16 Straatgras 30 [1] 2018 een roekenstad. Metkoloniestotinhet eeuwgeleden wasRotterdam Driekwart Roekenstad gen. Endebomenzijndannog kaal! kolonie eennieuwjaarsbezoek tebren hebben degewoonteominjanuari hun kunt ualinjanuaridoen,want roeken kijkje bijdekolonieopHeijplaat.Dat u naarroekenstaattekijken. u zichstelligeensbewustwordendat tigen een‘secondlook’endanzult gerekter. kraaiach Enfin,gunallezwarte van deroekisheser, zachteren lang- dat kraaientenbestegeven.Deroep het krachtigeengedecideerde‘kgraa’ passen vanroeken.Datgeldtookvoor vergeleken metdemeeraarzelende rende kraaienisgerichterenkordater De motoriekvanopdegrondfoerage alsof zedoorhetluchtruimvoortroeien. Vliegende roekenhebbenietsoverzich op. ‘schimmelbek’ en‘schurftbek’ bepaald nietvleiendevolksnamenals leverdehemde profiel. Ditkonterfeitsel schedel- hoeken eneenwatpeervormig naar benedengebogensnavelmetlichte eruit:eenlangekale springt dekoppartij ‘broek’. Bijvolwassenexemplaren eens wordtbenadruktdooreenrafelige eenoutfitdienog wat verfomfaaid, gelijk gentleman-schelmen.Roekentonen Kraaien zittenineenkeurigmaatpak, komen welverschillennaarvoren. nauwkeuriger bliknaarhetverenkleed dat onderscheidnietaltijdop.Bijeen kunnen samenscholeningroepengaat Omdat juniorkraaiennetalsroeken Roeken zijndaarentegenkolonie-vogels. kraaiensolitair.gepaard zijnzwarte Indien hebben hetzelfdeformaat. met ‘eenkraai’. afgedaanworden beide zwartrokken hebben. Daardoorisdekansgrootdat kraai,nietspontaanvoorhanden zwarte fieke verschilpuntenmetdealgemenere signalement, endanmetnamedespeci kans oproeken.Zoweinigdatzehun ben inhunwoonomgevingmaarweinig R een haat-liefdeverhouding? enRoeken, Stadsnatuur Gerard L.Ouweneel Of, Rotterdammers,neemeenseen roekenenkraaien, Beide soorten, ners vanheelWest-Nederland, heb otterdammers, entrouwensdebewo [vogelaar in hart ennieren;[email protected]] [vogelaar inhart

- -

- - - - op. Metsucces. Maareerstwathistorie. roekenactie gold, gingendebarricaden deHaagse anti deelgebieden waarvoor vogelwerkgroepen indeZuid-Hollandse die gedachtezichop.Hoedan ook,de meende tekunnenrechtvaardigen, dringt de Omgevingsdiensthaaraanklacht Bij hetlezenvanderedenenwaarmee ‘roekendeugenniet’? adagium omarmde reflex vanvroegertoendeoverheidhet de roekopnieuwtelijfgaan.Een teerde StatenbeslootinZuid- vingsdienst HaaglandennamensGedepu toen inhetnajaarvan2015deOmge annex verontwaardigingdanookgroot wasdeverbazing vogelbeschermers Nederland isnoggeensprake.Onder Zuid-Holland entrouwensinheelWest- gang vanzaken.Maarherstelin kolonies. Opzichisdateenverheugende 546 inZuid-Holland,verdeeldover15 seerde in200063.559nestenwaarvan Vogelonderzoek Nederlandinventari in ditlandweeraardigbovenop.Sovon van enigeomvangwasgeensprake. kenpaar huisvestte,maarvaneenkolonie Rotterdam toennogergenseenenkelroe West-Nederland 1981). Misschiendat in 1970(Vogelwerkgroep Avifauna jaar, totslechts68nestenin6kolonies een onbekendaantalvestigingenindat 2019 nestenin1944,verdeeldover Holland warendiecijfersgedaaldvan dat ernoggeen11.000.Voor Zuid- 48.000 bezettenesten,in1970waren 1944 overhethelelandintotaalruim Telde dePlantenziektekundige Dienstin hetgeen zekerhetgevalwasin1970. later zatdestadwaarschijnlijkzonder, twee koloniestemeldenenvijftienjaar antiroek. In1946warenernogslechts menig koloniewasgeruimd. zuur temaken,zodatervóór1944al Ze zagenerniettegenophenhetleven zuinigophunroeken. waren allerminst kolonies geregistreerd.Rotterdammers van toenmetdienegennieteensalle waarschijnlijk haddendeonderzoekers heel Rotterdam(Anonymus1947).En negen roekenvestigingen,verspreidover stadscentrum toeteldemenin1944 Na 1970kwam Nadien bleefdestemmingevenzeer Corvus frugilegus Corvus - er er - - - - in nesten vernielen. En zooals natuurlijk Enzooalsnatuurlijk in nestenvernielen. zo zachtzinnigis,kreeghiereenlesje tie. Deschooljeugd,dieheustochalniet Tijdstip wasslechtgekozen:indevacan Groene Hilledijkmoestenverdwijnen.’t de koloniesaanDiergaardesingelen had hetophengemunt.Denestenvan paar slechtedagen,’t Stadstimmerhuis waren voordeRotterdamscheroekeneen “Witte DonderdagenGoede Vrijdag Ik citeer(Plomp1931): boekje lezen wijinhet1931verschenen de roekendwarsprobeerdetezitten Hoezeer hetRotterdamsestadsbestuur Goede Vrijdag hese, watklagerige, maarvaaktenbeste voor mensenmet smetvrees.Envande het flanerenonderhunkolonie isniets gediend zoukunnenzijn.Toegegeven, standers dathunpublieknietvan roeken vrees vandedaargevestigde midden straten alswinkelpromenades en de maken hebbenmetdefunctie van beide en dievandeWest-Kruiskade kante gemunt opdeGroeneHilledijk-kolonie Dat hetstadsbestuurmetnamehad Kruiskade endeDiergaardesingel. en intuinenvande’s Gravendijkwal, bevonden zichaanhetMiddellandplein treerde kolonies.Anderecentrumkolonies grootste vandenegentoengeregis Met 32nestenin1944wasdezede Oude DiergaardeendeWest-Kruiskade. bevond zichindeomgevingvan door Plomp(1931)genoemdekolonie een koloniegevestigdwas.Detweede ook opZuid,waartotbeginjarenvijftig toen eentransfernaardeParallelweg, jaren.Misschiennamenze in dedertiger de GroeneHilledijkinRotterdam-Zuidal verdween Plompsroekenvestigingaan Als gevolgvanhetrooiendebomen indevacantie?” vernielpartij een drukkestraat,waaromdanjuistdie nou bepaaldnietgeduldkanwordenin te trappen.Wanneer zoo’nroekenkolonie sommige nestenaleenenkele–totstruif uitgestoten nestenaan,omdeeieren–in honden opeenhaas,zoovielenzede Als is, dejongenswarenvanpartij. Vogels inenomdestad

.

-

- - gegeven roep is niet te zeggen dat die welluidend is. Ik mag die roep overigens graag horen. Hoe het de Rotterdamse kolonies van 1944 nadien verging is niet te reconstrue- ren. Waarschijnlijk verdwenen als gevolg van het rooien van de nestbomen de meesten snel. Dat lot trof in ieder geval de Charloise kolonie. Wijlen mijn vriend Ben van der Velden schreef op 8 maart 1950 in zijn dagboek hierover: ‘de bomen zijn omgehakt. Er zullen geen roe- ken meer broeden.’ (Ouweneel 2013). We kunnen ons afvragen waar de Rot- terdamse centrumroeken destijds gingen foerageren. Het zijn alleseters, maar ze scharrelen toch graag op landerijen hun kostje bij elkaar. Pendelden ze vanaf de Kruiskade op en neer naar buiten het stadscentrum gelegen of gingen ze ook naar het Land van Hoboken? In sommige Oost-Europese steden wemelt G Roeken hebben een rijk sociaal leven, en dat is vaak goed te horen. (Garry Bakker) het van de roeken en daar is het gewoon ze in de centra te zien rondscharrelen in stadsparken en in de berm van verkeers- routes.

Vervolging In 1977 kregen roeken een wettelijke bescherming, een maatregel die een dusdanig opzienbarend herstel inluidde dat hun aantal rond 2000 een boven- vooroorlogs niveau bereikte (Schoppers 2004). Bijkomende ontwikkelingen gaven de roek extra wind in de zeilen. In het kader van de over de natie uitgerolde ruilverkavelingen werden op resthoek- jes bomen aangeplant. Bij het hoger worden van deze bebossingen kwam er ruimschoots nieuwe broedgelegenheid voorhanden. Dat gold evenzeer voor de boomaanplantingen langs het rijkswegen- net en op verkeersknooppunten. Voorts had de roek waarschijnlijk baat bij de groei van de bodemfauna welke zich als gevolg van zware bemesting voltrok. Dat toen de bio-industrie dus gunstig voor ze uitpakte, zal voor vogelbescher- mers even wennen zijn. Goed roekennieuws dus, zij het niet voor West-Nederland waar hij wegbleef. In Zuid-Holland zien we een bescheiden

terugkeer aan de oostgrens van de provin- G De oudst bekende Rotterdamse roek staat in de collectie van Het Natuurhistorisch met collectienummer Straatgras cie. Er is een kolonie op het verkeersplein NMR 9989-0454. (Kees Moeliker) bij Gorinchem. Ook huizen ze verder De oudst bekende Rotterdamse roek is bewaard gebleven in de collectie van langs de A15 in de Vijfheerenlanden, Het Natuurhistorisch. Een volwassen mannetje dat in 1889 werd ‘verzameld’ richting verkeersplein Deil. Dan broeden

in Rotterdam (NMR 9989-0454). De opgezette vogel maakte deel uit van de ze langs de A12, tussen Bodegraven en privé-collectie van G.H. Lambert en werd na diens overlijden aan het museum

Woerden. 30 [1] 2018 geschonken. Helaas is er geen gedetailleerde documentatie bewaard gebleven Midden jaren zeventig vestigden over het dier, zodat we niet kunnen achterhalen uit welk deel van de stad en zich enkele paren op Putten langs de onder welke omstandigheden het dier is verzameld. In ieder geval maakt het Groene Kruisweg tussen Geervliet en stuk duidelijk dat de roek zich al meer dan een eeuw thuisvoelt in Rotterdam. Heenvliet. Rob Strucker voerde 35 jaar

17 18 Straatgras 30 [1] 2018 G G

Een koppelRotterdamse roekenlangsdeWaalhavenweg, Heijplaat18 januari2015. (ArieBuurman) Bakker) De roekenkolonieopRozenburgisvooralinhetvroegevoorjaargoedtezien.(Garry dienst Haaglanden viel te lezen dat dienst Haaglandenvieltelezendat Op detoelichtendesitevanOmgevings- Vooral deargumentatiedeedhuiveren. de streekmilieuclubsinhetgeweer. deze roekentelijfkondengaan,kwamen eenheden ontheffingteverlenenzodat banvloek uitsprakdooraanFaunabeheer- Holland cumsuisnajaar2015de Toen GedeputeerdeStatenvanZuid- door één fruitteler in de omgeving van door éénfruitteler indeomgevingvan Waard was hoofdzakelijkgeclaimd En de‘aanzienlijkeschade’in Hoeksche vingsdienst getamboereerde2000 stuks. huizen inplaatsvandedoor Omge in Zuid-Hollandslechts600roekenparen Onder anderekwamnaarvoren dater en deverleendeontheffingvernietigd. De Omgevingsdienstwerdteruggefloten deed op28september2017uitspraak. voor derechtbankDenHaag.Deze Het kwamtoteenrechtszaakdiediende de verleendeontheffinginberoep. groepen gingdeMilieufederatietegen (Ouweneel2016). Overflakkee ook opIJsselmondeenGoeree- het oordeelvandeOmgevingsdienst Verder misdroegenderoekenzichnaar bedrag zoutegende10.000eurolopen. Waard aanzienlijkwasgeweest.Het bleek datdiemetnameindeHoeksche schade overdeperiode2006-2011 uit eenevaluatievandegedeclareerde Deltagebied zijn.En,notabene,dat maar daterookenkelekoloniesinhet in hetoostenvanZuid-Hollandbevinden, weliswaar demeesteroekenkolonieszich dat metcirca2000broedparenintotaal, lingschade. Voorts oreerdeHaaglanden kommen zorgenvooroverlastenbevui te meldendatroekenbinnenbebouwde en boomteelt.BovendienwistdeDienst vollegrondsgroenten, bloemgewassen fruit, granen,graszaad,aardappelen, roeken schadekunnenaanrichtenaan Het beroep wasdatnietanders. Goeree-Overflakkee site vandestreekterechtkomen.Op roeken promptopdevogelwaarnemings ieder gevalzoschaarsdatwaargenomen West warenzeindeHoekscheWaard in met enkeletrekkersendiepaarnestenin Maar haar dependancesindebuurt. nederzettingofvan uit deGeervlietse Beijerland zullenafkomstigzijngeweest van deHoekscheWaard rondNieuw- A15 opRozenburgen/ofinhetwesten vande foeragerende roekenindeberm zijn bevindingentepubliceren.Depaar komt hijerbinnenafzienbaretijdtoe dependances opIJsselmonde.Hopelijk onderzoek uitnaardezekolonieenhaar Namens Zuid-Hollandsevogelwerk

- - -

-

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Heijplaat 6 12 7 13 3 - 8 5 29 25 33 33 34 46 39

Zuiderpark 0 0 5 0 - 18 5 - 5 - 0 0 0 0 0

Rozenburg - - 0 - - 19 20 28 29 21 23 3 0 42 41

Pernis 3 4 4 8 28 6 10 1 0 0 0 0 0 0 0 Groene Kruisweg 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 12 0 0 0 0 () 7 8 10 9 5 0 0 0 0 0 - - - - -

Totaal 16 24 26 30 36 43 43 34 63 58 68 36 34 88 80

G Aantal broedparen roeken in Rotterdam. Na jarenlang tussen verschillende kleine kolonies gewisseld te hebben, lijken de Rotterdamse roeken zich sinds een paar jaar thuis te voelen op en . (Bureau Stadsnatuur, vwg IJsselmonde, Sovon)

G Aantal broedparen roeken in Rotterdam. Door immigratie vanuit omliggende kolonies neemt het roekenbestand in Rotterdam gestaag toe. (Bureau Stadsnatuur, vwg IJsselmonde, Sovon)

Numansdorp, een plaats waar al drie- De door Bureau Stadsnatuur verzamelde ligt vlak achter Het Natuurhistorisch aan kwart eeuw geen roekenkolonie (meer) gegevens beginnen in 1995 met een de Westzeedijk. Reken erop dat ze daar is te bekennen. vestiging in Hoogvliet aan de Gadering, veilig en welkom zijn! F later ook langs de Groene Kruisweg en Gelegenheidskolonies de Aveling. Andere kolonietjes waren, Literatuur Met nog niet eens zulke kleine kolonies of zijn er, in het Zuiderpark, Smitshoek, Anonymus 1947 - Waarnemingen van in Heijplaat en in het Botlekpark Rozen- Rhoon, Barendrecht en zelfs in Char- broedvogels over 1946 en trekvogels burg is Rotterdam de laatste jaren nog lois, een plek die de vogels wellicht over de periode van 1 October 1945 steeds, of liever weer, een roekenstad. in hun genen hebben zitten. André de tot 1 October 1946 - Uitgave nummer De bekende Geervlietse kolonie langs Baerdemaeker noemt deze vestigingen 5 van het Vogelbureau van de de Groene Kruisweg die in 2013 met ‘gelegenheidskolonies’. Op de tabel Werkgroep der Nederlandse Natuur- 203 broedparen op haar maximum was, en grafiek zien we de aantallen en het historische Vereniging Afd. Rotterdam bleek in 2017 verlaten. Geruchten gaan verloop van deze gelegenheidskolonie- Ouweneel, G.L. 2013 - Reflecties bij de dat, om de vogels te verjagen, gebruik tjes, waarbij het opvalt dat de vestiging start van nieuwe atlasproject van gemaakt werd van laserapparatuur. Heijplaat inmiddels een constante factor Sovon: vogels rond Rotterdam circa 70 Google maar eens met de zoekwoor- lijkt te worden en dat in 2017 het totale jaar geleden - In Vogelvlucht 28: 5-10 den ‘roeken verjagen’ en u zult versteld aantal piekt naar 88 nesten. Ouweneel, G.L. 2016 - ‘Aanzienlijke

staan van het aantal bedrijven dat de Bestaat de kans dat roeken ooit als schade door roeken in de Hoeksche Straatgras eigen kundigheid aanprijst om Corvus broedvogels terugkeren naar het centrum Waard’ - In Vogelvlucht 34: 13-15 frugilegus te verdrijven. Zeer waarschijn- van Rotterdam, bijvoorbeeld een kolonie Plomp, C.M. 1931 - Vogels in en om de lijk hebben de verdreven Geervlietse in de fraaie bomen van de Westersingel? stad - N.V. Arbeiderspers, Amsterdam vogels zich aangesloten bij kolonietjes Zullen oude antiroeksentimenten dan Schoppers, J. 2004 - Neergang en op Rozenburg en in Maassluis. Die weer de kop opsteken, zodat het Rotter- herstel van de Roek als broedvogel e laatste kolonie telde 175 broedparen in damse gemeentebestuur de Omgevings- in Nederland in de 20 eeuw - 30 [1] 2018 2017. En dan is er sinds tenminste een dienst Haaglanden gaat verzoeken Limosa 77: 11-24 kwarteeuw een bescheiden contingent ontheffing te verlenen om de vogels te lijf Vogelwerkgroep Avifauna West-Nederland roeken dat her en der over IJsselmonde te kunnen gaan? Ik sluit het niet uit. Een 1981 - Randstad en Broedvogels - Tilburg broedonderkomen zoekt en vindt. potentieel fraai Rotterdams roekenbos

19