis. helemaal vol. Op de spoedeisende ling nog moet komen.’ Veel patiënten komen uit gemeenten hulp waren nog vijf patiënten met met veel kerken. Ik begrijp dat ker- coronaverschijnselen. En het was Hoe staat het met de zogeheten kri- ken het liefst met zo veel mogelijk Boek nu niet mogelijk om mensen over te tische planbare zorg in Harderwijk? mensen samenkomen. Het is een ge- plaatsen naar andere ziekenhuizen. ‘Begin deze week hebben we alle mis dat dat niet kan, maar het is niet voor 2021 We konden er echt niet meer nieuwe planbare zorg afgezegd. Tot half ja- verstandig de grenzen op te zoeken. patiënten bij hebben. Daardoor kon- nuari doen we geen direct noodzake- Daarom een extra oproep de lock- Help mee op houdmoed.nu den we niet anders dan de deuren lijke operaties. Alleen oncologie en down serieus te nemen.’ kleinebelties.nl van het ziekenhuis sluiten.’ spoedzorg gaan nog door. Daardoor ▶▶▶ zie ook pagina 5 en 7 Willeke anp nd.nl/cartoons Kabinet vraagt advies over testen scholieren

▶▶Den Haag Het kabinet gaat het Outbreak Ma- nagement Team (OMT) advies vragen over het vaker testen van basis- schoolleerlingen. Dat zegt coronaminister Hugo de Jonge. Aan- leiding daarvoor is de uitbraak met Brexit-repetitie de zogeheten ‘Britse variant’ op een basisschool in Bergschenhoek. De minister zegde al toe het advies over te nemen als het er is. Dat het virus pagina 17 rondgaat onder leerlingen, is volgens de minister zorgelijk. ▶▶▶ zie ook pagina 4

prijs € 2,75 zaterdag € 3,95

Tegen de grootste ellende geen vaccin commentaar pagina 3 2 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

gezin in lockdown Rimme Mastebroek nd.nl/nederland beeld Jeroen Jumelet Met ongekend zwaar gemoed richting 2021

de familie Ten Brinke Arjen ten Brinke (36), voorganger Mozaïek033 Annemarie (42), basisschoollerares Anna (15), 4 havo Lisandra (15), 3 vmbo Maria (13), 2 vwo Markus (11), groep 8 Micha (7), groep 4

broer’, grinnikt Arjen. ‘Micha vindt deze tijd maar ingewikkeld. Hij heeft moeite om zichzelf te vermaken. Zijn broer heeft hier een vriendje in de straat wonen en speelt veel met hem. We proberen leuke dingen met Micha te doen, maar veel opties zijn er natuurlijk niet. Laatst zijn we naar het centrum van Amsterdam gegaan om een oliebol met warme chocolade- melk te halen.’ Annemarie: ‘Bijna alles wat Mi- cha zelf voorstelt, zoals naar de bioscoop gaan, kan nu niet. Dat went maar moeilijk.’ Arjen hoopt dat de kinderen zo snel mogelijk hun oude leventjes kunnen oppakken. ‘Alles is relatief, dat weten we heus na dit jaar, maar toch breekt mijn hart een beetje bij de gedachte dat onze oudste zoon zijn kamp in groep 8 zou missen. Groep 8 hoort zo’n leuk jaar te zijn. En tieners horen ook vooral leuke dingen te doen met elkaar en samen op te trekken. Onze dochters missen het jongerenwerk in de kerk enorm.’ Annemarie: ‘Anna had op school een paar niet-gelovige vriendinnen enthousiast gemaakt om mee te gaan naar de kerk. Ze vonden het leuk en wilden nog eens mee, maar toen brak de crisis uit. Jammer dat daar geen vervolg aan kon komen.’

niet naar Apeldoorn De traditie bij de familie Ten Brinke is om op oudejaarsavond naar de broer van Arjen in Apeldoorn te gaan. Die woont in een voormalig De oudste zoon van de familie heeft nog legaal vuurwerk kunnen regelen. schoolgebouw, waar alle ruimte is voor de twaalf volwassenen en de ‘dik twintig’ klein- ……Deze weken volgt het Nederlands Dagblad baar voor. Aan de andere kant leefde ik nog jij zegt klopt, maar is niet alles. We zijn als ge- kinderen. Arjen: ‘Zo’n avond, daar leven de kinde familie Ten Brinke uit Almere, om te kijken nooit met zo’n zwaar gemoed naar een nieuw zin naar elkaar toe gegroeid. Ook in hele moei- deren voor. Nu moeten ze de hele avond met hoe zij als gezin de tweede lockdown doorko- jaar toe. Wie zegt dat we er volgend jaar alle- lijke omstandigheden kun je leren en jezelf pa en ma zitten … Vooral de tieners vinden dat men. Vandaag de derde aflevering: reflecte- maal nog zijn? Zo’n vraag houdt mij bezig na ontwikkelen. Ik heb geleerd om het ideale nu al helemaal niets. En ook geen vuurwerk, ren op 2020. een jaar met hevig verlies.’ De familie Ten Brin- plaatje in mijn hoofd los te kunnen laten als natuurlijk. Onze oudste zoon is gek van vuur- ke leeft met de dag. Arjen: ‘Met mijn schoonva- het leven anders loopt. En dat mijn emoties, werk en kwam laatst thuis met een pakket. ▶▶Almere der en de schoonzus van Annemarie in ons welke dan ook, er mogen zijn. Dat wil ik mee- “Gast, dat mag toch helemaal niet”, zei ik tegen Wanneer Arjen de telefoon opneemt, zit hij, sa- achterhoofd, zijn we helemaal niet bezig met nemen naar volgend jaar. En jou, Arjen, jou wil hem. Toen liet hij een sticker zien met “catego- men met Annemarie, in de auto. Ze zijn op de de zomer of het voorjaar. Volgende week is al ik ook meenemen naar volgend jaar.’ rie 1”. Het is spul dat het hele jaar verkocht terugweg van een bezoek aan de schoonzus ver.’ mag worden en dus legaal.’ van Annemarie. Ze is pas 39, maar ernstig ziek. Arjen ‘telt zijn zegeningen’, maar vindt het niet moeilijk wennen Annemarie vermoedt dat oudejaarsavond gro- Menselijk gezien heeft ze niet lang meer te lede tijd om na te denken over de goede dingen Met de kinderen gaat het wisselend in deze tendeels een avond als alle andere gaat wor- ven. Het is een volgende mokerslag, nadat An- die 2020 ook heeft gebracht. ‘Het is nu gewoon vreemde kerstvakantie. Na de Kerst (‘superleuk den. ‘We gaan tegenwoordig iedere avond na nemarie eerder dit jaar al plotseling haar vader rauw. Deze tijd is voor veel mensen de over- met het gezin, alle tijd en aandacht voor el- middernacht slapen. De tieners zijn niet naar aan de gevolgen van het coronavirus verloor. gang van oud naar nieuw, maar voor ons is het kaar’) gingen de oudste drie, de meiden, loge- bed te krijgen. Vaak wordt het half twaalf voor ‘Ontzettend pittig’, zegt Annemarie. ‘Een jaar een spannende, verdrietige tijd. Iets hoeft niet ren bij opa en oma en ooms en tantes, terwijl hen en willen wij daarna nog een uurtje tijd geleden zag onze wereld er zo anders uit. Aan altijd positief te eindigen, soms is het gewoon de twee jongens thuisbleven. Kort klinkt er ge- met zijn tweeën hebben. Dat vind ik ook inge- de ene kant doet deze tijd vol kwetsbaarheid hoe het is.’ Annemarie denkt even na, maar wil rommel op de achtergrond. ‘Ik moet even in- wikkeld aan deze tijd: ik ben niet vaak alleen, mij beseffen wat ik heb en ben ik daar dank- haar man dan toch een beetje nuanceren. ‘Wat grijpen hoor, de jongste raakte slaags met zijn terwijl ik daar juist zo van oplaad.’ < ndjaaroverzicht januari 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld anp / Sem van der Wal, anp / Robin van Lonkhuijsen, afp / Dale de la Rey

■■ Dreigende oorlog VS en Iran ■■ ook in januari Het jaar is drie dagen oud, als er oor- Iran in het Midden-Oosten terug te 1 Jongeren werpen vuurwerk in de hal log dreigt uit te breken tussen de dringen. Na toenemende confronta- van een flat aan het Gelderseplein in Verenigde Staten en Iran. Aanleiding ties tussen Soleimani en de Amerika- Arnhem. Er ontstaat brand, waarbij is een aanslag van de Amerikanen op nen besluit de Amerikaanse presi- een man van 36 en zijn zoontje van 4 Qassem Soleimani, een Iraanse gene- dent Donald Trump dat Soleimani om het leven komen. raal-majoor, leider van een elite-een- gedood moet worden. De generaal- 3 De Nederlandse bevolking is in 2019 heid, de Al-Quds-brigade. majoor komt om het leven bij een gegroeid met 132.000 mensen, tot 17,4 Soleimani is verantwoordelijk voor Amerikaanse droneaanval op een miljoen inwoners, aldus het CBS. De de contacten tussen Iran en pro- konvooi van Hasd al-Shaabi op de in- sterkste groei sinds 1975. Iraanse groeperingen in het Midden- ternationale luchthaven van Bagdad. 10 Drie gereformeerde kerkgenoot- Oosten, zoals Hamas in de Gaza- Ook de leider van Kataib Hezbollah schappen in Amerika, Australië en Ca- strook, Hezbollah in Libanon en raakt dodelijk gewond. De dood van nada verbreken de banden met de Kataib Hezbollah in Irak. Soleimani is Soleimani leidt tot enorme woede in Gereformeerde Kerken vrijgemaakt ook betrokken bij de burgeroorlog in Iran. Het land voert enkele raketaan- (GKv), vooral vanwege de openstelling Syrië: hij heeft het bewind van de vallen uit op Amerikaanse bases in van de kerkelijke ambten voor vrou- zittende president Bashar al-Assad Irak. Trump dreigt met vergelding. wen in de GKv. overeind gehouden. Hij is een be- Per ongeluk schiet Iran op 8 januari 20 Volgens China is een virus dat in langrijke tegenstander van de Ver- een Oekraïens passagiersvliegtuig december 2019 in de stad Wuhan is enigde Staten, die vijfduizend mili- neer, dat voor een vijandelijk toestel uitgebroken, het coronavirus, van tairen in Irak hebben om de invloed werd aangezien. De 176 inzittenden mens op mens overdraagbaar. van de terreurorganisatie ISIS en van komen om het leven. 3 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020 lichtpunt Kees-Jan Oskam nd.nl/nederland beeld Daan Vinck

Een somber aanzien

Een jaaroverzicht is niet een obligaat nummer, geen rubriekje dat er nu eenmaal bij hoort in dagen van lijstjes met ‘beste … van 2020’. Het is een belangrijk journalistiek genre dat dient om overzicht te creëren, om gebeurtenissen in lijn en perspectief te plaatsen, om tendensen op te merken die je bij de dagelijkse nieuwsconsumptie zouden kunnen zijn ontgaan. Daarom is ons jaaroverzicht 2020 (pagina 2 tot 19) niet een opsomming van door COVID-19 beheerste ontwik- kelingen, van sluitingen en reisverboden, van cijfers en vergelijkingen (‘Nederland vaccineert als laatste!’) etc. Als we ons 2020 alleen op die wijze zouden herinneren, hebben die lockdowns toch echt mentale schade toe- gebracht. Dan zijn we gevangen geraakt in persoonlijk leed en ongemak, opgesloten in de binnenwereld van het thuiswerken, online samenkomen, feesten zonder gasten en een oudjaar zonder knallen.

De ellendigste tendens van 2020, waarvoor ook 2021 geen vaccin belooft, is die van vluchtelingenkampen en -stromen, en harde politieke dijken en dammen. Een recordaantal van bijna tachtig miljoen medemen- sen is dit jaar op de vlucht. Ruim de helft van hen is ontheemd in eigen land, dertig miljoen hebben een Eindejaarsmaaltijd voor daklozen erkende vluchtelingenstatus, ruim vier miljoen zijn in afwachting van hun asielaanvraag. Veruit de grootste Zo’n 250 Brusselse daklozen en voormalig daklozen krijgen vandaag op massa’s vluchtelingen worden – geheel conform een oudejaarsdag een maaltijd. Daan Vinck (34) helpt met het rondbrengen populair politiek devies – ‘opgevangen in de regio’. In van het eten. ‘Het bezorgen van de maaltijden geeft een excuus om naar Turkije (uit Syrië), Colombia (uit Venezuela), Pakistan de mensen toe te gaan.’ (uit Afghanistan) en Uganda (uit Zuid-Sudan, Congo en Somalië). Op een strookje als Libanon wonen naar Woensdag zijn de voorbereidingen al in volle gang, ver- sel afhalen, waaronder de concertzaal. Voormalige dak- schatting 1,5 miljoen vluchtelingen naast 4,5 miljoen telt Vinck. Vrijwilligers koken in de keuken van concert- lozen, die nog maar kort een huis of appartement heb- Libanezen – en dan gebeurt juist dáár een ramp van zaal Ancien Belgique. Al 25 jaar organiseert Dagopvang- ben gevonden, krijgen het eten thuisbezorgd. nucleaire omvang, waarna de regering aftrad. centrum HOBO vzw in samenwerking met het Centrum Volgens Vinck is de maaltijd een goede manier om men- Algemeen Welzijnswerk Brussel op oudejaarsavond een sen een hoopvol nieuw begin te geven. ‘Mensen waar- En in Nederland? Terwijl al voor tientallen miljarden maaltijd voor dak- en thuislozen. Nu zij niet naar de deren het ontzettend.’ En dat gaat breder dan alleen de corona-steun is aangesleept – mooi dat het kan! – maaltijd kunnen vanwege de coronamaatregelen, komt eindejaarsmaaltijd. ‘Dinsdag kwam iemand bloemen het eten bij hen. Daarnaast krijgen verschillende men- brengen omdat we er voor die persoon geweest zijn het kruidenierde de regeringscoalitie over het redden van sen een ‘pretpakket’ met daarin onder meer slingers en afgelopen jaar.’ En zulke bedankjes zijn geen uitzonde- honderd vluchtelingen uit de drekkige slotgracht rond champagneglazen. ring. ‘Mensen bedanken ons met zelfgemaakte kaartjes Paleis Europa, waar een rattenplaag baby’s bedreigt. Vinck, coördinator bij de dagopvang, vindt het belang- en belletjes. Het is dus niet zo dat wij alleen maar ge- Want er komen verkiezingen aan, en om extreemrechts rijk het eten bij de mensen te brengen, ook al gaat de ven. Mensen geven ook terug. Niet zozeer materieel, niet te laten groeien, houdt centrumrechts steeds ex- gezamenlijke maaltijd niet door. ‘We vinden het be- maar ook in de omgang. Ze nemen ons in vertrouwen. langrijk dat mensen het oude jaar afsluiten en het Dat is iets kostbaars.’ tremer de boot af. Er is geen thema waarbij de links- nieuwe jaar hoopvol en feestelijk beginnen, ook als het Er op oudejaarsdag en -avond zijn voor dak- en thuis- rechts scheiding door de Kamer zó bikkelhard lijkt te oude jaar rampzalig is verlopen. We willen niet dat lozen hoort bij de kern van het werk, zegt Vinck. ‘Op zijn: D66 en CU krijgen geen greintje grootmoedigheid mensen op oudejaarsavond helemaal alleen zitten met sollicitatiegesprekken vragen wij mensen of ze bereid gefikst ‘omdat we nu eenmaal een rechtse meerder- de gedachte: het einde van dit jaar is even slecht als het zijn op oudejaarsavond te werken, omdat het belangrijk heid hebben’. Let wel: dan worden dus niet alleen PVV, begin.’ is er op die momenten voor deze mensen te zijn. Men- Dat is dan ook de kern van de actie, benadrukt Vinck. sen brengen oudejaarsavond vaak door met degenen FVD, 50PLUS en VVD maar ook het CDA en de SGP tot het ‘Het bezorgen van de maaltijden geeft een excuus om om wie ze geven. Dat is met deze mensen niet anders.’ rechtse betonblok gerekend. Dat die twee christelijke naar de mensen toe te gaan. De maaltijd op zich is voor De maaltijden worden voor een deel bekostigd door een partijen zich zo VVD-gelijkvormig nestelen in het ons niet belangrijk. We willen mensen samenbrengen, actie van de concertzaal Ancien Belgique. ‘De concert- vluchtelingen-nee-kamp, en dat de derde met enig deel uit laten maken van de maatschappij, ze laten zaal heeft voor vijf euro per stuk virtuele tickets ver- misbaar toch braaf z’n regeercorvee afmaakt – ook dat merken dat er iemand om ze geeft. We bestrijden geen kocht. In ruil daarvoor wonen mensen geen concert bij, kleurde het aanzien van 2020 ongelofelijk somber. honger, maar eenzaamheid.’ maar steunen ze onze actie. Er zijn meer dan zevendui- Omdat de bezorging van eten bij daklozen praktisch zend van deze tickets verkocht. Daarmee is de actie veel moeilijk is, kunnen zij het eten op drie punten in Brus- succesvoller verlopen dan we hadden durven denken.’ Sjirk Kuijper advertenties nederlandsdagblad Helma Wortelboer Holding B.V. in liquidatie

Bovengenoemde rechtspersoon (KvK 30101704) is wegens het beëindigen van haar activiteiten ontbonden.

Rekening en verantwoording liggen tot twee maanden na deze publicatie ter inzage ten kantore van het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Utrecht Nog en bij de vereffenaar. geen abonnement? De vereffenaar Ga naar nd.nl/abonnementen 4 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Dion Mebius / vk nd.nl/nederland beeld anp / Cor Lasker Remco van Mulligen nd.nl/nederland beeld youtube Kabinet vraagt opnieuw: blijf Cursus omgaan met Nederlanders ……Arabische mensen lopen weleens aan tegen typisch Nederlandse ei- allemaal thuis genaardigheden. ……Voor hen maakt voorganger Walid ▶▶Den Haag Alasa’ad in het Arabisch zes video’s. Nu de ziekenhuizen sneller dan ver- Daarin legt hij uit hoe je kunt om- wacht volstromen met coronapati- gaan met Nederlanders. ënten, kijkt het kabinet met nog meer vrees naar de aankomende ▶▶Amersfoort nieuwjaarsnacht. Woensdagavond In een gesprek komen Nederlanders waarschuwde premier Mark Rutte snel terzake. Ze zijn direct en ze hou- een laatste keer: blijf allemaal den van overzichtelijkheid en afspra- thuis. ken. Onverwacht langskomen wordt niet gewaardeerd. Te laat komen ook Rutte greep het einde van het laatste niet. kabinetsoverleg van 2020 aan om de Dit klinkt misschien allemaal als een ernst van de situatie nog maar eens te cliché, maar het is precies waar Ara- onderstrepen. ‘Prachtig dat we begin bischtalige asielzoekers en migran- dit jaar applaudisseerden voor de ten tegenaan lopen. Voor hen heeft zorg, maar als je écht wilt helpen, voorganger Walid Alasa’ad nu een houd je je aan alle voorschriften en reeks YouTube-video’s gemaakt. steek je geen vuurwerk af. Dat is een Premier Rutte: blijf thuis en steek Alasa’ad woont ruim vijf jaar in Ne- dringende oproep aan heel Neder- geen vuurwerk af. derland en is sinds drie jaar voorgan- land.’ ger van ICF Oase in Amersfoort. Hij Behalve het vuurwerk vreest het ka- de komende tijd, totdat we de echte bespreekt in de Arabischtalige vi- binet dat Nederlanders de jaarwisse- piek hebben, niet over het randje deo’s veel concrete situaties. Zoals ling aangrijpen om voor één nacht te gaan’. dat Nederlanders niet snel aan een doen alsof het coronavirus niet be- ander vragen of hij kinderen wil krij- staat, en te feesten met vrienden of scholen gen of hoeveel hij verdient, of dat je familie. Ook justitieminister Ferdi- De ministers spraken ook over het ba- tijdens een vergadering niet zomaar nand Grapperhaus hamerde woens- sisonderwijs met minister Arie Slob, een nieuw punt op de agenda kunt dag daarom op het naleven van de die niet bij het overleg was, maar in- zetten. coronaregels. Daardoor zal het dit belde. De Tweede Kamer riep premier Oase is een multiculturele kerk met jaar – hopelijk – wel een ‘sobere en Rutte onlangs op om te kijken of de diensten in Nederlands en Arabisch. saaie jaarwisseling’ worden. ‘Laten basisscholen eerder open kunnen dan Taal is een grote barrière voor men- we dat inhalen met een groot feest als 18 januari, maar de oplopende be- sen. ‘Door verschillen in taal en cul- Walid Alasa’ad covid voorbij is’, aldus Grapperhaus. smettingscijfers lijken daar nu geen tuur kunnen mensen minder voor Zelf zei hij het nieuwe jaar in te lui- ruimte voor te bieden. Toch zal het elkaar betekenen’, vertelt Alasa’ad. lands- en Arabischsprekende mensen derland ook met mijn vrouw een den met een potje Scrabble met zijn kabinet in de dagen rond de jaarwis- Arabisch en Nederlands verschillen met elkaar verbinden en hen in rela- keer een cadeau meegebracht voor vrouw. seling een beslissing moeten nemen. sterk en uitdrukkingen voelen anders tie met Christus brengen’, vertelt de juf van onze dochter. De juf zei: De huidige coronawet bepaalt dat het aan. In de eerste video noemt hij als Alasa’ad. ‘Samen met Christus ver- dat hoeft niet, want ik krijg al salaris. bedden parlement een week de tijd heeft om voorbeeld dat iemand met een Arabi- bonden zijn is het mooiste leven.’ Op Ze wilde het cadeau op school laten Door de oplopende drukte in de zie- over beleidswijzigingen te stemmen. sche achtergrond Nederlanders lek- oudejaarsdag gaat de vijfde video on- en niet meenemen naar huis.’ kenhuizen – woensdag verzorgden zij Eerder kan het kabinet niet afschalen. kernijen voorzet. In het Arabisch is line, over gastvrijheid. Zulke verschillen kunnen makkelijk in totaal 2700 coronapatiënten, van Bijkomend probleem is de nieuwe het gastvrij dan te zeggen: ‘je moet leiden tot ongemakkelijke situaties. wie 700 op de intensive cares – wor- ‘Britse variant’ van het coronavirus. dit eten’. Nederlanders vinden dit cadeautjes Alasa’ad: ‘Daarom heb je als Arabisch den beschikbare ziekenhuisbedden Die lijkt zich makkelijker te versprei- juist dwingend. ‘Als je werkt bij een bedrijf en je bent persoon naast een taalcoach ook een rap schaarser. Minister Tamara van den onder kinderen dan eerdere vari- Ook de cultuur kan in de weg zitten. op reis en wilt een cadeau kopen cultuurcoach nodig. Die leert je stap Ark (Medische Zorg) kondigde na af- anten. Bij een basisschool in het Zuid- Alasa’ad: ‘Als je in Nederland bij ie- voor de directeur, zal dat meestal voor stap hoe alles in Nederland loop van het kabinetsoverleg aan dat Hollandse Bergschenhoek is een mand op bezoek gaat, neem je wel- verkeerd begrepen worden’, legt Ala- werkt.’ zij niet langer accepteert dat zieken- ‘serieus aantal’ besmettingen met de eens een flesje wijn mee. Dat is nor- sa’ad uit in de tweede video. In Ara- ‘Ik mis de flexibiliteit’, laat Alasa’ad huizen hun bedden mogelijk ‘uit be- Britse variant aangetroffen, zei minis- maal. Voor Arabieren niet, omdat zij bische context is het een vriendelijk zich in een van de video’s ontvallen. hoedzaamheid’ achter de hand hou- ter Hugo de Jonge (Volksgezondheid). vaak moslim zijn en geen wijn drin- gebaar, maar in Nederland denken In Nederland kun je niet zomaar bij den voor eigen noodgevallen, en niet Een specifiek aantal noemde De Jonge ken.’ mensen sneller dat je met zo’n ge- iemand aanbellen. Overal moet een beschikbaar stellen voor de landelijke niet. Eerder werd bekend dat op de De video’s zijn bedoeld voor iedereen schenk iets wilt bereiken. afspraak voor gemaakt worden. Te pool. basisschool vijf mensen met de nieu- die Arabischtalig is. Alasa’ad maakt Hij heeft een ander voorbeeld: ‘In laat komen is not done, terwijl dat in ‘Het ene bed hier, het andere bed daar we variant waren besmet. Dat het vi- ze met een team op het YouTubeka- Arabische landen is het heel gewoon Arabische culturen anders is. en nog een bed daar, bij elkaar opge- rus nu rondgaat op scholen, kan lei- naal van evangelist Samer Younan. als alle kinderen jaarlijks een cadeau- ‘Niemand vindt het prettig om lang teld kan dat wellicht net de ruimte den tot een aanscherping van het De reeks bestaat uit zes video’s, die tje meenemen voor hun docent, bete wachten op iemand anders’, nuan- zijn die we nodig hebben’, aldus Van testbeleid voor jonge kinderen, aldus sinds 3 december elke donderdag taald met hun eigen geld. Als je niets ceert Alasa’ad. ‘Maar Arabische men- Ark. Ruimte die ‘ervoor zorgt dat we De Jonge. < verschijnen. ‘Ons doel is de Neder- meeneemt, is dat raar. Ik heb in Ne- sen vinden het vaak minder erg dan ndjaaroverzicht februari 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld epa / Erdem Sahin, epa / Erik S. Lesser, afp / John Macdougall

■■ Muur langs de Turkse grens ■■ ook in februari In Syrië woedt sinds 2011 een bur- Konvooien met hulpgoederen wor- 6 De afzettingsprocedure tegen de geroorlog. Uiteenlopende groepen den gehinderd door vluchtelingen- Amerikaanse president Trump eindigt bestrijden elkaar en het bewind van stromen en vernielde wegen. Kleine met vrijspraak, doordat een meerder- president al-Assad. Sinds 2019 pro- kinderen sterven van de kou. In fe- heid van de Senaat hem niet schuldig beert Assad met Russische steun de bruari is de toestand inmiddels zo acht aan machtsmisbruik en tegen- provincie Idlib in het noorden te her- erg, dat Idlib de grootste humanitaire werking van het onderzoek daarnaar. overen op jihadistische, radicaalisla- ramp in de Syrische burgeroorlog is. 8 In Parijs overlijdt een tachtigjarige mitische strijders. Hij gebruikt grof Het leven van meer dan achthon- Chinees aan SARS-CoV-2: het corona- geweld en bestookt ook ziekenhui- derdduizend mensen wordt be- virus. Hij is het eerste geregistreerde zen en medische posten. dreigd. De komst van het coronavirus dodelijke slachtoffer buiten Azië. Inwoners van Idlib proberen naar maakt de toestand nog nijpender. De 19 In de Duitse stad Hanau pleegt een Turkije te ontkomen, maar stuiten op Verenigde Naties vragen om extra 43-jarige rechts-extremist een aan- een gesloten grens. De Turken heb- noodhulp ter waarde van 500 mil- slag op twee waterpijpcafés. Er vallen ben een muur langs de grens ge- joen euro voor huisvesting, voedsel negen doden. Thuisgekomen schiet bouwd en schieten er met scherp. en gezondheidszorg. Veel donoren de dader zijn moeder dood, waarna Vluchtelingen worden ondergebracht aarzelen, want ze zijn bang dat het hij zichzelf het leven beneemt. in geïmproviseerde tentenkampen geld en de goederen in handen vallen 28 Om het coronavirus tegen te hou- langs de Turkse grens. Door kou en van jihadistische strijdgroeperingen. den verbiedt Zwitserland evenemen- voedselgebrek is hun toestand erbar- Die vechten door, omdat Idlib de ten met meer dan duizend aanwezi- melijk. Pakhuizen met voedsel en laatste provincie is die nog niet in gen. medicijnen zijn gebombardeerd. handen van Assad is. 5 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Remco van Mulligen nd.nl/nederland beeld youtube anp nd.nl/buitenland anp nd.nl/nederland EU en China tekenen Onderzoek Cursus omgaan met Nederlanders investeringsakkoord bij politie na ▶▶Brussel arrestatie in De Europese Unie en China hebben Europese bedrijven een samenwer- na zeven jaar onderhandelen een kingsverband moeten aangaan met Dordrecht principeovereenkomst getekend Chinese ondernemingen om toegang over investeringen. Daardoor krij- tot het land te krijgen worden opge- ▶▶Rotterdam gen Europese bedrijven makkelijker heven. Ook zijn afspraken gemaakt De politie Rotterdam is een intern toegang tot de Chinese markt en over klimaatverandering en rechten onderzoek begonnen naar aanlei- moet er een meer gelijk speelveld van werknemers. ding van beschuldigingen van dis- komen. Voorzitter Ursula von der Leyen van criminatie en mishandeling door de Europese Commissie zei dat de een gezin dat begin december werd Naar verwachting zal het nog zeker unie openstaat voor gelijkwaardige aangehouden. een jaar duren voordat de overeen- handel met China. Het Europees Par- komst van kracht wordt. Europese lement moet nog wel instemmen met ‘De uitspraak die is gedaan past niet bedrijven krijgen meer toegang tot het akkoord. Sommige Europarle- bij de politieorganisatie die we willen sectoren zoals elektrische auto’s, pri- mentariërs hebben bezwaren geuit zijn en daar nemen we afstand van’, vate zorg, vastgoed, telecomdiensten tegen de overeenkomst vanwege zor- meldt de politie. Advocaat Justin Köt- en andere bedrijfstakken in China. gen over mensenrechtenschendingen ter van het gezin heeft aangifte van Bepaalde eisen van Peking waarbij in China. < meerdere strafbare feiten gedaan. Op 5 december raakten agenten in Dordrecht verwikkeld in een vecht- partij met een gezin. Een 45-jarige man uit Dordrecht, zijn zoon (18) en Kees-Jan Oskam nd.nl/geloof een vrouw van 37 jaar werden aangehouden omdat ze drie agenten hadden belaagd. Een van de verdachten ‘Oproep ziekenhuis laat heeft twee weken in hechtenis geze- ten. Zijn zaak komt 14 januari voor de rechter. ‘De politie kan nog niet in- zien hoe ernstig het is’ houdelijk reageren op het incident vanwege het lopende onderzoek en ▶▶Putten de zitting.’ Kerken reageren verdeeld op de op- ernst van de situatie brengt dat met NRC Handelsblad schreef woensdag roep van het St Jansdal Ziekenhuis zich mee.’ over de kwestie. Volgens de krant is om over te schakelen op online- De hersteld-hervormde gemeente op camerabeelden van het voorval te diensten. Waar het voor de ene van Doornspijk heeft naar aanleiding horen dat de agenten verschillende kerk het genomen besluit alleen van het schrijven van het St Jansdal keren op de drie mensen schelden maar onderstreept, is het voor de Ziekenhuis het aantal bezoekers per met racistische termen. Ook zou het Walid Alasa’ad andere aanleiding om af te schalen. dienst afgeschaald naar dertig. Dat is gezin meerdere malen met pepper- ‘De oproep van het ziekenhuis geeft te lezen in een korte verklaring op de spray in het gezicht zijn gespoten en Nederlandse. Er is bijvoorbeeld be- het aanspreken van onbekenden. In de ernst van de situatie weer.’ website. Het kerkbestuur wil niet op zouden ouders in het gezicht zijn ge- grip voor als je lang onderweg bent een Nederlandse winkel, daarente- vragen reageren. slagen. Een van de agenten zou an- en ergens vijftien minuten te laat gen, kijkt de winkelier je vreemd aan Al voordat de oproep van het zieken- Dominee Arie Schot van de gerefor- derhalve minuut zijn benen om de komt.’ als je informeert hoe het gaat met huis net voor de Kerst binnenkwam, meerde gemeente in Nunspeet vindt nek van de vader hebben geklemd. De Nederlandse manier van doen hem en zijn gezin. Onze zakelijkheid besloot de hervormde gemeente bin- de oproep van het ziekenhuis ‘onte- Eenmaal in het politiebusje zou een kan ook voor Arabische mensen on- in het sociaal contact kan dan ‘koud’ nen de Protestantse Kerk in Neder- recht’. ‘Uit onze gemeente ligt nie- agent tegen de zoon hebben gezegd: wennig zijn. ‘Stel ik heb een vraag aanvoelen. land in Putten over te gaan op online- mand in het St Jansdal Ziekenhuis. Als ‘Je bent al van stront. Waarom ruik je voor iemand, en diegene kan daar in Er is echter ook een andere kant. Als diensten, zegt scriba Gerard wij aanleiding geven tot dit schrijven, dan ook nog naar stront?’ een of twee minuten antwoord op er goed contact is, kunnen Nederlan- Maaskant. ‘De burgemeester riep ons moeten we verantwoordelijkheid ne- In het nieuwsbericht dat de politie geven, of iets voor me doen. Dan ge- ders juist opener zijn, minder gren- daartoe op. Dat was voor ons de aan- men en doen we dat ook. Maar ker- begin december schreef over het beurt het soms dat diegene toch zen hebben dan Arabische mensen. leiding. Het schrijven van het zieken- ken geven geen directe aanleiding tot voorval stond dat de agenten afkwa- zegt: sorry, dat kan nu niet.’ ‘Deze week hadden we mensen op huis onderstreepte ons besluit.’ besmettingen omdat ze de regels zo men op een melding over een blaf- Zulke gewoontes zijn vanuit Arabi- bezoek die we al anderhalf jaar niet Maaskant vindt dat de kerk zijn ver- streng naleven. In mijn gemeente be- fende hond aan de Beekmanstraat. sche culturen lastig te begrijpen. Is hadden gezien’, vertelt Alasa’ad. ‘Ze antwoordelijkheid moet nemen. ‘De nutten wij maar 15 procent van de ‘Bij de portiekdeur werden ze opge- er iets aan te doen? Nee, denkt Ala- kwamen om vier uur en gingen tien situatie is zorgwekkend. Er zijn erg zitplaatsen. Een kerk met honderd houden door een dronken man. Toen sa’ad. ‘Het is zo. Ik zal me dan moe- uur ‘s avonds weg. Zes uur waren ze veel besmettingen in Putten, waaron- zitplaatsen en dertig bezoekers heeft ze hem wegstuurden, beledigde hij ten aanpassen.’ bij ons, dat was ongelooflijk mooi. der in de verpleeghuizen. De oproep minder afgeschaald. Ik heb er moeite hen, waarna een van de agenten hem We hebben over van alles gepraat.’ van het ziekenhuis geeft des te meer mee dat wij als zondebok worden wilde aanhouden.’ De man werd ver- warmte Zo hebben Nederlanders hun eigen de ernst van de situatie weer.’ aangewezen.’ volgens geholpen door de drie gezins- Vaak gaat het in de video’s over de hartelijkheid en warmte. Die ga je In de dienst op eerste kerstdag be- In het maatschappelijke leven merkt leden. ‘Er vielen rake klappen en trap- zakelijkheid en directheid van Ne- ook ervaren, zo laat Alasa’ad in zijn steedde dominee Wim Polinder aan- Schot dat het virus rondgaat. ‘Het is pen’, schreef de politie en meldde dat derlanders. In Arabische culturen is video’s zien, als je meer weet van el- dacht aan het schrijven. ‘Hij benoem- een hele serieuze zaak, ik onderschat de 45-jarige man een agente probeer- het normaal om uitgebreid naar ie- kaars cultuur. En als je van tevoren de hoezeer we het betreuren dat we dat niet. De ernst van de ziekte zie ik de te verstikken. De agenten hebben mands welzijn te informeren, ook bij een afspraak maakt. < niet kunnen samenkomen, maar de wel degelijk in.’ < zelf aangifte gedaan van geweld. <

ndjaaroverzicht maart 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld anp / Sem van der Wal, museum40-45.com, anp / Remko de Waal

■■ Het wordt stil op straat ■■ ook in maart Corona zet Nederland massaal stil, voortgezet onderwijs blijven open. 6 Corona eist het eerste dodelijke luidt de kop op de voorpagina van Bijeenkomsten van meer dan hon- slachtoffer in Nederland: een 86-ja- het Nederlands Dagblad van vrijdag derd mensen zijn verboden. rige man uit de Hoeksche Waard. 13 maart. In de dagen, weken en Toch verspreidt het virus zich verder, 9 Koning Willem-Alexander biedt ex- maanden die komen gaan, is veel de medische zorg dreigt overbelast te cuses aan voor de ontsporing van Ne- nieuws gewijd aan COVID-19, zoals raken. Daarom gaat Nederland vanaf derlands geweld tijdens de onafhan- de officiële naam van het coronavirus maandag 23 maart nog verder op kelijkheidsoorlog in Indonesië. luidt. Een week eerder sprak minis- slot. In een veelbekeken persconfe- 3 In Amerikaanse staten zijn voorver- ter-president Mark Rutte nog gerust- rentie verbiedt Rutte alle bijeenkom- kiezingen voor het presidentschap. stellend over het virus. Extra maatre- sten tot 1 juni en roept hij de mensen Veel Democratische kiezers vinden Joe gelen vond hij toen niet nodig. op zo veel mogelijk thuis te blijven. Biden een betere kandidaat dan Ber- Maar op woensdag 11 maart waren Alle horeca, sportclubs en sauna’s ney Sanders of Elizabeth Warren. er inmiddels meer dan vijfhonderd gaan dicht. Mensen moeten mini- 19 Bruno Bruins, als minister voor mensen positief getest op het coro- maal anderhalve meter afstand van Medische Zorg en Sport belast met het navirus, een dag later ruim zeshon- elkaar houden. Het kabinet spreekt coronabeleid, neemt ontslag. De derd. De snelle verspreiding dwingt van een ‘intelligente lockdown’. Het werkdruk is hem te hoog geworden. het kabinet tot drastische maatrege- wordt stil op straat, files zijn er nau- 27 De concentraties vervuilende stof- len. Werknemers moeten zo veel welijks meer. RIVM-directeur Jaap fen in de lucht zijn door de corona- mogelijk thuis werken. Hogescholen van Dissel en Irma Sluis, de doven- maatregelen met 20 tot 60 procent en universiteiten leggen hun colleges tolk bij de persconferenties, worden afgenomen, meldt het KNMI. stil; basisscholen en scholen voor bekende Nederlanders. 6 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Rick Moeliker nd.nl/geloof beeld Dirk Hol Abraham de Kruijf zoekt het goede voor alle mensen

……Abraham de Kruijf adviseerde jarenlang grote bedrijven bij het opti- maliseren van het werkproces. Hier stopte hij mee omdat dit tot allerlei ontslagen kon leiden.

……Nu zoekt hij naar waarden die door iedereen worden gedeeld. Waarden die we in een wereld na corona hard nodig zullen hebben, denkt De Kruijf.

▶▶Zoetermeer Abraham de Kruijf (73) is blij met de encycliek die paus Franciscus een tijdje terug het daglicht deed zien. De inhoud van Fratelli Tutti sluit uitste- kend aan bij een wereld zoals hij die graag zou zien: een wereld waarin het welzijn van de gemeenschap hoger wordt aangeslagen dan de rijkdom van het individu. De Kruijf adviseerde jarenlang overheden en grote bedrijven bij het opti- maliseren van werkprocessen en ICT. Hij was interim-manager en leidde projecten. In de jaren tachtig van de vorige eeuw verdiende hij er goed geld mee, had een groot huis en een contant betaalde luxe auto voor de deur staan. Economisch gezien ging het crescendo, maar gelukkig werd hij er niet van. ‘Door de adviezen die ik gaf, konden bedrijven efficiënter gaan werken. Dat ging deels richting ontslagen. Daar wilde ik over nadenken, en ben met mijn werk gestopt.’ Een lastige keuze, want zijn inkomen viel hierdoor weg. Het huis ging in de verkoop, net als zijn auto. Na wat omzwervingen belandde De Kruijf in een Zoetermeerse flat, waar hij met zijn Colombiaanse vrouw tot op de dag van vandaag woont. ‘Zij is heel gelovig. Ik heb veel steun aan haar.’ Toen De Kruijf in 1989 met zijn ad- vieswerk stopte, ging hij nadenken over hoe mensen met elkaar om zou- Abraham de Kruijf: ‘Mensen denken bij een waarde vaak aan iets theoretisch, maar voor mij is het juist heel praktisch.’ den moeten gaan. ‘In een zomervakantie schreef ik al eens over waar- basis van deze waarden. In 1994 heb Het is dus niet zweverig. Misschien tendom. Onvoorwaardelijke liefde en langrijk is. Daarnaast zijn de eerste den die afdelingen, organisaties, ik een boek uitgegeven waarin ik de kan ik een waarde het beste om- de bereidheid om te vergeven zijn vijf verzen van het Johannes-evange- landen en mensen verbinden. Ik be- waarden beschrijf.’ schrijven als de richting die we op voor mij erg belangrijk, hebben we lie voor mij erg belangrijk, waarin gon vanuit mijn gevoel, in de vorm moeten gaan in de omgang met el- nodig, en zijn niet zomaar makkelijk. God zegt dat hij de Logos is. Ik vertaal van mindmaps, met het werkwoord Wat bedoelt u eigenlijk met een kaar.’ Twee teksten uit de Bijbel zijn voor dat als ‘Levensprincipe’, met een zijn. Daar zette ik niet-zijn tegenover, waarde? mij ook erg belangrijk. De eerste hoofdletter. Dat is dieper dan het in- zo ontdekte ik de eerste waarde: res- ‘Ik ben geen wetenschapper, ik ben U bent christen, maar welke rol staat in Jeremia 31, waarin God zegt: dividuele leven, hier zoek je naar wat pect hebben voor het bestaande (zie iemand die de dingen in de praktijk speelt het christendom nu precies in ‘Ik zal mijn wet in hun binnenste leg- de juiste principes zijn, om een leven kader). In 1993 had ik de waarden op heeft geleerd. Mensen denken bij een deze waarden? gen en in hun hart schrijven.’ Deze te leiden, die goed zijn voor een papier. Daarna kreeg ik weer een ad- waarde vaak aan iets theoretisch, ‘Ik denk dat ik waarden heb ontdekt tekst ontdekte ik toen ik een jaar of mens. Dat geldt niet speciaal voor viesopdracht en heb toen de werk- maar voor mij is het juist heel prak- die helpen richting te geven aan ons vijftien was. Ik lees hierin dat God christenen. In 1988 schreef ik daar processen van een sociale wet in Rot- tisch. Een waarde is een ideaal, maar doen en laten als mensen. Ik word zelf ervoor zal zorgen dat we als een gedicht over: ik zoek mezelf / in terdam en Nijmegen ingericht op wel een ideaal dat is uit te voeren. daarbij geïnspireerd door het chris- mens zullen gaan begrijpen wat be- diepten / waar de innerlijke wet / ge- ndjaaroverzicht april 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld afp / Ahmad al-Basha, anp / Robin van Lonkhuijsen

■■ Meer dan corona ■■ ook in april De corona-epidemie beheerst het Houthi’s en door bemoeienis van Sa- 11 Door de coronacrisis vieren christe- nieuws in 2020, en zeker in april, als udi-Arabië, dat de regering steunt, en nen het paasfeest thuis. Kerken blij- het virus zich wereldwijd uitbreidt Iran, dat de Houthi’s steunt. ven dicht om verspreiding van het vi- en dagelijks duizenden levens eist. Volgens de VN is Jemen de ergste hu- rus tegen te gaan. Nieuws dat anders de voorpagina’s manitaire crisis ter wereld. De crisis 19 George Wortman, de 51-jarige ei- zou hebben bepaald, wordt naar de wordt veroorzaakt door wegblokka- genaar van een tandartsenpraktijk in marge geduwd. des, waardoor humanitaire hulp niet Portapique, in de Canadese provincie Over Jemen, bijvoorbeeld, wordt wei- op de plek van bestemming aankomt, Nova Scotia, vermomt zich als politie- nig meer vernomen. In het land, in en het bombarderen van bakkerijen agent en schiet verspreid over de het zuidwesten van het Arabische en ziekenhuizen. Wegens geldgebrek provincie 22 mensen dood, tot hijzelf schiereiland, woedt sinds 2014 een moet het Wereldvoedselprogramma door een agent wordt neergeschoten. burgeroorlog, die aan meer dan van de VN in april 2020 de hulp aan 28 In de Verenigde Staten zijn meer 112.000 mensen het leven heeft ge- Jemen halveren. dan een miljoen mensen met het co- kost. Voor de bevolking van het land, dat ronavirus besmet. President Trump De strijd gaat vooral tussen de rege- 28 miljoen inwoners telt, is dat een heeft het gevaar lange tijd gebaga- ring en de Houthi-rebellen. De rege- ramp. Na vijf jaar oorlog is de helft telliseerd. ring is soennitisch, de Houthi’s zijn van alle ziekenhuizen en klinieken 30 Het CDA gaat samenwerken met sjiitisch, twee stromingen in de islam verwoest. Forum voor Democratie in het nieuwe die elkaar vijandig gezind zijn. Het Er is gebrek aan voedsel, medicijnen provinciebestuur van Noord-Brabant. conflict wordt aangewakkerd door en kleren. Miljoenen mensen dreigen jarenlange achterstelling van de te verhongeren. 7 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Rick Moeliker nd.nl/geloof beeld Dirk Hol Kees-Jan Oskam nd.nl/geloof beeld Jeroen Jumelet Deze reformatorische Abraham de Kruijf zoekt het goede voor alle mensen kerken zijn wel online

hammad Yunus en de laatste ……Ondanks de oproep van minister president van de voormalige Sovjet- interactiewaarden Ferd Grapperhaus aan kerken om Unie, Michail Gorbatsjov, tot een bij- ▶▶Menswaardig bestaan: Geef enkel onlinediensten te houden, drage te verleiden. Het boek ver- ruimte aan en heb respect voor je- houden veel reformatorische kerken scheen destijds in het Nederlands, zelf, de ander en ieder ander le- toch diensten met bezoekers. maar binnenkort verschijnt een En- vend wezen. Gedraag jezelf als gelse versie. Deze bevat deels ver- heer en dame voor de aarde. ……Maar er zijn uitzonderingen. De taalde hoofdstukken maar ook twin- ▶▶Duurzaam ontwikkelen: Maxi- gereformeerde gemeente van Bode- tig nieuwe hoofdstukken. Hierin zijn maliseer en optimaliseer de be- graven gaat volledig online. ‘De nu ook bijdragen van jongeren uit trokkenheid van alle mensen bij sluiting van de scholen geeft voor verschillende delen van de wereld elke vorm van produceren en con- ons de urgentie van de crisis aan.’ opgenomen. De waarden zijn nog al- sumeren, en minimaliseer het ver- tijd even actueel, merkt De Kruijf. bruiken van niet-vernieuwbare ▶▶Bodegraven energie en grondstoffen en van De redenen voor de gereformeerde Ton van der Schans Hoe kunnen de waarden die u hebt CO2-uitstoot. gemeente van Bodegraven om over ontworpen worden toegepast? ▶▶Verantwoordelijk handelen: te schakelen naar volledige online- meenten die diensten houden met ‘Daar gaat een groot gedeelte van het neem altijd de verantwoordelijk- diensten, zijn ‘niet zo vreselijk inge- drie- of vierhonderd bezoekers. Dus boek over. Zo beschrijf ik hoe Anita heid voor dat wat je doet en verwikkeld’, zegt scriba Ton van der noemen ze geen aantallen. Wel is Roddick, die het grote cosmeticabe- lies daarbij nooit het geheel uit Schans. ‘Als kerkenraad volgen wij hun advies om zo veel mogelijk af te drijf The Body Shop leidde, is gaan het oog. Vraag soms vergeving en consequent de routekaart van het schalen.’ werken vanuit de waarde duurzaam neem iedere dag ‘1 procent extra CIO (Interkerkelijk Contact in Over- ontwikkelen. Het is belangrijk dat verantwoordelijkheid’. heidszaken, red.). Bij lockdown geeft aanzien kerk organisaties zich waarden eigen ma- ▶▶Luisterend leiden en samenwer- die aan: geen kerkgangers.’ Ook de christelijk-gereformeerde ken en dat mede van onderop doen. ken: Luister als leider en samen- Met het besluit om helemaal online kerk in Harderwijk is volledig online Daarom ontwikkelde ik het werk- werker naar anderen, coördineer te gaan is Bodegraven een uitzonde- gegaan. Met dat besluit is de ge- woord ‘op-organiseren’: mede van en stem af en hou alle ontwikke- ring binnen het kerkverband. Bij veel meente niet de enige binnen het onderop en op basis van waarden or- lingen die van belang zijn goed in gemeenten is elke dienst alsnog een kerkverband. De kerkenraad wil nie- ganiseren. Hiervoor moeten mensen het oog. Bescherm tegelijkertijd deel van de leden welkom. Soms is mand in gevaar brengen, aldus scriba niet alleen begrijpen waar het over ieders privacy. dat aantal beperkt tot dertig. Maar Henk Bokhorst. ‘We dragen verant- gaat. Dat is slechts de hoofdlijn. Het voornamelijk grotere gereformeerde woordelijkheid voor de samenleving moet ook een zaak van het hart zijn, gemeenten houden diensten met en voor elkaar. Het was een moeilijke mensen moeten het willen. Ten slot- over een “Green transition”, ook door meer bezoekers. Zo komen in de Bar- beslissing om te nemen, maar er zijn te heb ik het over de buiklijn: ook als de Europese Unie. “Duurzaam ont- neveldse Rehobothkerk elke dienst zo veel besmettingen, dat de grens is het eens tegenzit, volgens deze waar- wikkelen” als een van vier waarden nog zo’n tweehonderd bezoekers. bereikt.’ den handelen. is echt nodig, want daarin wordt het Naast de routekaart van het CIO heeft Het aanzien van de kerk in de buiten- Ik heb me dus gericht op het helder sociale, het economische en de zorg de kerkenraad van Bodegraven ook wereld speelde wel mee, zegt Bok- maken van waarden. Naast waarden voor het klimaat gecombineerd. gekeken naar de scholen, zegt Van horst, ‘maar dat was geen halszaak’. Het is belangrijk dat mensen bereid der Schans. ‘We hebben een norm ‘De overheid geeft adviezen niet voor zijn tot verandering. Die verandering nodig om tot een besluit te komen. niks. Zij hebben verstand van zaken. ‘Het is belangrijk begint vaak klein, maar ik weet zeker De sluiting van de scholen geeft voor Als iedereen zijn gang gaat, krijgen dat het verder kan groeien. Bedrijven ons aan hoe urgent de crisis is.’ we een anarchie. Daarnaast spreekt dat mensen en overheden besparen. Ik zou willen de Bijbel over ontzag hebben voor de dat zij bij elke beslissing die ze ma- spagaat overheid. Dat betekent dat we ver- bereid zijn tot ken kijken naar de vier waarden die Een aantal gemeenteleden heeft in antwoord meegaan in dringende ad- ik heb ontdekt en daar ook naar han- een enquête duidelijk gemaakt dat ze viezen die de overheid geeft.’ verandering.’ delen. Niet omdat het mijn waarden het kerkenraadsbesluit jammer vin- De Harderwijkse christelijk-gerefor- zijn, maar omdat ik denk dat ze goed den. ‘Zij zien de beslissing als te fors’, meerden hebben na 14 december Abraham de Kruijf: ‘Mensen denken bij een waarde vaak aan iets theoretisch, maar voor mij is het juist heel praktisch.’ zijn voor alle mensen. zegt Van der Schans. ‘Maar als ker- één zondag met dertig bezoekers per hebben we uiteraard ook normen en Ik heb mijn waarden ook al op ver- kenraad hebben we niet behaaglijk dienst gekerkt, maar zijn daarmee schreven is / ik vind waarden / ik wetten. Waarden gaan over hoe met schillende plaatsen uitgelegd, tot aan achterover geleund na het besluit. gestopt. ‘In de week erna kwam de vind verbinding / ik vind de ander.’ elkaar om te gaan. Hiermee inspireer het Europees Parlement en de We- We ervaren elke zondag de pijn van oproep van Grapperhaus en het CIO ik normen en wetten. Normen zijn in reldbank toe. Daarnaast heb ik vele een lege kerk.’ Het liefst schaalt Van om online te gaan. Toen konden we jongeren de samenleving ontwikkelde regels. gesprekken gehad in Nederland. In der Schans zo snel mogelijk weer op. niet anders meer. We hebben de ge- Het boek dat De Kruijf publiceerde Wetten zijn afgesproken regels waar mijn boek zie je ook hoe onze demo- ‘Als er maar een halve mogelijkheid meenteleden geïnformeerd per brief. over de waarden, Ecocratie, schreef wij ons aan te houden hebben.’ cratie nog verder kan groeien in het is, benutten we die helemaal.’ Zij reageren begripvol.’ hij niet alleen. Hij vroeg ruim veertig gebruiken van waarden. Ik denk bij- De adviesorganen in de Gereformeer- Bokhorst vindt dat er twee kanten verschillende mensen een hoofdstuk Hoe bent u eigenlijk gestemd over de voorbeeld aan het model voor een de Gemeenten hebben geen absoluut zitten aan de discussie over de posi- te leveren als reactie op de waarden toekomst? Verwacht u dat de wereld meer-partijen-dialoog die ruimte kan maximumaantal geadviseerd aan tie van kerken. ‘Kerken die met gro- die hij ontwierp. Het zijn niet de na corona serieus met nieuwe waar- maken voor verschillen én partijen plaatselijke gemeenten. ‘Zij zitten in tere aantallen samenkomen, nemen minsten: naast verschillende hoog- den aan de slag zal gaan? kan verbinden. Iets wat vandaag de een spagaat’, zegt Van der Schans, hun maatregelen. Maar vanwege de geplaatste figuren uit het bedrijfsle- ‘Ja. Ik denk bijvoorbeeld aan het feit dag hard nodig is en niet zelden erg ‘want aan de ene kant hebben zij Bo- aandacht van de samenleving vind ik ven wist hij Nobelprijswinnaar Mu- dat er steeds vaker wordt gesproken lastig: er is nog veel werk te doen.’ < degraven en aan de andere kant ge- het onverstandig.’ <

ndjaaroverzicht mei 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld epa / Justin Lane, anp / Mischa Schoemaker, afp

■■ De dood van George Floyd ■■ ook in mei Op maandag 25 mei betaalt een met stenen bekogelen. In veel steden 4 In zijn toespraak tijdens Dodenher- zwarte man in een winkel in Minne- ontaarden de demonstraties in plun- denking op de Dam laat koning Wil- apolis, in de Amerikaanse staat Min- dering en brandstichting. lem-Alexander zich kritisch uit over nesota, met vals geld. Korte tijd later De agent die George Floyd arresteer- de houding van de Nederlanders tij- ziet de politie iemand lopen die vol- de, Derek Chauvin, en drie van zijn dens de Jodenvervolging in de oorlog, doet aan het signalement van de da- collega’s krijgen ontslag. Chauvin zijn overgrootmoeder Wilhelmina niet der. De man wordt gearresteerd en wordt gearresteerd wegens doodslag, uitgezonderd. acht minuten lang in een wurggreep de drie anderen wegens medeplich- 7 In 2019 verloren de Gereformeerde gehouden. ‘Ik kan niet ademen!’, tigheid aan doodslag. President Kerken vrijgemaakt 2014 leden en schreeuwt hij, maar de agent luistert Trump noemt de dood van Floyd hielden er 112.593 over, het grootste niet. Als gevolg van wurging overlijdt triest en tragisch en belooft dat het verlies ooit. de man. Het blijkt te gaan om de recht zal zegevieren. Aangemoedigd 8 Gedwongen door de coronacrisis 46-jarige George Floyd. door president Trump zetten ver- gaan middelbare scholieren gespreid Zijn dood vormt de aanleiding tot fel- schillende Amerikaanse staten de naar school. Er worden geen centrale le protesten, eerst in Minneapolis, Nationale Garde in tegen de betogers examens afgenomen voor vmbo, havo later in het hele land. De betogers en de plunderaars. Een beweging die en vwo. verwijten de politie dat ze racistisch al jaren protesteert tegen politiege- 26 Twitter plaatst voor het eerst een is en tegen zwarte mensen buiten- weld tegen zwarte mensen, Black waarschuwing en een fact-check bij sporig veel geweld gebruikt. ‘Ik kan Lives Matter, krijgt bekendheid. Op een tweet van de Amerikaanse presi- niet ademen!’, schreeuwen de beto- 1 juni betogen in Amsterdam vijfdui- dent Trump. gers tegen de oproerpolitie, die ze zend mensen tegen racisme. 8 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

anp nd.nl/buitenland Hendro Munsterman nd.nl/katholiekinside beeld afp Medewerker van hulporganisatie ZOA in Pleidooi voor opheffing Ethiopische provincie Tigray vermoord banvloek Maarten Luther

▶▶Apeldoorn ▶▶Keulen Een Ethiopische medewerker van de schrijft Edwin Visser, directeur pro- ZOA biedt met ruim veertig mede- Een groep Duitse theologen heeft Nederlandse hulporganisatie ZOA is gramma’s van ZOA, in een verklaring. werkers hulp in Tigray aan Eritrese de paus opgeroepen op 3 januari om het leven gebracht tijdens re- ‘Onze gedachten en gebeden gaan vluchtelingen en kwetsbare jongeren. 2021 de banvloek tegen Maarten cente onlusten in de provincie Ti- uit naar zijn familie en vrienden.’ ‘Sinds het uitbreken van het conflict Luther op te heffen. Dan is het na- gray. De organisatie in Apeldoorn De lokale medewerker was 52 jaar en begin november hebben de veilig- melijk vijfhonderd jaar geleden dat zegt geschokt te zijn door de werkte al ruim tien jaar voor ZOA in heid, de communicatie-stop en de af- de Duitse reformator door paus Leo moord. Ethiopië. Hij laat een vrouw en zeven sluiting van het gebied het werken X werd geëxcommuniceerd. kinderen achter. De hulporganisatie vrijwel onmogelijk gemaakt’, meldt ‘Met grote verslagenheid bevestigen zegt te benadrukken dat hulpverle- de hulporganisatie, die zegt bezorgd De oproep komt van de Altenberger we dat onze collega is vermoord ter- ners te allen tijde beschermd moeten te zijn over de gezondheid en veilig- Ökumenischer Gesprächskreis, een wijl hij aan het werk was in vluchte- worden en dat elke vorm van ge- heid van de overige medewerkers en groep van dertig vooraanstaande pro- lingenkamp Hitsats in Tigray.’ Dat weld tegen hen onacceptabel is. de rest van de bevolking. < testantse en rooms-katholieke theologen. Zij vindt dat de ‘mooie woor- Paus Franciscus en de secretaris- den’ uit het jubileumjaar 2017 – toen generaal van de Lutherse advertentie de vijfhonderdste verjaardag van de Wereldfederatie, Martin Junge. Reformatie werd gevierd – nu ook in daden moeten worden omgezet. Het ari 1521 was een bevestiging van opheffen van de banvloek zou name- deze breuk. lijk ‘een wezenlijke stap in de officiële De theologengroep zegt zich te laten verzoening tussen de protestantse en inspireren door wat op 7 december katholieke kerk betekenen’, vindt de 1965 in Rome en Constantinopel ge- groep. beurde. In beide plaatsen werden De voormalige augustijner monnik toen tijdens het Tweede Vaticaans Online concert Maarten Luther (1483-1546) reageer- Concilie gelijktijdig de wederzijdse de in 1520 niet op een pauselijke op- excommunicaties uit de elfde eeuw ‘IN VERTROUWEN’ roep zijn door Rome als ‘ketters’ be- opgeheven, zonder dat echter de vol- oordeelde leer te herroepen. ledige kerkelijke eenheid werd her- Op 10 december 1520 verbrandde hij steld. De lutherse kerken moeten zich de op 15 juni 1520 door Leo X (1475- volgens de groep tegelijkertijd dis- 2 januari 2021 D.V. Marco den Toom 1521) verstuurde oproep tot omme- tantiëren van de lutherse beschrij- Orgel keer. De excommunicatie van 3 janu- ving van de paus als ‘antichrist’. < 20.00 uur Gerwin van der Plaats Vanuit de Sint-Joriskerk Piano te Amersfoort Willemijn de Munnik Hendro Munsterman nd.nl/geloof 6ROLVWH Urker Mannenkwartet Steun voor vervolgde Zang Een muzikale avond met diverse instrumenten en zang. Erica Vogel christenen in Afrika Tussen de muziekstukken 'ZDUVȵXLW ▶▶Moskou door een toespraak door de Evelyn Heuvelmans De Russisch-Orthodoxe Kerk wil met historische opgave’, zo meldt de top-5 kandidaten van de SGP. Hobo andere godsdiensten opkomen stichting Pro Oriente. ‘voor de verdediging van vervolgde Volgens Hilarion heeft de onderdruk- Bekijk het hele programma: Laura van der Stoep christenen in Afrika’. Volgens patri- king in Afrika mogelijk als oorzaak arch Kiril van Moskou wordt Afrika dat het christendom precies daar het sgp.nl/onlineconcert Viool ‘steeds meer het epicentrum van sterkst groeit. ISIS is weliswaar in het onderdrukking van christenen’. Midden-Oosten verslagen, zei de metropoliet die als ‘tweede man’ van het Het voorstel om ‘de lijdende broeders patriarchaat geldt, maar ISIS-terroris- en zusters’ met een ‘interconfessio- ten hebben ondertussen in Afrika nele alliantie’ te steunen, komt van nieuwe uitvalsbases gesticht. Dit het hoofd van het departement ex- doen zij door samenwerking met ter- terne betrekkingen van het patriar- roristengroeperingen als Al-Shabaab chaat, metropoliet Hilarion. De geza- en Boko Haram. Hij wees met name SGP.NL/ONLINECONCERT menlijke initiatieven zouden moeten op de aanslagen in Nigeria, Mozambi- worden afgestemd met lokale kerken que, Congo, Kenia en Somalië, maar in Afrika. Tijdens een internationale noemde ook de ‘moeilijke situatie in online-conferentie sprak hij over ‘een Algerije en Ethiopië’. < ndjaaroverzicht juni 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld afp / Anthi Pazianou, anp / Robin Utrecht, anp / Remko de Waal

■■ 79,5 miljoen op de vlucht ■■ ook in juni Op 20 juni is het Wereldvluchtelin- eens voor grote vluchtelingenstro- 4 De slagingspercentages bij de scho- gendag. Twee dagen eerder maakt de men. len voor voortgezet onderwijs zijn dit UNHCR, de Vluchtelingenorganisatie Volgens de cijfers van de UNHCR zijn jaar hoger dan normaal, vermoedelijk van de VN, in haar jaarlijkse Global zestig miljoen vluchtelingen langdu- doordat er wegens corona geen cen- Trend Rapport bekend dat er nog rig op de vlucht. De kans dat vluchte- trale examens zijn afgenomen. nooit zo veel vluchtelingen waren als lingen naar hun land van herkomst 13 CU-leider Segers neemt afstand nu: 79,5 miljoen mensen zijn op de terugkeren, neemt al jaren af. van het wetenschappelijk instituut vlucht. Dat is ongeveer 1 procent van In de jaren negentig keerden nog an- van zijn partij, dat migratiestress bij de wereldbevolking. derhalf miljoen mensen terug, de de achterban heeft geconstateerd. Het aantal vluchtelingen is in de af- laatste tien jaar is dat gedaald tot 15 Wegens corona moeten mensen gelopen tien jaar bijna verdubbeld. 385.000. anderhalve meter afstand van elkaar Van de 79,5 miljoen vluchtelingen Meer dan zestig miljoen vluchtelin- houden. Een groeiend aantal mensen zijn 45,7 miljoen op de vlucht in eigen verblijven in landen of gebieden houdt zich daar niet aan, vooral in gen land; 33,8 miljoen zijn hun land waar voedselschaarste en ondervoe- uitgaansgelegenheden. Zij worden ontvlucht. ding heersen, en waar de gevolgen beboet. Bijna twee derde van de vluchtelin- van klimaat- en natuurrampen zich 22 In de herziene historische canon gen komt uit Syrië, Venezuela, Afgha- laten gelden. van Nederland heeft Willem Drees nistan, Zuid-Sudan en Myanmar Een aanzienlijk deel van de tachtig geen venster meer. Hij is vervangen (Burma). Langdurige, schijnbaar on- miljoen vluchtelingen is nog kind: door Marga Klompé, de eerste vrou- oplosbare conflicten in de Sahel, naar schatting zijn dat er tussen de welijke minister. Congo, Jemen en Syrië zorgen even- 30 en 34 miljoen. 9 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Ruth van der Kolk nd.nl/buitenland beeld epa / Roman Pilipey ‘Half miljoen inwoners Wuhan was besmet’

▶▶Wuhan Bijna 5 procent van de inwoners in met dergelijke antistoffen in andere dens het hoogtepunt van de uitbraak de Chinese stad Wuhan is vermoe- steden van Hubei zou veel lager lig- in Wuhan zouden er onvoldoende delijk besmet geraakt met het coro- gen: bijna 0,5 procent. besmettingen zijn gerapporteerd, navirus, melden onderzoekers van Opvallend is dat de resultaten van het mede door de chaos op dat moment het Chinese Centrum voor Chinese onderzoek naar buiten wor- en door het niet officieel registreren Ziektecontrole en Preventie. Dat den gebracht vlak voordat een onaf- van asymptomatische gevallen. Begin zijn bijna tien keer zoveel besmet- hankelijk team van internationale dit jaar kregen patiënten met koorts tingen als officieel is geregistreerd deskundigen onder leiding van de in ziekenhuizen in Wuhan te horen in Wuhan. Wereldgezondheidsorganisatie Wu- dat ze in thuisquarantaine moesten. han zal bezoeken om de oorsprong Sommige besmettingen van familie- In Wuhan wonen zo’n elf miljoen Een bezoeker van de tentoonstelling over de coronapandemie in Wuhan. van het virus te achterhalen. leden en coronadoden werden toen mensen. Dat betekent dat op basis Dat bezoek staat op de agenda voor niet geregistreerd. van dit onderzoek, dat begin dit jaar is coronavirus. Duizenden inwoners broken, 76 dagen lang in een harde volgende maand, na druk van onder In veel landen krijgen gezondheids- begonnen, het aantal besmette geval- buiten de provincie werden ook ge- lockdown, waarbij mensen niet naar meer Australië en de Verenigde Sta- autoriteiten te maken met kritiek op len rond de vijfhonderdduizend zou test, om te vergelijken. Uit het onder- buiten mochten. Daarna gingen ook ten, en na maandenlange onderhan- onderrapportage. Vaak wordt er niet liggen. Er zijn 34.000 monsters van zoek bleek dat bijna 5 procent van de andere steden op slot. Volgens de on- delingen met de Chinese regering die voldoende gerapporteerd door ge- inwoners in Wuhan en andere steden elf miljoen inwoners van Wuhan an- derzoekers zou dat een goede zet zijn aarzelend tegenover het bezoek brek aan capaciteit en middelen. Eer- in de provincie Hubei afgenomen. tistoffen in het bloed heeft. geweest om grootschalige versprei- stond. der dit jaar werd China ervan be- Deze mensen zijn getest op de aan- Op 23 januari dit jaar ging Wuhan, de ding van het virus in het land te voor- Volgens deskundigen wijst dit onder- schuldigd niet transparant genoeg te wezigheid van antistoffen tegen het stad waar het coronavirus is uitge- komen. Het percentage van mensen zoek op een aantal problemen. Tij- zijn over zijn coronacijfers. <

anp nd.nl/buitenland beeld afp / Heathcliff O’Malley Ruth van der Kolk nd.nl/buitenland Vaccin Oxford/AstraZeneca in ‘Legalisering abortus in Groot-Brittannië goedgekeurd Argentinië is historisch’ ▶▶Buenos Aires ▶▶Londen De Argentijnse senaat heeft na een werd afgerond. Het nieuws werd door De Britse autoriteiten hebben groen twaalf uur durend debat de abor- het pro-abortuskamp, dat al jaren licht gegeven voor het gebruik van tuswet aangenomen. Daarmee is strijdt voor de legalisering van deze het coronavaccin van Oxford en As- Argentinië het grootste land in La- wet, onder luid gejuich ontvangen. traZeneca. Het gaat om het tweede tijns-Amerika dat abortus legali- coronavaccin dat is goedgekeurd seert. katholieke kerk door toezichthouder MHRA. In het Het pro-abortuskamp kreeg de afge- Verenigd Koninkrijk zijn al hon- Op basis van deze wet is abortus toe- lopen maanden steun van de Argen- derdduizenden mensen ingeënt gestaan tot de veertiende week van tijnse president Alberto Fernández, met een middel van Pfizer en BioN- de zwangerschap. Voorheen was die sinds vorig jaar december aan de Tech. abortus alleen legaal als een vrouw macht is. De Katholieke Kerk, zeer in- was verkracht of door de zwanger- vloedrijk in Latijns-Amerika, verzette Het coronavaccin van Oxford en As- schap te maken had met gezond- zich tegen de beweging en riep de se- traZeneca hoeft, in tegenstelling tot heidsrisico’s. Wie illegale abortus on- natoren op het wetsvoorstel af te wij- het Pfizer-vaccin, niet op extreem derging was strafbaar en kon een zen. De Argentijnse paus Franciscus lage temperaturen te worden opge- maximale gevangenisstraf van vijf- had enkele uren voordat het debat slagen. Dat maakt grootschalige dis- tien jaar krijgen. Nu mogen vrouwen begon getweet dat ‘elke verstoteling tributie van het middel een stuk een- Boris Johnson (midden) noemde de goedkeuring van het vaccin een ‘triomf zelf een abortus aanvragen, zonder een kind van God is’. voudiger. Zo kan het middel voor de Britse wetenschap’. dat daaraan voorwaarden verbonden Volgens de Argentijnse overheid be- laagdrempeliger worden gebruikt in zijn. landen er jaarlijks tienduizenden Ar- bijvoorbeeld verpleeghuizen of huis- kost volgens de nieuwszender onge- op 4 januari wordt begonnen met de Deze legalisering wordt door de pro- gentijnse vrouwen in het ziekenhuis artsenposten. veer evenveel als ‘een kop koffie’. uitrol van het vaccin. abortusbeweging in het overwegend vanwege complicaties na een illegale De Britse premier Boris Johnson De EU heeft ook honderden miljoe- katholieke land gezien als ‘baanbre- abortus. Sinds 1983 zouden meer dan triomf noemde de goedkeuring van het vac- nen doses besteld van het vaccin van kend voor vrouwen in Latijns-Ameri- drieduizend vrouwen zijn overleden Een ander logistiek voordeel voor de cin een ‘triomf voor de Britse weten- Oxford en AstraZeneca. Het middel ka’. Grote groepen activisten, pro- en aan dergelijke complicaties. Argenti- Britten is volgens Sky News dat het schap’. Hij zei op Twitter dat ‘we zo moet nog wel worden goedgekeurd tegen abortus, hadden zich de hele nië is het derde land in Latijns-Ameri- middel ook wordt geproduceerd in snel mogelijk, zo veel mogelijk men- door het Europees Geneesmiddelen- nacht verzameld bij het Congresge- ka waar abortus nu legaal is. Sinds het Verenigd Koninkrijk. Bovendien sen zullen vaccineren’. Zijn minister bureau (EMA), dat eerder deze maand bouw, waar het marathondebat 1995 is abortus legaal in Guyana. zou het coronavaccin goedkoper zijn van Volksgezondheid Matt Hancock groen licht gaf voor het gebruik van plaatsvond en met 38 stemmen voor, Sinds 2012 is abortus niet langer dan vergelijkbare middelen. Een dosis reageerde ook opgetogen en zei dat het Pfizer-vaccin. < 29 stemmen tegen en één onthouding strafbaar in Uruguay. < ndjaaroverzicht juli 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld afp, anp / Sem van der Wal, epa / Tolga Bozoglu

■■ Campagne tegen Oeigoeren ■■ ook in juli Xinjiang is een provincie in het moeden genocide of volkerenmoord. 2 Door het hacken van cryptofoon- noordwesten van China. Vanouds be- De Chinese overheid ziet een ver- aanbieder EncroChat heeft de politie staat de meerderheid van de bevol- band tussen grote gezinnen en vat- vanaf april meegelezen met geheime king uit Oeigoeren, een Turks volk baarheid voor religieus extremisme. chatberichten van duizenden zware dat overwegend de islam aanhangt. Daarom steunt ze programma’s om criminelen. Ontvoeringen, martelin- Na de inlijving in 1949 bij de com- Oeigoerse vrouwen ‘vrijwillig’ te lagen en liquidaties zijn op die manier munistische Volksrepubliek China ten steriliseren. voorkomen. kwamen er veel Han-Chinezen, uit In de plattelandsgebieden rond 10 De Turkse leider Erdogan onderte- het oosten van China, in Xinjiang wo- Hotan en Kashgar in het zuiden van kent het decreet dat bepaalt dat de nen, daartoe aangespoord door de Xinjiang is respectievelijk 14 en 34 Hagia Sophia in Istanbul weer een overheid. Spanningen tussen Oeigoe- procent van de getrouwde vrouwen moskee wordt. ren en Han-Chinezen leidden gere- van vruchtbare leeftijd gesteriliseerd. 13 Als gevolg van corona nemen hon- geld tot geweldsuitbarstingen. Sinds het begin van de sterilisatie- ger en ondervoeding sterk toe, mo- Sinds enige jaren voert de Chinese campagne in 2015 is het geboortecij- gelijk met 132 miljoen mensen, waar- overheid een campagne tegen de fer van de Oeigoeren sterk gedaald. door het totaalaantal ruim 820 Oeigoeren. Naar schatting een mil- In de twee plattelandsgebieden in miljoen mensen bedragen zal. joen Oeigoeren en andere moslims het zuiden daalde het geboortecijfer 15 Hugo de Jonge wint de strijd om verblijven in interneringskampen om met 60 procent. Wie zich laat sterili- het leiderschap van het CDA. Hij krijgt te worden ‘heropgevoed’ tot Chinese seren krijgt een beloning, wie wei- 50,7 procent van de stemmen, con- modelburgers. Critici spreken van gert moet naar een heropvoedings- current Pieter Omtzigt 49,3 procent. hersenspoeling en marteling, en ver- kamp. 10 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

tekst en beeld Janneke Vos nd.nl/buitenland ‘Betania kun je echt een wonder noemen’

……André Muit vertrok 25 jaar geleden voor een christelijke hulporganisatie naar Roemenië.

……Nu staat hij aan het hoofd van een grote organisatie die een begrip is geworden in het Oost-Europese land.

▶▶Bacau Geboren onder de rook van Rotter- dam zat de zee hem in het bloed. ‘Iets met een boot’, zegt hij, dat leek hem als kind wel wat. Dat hij aan het roer zou komen te staan van een gezichts- bepalende organisatie voor sociale dienstverlening in Roemenië, had hij nooit verwacht. André Muit (49) is directeur van Asociatia Betania met zeventig mensen in loondienst en André Muit: ‘Ik kon me niet voorstellen dat het echt zo erg zou zijn.’ minstens zoveel vrijwilligers. En Muit is wel degelijk de kapitein, al sche dictator Ceausescu. Toen er nog nator voor drie jaar en vroegen of ik laat hij zich daar niet op voorstaan. geen halfjaar later vanuit zijn kerk dat wilde zijn. Ik was op dat moment Feit is dat voor honderden Roemeen- een hulpgoederentransport die kant eerste monteur bij een Volvo-garage. se kinderen en jongeren de van oor- op ging, ging hij mee. ‘Ik was nieuws- Ik zat onder de motorkap, werkte in sprong Nederlandse organisatie de gierig. Die foto’s leken me overdre- het onderdelenmagazijn en hielp op laatste reddingsboei is geweest. En ven. Ik kon me niet voorstellen dat zaterdag ook nog wat met de ver- dat al 25 jaar lang. het echt zo erg zou zijn. We brachten koop. Naar Roemenië, dat leek mij Ter gelegenheid van het jubileumjaar hulpgoederen naar kindertehuizen in wel wat. Ik heb toch iets met mensen is er een film gemaakt. Een korte ge- Suceava en in Bacau. Toen zag ik met en ik was altijd wel in voor iets schiedenis van de stichting, afgewis- eigen ogen dat die foto’s niet over- nieuws. Mijn collega’s zeiden: “daar seld met persoonlijke verhalen. Zoals dreven waren en ook geen uitzonde- heb je Muit weer met zijn rare idee- van de moeder met de autistische ring vormden. Het was dramatisch. ën”. En: “let maar op, die is over een zoon die vertelt dat ‘er iemand uit Een grote schok.’ week weer terug”.’ Nederland moest komen om voor het Maar dat gebeurde niet. ‘Het was in eerst in Roemenië iets voor deze kin- het tweede jaar dat ik besefte dat ik deren te doen’. Of het levensverhaal ‘De politiek zelfs na drie jaar niet weg zou gaan. van de nu volwassen Diana die met Dat kon gewoon niet. Ik had zoveel een waterhoofd werd geboren. Beta- heeft het alleen dramatische situaties gezien rond nia bekostigde de levensreddende kinderen met een handicap, kinderen operatie. Of Aura, het meisje dat op druk met banen die soms zelfs nooit buiten kwamen. straat kwam te staan omdat ze te oud En de Roemeense overheid schoot in werd voor het kindertehuis. Betania verdelen onder alles tekort. Vijftig jaar communisme Bij Betania zijn zeventig mensen in loondienst en werken minstens zoveel hielp haar aan onderdak en steun om heeft een zware wissel op de Roeme- vrijwilligers. een opleiding te volgen. Ze is nu ste- partijgenoten.’ nen getrokken. Betania zou net star- wardess en geniet zichtbaar van haar ten met de bouw van het allereerste werk en nu nog. Maar er is toen wel ste centrum voor autistische kinde- leven. Zo moet het, vindt Muit. ‘Elk dagverblijf voor kinderen met een even gemopperd, ja.’ ren wordt gebouwd. Verder kind heeft recht op een toekomst, Vanuit de Stichting Hulpverlening lichamelijke handicap in de wijde In de jaren erna krijgt Bacau het eer- ondersteunt de stichting honderden waar ook ter wereld.’ door Christenen Roemenië kwam omgeving en er was zo veel support ste dagcentrum in Roemenië voor families en gezinnen. Waar de regu- structureel hulp voor de stad en regio van kerken, stichtingen en sponsoren kinderen met een lichamelijke han- liere gezondheidszorg geen ant- van Bacau op gang. Muit ging regel- dat ik dacht: ik moet blijven. Ik dicap, net als het eerste opvanghuis woord heeft op de vele hulpvragen Ceausescu matig mee als vrijwilliger. Maar er moest voorkomen dat alles weer zou voor misbruikte en verwaarloosde en vaak verzandt in papierwerk en moest iemand op toezien dat het al- verdwijnen als ik me zou omdraaien.’ kinderen. De stad krijgt daarnaast de onwil, tonen de mensen van Betania De jonge André Muit zag eind jaren lemaal goed ging nadat de Nederlan- Maar Muit was niet alleen. Naast Roemeense primeur van een Cen- zich professioneel en doortastend. tachtig in het nieuws foto’s voorbij- ders weer waren vertrokken. ‘Het hem echtgenote Evelyne en de klein- trum voor Integratie van Jongeren uit ‘Dat gaf ook wel wrijving. Maat- komen van de Roemeense kinderte- geld was altijd op en de projecten tjes Marit en Arno. ‘Mijn vrouw heeft kindertehuizen, er komen zeven me- schappelijk werkers begrepen niet huizen na de val van de communisti- waren niet af. Ze zochten een coördi- mij altijd enorm gesteund in het dische posten in de regio en het eer- dat wij als vreemdelingen van alles ndjaaroverzicht augustus 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld anp / Fadel Itani, epa / Rodrigo Jimenez, anp / Piroschka van de Wouw

■■ Grote explosie in Libanon ■■ ook in augustus In een pakhuis in de haven van de se ambassadeur. Naar schatting drie- 3 De Spaanse ex-koning Juan Carlos Libanese hoofdstad Beiroet ligt al honderdduizend mensen raken dak- verlaat Spanje wegens een corruptie- meer dan zes jaar een voorraad am- loos. De verwoesting van de haven is schandaal. Hij vestigt zich in de Ver- moniumnitraat van 2750 ton. Dat een slag voor de import, waarvan Li- enigde Arabische Emiraten. wordt onder meer gebruikt voor de banon in hoge mate afhankelijk is. 9 De tweede en laatste ronde van de productie van kunstmest en is zeer Dat zo’n explosie juist in Libanon is presidentsverkiezingen in Belarus zijn explosief. Hoewel de autoriteiten gebeurd, wekt geen verbazing. Het volgens de regering gewonnen door meermalen zijn geattendeerd op het land is slecht georganiseerd en er is zittend president Aleksandr Loeka- gevaar van een explosie, zijn er geen veel corruptie. Officiële voorschriften sjenko. De oppositie zegt dat er is ge- maatregelen genomen. worden weinig gehandhaafd en gefraudeerd. Dat wreekt zich op 4 augustus. Waar- makkelijk genegeerd. Het land lijdt al 14 Als gevolg van de coronacrisis is schijnlijk als gevolg van een brand in jaren onder economische neergang, het bruto binnenlands product in het of nabij het pakhuis komt het ammo- inflatie en werkloosheid. Bosbranden tweede kwartaal met 8,5 procent ge- niumnitraat tot ontploffing. De na- die slecht bestreden werden vanwe- daald ten opzichte van het eerste bije omgeving wordt totaal verwoest, ge ondeugdelijke blushelikopters kwartaal, meldt het CBS. De krimp is een groot deel van Beiroet raakt be- versterkten een breed protest en vooral te wijten aan de daling van de schadigd. Op kilometers afstand van droegen bij aan de komst van een consumptie. de rampplek zijn nog ramen en deu- nieuwe regering, die evenwel de on- 17 Na dertien dagen eindigt een hit- ren weggeblazen. Minstens tweehon- vrede niet tot bedaren bracht. De ex- tegolf. De hoogste temperatuur in De derd mensen vinden de dood, onder plosie leidt tot nieuwe protesten en Bilt was op 8 augustus: 34,8 °C. wie de echtgenote van de Nederland- het aftreden van de regering. 11 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

tekst en beeld Janneke Vos nd.nl/buitenland ‘Betania kun je echt een wonder noemen’

je afhankelijk bent van een burge- stichtingen meester die over jou gaat beslissen Asociatia Betania is een humani- op de dag dat hij misschien met het taire organisatie in Bacau (Roeme- verkeerde been uit bed gestapt is. Op nië). Betania is in 2010 opgedeeld dit moment zitten er nog steeds in twee onafhankelijke stichtin- 50.000 kinderen in staatstehuizen. gen: één in Nederland en één in En dan zitten er nog 25.000 kinderen Roemenië. Nederlandse sponsoren in kindertehuizen. Al zijn de biologi- zorgen voor de financiering van de sche ouders bekend, die hebben geen armoedebestrijding bij gezinnen, middelen om voor hen te zorgen. Tel terwijl de Roemeense overheid daarbij op dat een kind adopteren in hoofdzakelijk de fondsen verstrekt Roemenië door de bureaucratie bijna voor de centra. Bij Betania zijn ze- onmogelijk is en je ziet de ernst van ventig medewerkers in vaste de situatie. De regering ziet dat niet.’ dienst en maken vierhonderd cli- Muit vindt het onvoorstelbaar dat de ënten dagelijks gebruik van de landelijke politiek er nog steeds niet voorzieningen. De gemiddelde in is geslaagd om een goed platte- jaaromzet is 950.000 euro. landsbeleid te ontwikkelen, waarin banen gecreëerd worden zodat ouders geld kunnen verdienen voor meense sponsoren. We zijn een hun gezinnen. ‘Ik heb de afgelopen partner van gewicht geworden. Ik vijfentwintig jaar alleen maar jonge- kan nu dus ook eerder tegen instan- ren zien wegtrekken uit deze regio ties zeggen: los eerst de toestand in en ik heb er in al die jaren misschien jullie eigen ziekenhuis maar op en twee terug zien komen. De Roe- kom daarna terug. Van ons wordt dat meense politiek heeft het alleen nu geaccepteerd.’ maar druk met banen verdelen onder Betania Roemenië werkt uitsluitend partijgenoten, waardoor er na elke met Roemeense professionals. Daar- verkiezingsronde zowel landelijk als naast zijn er nog zeventig overwe- lokaal en regionaal weer totale ama- gend Roemeense vrijwilligers. ‘Roe- teurs op belangrijke posten zitten. menië heeft een heel andere cultuur Het is toch te gek dat je directeur van dan Nederland. Ik wil dat de hulp aan een ziekenhuis wordt op basis van je gezinnen via ons gaat. Als je hier partijlidmaatschap in plaats van op woont en werkt ga je anders naar ar- basis van je studie en kunde?’ moede kijken. Wij kennen de men- De komende jaren wil Muit binnen sen en hun situaties. Je kunt snel on- Betania een meer bedrijfsmatige cul- der de indruk zijn en dan spontaan tuur ontwikkelen. Het opzetten van voor een familie een koelkast kopen, agrarische projecten neemt daarin maar wat als ze geen geld kunnen een belangrijke plaats in. De recente missen om de maandelijkse stroom- overname van een ooit door Neder- rekening te betalen? Of zelfs geen landers opgezette geitenboerderij in Bij Betania zijn zeventig mensen in loondienst en werken minstens zoveel elektriciteit hebben? Dat laatste Noordoost-Roemenië is daar een vrijwilligers. komt zeker op het platteland nog voorbeeld van, net als het aanplanten heel veel voor.’ van walnootboomgaarden. ‘Ik wil dat kwamen doen zonder er iets voor te- heel veel kunnen doen.’ In het jaar deden. De vermomde corruptievoor- Betania zelfvoorzienend wordt, fi- rug te verwachten. Dat werd met 2004 wordt Betania uitgeroepen tot stellen. Geen vinger uit willen steken nancieel onafhankelijk. Want nee, ik argwaan bekeken.’ de eerste algemeen nut beogende or- zonder er iets voor terug te verwach- platteland ga niet nog 25 jaar eraan vastplak- Asociatia Betania is met recht een ganisatie in Roemenië. Inmiddels ten. De immense bureaucratie die er ken. Wat het wel wordt? Ik kan al wonder, vindt Muit. ‘Ik heb heel veel staat de kast in het kantoor van Muit alleen maar op uit lijkt te zijn om het Het overwegend arme platteland van slecht voorspellen hoe het leven stichtingen die hier met dezelfde vol met onderscheidingen en certifi- je moeilijk te maken. En dat is soms Roemenië is een punt van zorg. ‘Er morgen zal zijn en ben niet iemand voortvarendheid begonnen, toch caten. Maar hoe soepel het succes- ook zo. Maar ik moet zeggen dat zijn nog zo veel kinderen en jongeren die nadenkt over de vraag: waar zit stuk zien gaan. Wij waren in de geze- verhaal ook klinkt, eenvoudig was moeilijke situaties mij niet tot wan- die tussen wal en schip raken. Na 25 ik over vijf jaar? Misschien op mijn gende omstandigheid dat we op het het niet. ‘Ik heb in de beginjaren met hoop drijven.’ jaar is dat nog steeds zo. Kinderen boot, ja. Ik heb een boot, echt. Die ligt juiste moment de juiste mensen te- enige regelmaat gedacht: ik ga hier Betania is nu een begrip in Roeme- hebben recht op zorg. Die zorg is te in Tulcea, bij de Zwarte Zee. Ik kom genkwamen, niet één keer, maar weg. Mensen die probeerden zelf be- nië. ‘Er is zeker 25 miljoen euro geïn- becijferen en het recht erop is bij wet er zelf niet aan toe, maar ik verhuur voortdurend. Daardoor hebben we ter te worden van het werk dat ze vesteerd door Nederlandse en Roe- geregeld. Maar hier is de praktijk dat hem vaak.’ <

ndjaaroverzicht september 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld epa, anp / Sem van der Wal, anp / Koen van Weel

■■ Weerzin tegen Loekasjenko ■■ ook in september Belarus wordt sinds 1994 geregeerd gaan om zijn aftreden te eisen. De 2 De Tweede Kamer uit zware kritiek door president Aleksandr Loekasjen- politie probeert met grof geweld de op minister van Justitie Ferd Grapper- ko. Vaak werd hij herkozen doordat demonstraties uiteen te slaan. Opge- haus, omdat hij tijdens zijn huwe- er bij de verkiezingen op grote schaal pakte demonstranten worden in de lijksfeest de coronaregels die hij moet was gefraudeerd en tegenkandidaten gevangenis gemarteld. handhaven, heeft overtreden. waren tegengewerkt. Ook bij de ver- De oppositie laat zich er niet door af- 9 Brand verwoest vluchtelingenkamp kiezingen op 9 augustus is er fraude schrikken. Week in week uit eisen Moria op het Griekse eiland Lesbos. in het spel: niemand gelooft dat Loe- tienduizenden het aftreden van Loe- 10 Het kabinet besluit honderd vluch- kasjenko werkelijk met 80 procent kasjenko en eerlijke verkiezingen. telingen uit kamp Moria op te nemen van de stemmen gekozen is en dat de Daartoe aangespoord door Svetlana en honderd vluchtelingen van elders kandidaat van de oppositie, Svetlana Tichanovskaja, die naar Litouwen is mínder op te nemen: de Moria-deal. Tichanovskaja nog geen 10 procent uitgeweken. 20 In grote delen van de wereld is re- heeft gekregen. Svetlana is in de Loekasjenko blijkt zeer honkvast en ligie op haar retour, blijkt uit het plaats getreden van haar man, Sergej krijgt steun van de Russische presi- World Values Survey, een langjarig en Tichanovski, een populaire blogger dent Putin. Hij laat zich op 23 sep- representatief sociologisch onder- die niet aan de verkiezingen mag tember officieel beëdigen en begint zoek. Afrika is een uitzondering. deelnemen en is gearresteerd. dan aan zijn zesde ambtstermijn. 23 Frank de Boer wordt de nieuwe De weerzin tegen de dictatoriale re- Drie dagen later wordt Tichanovskaja trainer van het Nederlands elftal. Hij geerstijl van Loekasjenko is inmid- symbolisch tot staatshoofd beëdigd volgt Ronald Koeman op, die trainer dels zo groot, dat tegenstanders van door de oppositie. De protesten tegen van FC Barcelona is geworden. Loekasjenko massaal de straat op Loekasjenko gaan door. Een kaarsje voor mijn oom die alleen is

Een klein gebaar maakt een wereld van verschil!

Maak oo k ee n kle in ge baar en ga naar:

nietalleen.nl | #eenkleingebaar 13 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Fors meer jongeren ‘Verhoogde interesse’ in Grote aardverschuiving Schijnconstructies van veroordeeld voor moord boeken zomervakantie treft Noorse gemeente omroepen onder loep Het aantal minderjarigen dat is ver- Reisorganisaties en vakantieparken De autoriteiten in Noorwegen heb- De Inspectie SZW doet op verzoek oordeeld voor moord, doodslag of merken dat Nederlanders voorsorte- ben ruim zevenhonderd mensen gevan vakbond FNV onderzoek naar een poging daartoe is de afgelopen ren op de mei- en zomervakanties. ëvacueerd vanwege een aardver- schijnzelfstandigheid en het onder- vier jaar bijna verdubbeld. Dat heeft Daarnaast proberen vakantieparken schuiving in het zuiden van het land. betalen van medewerkers van regio- RTL Nieuws becijferd op basis van flexibel om te gaan met de reisvoor- Die trof een woonwijk in de plaats nale omroepen RTV Oost en Omroep data van Nederlandse rechtbanken, waarden en wordt verwacht dat de Ask, zo’n veertig kilometer ten Brabant. Ze wil weten of de omroe- het Centraal Bureau voor de Statis- boekingen zullen aantrekken als de noordoosten van hoofdstad Oslo. Ze- pen en hr-dienstverlener Tentoo, tiek en de Raad voor de Kinderbe- faciliteiten van parken ook weer ker tien personen raakten gewond, waarmee de omroepen werken, zich scherming. Het aantal jongeren dat open mogen. Die zijn en waren tij- van wie één ernstig, meldt de politie. aan de regels houden. Volgens de voor de rechter moest verschijnen dens lockdowns gesloten. Reisbran- Het is nog onduidelijk of ook mensen vakbond gebruiken de omroepen voor zware misdrijven nam jarenlang cheorganisatie ANVR merkt een ‘ver- worden vermist. Van 21 personen die schijnconstructies om de cao te om- af, maar nu is voor het eerst weer een hoogde interesse’ in de in het getroffen gebied wonen, weet zeilen en onder bijbehorende plich- stijging te zien. < zomervakantie. < de politie nog niet waar ze zijn, meldt ten zoals pensioen uit te komen. < de Noorse omroep NRK. Ze kunnen elders zijn, maar ook in het getroffen gebied. < Oogziekenhuis verwacht Recordaantal van 89 Cryptomunt bitcoin rustige jaarwisseling partijnamen gemeld zet opmars voort Oogarts Tjeerd de Faber van het Oog- De Kiesraad heeft een recordaantal De digitale valuta bitcoin zet zijn re- ziekenhuis Rotterdam verwacht aan- van 89 partijnamen geregistreerd cente opmars duidelijk voort. De zienlijk minder oogslachtoffers te voor de Tweede Kamerverkiezingen munt werd woensdagmorgen ver- Autobrand Veen ondanks zien tijdens de jaarwisseling. ‘Ik denk van 17 maart. Deze week zijn nog 26 handeld voor een recordwaarde van noodverordening dat we maar 10 tot 20 procent van nieuwe partijnamen ingeschreven. meer dan 28.000 dollar per stuk. Al- het aantal slachtoffers van vorig jaar Dat heeft de Kiesraad woensdag be- leen al in december won bitcoin 47 In de Brabantse plaats Veen is woens- zien’, zegt hij. Waar andere jaren een kendgemaakt. Bij de laatste Tweede procent aan waarde. Begin dit jaar dag aan het einde van de middag dubbele bezetting is ingepland tij- Kamerverkiezing in 2017 waren 81 was de cryptomunt zo’n 8000 dollar toch weer een auto in vlammen op- dens oud en nieuw, wordt dit jaar ge- partijnamen geregistreerd. < waard, wat tijdens de eerste corona- gegaan. Er waren verder geen men- werkt met een standaard weekend- beeld anp golf halveerde tot onder de 4000 dol- sen op straat op het moment van de bezetting in het ziekenhuis. < lar. < brand, aldus een woordvoerster van de politie. De brand was op de Wit- NS past dienstregeling boomstraat, waar ook een aantal van rond jaarwisseling aan de eerdere autobranden plaatshad- Heldenontvangst in ING: nieuwbouw van den. Daar kwamen vorige week vol- De NS past zoals gebruikelijk de Israël voor spion woningen loopt terug gens Omroep Brabant veel mensen dienstregeling rond de jaarwisseling op af. Om 18.00 uur werden op de- aan. Zo vertrekken op donderdag 31 Een oud-medewerker van de Ameri- De nieuwbouw van woningen loopt zelfde weg vier mannen van 22, 25, december vanaf 20.00 uur geen trei- kaanse marine die in de VS tientallen volgend jaar verder terug. Dat ver- 40 en 51 aangehouden voor het over- nen meer, maar maken de treinen die jaren vastzat vanwege spionage voor wacht het Economisch Bureau van treden van het samenscholingsver- voordien zijn vertrokken wel de rit Israël, heeft daar een heldenont- ING. De krimp komt onder meer door bod dat in de plaats geldt. Volgens de naar hun eindbestemming af. De eer- vangst gekregen. Jonathan Pollard en een beperkte vergunningverlening, woordvoerster stonden zij daar pas ste treinen gaan op 1 januari om zijn echtgenote Esther vlogen met oplopende werkloosheid en financi- nadat de brand al geblust was en beeld anp 01.00 uur weer rijden; dat zijn de een privévliegtuig naar Israël, waar ële onzekerheid bij consumenten heeft hun aanhouding niets met de nachttreinen tussen Rotterdam en premier Benjamin Netanyahu ze ver- door de coronacrisis. Dit jaar worden brand te maken. < Utrecht. Op nieuwjaarsdag rijden de welkomde. De affaire rond Pollard er circa 69.000 woningen opgeleverd. ‘Grootste alcoholpauze treinen volgens de dienstregeling zo- was tientallen jaren lang een pijn- Dat zijn er al ongeveer 1500 minder van Nederland’ begint als die voor een zondag geldt. < punt in de relatie tussen Israël en de dan in 2019. De daling zet in 2021 VS, twee bondgenoten. < verder door naar 65.000 stuks. < Gebiedsverboden in ‘De grootste alcoholpauze van Neder- Arnhemse Geitenkamp land’ gaat vrijdag voor de zevende keer van start. Het is de bedoeling Burgemeester Ahmed Marcouch van dat deelnemers aan IkPas, zoals de Coronacrisis zit groei Arnhem heeft zes gebiedsverboden campagne heet, de hele maand janu- Levenslang voor 92 app Tikkie niet in de weg uitgedeeld voor de wijk Geitenkamp. ari geen alcoholhoudende drankjes Turken om staatsgreep Halsema: horeca kan Mensen die zo’n verbod hebben ge- drinken. De campagne wordt georga- verkeerd terechtkomen Het gebruik van de betaalapp Tikkie kregen mogen zich tijdens de jaar- niseerd door de GGD’en en tien ver- In Turkije hebben 92 personen een is het afgelopen jaar verder toegeno- wisseling niet in die wijk vertonen. slavingsinstellingen in Nederland. In levenslange celstraf gekregen voor Door de crisis lopen Amsterdamse men, ondanks de coronacrisis. Vol- Ook hebben veertien minder- en het buitenland is dezelfde campagne betrokkenheid bij de mislukte staats- horecazaken in nood het risico in gens ABN Amro, de bank achter de meerderjarige onruststokers een of- bekend onder de naam Dry January. greep in 2016 tegen president Recep verkeerde handen te vallen. Daarom populaire app, is er in totaal voor 3,4 ficiële waarschuwing gekregen. In de Voor veel mensen is het normaal om Tayyip Erdogan. Het proces was ge- zijn er in de hoofdstad speciale on- miljard euro aan tikkies betaald. Dat Arnhemse wijk Geitenkamp was het elke dag een of twee glazen alcohol richt op de incidenten op het hoofd- dermijningsteams opgezet die gaan is ongeveer 800 miljoen euro meer eind november avondenlang onrustig te nemen. Door daar dertig dagen kwartier van de landmacht in Anka- onderzoeken of nieuwe eigenaren dan in 2019. Tikkie wordt normaal door ernstige vuurwerkoverlast. Uit- mee te stoppen worden die gewoon- ra. Er zijn onder andere voormalig wel bonafide zijn, heeft de Amster- vooral gebruikt bij sociale activitei- eindelijk hebben politieagenten meer tedrinkers zich ervan bewust wat het generaals veroordeeld. Officieel krij- damse burgemeester Femke Halsema ten, maar Nederlanders hebben dit dan twintig relschoppers in de wijk lichamelijk effect van dagelijks dringen ze hun straf vanwege schending laten weten in gesprek met Het Fi- jaar ook andere invullingen gevon- opgepakt. < ken is, zeggen de organisaties. < van de grondwet. < nancieele Dagblad. < den, zoals de bezorgmaaltijd. < ndjaaroverzicht oktober 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld afp, anp / Vincent Jannink

■■ Massaprotest in Parijs ■■ ook in oktober Samuel Paty is een 47-jarige leraar van Anzorov plaatst een afbeelding 2 De Amerikaanse president Trump geschiedenis en maatschappelijke van het hoofd van Paty op Twitter, heeft corona en wordt daarom opge- vorming aan het Collège du Bois gericht aan de Franse president Ma- nomen in het ziekenhuis. d’Aulne, een middelbare school in cron. ‘Ik heb een van je hellehonden 10 Armenië en Azerbeidzjan komen Conflans-Sainte-Honorine, ten geëxecuteerd die Mohammed durfde een wapenstilstand overeen na we- noordwesten van Parijs. In de vierde te kleineren’, luidt het begeleidende kenlange gevechten om de Armeense klas geeft hij een les over de vrijheid bericht. Anzorov wordt door de poli- enclave Nagorno-Karabach. van meningsuiting. Zoals hij gewoon tie doodgeschoten als hij met geweld 13 Omdat het aantal coronabesmet- was toont hij twee cartoons van Mo- zijn arrestatie wil voorkomen. tingen onverminderd hoog blijft, hammed uit de satirische krant Char- De moord op Paty brengt schrik en meer dan zesduizend per dag, kon- lie Hebdo. Islamitische leerlingen die verontwaardiging teweeg. Volgens digt het kabinet een gedeeltelijke daar moeite mee hebben, mogen de president Macron is de moord een lockdown aan. De horeca sluit. klas verlaten of wegkijken. ‘aanval op de waarden van de Franse 14 Er ontstaat breed maatschappelijk Een vader van een leerling van Paty Republiek, op de waarden van de onbegrip voor het feit dat kerken zich plaatst vervolgens een filmpje op in- Verlichting en de mogelijkheid van niet hoeven te houden aan de regel ternet, waarin hij Paty een ‘misdadi- onze kinderen, waar zij ook vandaan dat er maximaal dertig mensen in ger’ noemt. Het filmpje wordt vele komen, vrije burgers te maken’. Op een binnenruimte aanwezig mogen malen bekeken en inspireert een ge- zondag 18 oktober protesteren tien- zijn. Die vrijheid vloeit voort uit arti- radicaliseerde moslim, Abdouallakh duizenden mensen in Parijs voor de kel 6 van de Grondwet. Anzorov, tot actie: op 16 oktober vrijheid van meningsuiting en tegen onthoofdt hij Paty. Een geestverwant religieus geïnspireerde terreur. 14 opinie debat analyse nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Gerrit Jan Schutte • emeritus hoogleraar Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme VU Amsterdam nd.nl/opinie beeld stichting alde fryske tsjerken

Paul Lieverse • arts en docent nd.nl/opinie Ik ben voor een fooi voor de pakketbezorger Kerk 2020: niet leuk, maar wel leerzaam ……Dat er ook in 2020 kerkelijk van belvertalingen, psalmberijmingen, alles veranderde, hoeft niet te ver- zang op hele noten of ritmisch, debat bazen. Het verhaal van mijn moe- over vrouwenstemrecht (hetzelfde der kan daarbij voor inzicht zorgen. als nu over vrouw en ambt). Vele 3 argumenten Mensen vielen haar tegen, maar ze dierbare kerkgenoten haakten af. Dat rebelleerde niet tegen de traditio- alles in een gigantisch veranderende 1. De gedwongen winkelsluiting maakt ons allen nele kerkelijke structuren op zich. wereld, de Grote Depressie van de meer afhankelijk van bestellingen die per post jaren 30, de Tweede Wereldoorlog, bezorgd worden door PostNL, DHL, DPD en de be- Zo’n goede kwarteeuw geleden verde Koude Oorlog, technische revolu- zorgers van online-shops zelf. De extra drukte telde mijn moeder dat zij van een tie, mobiliteit van kruiwagen tot die dat voor bezorgers oplevert, verdient res- piepjonge ouderling huisbezoek had straaljagers, de welvaartsstaat. Zij pect. gekregen. Het betrof een aardige jon- weerstond kerkenraden en synode, geman. In hem viel te prijzen dat hij was verbolgen dat snotjongens ou- 2. Bezorging aan huis levert ons gemak op en be- ondanks vrouw en werk tijd nam derling werden terwijl er zeer capa- spaart ons daarnaast menig winkelbezoek, en voor de kerk. Hij had het bezoek bele vrouwen waren, en verborg voor daarmee naast reistijd ook reisgeld en parkeer- voorbereid en nagegaan naar wie hij haar kinderen slechts met moeite geld. Daar mag wel een fooi per pakket tegen- ging (een weduwe, tachtig jaar oud). haar zuchten over menige preek. over staan. Na de koffie en kennismaking bracht Mensen vielen haar tegen, maar zij hij het gesprek op de geestelijke ge- rebelleerde niet tegen de traditionele 3. De zorgvuldigheid waarmee de bezorging gezondheid, met de opmerking – waren kerkelijke structuren op zich. Die zijn beurt, plus het zich keurig houden aan de coro- er wat flarden nieuwe vroomheid bij nodig om soms de gekkigheden van namaatregelen die extra moeite kosten, zijn hem langsgekomen? – wat heerlijk merkwaardige en bevlogen hobbyis- ronduit voorbeeldig. Waardering voor die inzet dat u met die hoge leeftijd niet meer ten te remmen en houden bovendien mag getoond worden – door een bescheiden zondigt! Terwijl ma haar verbazing de band met de voorgeslachten open, fooi en een vriendelijk woord. onderdrukte, zei ze ontwapenend: die kerk van alle plaatsen en tijden. ‘Maar de oude Eva leeft nog in mij, Dus was zij dankbaar voor een ou- Ook ergens voor? Mail uw standpunt hoor, en de Slang mijdt het bejaar- derling die pastoraal actief was. En met 3 argumenten naar [email protected] denhuis niet!’

Alblasserwaard Hij zei: Wat Ik weet niet hoe het gesprek precies verderging, maar ze vertelde hem dat heerlijk dat u zij geloofde in God de Schepper en wist van de zondeval en Jezus’ zoen- met die hoge ingezonden Joanne Kervel, Apeldoorn nd.nl/opinie dood, de grond van haar geloof in haar redding, en daarom wat de leeftijd niet doop- en avondmaalsformulieren Jezus ontmoeten op yoga-mat? simpel verwoorden: in nieuwe ge- meer zondigt! hoorzaamheid proberen te leven en ‘Een ontmoeting met Jezus op de yo- Wat mij verbaast is, dat iemand die iedere dag de oude Eva te kruisigen. gamat’ (ND 29 december). Mijn eer- al christen is, yoga erbij nodig lijkt te Misschien heeft ze dat gekleed in iets probeerde hem erop te wijzen dat ste gedachte, nadat ik het artikel had hebben om een ontmoeting met Je- van haar levensgeschiedenis. Gebo- een belijdend lid wel moet weten gelezen, was: Je hoeft je niet in aller- zus te hebben. Terwijl yoga occulte ren en opgegroeid in de Alblasser- wat de kerk gelooft: geloven doe je lei bochten te wringen om Jezus te wortels heeft. Je kunt er dan wel iets waard in een familie waar de uitver- met hart en gevoel, maar ook met je ontmoeten. Yoga is voor mij de in- anders van gaan maken, maar klopt kiezing traditioneel een zwaar hoofd, en dat met alle (ook intellec- gang geweest om me jarenlang van dat ook? Mijn ervaring is dat je Jezus stempel op de zielen zette. Maar ze tuele) krachten en wil. Ze was op de ene in de andere cursus op occult op allerlei manieren kunt ontmoe- was ook bekend met een prediking haar elfde aan het werk gezet, maar gebied te begeven. Toen ik 25 jaar ten: in gesprek op de fiets, achter de met een ruim aanbod van het evan- ze las de Statenbijbel (en verwel- geleden tot geloof kwam, ontdekte ik strijkplank of in de natuur, door het gelie van genade. Hoe zij op catechi- komde de 1951-vertaling dankbaar), dat je een persoonlijke relatie met de bewonderen van zijn schepping. Ge- satie en jeugdvereniging de bevrij- begreep de Drie Formulieren, kende Here Jezus mocht aangaan en dat bed, aanbidding, lofprijzing, dank- dende boodschap van doopbelofte en de Catechismus – allemaal teksten heeft mij gebracht waar ik naar zegging, dans en muziek, het lezen het verbond had leren kennen. Daar- die tegenwoordig zelfs in heden- zocht. Dat geeft mij nog steeds die van de Bijbel, de Heilige Geest uitno- op leef ik nu, was haar conclusie: daagse taal te moeilijk worden ge- innerlijke vrede, die niet door yoga- digen; het is door God gegeven om God is liefde, Jezus redt mij zondig vonden voor mensen met een vwo- oefeningen tot stand wordt gebracht, met Jezus in contact te komen. Is dit mens, ik probeer te leven met die diploma. Ze kende heel wat Psalmen maar door de Heilige Geest van God. niet voldoende? < rijkdom en vrijheid. uit 1773 uit het hoofd en zong ze ook (ietwat vals, dat wel). Als ze nu nog hoempapa zou leven, zou ze niets hebben begre- ingezonden Kosse Jonker, Steenwijk nd.nl/opinie Waarom vertel ik dit? Er wordt veel pen van beweringen dat die psalmen geklaagd tegenwoordig, want alles te moeilijk zijn, al die ingewikkelde verandert in de kerk: de mensen, in- Engelse liedjes uit swingende hitpa- Paus noemde de Oeigoeren niet clusief ouderlingen, weten niets rades – die zijn pas moeilijk. Hoewel meer, preken zijn praatjes, er worden zij stamde uit de ‘afgescheiden tradi- Fijn dat de paus in zijn kerstbood- bevolkingsgroep een ‘vervolgde min- hallelujah-liedjes gezongen op tie’ met de omschrijving van de ge- schap naast de coronaepidemie ook derheid’ is? En/of liet de paus het na hoempapa-muziek, de middagdienst zangen als ‘sirenische minneliede- vele andere noden in onze wereld om de dialoog met Peking over bin- is weg en er staan vrouwen in het ren’, liet ze op zondagavond bij het noemde. In dat concreet benoemen nenkerkelijke aangelegenheden niet ambt. Vanuit een andere hoek zei de harmonium Johannes de Heer zingen liet hij zich kennen als een echte zie- verder te verstoren? Ook noemde de christelijk-gereformeerde dominee en verwoordde haar geestelijk testa- lenherder, een bewogen kerkleider. paus niet het (machteloze) verzet Wim de Bruin eerder dit jaar, (ND, 29 ment met een gedicht van Alice Na- Toen hij de pijn bij veel bevolkings- van de bevolking van Wit-Rusland augustus) te vrezen dat hij over hon – ’t Is goed in het hart te kijken ... groepen noemde (jezidi’s, Syriërs, Li- tegen haar onderdrukkende leiders. twintig jaar geen klassieke gerefor- banezen enz.), viel het me op dat hij Was dat omdat het Vaticaan er nog meerde kerk meer zal kunnen vinden gedragingen een bepaalde bevolkingsgroep niet maar kortgeleden in geslaagd was waar gedegen bijbeluitleg wordt ge- Kerk en geloof waren nooit zonder noemde. Hij noemde niet de Oeigoe- om president Loekasjenko te bewe- geven en psalmen onder orgelbege- problemen. Een gereformeerde kerk ren. Was dat omdat China zich kort- gen om de aartsbisschop van Minsk leiding worden gezongen, maar al- moet zich elke dag weer reformeren. geleden nog zo vreselijk boos had ge- te laten terugkeren uit zijn Poolse leen of hip-evangelische of erg De kerkgeschiedenis is misschien maakt over zijn uitspraak dat deze ballingschap? < behoudende kerken. Hij had er nog niet leuk, maar wel leerzaam. Ze leert aan kunnen toevoegen de forse kerk- bijvoorbeeld dat in de vroege kerk verlating van mensen die moe zijn sinds Paulus vrouwen onderwijs en ingezonden Willem Visser ‘t Hooft, Houten nd.nl/opinie van alle kerkgedoe (de mensen, de leiding gaven, en dat Luther en Cal- sfeer, oude taal, wetenschappelijk vijn geen bijzondere ambten kenden, achterhaalde opvattingen), maar zeg- wel diaconessen en predikers, en Genderdysforie gen wel te geloven, of iets te geloven, waar onze kerkelijke opvattingen, of helemaal niets meer. gedragingen en regeltjes vandaan Ik ben blij dat het ND het artikel over ness’, waar de farma-industrie enorm komen. Waar een klassieke gerefor- genderdysforie heeft geplaatst (29 van profiteert. Kritiek wordt door de veranderingen meerde kerk bijvoorbeeld verandert, december). De misstanden in Zwe- lgbt-lobby niet geaccepteerd. Helaas Evenals haar hele generatie heeft maar niet ophoudt gereformeerd te van de beamer of uit een handvol den zijn een waarschuwing voor wat doen ook media dikwijls mee om mijn moeder flink wat moeten bele- zijn. Kennis van toen leert hoofdza- boekjes, van Datheen of 1773 of Lied- ons te wachten staat nu transgende- transgenderisme als levensstijlkeuze ven: veranderingen in theologie en ken van franje onderscheiden, blij- boek, De Nieuwe Psalmberijming, risme overal zo’n exponentiële groei te normaliseren en kritische geluiden beleving, gedoe in de kerk tot aan vende van passerende waarheden. Psalmen voor Nu, Opwekking. Of van doormaakt. Het gaat om ‘big busi- zijn daarom meer dan welkom. < kerkscheuringen toe, gedoe over bij- Dat het heil niet afhangt van zingen voorlezen uit een hedendaagse bij- 15 opinie debat analyse nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

column Gerrit Jan Schutte • emeritus hoogleraar Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme VU Amsterdam nd.nl/opinie beeld stichting alde fryske tsjerken Ingeborg Dijkstra is afgestudeerd in de zoötechniek, specialisatie veevoeding. Ze schrijft op deze plek een gastcolumn

Kerk 2020: niet leuk, maar wel leerzaam Ingeborg Dijkstra nd.nl/columns beeld nd steeds gereformeerd is zonder middagdienst en terwijl wel alle ambten openstaan voor vrouwen. Wageningen hervorming Wageningen. In 2021 is het dertig jaar geleden dat ik er ging De klassieke gereformeerde kerk studeren aan de toenmalige Landbouwuniversiteit. Ik voelde heet gereformeerd omdat de kerk in me er direct thuis. Niet het minst vanwege het groene imago. de zestiende eeuw een fundamentele Wageningen was en is rijk aan idealisten, biologische pluk- hervorming nodig had: zij moest te- tuinen en duurzame winkeltjes. Ik omarmde de biologische rug naar sola fide (alleen geloof), sola landbouw. Geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen, het sti- gratia (alleen genade), sola Scriptura muleren van natuurlijk gedrag bij dieren: dat móést wel goed (alleen de Schrift) en zonder de eeu- zijn. Waarom zagen niet alle christenen dit in? De weten- wenoude beknellende Romeinse hië- schap leerde mij de waarde van wetenschappelijke bewijzen rarchische machtsstructuur en litur- en ontkrachtte zo een aantal mythes. gie. In het lichaam van Christus geldt alleen God de Vader, de Almachtige, zes mythes Schepper van hemel en aarde … Je- 1. Biologische zuivel gezonder? Biologisch gehouden koeien zus Christus, zijn enige geboren eten meer weidegras dan koeien die voornamelijk in de stal Zoon, onze Heer [Koning] … En de Heilige Geest. De gereformeerde kerk verblijven. Daardoor bevat biologische zuivel meer omega- verkondigt overigens niet alleen heil 3-vetzuren, wat goed is voor hart en bloedvaten. Maar zuivel voor het eigen groepje gelovigen, de van niet-biologisch gehouden koeien die weidegras eten, bekeerde volgelingen van Jezus: het bevat ook meer omega-3-vetzuren. heil raakt de hele wereld en samen- 2. Veganistisch eten gezonder? Het kan zeker geen kwaad leving, er is onkruid te wieden in ei- voor de gemiddelde westerling om minder dierlijke produc- gen leven maar ook in de akker van ten te consumeren. Maar plantaardig voedsel kan ons li- de wereld. chaam minder goed verteren dan dierlijk voedsel. Dat betekent enerzijds dat je er meer van moet eten om aan je benodigde voedingsstoffen te komen en anderzijds dat er Ook zonder meer afval (=uitwerpselen) ontstaat. Daarnaast zitten bepaalde vitaminen en mineralen wel in plantaardige produc- middagdienst ten, maar vaak in een slecht opneembare vorm. 3. Mensen lijden honger voor het lekkere vlees dat wij per se is een kerk willen eten? Daarin zit de veronderstelling dat alle vleesvee nog steeds met graan wordt gevoerd. Als dat zo zou zijn, zou er een groot tekort aan graan zijn. Dat is er niet. Er is juist een over- gereformeerd. schot. Daarom zijn er gebieden in Noord-Amerika waar var- kens en rundvee met graan worden gevoerd. Maar voor het overgrote deel eet vleesvee wat ongeschikt is voor mense- De erkenning dat de gelovige niet vrij lijke consumptie – bijvoorbeeld bierbostel, gras, sojahullen van zonde is heeft de gereformeerde en palmpitschilfers. kerk een democratische structuur 4. Mensen lijden honger terwijl er een graanoverschot is? Er gegeven (gemeente kiest kerkenraad) is inderdaad geen voedseltekort, want onze God voorziet. Er en een collegiaal bestuur (alle leden is wel een verdelingsprobleem. Gevoed door angst creëren van de kerkenraad zijn gelijk). En on- we handelsbelemmeringen en delen we niet zoals we zou- afhankelijke kerkplanters en ge- den moeten. meenten staan niet binnen deze vei- 5. Alle veehouderij afschaffen om de uitstoot van broeikas- ligheidsregel. De structuur van de gassen aanzienlijk te verminderen? Dan komt de voedsel- gereformeerde liturgie is sober: de voorziening in gevaar. 75 procent van alle landbouwgrond is gemeente (!) zingt, de Bijbel wordt voorgelezen, en uitgelegd door ge- ongeschikt om hoogwaardig graan te verbouwen. Daar kun- kwalificeerden, door de kerkenraad nen alleen maar gras of laagwaardige gewassen groeien. De aangewezen, de armen worden ver- enige manier om het gras geschikt te maken voor menselijke zorgd, de jeugd onderwezen. De consumptie is door er koeien, schapen en geiten te weiden. structuur is niet de aankleding, die kan variëren en deed dat ook. Mijn leven baseren op wat de kerk een bouwmodel De beproefde structuur van de klas- goed voelt, is onverstandig. sieke gereformeerde kerk beoogt dus een vrijhaven te zijn tegen hiërarchie Vervolgens produceren ze de melk die wij drinken. Vlees van en eenmanszaken. Ze is een bouw- afgekeurde melkkoeien komt daarna in de supermarkt te lig- model, een bestek, maar niet van gen. graniet. De kerk is wereldwijd en 6. De wetenschap is ook maar een mening? Nee, de weten- omvat de gelovigen van toen, van nu en van morgen. De eeuwen verande- schap tóétst meningen door zorgvuldig en nauwkeurig on- ren en wij met hen, ook oude kerke- derzoek. Over de uitkomsten kan gediscussieerd worden. lijke opvattingen en gebruiken ver- Goede wetenschappers zijn nieuwsgierig en staan open voor dienen soms reformatie. Voor een verrassingen. Ze weten dat achter iedere beantwoorde vraag kerk is echter de band met elders en tien nieuwe vragen opdoemen. Er is steeds meer kennis, met de geschiedenis niet onbelang- maar de raadsels worden ook groter. Voor christelijke weten- rijk. Dat vraagt traditionalisme noch schappers een reden om hun Schepper te eren. radicalisme, maar inspanning en geeft ook verrijking. Zing psalmen en laatste woord liederen, adviseerde Paulus – hij zei De wetenschap heeft niet het laatste woord, dat heeft God. niet Psalmen in de kerk en de liede- Ik sta niet in dienst van de wetenschap, ik sta in dienst van ren zijn voor thuis. Hij zei ook niet: Jahweh. Tegelijk zie ik de wetenschap als een geschenk van met orgelbegeleiding. Is daarmee al- Hem, in het besef zij haar beperkingen heeft. les gezegd? Soms baal ik van de uitkomsten van wetenschappelijk on- Elke voetbalclub wordt herkend aan derzoek. Ik ben een natuur- en gevoelsmens. De sfeer rond de eigen kleur, traditie en liturgie, elke familie door eigen aardigheden. de biologische landbouw, bewust leven, milieubescherming: Frits Jansen (1926-2002) uit Cornjum had een bijzondere hobby: hij bouwde Gereformeerde kerken werden en het spreekt mij aan. Het is zorgen voor Gods schepping. Maar tientallen kerkmodellen van lucifers. worden overal herkend aan eigen wetenschappelijke bewijzen negeren en mijn leven baseren stijl en woord. op mythes en op wat goed voelt, is onverstandig. belvertaling in plaats van die van behandelt dan wel de Heidelberger. Samenvattend (ik weet twee volsla- Dit geldt toch ook voor geloven? Mijn geloof is gebaseerd op 1637 of 1951, of dat een ander dan Dat een onderwijzende preek en een gen ongelijke eenheden in één zin te de feiten van Jezus’ geboorte, sterven en opstanding. Dat de dominee leest. Of als de dominee gevoelige oproep om ruimte te geven zetten): God is onze Vader, de kerk vraagt kruis dragen van mij. Dit voelt niet goed, maar is wel niet op de kansel, maar achter een aan de Geest, zijn gaven in je leven onze Moeder – Eer uw Vader, heb de juiste keuze. gammel kathedertje staat, vrije stof kunnen brengen. Dat de kerk nog wat geduld met uw Moeder. < 16 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

familieberichten tarief € 1,24 per mm, per kolom Hoera, (incl. 21% btw); via site ‘De Heer is mijn Herder’ (Psalm: 23) op 1 januari 2021 is Filippenzen 1:21 € 1,13 per mm, per kolom Onze Hemelse Vader heeft Thuisgehaald onze lieve (incl. 21% btw); over Want het leven is mij Christus Bert Blokhuis schoonzus en tante telefonisch opgegeven en het sterven gewin advertenties kunt u niet 80 jaar! Gré Buursema-Bossinade reclameren Verdrietig, maar dankbaar voor wat zij voor ons - Dank aan God - Wij bidden de (klein)kinderen Gods troost en Gefeliciteerd van alle heeft betekend, laten wij u weten dat de Here tot nabijheid toe. kinderen en Zich heeft genomen onze lieve moeder en oma Groningen: Jelly Buursema-Mollema (achter)kleinkinderen Grietje Buursema-Bossinade Ommen: Reitze en Mini Douma-Gerrits Kaartje sturen? Neven en nichten Raadssingel 18 8332 GT Steenwijk Gré Wij denken ook aan onze geliefden: Anne, Wob, u Teun & Frouk en Greetje, die God reeds eerder tot Groningen, t Groningen, zich nam. 11 april 1927 27 december 2020 Groningen, 27 december 2020 sinds 21 maart 1994 weduwe van Anne Buursema Ida en Alfred Damhof Dankjewel voor alles wat je betekend en gedaan hebt Mariëtte en Stanley Prediker 12: 13 voor ons en onze allerliefste 31-12-1960 31-12-2020 Jacolien en Hermon Rachel en Richnald Ada Bouwhuis Met groot dankbaarheid aan die HEER deel ons mee dat Michelle Tijdens haar leven maar ook rond haar ziekte en Jan en Gerda Meijer - Breteler Stephan overlijden Dankjewel...voor de persoon die je was voor Ada vandaag hul 60 jarige huweliksjubileum mag vier. Ans en Bart in 't Hout Dankjewel...voor je meeleven met ons verdriet en gemis Jullie zijn elk op je eigen wijze tot steun geweest Enno en Herma Rianne en Sjoerd Het heeft ons goed gedaan, wij zijn er blij mee, Alicia en Erik, Emmelie en Mila Eveline Wian en Renske dankjewel... Lisa en Jan Berend Carlien en Gert-Jan We hebben afscheid van onze lieve Ada genomen maar Joas Atze en Carin Buursema gaan, in het Licht van Kerst, hoopvol het nieuwe jaar in Justus µ Anne Dat wensen we jullie ook toe Lucia Gerrit Bouwhuis Heske Aafje en Ab met Reve en Bruun Erik en Wilma Henriëtte en Evert Aaij Erwin en Tiny, Sophie en Daan Gerdientje en James met Florence Laura en Donovan Sander en Esther Doesburg, jaarwisseling ’20 - ’21 Joeri Anneloes en Danny Juliet Erwin en Aimy gewijzigde aanlevertijden Wieke en Bert En achterkleinkinderen Rudi en Debora, Sara, Ruth en Hannah advertenties Eduan en Josephine, Loïs Correspondentieadres: A. Buursema, Gerdien en Robert Op nieuwjaarsdag, Jacobert en Charlotte J.H. Diemerstraat 18, 9728 VM Groningen Marnix De Uitvaartdienst zal in verband met de maatregelen vrijdag 1 januari, Elsbeth en Herman die het RIVM heeft opgelegd wegens het Herno en Anke coronavirus in besloten kring plaatsvinden. verschijnt er geen krant. Maricia Afwijkende aanlevertijden zijn als volgt: Wicus en Imàney U kunt de dienst wel volgen op zaterdag 2 januari om Xander Jorienke 13.00 uur via de volgende website: www.refajah.nl Voor de krant van zaterdag 2 januari ▶ Zakenadvertenties: Gerieke en Jaco µ donderdag 31 december 12.00 uur Gabriël Meier µ ▶ Tips en vakantie: Wieke donderdag 31 december 12.00 uur ▶ Familieberichten: Gelukwense liefs skriftelik: [email protected] vrijdag 1 januari 16.00 uur

directiemededeling

samenleving, om verlies van werk en bedrijf. Er ook in 2021 hopen we weer uw betrokken, Veel zegen in 2021! is diep verdriet om het overlijden van geliefden. christelijke krant te maken en u dagelijks te Dat maken we op uit uw reacties, de verhalen die informeren over wat er in de wereld speelt. Geachte abonnee van het Nederlands Dagblad, we horen, de vele familieberichten met rouw- advertenties die werden geplaatst. We hopen Wij wensen u, mede namens al onze collega’s, Als gebeurtenissen mensen raken, merken we dat u in onze krant terugziet dat wij ook voor dit Gods zegen toe voor het nieuwe jaar! dat bij de krant. De vraag naar betrouwbaar ‘nieuws’ een gevoelig oog en oor hebben. nieuws en duiding nam in 2020 sterk toe. Onze Directie en hoofdredactie Nederlands Dagblad, abonneegroei – de grootste in jaren – zien we Al sinds maart wordt het Nederlands Dagblad Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper als een (her)waardering voor het journalistie- dagelijks in papier en online samengesteld ke vak. Wie het overzicht wilde houden in dit door mensen die verspreid over het land wonen ‘coronajaar’, raadpleegde de krant, met zijn en werken. Wij zijn hen en de moderne tech- getoetste en geordende informatie. Ook onze niek dankbaar dat de krant ongehinderd kon adverteerders hadden dit in de gaten. De omzet verschijnen. Maar bovenal ervaren we dat de uit advertentieverkoop pakte beter uit dan we Here ons nabij was en zegende onder moeilijke verwachtten. omstandigheden.

We weten ook dat de pandemie velen van u heeft We weten niet hoelang deze coronacrisis nog geraakt. Er zijn zorgen om kinderen, familie, de aanhoudt, of wat de gevolgen zullen zijn. Maar 17 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Remco Andersen / vk nd.nl/buitenland beeld Freek van den Bergh ‘Ze hadden geen idee van impact’ Na jaren van onzekerheid nadert het uur U: vanaf vrijdag worden controles langs de Britse grens geleidelijk ingevoerd. Een plantenexporteur uit Bleiswijk heeft er vertrouwen in.

▶▶Bleiswijk Brexit-optimisten zijn dungezaaid aan deze kant van de Noordzee, maar exportcontroles Michiel van Veen (38) is er een. De Grofweg zijn er drie nieuwe directeur logistiek en operaties bij controlelagen waarmee een Royal Lemkes, een plantenexporteur planten-, bloemen-, groente- of met 261 medewerkers, zit al jaren tot fruitexporteur te maken krijgt: over zijn oren in de brexit-details. douane-, fytosanitair- en soms Royal Lemkes, al mocht Van Veen er Cites-regels. Fytosanitaire tot voor kort niets over zeggen, was wetgeving gaat over ziekten, deze maand zelfs proefkonijn bij een plagen, luizen en schimmels die op generale brexit-repetitie van de planten en voedsel kunnen zitten. Nederlandse én Britse regering. Zijn Daar zijn EU-brede afspraken en conclusie: ‘Dat komt wel goed.’ procedures voor, maar vanaf 1 De test, die plaatsvond op 3 januari gelden er controles voor december, was het voorlopige exporten naar Groot-Brittannië. sluitstuk van Van Veens twee jaar Cites gaat over regelgeving voor durende odyssee om de nieuwe bedreigde planten diersoorten. handelsprocedures rond de brexit te Daar vallen Siberische tijgers doorgronden terwijl die nog in de onder, maar ook orchideeën en maak waren. Zijn kantoor, boven de vele cactussoorten. Groot- orchideeën en Ikea-cactusjes in Bleiswijk, is behangen met 57 kolommen post-its in vier kleurcategorieën: wat moeten we namens Royal Lemkes de allereerste doen, welke informatie hebben we Nederlandse vrachtwagen onder de daarvoor nodig, hoe krijgen we dat in – voor zover toen bekende – nieuwe de juiste systemen, en wat kost dat? Plantenexporteur Royal Lemkes was deze maand proefkonijn bij een generale brexit-repetitie van de Nederlandse en regels richting Groot-Brittannië Waren Van Veens verzamelde Britse regering. sturen. Het ging mis nog voordat de werken gebundeld in een boek, dan vrachtwagen uit Bleiswijk vertrokken heette het: De brexit ontleed in 57 vormde binnen Royal Lemkes een ‘De impact van de brexit op Europese voorrekende hoeveel mensen, tijd en was. De keurmeester van een niet stappen, of hoe een Nederlandse eigen ‘brexittafel’ met mensen van bedrijven die exporteren naar Groot- uiteindelijk kosten voor de Britse nader te noemen Nederlands plantenexporteur in januari 2021 de transport, operaties, declaraties, Brittannië hadden zij totaal niet op klant dat opleverde, waren ze overheidsinstituut, dat volmondig Britse Eilanden bereikte. financiën, compliance en IT. Samen het netvlies’, zegt Van Veen. ‘Dus ik stomverbaasd.’ had beloofd de test te ondersteunen, doken ze diep in de regelgeving en vroeg: mogen wij ook meedoen, als Wat op papier overzichtelijk leek, zei bij aankomst: ‘Ja maar wacht eens klopten aan bij instituten aan beide bedrijf dat goederen naar jullie bleek in de praktijk weerbarstiger – even, u denkt toch niet dat ik hier pilot kanten van het water. Een jaar later brengt?’ het zou zomaar een metafoor voor de een keuringsprotocol ga toepassen kreeg hun monnikenwerk fysiek Drie weken van rigoureus overleggen EU-uittreding kunnen zijn. Wel dat pas vanaf 1 januari van kracht Van Veens project ontstond in gestalte, niet in boekvorm, maar als volgden. Het moet gezegd, aldus Van handelden de Britten snel, zegt Van is?’ Vervolgens bleek het februari 2018, tijdens een boottocht imponerende spreadsheet op A3- Veen: aan goede wil en daadkracht Veen, bijvoorbeeld toen bleek dat transportbedrijf de vrachtwagen niet over de Maas op initiatief van het formaat, getiteld: Steps for Pilot ontbrak het de Britten niet. Bij iedere een van de voornaamste Britse te hebben aangemeld bij Portbase, Zuid-Hollandse provinciebestuur en Brexit. vergadering waren alle vereiste bestemmingshavens voor het systeem van de Rotterdamse exportbranchevereniging Tijdens zijn ontdekkingsreis had Van hooggeplaatste vrachtverkeer uit Nederland geen haven voor export naar derde landen. Evofenedex. Tot dan toe was de Veen talloze webinars afgestroopt, en regeringsfunctionarissen aanwezig, Cites-goederen (zie kader, red.) Een serie telefoontjes was nodig om brexit voor velen een onzeker stipje op 16 september trof hij bij zo’n en vragen werden snel beantwoord. mocht importeren. Dat werd in de test alsnog te laten ‘slagen’. aan de horizon. Maar op de boot digitale informatieavond Heather Het probleem, zegt Van Veen, zat anderhalve week aangepast. De ramden diverse ministeries – van Jones. Zij is als onderdirecteur bij het hem in inhoudelijke kennis. ‘Een Britten verplaatsten op eigen Buitenlandse Zaken tot Landbouw Britse Cabinet Office, het kantoor van aantal van die mensen zat pas sinds 1 initiatief ook enkele controles naar hikjes – het er bij alle aanwezige de premier, verantwoordelijk voor november op het onderwerp de plaats van bestemming, in plaats ondernemers in: dit gaat gebeuren. het organiseren van grensverkeer na internationale handel’, zegt Van van bij binnenkomst in een Britse Hikjes, zegt Van Veen, die op te Bereid je voor, of je bent straks de de brexit. En wat bleek? Haar Veen. ‘Ik vroeg: wat doe je met een haven. lossen zijn. Hij ziet het glas liever klos. mensen planden een generale Nederlandse vrachtwagen vol En toen was het 3 december. Na halfvol: de test eindigde toen een Van Veen huurde een Britse douane- repetitie voor de exportregels die bederfelijke planten die naar vijftien weken van intensieve voorbereiding, betrokken Britse expert in, werd lid van de gelden vanaf 1 januari, met maar Britse tuincentra gaat? Toen was het met medewerking van alle betrokken regeringsfunctionaris voor de camera netwerkorganisatie de Nederlands- liefst vijf bedrijven – allemaal Britse antwoord: die gaan we natuurlijk Nederlandse en Britse poseerde met een Royal Lemkes- Britse Kamer van Koophandel, en bedrijven die exporteren naar de EU. allemaal controleren. Als ik dan overheidsorganen, mocht Van Veen lavendel afkomstig uit de

overdwars Eduard Sloot nd.nl/economie beeld afp / Kena Betancur anp Lagerhuis akkoord Amazon vol in de aanval op Bol.com en Coolblue met brexitdeal De Amerikaanse internetgigant Amazon duikt Amazon marktaandeel wil kopen. Uiteindelijk onder de prijzen van concurrenten als gaat dat ten koste van de concurrentie.’ ▶▶Londen Coolblue, Bol.com en Wehkamp. Verhoef is niet bang dat Amazon straks de Het Britse Lagerhuis heeft woensdag Marketingdeskundige Peter Verhoef maakt allergrootste is en daarna de prijzen verhoogt. met grote meerderheid ingestemd zich zorgen dat Amazon te machtig wordt. ‘Een nieuwe webshop is zo gestart. De met het handelsakkoord dat vorige consument zal er niet zoveel van merken. Vooral week werd gesloten tussen het ▶▶Groningen bedrijven als Sony en Philips zullen het mes op Verenigd Koninkrijk en de Europese Dat Amazon producten goedkoper aanbiedt dan de keel krijgen. Zij moeten meegaan in de Unie. Het akkoord werd met 521 concurrenten, verbaast de Groningse hoogleraar wensen van Amazon. Anders hebben ze geen stemmen voor en 73 stemmen tegen marketing Peter Verhoef niks. ‘Dit is Amazon. Ze ‘Berichten over onderbetaalde werknemers markt meer.’ Berichten over onderbetaalde aangenomen. Als ook het Hogerhuis kopen groot in en vinden het niet erg soms houden de groei van Amazon niet tegen.’ werknemers in bijvoorbeeld het Verenigd akkoord is, zal koningin Elizabeth verlies te maken. Ze willen groot worden in Koninkrijk zullen de groei van Amazon niet haar zegen geven aan de deal. Eerder Europa.’ woensdag. ‘Door de coronadrukte is dit nu nog tegenhouden, denkt hij. ‘Heel veel mensen op de dag werd in Brussel het Uit onderzoek van adviesbureau Omnia Retail geen probleem, maar Bol.com en Coolblue zullen weten dat niet. Uiteindelijk gaan ze toch voor de handelsakkoord ondertekend door blijkt dat Amazon – sinds maart officieel in op termijn wel iets moeten doen aan hun laagste prijs.’ voorzitter Ursula von der Leyen van Nederland actief – gemiddeld 7 tot 9 procent prijzen’, zegt Verhoef. ‘Want het zal Hij maakt zich zorgen dat grote Amerikaanse de Europese Commissie en EU- goedkoper is dan Bol.com en Mediamarkt. En consumenten worst zijn of ze een doosje van bedrijven als Amazon en Google te machtig president Charles Michel. Het zelfs 15 tot bijna 18 procent dan Wehkamp en Bol.com of Amazon bezorgd krijgen. Je ziet dat worden en zou graag zien dat Europa daar paal Europees Parlement zal het akkoord Coolblue, aldus het Financieele Dagblad en perk aan stelt. ‘De winsten vloeien naar het 18 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020 ndjaaroverzicht overleden redactie nd nd.nl/nederland beeld nd, rd, anp, epa, youtube, wikipedia

■■ januari ■■ februari ■■ mei

7 januari 3 februari 4 maart 8 april 1 mei 10 juni Rudolf de Korte (83), Georg Steiner (90), Javier Pérez de Cuéllar (100), Dirk van den Broek (96), Ben Hoekendijk (81), Aad van den Heuvel (84), VVD-politicus Frans-Amerikaans secretaris-generaal VN oprichter supermarktketen evangelist journalist en filosoof en schrijver programmamaker

12 januari 4 februari 17 maart 19 april 3 mei 13 juni Aart Staartjes (81), Daniel arap Moi (95), Joop Goudsblom (87), Aad van Egmond (80), Eelke Bakker (109), Tineke Verburg (64), acteur en presentator president van socioloog theoloog oudste man van Nederland tv-presentatrice Kenia 198-2002

12 januari 14 februari 25 maart 21 april 9 mei 18 juni Roger Scruton (75), Reinbert de Leeuw (81), Liesbeth List (78), Koos van den Berg (77), Little Richard (87), Very Lynn (103), Brits filosoof en dirigent en pianist zangeres en actrice SGP-politicus Amerikaans zanger en pianist Britse zangeres conservatief ■■ april ■■ juni

24 januari 19 februari 4 april 25 april 3 juni 26 juni Rob Rensenbrink (72), Jos van Kemenade (82), Arnold Heertje (86), Per Olov Enquist (85), Marc de Hond (42), James Dunn (80), voetballer PvdA-politicus en bestuurder econoom Zweeds schrijver presentator, schrijver Brits nieuwtestamenticus en ondernemer ■■ maart ■■ juli

26 januari 1 maart 6 april 28 april 8 juni 1 juli Kobe Bryant, Ernesto Cardenal (95), Hendrik Jan Korterink (64), Alexander Münninghoff (76), Klaus Berger (79), Georg Ratzinger (96), basketballer Nicaraguaans priester misdaadjournalist schrijver en journalist Duits theoloog Duits theoloog, broer en dichter ex-paus Benedictus XVI ndjaaroverzicht november 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld afp / Brendan Smialowski, anp / Bart Maat

■■ Verkiezingen in VS ■■ ook in november Op dinsdag 3 november worden er in voorspeld, tekent zich een overwin- 8 Almatine Leene wordt bevestigd als de Verenigde Staten presidentsver- ning af voor Trump. Dagenlang blijft predikant van de Gereformeerde Kerk kiezingen gehouden. De sfeer is zeer onduidelijk wie de meeste kiesman- vrijgemaakt in Hattem-Noord. Zij is gespannen. President Donald Trump, nen achter zich vergaart, maar op za- de eerste vrouwelijke predikant bin- de kandidaat van de Republikeinen, terdag 7 november denkt Biden vol- nen dat kerkgenootschap. zaait twijfel over het eerlijke verloop doende kiesmannen te hebben 16 In Den Haag begint de parlemen- van de verkiezingen. De verkiezingen verzameld om zich winnaar te noe- taire ondervragingscommissie met staan in het teken van de corona-epi- men. In zijn toespraak zet hij zich af het verhoren van de belangrijkste ge- demie, waartegen Trump volgens ve- tegen Trump. ‘Ik beloof een president tuigen uit de toeslagenaffaire, over len te laat en weinig doortastend is te worden die niet probeert te verde- de uit de hand gelopen fraudeaanpak opgetreden. Op de dag van de verkie- len, maar te verenigen. Die geen rode bij de Belastingdienst. zingen sterven er 1091 Amerikanen staten en blauwe staten ziet, maar 20 In De Bilt komt de temperatuur aan corona en komen er 124.390 alleen de Verenigde Staten. En ik voor het eerst sinds 31 maart onder de nieuwe besmettingen bij. werk met heel mijn hart aan het ver- 10 °C, een record van 233 dagen. Wegens corona wordt er veel per trouwen van het hele volk, om dat 23 Forum voor Democratie valt uit- post gestemd en is er veel meer tijd van jullie allemaal te winnen.’ een, nadat partijleider Thierry Baudet nodig om te stemmen en de stem- Trump erkent zijn nederlaag niet, volgens veel van zijn getrouwen on- men te tellen. De uitslag laat op zich maar eist herverkiezingen in tal van voldoende afstand heeft genomen wachten. Hoewel de opiniepeilingen staten en districten. Op 19 november van antisemitische uitlatingen in een een ruime zege voor de Democrati- passeert het aantal sterfgevallen door appgroep van de FVD-jongeren. sche kandidaat Joe Biden hebben corona in Amerika de 250.000. 19 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

■■ november ■■ december

6 juli 19 augustus 18 september 7 november 2 december 20 december Ennio Morricone (91), Liesbeth Koenen (62), Ruth Bader Ginsburg (87), Jochem Douma (88), Valéry Giscard d’Estaing (94), Jan Blaauw (92), Italiaans componist taalkundige rechter Amerikaans gereformeerd theoloog president van Frankrijk hoofdcommissaris politie Hooggerechtshof 1974-1981 in Rotterdam

12 juli 19 augustus 20 september 12 november 7 december 22 december Wim Suurbier (75), Atzo Nicolaï (60), Herman Wiersinga (93), Jerry Rawlings (73), Ursul de Geer (74), Kees van Lede (78), voetballer VVD-politicus theoloog president van Ghana televisiemaker en acteur ondernemer, werkgeversvoorzitter ■■ oktober

17 juli 26 augustus 4 oktober 16 november 8 december 29 december James Packer (93), Els Veder-Smit (98), Jan des Bouvrie (78), Harry van Raaij (84), Martin Ros (83), Pierre Cardin (98), Canadees theoloog VVD-politica interieurontwerper voorzitter PSV boekenuitgever, schrijver, Franse modeontwerper recensent ■■ september

30 juli 2 september 6 oktober 25 november 9 december Maarten Biesheuvel (81), Ad Simonis (88), Julius Vischjager (83), Diego Maradona (60), Paolo Rossi (64), schrijver kardinaal journalist voetballer Italiaans voetballer

■■ augustus

14 augustus 10 september 30 oktober 29 november 19 december Arthur Docters van Leeuwen Leen van der Waal (91), Gijs Schreuders (73), L.M.P. Scholten (81), Bram van der Vlugt (86), (75), topambtenaar SGP-politicus ex-communist en journalist voorman Gereformeerde acteur (Sinterklaas) Gemeenten in Nederland ndjaaroverzicht december 2020 Willem Bouwman nd.nl/nederland beeld anp / Lex van Lieshout, anp / Phil Nijhuis, afp / Kola Sulaimon

■■ Nieuwe lockdown ■■ ook in december De sterke toename van het aantal co- gerijen blijven open, net als apothe- 8 Het coronavaccin van farmaceut ronabesmettingen (alleen al op zon- ken, drogisterijen en opticiens. Pfizer en biotechnoloog BioNTech vol- dag 13 december bijna tienduizend) Om het belang van zijn toespraak te doet aan de eisen van de Amerikaan- dwingt het kabinet tot nieuwe maat- onderstrepen, spreekt Rutte vanuit se medicijnenwaakhond FDA. regelen. In een televisietoespraak het Torentje, net als op 16 maart, 10 CDA-lijsttrekker en ‘coronaminis- vanuit het Torentje zegt minister- toen hij voor het eerst een ‘lock- ter’ Hugo de Jonge treedt terug als president Mark Rutte dat het land down’ afkondigde. Toen keken er 7 lijsttrekker, omdat de aanpak van co- vijf weken ‘op slot’ gaat. Tot 19 janu- miljoen mensen, nu 8,4 miljoen, een rona al zijn aandacht nodig heeft. ari moeten alle ‘niet-essentiële’ win- record. Op de achtergrond horen zij Wopke Hoekstra, minister van Finan- kels, zoals kledingwinkels, warenhui- het gejoel en gefluit van demon- ciën, wordt de nieuwe lijsttrekker. zen en meubelzaken, hun deuren stranten op de Korte Vijverberg, zes- 11 De islamitische terreurbeweging sluiten. Scholen, kinderopvang en tig meter bij het Torentje vandaan. Boko Haram ontvoert in Nigeria drie- buitenschoolse opvang gaan dicht. Die menen dat maatregelen tegen honderd kostschooljongens. Thuis mogen de mensen maximaal corona niet nodig zijn, omdat het om 15 Een ruime meerderheid van het twee gasten tegelijk ontvangen, be- een griepje of een complot zou gaan. kiescollege, 306 tegenover 232, roept halve met Kerst: dan zijn er drie wel- In de dagen erna proberen winkeliers Joe Biden uit tot winnaar van de pre- kom. Rutte adviseert mensen zo wei- die hun zaak vijf weken moeten slui- sidentsverkiezingen in de VS. nig mogelijk de weg op te gaan en zo ten, de maatregel te ontduiken. De 15 Het kabinet vraagt kerken alleen veel mogelijk thuis te werken. Bood- Hema en de Action blijven voor ver- online erediensten te houden zo lang schappen doen blijft mogelijk, want koop van ‘noodzakelijke artikelen’ als de lockdown duurt. supermarkten, groentezaken en sla- zeep en levensmiddelen open. 20 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

tips tarief € 5,90 per regel; tekst wordt achterelkaar doorgezet; opgave via ndadvertenties.nl

activiteiten gerechtelijke bestuursbesluit tot fusie bij de rechtspersoon tot 2 vakantie binnenland publicaties met de verdwijnende maanden na deze ■■bijeenkomsten vennootschap te besluiten. publicatie. ■■zeeland Luistert u ONLINE mee naar ■■algemeen Ouddorp Goeree Overflakkee de Gereformeerde Kerk Retail World B.V. (de ■■in liquidatie personeel 6 pers. gezellig zomerhuis (hersteld) te Dalfsen? Op “verkrijgende Aequs B.V. ‘i.l. is in v.a.g.v. dichtbij zee met Oudejaarsdag is er om 19:00 vennootschap”), met zetel liquidatie geplaatst. De ■■algemeen wasmach., vaatwasmach., u. een LIVE uitzending en op te Amsterdam, en RWHC B.V. rekening en verantwoording Kroon Installatietechniek wifi en fietsen. Bezet van Nieuwjaarsdag om 10:00 u. (de “verdwijnende liggen tot 2 maanden na B.V. in Dodewaard groeit 31/7 - 14/8 en 13/5 - 25/5. via de site gereformeerde- vennootschap”), met zetel deze publicatie ten kantore gestaag. Daarom zijn wij op Inl. 050-5347334 kerk-dalfsen.nl. Welkom! te Amsterdam, beide van de KvK Amsterdam en zoek naar gedreven: kantoorhoudende te 3011 AA de vennootschap ter inzage. Projectleiders, Installatie- vakantie buitenland ■■concerten Rotterdam, Beursplein 37, De vereffenaar. monteurs, Leerling LIVESTREAM kondigen aan dat bij het ■ installatiemonteurs, ■■frankrijk Nieuwjaarsconcert 02/01/21 Handelsregister, alsmede Askotrading B.V. in Servicemonteurs. Heb je zin Vakantiehuizen frankrijk Laurenskerk Rotterdam ten genoemde kantore van liquidatie. Bovengenoemde om in een gezellig team te rust,ruimte,natuur,eigen Organist: Peter EILANDER de vennootschappen zijn rechtspersoon is ontbonden werken en wil je mooie zwembad,hist.steden,fiets-/ nieuwjaarsconcerten.nl neergelegd de stukken als door de aandeelhouders. De projecten realiseren? Bel of wandelgebied ivm.corona bedoeld in artikel 2:314, lid 1 stukken als bedoeld in app dan direct met Dirk boeken zonder risico www. respectievelijk artikel 2:314, artikel 2:23b van het Kroon, tel. 0622476865. evenfransleven.nl lid 2 Burgerlijk Wetboek. De Burgerlijk Wetboek liggen verkrijgende vennootschap vanaf 31-12-2020 ter inzage is voornemens bij bij het Handelsregister en

anp nd.nl/economie AEX FONDSEN MIDKAP FONDSEN slot vk % Beurzen sluiten met kleine verliezen INDEX Aalberts 36,61 37,07 -1,24 Air France-KLM 5,16 5,248 -1,68 ▶▶Amsterdam koers (slot 30/12) Altice Europe 5,324 5,33 -0,11 De Europese beurzen zijn woensdag met kleine min- 936,60 punten. De beurzen in Parijs en Londen verlo- 628,06 Aperam 34,49 34,22 +0,79 nen de handel uitgegaan. Beleggers deden een stapje ren tot 0,7 procent. Frankfurt leverde 0,3 procent in. % verschil Arcadis 27,24 27,46 -0,80 terug na de recente sterke opmars. De financiële mark- De Duitse beurs blijft op oudejaarsdag gesloten. De -0,17% Basic-Fit 30,45 30,15 +1,00 ten verwerkten onder meer het nieuws dat de Britse markten in Amsterdam, Parijs en Londen zijn donder- BE Semiconductor 49,41 49,30 +0,22 koers (slot 29/12) Boskalis Westminster 22,58 22,38 +0,89 autoriteiten akkoord zijn voor het gebruik van het co- dag nog een halve dag open. Corbion 46,55 46,70 -0,32 629,14 ronavaccin van farmaceut AstraZeneca en de Universi- Prosus ging aan kop bij de hoofdfondsen op het Dam- Eurocommercial 15,56 15,76 -1,27 teit van Oxford. In Londen zakte de farmaceut bijna 1 rak, met een winst van ruim 1 procent. De techinves- Fagron 19,08 19,14 -0,31 procent. AstraZeneca won een dag eerder al ruim 3 teerder profiteerde van een sterke koerswinst van het slot vk % Flow Traders = 27,14 27,14 0,00 Fugro NV 7,595 7,55 +0,60 procent. Chinese internetconcern Tencent, waarin het bedrijf ABN Amro 7,956 8,028 -0,90 GrandVision 25,60 25,55 +0,20 De AEX-index in Amsterdam eindigde 0,2 procent lager een groot belang heeft. Betalingsverwerker Adyen Adyen 1.900,001.932,00 -1,66 Intertrust 13,72 13,68 +0,29 op 628,06 punten. De MidKap verloor 0,3 procent tot sloot de rij met een verlies van bijna 2 procent. Aegon 3,232 3,24 -0,25 JDE Peets 36,00 36,26 -0,72 Ahold Delhaize 23,37 23,60 -0,97 Kon. Vopak 43,14 43,46 -0,74 Akzo Nobel 88,36 89,22 -0,96 ArcelorMittal 19,16 18,97 +1,04 NSI 32,90 33,90 -2,95 ASM International 179,95 179,65 +0,17 OCI N.V. 15,75 15,50 +1,61 ASML Hold. 398,50 396,30 +0,56 Pharming Group 1,254 1,182 +6,09 PostNL 2,782 2,845 -2,21 ASR Nederland 33,03 33,17 -0,42 DSM = 142,90 142,90 0,00 SBM Offshore 15,40 15,44 -0,29 DAX RTS INDEX Galapagos 81,54 80,76 +0,97 Signify NV 35,16 35,46 -0,85 S&P UK DUITSLAND RUSLAND Heineken 91,22 91,14 +0,09 TKH Group 39,52 39,46 +0,15 Wareh. de Pauw 28,46 28,60 -0,49 VK IMCD 105,85 106,75 -0,84 koers (slot 30/12) koers (slot 30/12) ING Groep 7,714 7,773 -0,76 Just Eat Takeaw. 91,50 90,52 +1,08 koers (slot 30/12) 13718,78 1387,46 SHENZHEN NN Group 35,78 35,93 -0,42 % verschil CHINA DUURZAME FONDSEN 1300,15 % verschil Philips Elec. 44,36 44,70 -0,75 DOW JONES % verschil -0,79% Prosus 88,46 87,48 +1,12 slot vk % -0,31% VS koers (slot 30/12) -0,72% Randstad 54,14 54,64 -0,92 ACTIAM DIA EUROPA 22,59 22,43 +0,71 1076,45 Relx 20,13 20,36 -1,13 Actiam mix neut 26,41 26,45 -0,15 koers (slot 30/12) % verschil Royal Dutch Shell A 14,74 14,81 -0,49 Actiam Wereld 38,80 38,90 -0,26 30409,56 +1,30% Royal KPN 2,507 2,532 -0,99 NN Duurz Aandelen 50,48 50,39 +0,18 Unilever plc. 49,76 49,25 +1,04 NN Eur. R. P 15,48 15,50 -0,13 % verschil WFD Unibail-Rod. 65,00 65,52 -0,79 NN Wer. Mix 13,77 13,86 -0,65 +0,24% Wolters Kluwer 69,90 70,50 -0,85 Triodos Groen 60,26 60,22 +0,07 CAC 40 BELEGGINGFONDSEN FRANKRIJK NASDAQ 100 TEL AVIV slot vk % slot vk % VS ISRAEL ASN DM Defensief 55,45 55,38 +0,13 NN Dutch Fund 69,69 69,75 -0,09 koers (slot 30/12) ASN Duurz Aand 138,70 138,62 +0,06 NN Dyn Mix II 35,25 35,21 +0,11 NIKKEI 225 ASN Duurz Obl. 28,35 28,32 +0,11 NN Dyn Mix III 37,06 37,07 -0,03 5599,41 koers (slot 30/12) koers (slot 30/12) JAPAN ASN Groenproject 25,75 25,74 +0,04 NN Dyn Mix IV 38,52 38,47 +0,13 % verschil 1496,94 12845,36 -0,22% ASN Milieu 45,18 45,06 +0,27 NN Dyn Mix V 38,35 38,24 +0,29 % verschil % verschil koers (slot 30/12) ASN Novib 52,05 52,11 -0,12 NN E.I.S.Eq. = 26,57 26,57 0,00 +0,01% +0,84% 27444,17 BNP As-Pac Hg I Eq 55,16 55,18 -0,04 NN EUR DE. 28,59 28,39 +0,70 % verschil BNP Gl Hg Inc Eq 57,56 57,67 -0,19 NN Euro Obligatie 36,73 36,72 +0,03 HH Global Fd 32,35 32,31 +0,12 NN Europe Fund 29,62 29,53 +0,30 -0,45% HH Income Fund 18,17 18,03 +0,78 NN First Class Obl 22,87 22,82 +0,22 HH Obligatie Fd 36,96 36,90 +0,16 NN Global Fund 100,17 100,14 +0,03 BOVESPA IdB European Mid Cap 90,71 90,57 +0,15 NN Global Obl. = 15,92 15,92 0,00 BRAZILIE IG REAL EST EQT 168,02 166,13 +1,14 NN Hoog Div Aandelen 32,72 32,75 -0,09 HANG-SENG Intereffekt Brazil = 0,34 0,34 0,00 NN Hoog Div Obligatie 21,39 21,38 +0,05 koers (slot 30/12) BEL 20 HONGKONG STRAITS TIMES Intereffekt India 0,96 0,95 +1,05 NN In.Sus.EM 47,54 47,30 +0,51 119292,80 BELGIE SINGAPORE Kempen Europ Hg Div 6,15 6,11 +0,65 NN Lion Fund 34,34 34,30 +0,12 Kempen Europ Prop. 17,73 17,35 +2,19 NN North America 54,10 54,36 -0,48 % verschil koers (slot 30/12) Kempen Gl High Div 28,67 28,61 +0,21 NN Premium Div 12,89 12,92 -0,23 +0,08% koers (slot 30/12) 27141,97 koers (slot 30/12) Kempen Gl Sust. Eq. 93,22 93,20 +0,02 OBAM NV 99,49 100,02 -0,53 3663,06 % verschil 2869,22 Kempen Profiel 2 38,08 38,05 +0,08 Optimix Income 33,19 33,07 +0,36 % verschil Kempen Profiel 3 39,42 39,44 -0,05 Optimix Wereld 39,33 39,44 -0,28 +2,16% % verschil -0,22% Kempen Profiel 4 39,90 39,91 -0,03 Robeco C. US lg Eq G 36,29 36,47 -0,49 +0,74% Kempen Profiel 5 = 40,32 40,32 0,00 TCM Africa H Div Eq 10,18 10,08 +0,99 KESVC 119,28 118,79 +0,41 TCM Viet. H Div Eq 19,54 19,72 -0,91 Periode: 20 dagen Bron: STAATS EURO GOUD OLIE RENTE 30/12 29/12 LENING Euribor 3 mnd -0,541 -0,538 Euribor 6 mnd -0,520 -0,523 +0,0042 +0,34% +14,75 +0,79% +0,21 +0,41% +0,01 +2,43% Euribor 12 mnd -0,499 -0,495 €%Rente 5 jaar -0,703 -0,714 $ 1,2295 $ 1892,55 $ 51,50 -0,4810 Rente 10 jaar -0,481 -0,493 21 nederlands dagblad 1030 1020 donderdag 31 december 2020 1025

WEER NEDERLAND EUROPA Wouter Van Bernebeek VANOCHTEND zonnig 1045

1015 opklaringen 3 bewolkt 1040

Af en toe zon buien Het warme jaar 2020 sluit vrij heLsinki koud af. In Zuid-Limburg is later 3 onweer osLo op de dag zelfs kans op (natte) 1020 H 1035 sneeuw en lokaal de vorming van Moskou een sneeuwdekje! In Brabant, regen duBLin L Zeeland en Gelderland kan af en 3 toe wat regen vallen, elders is sneeuwregen er een afwisseling van wolken- 1000 1030 1030 velden en zon en blijft het vrijwel BerLijn sneeuwbuien 1020 droog. De temperatuur loopt uit- Londen Warschau een van hooguit 1 graad tijdens VANMIDDAG 1020 Parijs (natte) sneeuw in het zuiden van 1015 sneeuw 1020 Limburg tot 5 graden vlak aan zee. Daarbij staat een zwakke tot mist matige oost- of noordoostelijke 1025 wind. Oudejaarsavond houdt de 2 1005 kans op wat regen of sneeuw in 4 wind in Bft Limburg aan, elders is het op de sTanBoeL meeste plaatsen droog met enke- Madrid duBrovnik i 1025 warmtefront le opklaringen. Ook de jaarwis- LissaBon roMe seling verloopt regionaal droog, 1010 alleen aan zee kan een bui vallen 3 koufront en in het noorden is bovendien aThene kans op mist. Mogelijk wordt hogedrukgebied deze mist dicht met lokaal een H canarische eiLanden zicht beneden de 100 meter. Het 2 Tunis is fris met temperaturen rond het lagedrukgebied 1015 1015 vriespunt en her en der is glad- L heid mogelijk. Nieuwjaarsdag be- -1000- isobar <-15° -15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0° 0°/ 5° 5°/ 10° 10°/ 15° 15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35° >35° gint met plaatselijk dichte mist, maar in de middag breekt de zon ook af en toe door. Het blijft vrij NEDERLAND VANDAAG MORGEN EUROPA VANDAAG MORGEN WERELD VANDAAG MORGEN ZON koud voor de tijd van het jaar HL stad weer °C weer °C stad weer °C weer °C stad weer °C weer °C VANDAAG MORGEN met hooguit 2 of 3 graden. Ook Amsterdam neerslag 4 bewolkt 3 Athene onweer 17 bewolkt 16 Antalya bewolkt 18 neerslag 15 08:48 uur 08:48 uur de dagen daarna hebben we te Apeldoorn neerslag 3 bewolkt 3 Barcelona bewolkt 12 regenbui 9 Bangkok zonnig 30 bewolkt 29 16:37 uur 16:38 uur maken met licht winterweer: er Arnhem neerslag 3 bewolkt 3 Berlijn bewolkt 4 bewolkt 4 Buenos Aires zonnig 30 bewolkt 37 MAAN zijn zonnige perioden, soms een Breda nat. 3 bewolkt 5 Boedapest neerslag 7 bewolkt 5 Casablanca zonnig 15 regenbui 15 VANDAAG MORGEN winterse bui en in de nachten Den Bosch nat. 3 bewolkt 3 Bordeaux regenbui 10 regenbui 7 Curaçao regenbui 28 regenbui 29 17:50 uur 19:03 uur Den Haag neerslag 4 bewolkt 3 Brussel regen 3 bewolkt 3 Delhi bewolkt 19 zonnig 21 10:08 uur 10:46 uur vriest het vaak licht. Den Helder regenbui 5 regenbui 3 Dublin regenbui 5 bewolkt 5 Johannesburg bewolkt 30 regenbui 28 MAANSTANDEN Eindhoven neerslag 3 bewolkt 3 Frankfurt neerslag 4 bewolkt 3 Lima bewolkt 22 bewolkt 23 Laatste kwartier 06 jan Emmen bewolkt 3 bewolkt 3 Heraklion zonnig 18 bewolkt 17 Los Angeles zonnig 18 bewolkt 19 Nieuwe maan 13 jan Enschede neerslag 3 regenbui 3 Innsbruck bewolkt 2 bewolkt 2 Melbourne bewolkt 22 onweer 28 Eerste kwartier 20 jan Groningen regenbui 4 bewolkt 3 Kopenhagen regen 4 nat. 3 Mexico City zonnig 19 zonnig 22 Volle maan 28 jan Leeuwarden bewolkt 4 bewolkt 3 Las Palmas bewolkt 18 bewolkt 17 Nairobi regenbui 25 neerslag 22 Lelystad neerslag 4 bewolkt 3 Lissabon bewolkt 13 bewolkt 11 New Orleans onweer 25 bewolkt 20 Maastricht nat. 2 nat. 3 Londen bewolkt 3 nat. 3 New York regen 8 regenbui 4 Middelburg neerslag 4 bewolkt 4 Madrid regenbui 7 bewolkt 7 Paramaribo onweer 30 onweer 30 Nijmegen neerslag 3 bewolkt 3 Milaan bewolkt 3 regen 2 Peking zonnig -2 zonnig -3 HOOGWATER Rotterdam regenbui 5 bewolkt 4 Moskou ijzel 0 ijzel -1 Seoul bewolkt -4 zonnig -3 Delfzijl 00:35 uur 12:46 uur Terschelling bewolkt 4 bewolkt 3 Nice bewolkt 10 regen 8 Singapore onweer 30 regen 25 Dordrecht 05:04 uur 17:19 uur Utrecht regenbui 3 regenbui 3 Oslo sneeuw- -2 sneeuw- -3 Sydney bewolkt 23 bewolkt 22 Harlingen 10:22 uur 22:35 uur Venlo neerslag 3 bewolkt 3 Parijs regenbui 4 bewolkt 2 Tel Aviv bewolkt 22 bewolkt 21 IJmuiden 04:25 uur 16:35 uur EXTREMEN Vlissingen neerslag 4 bewolkt 4 Rome bewolkt 11 regenbui 11 Tokio zonnig 6 zonnig 9 Rotterdam 04:35 uur 16:46 uur Warmst: 13,7 °C in 2017 Winterswijk neerslag 3 bewolkt 3 Sofia regenbui 10 bewolkt 8 Toronto bewolkt 1 nat. 1 Stavenisse 04:21 uur 16:45 uur Koudst: -16,9 °C in 1923 Zierikzee neerslag 4 bewolkt 3 Stockholm regenbui 3 bewolkt 2 Tunis bewolkt 14 zonnig 15 Vlissingen 02:38 uur 14:52 uur Natst: 39,3 mm in 2017 Zwolle neerslag 3 bewolkt 3 Warschau bewolkt 1 bewolkt 0 Vancouver regen 7 regen 8 Yerseke 04:18 uur 16:36 uur

VORIG JAAR DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG MAANDAG DINSDAG WATERHOOGTE (CM) VANDAAG MORGEN Maximum 8.8 °C Arnhem 826 -10 Minimum 0.6 °C Keulen 3894 -12 Aantal mm 0.0 mm Konstanz 39506 -1 Lobith 990 -13 Zwolle 80 -2 2° 3° -1° 3° -1° 4° -1° 2° 0° 2° 1° 3° 70% O 3 30% Z 2 10% ZO 2 10% NO 2 30% NO 3 40% O 3

Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. Zaterdag alleen papier ¢ ² via site: site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 (55 cent Berkenweg 11, 3818 LA Amersfoort. per maand € 19,50 www.ndadvertenties.nl € 1,13 per mm, per kolom; per bericht) wanneer u vandaag geen krant hebt Jasper den Boon (freelance), Harm Bosma, Postbus 2085, 3800 CB Amersfoort. per kwartaal € 56,90 via e-mail: [email protected]. ontvangen. Wanneer u voor het eerst gebruik Robin van Deutekom, Anneke Groen, Tel. 088 1 999 999, www.nd.nl. per jaar € 212,60 € 1,24 per mm, per kolom. maakt van deze service, vermeld dan uw Fokke Holwerda Nederlands Dagblad B.V. maakt Digitaal via site: www.ndadvertenties.nl. e-mailadres, postcode en huisnummer. deel uit van Nedag Uitgevers B.V. per maand € 23,75 ¤£ « via site: ²£ Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper per kwartaal € 70,90 www.nd.nl/adverteren; via e-mail: « Aaldert van Soest (chef), Jan van Benthem, Uitgever: Rinder Sekeris per jaar € 275,00 [email protected] Het ND is in aangepaste leesvorm verkrijgbaar bij Gerard Beverdam, Willem Bouwman, ª¢, £ ª£ familieberichten vóór Stichting Aangepast Lezen, Den Haag, tel. 070 Auke van Eijsden, Sanne van Grafhorst, Digitaal en papier € 20,45 16.00 uur; tips één dag voor plaatsing vóór 12.00 3381500. [email protected] Ruth van der Kolk, Sjoerd Mouissie, Postbus 2085, 3800 CB Amersfoort, tel. Digitaal en zaterdag papier € 14,45 uur; zakelijke advertenties reserveren Remco van Mulligen, Annegina Randewijk 088 1 999 999; e-mail: [email protected] Digitaal, vrijdag en zaterdag papier € 16,00 vóór 09.00 uur, aanleveren vóór 11.00 uur. (freelance), Eduard Sloot, Ruurd Ubels, : Postbus 20018, Digitaal € 11,88 ª£ Hans-Lukas Zuurman 2500 EA Den Haag, tel. 070 3183180; familieberichten via site en e-mail zaterdags tot e-mail: [email protected] «¬ 16.00 uur; tips vrijdags tot 12.00 uur; zakelijke ² Prijzen zijn inclusief btw. Abonnementen kunnen advertenties vrijdags tot 12.00 uur. Sjirk Kuijper (hoofdredacteur) Dick Schinkelshoek (chef), Gerald Bruins, ¢ op elk gewenst moment ingaan. Opzeggingen van Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur) Bert Hagenaars, Wim Houtman (eindredacteur tel. 088 1 999 999, een abonnement ontvangen wij bij voorkeur ªª ² Hugo de Bruijne (adjunct-hoofdredacteur) Zondag), Marinde van der Breggen (freelance), e-mail: [email protected] telefonisch. De opzegging moet een maand voor Alle auteursrechten en databankrechten ten Eline Kuijper, Ilona de Lange, Hilbert Meijer, ¢£¤ de nieuwe betaalperiode binnen zijn bij de aanzien van de inhoud van deze uitgave worden Rick Moeliker, Hendro Munsterman (freelance), Digitaal en papier afdeling abonneeservice. Het moment van uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten Cees Dorland (chef), Herman Veenhof per maand € 40,90 opzeggen is de dag waarop de opzegging bij ons berusten bij Nederlands Dagblad B.V., c.q. de Jenneke van Garderen-Hoogland, per kwartaal € 120,75 binnen is.Voor de volledige versie van de desbetreﬀende auteur. Hugo de Bruijne (eindredactie), « per jaar € 468,00 Algemene voorwaarden verwijzen wij u naar Roeland van Mourik, Harco Ploegman, Reiny de Fijter (chef), Rien van den Berg, Digitaal en zaterdag papier nd.nl/av en voor het gebruik van uw ¢ Wisanne van ’t Zelfde (bureauredactie), Sophia Geuze-Verboom, Piet de Jong, per maand € 28,90 persoonsgegevens naar nd.nl/privacy. IBAN NL79 RABO 0329 6800 99 Margreet Doornenbal, Aldien Kruizenga, Maurice Hoogendoorn (eindredacteur Gulliver), per kwartaal € 82,90 Op verzoek sturen wij u de algemene voorwaarden BIC-code RABONL2U Irene Laseur, Greet Veenstra (correctie), Rimme Mastebroek, Petra Noordhuis, per jaar € 309,90 op papier toe. Identiﬁcatienummer: NL44ZZZ090569430000 Judith Arendsen-Fokker, Egbert Bonte, Hilbrand Rozema, Linda Stelma (eindredacteur Digitaal, vrijdag en zaterdag papier Wilco Pot, Patrick Staal, Zaterdag, freelance), Eymeke Verhoeven-Lobbezoo per maand € 32,00 ¢¤ Christel Versteeg-van de Pol (vormgeving), per kwartaal € 95,00 « Informatie over bezorging tijdens kantooruren: Marco van den Berg, Peter Dees, per jaar € 369,00 Tel. 088 1 999 999, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; 088 1 999 999. Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 uur. Astrid van den Hoek, Helga van Kooten, Frans Tijssen (chef), Gerard ter Horst, site: nd.nl/adverteren. Mailen kan ook: [email protected] of ga naar onze Maaike Legemaat, Marcha-Lie Moal (freelance) Reina Wiskerke, André Zwartbol 22 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

puzzel recept redactie nd nd.nl/varia beeld Keng Pereira CRYPTOGRAM

1 2 3 4

5 6 Mexicaanse bonensoep

7 Genieten van peulvruchten doe je zo, met deze lekkere soep. 8

9 OPLOSSING ZWEEDSE PUZZEL VAN GISTEREN 10 S N W ingrediënten A N I M A T O R voor 2 personen 11 R E M D R E L A M B E I D E • 1 rode paprika E V E R E • 1 dunne prei S I N A S A N D • 1 kleine courgette W A J A X E • 1 ui 12 A L L E E T S • 1 kleine kipfilet N A T V L E K • 1 eetlepel olie • gerookt paprikapoeder Horizontaal: • 150 g Mexicaanse groentemix, 1 Deze auto wordt als taxi gebruikt in Brazilië. (6) 7 Wie in die auto diepvries rijdt, is een beest. (5) 8 Kleur 't ter versiering! (5) 9 Het raakt gewoon • ½ blik tomatenblokjes zonder elke Tukker. (5) 10 Overal reeds bekeerd. (4) 11 Meubel voor een zout gevangen mispunt. (6) 12 In bossen verblijven. (6). • 1 klein blik kidneybonen (uit- lekgewicht ca. 250 gram) Verticaal: • peper 2 Het eerste deel is bijzonder. (5) 3 Enorme letter van een vlezige • 2 volkoren boterhammen bereiding Maak de groente schoon. substantie. (6) 4 Familie in een hut. (3,3) 5 Jammer van de Snijd de paprika in blokjes, de prei in hoofdharen. (4) 6 Gevleugeld woord voor een lief kind. (8) 10 Boten ringen, de courgette in blokjes en de in Duitsland. (4) 11 Hoort naar de letter het laatste duwtje te zijn. (3). ui in snippers. mix, de tomatenblokjes en 250 ml Snijd de kipfilet in blokjes. water en breng dit aan de kook. Verwarm de olie en bak hierin de kip Kook de soep 10 minuten. bruin. Spoel de kidneybonen af, voeg ze toe Fruit de ui kort mee. en kook de soep nog 5 minuten. ▶▶▶ info: voedingscentrum.nl Voeg de rest van de groente toe met Maak de soep op smaak met peper en gerookt paprikapoeder, de groente- geef er brood bij. <

SUDOKU Middernachttrein

70. Hij maakt het vast aan de stoom- houdt en draait zich zover als hij pijp en slingert het naar de boom. durft met zijn rug naar ons toe. Het 7 2 5 Even lijkt het erop dat hij weer mist, hoofd van de man ligt nu op zijn maar de man in de boom steekt ra- schouder. Wat is dat gezicht wit en 7 2 9 6 4 zendsnel zijn hand uit en grijpt het strak! touw. Even lijken ze bijna te vallen, David slaat beide armen om hem de twee mannen. De man die bewus- heen en heeft nu zijn handen vrij om 4 1 6 2 teloos is, zakt ver voorover. Zijn ge- het touw te knopen. Het lukt. De zicht raakt bijna het water. man met de baard trekt aan het touw 1 3 8 Ik zie de mond van de man die ze Da- ‘Maak het touw vast!’ om te controleren of het goed vastzit. OPLOSSING SUDOKU vid noemen, vertrekken van de in- Het lukt bijna niet. David moet het Dan haalt hij een nieuwe ring uit zijn 5 3 4 9 7 LIGHT VAN GISTEREN spanning om hem weer overeind te onmogelijke doen: met zijn ene arm zak, knoopt razendsnel een soortge- 9 6 3 1 7 8 2 5 4 krijgen. Het hoofd van de bewuste- de bewusteloze man boven water lijk stoeltje. 8 7 9 2 8 5 2 4 3 9 1 7 6 loze man slingert voorover en dan zien te houden, met zijn andere hand ‘Moet ik naar jullie toekomen?’ 1 7 4 2 5 6 3 9 8 weer achterover, alsof zijn nek aan het touw vastmaken. schreeuwt hij over het water. 6 8 2 9 1 7 6 3 4 8 5 een touwtje zit. Het liefste wil ik mij omdraaien om David schudt zijn hoofd. ‘Gooi maar 7 4 5 8 2 1 9 6 3 Ik merk dat ik misselijk word. Braak- niet te kijken, maar ik kan het toch naar me toe!’ schreeuwt hij terug. 4 1 3 7 6 3 8 5 9 4 7 1 2 sel komt omhoog in mijn mond en ik niet. Mijn ogen blijven elke beweging De man met de baard slingert het 5 2 9 3 8 7 6 4 1 probeer het naar beneden te slikken, van de mannen volgen. touwstoeltje naar achteren en gooit 4 8 6 9 1 2 5 3 7 maar de zurige smaak blijf ik proe- David verschuift zijn arm die het het dan hard naar voren, zodat de 3 8 6 7 4 5 3 1 7 6 4 5 8 2 9 ven. hoofd van de man boven water ring over het touw terugschuift.

Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale wordt vervolgd kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. Machla

179. Verloren zoekt ze wat eten bij haar knieën gaan zitten en drukt © Sanders Puzzelboeken elkaar. De grootste scherven haalt ze haar tegen zich aan. Ze wil zeggen 201231 tussen de graankorrels vandaan. Ha- dat ze het aan de Eeuwige moet vra- 7 dasa helpt haar; haar kleine handjes gen, maar slikt de woorden in. rapen behendig de korrels bij elkaar Wat heeft het voor zin? De Eeuwige 8 5 1 en leggen ze in een van de weinige is er alleen voor mannen. Als ze Ha- kommen die nog heel zijn. dasa nog steviger tegen zich aan 5 3 Het meisje is stil; haar ogen staan drukt, schopt het kind in haar buik, ernstig. alsof het meer ruimte nodig heeft. 6 2 4 9 ‘Je hebt het goed gedaan, Hadasa. Je is. Even verdwijnt de ernstige blik. Ze Handig stookt ze het vuur op en OPLOSSING SUDOKU was heel stil toen we onder het stro knikt. Dan kijkt ze weer bezorgd: hangt er een pan boven. Wat een ge- lagen,’ prijst Machla. Het kind knikt ‘Wat doen de soldaten met sabba en luk dat de soldaten niet alles hebben 4 9 5 7 HEAVY VAN GISTEREN beduusd, waarna Machla haar op de Geslas?’ Machla’s handen stoppen vernield en in brand gestoken! Het 1 4 7 9 2 8 6 3 5 neus kust. met graan zoeken. ‘Ik weet het niet. graan strooit ze in de pan. Vader nam 8 7 2 8 3 9 6 7 5 4 2 1 6 2 5 4 1 3 9 7 8 In de puinhoop vindt ze nog een paar Misschien zien we sabba niet meer ook altijd geroosterd graan mee op 3 6 1 8 3 7 4 1 5 6 2 8 9 broden. Niet veel, maar genoeg voor terug. De soldaten brengen hem ver reis; het blijft lang smakelijk. 2 6 1 8 9 7 5 4 3 vandaag. Ze vult een waterzak met weg.’ ‘En Geslas?’ Als de korrels een bruine kleur heb- 1 5 9 5 8 3 4 2 7 1 6 water en een scheut azijn. ‘Zullen we ‘Dat weet ik ook niet.’ ben, legt ze het apart en gooit nieuw 5 9 2 7 3 1 8 6 4 wat graan roosteren voor onderweg Er klinken tranen in Hadasa’s stem: graan in de pan. Ondertussen loopt 7 1 6 5 8 4 3 9 2 met abba?’ vraagt ze aan Hadasa. Dat ‘Kan hij me dan nooit meer verhalen ze heen en weer, haar oren gespitst 6 1 9 4 4 8 3 2 6 9 1 5 7 moet nog lukken voor Matitja terug vertellen?’ Machla is naast Hadasa op op elk geluid.

wordt vervolgd 23 nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

cryptogram

Cryptogram 1 2 3 4 5 6 7 8

horizontaal 9 10 6 Voorwaarts in de trant van een dessertwijn. (7) 8 Auto die naam heeft gemaakt. (8) 9 Tralies door- zagen en lakens aan elkaar knopen. (17) 11 Die moet iemand over bij een stemlokaal of bij de tandarts. (11) 12 Die is het niet helemaal in een sportwedstrijd. (5) 13 Voetballers gaan eraan onder- door. (13) 16 Is uitgesproken op papier gezet. (11) 21 In de verkeerde briefaanhef stond niets dan 11 een noot. (3) 22 Variant van een bierfeest waar we de mond vol van hebben. (6) 23 Voor iedereen, eerlijk waar. (4) 24 De eerste dictator in Albanië. (6) 25 Is die schotel in Engeland onherkenbaar? (3) 12 27 Schaatser die heel wat in zijn mars heeft. (6) 28 Hij is kras en weer keihard. (6) 29 Groene aanslag in een bal gehakt. (3) 31 Noot van een bepaalde boom. (2) 33 Functie waarin men op proef 13 14 15 is. (14) 34 Zorgt voor afwisseling aan het strand. (2). verticaal 1 Doe 's gek in plaats van zo bekrompen. (4) 2 Bij een Engelse telefooncentrale is deze oproep- 16 17 18 19 20 21 kracht bevredigend bezig. (8) 3 Etappe tijdens welke stevig gedronken wordt. (8) 4 Ontvingen mensen die iets kunnen. (8) 5 Milieuvriendelijke VW waarmee men niet hoeft te stoppen bij ver- 22 keerslichten. (2,6,4) 7 Wat een gekheid, 'r ontbreekt een tekening. (7) 8 Korte opeenvolging van 23 24 25 stoten op tv. (9) 9 Streed tegen de droogte. (5) 10 Auto-onderdeel dat ik niet aanzet. (7) 14 Verrich- ten drukt prijzen. (9) 15 Tijden van geloop. (4) 17 De leefruimte van bloemen kleiner maken. (8) 26 18 Klanten van dieven. (8) 19 Bij die gelegenheid is men erg getapt. (3) 20 Stukje gereedschap om iets te versieren. (7) 21 Vertrek waarvan het zweet je uitbreekt. (5) 26 Hierin springt een verdedi- 27 28 29 30 ger. (4) 28 Als we toestemming hebben gekregen van de Spanjaard, gaan we naar de Chinees. (4) 30 Die lading veroorzaakt hinder. (4) 32 Wachtwoord! Dat is een bevel! (3). 31 32

33 OPLOSSING CRYPTOGRAM VAN 24-12 34 S P S N V PLA T I N A M E T G E M A K U H N E E O S K E IND E L IJ K L IJ F S T R A F © Sanders puzzelboeken L A E L O B G N I A R B A N D B R E E D T E T ARW E A R I U I E D K W A R T A A L G R O E I E E M E D L INK E R S L A A P N P O T N R K O L I E V E R IJ SMU T S O A U G S P A T I T O P I E T D IEP T E G A N Z E N B O R D N P R I E E A S CHA N S S P R I N G E R T T K S G E S P

advertentie

Je hoeft geen rendier te zijn. Word gewoon een wandeldier... Al met een half uurtje wandelen per dag.

Gezonder leven is makkelijker dan je denkt. Artsen zeggen bijvoorbeeld: wandel elke dag minimaal een half uurtje. Juist in deze tijd. Dat draagt bij aan een goede weerstand. Je wordt minder ziek door bacteriën en virussen, zoals corona. En als je toch ziek wordt, herstel je meestal sneller.

Ga voor meer informatie over leefstijl en corona naar www.leefstijlencorona.nl ‘De moraal van refo’s en moslims komt grotendeels overeen, net als hun gevoeligheid bij het spotten met , no10 / 2020 in De Nieuwe Koers Gods of Allah’s

heiligheid’ Maarten Dekker Willem theoloog

lees de eerste vier edities voor slechts €8,- ga naar denieuwekoers.nl/nd de nieuwe

geloofwaardig opinieblad sinds 1969 25 media nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

npo 1 ▶ bnnvara, 20.30-21.45 uur npo 1 ▶ bnnvara, 21.45-22.29 uur Matthijs gaat door Rad van het jaar Matthijs van Nieuwkerk is vanaf ou- Frank Evenblij ontvangt zes feeste- dejaarsavond te zien met dit nieuwe lijke gasten om de onvergetelijke en programma. Details over de eerste grappigste beelden van 2020 door te klus van Van Nieuwkerk sinds het nemen. De gasten draaien om beur- einde van De Wereld Draait Door in ten aan een levensgroot rad, met maart zijn niet bekend. ‘Matthijs ziet daarop de belangrijkste thema’s van om in verwondering. Met humor, het jaar. Zoals Mondkapjes, Gebaren- muziek en andere verrassingen. En tolken, het Koningshuis en De Mis- npo 2 ▶ max, 22.20-23.20 uur stelt af en toe orde op zaken door lukte Sportzomer. In hoog tempo ko- wat prijsjes uit te reiken’, luidt de men de meest opvallende Liesbeth List Live in korte omschrijving van omroep fragmenten voorbij, met een bijbe- Paradiso BNNVARA over het programma. De npo 2 ▶ max, 21.30-22.20 uur horende vraag. Deze muziekspecial werd in 2015 presentator stopte in maart na vijf- opgenomen, zonder te weten dat het tien jaar met het presenteren van Ondertussen in 2020 Lists laatste grote concert zou zijn. DWDD, waarmee ook een eind kwam In een zeer persoonlijk jaaroverzicht neemt acteur en schrijver Maarten Tijdens dit concert trad Liesbeth List aan het populaire programma. Kort Spanjer het jaar 2020 onder de loep. Een jaar met bijzondere en ingrijpende met haar eigen band op. Ze zong daarna werd al bekend dat hij begin gebeurtenissen. Vanuit zijn fascinatie en op geheel eigen wijze maakt Maar- haar grootste hits, waaronder ‘Heb volgend jaar iets nieuws ging doen ten reportages, waarin hij op zoek gaat naar het verhaal achter deze bijzon- het leven lief’, haar levensmotto. op de zaterdagavond. dere, grappige en ontroerende berichten. Hij wil een beeld schetsen van het Daarnaast speelde ze nummers van afgelopen jaar en van Nederland. Ramses Shaffy en Édith Piaf.

Oudejaarsdag NPO 1 NPO 2 NPO 3 RTL 4 SBS 6 07. 45 NOS Journaal 08.00 NOS Journaal 07. 0 0 NOS Journaal met gebarentolk 07.1 0 06.25 Pingu 06.30 Sarah en Eend 06.40 11.40 The Bold and the Beautiful 12.05 Ei- 08.50 Huizen onder de Hamer 10.05 Mr. 08.10 NOS Journaal 08.20 NOS Journaal NOS Journaal 07. 2 0 NOS Journaal 07. 3 0 NOS Sesamstraat 06.55 Tik Tak 07. 0 0 Timmy tijd gen Huis & Tuin: Lekker Leven 13.05 Dr. Phil Frank Visser: wordt u al geholpen? 11.10 5 Uur 08.30 NOS Journaal 08.45 NOS Journaal Journaal 07. 4 0 NOS Journaal 08.00 NOS 07. 0 4 Zin in Zappelin 07.1 0 Ziggy en de Zoo- 13.55 Shrek 2 15.45 RTL Exclusief Eindejaars- Show 12.10 Lang Leve de Liefde 12.40 Happy 09.00 NOS Journaal 09.15 NOS Journaal Journaal met gebarentolk 08.10 NOS Journaal tram 07. 2 0 Zin in Zappelin 07.25 Zappelin special 17.00 Eigen Huis & Tuin: Lekker Leven Feet 14.45 Huizen onder de Hamer 15.50 09.20 NOS Journaal 09.40 NOS Journaal 08.20 NOS Journaal 08.30 NOS Journaal Go 07.3 0 Kleine No-No 07.57 Zin in Zappelin 18.00 RTL Nieuws 18.15 Editie NL 18.30 Droomhuis op het Platteland 16.50 5 Uur 09.50 NOS Journaal 10.00 NOS Journaal 08.45 NOS Journaal 09.00 NOS Journaal met 08.00 De wereld van Zappelin 08.16 Zin in RTL Weer 18.35 RTL Boulevard 19.30 Show 1 7.5 0 Hart van Nederland – Vroeg 10.15 Nederland in Beweging 10.30 NOS gebarentolk 09.15 Nederland in Beweging Zappelin 08.20 Apennoten Klassiek 08.29 RTL Nieuws 19.50 All We Need Is Love 18.00 Lingo 18.30 50/50 19.00 Lang Journaal 10.40 MAX Geheugentrainer 11.00 09.35 Sterren op het Doek 10.25 3 op Reis Zin in Zappelin 08.35 CupCakeCup 09.00 Z@ Gelukswensen 19.55 RTL Weer 20.00 Leve de Liefde 19.30 Mr. Frank Visser: NOS Journaal 11.10 Een huis vol 12.00 NOS 11.00 NOS Journaal 11.15 NOS Journaal 11.25 ppbios: Iep 10.15 Freeks wilde wereld 10.25 Goede Tijden, Slechte Tijden 20.30 The wordt u al geholpen? 20.00 Ik hou van Journaal 12.15 NOS Journaal 12.35 Bak mee BinnensteBuiten 12.00 Het Uur van de Wolf: Freeks wilde wereld 10.35 Street Magic 10.50 Masked Singer Oud & Nieuw Special Holland: 25 jaar SBS6 22.10 Jochem met MAX 13.00 NOS Journaal 13.10 NOS Sport- David Bowie: Finding Fame 13.36 Socutera Street Magic 11.00 K3: Dierenhotel 12.25 22.10 Guido Weijers: De Oudejaars- Myjer: Adem in, Adem uit 23.58 Klok journaal 13.20 Sterren NL Top 25 14.00 NOS 13.37 Rail Away 14.05 MAX Maakt Mogelijk Masha en de beer 12.30 Stop! 12.40 Sam’s conference 2020 23.30 The Masked en aftellen 00.00 Vrienden van Amstel Journaal 14.15 Bak mee met MAX 14.30 NOS Special 14.25 When Harry met Sally... 16.00 kerst 12.50 Kindertijd 13.00 Masha en de Singer Oud & Nieuw Special 23.58 RTL LIVE (2020) Journaal 15.00 NOS Journaal 15.15 Jaarover- NOS Journaal 16.10 Zeg ‘ns Aaa 16.45 De beer – de 2e film 14.10 Draak Dries 14.40 Jaarwisseling 00.00 RTL Exclusief Ein- 02.45 Davina Michelle: My Own World 03.55 zicht NOS Journaal 2020 16.30 Stadsmormels slimste mens 1 7. 35 Natuur op 2: Snow Cats BabyBeestenBoel 14.45 Beestenbrigade 15.01 dejaarsspecial Ik hou van Holland: 25 jaar SBS6 17.00 NOS Journaal 17.10 Tijd voor MAX Oude- & Me Trex 15.06 Trex 15.11 Bernard 15.15 Jungle jaarsshow 1 7. 5 0 Piets Weerbericht Book 15.30 Z@ppbios: De gelaarsde poes RTL 5 RTL 7 18.35 BinnensteBuiten 1 7. 0 5 Checkpoint 17.30 Mees Kees 17.55 Jill 08.00 Teleshop 5: Tommy Teleshopping 11.30 Vis TV 12.00 Vis TV 12.30 Stop! Politie 18.00 NOS Journaal 19.10 Dwars door België 10.00 Teleshop 5: Mediashop 10.35 Teleshop 13.30 Idioten op de weg 14.00 Idioten op de 18.15 EenVandaag 20.05 Rail Away 18.15 CupCakeCup 5 Tommy Teleshopping 11.00 Teleshop 5: Me- weg 14.25 Idioten op de weg 14.30 Flodder 18.45 NOS Sportjournaal 20.40 De slimste mens 18.40 Het Klokhuis diashop 14.20 Teleshop 5: Tommy Teleshop- 15.00 Flodder 15.30 Pawn Stars 16.00 Pawn 19.05 Een huis vol 21.30 Ondertussen in 2020 19.00 NOS Jeugdjournaal ping 16.40 Dr. Phil 17.30 Gordon Ramsay: Stars 16.30 Pawn Stars 17.00 Married with 19.49 TOP 2000 Pick-up tour 22.25 Liesbeth List Live in Paradiso 19.25 Top 2000 a gogo Oorlog in de keuken! Children 17.30 Married with Children 20.00 NOS Journaal 23.20 The Best of MAX Proms 20.35 ABBA in Concert 18.30 Horrorhuurders & Huisjesmel- 18.00 The A-Team 19.00 Hardcore 20.35 Matthijs gaat door 23.50 Nationaal Aftelmoment 21.35 Het beste van...Oud & Nieuw kers 19.30 Ambulance UK 20.30 Team Pawn 19.30 Hardcore Pawn 20.00 21.45 Rad van het Jaar 22.25 Muziekfeest van het jaar 2020 Spoedeisende Hulp 21.30 Snollebol- Hardcore Pawn 20.30 Freddie Mercury 22.25 Nationaal Aftelmoment 00.20 The Best of MAX Proms 00.55 Back lekes Live In GelreDome 23.10 Tino Tribute Concert 22.30 Hungarian Rhap- 22.30 Youp van ‘t Hek: Oudejaarscon- to the 60’s, 70’s and 80’s 03.05 Back to 01.00 Het beste van...Toppop Archief 02.45 Martin: In The Round (Live in De Ziggo sody: Queen Live In Budapest 23.58 RTL ference 2020 – Korrel zout the 60’s, 70’s and 80’s 05.05 De nachtzoen Muziekfeest van het jaar 2020 05.15 Tekst TV Dome) 23.58 RTL Jaarwisseling Jaarwisseling 23.50 Nationaal Aftelmoment 05.10 Tekst TV 00.03 Tino Martin: In The Round (Live in De 00.03 Hungarian Rhapsody: Queen Live In Ziggo Dome) 01.15 Trijntje Oosterhuis – Live Budapest 00.45 U2 – Innocence Live In Ber- Met Metropole Orkest – 25 Jaar Hits lin 02.01 Teleshop 7: Glamcam

EEN BBC 1 12.35 Blokken 13.00 Het journaal 13.25 Het 12.50 Grandpa’s Great Escape 14.00 BBC weer 13.30 Iedereen beroemd 13.55 Thuis News at One; Weather 14.15 BBC Regional 14.20 Urbanus: de vuilnisheld 15.35 Mur- News and Weather 14.20 Weather 14.25 The doch Mysteries 16.20 Morocco, Land of Colors Highway Rat 14.50 Stick Man 15.20 Beauty 16.45 Buren 1 7. 0 5 Witse and the Beast 17.20 Top of the Pops New Year 18.04 Het journaal update 18.10 Het Special weer 18.15 Dagelijkse winterkost 18.30 18.20 BBC News 18.40 BBC Regional Blokken 19.00 Het journaal 19.40 Ie- News and Weather 18.45 Weather Het klokhuis Dolores laat zich op- Rail away Een reis onder winterse Nationaal aftelmoment in de dereen beroemd 20.05 Het weer 20.10 18.50 The Hit List Celebrity Special sluiten in de gevangenis. Hoe is het omstandigheden door de Zwitserse Johan Cruijff ArenA met ‘electric fire- Thuis 20.35 Vrede op aarde 21.35 Jo- 19.40 The Wall Versus Celebrities 20.30 om vast te zitten? npo 3, 18.45 uur Alpen. npo 2, 20.05 uur works’. npo 1, 23.50 uur ker+ en Lotto 21.40 Kamal Kharmach, EastEnders 21.00 The Great British Se- mag ik even? 22.46 Winst joker+ / lotto wing Bee: Celebrity New Year Special 22.47 Keno 22.48 Het weer 22.55 22.00 The Big New Year’s In 23.00 BBC NGC Family7 Groot Nieuws Radio ABBA Forever: The Winner Takes It All News at Ten 23.20 Weather 23.25 The 06.00 Storage Wars: Canada 06.25 A Ga- 07. 0 0 De Diamant 07. 3 0 Joseph Prince 06.00 Top 1008 09.00 Top 1008 10.00 Top 23.48 Aftellen naar 2021 Graham Norton Show: New Year’s Eve thering Storm 07.1 5 A Gathering Storm 08.00 08.00 Joyce Meyer 08.30 Homecoming 1008 12.00 Top 1008 14.00 Top 1008 16.00 Air Crash Investigation 08.50 Air Crash In- 09.00 Uitgelicht! Live 09.15 Wind at my Top 1008 ARD BBC 2 vestigation Special Report 09.35 Air Crash back 09.45 Levensecht 10.15 ‘t Weten Waard 19.00 Wens non-stop 20.00 Muziek- 08.00 Kinderprogramm: Checker Can 08.25 07. 3 0 Sign Zone: 12 Puppies and Us 08.30 Investigation Special Report 10.25 Storage 10.45 Traveling Light 11.15 Uitgelicht! Live avond 22.00 Op weg met de Bijbel Kinderprogramm: Doktor Proktors Pupspulver Amazing Hotels: Life Beyond the Lobby 09.30 Wars: Canada 10.50 Storage Wars: Canada 11.30 Transparant 12.00 Wind at my back 22.30 Muziekavond 09.50 Kinderprogramm: Die Sendung mit der Race Across the World 10.30 12 Puppies and 11.15 Storage Wars: Canada 11.40 Storage 12.30 De Diamant 13.00 Levensecht 13.30 01.00 De Nacht 05.25 Bijbelstart Maus spezial 10.20 Kinderprogramm: Zwerg Us 11.30 The Bear Family and Me 12.30 Es- Wars: Canada 12.05 Nasca Lines: Unlocking Another Life 14.00 Concert op 7 14.30 Trans- Nase 11.50 Kinderprogramm: Das Märchen cape to the Perfect Town 13.15 Bargain Hunt The Secrets 12.50 Petra: Secrets of The An- parant 15.00 Joseph Prince 15.30 ‘t Weten vom Schlaraffenland 12.50 Tagesschau 13.00 14.00 Nature’s Weirdest Events 14.15 Rio cient Builders 13.50 Food Factory 14.15 Food Waard 16.00 Traveling Light 16.30 Levensecht Sportschau 15.50 Dinner for One oder: Der Bravo 16.30 Paint Your Wagon Factory 14.45 Food Factory 15.05 Airport Se- 17.00 De Boekenberg 1 7. 07 De Boekenberg Canvas 90. Geburtstag 16.10 Ökumenische Vesper 19.00 Michael Palin: Travels of a Life- curity: Peru 16.05 Airport Security: Peru 1 7. 0 5 17.14 Blalala 17.30 Youth Bytes 09.00 Winterbeelden 10.00 Ketnet Junior zum Jahresabschluss 16.55 Tagesschau 17.00 time 20.00 Inside Monaco: Playground Air Crash Investigation 18.00 Today with God 18.30 De Di- 19.10 Kutjaar 20.00 Het journaal up- Das ARD-Silvesterkonzert of the Rich 21.00 Only Connect Speci- 18.00 Air Crash Investigation 19.00 amant 19.00 Wind at my back 19.30 date 20.10 Cirque du Soleil: Luzia 21.35 18.30 Loriots Pappa ante Portas 20.00 als: Doctors 21.30 Christmas University Air Crash Investigation 20.00 Great Gods Geest in Actie 20.00 Basic 20.20 Vihta 21.55 My Brilliant Friend 22.55 Le Tagesschau 20.10 Neujahrsansprache Challenge 22.00 Celebrity: A 21st Cen- Inventions 21.00 Atlas of Cursed Places Geloofshelden 21.20 Gospel Truth 21.47 tout nouveau testament der Bundeskanzlerin 20.15 Die Silves- tury Story 23.00 Before They Were Fa- 22.00 Atlas of Cursed Places 23.00 The Orville Rogers story 22.35 Met 00.45 Prince: Rave Un2 the Year 2000 02.40 tershow mit Jörg Pilawa mous: Best Bits 23.45 Mock the Week Launch America: Mission to Space Family7 het jaar uit 00.00 Nieuwjaars- Canvaslus 00.15 Die Silvestershow-Party 00.15 Jools’ Annual Hootenanny 00.00 Nazi Megastructures concert 26 media nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

npo 1 ▶ max, 22.10-23.00 uur npo 2 ▶ kro-ncrv, 23.00-00.00 uur MAX Pubquiz I.M. Vijf teams strijden tegen elkaar om Zelfs na haar dood houdt Ischa’s de winst. Vijf afleveringswinnaars moeder de regie in handen. Er komt strijden in de finale tegen elkaar om geen begrafenis, omdat ze haar li- de felbegeerde MAX-PubQuizbokaal. chaam heeft nagelaten aan de we- De teams bestaan uit drie personen, tenschap. Ischa treurt. Goed nieuws want drie weten immers meer dan is dat er eindelijk schot komt in een één. Hoe goed zijn de teams op el- eigen talkshow, die I.S.C.H.A. ge- kaar ingespeeld? Vullen ze elkaar noemd wordt. Een radio-interview npo 2 ▶ bnnvara, 19.00-20.25 uur goed aan? En heb je voordeel als je met de immens populaire Annie verschillende generaties in je team M.G. Schmidt wordt een groot suc- Nieuwjaarsconcert hebt? ces. Ondertussen gaat het met Ischa’s De Nieuwjaarsconcerten van het Ne- npo 2 ▶ eo, 17.35-18.35 uur gezondheid niet best. Er wordt een derlands Blazers Ensemble zijn in- hartfilmpje bij hem gemaakt, maar middels net zo’n traditie op nieuw- Natuur op 2: Snow cats & me hij blijft te veel roken en drinken en jaarsdag als skischansspringen en de Gordon Buchanan gaat naar Rusland om samen met vooraanstaand bioloog slaapt slecht. Als Ischa het bericht Weense wals. Door de RIVM-maatre- Victor Lukarevskiy twee koppels lynxen uit te zetten die al jaren in gevan- krijgt dat ook zijn vader is overleden, gelen is deze editie unieker dan ooit genschap leven. Een koppel, Miass en Koshka (foto), heeft twee jongen ge- reageert hij grimmig. tevoren. Een verrassend muzikaal kregen. Nu de zorg voor de jonge Ivan en Aliona erbij is gekomen, wordt het feestje, met onverwachte gasten, bij- een race tegen de klok om alle lynxen klaar te maken om uitgezet te worden. zondere verhalen en nieuwe compo- Gordon stelt het jonge mannetje Bryansk op de proef en brengt hem veel bij. sities van jonge componisten.

Nieuwjaarsdag NPO 1 NPO 2 NPO 3 tv vooraf 06.30 Nederland in Beweging 06.55 Code 08.15 In Europa – de geschiedenis op heter- 06.30 Pingu 06.35 Sarah en Eend 06.40 Maurice Hoogendoorn nd.nl/media beeld universal pictures Geel 08.10 Een huis vol 09.00 NOS Journaal daad betrapt 09.00 Nederland Zingt Dichtbij Sesamstraat 06.55 Tik Tak 07. 0 0 Timmy tijd 09.10 Stadsmormels 09.40 NOS Journaal 09.35 EO Metterdaad 10.00 Kerkdienst 11.00 07.07 Zin in Zappelin 07.1 0 Ziggy en de Zoo- 09.45 Matthijs gaat door 11.00 NOS Journaal NOS Journaal 11.15 NOS Journaal 11.25 Bin- tram 07. 2 1 Zin in Zappelin 07.25 Zappelin Go 11.15 NOS Nieuwjaarsconcert 13.50 NOS Jour- nensteBuiten 12.00 De Nieuws BV 13.30 07. 35 Nijntje specials 07. 5 6 Zin in Zappelin Film zonder pointe naal 14.00 NOS Sport: Skispringen Garmisch Funny Girl 16.00 NOS Journaal 16.10 Zeg ‘ns 08.00 De wereld van Zappelin 08.15 Zin in Partenkirchen 16.10 Jean Nelissen: de stem Aaa 16.30 Rail Away 17.00 Natuur op 2: Snow Zappelin 08.20 Apennoten Klassiek 08.29 Hail, Caesar! ziet er prachtig uit go goed blijft, dat hun misstappen van het Nederlands Wielrennen 17.00 NOS Cats & Me Zin in Zappelin 08.35 CupCakeCup 09.00 Z@ en zit ingenieus in elkaar, zoals de roddelpers niet bereiken. Man- Journaal 17.10 Rad van het Jaar ppbios: Belle en het beest 10.30 Freeks wilde we inmiddels gewend zijn van nix is een Christusfiguur, die voor 18.00 NOS Journaal wereld 10.40 Street Magic 10.55 Street Magic Ethan en Joel Coen. Maar de anderen door het stof gaat. Hij 18.00 NOS Journaal 18.10 De slimste mens 11.00 Mega Mindy en de Schitterende Sma- film boeit helaas niet van begin krijgt een verleidelijk aanbod voor 18.10 De London Zoo: Een bijzonder 19.00 Nieuwjaarsconcert ragd 12.10 Masha en de beer 12.20 Masha en tot eind. een veel eenvoudiger baan die jaar 20.25 De slimste mens de beer 12.25 Stop! 12.35 Vilda 12.40 Sam’s meer geld oplevert; de brede weg 19.05 Een huis vol 21.05 Nasrdin Dchar – ADEM kerst 12.55 Kindertijd 13.00 Z@ppbios: De Op een of andere manier zijn de wordt hem als een wortel voorge- 20.00 NOS Journaal 22.00 NOS Journaal grote boze vos 14.15 De slak en de walvis jaren vijftig als saai de boeken in houden. 20.25 Ik vertrek 22.10 26.000 Gezichten 14.45 BabyBeestenBoel 14.55 Beestenbri- gegaan. Ten onrechte, want in de Op het eerste gezicht is Hail, Cae- 21.30 Nieuwe Boeren 22.35 Volle Zalen gade 15.06 Trex 15.10 Trex 15.15 Jungle Book jaren van wederopbouw veran- sar! een klucht over het Holly- 22.10 MAX PubQuiz 23.15 Poldark 15.25 Z@ppbios: Ja zuster, nee zuster 1 7. 0 5 derde er juist heel veel. Voor de wood van de jaren vijftig, maar 23.00 I.M. Checkpoint 17.30 Mees Kees 17.55 Mees Kees filmindustrie in Hollywood waren daaronder roeren zich heel wat 00.15 De nachtzoen 00.27 Tekst TV het zelfs gouden jaren, waarin andere thema’s. De angst voor het 00.10 NOS Nieuwjaarsconcert 02.25 NOS 18.20 CupCakeCup groot geld werd verdiend. rode gevaar, religie als drijfveer Journaal 02.40 NOS Journaal met gebaren- 18.45 Het Klokhuis De gebroeders Coen (bekend van voor de mens maar ook als bron tolk 03.10 NOS Journaal 03.40 NOS Journaal 19.00 NOS Jeugdjournaal onder meer O Brother, Where Art van stereotypen die in elk episch 19.25 MolTalk: bekendmaking kandi- Thou? en No Country for Old Men) verhaal weer langskomen. Het is daten Wie is de Mol? 2021 kozen deze periode in Hollywood allemaal ingenieus met elkaar 20.25 Wind River als decor voor hun nieuwste film: verweven. De aankleding is ook 22.05 Man in Room 301 Hail, Caesar! Geen genre is voor een feest om te zien. De lol die de 23.40 Promenade, jaaroverzicht 2020 het Hollywood van de jaren vijftig makers moeten hebben gehad, te gek. Hoe meer over de top, hoe spat ervan af. 00.05 Promenade, jaaroverzicht 2020 00.40 beter. Scarlett Johansson speelt En toch, hoe mooi de beelden ook Top 2000: The Untold Stories 01.10 Tekst TV een actrice die op haar beurt een zijn, hoe goed het acteerwerk en wulpse zeemeermin speelt. Het hoe ingenieus alle lijntjes met el- ▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl jonge talent Alden Ehrenreich kaar verbonden, Hail, Caesar! of op Teletekst pagina 200 ...... ▹▹ speelt acteur Hobie Doyle, die komt niet echt binnen. Misschien succes had met westerns maar nu heeft het vernuft van de Coen- ineens fatsoenlijke zinnen moet broers zich tegen hen gekeerd. kunnen uitspreken in een film Al kijkend besef je: dit is mooi en EEN BBC 1 over de upperclass, geregisseerd knap gemaakt. Maar eigenlijk 09.00 Winterbeelden 10.35 Dagelijkse win- 11.20 Scared Shrekless 11.40 The Boss Baby door Laurence Laurentz (Ralph hoor je daar helemaal niet mee terkost 10.50 Blokken 11.15 Nieuwjaarscon- 13.10 Zog and the Flying Doctors 13.35 The Fiennes). En George Clooney ten bezig te zijn tijdens een film, om- cert 13.45 Het journaal 14.10 Het weer 14.15 Archbishop of Canterbury’s New Year Message slotte is de gevierde acteur Baird dat je door het verhaal bent ge- Sporza: veldrijden 16.20 Morocco, Land of 13.40 BBC News 13.55 BBC Regional News Whitlock, die een centurion speelt grepen. Het lijkt erop dat de ma- Colors 16.50 Buren 17.10 Witse and Weather 13.58 Weather 14.00 Meerkat: in de epische film Hail, Caesar! A kers te veel wilden met Hail, 18.04 Het journaal 18.10 Het weer A Dynasties Special 15.00 How to Train Your Tale of the Christ. Caesar!, waardoor een duidelijke 18.15 Dagelijkse winterkost 18.30 Blok- Dragon: The Hidden World 16.35 How to Train Hoofdpersoon in Hail, Caesar! is pointe ontbreekt. ken 19.00 Het journaal 19.30 Iedereen Your Dragon: Homecoming 17.00 BBC News Rail away We reizen door het zuid- Eddie Mannix, een manusje van Nog altijd houd je dan een goede beroemd 19.55 Het weer 20.00 Thuis 17.20 BBC Regional News and Weather 1 7. 25 westen van Duitsland, het ‘Toscane alles in de filmwereld. Hij heeft de film over. Maar de Coen-broers 20.25 Château Planckaert 21.05 Vrede Weather 17.30 Robin Hood: Prince of Thieves van Duitsland’. npo 2, 16.35 uur taak de problemen op te lossen kunnen beter. op aarde 22.00 First Dates 23.05 Het 19.45 Doctor Who 21.00 EastEnders van sterren als Baird Whitlock. Hij ▶▶▶ Hail, Caesar!, sbs9, donderdag journaal 23.22 Keno 23.23 Euromillions 22.00 The Serpent 23.00 Mrs Brown’s moet ervoor zorgen dat hun ima- 22.35-00.35 uur 23.25 Het weer 23.30 Moonstruck Boys New Year Special 23.30 BBC News NGC 01.05 Iedereen beroemd 01.25 Dagelijkse 23.50 Weather 23.55 Guardians of the 06.00 Storage Wars: Canada 06.25 A Ga- winterkost 01.40 Journaallus Galaxy thering Storm 07.1 5 A Gathering Storm 08.00 Air Crash Investigation 08.50 Air Crash In- ARD BBC 2 vestigation Special Report 09.35 Air Crash 06.40 Kinderprogramm: Mit Armin unter- 07. 4 0 Sign Zone: The Repair Shop at Christ- Investigation Special Report 10.25 Storage wegs 07. 4 0 Kinderprogramm: Die Sendung mas 08.40 The North York Moors: A Wild Year Wars: Canada 10.50 Storage Wars: Canada mit der Maus spezial 08.10 Kinderprogramm: 09.40 On the Town 11.15 New Year’s Day 11.20 Storage Wars: Canada 11.45 Storage Die Pee-Wees 10.00 Kinderprogramm: Die Concert from Vienna 2021 13.45 Dames: Tal- Wars: Canada 12.10 Inside World War II 13.40 zertanzten Schuhe 11.00 Kinderprogramm: king Pictures 14.20 Tea with Mussolini 16.10 Food Factory 14.05 Food Factory 14.25 Food Die Prinzessin auf der Erbse 12.00 Kinder- As Time Goes By 17.00 As Time Goes By 1 7. 45 Factory 14.50 Food Factory 15.10 Food Fac- programm: Das Märchen von den 12 Monaten Michael Palin: Travels of a Lifetime tory 15.40 Food Factory 16.05 Food Factory 13.00 Tagesschau 13.15 Sportschau 16.30 19.15 Sign Zone: The Archbishop of 16.35 Food Factory 17.00 Food Factory 17.30 SCHW31NS7eiger Memories – Von Anfang bis Canterbury’s New Year Message 19.20 Food Factory Legende Mr Holmes 21.00 Only Connect Speci- 18.00 The Incredible Dr. Pol 18.55 The 18.30 Wir sind die Neuen 20.00 Tages- als: Music 21.30 Christmas University Incredible Dr. Pol 19.55 The Incredible schau 20.15 Tatort 21.45 Maria Wern, Challenge 22.00 Celebrity: A 21st Cen- Dr. Pol 20.55 Secrets of the Zoo 21.50 Kripo Gotland 23.15 Tagesschau 23.25 tury Story 23.00 Frankie Boyle’s 2020 Secrets of the Zoo 22.50 Secrets of the Das Wort zum Jahresbeginn 23.30 Lion New World Order 23.45 Jools’ Annual Zoo 23.45 Dog: Impossible – Der lange Weg nach Hause Hootenanny Best Bits Ever 00.45 Drain the Oceans: Deep Dive 27 media nederlands dagblad donderdag 31 december 2020

Wouter van der Toorn nd.nl/media beeld anp / Robin Utrecht Irrationele angsten

Wat trekt de aandacht op sociale gestopt en ik daar nooit meer bij media? Vandaag: een inkijkje in de kan.’ En uit de vele hartjes blijkt dat ziel. een herkenbare angst te zijn. Will is npo 1 ▶ kro-ncrv, 21.35-22.10 uur bang dat als hij over een brug fietst, Een goede manier om de donkere da- hij dan per ongeluk z’n sleutels of te- Nieuwe boeren: de aftrap gen van de lockdown door te komen lefoon in het water gooit. En dat als Een maand lang overleven twaalf kandidaten op een boerderij waar de is Twitter. Het is als het bruin café ie gaat zwemmen, er dan vissen aan tijd heeft stilgestaan. Volledig zelfvoorzienend, zonder elektriciteit, wifi en waar je je lauwe pils drinkt. Het is als z’n tenen gaan knabbelen. En zo zijn stromend water, maar met veel dieren en land, dat dagelijks verzorgd en het kraampje waar je lekker nipt aan er vele vreemde angsten die in ons onderhouden moet worden. Alles kost tijd en moeite, zeker als je geen de glühwein terwijl je je warmt aan rondkruipen. boerenervaring hebt en dus afhankelijk bent van je boerenverstand. Wie een vuurkorf. Het gesprek met min of Opvallend is vooral dat er angst is kan het beste samenwerken om de boerderij draaiende te houden? meer bekenden gaat eigenlijk net voor dat wat we zelf kunnen doen. nergens over tot je onverwacht be- moment dat ik naar die scherpe mes- Zo is Marjan bang dat ze aan het seft dat je in een ongelofelijk boei- jes kijk en denk: nu maar hopen dat scheermesje gaat likken als ze haar ende conversatie bent beland. Twit- ik er niet met mijn tong tussen kom.’ benen aan het scheren is. Samuël is ter is als het digitale bushokje waar Het is natuurlijk voer voor psycholo- bang dat iemand zijn hoofd keihard RTL 4 SBS 6 je allemaal de noodzakelijke tijd gen, maar die irrationele angsten zijn tegen de wasbak stoot terwijl hij een 08.30 RTL Nieuws 08.45 RTL Nieuws 09.00 06.00 Lang Leve de Liefde 07. 0 0 Hart van moet doorbrengen terwijl je wacht ook erg herkenbaar, zo blijkt uit de slok water uit de kraan drinkt. Maar RTL Nieuws 09.15 RTL Nieuws 09.30 RTL Nederland – Ochtend Editie 12.05 Lang Leve tot je vervoer komt voorgereden en honderden reacties die volgen. De Oscar is dan vooral weer bang dat hij Nieuws 09.45 RTL Nieuws 10.00 RTL Nieuws de Liefde 12.45 Droomhuis op het Platte- de deuren van een warme bus voor je gekste dingen worden gedeeld. Emi- degene is die dat bij de ander zou 10.15 RTL Nieuws 10.30 RTL Nieuws 10.45 RTL land 13.40 Vtwonen weer verliefd op je huis opengaan en de kou voorbij is. De ne is bang dat, als ze ’s nachts uit een doen. En Marjolein heeft de bijna on- Nieuws 11.05 Goede Tijden, Slechte Tijden 14.45 Huizen onder de Hamer 15.50 Droom- vraag is hoe je die tijd doorkomt. glas water drinkt dat op haar nacht- bedwingbare neiging om aan de 11.35 The Bold and the Beautiful 12.00 Kof- huis op het Platteland 16.50 5 Uur Show Nou, iemand heeft een interessant kastje staat, er een spin uit komt handrem te trekken als ze als passa- fietijd 13.05 Dr. Phil 13.55 Megamind 15.45 1 7. 5 0 Hart van Nederland – Vroeg thema en de tijd vliegt. kruipen. gier met een ander meerijdt. RTL Exclusief Eindejaarsspecial 17.00 Eigen 18.00 Lingo 18.30 50/50 19.00 Lang Oscar Kocken stelde deze week op Yanaika vertelt: ‘Als ik een zak in een Dit is slechts een kleine bloemlezing Huis & Tuin: Lekker Leven Leve de Liefde 19.30 Mr. Frank Visser: Twitter de vraag: ‘Benieuwd naar jul- ondergrondse vuilcontainer gooi, van onze irrationele angsten. Het was 18.00 RTL Nieuws 18.15 Editie NL 18.30 wordt u al geholpen? 20.30 De Alles- lie irrationele angsten. Ik zal begin- denk ik altijd even dat ik mijn pas- weer fijn toeven in bruin café Twit- RTL Weer 18.35 RTL Boulevard 19.30 RTL kunner 21.30 Iedereen is van de wereld nen: Telkens als ik met de staafmixer poort/portemonnee/huissleutel/tele- ter. Nieuws 19.55 RTL Weer 20.00 Postcode 22.30 Hart van Nederland – Late editie in de weer ga, is er héél even een foon/trouwring/notitieboek erin heb ▶▶▶ nd.nl/angsten Loterij: De Weg Naar 54,9 Miljoen 21.55 23.00 Shownieuws Specials 23.45 Guido Weijers: De Oudejaarsconference Weer.nl 23.50 Lang Leve de Liefde 2020 23.50 RTL Nieuws 00.20 50/50 00.55 Lingo tv vooraf RTL 5 RTL 7 Astrid van den Hoek nd.nl/media beeld avrotros 06.00 Teleshop 5: Mediashop 07. 3 0 Teleshop 06.00 Teleshop 7: Mediashop 09.30 Flodder 5: Online gespot 08.00 Teleshop 5: Tommy 10.00 Flodder 10.30 Flodder 11.00 Flodder Teleshopping 10.00 Teleshop 5: Mediashop 11.30 Vis TV 12.00 Vis TV 12.30 Stop! Politie De spons Danny Vera 10.35 Teleshop 5 Tommy Teleshopping 11.00 13.00 RTL 7 Darts: WK 2021 17.00 Idioten op Teleshop 5: Mediashop 14.20 Teleshop 5: de weg 17.30 Idioten op de weg De titel Volle Zalen is op zich een sten’ wat hij al die jaren had ge- sorberen. Ook de niet leuke dingen, Tommy Teleshopping 16.40 Dr. Phil 17.30 18.00 The A-Team 19.00 RTL 7 Darts: pakkende titel voor een pro- zaaid. Het liep anders, maar de rust daar moet je een beetje in zwelgen Gordon Ramsay: Oorlog in de keuken! WK 2021 23.00 Freddie Mercury Tribute gramma waarin artiesten vertel- was eigenlijk ook heel welkom. Het zogezegd om het mooi in een liedje 18.30 Horrorhuurders & Huisjesmelkers Concert len over hun leven op het po- heeft er volgens de zanger zelfs te kunnen verwerken. Gelukkig be- 19.30 Ambulance UK 20.30 Voor de 01.10 Teleshop 7: Glamcam 02.01 Teleshop dium en daarbuiten. Gek genoeg voor gezorgd dat er, wat eerder kijkt zijn vrouw Escha juist alles rechter 21.30 Voor de rechter 22.30 24 7: Glamcam 05.00 Teleshop 7: Morning Chat kwam Cornald Maas in 2020 geniet lukte, een baby onderweg is. eerst van de zonnige kant, zodat hij Uur in de E.R. 23.30 Ambulance UK 05.45 Teleshop 7: Car Tracks woon met een nieuw seizoen Volle zalen was in oktober 2020 op niet wegzakt in die melancholie. 00.40 Teleshop 5: Nachtlounge 02.01 Tele- (nummer 6 alweer), ook al waren tv en wordt nu herhaald. Inmiddels Hij laat ook muziek horen van zijn shop 5: Nachtlounge 05.00 Teleshop 5: Car er weinig volle zalen dat jaar. weten we dat Danny vader is ge- nog te verschijnen nieuwe plaat, Tracks 05.30 RTL De Journal Singer-songwriter Danny Vera worden van een dochter én dat hij grotendeels gemaakt in de corona- vertelt in de uitzending van van- met ‘Roller Coaster’ op nummer 1 tijd. Bij Danny Vera is er in hemzelf avond hoe hij dat heeft beleefd. stond van de Top 2000. Toch heb je én in zijn muziek altijd een diepere geen moment het idee dat het pro- laag, zo blijkt. ‘The New Now’ gaat Presentator/interviewer Cornald gramma achterhaald is, vooral om- bijvoorbeeld echt niet alleen over Maas omschrijft op zijn karakteris- dat Maas goed de diepte in weet te ‘het nieuwe nu’ in de zin van co- tieke Songfestival-toontje hoe Ne- gaan en echt een programma over rona, maar ook over het nieuwe derland Danny Vera ‘omarmde als het leven van de zanger weet te tijdperk dat er komt als gezin, als een sympathieke zanger zonder maken en niet over alleen de coro- vader. Ook gaat het lied ‘Red Moon’ kapsones’ nadat hij was doorge- nasituatie of het huidige muzikale niet alleen maar over zijn fascina- broken als vaste zanger in het be- succes. Zijn jeugd komt voorbij, de tie voor maan, sterren en ‘univer- kende voetbalpraatprogramma toekomst, het overlijden van zijn sum’, maar ook over dierbaren die met Johan Derksen, die al jaren fan ouders en hoe dat hem gevormd hij in oktober heeft verloren, de van zijn muziek was. Voor het gro- heeft in het leven. Hij vertelt hoe maand dat de rode maan in Neder- te publiek was hij toen nog onbe- het komt dat hij een neiging heeft land te zien is. ‘Ik schrijf over het Het klokhuis Daphne is schaapher- Man in Room 301 Komt de brief die kend, maar inmiddels is dat wel naar het melancholieke, ‘het don- leven, de dood, de liefde en alles der. Ze heeft een kudde van 300 scha- Risto Kurtti krijgt van de moordenaar anders. kere’. Als songwriter en als kunste- ertussenin’, vat de zanger het sa- pen en 3 honden. npo 2, 18.40 uur van zijn kleinzoon? npo 3, 22.05 uur Na tien jaar lang zeven dagen per naar moet je alles kunnen ommen. week werken had 2020 het jaar schrijven, zo legt hij uit, en daarom ▶▶▶ Volle Zalen, avrotros, npo 2, moeten zijn waarin hij kon ‘oog- moet je alles zoals een spons ab- vrijdag 22.35-23.15 uur Family7 Groot Nieuws Radio 07. 0 0 De Boekenberg 07.07 De Boekenberg 06.00 Top 1008 09.00 Top 1008 10.00 Top 07.1 3 Blalala 07. 3 0 Joseph Prince 08.00 1008 12.00 Top 1008 14.00 Top 1008 16.00 Joyce Meyer 08.30 Homecoming 09.00 Wind Top 1008 at my back 09.30 Gods Geest in Actie 10.00 19.00 Oudejaarsavond 20.00 Oude- Geloofshelden 11.00 Nieuwjaarsconcert 11.30 jaarsconference met Rob Favier: Het Gospel Truth 12.00 Wind at my back 12.30 leven is besmettelijk 22.00 Op weg met Opwekking Praise 2020 13.00 Gods Geest in de Bijbel 22.30 Oudejaarsavond 00.00 Actie 13.30 Another Life 14.00 Nieuwjaars- De Nacht concert 14.30 Gospel Truth 15.00 Joseph Prince 15.30 Geloofshelden 16.30 Gods Geest in Actie 17.00 De Boekenberg 1 7. 07 De Boe- Canvas kenberg 1 7.13 Blalala 17.30 Youth Bytes 09.00 Winterbeelden 10.00 Ketnet Junior 18.00 Uittocht 18.30 Monumental 13.30 Sporza: Veldrijden 14.50 Ketnet Junior 19.00 Wind at my back 19.30 Bijbelse 18.45 Roes 20.00 Het journaal update Toekomstverwachting 20.00 Cross Talk 20.10 Snow Cats and Me 21.00 Lucy 20.30 Long Road Ahead 21.00 Presence Worsley’s Royal Palace Secrets 22.00 My 22.00 What Would Jesus Do? 23.35 Brilliant Friend 23.10 Thunder Road Opwekking Praise 2020 00.00 Joseph 00.35 Canvaslus Prince 28

het Nederlands Dagblad donderdag 31 december 2020

Stilgezet/ kerknieuws kort en klein Deuteronomium 11:14 / Ezechiël 34:26 Wisanne van ‘t Zelfde nd.nl/varia beeld anp / Robin van Lonkhuijsen ■■ protestantse kerk beroepen te Emmeloord (deeltijd Regen 50 procent) in combinatie met Marknesse (deeltijd 50 procent): Appel met drugs over Als u de geboden gehoorzaamt J.A.L. Duijster te Papendrecht (her- en de HEER, uw God, liefhebt…, vormd, Bethlehemkerk), die dit belooft de HEER: ‘Ik zal jullie gecombineerde beroep heeft aan- gevangenismuur gegooid akkers op de juiste tijd regen genomen; te Swifterbant: propo- geven, in het najaar en in het nent G. Lubbersen te Zwolle, die voorjaar.’ dit beroep heeft aangenomen. Medewerkers van de mag hebben, heet dat smokkelen. Drugs zijn verboden in de gevange- … ik zal de regen op gezette ■■ geref. kerken vrijgemaakt gevangenis in Vught nis. Volgens Meijer gebeurt het niet tijden doen neerdalen. Het zal afscheid zondag 10 januari vaak dat mensen spullen die zij wil- regen zijn die zegen geeft. Zuidhorn (de Rank) | Jt. Janssen deden op tweede len smokkelen over de gevangenis- wegens emeritaat. muur gooien. ‘Daarvoor liggen de Vergeet de HEER niet iets? Hij be- kerstdag een bijzon- luchtplaatsen hier te ver van de bui- looft zomaar herstel, diepgaand tenmuur. Als gedetineerden toch herstel. Maar in zijn eigen wet dere ontdekking. Ze iets willen proberen, zullen ze de noemt Hij daarbij wel een voor- goederen eerder via kleding of visite waarde: gehoorzaamheid, liefde- vonden een appel ge- binnen laten komen.’ Luchtplaatsen volle onderwerping aan de HEER. zijn de plekken waar gevangenen Toch lees je in Ezechiël niets van vuld met drugs. even naar buiten mogen om een een opwekking onder de ballin- luchtje te scheppen. gen. Het zou zo mooi zijn als ze Oogdruppels Waarschijnlijk hoopte degene die de eindelijk waren wakker geschud appel over de gevangenismuur heeft tennisballen door de val van Jeruzalem … Onlangs moest ik voor de halfjaar- gegooid dat een bepaalde gevange- Meijer vindt het bijzonder dat de Een medewerker van de gevangenis Maar nog mooier is, dat de HEER al lijkse controle naar de oogarts. Na ne de drugs zou vinden. Maar dat drugs in een appel zaten. ‘Als bij an- in Vught kijkt door een celluikje. herstel belooft vóórdat ze op de een erg vermoeiend gezichtsveld- kon niet, zegt woordvoerder van de dere gevangenissen iets over de knieën gaan.Je kunt het proeven in onderzoek, ging de arts nog even gevangenis Robert Meijer tegen muur wordt gegooid, zijn dat meest- de regen die de grondwaterstand mijn dossier na. ‘Welke oogdrup- Omroep Brabant. ‘De appel is gevon- al tennisballen of sokken.’ De gevan- op peil brengt. In het frisse groen pels gebruikt u nu?’ Voor ik het den tussen een hek en een muur op genis onderzoekt voor wie de appel straks in het voorjaar. Herstel, besefte flapte ik ‘Optimel’ eruit ... een plek waar de gedetineerden niet was. Maar dat is niet makkelijk, zegt Weetje zomaar voor niks. Oei, het lijkt erop. Het moest Ti- komen.’ Gedetineerden is een moei- Meijer. ‘Er staat geen naam op zo’n De gevangenis in Vught heeft Dan gá je toch zeker op de knieën? molol zijn! Beiden schoten we in lijk woord voor gevangenen. appel. Het is anders als je drugs of plaats voor 670 gevangenen. een ontwapende lach in de don- Als je probeert spullen naar een plek een telefoon op het lichaam of in de kere onderzoekkamer. te brengen waar je die spullen niet kamer van een gedetineerde vindt.’

[w]eten Warme salade Estée Strooker nd.nl/varia beeld istock van boerenkool

scheutje olijfolie. Bak de spekjes in Leg 2/3 van de boerenkool erboven- Serveer de warme salade van boe- en witte Eet aan het begin circa drie minuten uit in de pan tot op. Laat doorkoken tot het vocht zo renkool en witte boontjes en leg ze krokant zijn. Voeg dan de uitjes goed als verdampt is, dat duurt drie daar een lepel van de wortelsalade boontjes met van het nieuwe jaar en blokjes appel toe. Bak alles nog tot vijf minuten. Breng op smaak bovenop. twee minuten. met peper en zout. Garneer met de krokante pitten en gepofte eens lekker ouder- Voeg de grove mosterd en bouillon Rasp de wortel met een grove rasp, krokante boerenkoolbladeren. toe en laat kort doorkoken. Zeef de voeg schil en sap van een sinaasap- Zelf vind ik het lekker om er dan nog knoflook, appel wetse boerenkool, witte bonen, spoel ze af en voeg ze pel toe. Snufje komijn, azijn, gem- wat hüttenkäse bovenop te leggen of toe aan de bouillon. bersiroop, olijfolie en peper en zout. wat geraspte kaas. en spekjes om met ‘Popeye- Ingrediënten (4 personen): power’ het nieuwe ▶▶80 g pompoenpitten ▶▶500 g ongesneden boerenkool, jaar in te gaan. nerf verwijderd en in grove stukken gescheurd Nieuwjaarsdag! 2021 is daar. En als ik voor mijzelf spreek dan is het meer dan ooit een jaar waarop ik hoop gevestigd heb. Ik schud met een wat vreemd gevoel de laatste stuiptrekkingen van 2020 van mij af. Vergeet de stiekem toch niet zo lekkere oliebollen en appel- beignets van gisterenavond. En neem een ‘indoor’ nieuwjaarsduik onder de douche. Goede voornemens? Niet per se. Ik ▶▶125 g spekjes vind juist dat ik al best wel huisge- ▶▶1 ui, gesnipperd houden heb in mijn slechte gewoon- ▶▶1 appel, in blokjes tes. Maar wel volle bak vooruit. En ▶▶1 blik witte boontjes de schouders eronder. ▶▶1 winterpeen Daarom dit recept met een beetje ▶▶1 sinaasappel, rasp en sap ‘Popeye-power’. Niet spinazie in dit ▶▶1 tl komijnpoeder geval maar ouderwetse boerenkool! ▶▶3 el witte wijnazijn ▶▶2 el gembersiroop bereiding: ▶▶olijfolie Verwarm de oven voor op 200 gra- ▶▶125 g hüttenkäse den. ▶▶peper en zout Bekleed een bakplaat met bakpapier. Strooi de pompoenpitten op de bakplaat en verdeel 1/3 van de boerenkool en besprenkel ze met olijfolie en peper en zout. Bak de boerenkool en pitten krokant in circa vijf minuten. Verwarm een hapjespan met een