Language Related Research E-ISSN: 2383-0816 Vol.11, No.4 (Tome 58), T. M .U. September, October & November 2020

Kinship Terms and Terms of Address in Nænæji Dialect Received: 6/03/2019 Accepted: 4/07/2019

Reza Amini* ∗ Corresponding Author's PhD in General Linguistics, Assistant Professor of Research Institute for Cultural Heritage and E-mail: [email protected] Tourism, Tehran, Iran.

Abstract In this article, which is a descriptive – analytical research, and the first research done about Nænæji dialect, the use of kinship terms and terms of address in this dialect is studied. This dialect is spoken in village of Nænæj, in Malayer County, Iran. Nænæji can be considered as a variety of Persian being influenced by Lori, Laki, and Kurdish languages. In “introduction”, some basic points about the research and its goals are presented; then the village of Nænæj is briefly introduced; and finally the main questions of the research are presented as: 1.Concerning age degree of the informants, what kinds of changes can be seen in use of kinship terms and terms of address in Nænæji dialect, in recent decades? 2. What are the causes of change in kinship terms and terms of address of Nænæji dialect? The data, gathered in a field work and through network participation in the language community, are analyzed in four separate categories: kinship terms coming from consanguinity , kinship terms coming from affinity , ḌᾹ Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 kinship terms coming from RA and brotherhood formula (based on Islamic jurisprudence or Fiqh), and address terms for nonrelatives . Data have been analyzed through using concepts and terms of George Peter Murdock and Lewis Henry Morgan. In other words, partly, this research is based on what Murdock and Morgan have said about kinship terms in different languages of the worlds. In “review of the literature”, a number of researches done about the use of kinship terms in different Iranian languages, namely Persian, Kurdish and Gilaki, are reviewed, to show that the present research can complete the

639 Language Related Research E-ISSN: 2383-0816 Vol.11, No.4 (Tome 58), T. M .U. September, October & November 2020

researches done in this field. This research reveals, among the rest, that Nænæji has a rich array of kinship terms and terms of address. Also, analysis of Nænæji kinship terms coming from consanguinity, Nænæji kinship terms coming from affinity, Nænæji kinship terms coming from RA ḌᾹ , and Nænæji address terms for nonrelatives, shows that in using all of them we see deep changes in recent decades; in a way that decrease in variety of kinship terms and address terms of the dialect is something clear. In fact, in recent decades, Nænæji kinship terms have moved towards missing distinctions based on age, disappearance of derivative and descriptive terms, and accepting standard Persian’s norms and terms. The research also reveals that today in Nænæji, the use of some of the kinship terms and terms of address is restricted to middle and old age groups. It also indicates that change in community relationships and family structure, migration and urbanization are the causes of Nænæji kinship terms and terms of address become obsolete and even extinct; and the standard Persian equivalent substitute them. This is a clear example of dialect levelling in Iran.

Keywords : Nænæji dialect, kinship terms, terms of address, terms of reference, gender, migration. Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021

640 دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ د 11 ، ش 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399 ، ﺻﺺ 639 - 667

اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎيِ ﮔﻮﻳﺶ ﻧَﻨﱠﺠﻲ1

رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ*

اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﮔﺮدﺷﮕﺮي، ﺗﻬﺮان، اﻳﺮان.

درﻳﺎﻓﺖ: /15 /12 97 ﭘﺬﻳﺮش: /13 /04 98 98

ﭼﻜﻴﺪه در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄ ﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧَﻨﱠﺠﻲ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ، زﺑﺎن ﻣﺮدم روﺳﺘﺎي ﻧَﻨﱠﺞِ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻼﻳﺮ اﺳﺖ. داده ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﻣﻴﺪاﻧﻲ و در ﮔﻔﺖو ﮔﻮيِ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ ﺑﺎ ﮔﻮﻳﺸﻮرانِ ﻧَﻨﱠﺠﻲ ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﻧﺪ، در ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ: اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮ ﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺴﺒﻲ، اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺳﺒﺒﻲ، اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي رﺿﺎﻋﻲ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺎﺷﻲ از « ﻋﻘﺪ اُﺧﻮت» ، ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان. اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﻣﺘﻨﻮع و ﻏﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل دﮔﺮﮔﻮﻧﻲِ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ﻳﺎ ﻣﻬﺠﻮر و ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪن آن ﻫﺎ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت راﻳﺞ در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﻮﻧﺔ روﺷﻨﻲ اﺳﺖ از ﺣﺮﻛﺖ ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎ و زﺑﺎن ﻫﺎي اﻳﺮان در ﻣﺴﻴﺮ ﻫﻢ ﺳﺎﻧﻲ.

واژه ﻫﺎ ي ﻛﻠﻴﺪي : ﮔﻮﻳﺶ ﻧَﻨﱠﺠﻲ، ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، ﺧﻄﺎب واژه، ارﺟﺎع واژه، ﺟﻨﺴﻴﺖ، ﻣﻬﺎﺟﺮت.

Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 .1 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻳﻜﻲ از ﺣﻮزه ﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ زﺑﺎن، ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ « اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي » اﺳﺖ. ﺷﻤﺎر اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت، ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي آن ﻫﺎ، اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺆ ﻪﻟﻔ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺟﻨﺴﻴﺖ، ﺳﻦ و ﻧﺴﻞ در ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي آنﻫﺎ و ﺳﺎده ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﻮدﻧﺸﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮﺑﻲ درﺑﺎرة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ

1 Kinshi p Terms and Terms of Addre ss of Nanaji Dialect ـــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻘﺎﻟﻪ: E-mail: [email protected]

رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ زﺑﺎﻧﻲ، ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي آن ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ و روﻧﺪ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ زﺑﺎﻧﻲ ﺟﺎري آن آﮔﺎه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌ ﺔ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، ﺑﺎ ﻛﺘﺎب ﻧﻈﺎم رواﺑﻂ ﻧﺴﺒﻲ و ﺳﺒﺒﻲ ﺧﺎﻧﻮادة اﻧﺴﺎن2 ﻟﻮﻳﻴﺲ ﻫﻨﺮي ﻣﻮرﮔﺎن3 آﻏﺎز ﺷﺪ. در ﺑﺨﺶ ﭘﺎﻳﺔ ﻧﻈﺮي ﭘﮋوﻫﺶ، اﻳﻦ اﺛﺮ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد. در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎﻳﻲ درﺑﺎرة اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﻛﺸﻮر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺨ ﺶ ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آن ﻫﺎ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﮔﻮﻳﺶ ﻧَﻨﱠﺠﻲ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ در روﺳﺘﺎي ﻧَﻨﱠﺞ ﺑِﺪان ﮔﻔﺖو ﮔﻮ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻧَﻨﱠﺞ در ﺑﺨﺶ ﺟﻮﻛﺎر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻼﻳﺮ، در ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻛﺴﺐ (در ﺑﺎﺧﺘﺮ)، ﺷَﺮﻳﻒ آﺑﺎد و ﻗﻮزان (در ﺧﺎور)، ﺳﻨﮓ ﺳﻔﻴﺪ، ﭼﺸﻤﻪ ﭘﻬﻦ و ﺑِﺶ آﻗﺎج (در ﺷﻤﺎل) و ﮔﻠﻮﺷﺠﺮد (در ﺟﻨﻮب) واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﻳﺮان ( 1331 : /5 458 )، « ﻧﻨﺞ » ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻫﻲ از دﻫﺴﺘﺎن آورزﻣﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻼﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ 1455 ﻧﻔﺮ ﺳﻜﻨﻪ و ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن. ﺑﺮ ﭘﺎﻳ ﺔ آﻣﺎرﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ، ﺟﻤﻌﻴﺖ روﺳﺘ ﺎي ﻧﻨﺞ 669 ﻧﻔﺮ اﺳﺖ، ﻳﻌﻨﻲ در ﻛﻢ ﺗﺮ از 70 ﺳﺎل، ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﻦ روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻛﻢ ﺗﺮ از ﻧﺼﻒ، ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.4 ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲِ ﻣﺮﻛﺰ اﻳﻦ روﺳﺘﺎ ﻛﻪ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧَﻨﱠﺠﻲ ﺑﺪان « ﻣﻴﺎنِ آوادي » (« ﻣﻴﺎن ﻳﺎ ﻣﺮﻛﺰ آﺑﺎدي/ ده ») ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ″ 10.5′ 25˚34 ﺷﻤﺎﻟﻲ و ″ 08.3′ 45˚48 ﺧﺎوري . ﺷﻐﻞ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺮدم ﻧﻨﺞ، ﻛﺸﺎورزي، ﺑﺎﻏﺪاري و دام داري اﺳﺖ. ﻗﺎﻟﻲِ ﻧَﻨﱠﺞ ﻧﻴﺰ، در ﻃﺮح ﻫﺎيِ « ﭼﺎرﭼِﻨﮓ » «، ﭼﺎرﻣﺎﻫﻲ » «، ﻣﺎﻫﻲ رﻳﺰه » «، ﺳﻲ ﻣﺎﻫﻲ » «و ﻣﻮﺳﻲ ﺧﺎن ﺑﻼﻏﻲ» ، آوازة ﺟﻬﺎﻧﻲ دارد. ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲِ ﺗﺄﻣﻴﻦ آب ﻛﺸﺎورزي ﻧَﻨﱠﺞ ﻗﻨﺎت ﻫﺎيِ « ﺑﺎﻗﺮآواد » (« ﺑﺎﻗﺮآﺑﺎد ») ، « ﻣﻤﺪاواد » (« ﻣﺤﻤﻮ دآﺑﺎد ») «، ﻗﺮﻳﻴﻪ » «و ﻛَﺮﻳﺰَه » «ﻳﺎ ﻣﻴﺎنِ آوادي » اﺳﺖ. ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در دو ﺳﻪ دﻫﺔ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪة ﺑﻨﺎﻫﺎ و ﻣﻌﻤﺎري ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧَﻨﱠﺞ، از ﺟﻤﻠﻪ « ﻣﺴﺠﺪ داﻣﺎن » (« ﻣﺴﺠﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ») «، ﺣﺎﻣﺎم داﻣﺎن » (« ﺣﻤﺎم ﭘﺎﻳﻴﻦ ») «، ﺣﺎﻣﺎمِ ﺑﺎﻻ » (« ﺣﻤﺎم ﺑﺎﻻ ») و ﭼﻨﺪ ﺑﺮج ﻛﺎﻣﻼً ﺳﺎﻟﻢِ ﭼﻨﺪﺻﺪﺳﺎﻟﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﺷﺪه اﺳﺖ. داده ﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ روش ﻣﻴﺪاﻧﻲ و در ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﮔﻔﺖو ﮔﻮي ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ ﺑﺎ ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ، در رده ﻫﺎي ﺳﻨﻲِ 9 ﺗﺎ 80 ﺳﺎل، و ﻧﻴﺰ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺷَﻢِ زﺑﺎﻧﻲ ﻧﮕﺎرﻧﺪه، ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﮔﻮﻳﺶ ﻣﻮردﻧﻈﺮ و ﻧﺸﺎن دادن اﺛﺮ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﺮ ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، ﺑ ﺎ ﺎ

2 34 httpsLewisSystems ://www.am Henry of Consang M organ ar.org.ir/84-1395 uinity and Affinity of the Human Family

642 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

درﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ اﻳﻦ دو ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ: 1 ) ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ردة ﺳﻨﻲ ﮔﻮﻳﺸﻮران ﭘﮋوﻫﺶ، ﭼﻪ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ در ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﱠﺠﻲ از ﭼﻨﺪ دﻫﺔ ﭘﻴﺶ ﺗﺎﻛﻨﻮن دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد؛ 2 ) ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺤﻮل ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳ ﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟

.2 ﭘﺎﻳﺔ ﻧﻈﺮي ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻨﻮﻧﻲ، ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﻮرﮔﺎن و ﻣﻮرداك5 اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. دﻟﻴﻞ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪن اﻳﻦ دو دﻳﺪﮔﺎه، ﺗﻌﺮﻳﻒ و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي دﻗﻴﻖ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در آن ﻫﺎ و اﺛﺒﺎت ﻛﺎرآﻣﺪي ﺷﺎن در ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎ ت در ﺑﺴﻴﺎري از زﺑﺎن ﻫﺎي ﺟﻬﺎن ــ ازﺟﻤﻠﻪ زﺑﺎن ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ــ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻣﻮرﮔﺎن ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ « ازدواج » «، ﺧﺎﻧﻮاده » «و ﺧﻮن » در ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ: در اﻃﺮاف ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺣﻠﻘﻪ ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﺧﻮﻳﺸﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ او در ﻣﺮﻛﺰﺷﺎن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮد ﻣﺮﻛﺰي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ6 ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و درﺟﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ او ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﺑﺎﻻي اﻳﻦ ﻓﺮد، ﭘﺪر و ﻣﺎدر او و ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن آن ﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و در ﭘﺎﻳﻴﻦ او ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ و آﻳﻨﺪﮔﺎن آن ﻫﺎ. در اﻃﺮاف او ﻧﻴﺰ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺶ و آﻳﻨﺪﮔﺎنِ آن ﻫﺎ و ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮانِ ﭘﺪر و ﻣﺎدر او و آﻳﻨﺪﮔﺎنِ آن ﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ، و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺷﻤﺎرﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ و داراي ﻧﻴﺎﻛﺎن دورﺗﺮ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺑﺎ او ﻫﺴﺘﻨﺪ (10 :1871) . . ﻣﻮرﮔﺎن در ﺑﺮرﺳﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، اﺻﻄﻼح ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ7 را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﺒﻘﻪ اي8 ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ اﺻﻄﻼح ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺑﻪ را ﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺷﺎره دارد، اﻣﺎ اﺻﻄﻼح ﻃﺒﻘﻪ اي ﺑﻪ ﭼﻨﺪ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي (ibid : vi) . ﻣﻮرﮔﺎن در ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﻫﺎي آرﻳﺎن، ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ . او « ﻋﻤﻮ » «و ﻋﻤﻪ » «و ﺧﺎﻟﻮ»9 و Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 « ﺧﺎﻟﻪ » ﻓﺎرﺳﻲ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از « ﻋﻢ » «و ﻋﻤﺖ » «و ﺧﺎل » «و ﺧﺎﻟﺖ » ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲ داﻧﺪ (ibid : 44-47) . . ﻣﻮرداك (14-13 :1949) ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل، ﻫﺮ اﻧﺴﺎنِ ﺑﺰرگ ﺳﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻛﻢ دو ﺧﺎﻧﻮادة ﻫﺴﺘﻪ اي ﺗﻌﻠﻖ دارد: ﺧﺎﻧﻮاده اي ﻛﻪ در آن زاده ﺷﺪه (ﭘﺪر،

5 876 EgoGeorge Peter Murdock 9 ﻛﻮﺳﺘﻴﭻ (K ostić, 1997: 14) ، رﻳﺸﺔ « داﻳﻲ » را در واژة « دا ي » ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﺎي « ﻣﺎ در » ﻣﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﻌ ﻞ dhayati زﺑﺎن ﻫﻨ ﺪي – آرﻳﺎن ﻛُﻬﻦ (Old In do-Aryan) ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﻣَﻜﻴﺪن » ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳ ﺖ. ﻫﻤﻴ ﻦ واژ ه در ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺎ در ﻳﺎ واژه ﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻣﺎد ر ﻣﺮﺑﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ از زﺑﺎن ﻫﺎي ﻫﻨﺪواروﭘﺎﻳﻲ و اﻳﺮاﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻨﺪي، ارﻣﻨﻲ، روﺳﻲ، آ ﺳﻲ، ﻛُﺮدي و ﻟُ ﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻳﺎدي « داﻳ ﻲ » را واژه اي ﺗﺮﻛﻲ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ؛ و ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ ﺣﺘ ﻲ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛ ﻪ وﻗﺘﻲ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ اﺻﻄﻼﺣ ﺎت « ﻋﻤﻮ» «، ﻋﻤﻪ » «و ﺧﺎﻟﻪ را» از ﻋﺮﺑﻲ ﻗﺮض ﮔ ﺮﻓﺘﻪ، ﭼﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي راﺑ ﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﭼﻬﺎرم – ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮادرِ ﻣﺎدر – اﺻﻄﻼﺣﻲ ﺗﺮﻛﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد (Sp ooner, 1966 : 52) . اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣ ﻲ داﻧﻴﻢ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﭼﻬﺎرم (ﻳﻌﻨﻲ « ﺧﺎﻟﻮ ») را ﻧﻴﺰ ﻓﺎر ﺳﻲ از ﻋﺮﺑﻲ ﻗ ﺮض ﮔﺮ ﻓﺘﻪ ا ﺳﺖ ، اﻣﺎ اﻛﻨﻮن د ر ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎ ر ﺑ ﻪ ﻛﺎر ﮔﺮ ﻓﺘﻪ ﻧﻤ ﻲ ﺷﻮد. classifidescri ptive catory

643 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﻣﺎدر، ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان ﻓﺮد) و ﺧﺎﻧﻮاده اي ﻛﻪ از رﻫﮕﺬر ازدواج، ﺧﻮد ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮده اﺳﺖ (ﺷﻮﻫﺮ ﻳﺎ زن ﻓﺮد، ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان او). اﻳﻦ اﻣﺮ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮد اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ: ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان درﺟﺔ ﻳﻚ (ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان ﻓﺮد، و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان او)، ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان درﺟﺔ دو ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﺎن درﺟﺔ ﻳﻚ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان درﺟﺔ ﻳﻚ او ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ (ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﭘﺪرِ ﭘﺪر ﻓﺮد، ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺎدر او، ﭘﺴﺮ ﺑﺮادر و ﺷﻮﻫﺮ دﺧﺘﺮ او)؛ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان درﺟﺔ ﺳﻪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﺎن درﺟﺔ ﻳﻚ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان درﺟﺔ دو ﻓﺮد ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ (ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﭘﺪر ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮ ﻓﺮد و دﺧﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺮ ﻫﻤﺴﺮ او). ﻣﻮرداك اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را از ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻮة ﻛﺎرﺑﺮد، ﺳﺎﺧﺘﺎر زﺑﺎﻧﻲ و داﻣﻨﺔ ﻛﺑﻪ ﺎرﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ. از ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻮة ﻛﺎرﺑﺮد، اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻓﺮاد ﻳﺎ ارﺟﺎع ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ. « ﺧﻄﺎب واژه اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﻔﺖو ﮔﻮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ [ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن او] ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود؛ ... ارﺟ ﺎع واژه اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ، ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺖ - و ﮔﻮ ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻲ ﺛﺎﻟﺚ درﺑﺎرة او ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد ». ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﺑﺎﻧﻲ ﻣﻮرداك، اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﺔ ﺳﺎده 10 ، اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ 11 و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ 12 ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ: اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺳﺎده، واژه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ واژ ة دﻳﮕﺮي ﻓﺮوﻛﺎﺳﺖ ... ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ... زﺑﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ، اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮن ... stepson اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻳﻚ اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺳﺎده و ﻋﻨﺼﺮ واژﮔﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ... . اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ، اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳ ﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ farbror در زﺑﺎن ﺳﻮﺋﺪي (ﺑﺮادرِ ﭘﺪر) ﻛﻪ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺳﺎده را ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺧﺎﺻﻲ اﺷﺎره ﻛﻨﺪ (ibid : 92-94). ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ داﻣﻨﺔ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي، ﻣﻮرداك اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ 13 و ﻃﺒﻘﻪ اي 14

ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ: « اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ي ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ درﺑﺎرة Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻳﻚ ﻣﻘﻮﻟﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺧﺎص ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ... . از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ، اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻃﺒﻘﻪ اي، اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺎرة اﻓﺮاد دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﻮﻟﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد » (ibid : 97-99) . ﻣﻮرداك (1970) ﻧﻴﺰ « اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮزﻳﻊ آن ﻫﺎ » را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ.

10 14131211 Elementary classificatorydenotativedescriptiveDerivative

644 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

.3 ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎﻃﻨﻲ (1973) اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ را ﺑﻪ ﺳﺎده و اﺷﺘﻘﺎﻗﻲ و ﻋﺎم و ﺧﺎص ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده و آن ﻫﺎ را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ. رﺿﺎﻳﺘﻲ ﻛﻴﺸﻪ ﺧﺎﻟﻪ و ﭼﺮاﻏﻲ ( 1387 : 96 ) ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ را در ﮔﻮﻳﺶ ﮔﻴﻠﻜﻲ رﺷﺖ و ﻧﻮاﺣﻲ اﻃﺮاف آن ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ . ﻳﻜﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ آن ﻫﺎ، اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ « ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ رواﺑﻂ و ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮدة واژه ﻫﺎ و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲِ ﮔﻴﻠﻜﻲ در ﺣﻮزة ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﻧﺠﺎﻣﻴ ﺪه اﺳﺖ » ( ﻫﻤﺎن: 110 ). ). ﺷﺮﻳﻔﻲ رﻳﺸﺔ واژه ﻫﺎي « ﭘﺪرزن و ﭘﺪرﺷﻮﻫﺮ » «و ﻣﺎدرزن و ﻣﺎدرﺷﻮﻫﺮ » را در ﺧﺎﻧﻮادة زﺑﺎن ﻫﺎي ﻫﻨﺪواروﭘﺎﻳﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده و ازﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ واژه ﻫﺎ «... ﻫﻤﮕﻲ از ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻓﺮﺿﻲ - swé ќuros* و -swe ќur ū´s* در زﺑﺎن ﻫﻨﺪواروﭘﺎﻳﻲ آﻏﺎ زﻳﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ » ( 1386 : 142 ). زاﻫﺪي و ﺷﻤﺲ ( 1388 ) ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻓﺎرﺳﻲ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ. ازﺟﻤﻠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ آن ﻫﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺎرﺑﺮد واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو زﺑﺎن ﺑﻲ ﻗﺮﻳﻨﮕﻲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ وﺟﻮد دارد. ﻣﻨﺼﻮري و رﺣﻤﺎﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣ« ﻄﺎﻟﻌﺔ ﺳﺎﺧﺘﺎري اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎ و زﺑﺎن ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ » ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ( 1394 : 158 ). از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ آن ﻫﺎ، ﻳﻜﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ « اﻟﮕﻮﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮرﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻧﺪارد و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺗﻤﺎم زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎ در آن ﻧﻤﻲ ﮔﻨﺠﺪ ...» ( ﻫﻤﺎن : 173 ). ). ﻋﺒﺎﺳﻲ و ﻛ ﺰازي ( 1392 ) واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﻫﻮراﻣﻲ (ﮔﻮﻧﺔ ﺷﻬﺮ ﭘﺎوه) را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، داده ﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﺔ واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ﺧﻮﻧﻲ، واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺳﺒﺒﻲ، واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺎﺗﻨﻲ و واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺟﻤﻌﻲ » ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﺗﺤﻠﻴﻞ

ﺷﺪه اﻧﺪ. اﺣﻤﺪي و زاﻫﺪي ( 1397 ) ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻛُﺮدي ﻣﻴﺎﻧﻲ (ﺳﻮراﻧﻲ) را ﺑﺮرﺳﻲ و Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﻲ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ. اﺳﺘﺎﺟﻲ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و رده ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ دارد. ﻳﻜﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺘﺎﺟﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ « اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺴﺘﻪ اي ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺪر، ﻣﺎدر، ﺧﻮاﻫﺮ، ﺑﺮادر، دﺧﺘﺮ، ﭘﺴﺮ، زن و ﺷﻮﻫﺮ از دوره ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﻣﺮوز رﺳﻴﺪه اﻧﺪ. اﻣﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻪ، ﻋﻤﻮ، ﺧﺎﻟﻪ، داﻳﻲ ... از ﻋﺮﺑﻲ و

645 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﺗﺮﻛﻲ واﻣﮕﻴﺮي ﺷﺪه اﻧﺪ » ( 1394 : 18 ). ). ﺑﺮﺧﻲ از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دارﻧﺪ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، اﺳﭙﻮ ﻧﺮ 15 (1966) ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي ازدواج در اﻳﺮان ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده؛ و ﻛﻮﺷﻚ ﺟﻼﻟﻲ درﭘﻲ ﻧﺸﺎن دادن وﺟﻮد اﺑﻬﺎم در اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮآﻣﺪه اﺳﺖ ( 1376 : 114 ). ﺟﻮاري و رﺿﺎﺋﻲ ( 1395 ) ﻧﻴﺰ در ﺑﺨﺸﻲ از ﭘﮋوﻫﺶ ﺧﻮد، ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻟﻮي اﺳﺘﺮاوس، ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي آن ﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎرﺑﺮد آن ﻫﺎ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده ، و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺪرﺗﺒﺎر ﻳﺎ ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ، ﺑﻪ رواﺑﻂ اﻓﺮاد ﻧﻈﺮ ﻛﺮده اﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﭘﮋوﻫﺶ، و ﻧﻴﺰ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻫﻴﭻ ﭘﮋوﻫﺸﻲ درﺑﺎرة ﮔﻮ ﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه، ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻨﻮﻧﻲ در ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ زﺑﺎن ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ و ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدنِ زﻣﻴﻨﺔ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ و رده ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ درﺑﺎرة آن ﻫﺎ، از ارزﺷﻲ ذاﺗﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.

.4 اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﮔﻮﻳﺶ ﻧَﻨﱠﺠﻲ 4 ـ .1 اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺴﺒﻲ در ﺑﺮرﺳﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺴﺒﻲ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﱠﺠﻲ، « ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ » را ﻧﻘﻄﺔ ﻣﺤﻮري درﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ و ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﺻﻌﻮدي ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي (ﭘﺪر، ﻣﺎدر، ﭘﺪرﺑﺰرگ، ﻣﺎدرﺑﺰرگ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن) ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﻧﺰوﻟﻲ آن (دﺧﺘ ﺮ، ﭘﺴﺮ، ﻧﻮه، ﻧﺘﻴﺠﻪ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از آن). ﭘﺲ از آن ﻫﺎ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در ﺧﻂ اﻃﺮاف ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ. در ﻧﻨﺠﻲ، ﺑﺮاي ارﺟﺎع ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر، ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از اﺻﻄﻼﺣﺎت ’bevæ‘ و ’nænæ‘

اﺳ ﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﺪر ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’āʃi’ ، ‘b āvā‘ و ’dædæ‘ ﺧﻄﺎب Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ، اﻣ ﺎ ’b āvā‘ از ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺳﻪ اﺻﻄﻼح ﻛﺎرﺑﺮد ارﺟﺎﻋﻲ ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ. در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد ’b āvā‘ از ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ: « ﺑﺎوا، ﭘﺲ ﻛﺠﺎ ﻳﻲ ﺗﻮ ؟ » (ﺧﻄﺎبواژه) ?bāvā ko ʤāni pæ « ﺑﺎواﻣﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ آن روز ﺑﺎﻫ ﺎم ﺑﻮد» (ارﺟﺎع واژه) .bāvāmæ oni ke oruz b āʃom bi

15 Spooner

646 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

از ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﭘﻴﺶ، اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ’āqā‘ داده- اﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد آن ﻧﻴﺰ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻛﻢ ﺷﺪه و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ واژة « ﺑﺎﺑﺎ » داده اﺳﺖ. درﺑﺎرة اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎدر ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻣﺎدر ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’nænæ’ ، ‘āʤi‘ و ’ʃāāʤi‘ 16 ﺧﻄﺎب ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﺻﻄﻼح ’āʤi‘ از ﺑﻘﻴﻪ ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻫﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎﺑﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ، ﻫﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ارﺟﺎﻋﻲ: « آﺟﻲ داري ﭼﻜﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻲ؟ » (ﺧﻄﺎب واژه) ?āʤi dāri ʃi mokoni « ﺑﻪ آﺟﻲ ﻧﮕﻮﻳﻲ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮدم» (ارﺟﺎع واژه) ?be āʤi nevi me in ʤā bidom ا ﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎدر ﻧﻴﺰ از ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻣﻬﺠﻮر ﺷﺪه و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ « ﻣﺎﻣﺎن » داده اﻧﺪ. درﺑﺎرة اﺻﻄﻼﺣﺎت ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي ﭘﺪر و ﻣﺎدر، دو ﻧﻜﺘﻪ درﺧﻮر ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ: )1 ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت درﺑﺎرة ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻛﻢ ﺷﺪ، درﺑﺎرة ﭘﺪرﺑﺰرگ ﻫﺎ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ، ﻳﺎ ﻛﺎرﺑﺮدﺷﺎن درﺑﺎرة آن ﻫﺎ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﻓﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت « آﻗﺎ » «و ﻣﺎﻣﺎن » ﺧﻄﺎب ﻛﻨﺪ، اﻣﺎ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻗﺪﻳﻤﻲ ’b āvā‘ و ’āʤi‘ ﻳﺎ ﺣﺘﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻛﻢ ﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮ و ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮي ﻫﻤﭽﻮن ’āʃi‘ و ’ʃāāʤi‘ 17. )2 اﺛﺮ ﺗﻔﺎوت ﺳﻨﻲ و ﻧﺴﻠﻲ در ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را ﺣﺘﻲ در ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎي ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻗﺪﻳﻤﻲ ’b āvā‘ و ’āʤi‘ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دﻫﻨﺪ، و ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﻛَﻢ ﺳﻦ ﺗﺮ ﻣﻤﻜﻦ ا ﺳﺖ آن ﻫﺎ را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻣﺮوزي ﺗﺮ « آﻗﺎ » «و ﻣﺎﻣﺎن » ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دﻫﻨﺪ. اﺛﺮ ﺗﻔﺎوت ﻧﺴﻠﻲ را در ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻮي ﺑﺰرگ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﺪان و ﻫﻤﺴﺮ او ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺳﻮي ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت « آﻗﺎ » و » Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ’āʤi‘ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ، اﻣﺎ ﻋﻤﻮي ﻛﻮﭼﻚ آن ﺧﺎﻧﺪان و ﻫﻤﺴﺮ او ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺳﻮي ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﺑﺎﺑﺎ » «و ﻣﺎﻣﺎن » ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ. در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ و ﻣﻴﺰان ﺗﺤﺼﻴﻼت ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﻴﺰ اﺛﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻔﺔ ﺗﺮازو را ﺑﻪ ﺳﻮد ﻛ ﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻣﺮوزي و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ آورد.

16 17 ’ʃā‘ ﺗﻨﻮع ﻛﻮ ﺗﺎه ﺷﺪة «اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺷﺎه » ﺧﻮﻳﺸ اﺳﺖ وﺎوﻧﺪي در ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ ﮔ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻮﻳﺶ، ﻛﺎر در ﻣﻲ روﺑﺮﺧﻲ د. در ﻣﻮارد ﮔﻮﻳ ﺑﻴﺸﺘ ﺮﺶ از آﻧﻧﻨﺠﻲ،ﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ دررا ا در ﻳﻨﺠﺎ ﺑﺪان اﺻﻄﻼﺣﺎت اﺷﺎره دﻳﮕﺮيﺷﺪه ﻫ اﺳﺖ. ﻤﭽﻮندر ﻣﻮردي، ’ʃāberār’ﻧﻮه و ﻫﺎي دﺧﺘ ﺮيِ ’ʃāxuwār‘ﺧﺎﻧﻤ ﻧﻴﺰ ﻲ، ﻣﻲاو را ﺑﻴﻨﻴﻢ. ﺑﺎ در اﺻﻄﻼحِ ﺷﻤﺎري ا ز ’āʤidaji‘ ﮔﻮﻳﺶﻳﺎ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ’āʤdāji‘ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﺎرﺑﺮد ﻛﺮدهﻣﺸﺎﺑﻪِاﻧﺪ ، اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ دﻟﻴﻞ را ﻛﻪ ﻣﻲاو را ﺑﻴﻨﻴﻢ؛ در ﺑﺮا ي وﻫﻠﺔ ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﻧﺨﺴﺖ درﺑﻪ ﻓﺎ ﻋﻨ ﻮان رﺳﻲ ’āʤi‘اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ: (ﻣﺎدر) داﻳﻲِ ’ʃāhbāʤj‘ ﺧﻮد و ﻣ ﻲ’ʃāhbibi‘ .ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ.

647 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ، ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺘﻦ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ اﺻﻄﻼﺣﺎت ’b āvā‘ و ’āʤi‘ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﻮرﮔﺎن و ﻣﻮرداك، ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻃﺒﻘﻪ اي ﻫﺴﺘﻨﺪ، زﻳﺮا اﻓﺰون ﺑﺮ « ﭘﺪر » و » « ﻣﺎدر » درﺑﺎرة « ﭘﺪرﺑﺰرگ » «و ﻣﺎدرﺑﺰرگ » ﻧﻴ ﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از رواج اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن « ﻣﺎﻣﺎن » «و آﻗﺎ » «و ﺑﺎﺑﺎ» ، ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺧﻮد از ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن ﺳﺮﻣﺸﻖ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ ﭘﺪري ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد ’b āvā‘ و ’āʤi‘ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ، ﻓﺮزﻧﺪان او ﻧ ﻴﺰ ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺧﻮد را ’b āvā‘ و ’āʤi‘ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ. در ﻧﻨﺠﻲ، اﺻﻄﻼح ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ وﺟﻮد ﻧﺪارد و از ﻫﻤﺎن اﺻﻄﻼﺣﺎتb āvā’ ‘ و ’āʤi‘ ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن آن ﻫﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻣﺎ ﺑﺮاي ارﺟﺎع ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻄﺢ از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺑﺮاﺑﺮ ﭘِﺪرِ ﭘﺪرِ ﭘﺪرِ ﻣﺎ ﻳﻌﻨﻲ ’bevej bevej bevej m ā‘ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد: « ﭘﺪرِ ﭘﺪرِ ﭘﺪرِ ﻣﺎ ﺑﺎ آن ﻫﺎ رﻓﺖ-.Bevej bevej bevej m ā bā on ā ræfto āmæd d āʃtæ ( وآﻣﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ») ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﻴﺰ از اﺻﻄﻼح ’ʤæd‘ ﻳﺎ ’po ʃt‘ ﺑﻬﺮه ﮔ ﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ’ʧār po ʃt ol ātᴂre m ā‘ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﭼﻬﺎر ﭘﺸﺖ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ از ﻣﺎ » ﻳﻌﻨﻲ در زﻣﺎن ﭘﺪرِ ﭘﺪرِ ﭘﺪرِ ﭘﺪرﺑﺰرگ ﻣﺎ. اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺟﺪ و ﭘﺸﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ « ﭘﺪر » اﺷﺎره دارﻧﺪ، ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺷﻨﻴﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ de z ᴂmāne nᴂnej n ᴂnej n ᴂnej‘ ’mā (در زﻣﺎن ﻧﻨﺔ ﻧﻨﺔ ﻧﻨﺔ ﻣﺎ). در ﺟﻬﺖ ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي، ﭘﺲ از « ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ » اﺻﻄﻼﺣﺎت « دﺧﺘﺮ » «و ﭘﺴﺮ » ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﭘﺴﺮ » «و دﺧﺘﺮ » ﮔﺮﭼﻪ در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ راﻳﺞ ﻫﺴﺘﻨﺪ، اﻣﺎ در ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻧﻤﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ. در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ، اﺻﻄﻼﺣﺎ ت ’ b ᴂʧᴂ‘ Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 (« ﺑﭽﻪ ») و ’ewl ād‘ (« اوﻻد ») ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﻨﺴﻴﺖ ﺧﻨﺜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻛﺎرﺑﺮد ارﺟﺎﻋﻲ دارﻧﺪ. ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن « ﭘﺴﺮ » «ﻳﺎ دﺧﺘﺮ » از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ او اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻦ ﻓﺮد ﺑﺎ واژه ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ « ﺟﺎن » ﻫﻤﺮاه ﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن ﻓﺮزﻧﺪ، ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎب واژة ’rul ᴂ‘ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر راﻳﺞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎر ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد. اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻫﻢ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ

648 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

دﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﻫﻢ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﺴﺮ 18 : : (« ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺰﻳﺰم ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻲ ﺳﺮي !?rul ᴂ ʤān nomoxa je s ᴂri be ʃom ān bez ᴂni ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺰﻧﻲ؟! ») در ﺟﻬﺖ ﻧﺰوﻟﻲ ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي، ﭘﺲ از ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ 19 ، راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺻﻄﻼح ’b ᴂʧᴂ zā‘ ﻳﺎ ’n ᴂvᴂ‘ (« ﻧَﻮه ») ﺑﺪان اﺷﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ دو اﺻﻄﻼح ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲ روﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن « ﺑﭽﻪ زا » ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷ ،ﻮد اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﻛﻢ ﺗﺮ آن ﻫﺎ، ﻧﺎﻣﺸﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ واژﮔﺎن ﺗﺤﺒﻴﺒﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’rul ᴂ‘ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ارﺟﺎع واژة doxt ᴂrz ā‘ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎيِ دﺧﺘﺮ ﻳﺎ ﭘﺴﺮِ دﺧﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻧﻮة دﺧﺘﺮي، و ارﺟﺎع واژة ’pes ᴂrz ā‘ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﺧﺘﺮ ﻳﺎ ﭘﺴﺮِ ﭘﺴﺮ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻧﻮة ﭘﺴﺮ ي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ داﻳﺮة ﺷﻤﻮل آن از ’b ᴂʧᴂ zā‘ ﻣﺤﺪودﺗﺮ اﺳﺖ. در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﻧﻮه ﻧﻴﺰ اﺻﻄﻼﺣﺎت ’b ᴂʧᴂ bᴂʧᴂ zā‘ و ’ neti ʤᴂ‘ (« ﻧﺘﻴﺠﻪ ») ﻗﺮار دارﻧﺪ. اﻳﻦ دو اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎﺑﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و درﺑﺎرة آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ و ﻧﻮه ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ، در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻄﺢ ، رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ’ber ār‘ (« ﺑﺮادر ») و ’xuw ār‘ (« ﺧﻮاﻫﺮ ») را دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻃﺮﻓﻴﻨﻲ ﻓﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ دو اﺻﻄﻼح ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﻣﺤﺪودﺗﺮ از ﻛﺎرﺑﺮد آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه اﺳﺖ. اﻳﻦ دو اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧ ﺪ ﺑﺎر ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ واژﮔﺎﻧﻲ ﻫﻤﭽﻮن « ﺟﺎن » و ﻧﺎم ﺧﻮد ﻓﺮد ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﺷﻮﻧﺪ: (« ﺑﺮادر / ﺧﻮاﻫﺮ ﺟﺎن ﻛﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﻛﺎردي ﻛﻪ ﺑﻪ .ber ār/ xuw ār ʤān xu kerdi āmāji اﻳﻨﺠﺎ آﻣﺪي. ») ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ’ber ār‘ و ’xuw ār‘ ﻧﻨﺠﻲ ﻧﻴﺰ دﺳﺖ ﺧﻮش ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﻗﺮار Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. در ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﺮادر را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’mirz āber ār’ ، ‘d āʃi’ ، ‘d ādā‘ ، ’k ākā’ ، ‘āqāʤān’ ، ‘āqāber ār‘ و ...» ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ داده اﻧﺪ. در ﻛﺎرﺑﺮدmirz āber ār’  ، ’āqāʤān’ ، ‘āqāber ār‘ و ’k ākā‘ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻦ دﺧﻴﻞ اﺳﺖ، ﭼﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ درﺑﺎرة ﺑﺮادر ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﻧﻴﺰ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻳﺎ از ﮔﻔﺘﺎر ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻳﺎ ﻛﺎرﺑﺮدﺷﺎن ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﮔﻮﻳﺸﻮراﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در دوران

1819 د ر ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻨﺠﻲ، ﻣﻤﻜﻦ اﺳ ﻓﺮزﻧﺪ ﺖ آﺧﺮ ﺧ ﻓﺮدي ﺎﻧﻮاده ﻃﺮف ﺧﻄﺎب ﺧﻮد را ’lānʤinkelāʃ‘ﺑﺎ ﮔﻔ اﺻﻄﺘﻪ ﻣ ﻲﻼﺣﻲ ﺷﻮد ﺧﻄ ﻛﻪ ﺎبﻫ ﻢﻛﻨﺪارز «ﻛﻪ ﺗَﻪﻃﺮفِ ﺗﻐﺎري » ﺧﻄﺎب ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮاي اﺷ ﻣﻌﻴﺎر ﺎره ﺑﻪاﺳﺖ. او« ﺑﻪ ﻛﺎرﻻﻧﺠﻴﻦ » ﻣﻲﻇ ﺑﺮد؛ﺮﻓﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺎﻟﻲ اﻳﻨﻜﻪ اﺳﺖ در در اﻧ ﻓﺎرﺳﻲ ،ﺪازه ﻫﺎي ﻣﺎدري ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ وﻳ ﺧﻮد ﮋه در ﺑﮕﻮﻳﺪ «ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﻣﺎن ﻧﻜﻦ ».ﻟﺒﻨﻴﺎت ﺑﻪ ﺑﺮاون ﻛﺎر ﻣﻲ(12 رود. « ﻛِ :1988) ﻼشاز » اﻳﻦﻧﻴﺰ در ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺎ ﮔﻮﻳﺶ ﻋﻨﻮان ﻧﻨﺠﻲ واروﻧﮕﻲِ ﺑﺮآﻣﺪه از ﺧﻄﺎب ﻓﻌﻞ « ﻛِﻼﺷﻴﺪن » (inversion ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي address) ﻳﺎد ﺗﺮاﺷﻴﺪن ﻣﻲ و ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎراﻧﺪن ﺑﺮﮔﺮ ﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ازاز اﺻﻄ آﻧﺠﺎ ﻛﻪﻼح در ذاﺋﻘﺔ inversa اﻳﺮاﻧ ﻲne ﻫﺎ اﻧﺪك allocuzio ﺧﻮراﻛﻲاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻣﺒﺪعﻧﺪه آندر ﺗﻪرِﻧﺰ ي ( ﻇﺮف ﻫﺎﻳﻲ 1968) اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻮن « ﻻﻧﺠﻴﻦ » ﺧﻮ ش ﻣﺰه ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻓﺮزﻧﺪ آﺧﺮ ﺧﺎﻧﻮاده در ﻧﻨﺠﻲ « ﻻﻧﺠﻴﻦ ﻛﻼش » ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ دا راي ﻣﻌﻨﺎي اﺳﺘﻌﺎري ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳ ﺖ. اﺻﻄﻼح « ﻻﻧﺠﻴﻦ ﻛِﻼش » در ﮔﻮﻳ ﺶ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣ ﻲ رود (ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اذﻛﺎﻳﻲ 52 13 ). ).

649 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﻣﻴﺎن ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻻيِ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ. اﻟﮕﻮي ﻛَﻢ ﻛﺎرﺑﺮد و ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ، در ﮔﺎم ﻧﺨ ﺴﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺣﺬف اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ــ ’mirz āber ār‘ ، ’āqāʤān’ ، ‘āqāber ār‘ ــ و ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﺴﻴﻄﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’d ādā‘ و ’d āʃi‘ ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﮔﺎم ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺻﻄﻼح اﻣﺮوزي ﺗﺮ « داداش » ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻳﺎ در ﺣﺎل ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ. ’āqāʤān‘ ﺧﻄﺎب واژة ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدي ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻧﻴﺴﺖ، و اﻣﺮوزه ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻬﺠﻮر ﺷﺪه، و ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه درﺑﺎرة ﭘﺪر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. ’k ākā‘ ﻧﻴﺰ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻮده و اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺧﻄﺎب- واژه در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود، درﺑﺎرة ﭘﺪر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. درﺑﺎرة ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ’xuw ār‘ ﻧﻴﺰ روال ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﻳﺎ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن او از ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’ᴂbe ʤi‘ ، ’ʃāvāʤi’ ، ‘x āmāʤi’ ، ‘b āʤi’ ، ‘ābe ʤi‘ ، و ’golb āʤi‘ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ، اﻣﺎ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﻧﻴ ﺰ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ از ﮔﻔﺘﺎر ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎب واژة ’ᴂbe ʤi‘ ﻛﻪ ﺗﻠﻔﻆ آن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻧﺸﺎﻧﺪارﻛﻨﻨﺪه اي ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻆ ﻫﻢ ارزِ آن در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﺷﺪه و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ’ābe ʤi‘ داده ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ارزِ ﺧﻮد در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻛﻢ ﺗﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪار اﺳﺖ. در ﻣﻴﺎن ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ ﻛﻪ از ﻧﻨﺞ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻛﺮده اﻧﺪ، ’ābʤi‘ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر، ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮔﻮﻧﺔ ﻧﻨﺠﻲِ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎيِ ’ʃāvāʤi’ ، ‘x āmāʤi’ ، ‘b āʤi‘ ، و ’golb āʤi‘ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻦ ﻧﻴﺰ دﺧﻴﻞ ﺑﻮده و اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل درﺑﺎرة ’xuw āre bozorg‘ (« ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرگ ») ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻧﻜﺘﺔ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ﻳﺎ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪان ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد، در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادة اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ. در Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎر ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان ﻓﺮد زﻳﺎد ﺑﻮد، اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد، اﻣﺎ اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺷﻤﺎر اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻢ ﺷﺪه و ﻫﺮ ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻴﭻ ﺑﺮادر ﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎر اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ ﻧﻴﺰ در زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي اﻳﺮان ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪنِ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎﻳﻲ

650 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

ﻫﻤﭽﻮن ’ʃāvāʤi’ ، ‘x āmāʤi’ ، ‘āqāʤān’ ، ‘āqāber ār’ ، ‘mirz āber ār‘ و ’golb āʤi‘ از ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎﻧﻮادة اﻳﺮاﻧﻲ روي داده اﺳﺖ. ﻓﺮزﻧﺪانِ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺎ اﺻﻄﻼحِ ber ārz ā‘ و ’xuw ārz ā‘ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﺑﺮادرزاده » «و ﺧﻮاﻫﺮزاده » ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻃﺒﻘﻪ اي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮِ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ اﺷﺎره دارﻧﺪ. ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺮادر و ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺮ د ر ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺧﺎﺻﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد. در ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ، در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ’ber ār‘ و ’xuw ār‘ ، رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ’āmu‘ (ﻋﻤﻮ)، ’ᴂmᴂ‘ (ﻋﻤﻪ)، ’daji‘ (داﻳﻲ) و ’x ālᴂ‘ (ﺧﺎﻟﻪ) ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ آن ﻫﺎ ﭘﺪرﺑﺰرگ ــ ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﭘﺪري و ﭘﺪرﺑﺰرگ ــ ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﻣﺎدري ﻫﺴﺘﻨﺪ. ’āmu‘ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد، ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه. درﺑﺎرة اﻳﻦ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي اﺻﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ’mirz āmu‘ (ﻣﻴﺮزا ﻋﻤﻮ) اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﺧﻄﺎب و ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻋﻤﻮي ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. در ﻳﻚ ﻣﻮرد ﻧ ﻴﺰ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻋﻤﻮي ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻧﻮاده از اﺻﻄﻼح ’āmku ʧuk‘ (ﻋﻤﻮي ﻛﻮﭼﻚ) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻧﻨﺠﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻏﻴﺮﻓﺮاﮔﻴﺮِ ﻣﺘﻨﻮع دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ درﺑﺎرة راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺮادرِ ﭘﺪر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﻛﻪ ﺑﺮآﻣﺪه از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺧﺎص ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، در ﻣﻮردي، ﻋﻤﻮي ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ اﺻﻄﻼح ’āmd ādā‘ (ﻋﻤﻮ دادا) ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ، ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﻮدك زاده ﺷﺪه در آن ﺧﺎﻧﻮاده، دﻳﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺪرش ﺑﺎ اﺻﻄﻼح ’d ādā‘ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺶ اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ او اﺻﻄﻼح ’āmd ādā‘ را ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻋﻤﻮي ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺳﺎزد. ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻮدك، اﺻﻄﻼح ’āmb ālā‘ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻋﻤﻮي دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﻛﻪ در ﻃﺒﻘﺔ ﺑﺎﻻي ﺧﺎﻧﺔ آن ﻫﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﺮده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. اﻳﻦ رﻓﺘﺎر زﺑﺎﻧﻲ، ﺳﺮﻣﺸﻖ دﻳﮕﺮ ﻛﻮدﻛﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻛﻨﻮن آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻮﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر آن ﻛﻮدك ﺧﻄﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. در Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ اﺛﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ، ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﻛﻮدﻛﻲ ﻓﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ، ﭘﺪر و ﺑﺮادرانِ ﭘﺪر او ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻧﻮادة ﭘﺪرﺑﺰرﮔﺸﺎن در ﻳﻚ « ﺧﺎﻧﻪ » و در ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮادة ﮔﺴﺘﺮده 20 زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﻴﻨﺔ ارﺗﺒﺎط ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻮﻫﺎي ﭘﺮﺷﻤﺎر ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ا ﺛﺮﭘﺬﻳﺮي از رﻓﺘﺎر زﺑﺎﻧﻲ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮده ﺑﻮد.

20 Extended family

651 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻮ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ’pes ᴂrāmu‘ (ﭘﺴﺮﻋﻤﻮ) و ’doxt ᴂrāmu‘ (دﺧﺘﺮﻋﻤﻮ) ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه. اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ دو، اﺻﻄﻼح ’āmuz ā‘ (ﻋﻤﻮزاده) ﻧﻴﺰ در ﮔ ﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻃﺒﻘﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺴﺮان ﻋﻤﻮ اﺷﺎره دارد ﻫﻢ ﺑﻪ دﺧﺘﺮان او. در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ’āmuz ā‘ ، راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ’āmu āmuz ā‘ (ﻋﻤﻮﻋﻤﻮزاده) ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﻨﺸﻌﺐ از « ﻋﻤﻮ » در ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷﺎره ﻛﻨﺪ. اﺻﻄﻼ ﺣﺎت ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺧﻮاﻫﺮ ﭘﺪر ’ᴂmᴂ‘ (ﻋﻤﻪ) اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻦ ﻳﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت درون ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ واژﮔﺎن ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪة دﻳﮕﺮي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ. از اﻳﻦ رو، در ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮ ﻣﺮدم ﻧﻨﺞ، ﻋﻤﻪ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’ᴂmᴂbāʤi’ ، ‘ᴂmᴂxuw ār’ ‘ᴂmᴂʤān‘ ، ’ᴂmᴂbozorg ᴂ‘ و ... ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎب ﻳﺎ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻪ، ’pes ᴂrᴂmᴂ‘ (ﭘﺴﺮﻋﻤﻪ) و ’doxt ᴂrᴂmᴂ‘ (دﺧﺘﺮﻋﻤﻪ) اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ارﺟﺎع. اﺻﻄﻼح ’ᴂmᴂzā‘ ﻧ ﻴﺰ در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﭘﺴﺮان ﻋﻤﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﻫﻢ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ دﺧﺘﺮان او. ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﻴﺰ اﺻﻄﻼح ’ᴂmᴂᴂ mᴂzā‘ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﻨﺸﻌﺐ از « ﻋﻤﻪ» ، در ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷﺎره دارد. اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮادرِ ﻣﺎدر در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ’d āji‘ (داﻳﻲ) اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه. در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي اﺻﻄﻼح ’mirz ādāji‘ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه ﻛﻪ درﺑﺎرة داﻳﻲ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان داﻳﻲ، در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ا ز اﺻﻄﻼﺣﺎت ’pesard āji‘ (ﭘﺴﺮداﻳﻲ) و ’doxt ᴂrd āji‘ (دﺧﺘﺮداﻳﻲ) و ’d ājiz ā‘ (داﻳﻲ زا) اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺻﻄﻼح Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 اﺧﻴﺮ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﻓﺮزﻧﺪان داﻳﻲ ﻧﻴﺰ اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ’d ājid ājiz ā‘ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎ وﻧﺪي ﻣﻨﺸﻌﺐ از داﻳﻲ، در ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷﺎره دارد. اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺧﻮاﻫﺮِ ﻣﺎدر ’x ālᴂ‘ (ﺧﺎﻟﻪ) اﺳﺖ. ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ، اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ

652 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻦ ﻳﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت درون ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﻮد؛ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ: ’x ālᴂbozorg ᴂ‘ (ﺧﺎﻟﺔ ﺑﺰرگ). ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺎﻟﻪ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ’pes ᴂrx ālᴂ‘ (ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﻪ) و ’doxt ᴂrx ālᴂ‘ (دﺧﺘﺮﺧﺎﻟﻪ) ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. درﺑﺎرة اﻳﻦ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﻴﺰ اﺻﻄﻼح ’x ālᴂzā‘ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺎﻟﻪ دارد. ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻧﻴﺰ اﺻﻄﻼح ’x ālᴂxālᴂzā‘ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺎﻟﻪ، در ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷﺎره دارد. درﺑﺎرة ﭼﻬﺎر راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﺧﻴﺮ ( ’d āji’ ، ‘ᴂmᴂ’ ، ‘āmu‘ و ’x ālᴂ‘ ) ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’ᴂmᴂbāʤi’ ، ‘mirz ādāji’ ، ‘mirz āmu‘ و ’x ālᴂbozorg ᴂ‘ در ﭼﻨﺪ دﻫﺔ اﺧﻴﺮ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻣﻬﺠﻮر ﻳﺎ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ’ᴂmᴂ’ ، ‘d āji’ ، ‘āmu‘ و ’x ālᴂ‘ داده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻠﻔﻈﻲ در ﺣﺎل ﻫﻢ ﺳﺎن ﺷﺪنِ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ارزﻫﺎي ﺧﻮد در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ.

4 ـ .2 اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺳﺒﺒﻲ ﭘ ﻴﺶ از آﻏﺎز ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ، ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎره ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺴﺒﻲ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺳﺒﺒﻲ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد -qevm-o‘ ’xi ʃāje āqām/ bev ᴂmān (ﻗﻮم و ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺎي آﻗﺎم/ ﭘﺪرﻣﺎن ») و /qevm-o-xi ʃāje āʤim‘ ’māmānom/ m ādᴂrom ān (ﻗﻮم و ﺧﻮﻳﺶﻫ ﺎي آﺟﻴﻢ/ ﻣﺎﻣﺎﻧَﻢ/ ﻣﺎدرﻣﺎن ». ». ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮ ازدواج، ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺮد ﺑﺎ زﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﺳﺖ. اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺎﺷﻲ از ازدواج در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ’z ᴂn‘ (« زن ») و ’ʃuw ᴂr‘ (« ﺷﻮﻫﺮ ») و ’erus‘ (« ﻋﺮوس ») و ’d āmā‘ (« داﻣﺎد ») ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻳﻦ ﭼﻬﺎر اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ارﺟﺎع واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ. اﻟﺒﺘﻪ، ’z ᴂnᴂ‘ (در ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ « اي زن ») ﺑﻪ ﻋﻨﻮان Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻃﻨﺰآﻣﻴﺰ ﻳﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﻧﺎراﺣﺘﻲ و ﺧﺸﻢ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ: (« زن ! ﺑﻴﺎ ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ دوﺑﺎره ﭼﻪ دﺳﺘﻪ .zᴂnᴂ bij ā bejn ʧe g ᴂni ew gerefti duv ārᴂ ﮔُﻠﻲ ﺑﻪ آب دادي ») در ﮔﺬﺷﺘﻪ، اﻟﮕﻮي ﻛﻠﻲ ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن ﻳﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ زن و ﺷﻮﻫﺮ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ

653 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻧﺎم ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، زن ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﻳﺎ اﺷﺎرة ﺑﻪ او از اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’i’ ، ‘āj‘ (« اﻳﻦ ») ، ’o‘ (« آن ») ، ’b āvāʃ‘ (« ﺑﺎﺑﺎش» )، ’aqa ʃ‘ ، (« آﻗﺎش ») ، ’d ādāʃ‘ (دادايِ او ») ، ’k ākāʃ‘ (« ﻛﺎﻛﺎيِ او ») ، ’āqāt‘ (« آﻗﺎت ») ، ’āʃit‘ (« آﺷﻴﺖ ») ، ’b āvāt‘ (« ﺑﺎﺑﺎت ») ، ’d ādāt‘ (« دادات ») ، ’k ākāt‘ و ... اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﺎم او ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ داده اﺳﺖ. اﻳﻦ اﻣﺮ را ﺑﺎﻳﺪ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺣﻴﺎي زﻧﺎﻧﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻣﺎﻧﻊ آن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ زن ﺣﺘﻲ در ﺧﻠﻮت ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد اﺷﺎره ﻛﻨﺪ، ﻳﺎ او را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دﻫﺪ. درﻧﺘﻴﺠﻪ، زن در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎ ﺣﺘﻲ در ﺣﻀﻮر ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ او را ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻫﻤﭽﻮن « آي » ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ داده اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ: (« آي (ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ) اﮔﺮ رﻓﺘﻲ ﺑﻴﺮون ﻳﻪ .āj ᴂ r ᴂfti d ᴂr je xordej ālᴂt bex ᴂr ﻛﻢ زردﭼﻮﺑﻪ ﺑﮕﻴﺮ ») در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﺗﺮ ﻧﻴﺰ زن از ارﺟﺎع واژة ’āqāmān‘ (« آﻗﺎﻣﺎن ») ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ: (« آﻗﺎ ﻣﺎن (ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮﻫﺮم اﺳﺖ) ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ .āqāmān goft ᴂn nomox ājm ān m ā ﻻزم ﻧﺪارﻳﻢ ») ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع درﺑﺎرة ﺷﻴﻮة ﺧﻄﺎب ﺷﺪن زن از ﺳﻮي ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق ﺑﻮده و ﺷﻮﻫﺮ از اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن « زﻧَﻪ » ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن زن ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻏﺮﻳﺒﻪ، ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’b ᴂʧā‘ (« ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ») ﻳﺎ n ᴂnej‘ bᴂʧā (« ﻧﻨﺔ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ») ﺑﻪ زن ﺧﻮد اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ: (« ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ (ﻣﻨﻈﻮر زﻧﻢ اﺳﺖ) ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ .be bᴂʧā goftom jat n ᴂrᴂ d ᴂrij ᴂ bewni ﻳﺎدت ﻧﺮود در را ﺑﺒﻨﺪي. ») Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻟﮕﻮ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺮد در ﺟﻤﻊ و ﺣﺘﻲ در ﮔﻔﺖو ﮔﻮ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ، اﻣﺎ ﻧﺰدﻳﻚ (ﻣﺜﻼً ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ اي ﺻﻤﻴﻤﻲ)، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ زن ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دﻫﺪ، ﻳﺎ ﺑﻪ او اﺷﺎره ﻛﻨﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ، در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ اﺷﺎره ﺑﻪ زنِ ﺧﻮد، در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺎﺑﻮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺒﺎرت ﭘﻮزش ﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺗﺎﺑﻮ ﺑﻮدن اﻳ ﻦ

654 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

ﺣﻮزه ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زن ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲ ﺷﻮد، ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﻣﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﺪ: « ﺑﻲ ادﺑﻲ اﺳﺖ ، دو ﺗﺎ ﭘﺴﺮ دارم» bājᴂd bev ᴂxʃid do t ā pes ᴂr d ārom. 21 اﻟﮕﻮي ﺑﺎﻻ اﻛﻨﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻛﻨﻮن زن ﻫﺎ و ﻣﺮدﻫﺎي ﺟﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ، و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ اﺻﻄﻼح ’b ᴂʧā‘ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﺷﺎرة زﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮان ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ آن ﻫﺎ، ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺪان ﻫﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻛﺮده اﻧﺪ ﻳﺎ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي ر ﺳﻤﻲ ﻧﻴﺰ راﻳﺞ ﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻟﻴﻞ آن را ﻳﻜﻲ ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت رﺳﻤﻲ، و دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎر زﻧﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده و ورود ﺑﻴﺸﺘﺮ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﺔ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ. ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ارﺟﺎع واژة ’aq āmān‘ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ دارد، اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴ ﻼت اﻓﺮاد و ﻣﻴﺰان ﺑﺮﺧﻮرداري آن ﻫﺎ از ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﻲ ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ، اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ در ﺣﺎل ﺳﭙﺮدن ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ’ʃuwarom‘ (ﺷﻮﻫﺮم) و ’h ᴂms ᴂrom‘ (ﻫﻤﺴﺮم) اﺳﺖ. راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﺔ ازدواج ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد، ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻫﻤﺴﺮ ﻓﺮد ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ. در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺻﻄﻼح ’xesur ᴂ‘ اﺷﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪ اي ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرِ ﺷﻮﻫﺮ اﺷﺎره دارد، ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر زن. اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎب واژه اي ﻧﺪارد. ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن ’xesur ᴂ‘ از اﺻﻄﻼﺣﺎت زﻳﺎدي ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ، اﻣﺎ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ’xesur ᴂ‘ 22 ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ زن ﻳﺎ ﺷﻮﻫﺮ، ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ داده اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، اﮔﺮ زن ﻳﺎ ﺷﻮﻫﺮ، آن ﻫﺎ را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ’b āvā‘ و ’āʤi‘ ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ، ﻋﺮوس ﻳﺎ داﻣﺎد ﺧﺎﻧﻮ اده ﻧﻴﺰ آن ﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ. ﻫﻤﻴﻦ اﻟﮕﻮ ﻛﻢو ﺑﻴﺶ درﺑﺎرة ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ، ﻋﻤﻮ و ﻋﻤﻪ و ﺧﺎﻟﻪ و داﻳﻲ ﻫﻤﺴﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ از ﻗﺒﻞ در ﺧﺎﻧﻮاده درﺑﺎرة آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ. اﻟﺒﺘﻪ د رﺑﺎرة ﻣﺼﺪاق ﻫﺎي ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ارﺟﺎع واژة دﻳﮕﺮي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر رود. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﺧﺎﻟﺔ ﺷﻮﻫﺮ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﺳﻮي زن ﻓﺮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان « ﺧﺎﻟﻪ » ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد، ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ارﺟﺎع

2221 د راﻳﻦ ﻣﻮﺿﻧﻨﺠﻲ، ﻮع در زﺑﺎن ﻫﺎ’xesurᴂ‘ و ﺟﻤﻊ ﮔﻮﻳﺶﻧﻴﺰ ﺑ ﻫﺎي ﺴﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ اﻳﺮان ﺷﻮد ﻛﻪﻧﻴﺰ در دﻳﺪ هاﻳﻦ ﺷﻮد. ﺻﻮرت ﻳﺎﺑﺮاي ﺑﻪ ﭘﺪرﻧﻤﻮﻧﻪ، و رﺿﺎ ﻣﺎدرِ ﻳﺘﻲ زن ﻛﻴﺸﻪ اﺷﺎره ﺧﺎﻟﻪ داردو ﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﺮاﻏﻲ ﭘﺪر( و 106 :ﻣﺎدرِ 1387ﺷﻮﻫﺮ ). ﺑﺮ در اي ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﻧﻈﺎم ﻫﺮﮔﺎ ه ﺧﻮﻳﺸ زﻧﻲ ﻣﻲﺎوﻧﺪي ﮔﻮ ﻳﺪ زﺑﺎن ﮔﻴﻠﻜﻲ، ’ᴂmānᴂ اﺷﺎره xān ﻛﺮد ه اﻧﺪnom ﻛﻪ « ﻫﻨ xesurā ﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زن emʃew‘ ، از ﻳﻌﻨﻲ «ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻣﺸﺐ dānә ﭘﺪر و mәr ﻣﺎدر ami ﺷﻮﻫﺮم(ﻣﺮدِ ﻣﺎ) ﻣﻬﻤﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎا ﺷﺎره ﻫﺴﺘﻨﺪﺑﻪ » . در ﺷﻮﻫﺮ ﺧ ﺑﺮﺧﻲ ﻮد از زﺑ ﺎناﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎ و ﻛﻨﺪ ﮔﻮﻳﺶﺳﺨﻦ او ﻫﺎي اﻏﻠ اﻳﺮاﻧ ﺐ ﺑﺎﻲ، ﺟﻤﻠﺔ ﭘﻴاﺻﻄﻼﺣﻲ ﺶﻛﻪ آﻳﻨﺪِ ﺑﺮاي biyә ﭘﺪرِ ﺷﻮ adә ﻫﺮ bi و (ﺑﻲ ﭘﺪرِ زنادﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر اﺳﺖ)، ﺑﺮ ده ﻫﻤﺮاه ﻣﻲاﺳﺖ.ﺷﻮد و آﻧﮕﺎهﻣﺘﻔﺎوت ازﻛﻪ ﺑﻪ ﻓ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﺮزﻧﺪان اﺳﺖﺧﻮد ﻛﻪ اﺷﺎ ره ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﻨﺪ، درِ ﺷﻮﻫﺮﻣﻌﻤﻮﻻً و ﻣﺎ ﻋﺒﺎرتدرِ زن ﺑﻪﻣﻮدﺑﺎﻧﺔ ﻛﺎ ر ﺑﺮده qәlәtә ﻣﻲ ﺷﻮد. vәrjā ﺑﺮاي šimi (ﻧﺰدﻧﻤﻮﻧﻪ، در ﺷﻤﺎ زﺑﺎن ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ ﻫﻮراﻣﻲ اﺳﺖ) رادرﺑﺎرة در ﭘﺪرِ ﺻﺪر ﺷﻮﻫﺮ وﻛﻼم ﭘﺪرِﺧﻮد زنﺑﻪ ﻛﺎر اﺻﻄﻼح ﻣﻲ «ﺑﺮد. اﻣﺎ ﻫَﺴﻮرَه » ﻣﺮد و در ﺑﻪ درﺑﺎرة ﻣﺎ درِ ﻛﺎرﮔﻴﺮيِ ﺷﻮﻫﺮ و ﻋﺒﺎرتِ ﻣﺎ درِ زن zәnānә اﺻﻄﻼح ami « (زنِ ﻫَﺴْﺮْوَهﻣﺎ)، » وﺑﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﺎر در ﮔﺮ ﻓﺘﻪ اﺷﺎرهﻣ ﺑﻪﻲ ﺷﻮد. درﻓﺮزﻧﺪان ﻛُﺮ ﺧﻮ د دي از ﺳﻮراﻧﻲﺟﻤﻼت ﺗ ﺑﺮاي ﻮﺿﻴﺤﻲ رواﺑﻂ ﻣﻮدﺑﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤ ﻣﺬﻛﻮرﻲ ﺑﻪ ﻛﻨﺪ.ﺗﺮ » ﺗﻴﺐ اﺻﻄﻼﺣ ﺎت « ﺧَﺴ ﻮ » «و ﺧَﺰورَه » ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. در ﻓﺎرﺳﻲ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﺪرِ زن و ﭘﺪرِ ﺷﻮﻫﺮ « ﺑُﻮ ﺳﻮره » و ﻣﺎدرِ زن و ﻣﺎدرِ ﺷﻮﻫﺮ « ﺧﺎرﺳﻮ » ﮔﻔ ﺘﻪ ﻣ ﻲ ﺷﻮﻧﺪ.

655 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان « ﺧﺎﻟﺔ + ﻧﺎم ﺷﻮﻫﺮ » ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. در ﻧﻨﺠﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ’ber ārz ᴂn‘ و ’xuw ārz ᴂn‘ در اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺮادرِ زن و ﺧﻮاﻫﺮِ زن و اﺻﻼﺣﺎت ’ʃuber ār‘ و ’ʃuxuw ār‘ در اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺮادرِ ﺷﻮﻫﺮ و ﺧﻮاﻫﺮِ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﮕﻲ ارﺟﺎع واژه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ آن ﻫﺎ، از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﻳﺎ از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ اﻓﺰون ﺑﺮ اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي زنِ ﺑﺮادر ’z ᴂnber ār‘ و در ﮔﻮﻧﺔ اﻣﺮوزي آن ’z ᴂnd ādāʃ‘ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر رود ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه. در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ، ﺑﺮاي راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ﺷﻮﻫﺮِ ﺧﻮاﻫﺮ اﺻﻄﻼﺣﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻓﺮد، ﺑﺎ ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻦ و ﻣﻴﺰان ﺻﻤﻴﻤﺖ دو ﻃﺮف، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﻓﺮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ او ﺑﻪ ﻋﻼوة اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد. اﺻﻄﻼﺣﺎت ’z ᴂnemu‘ و ’z ᴂnd āji‘ در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ، ﻫﻢ ارز « زن ﻋﻤﻮ » ز«و ن داﻳﻲ » در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه. اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻳﺎ ﺑﺪون آن ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ. اﻣﺎ ﺷﻮﻫﺮِ ﻋﻤﻪ و ﺷﻮﻫﺮِ ﺧﺎﻟﻪ داراي اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺧﺎﺻﻲ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت 'ʃuw ᴂrᴂmᴂ' و 'ʃuw ᴂrx ālᴂ' در ارﺟﺎع ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ. ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ و ﻣﻴﺰان ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ، از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻼوة واژة اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰي ﻫﻤﭽﻮن ’āqā‘ و ’āmu‘ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زنِ ﺑﺮادرِ ﺷﻮﻫﺮ در ﻧﻨ ﺠﻲ ﺑﺎ اﺻﻄﻼح ’h ᴂmbej‘ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح، ﻳﻌﻨﻲ ’h ᴂm‘ ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ، و ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺨﺶ دوم آن، ﻳﻌﻨﻲ ’bej‘ ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﻜﻪ در ﺷﻤﺎري از ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي اﻳﺮان، از اﺻﻄﻼح « ﻫﻢ ﻋﺮوس » ﺑﺮاي اﺷﺎره Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﺑﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد، « ﻋﺮوس » اﺳﺖ. از ﺳﻮي دﻳ ﮕﺮ، در زﺑﺎن ﻫﺎي ﺗﺎﺗﻲ ، ﺗﺎﻟﺸﻲ و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ از زﺑﺎن ﻫﺎي ﻟﺮي، ﻟﻜﻲ و ﻛﺮدي ﻧﻴﺰ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ، ﺑﺎ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎﻳﻲ در ﺗﻠﻔﻆ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎيِ « ﻋﺮوس » اﺳﺖ. ’h ᴂmbej‘ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎب واژه اي ﻧﺪارد. ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدنِ زنِ ﺑﺮادرِ ﺷﻮﻫﺮ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻦ، از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﻓﺮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ او ﺑﻪ ﻋﻼوة اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد.

656 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺷﻮﻫﺮِ ﺧﻮاﻫﺮِ زن در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺎ اﺻﻄﻼح ’h ᴂmb āʤen āq‘ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻢ ارزِ « ﺑﺎﺟِﻨﺎق » ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدنِ ’h ᴂmb āʤen āq‘ ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻦ و ﻣﻴﺰان ﺻﻤﻴﻤﺖ دو ﻃﺮف، از ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ او ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻚ ﻳﺎ ﺑﺰرگ او ﺑﻪ ﻋﻼوة اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد. دﺳﺘﺔ دﻳﮕﺮي از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺳﺒﺒﻲ آن ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ زنِ ﭘﺪر و ﺷﻮﻫﺮِ ﻣﺎدر ﻣﺮﺑﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺮاﺑﺮ اﺻﻄﻼح ﻧﺨﺴﺖ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ’z ᴂnbev ᴂ‘ اﺳﺖ و اﺻﻄﻼح دوم در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻜﺎﻳﺖ از ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدن ﺷﻮﻫﺮ ﻛﺮدنِ « ﻣﺎدر » داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. درواﻗﻊ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﺷﻮﻫﺮ ﻛﺮدن زﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﻳﺎ از او ﺟﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ، ﮔﻮﻧﺔ ﺧﺎﺻﻲ از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي را ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ رﻗﻢ ﻣﻲ زﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻪ اي ﺑﻪ اﺷﺎرة ﺑﻪ آن ﻧﺪارﻧﺪ. زن دوم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ زﺑﺎﻧﻲ، اﻣﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اي ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ در ﮔﻮﻳﺶ آن ﻫﺎ اﺻﻄﻼح ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﺮاي آن وﺟﻮد دارد، اﻣﺎ ’z ᴂnbev ᴂ‘ ﺑﺎر ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺪارد و رﻓﺘﺎر ’z ᴂnbev ᴂ‘ اﺳﺘﻌﺎره اي اﺳﺖ از ﻛﺮدار ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ، ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و ﺗﺒﻌﻴﺾ آﻣﻴﺰ، ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﮔﺎه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد: (« ﭼﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ زن ﺑﺎﺑﺎ ﺑﺎﻫﺎم رﻓﺘﺎر ﻣﻲ- ?ʧen ᴂ mese zᴂnbev ᴂ mom āni b āʃom ﻛﻨﻲ؟ ») در ﻧﻨﺠﻲ دو اﺻﻄﻼح ’n ᴂnᴂ-ᴂrᴂ‘ 23 و ’bev ᴂ-ᴂrᴂ‘ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي زنِ ﭘﺪر و ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻳﻦ دو اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻂ ﻛﺎرﺑﺮد ارﺟﺎﻋﻲ دارﻧﺪ. « زنِ ﭘﺪر » در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰي ﻫﻤﭽﻮن ’ʃāāʤi’ ، ‘ʃāvāʤi‘ و ’golb āʤi‘ 24 ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻛﺎرﺑﺮدي ﻧﺪارﻧﺪ و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤ ﭽﻮن « ﻣﺎدر » و « ﻣﺎﻣﺎن » داده اﻧﺪ؛ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻓﺮاد اﺣﺘﺮاﻣﻲ ﺑﺮاي « زن ﭘﺪر » ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ او را Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻛﻮﭼﻜﺶ ﺧﻄﺎب ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺮاي اﻳﻦ دو راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي، دو اﺻﻄﻼح -n ᴂnej‘ ’ogeji و ’bevej-ogeji“ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ ﻣﻬﺠﻮر ﺷﺪه اﻧﺪ. اﻳﻦ دو اﺻﻄﻼح ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارﻧﺪ، و از آن ﻫﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻛﻪ اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت دال ﺑﺮ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ، اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد: (« ﻣﺶ اﺷﻜﺎن ﺷﻮﻫﺮ ﻣﺎدرِ آن ﻫﺎﺳﺖ») ’m ᴂʃ a ʃkān nᴂnᴂ-ogeji ʃānᴂ‘

24 23 اﺻﻄﻼح ’ᴂ’ ‘golbāʤi درﺑﺎرة bevᴂ-ᴂr‘راﺑﻄﺔ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زنِ دﻳﮕﺮي داﻳﻲ ﻧﻴ ﺰﻫﻤﭽﻮن در ﺷﻤﺎريﻧﻨﺠﻲ ازﺑﻪ روﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺳﺘﺎﻫﺎي اﺳﺖ. ﺷﻬﺮﺳﺘ ﺎن ﺷﺎزﻧﺪ اﺳﺘ ﺎن ﻣﺮﻛﺰي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮِ ﻣﺎدر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣ ﻲ رود. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻ ﻄﻼح « ﺑﺎوا ﭘﻴﺎره » در ﻫﻮراﻣﻲ و اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﭘِﺪراﻧَﺪَر » «و ﭘِﺪرﻧَﺪَر » در ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻛﻬﻦ ﻓﺎرﺳﻲ در ﻣﻌﻨﺎيِ ﺷﻮﻫﺮِ ﻣﺎدر ، ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮ ان درﺑﺎ رة ’ᴂrᴂ‘ ﻧﻨﺠﻲ ﺣﺪس ﻫﺎﻳﻲ ﻣﻄﺮح ﻛ ﺮد.

657 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

(« ﻓﺮﻧﺎز ﺧﺎﻧﻢ زنِ ﭘﺪر ﻣﺎﺳﺖ)» ’f ᴂrn āz xanom nᴂnᴂ-ogeji mānᴂ‘ ’ogeji‘ واژه اي ﺗﺮﻛﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﻧﺎﺗﻨﻲ» ؛ و در ﻧﻨﺠﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﺎيِ ’ber ār-ogeji‘ (« ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﻲ ») و ’xuw ār-ogeji‘ (« ﺧﻮاﻫﺮ ﻧﺎﺗﻨﻲ ») ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻳﻦ واژة ﺗﺮﻛﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه .اﻧﺪ 25 اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪ زن از ﺷﻮﻫﺮ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮد ﻳﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮد از زنِ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮد، ’pi ʃᴂ zā‘ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮزﻧﺪي ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ زاده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارﺟﺎع واژه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﻨﺴﻴﺖ ﺧﻨﺜﻲ اﺳﺖ. در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ﻫﻢ اَرز ﻫﻮويِ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ’hew‘ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻛﺎرﺑﺮد ارﺟﺎﻋﻲ دارد.

4 ـ .3 اﺻﻄﻼ ﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي رﺿﺎﻋﻲ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺎﺷﻲ از « ﻋﻘﺪ اُﺧﻮت » » « رﺿﺎع (ﺑﻪ ﻓﺘﺢ و ﻛﺴﺮ راء) در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻴﺮ ﺧﻮردن اﺳﺖ. ﺷﻴﺮ ﺧﻮردن ﻃﻔﻞ از زﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎدر ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻧﺴﺒﻲ او ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ، اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻧﻮع راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ آن را ﻗﺮاﺑﺖ رﺿﺎﻋﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ... » (ﺻﻔﺎﻳﻲ و اﻣﺎﻣﻲ، 1391 : 274 ). اﺛﺮ ﻗﺮاﺑﺖ رﺿﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﺺ ﻗﺮآﻧﻲ 26 و ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ، ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻜﺎح ﺑﺎ ﺑﺮادر ﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺮ رﺿﺎﻋﻲ اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ آﺛﺎر دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن اﻧﻔﺎق و ﺗﻮارث ﻛﻪ وﻳﮋة ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد 27 (ﻫﻤﺎن : 275 ). در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ واژة « رﺿﺎﻋﻲ ﺑﻪ» ﻛﺎر ﻧﻤﻲ رود و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺧﻮردن ﺷﻴﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ m ā‘ ’ je ʃir xordim (« ﻣﺎ ﻳﻚ ﺷﻴﺮ ﺧﻮرده اﻳﻢ ») ﻳﺎ -m ā ʃire h ᴂmᴂ xordim , xow ār‘ ’ber ārim (« ﻣﺎ ﺷﻴﺮ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺧﻮرده اﻳﻢ، ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮﻳﻢ ﺑﺎ ﻫﻢ »). در اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ اﺻﻄﻼح

ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي رﺿﺎﻋﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد، و از ﻫﻤﺎن اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﺎﺷﻲ از آن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻧﻮع دﻳﮕﺮي از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺮ « ﻋﻘﺪ اُﺧﻮت » و ﺧﻮاﻧﺪن ﺻﻴﻐﺔ ﺑﺮادري ﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺮي اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻧﻮع ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﻴﺰ آﺛﺎري دارد ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آن ﻫﺎ در ﺣ ﻮﺻﻠﺔ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺴﺖ. در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ﻧﺎﺷﻲ از « ﻋﻘﺪ اُﺧﻮت » و ﺧﻮاﻧﺪن ﺻﻴﻐﺔ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ و از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ آن ﻫﺎ

252726 آﻳﺔﺑﺮ 23ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻮرةﻗﺮاﺑﺖ ﻣﺒﻨﺎ،ﻧﺴ ﺎ «ء:در رﺿﺎﻋﻲ زﺑﺎن در ﺣُﺮِّﻣَﺖﺗﺮﻛ ﻲﻣﻮارد ﻣﺎ 46 ﻋَﻠَﻴﻜُﻢ أُ 10ﻣَّﻬَ و اﺻﻄﻼﺣ ﺎﺗُﻜُﻢ47 ﺎت وَ 10 ﻗﺎﺑَﻨَﺎﺗُﻜُﻢ ﻧﻮنوَ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺪﻧﻲ ﻫﻤﭽ أَﺧَﻮَاﺗُﻜُﻢ اﻳﺮان وَ ﻮن « او آﻣﺪهﻋَﻤَّﺎﺗُﻢ ﮔﺌﻲوَ اﺳﺖ. ﺧَﺎﻟَﺎﺗُﻜُﻢﻗﺎرداش »وَ «، او ﺑَﺘَﺎتُ ﮔﺌﻲ اﻷَخِﺑﺎ و ﺟﻲ » «،ﺑَﺘَﺎتُ اﻷُ ﺧﺖِاوﮔﺌﻲ وَ ﻧﻨﻪ » «، أُﻣَّﻬَﺎﺗُﻜُﻢُ اوﮔﺌﻲ اﻟﻠَّﺎﺗِﻲ آﺗﺎ » وأَرﺿَ ﻌﻨَﻜُﻢ ﻏﻴﺮه وَرا ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴ أَﺧَﻮَاﺗُﻜُﻢ ﻢ. ﻣِﻦَ ارَّﺿَﺎﻋَﻪِ وَ ... .»

658 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، اﮔﺮ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺮد ﺻﻴﻐﺔ ﺑﺮادري ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، ﻓﺮزﻧﺪا ﻧﺸﺎن آن ﻫﺎ را ’āmu‘ ﺧﻄﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. 28

4 ـ .4 ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژة ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮدانِ ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ در ﻧﻨﺠﻲ، دا« » اﺳﺖ: (« دا اﻛﺒﺮ ﻧﺨﻮد ﻛﻴﻠﻮﻳﻲ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟ ») ?dā ᴂgb ᴂr noxod kilu ʧejnij ᴂ اﺣﺘﻤﺎﻻً اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﺑﺮآﻣﺪه از « دادا » اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ « داداش ﺑﺰرگ ﺗﺮ » از آن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي اﻳﻦ اﺻﻄﻼح درﺑﺎرة ﻣﺮدان ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ زﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ؛ آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻫﻤﮕﻲ ﻧﮕﺎه ﺑﺮادراﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ. اﺻﻄﻼﺣﺎت ’ m ᴂʃ‘ و ’k ᴂlᴂ‘ ﻫﻢ درﺑﺎرة ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ: (« ﻣﺸﻬﺪي ﺣﺴﻴﻦ آدم ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد ﺧﺪا .mᴂʃ osejn āvᴂme xuji bi xodabij āmorz ﺑﻴﺎﻣﺮزدش ») (« ﻛَﻠﻪ/ ﻛ ﺮﺑﻼﻳﻲ .kᴂlᴂmrol ā xodabij āmorz ᴂ qedim b ā bavaj m ā refiq bi اﻣﺮاﷲ ﺧﺪاﺑﻴﺎﻣﺮز از ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﺎي ﻣﺎ رﻓﻴﻖ ﺑﻮد ») اﺻﻄﻼﺣﺎت ’h āʤiāqā‘ و ’b ᴂg‘ ﻧﻴﺰ درﺑﺎرة ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ. اﺻﻄﻼح ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎرة اﻓﺮاد ﻏﻴﺮِﻧَ ﻨﱠ ﺠﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و اﺻﻄﻼح دوم ﻧﻴﺰ ﻛﻪ از ﺗﺮﻛﻲ وارد ﻧﻨﺠﻲ ﺷﺪه، در ﮔﺬﺷﺘﻪ درﺑﺎرة ارﺑ ﺎب ﻫﺎ و ﺧﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺰ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﻛﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ اﺻﻄﻼح ’d ā‘

ﺗﻨﻬﺎ درﺑﺎرة ﻣﺮدان ﻣﺴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﺧﻄﺎب واژة ’āqā‘ داده ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺎر ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺧﺎص ’d ā‘ اﺳﺖ. ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﺎب واژة ’āqā‘ ﻧﻴﺰ از دو دﻫﺔ ﭘﻴﺶ، در ﺣﺎل ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ. زﻣﺎﻧﻲ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎرة ﺳﻴﺪﻫﺎ و ارﺑﺎب ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻪ و ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻞ ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨﺔ ﻛﺎرﺑﺮد آن در ﺣﺪود ﺷﺼﺖ ﺳﺎل، اﻟﻐﺎي رژﻳﻢ ارﺑﺎب ـ رﻋﻴﺘﻲ ﺑﻮده؛ ﭼﻪ آﻧﻜﻪ ﭘﻴﺶ از آن، اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻣﺨﺘﺺ ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن و اﺷ ﺎره ﺑﻪ « ارﺑﺎب » ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ’āqā‘ در ﭘﺎره ﮔﻔﺘﺎر ’?āqā hālet xuv ᴂ‘ (آﻗﺎ

(fictive) (19 88: 9 ) 28 ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻳﻚ اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻣﺒﻨﺎﻳ ﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ﺳﺒﺒﻲ درﺑﺎرة ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد، ﺑﺮاون « ﻛﺎرﺑﺮد ﻏﻴ ﺮواﻗﻌﻲ اﺻﻄﻼ ح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي » ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ.

659 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮب اﺳﺖ؟)، ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻴﺎن ﻛﻼم، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ، ﭘﺪرِ ﻓﺮد، ﻳﻜﻲ از ارﺑﺎﺑﺎن روﺳﺘﺎ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ « ﺳﻴﺪ » اﺷﺎره داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎر ة زن ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ’āqāmān‘ را ﻧﻴﺰ اﻓﺰود. در ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادن زن ﻫﺎيِ ﺳﻴﺪ از اﺻﻄﻼح ’āqābāʤi‘ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ زن ارﺑﺎب ﻫﺎ ﻧﻴﺰ از اﺻﻄﻼح ’x ānom‘ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﺪه، ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه در ﭘﺎره ﮔﻔﺘﺎر ’xānom gof bedew bij ā k āret d ārom‘ «( ﺧﺎﻧﻢ ﮔﻔﺖ ﺑﺪو ﺑﻴﺎ ﻛﻪ ﻛﺎرت دارم» ) ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ زن ارﺑﺎﺑﻲ اﺷﺎره داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻘﺎل ﺑﺮاي ﮔﻮﻳﻨﺪه و ﺷﻨﻮﻧﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ’ m ᴂʃ‘ و ’k ᴂlᴂ‘ ﻧﻴﺰ در زﺑﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ ﻛَﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﺪه اﻧﺪ، و ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ « ﻣﺸﻬﺪي » «و ﻛﺮﺑﻼﻳﻲ » داده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ زﺑﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻳﺎ ﮔﻮﻳﺶ ﻣﻼﻳﺮي ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. اﺻﻄﻼح ’h āʤiāqā‘ ﻧﻴﺰ در ﺣﺎل دادنِ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ’h āʤāqā‘ اﺳﺖ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ زﻧﺎن ﺑﻲ ﺳﻮاد ﻳﺎ داراي ﺗﺤﺼﻴﻼت ﭘﺎﻳﻴﻦ، ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻴﺶ از ﻣﺮدان اﻳﻦ اﺻﻄﻼح را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ. اﺻﻄﻼح ’b ᴂg‘ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﻬﺠﻮر ﺷﺪه و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﻨﺰآﻣﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ درﺑﺎرة ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﺗﺤﻮل ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳﺮان از ارﺑﺎب ـ رﻋﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧُﺮده ﻣﺎﻟﻜﻲ و ﮔﺴﺘﺮش ﺷ ﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ، در ﻛﻢ ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﺪن اﻳﻦ دﺳﺖ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﻣﺆ ﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، درﺑﺎرة ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺮدان روﺳﺘﺎ از ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ’k ākā’ ، ‘ābel ā‘ ، ’d āʃi’ ، ‘ᴂxevi‘ و ’āʃber ār‘ (ﺻﻮرت ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﺔ ’d āʃber ār‘ ﻳﺎ ’d ādāʃbᴂrādᴂr‘ ) ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﻳﺎ ﻫﻨﻮز در ﻣﻴﺎن ﮔﻮ ﻳﺸﻮران ﻣﺴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت، ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ در درون ﺧﺎﻧﻮادة ﺧﻮد ﻓﺮد ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﻣﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ، اﻣﺎ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ زﺑﺎﻧﻲ ﻛﺎرﺑﺮد ﻋﺎم ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﻧﺪ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ’ābel ā‘ ﻛﻪ از ﺗﺮﻛﻲ وارد ﻧﻨﺠﻲ ﺷﺪه، اﺻﻄﻼح اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﺑﺮادر ﺑﺰرگ ﺗﺮ » و در ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺰرگ و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ، ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎره ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ در ﻧﻨﺠﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺴﻞ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﮔﻮﻳﺸﻮران اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﺑﺎ

660 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

آﻧ ﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﻲ و ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺮﺧﻲ از آن ﻫﺎ را ﺑﺪاﻧﻨﺪ، آن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲ ﺑﺮﻧﺪ. از ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮﻳﻦِ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ واژﮔﺎن ﺗﺮﻛﻲِ ’ ᴂʤᴂ‘ و ’b āʤi‘ اﺷﺎره ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﻧﺪ. ’ ᴂʤᴂ‘ در ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺎدر و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻪ، اﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎب واژه اي اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ، اﻣﻜﺎن ﻛﺎرﺑﺮد آن درﺑﺎرة ﻫﺮ زن دﻳﮕﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ’b āʤi‘ ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎب واژه اي اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرگ ﺗﺮ، درﺑﺎرة زﻧﺎن ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻳﺎ ﻫﺮ زن آﺷﻨﺎي دﻳﮕﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻛﻪ واژة ﺗﺮﻛﻲ ’qezi‘ در آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ر ﻓﺘﻪ ﻧﻴﺰ اﻛﻨﻮن ﻣﻬﺠﻮر ﻳﺎ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﻧﺪ: ’x ālᴂqezi‘ (دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﻪ)، ’ᴂmᴂqezi‘ (دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻪ)، ’d āqezi‘ (دﺧﺘﺮ داﻳﻲ)، ’ᴂqezi‘ (دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮ). ﮔﺮاﻳﺶ ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﺟﻮان ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻧﻨﺠﻲ، ﺑﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺎ ﻫﻤﺘﺎﻳﺎن درونِ دو ﻫﻼلِ آن ﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻫﻢ ﺳﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ درﺑﺎرة اﺻﻄﻼح ’ᴂnqezi‘ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻌﻨﺎي « دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮ » «و ﻋﺮوس ﻋﻤﻮ » ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺻﻮرت ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺪه ’ᴂnqezi‘ ﺑﻪ ﺻﻮرتᴂnqez’ ‘ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﺎب واژة اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺎرة ﻫﺮ زﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر رود، ﺑﻪ وﻳﮋه زن ﻫﺎي ﻣﺴﻦ ﺗﺮ و آﺷﻨﺎ. در واﻗﻊ، راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژة ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ’ᴂnqez‘ اﺳﺖ: (« اَﻧﻘﺰ ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺎ ﻛﻤﻲ .ᴂnqez mot ᴂrᴂm m ā je xordej ᴂ o ʃewd ᴂret ān ʧidim از ﺷﺒﺪر ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺪﻳﻢ ») اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه، اﺣﺘﺮام آﻣﻴﺰ، و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺻﻤﻴﻤﻲ، و ﻧﺸﺎن ﻧﺰدﻳﻜﻲ و ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ واﺣﺪي اﺳﺖ. ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛ ﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ، اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﺑﺮآﻣﺪه از ﺧﻄﺎب واژة ﻓﺎرﺳﻲ ـ ﺗﺮﻛﻲ « ﻋﻤﻮﻗﺰي » اﺳﺖ و ﻛﺎرﺑﺮد آن درﺑﺎرة ﻏﻴﺮﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺸﺎن از اﻫﻤﻴﺖ رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ زﺑﺎﻧﻲ دارد. از اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﻣﺶ » «و ﺣﺎﺟﻴﻪ ﺧﺎﻧُﻢ » ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺧﻄﺎب ﻛﺮدن زﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ دو ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮ از ﺧﻄﺎب واژة ’ᴂnqez‘ ﻫﺴﺘﻨﺪ. Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 درﺑﺎرة اﻳﻦ دﺳﺖ از ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻧﻨﺠﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن اﻟﮕﻮﻳﻲ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺎرة ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮدان ﮔﻔﺘﻴﻢ ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﻬﺠﻮر ﺷﺪه و ﻓﻘﻂ درﺑﺎرة زﻧﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﺳﻨﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻴ ﺎن ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ، و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ در ﺣﺎل دادن ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي « ﺧﺎﻧﻢ » «و ﺣﺎج ﺧﺎﻧﻢ » ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ و اﺻﻄﻼح « ﻣﺶ » ﻳﺎ ﺣﺘﻲ « ﻣﺸﻬﺪي » ﻫﻢ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ درﺑﺎرة زﻧﺎن ﺟﻮان اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ زﺑﺎﻧﻲ

661 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﻮﻧﺪ، ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﻨﺰآﻣﻴﺰ و ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ.

.5 ﻧﺘ ﻴﺠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎﻻ آﻣﺪ، ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻏﻨﻲ از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ اﺳﺖ، اﻣﺎ ﺷﻤﺎر و ﺗﻨﻮع اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي آن، از ﭼﻨﺪ دﻫﺔ ﭘﻴﺶ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﻮ رو ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ. درواﻗﻊ اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در راﺳﺘﺎيِ از دﺳﺖ دادنِ ﺗﻤﺎﻳﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻦ، ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪنِ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ، ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪنِ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪيِ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲِ ﻓﺎرﺳﻲ ـ ﺗﺮﻛﻲ، از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺗﻨﻮع ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ و ﻫﻢ ﺳﺎن ﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ، ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﻤﺎري از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژﻫﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ رده ﻫﺎي ﺳﻨﻲِ ﻣﻴﺎن ﺳﺎل و ﻛﻬﻦ ﺳﺎل اﺳﺖ و ﻫﺮﭼﻪ ﺳﻦ ﮔﻮﻳﺸﻮران ﻛﻢ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ، اﺣﺘﻤﺎل ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎ در زﺑﺎن آن ﻫﺎ ﻛﻢ ﺗﺮ ﻣﻲ - ﺷﻮد. ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻴﺸﻴﻨﺔ ﺳﺎﻛﻨﺎن روﺳﺘﺎي ﻧﻨﺞ در ﭼﻨﺪ دﻫﺔ ﮔﺬﺷﺘﻪ ــ ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪيِ ﺟﻤﻌﻴﺖ آن را د ر ﭘﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ــ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﺳﻮاد ﻋﻤﻮﻣﻲ، ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت و رﻓﺖو آﻣﺪﻫﺎي ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ، اﺛﺮﮔﺬاري رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ، ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺗﺤﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺮا ودات ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﻧﮕﺮش ﮔﻮﻳﺸﻮران اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن، ازﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ و ﻣﻬﺠﻮر و ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ﺑﺴﻴﺎري از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺧﻄﺎب واژه ﻫﺎي آن ﺑﻮده اﻧﺪ. اﻳﻦ اَﻣﺮ، در ﻧﮕﺎه ﻛﻼن ﺗﺮ، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺣﺮﻛﺖ ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ در ﻣﺴﻴﺮ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ و ﻫﻢ ﺳﺎن ﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ، ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ را ﺑﺎﻳﺪ در ﺷﻤﺎرِ ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي درﺧﻄﺮ اﻳﺮان ﻟﺤﺎظ ﻛﻨﻴﻢ.

Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 .6 ﭘﻲ ﻧﻮﺷﺖ ﻫﺎ 1. Kinship Terms and Terms of Address in Nænæji Dialect 2. Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family 3. Lewis Henry Morgan

4. https://www.amar.org.ir/84-1395 5. George Peter Murdock 6. Ego

662 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

7. descriptive 8. classificatory

.9 ﻛﻮﺳﺘﻴﭻ (Kosti ć, 1997: 14) ، رﻳﺸﺔ « داﻳﻲ » را در واژة « داي » ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﻣﺎدر » ﻣﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﻌﻞ dhayati زﺑﺎن ﻫﻨﺪي – آرﻳﺎن ﻛُﻬﻦ (Old Indo-Aryan) ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي « ﻣﻜﻴﺪن » ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ. ﻫﻤﻴﻦ واژه در ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺎد ر ﻳﺎ واژه ﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻣﺎدر ﻣﺮﺑﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ از زﺑﺎن ﻫﺎي ﻫﻨﺪواروﭘﺎﻳﻲ و اﻳﺮاﻧﻲ ازﺟﻤﻠﻪ ﻫﻨﺪي، ارﻣﻨﻲ، روﺳﻲ، آﺳﻲ، ﻛُﺮدي و ﻟُﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻳﺎدي « داﻳﻲ » را واژه اي ﺗﺮﻛﻲ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ؛ و ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ زﺑﺎ ن ﻓﺎرﺳﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﻋﻤﻮ » «، ﻋﻤﻪ » «و ﺧﺎﻟﻪ » را از ﻋﺮﺑﻲ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﭼﻬﺎرم ــ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮادرِ ﻣﺎدر ــ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﺗﺮﻛﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد (Spooner, 1966: 52) . اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﭼﻬﺎرم (ﻳﻌﻨﻲ « ﺧﺎﻟﻮ ») را ﻧﻴﺰ ﻓﺎرﺳﻲ از ﻋﺮ ﺑﻲ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، اﻣﺎ اﻛﻨﻮن در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. 10. Elementary 11. Derivative 12. descriptive 13. denotative 14. classificatory 15. Spooner

.ʃā’ 16‘ ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺪة « ﺷﺎه » اﺳﺖ و در ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠـﻲ، اﻳـﻦ ﻋﻨﺼـﺮ را در اﺻﻄﻼﺣﺎت دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن ’ʃāber ār’ و ’ʃāxuw ār‘ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ. در ﺷﻤﺎري از ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻳـﺮان ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ؛ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، در ﻓﺎرﺳﻲ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ: ’ʃāhb āʤj‘ و ’ʃāhbibi‘ . .

.17 ﺗﻨﻮع اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻗﺪﻳﻤﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ، در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﻣﻮر دي، ﻧﻮه ﻫﺎي دﺧﺘﺮيِ ﺧﺎﻧﻤﻲ، او را ﺑﺎ اﺻﻄﻼحِ ’āʤidaji‘ ﻳﺎ ’āʤdāji‘

ﺧﻄﺎب ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ، ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ او را در وﻫﻠﺔ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ’āʤi‘ (ﻣﺎدر) داﻳﻲِ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ.

.18 ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدي ﻃﺮف ﺧﻄﺎب ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﺧﻄﺎب ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻃﺮف ﺧﻄﺎب ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ او ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻜﻪ در ﻓﺎرﺳﻲ، ﻣﺎدري ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﺪ « ﻣﺎﻣﺎن ﻧﻜﻦ ». ﺑﺮاون :1988)

(12 از اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺎ ﻋﻨﻮان واروﻧﮕﻲِ ﺧﻄﺎب (address inversion) ﻳﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از اﺻﻄﻼح Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 allocuzione inversa اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺪع آن رِﻧﺰي (1968) اﺳﺖ.

.19 در ﻧﻨﺠﻲ، ﻓﺮزﻧﺪ آﺧﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ’l ānʤinkel āʃ‘ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻢ ارز « ﺗَﻪ ﺗﻐﺎري » ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻴﺎر اﺳﺖ. « ﻻﻧﺠﻴﻦ » ﻇﺮﻓﻲ ﺳﻔﺎﻟﻲ اﺳﺖ در اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻧﮕﻬﺪاري ﻟﺒﻨﻴﺎت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. « ﻛﻼش » ﻧﻴﺰ در ﮔﻮﻳﺶ ﻧﻨﺠﻲ ﺑﺮآﻣﺪه از ﻓﻌﻞ « ﻛﻼﺷﻴﺪن » ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺮاﺷﻴﺪن و ﺧﺎراﻧﺪن اﺳﺖ. از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ذاﺋﻘﺔ اﻳﺮا ﻧﻲ ﻫﺎ اﻧﺪك ﺧﻮراﻛﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه در ﺗﻪ ﻇﺮف ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن « ﻻﻧﺠﻴﻦ » ﺧﻮش ﻣﺰه ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد،

663 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﻓﺮزﻧﺪ آﺧﺮ ﺧﺎﻧﻮاده در ﻧﻨﺠﻲ « ﻻﻧﺠﻴﻦ ﻛﻼش » ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ داراي ﻣﻌﻨﺎي اﺳﺘﻌﺎري ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳﺖ. اﺻﻄﻼح « ﻻﻧﺠﻴﻦ ﻛﻼش » در ﮔﻮﻳﺶ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود (اذﻛﺎﻳﻲ ، 1352 ). ). 20. Extended family

.21 اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ دﻳﺪه ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، رﺿﺎﻳﺘﻲ ﻛﻴﺸﻪ ﺧﺎﻟﻪ و ﭼﺮاﻏﻲ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زﺑﺎن ﮔﻴﻠﻜﻲ، اﺷﺎره ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ « ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زن از ﺗﺮﻛﻴﺐ ami mərd ānə (ﻣﺮد ﻣﺎ) ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ ﺳﺨﻦ او اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﺔ ﭘﻴﺶآ ﻳﻨﺪbi  ad əbiy ə (ﺑﻲ ادﺑﻲ اﺳﺖ)، ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. و آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد اﺷﺎره ﻛﻨﺪ، ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﺒﺎرت ﻣﺆ دﺑﺎﻧﺔ šimi v ərj ā q ələtə (ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ اﺳﺖ) را در ﺻﺪر ﻛﻼم ﺧﻮد ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮد. اﻣﺎ ﻣﺮد در ﺑﻪ - ﻛﺎرﮔﻴﺮيِ ﻋﺒﺎرتami z ənānə  (زنِ ﻣﺎ)، و ﻧﻴﺰ در اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ا ز ﺟﻤﻼت ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻣﺆ دﺑﺎﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ » ( 1387 : 106 .) .)

.22 در ﻧﻨﺠﻲ، ’xesur ᴂ‘ ﺟﻤﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرِ زن اﺷﺎره دارد ﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرِ ﺷﻮﻫﺮ. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﻫﺮﮔﺎه زﻧﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ’em ʃew xesur ānom xānᴂmānᴂ‘ ، ﻳﻌﻨﻲ « اﻣﺸﺐ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺷﻮﻫﺮم ﻣﻬﻤﺎن ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ». در ﺑﺮﺧﻲ از زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ، اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﺪرِ ﺷﻮﻫﺮ و ﭘﺪرِ زن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺘﻔﺎوت از اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎدرِ ﺷﻮﻫﺮ و ﻣﺎدرِ زن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ، در زﺑﺎن ﻫﻮراﻣﻲ درﺑﺎرة ﭘﺪرِ ﺷﻮﻫﺮ و ﭘﺪرِ زن اﺻﻄﻼح « ﻫﺴﻮره » و درﺑﺎرة ﻣﺎ درِ ﺷﻮﻫﺮ و ﻣﺎدرِ زن اﺻﻄﻼح « ﻫﺴﺮْوه » ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﻛُﺮدي ﺳﻮراﻧﻲ ﺑﺮاي رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﺧَﺴﻮ » «و ﺧَﺰوره » ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. در ﻓﺎرﺳﻲ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﺪرِ زن و ﭘﺪرِ ﺷﻮﻫﺮ « ﺑﻮﺳﻮره » و ﻣﺎدرِ زن و ﻣﺎدرِ ﺷﻮﻫﺮ « ﺧﺎرﺳﻮ » ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.

.23 اﺻﻄ ﻼح ’bev ᴂ-ᴂrᴂ‘ در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻤﺎري از روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎزﻧﺪ اﺳﺘﺎن ﻣﺮﻛﺰي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮِ ﻣﺎدر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح « ﺑﺎوا ﭘﻴﺎره » در ﻫﻮراﻣﻲ و اﺻﻄﻼﺣﺎت « ﭘِﺪراﻧَﺪر » «و ﭘِﺪرﻧَﺪر » در ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻛﻬﻦ ﻓﺎرﺳﻲ در ﻣﻌﻨﺎيِ ﺷﻮﻫﺮِ ﻣﺎدر، ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮا ن درﺑﺎرة ’ᴂrᴂ‘ ﻧﻨﺠﻲ ﺣﺪس ﻫﺎﻳﻲ ﻣﻄﺮح ﻛﺮد.

Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 .golb āʤi’ 24‘ درﺑﺎرة راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي زنِ داﻳﻲ ﻧﻴﺰ در ﻧﻨﺠﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ.

.25 ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺒﻨﺎ، در زﺑﺎن ﺗﺮﻛﻲ ﻣﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻫﻤﭽﻮن « اوﮔﺌﻲ ﻗﺎرداش » «، اوﮔﺌﻲ ﺑﺎﺟﻲ » «، اوﮔﺌﻲ ﻧﻨﻪ » «، اوﮔﺌﻲ آﺗﺎ » و ﻏﻴﺮه را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ.

.26 آﻳﺔ 23 ﺳﻮرة ﻧﺴ ﺎء: « ﺣﺮِّﻣﺖ ﻋﻠَﻴﻜُﻢ أُﻣﻬﺎﺗُﻜُﻢ و ﺑﻨَﺎﺗُﻜُﻢ و أَﺧَﻮاﺗُﻜُﻢ و ﻋﻤﺎﺗُﻢ و ﺧَﺎﻟَﺎﺗُﻜُﻢ و ﺑﺘَﺎت اﻷَخِ و ﺑﺘَﺎت اﻷُﺧﺖ و أُﻣﻬﺎﺗُﻜُﻢ اﻟﻠﱠﺎﺗﻲ أَرﺿَﻌﻨَﻜُﻢ و أَﺧَﻮاﺗُﻜُﻢ ﻣﻦَ ارﺿَﺎﻋﻪ و ... .» .»

.27 ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺮاﺑﺖ رﺿﺎﻋﻲ در ﻣﻮارد 1046 و 1047 ﻗﺎﻧ ﻮن ﻣﺪﻧﻲ اﻳﺮان آﻣﺪه اﺳﺖ.

664 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

.28 ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻳﻚ اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ﺳﺒﺒﻲ درﺑﺎرة ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد، ﺑﺮاون (9 :1988) « ﻛﺎرﺑﺮد ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ (fictive) اﺻﻄﻼح ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي » ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ.

7 . ﻣﻨﺎﺑﻊ • اﺣﻤﺪي، م.، و زاﻫﺪي ، م.ص. ( 1397 .) ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻛُﺮد ي ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ آن ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﻲ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ . ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﻏﺮب اﻳﺮان ، 21 ، 19 .-1 • اذﻛﺎﻳﻲ، پ . ( 1352 .) ﻣﺨﺘﺼﺮي ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ي ﻫﻤﺪان و ﮔﻮﻳﺶ آن . ﻫﻨﺮ و ﻣﺮدم ، 126 ، 74 -66 . • اﺳﺘﺎﺟﻲ، ا . ( 1394 .) ﺑﺮرﺳﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ . زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن ، 13 1، .-19 • ﺟﻮاري، م .ح.، و رﺿﺎﺋﻲ، .م ( 1395 ). ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﻄﻮره و زﺑﺎن، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و زﺑﺎن در ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻛﻠﻮد ﻟﻮي اﺳﺘﺮاوس . ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ ، 5 ( 33 )، 43 .-66 • رﺿﺎﻳﺘﻲ ﻛﻴﺸﻪ ﺧﺎﻟﻪ، م.، و ﭼﺮاﻏﻲ ، ر. ( 1387 )، واژه ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮔﻮﻳﺶ ﮔﻴﻠﻜﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻣﻮر دي: اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺟﻨﺴﻴﺖ) . ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ادﺑﻲ ، 161 ، 95 - 95 .110 • زاﻫﺪي، ك .، و ﺷﻤﺲ ، م .ع. ( 1388 .) ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ﺟﻨﺴﻴﺖ در ﺧﺎﻧﻮاده و ﺑﺎزﺗﺎب آن ﻫﺎ در زﺑﺎن . ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﮋوﻫﺸﻲ ، 19 ، 282 - 309. • ﺷﺮﻳﻔﻲ، گ . ( 1386 ). رﻳﺸﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ دو واژه از ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در زﺑﺎن ﻫﺎي ﻫﻨﺪ و اروﭘﺎﻳﻲ . ﻣﺠﻠﺔ داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت و ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ، 4 ، 129 - 146 . • ﺻﻔﺎﻳﻲ، س. ح.، و اﻣﺎﻣﻲ ، ا. ( 1391 .) ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺣﻘﻮق ﺧﺎﻧﻮاده . ﺗﻬﺮان: ﺑﻨﻴﺎد ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻴﺰان. • ﻋﺒﺎﺳﻲ، ب .، و ﻛﺰازي ، ك. ( 1392 .) ﺑﺮرﺳﻲ واژﮔﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻫﻮراﻣﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻮرداك . ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﺑﺎن و ﮔ ﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﻏﺮب اﻳﺮان ، 2 ، 55 -31 . • ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﻳﺮان (آﺑﺎدي ﻫﺎ) ( 1331 ). اﺳﺘﺎن 5 ﻛﺮدﺳﺘﺎن، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎي: اﻳﻼم ـ ﺑﻴﺠﺎر ـ ﺗﻮﻳﺴﺮﻛﺎن ـ ﺳﻘﺰ ـ ﺳﻨﻨﺪج ـ ﺷﺎه آﺑﺎد ـ ﻗﺼﺮﺷﻴﺮﻳﻦ ـ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ـ ﻣﻼﻳﺮ ـ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ـ ﻫﻤﺪان . ﺗﻬﺮان: داﻳﺮ ة ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ. • ﻛﻮﺷﻚ ﺟﻼﻟﻲ، ع . ( 1376 .) اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ، اﺑﻬﺎم در ﻣﻌﻨﺎ و

665 رﺿﺎ اﻣﻴﻨﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي و ...

ﻛﺎرﺑﺮد واژه .ﻫﺎ ﻧﺎﻣﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ، 11 ، 113 - 130. • ﻣﻨﺼﻮري، م .، و رﺣﻤﺎﺗﻲ ، ش. ( 1394 .) ﻧﻈﺎم واژه ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي در زﺑﺎن ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ- ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ . ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ، 10 ، 157 - 175 .

References: • Abbassi, B., & Kazzazi, K. (2013). Analyzing Hawrami kinship terms based on Murdock’s Criteria. Journal of Western Iranian Languages and Dialects , 1(2).Pp:31-55. [In Persian]. • Ahmadi, M., & Zahedi, M. S. (2018). A comparative study of central Kurdish, Persian, and English kinship terms. Journal of Western Iranian Languages and Dialects, 21 .Pp: 1-19. [In Persian]. • Bateni, M. R. (1973). Kinship terms in Persian. Anthropological Linguistics , 15 (7).Pp: 324-327. • Braun, F. (1988). Terms of Address: Problems of patterns and usage in various languages and cultures, Berlin: Mouton de Gruyter. • Estaji, A. (2016). A diacronic study of kinship terms in Persian. Journal of Linguistics & Khorasan Dialects , 13, Autum and Winter of 2014.Pp: (1-19). [In Persian]. • Geographical Dictionary of Iran (Villages) (1952). Province 5, Kurdestan, Counties of: Ilam, Bijar, Tuyserkan, Saqez, Sanandaj, Shahabad, QasreShirin, Kermanshah, Malayer, Nahavand, Mamedan , Tehran: Geographical Unit of ARTESH. [In Persian].

Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 • Javari, M.H., & Rezai, M. (2016). The structure of myth and language, the structure of kinship and language in structural anthropology of Claude Levi- Straus. Journal of Language Related Research , 7(5).Pp: 43-66. [In Persian]. • Kosti ć, S. (1997). Structure and origin of the kinship terminology in Roma’s language. Asian and African Studies , 6(1).Pp: (9-20). • Kushk Jalali, A. (1997). Kinship terms In Persian, ambiguity in meaning and

666 ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ د ورة 11 ، ﺷﻤﺎرة 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 58 )، ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن 1399

Usage of Words. Journal of Persian Academy , 11 .Pp: 113-130. [In Persian]. • Mansuri, M., & Rahmani, Sh. (2016). Kinship term patterns in Iranian languages. Journal of Comparative Linguistic Researches , 5(10), Winter and Spring 2016.Pp: 157-175. • Morgan, Lewis H. (1871). Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family, Washington: The Smithsonian Institution.Murdoch, George Peter (1949), Social Structure . Tenth Printing 1965, New York: The Macmillan Company. • ------(1970). Kin Term Patterns and their Distribution. In Ethnology , 9(2), (Apr. 1970).Pp: 165-208. • Ozkayi, P. (1973). A short glimpse at folklore and dialect of Hamedan. Journal of Art and People , 21 , 66-74. [In Persian]. • Renzi, L. (1968). Mam ă, tat ă, nene ecc.: il sistema delle allocuzioni inverse in rumeno (Mama, papa, elder brother, etc.: the system of address inversion in Rumanian). In Cultura Neolatina . 28 .Pp: 89-99. • Rezayati Kishe Khale, M., & Cheraqi, R. (2009). Sociological morphology of Gilaki dialect (A Case Study of Kinship Terms and Gender). Journal of Literary Studies (Journal of Literature and Humanities) , 161 .Pp: 95-110. [In Persian]. • Safai, S. H., & Emami A. (2012). A Concise Family Law , Tehran: Mizan Legal Foundation. [In Persian]. • Sharifi, G. (2007). Etymology of two words of kinship terms in Indo-European languages. Journal of the Faculty of Literature and Humanities,. 58 (4).Pp: 129- Downloaded from lrr.modares.ac.ir at 11:56 IRST on Thursday September 23rd 2021 146. [In Persain]. • Spooner, B. (1966). Iranian Kinship and Marriage. Iran , 4, 51-59. • Zahedi, K., & Shams, M.A. (2009). Kinship and gender in the family and their linguistic manifestation. Journal of Family Research , 5(3).Pp: 282-309. [In Persian].

667