Open Monumentendag 2013 'Het Beste Van 25 Jaar'
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
STAD BRUGGE OPEN MONUMENTENDAG 2013 ‘HET BESTE VAN 25 JAAR’ zaterdag 7 september 2013 zondag 8 september 2013 STAD BRUGGE OPEN MONUMENTENDAG 2013 ‘Het Beste van 25 jaar’ ZATERDAG 7 SEPTEMBER 2013 ZONDAG 8 SEPTEMBER 2013 3 OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR Woord Vooraf Op zaterdag 7 en zondag 8 september 2013 vieren we de 25ste verjaardag van Open Monumentendag! Het wordt een feesteditie. In een kwarteeuw tijd is Open Monumentendag uitgegroeid tot het belangrijkste en meest succesvolle culturele evenement van Vlaanderen. Op een kwaliteitsvolle manier maakt de bezoeker kennis met het onroerend erfgoed en de verhalen die eraan verbonden zijn. In tegenstelling tot de rest van Vlaanderen stellen we in Brugge al jarenlang een heel weekend de monumenten open. Het zilveren jubileum wordt op een bijzondere manier in de verf gezet. Aansluitend bij het jaarthema ‘Het beste van Open Monumentendag’ werd uit de brede waaier opengestelde panden van de laatste 24 jaar een soort ‘best of’ geselecteerd. Het gaat om een keur van de ‘beste’, meeste boeiende, de populairste, interessantste of bekoorlijkste panden die nu opnieuw worden opengesteld. De Bruggeling kon mee de keuze bepalen. De OMD-bezoeker kan op 7 en 8 september niet minder dan 33 totaal verschillende sites ontdekken en kiezen tussen 18 activiteiten. De keuze wordt bijzonder moeilijk. Monumenten, exclusieve openstellingen van woonhuizen, stadsgroen, themawandelingen en -fietstochten, boottochten, tentoonstellingen, en lezingen zorgen voor een bijzondere kijk op het verleden en het heden én vooral de toekomst van het erfgoed. Op deze editie gaat opnieuw speciale aandacht naar panden die op dit moment gerestaureerd en herbestemd worden. In de werelderfgoedstad Brugge hebben we iedere dag aandacht voor het architecturale erfgoed maar het is voor ons een aangename plicht om dit ieder jaar een weekend lang voor iedereen en speciaal voor de Bruggeling in de kijker te plaatsen op Open Monumentendag. OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR 4 Wij danken van harte de deelnemende eigenaars en organisaties, de erfgoedpartners in Brugge, de vrijwilligers en de medewerkers van de Dienst Monumentenzorg. We hopen dat de 25ste editie een geslaagd en veelzijdig erfgoedgebeuren wordt voor iedereen. Echte ‘monumentale’ feestdagen! Franky Demon Renaat Landuyt Schepen voor Burgemeester Ruimtelijke Ordening, Monumentenzorg, Huisvesting, Jeugd en Brugge studentenstad 5 OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR INLEIDING OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR 6 De 25ste jaardag, een terugblik Op zaterdag 7 en zondag 8 september 2013 is het voor de 25ste keer Open Monumentendag. Een belangrijke verjaardag en een moment voor reflectie. De medewerkers van de stedelijke Dienst Monumentenzorg, organisators van de OMD voor de Stad Brugge, hebben deze kwarteeuw onafgebroken en met veel enthousiasme het culturele evenement voorbereid. Dit met de bedoeling de stadsbewoners en de bezoekers maximaal mee te laten genieten van het erfgoed en al ‘het moois’ dat Brugge te bieden heeft achter de gevels en achter het zogenaamde ‘postkaartimago’ van onze stad. Er was eens … Op 10 september 1989 vond de allereerste Open Monumentendag ooit in Vlaanderen plaats. Het was dadelijk een schot in de roos, ook in Brugge. Vijfhonderdduizend deelnemers gingen in Vlaanderen op stap om de monumenten op deze nieuwe manier te ontdekken en te bewonderen. Deuren die altijd toe waren gebleven, gingen voor het eerst open. Monumenten verschenen bovenaan politieke agenda’s. Toen was OMD het enige dagevenement in zijn soort. Het exclusieve van het gebeuren is al lang weggedeemsterd door de opkomst van een Erfgoeddag, de Dag van de Architectuur, de Dag van het Park, de Open Bedrijvendag … maar inhoudelijk is OMD professioneler geworden en beter onderbouwd. In 1989 vulden we in Brugge het dagprogramma in met één themawandeling in de Ezelstraat. In de loop van de jaren werd het aanbod (veel) groter, gevarieerder, kwaliteitsvoller en innovatiever. Alle erfgoedsectoren met archeologie en het groene erfgoed als bijkomende vaste partners werkten mee aan de invulling van het culturele gebeuren. Er werd geleidelijk aan naar een holistische benadering toegewerkt om geen enkel facet van het erfgoed te negeren en het verhaal af te ronden. OMD stelt uiteraard blijvend het onroerend erfgoed voorop. In 2001 werd een werkgroep OMD opgericht met culturele partners binnen en buiten de stedelijke diensten. Dit betekende een verrijking voor het denkproces en voor de samenstelling van het programma. Het werd vanaf 1995 ook belangrijk om de geschiedenis achter de gevel te achterhalen en ‘toe te voegen’ aan de begeleiding van de openstelling. Dankzij deze methode, ontwikkeld door de ‘Brugse Huizengeschiedenis’, werd elk pand historisch geduid met zijn eigenaars en bewoners, die er vaak een architecturale laag aan toevoegden. Wie 7 OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR woonde er en wanneer en waarom op die plaats? Wie gaf vorm aan het huis of gebouw? Welke architect ontwierp het gebouw en waarom in die bepaalde stijl? Het louter openstellen van een gebouw is immers maar één aspect van de ontsluiting van het bouwkundig erfgoed waar met Open Monumentendag naar werd gestreefd. Dit is weinig betekenisvol als het niet met een ‘kennisoverdracht’ gepaard gaat. Monumenten vervullen de fundamentele behoefte aan geschiedenis die iedereen van ons voelt en geschiedenis hoeft helemaal niet saai te zijn. De Antwerpse architect Joseph Schadde, ontwerper van vele kastelen in Brugge, zei in 1870 dat monumenten of historische gebouwen voorbeelden zijn van ‘sprekende architectuur’ en iets te vertellen hebben over de geschiedenis en de mens en juist daarom waardevol en boeiend zijn. Deze verhalen helpen om het erfgoed dicht bij het publiek te brengen en te houden. OMD biedt daartoe ieder jaar opnieuw op een zeer laagdrempelige manier een grote kans waar we in Brugge ten volle van gebruikmaken. Hoofddoel is de bewustmaking en de solidariteit rond erfgoed en erfgoedzorg vergroten. Het lijkt een vanzelfsprekendheid om te investeren in behoud, (her)bestemming en toegankelijkheid van het erfgoed. Maar blijft dat ook zo in economisch moeilijke tijden? Sensibilisering en een draagvlak creëren, zijn en blijven broodnodig. Het verleden vasthouden en koesteren, ontneemt niet de mogelijkheid om naar de toekomst te kijken. In Brugge heeft de erfgoedzorg zich overduidelijk vertaald in de groeiende internationale interesse voor de stad met jaarlijks miljoenen bezoekers en de uitzonderlijke erkenning als werelderfgoedstad. Dit vraagt een onafgebroken inzet, zorg en alertheid. OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR 8 Daarnaast was OMD Brugge jarenlang baanbrekend door de werking van het Jongerenproject OMD dat in 1992 werd opgericht, een pioniersproject met jongeren tussen 14 en 18 jaar dat zich ieder jaar opnieuw een originele weg door het monumentenprogramma baande met schitterende resultaten als gevolg. Het was van bij aanvang van Open Monumentendag Vlaanderen duidelijk dat het evenement geen jonge mensen aantrok, net als andere culturele manifestaties. De Koning Boudewijnstichting, toen nog organisator van OMD, trok al in 1991 aan de alarmbel. De Dienst Monumentenzorg, aangespoord door wijlen Carry Corné, leraar van het Koninklijk Atheneum Brugge, en gesteund door tal van enthousiaste vrijwilligers (kunsthistorici, leraars, gidsen, huismoeders, muzikanten, kunstenaars,..) lanceerde een project in Brugge om het tegenovergestelde aan te tonen. ‘Jonge mensen kunnen wel geboeid worden door erfgoed, maar het moet op de juiste manier worden aangebracht’. Jongeren met verschillende achtergronden en opleidingen werden uit Brugse scholen’ gerekruteerd’ en op een innovatieve manier aan het werk gezet. De eerste jaren was de werkmethode traditioneel met workshops, lezingen, bezoeken aan musea en gidsbeurten om architecturale details te leren opmerken. Origineel was wel dat de jongeren elk jaar een monument kozen en op OMD hun interpretatie ervan toonden. De totale ‘carte blanche’ gaf opvallende resultaten. De jongeren namen gaandeweg het project in handen. Vanaf 1995 moedigde de Koning Boudewijnstichting onafgebroken andere steden aan om het Brugse voorbeeld te volgen. Het project culmineerde in ‘2002, Brugge Culturele hoofdstad van Europa’ met het Europese Frontsid(t)e initiatief waarbij acht Brugse gevels onder handen werden genomen door Brugse jongeren. Dat deden ze samen met Griekse, Letse, Zweedse, Deense en Slowaakse leeftijdsgenoten. Het Jongerenproject (ondertussen omgedoopt tot Erfgoedjongeren vzw) stierf vanaf 2005 een stille dood, maar niet zonder een belangrijke erfenis na te laten met TapisPlein vzw (een projecthuis voor erfgoed en actuele cultuur), waar jonge erfgoedpioniers zich verenigden. TapisPlein won in 2007 de Vlaamse Cultuurprijs en is een landelijk expertisecentrum voor het cultureel erfgoed. Het Jongerenproject is iets om fier op te zijn. Het succes werd nooit bestendigd omdat er geen blijvende structurele werking en financiële middelen waren ingezet. Ondertussen was wel bewezen dat jongeren erfgoed-genegen waren. De laatste jaren worden met de hulp van de Brugse musea en Bruggeplus vzw OMDJunior projecten uitgewerkt (in 2013 ‘Op zoek naar kasteeldame Petronilla’), die zich vooral richten op gezinnen met kinderen. 9 OPEN MONUMENTENDAG 2013 | HET BESTE VAN 25 JAAR Sinds 1997 is Brugge uniek, en dat mag onderstreept worden, in het organiseren van een Open Monumentendagweekend. De stad is het met haar grote erfgoedtraditie aan haar