0777 Wysokie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz WYSOKIE MAZOWIECKIE (377) Warszawa 2011 Autorzy: Jerzy G ągol*, Paweł Kwecko*, Jerzy Miecznik*, Jerzy Król**, Małgorzata Marczak**, Główny koordynator MGP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Bogusław B ąk* Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska* Redaktor tekstu: Olimpia Kozłowska* *Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul Kwidzy ńska 71, 51-415 Wrocław © Copyright by PIG-PIB and M Ś, Warszawa 2011 Spis tre ści I. Wst ęp – Jerzy G ągol ....................................................................................................3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Jerzy G ągol .......................................4 III. Budowa geologiczna – Jerzy G ągol ............................................................................7 IV. Zło Ŝa kopalin – Jerzy G ągol ......................................................................................10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Jerzy G ągol .....................................................13 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Jerzy G ągol ................................14 VII. Warunki wodne – Jerzy G ągol ..................................................................................15 1. Wody powierzchniowe ...........................................................................................15 2. Wody podziemne ....................................................................................................16 VIII. Geochemia środowiska ..............................................................................................18 1. Gleby – Paweł Kwecko ...........................................................................................18 2. Pierwiastki promieniotwórcze – Jerzy Miecznik .....................................................20 IX. Składowanie odpadów – Małgorzata Marczak, Jerzy Król .......................................22 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – Jerzy G ągol ..........................................................28 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Jerzy G ągol ...........................................................29 XII. Zabytki kultury – Jerzy G ągol ...................................................................................31 XIII. Podsumowanie – Jerzy G ągol, Jerzy Król, Małgorzata Marczak .............................33 XIV. Literatura....................................................................................................................34 I. Wst ęp Mapa geo środowiskowa Polski (MG śP) w skali 1:50 000 przedstawia w syntetyczny spo- sób wyst ępowanie kopalin oraz stan ich rozpoznania i zagospodarowania górniczego na tle wybranych elementów hydrogeologii i geologii in Ŝynierskiej oraz stanu i potrzeb ochrony śro- dowiska, przyrody i dóbr kultury (plansza A). Informuje tak Ŝe o stanie geochemicznym po- wierzchni ziemi i mo Ŝliwo ści składowania odpadów (plansza B). Mapa geo środowiskowa Polski jest adresowana głównie do instytucji, samorz ądów i organów administracji pa ństwowej, zajmuj ących si ę zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści jest przydatna w realizacji m.in. postanowie ń ustawy o za- gospodarowaniu przestrzennym, ustawy o odpadach, prawa ochrony środowiska oraz prawa geologicznego i górniczego. Zawarte na mapie informacje mog ą by ć wykorzystane przy opracowywaniu strategii rozwoju województw, studiów i planów zagospodarowania prze- strzennego oraz w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe s ą pomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych pro- gramów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa mo Ŝe te Ŝ by ć przy- datna w kształtowaniu proekologicznych postaw społeczno ści lokalnych oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Wskazane na planszy B naturalne warunki izolacyjno ści podło Ŝa s ą wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, ale tak Ŝe powinny by ć uwzgl ędniane przy lokalizacji innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub mog ących pogarsza ć stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych s ą u Ŝyteczne do wskazywania kierunków zagospo- darowania terenów zdegradowanych. Arkusz Wysokie Mazowieckie (377) Mapy geo środowiskowej Polski został wykonany według zasad okre ślonych w Instrukcji… (2005). Plansza A jest wykonaną w Oddziale Świ ę- tokrzyskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego w Kielcach reambulacj ą arkusza Wysokie Mazowieckie Mapy geologiczno-gospodarczej Pol- ski w skali 1:50 000 (Krogulec, Wierchowiec, 2007). Plansza B w zakresie geochemii środo- wiska została opracowana w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym-Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie, a w zakresie problematyki składowania odpadów w Przedsi ębior- stwie Geologicznym Proxima SA we Wrocławiu. Materiały archiwalne i informacje niezb ędne dla realizacji mapy uzyskano m.in.: w Cen- tralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie, w Urz ędzie Marszałkowskim Województwa 3 Podlaskiego w Białymstoku, u Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku, w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Białymstoku, w Instytucie Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach, w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku, w Urz ędach Gmin, których tereny znajduj ą si ę w granicach arkusza Wysokie Mazowieckie, oraz w Starostwie Powiatowym w Wysokiem Mazowieckiem. Dane archiwalne zostały zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie współrz ędnych 1942 (arkusz N-34-1118-A Wysokie Mazowieckie). Mapa jest przygotowana w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski. Ponadto szczegółowe dane o zło Ŝach s ą uj ęte w kartach informacyjnych złó Ŝ i w komputerowej bazie danych o zło- Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Arkusz Wysokie Mazowieckie obejmuje obszar poło Ŝony pomi ędzy 52°50’ a 53°00’ szeroko ści geograficznej północnej i 22°30’ a 22 o45’ długo ści geograficznej wschodniej. Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza Wysokie Mazowieckie le Ŝy w woje- wództwie podlaskim. Obejmuje fragmenty miasta i gminy Wysokie Mazowieckie oraz gmin Kulesze Ko ścielne, Sokoły, Nowe Piekuty, Szepietowo 1 (powiat wysokomazowiecki), a tak Ŝe fragment gminy Po świ ętne (powiat białostocki). Obszar arkusza, według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego (2001), jest poło Ŝony na Wysoczy źnie Wysokomazowieckiej, b ędącej cz ęś ci ą Niziny Północnopodla- skiej (fig. 1). Wysoko ść omawianego obszaru wynosi około 130 – 140 m n.p.m. Falista wy- soczyzna morenowa stanowi tło dla ró Ŝnych mniejszych form. Lokalne deniwelacje w jej obr ębie dochodz ą do 5 m. Zdenudowane stoki wysoczyzny s ą łagodnie nachylone w kierunku wschodnim. Na wysoczy źnie licznie reprezentowane s ą kemy. Wysoko ści wzgl ędne wzgórz o stromych zboczach dochodz ą do 20 m. Najwa Ŝniejsze formy geomorfologiczne na opisy- wanym obszarze to formy: lodowcowe, utworzone w strefie martwego lodu, wodnolodowco- we, eoliczne, rzeczne, jeziorne, denudacyjne oraz antropogeniczne. Obszar arkusza le Ŝy na skraju Podlasia, historycznej krainy Polski, sąsiaduj ącej tu z Mazowszem. 1 Do 1983 r. miejscowo ść i gmina nosiła nazw ę Szepietowo-Stacja. 1.01.2010 r. Szepietowo uzyskało prawa miejskie. W tek ście niniejszych obja śnie ń stosowana jest nazwa Szepietowo, cho ć na mapie, ze względu na stary podkład topograficzny figuruje nazwa Szepietowo-Stacja. 4 Obszar arkusza Wysokie Mazowieckie le Ŝy w strefie klimatycznej Polski, która charak- teryzuje si ę średni ą temperatur ą roczn ą około 7–7,5 oC (stycznia od -3 do -3,5 oC, lipca od 17,5 do 18 oC), średni ą roczn ą sum ą opadów 550 mm, liczb ą dni przymrozkowych (<0 oC) od 110 do 120 i liczb ą dni gor ących ( ≥ 25 oC) od 30 do 40 (Lorenc, red., 2005). Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Wysokie Mazowieckie na tle jednostek fizycznogeograficznych (wg J. Kondrackiego, 2001) 1 – granice mezoregionów Mezoregiony Niziny Północnopodlaskiej: 843.31 – Wysoczyzna Kolne ńska, 843.32 – Kotlina Biebrza ńska, 843.33 – Wysoczyzna Białostocka, 843.35 – Wysoczyzna Wysokomazowiecka, 843.36 – Dolina Górnej Narwi, 843.37 – Równina Bielska, 843.38 – Wysoczyzna Drohiczy ńska Lasy wyst ępuj ą na około 10% powierzchni arkusza. Najwi ększy kompleks le śny, poło- Ŝony w centralnej cz ęś ci obszaru arkusza, nosi lokaln ą nazw ę Las Mazury. Mniejsze obszary le śne s ą poło Ŝone w okolicach miejscowo ści: Szepietowo, Nowe Piekuty, Wojsławy oraz Sokoły. W lasach dominuj ą siedliska Ŝyzne – las świe Ŝy i las mieszany, mniejsze powierzch- nie zajmuje bór mieszany świe Ŝy oraz bór świe Ŝy. We wszystkich lasach dominuje sosna wymieszana w wi ększej lub mniejszej ilo ści z gatunkami li ściastymi, zale Ŝnie od Ŝyzno ści 5 siedliska. Przewa Ŝaj ą drzewostany w wieku powy Ŝej 50 lat. W dolinach i lokalnych zagł ębie- niach terenu wyst ępuj ą siedliska olsu. Na obszarze arkusza Wysokie Mazowieckie ponad 60% powierzchni zajmuj ą grunty orne, zaliczane do klas bonitacyjnych od I do IVa. We wschodniej cz ęś ci arkusza wyst ępuj ą gleby chronione mineralne typu gleb brunatnych, na pozostałym obszarze