Document Downloaden

© 2009 Opdrachtgever en Past2Present. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Opdrachtgever en Past2Present. Archeologische verwachtingskaart Gemeente Maasgouw Past2Present rapport 503 Archeologische verwachtingskaart Maasgouw i.o.v.: gemeente Maasgouw Past2Present-Rapport 503 Past2Present-Project 920 Versie 0.6 Datum 24-08-2009 Contactpersoon J. Breimer Past2Present Pelmolenlaan 12-14 3447 GW Woerden Telefoon + 31 (0)348 – 437788 Fax + 31 (0)348 – 437789 e-mail [email protected] Actie Versie Actor Datum Auteur 0.1 AVAJ Bosman 30-03-2009 0.2 SM van Roode 13-04-2009 0.3 AVAJ Bosman 22-05-2009 0.4 SM van Roode 25-05-2009 Controle kwaliteit 0.5 SM van Roode 19-06-2009 0.6 AVAJ Bosman 24-08-2009 Paraaf senior AVAJ Bosman 24-08-2009 archeoloog 1.0 Opmerkingen OG (mail) 1.1 Opmerkingen BO (mail) 1.2 Akkoord OG (tel) Akkoord BO (tel) 2.0 2 1 Inleiding ______________________________________________________ 5 1.1 Algemeen ___________________________________________________ 5 1.2 Doelstelling __________________________________________________ 6 1.3 Leeswijzer ___________________________________________________ 6 2 Bronnen en methodiek _____________________________________________ 7 2.1 Inleiding ____________________________________________________ 7 2.2 Nadere toelichting op bronmateriaal landschappelijke inventarisatie _____ 7 2.3 Nadere toelichting op bronmateriaal archeologische inventarisatie ______ 8 2.4 Nadere toelichting op bronmateriaal historische kernen _______________ 9 2.5 Beperkingen van het gebruikte bronmateriaal ______________________ 9 3 Gebiedsbeschrijving ______________________________________________ 10 3.1 Inleiding ___________________________________________________ 10 3.2 Geo(morfo)logie en bodem ____________________________________ 10 3.2.1 Geologie ______________________________________________ 11 3.2.2 Geomorfologie _________________________________________ 12 3.2.3 Bodem ________________________________________________ 14 4 Archeologisch kader en de archeologische vindplaatsen _________________ 18 4.1 Inleiding ___________________________________________________ 18 4.2 Bewoningsgeschiedenis _______________________________________ 18 4.3 Bekende archeologische vindplaatsen ____________________________ 19 4.4 Historische kernen ___________________________________________ 23 4.5 Conclusie ___________________________________________________ 39 5 Bepaling van de archeologische verwachting __________________________ 40 5.1 Het principe van een verwachtingenkaart _________________________ 40 5.2 Vestigingsfactoren en locatiekeuze ______________________________ 40 5.2.1 Jagers, vissers en verzamelaars ___________________________ 41 5.2.2 Landbouwers __________________________________________ 42 5.3 Archeologische verwachtingen in de gemeente Maasgouw ___________ 43 5.3.1 Inleiding ______________________________________________ 43 5.3.2 Zone 1 het terras _______________________________________ 43 5.3.3 Zone 2 de rivierduinen ___________________________________ 44 5.3.4 Zone 3 het dal van de maas ______________________________ 44 5.3.5 Zone 4 de Maas ________________________________________ 44 5.3.6 Zone 5 de beekdalen ____________________________________ 45 5.3.7 Verwachtingsmodel _____________________________________ 46 5.4 Opbouw van de kaart _________________________________________ 47 5.4.1 Bodemverstoringen _____________________________________ 47 5.4.2 Archeologische onderzoeken ______________________________ 47 5.5 Beperkingen van het verwachtingsmodel _________________________ 48 6 Bronnen _____________________________________________________ 49 3 7 Verklarende woordenlijst __________________________________________ 56 Catalogus _________________________________________________________ 57 Dateringen archeologische perioden ____________________________________ 64 Immaterieel erfgoed in de gemeente Maasgouw __________________________ 70 4 1 Inleiding 1.1 ALGEMEEN De gemeente Maasgouw heeft Past2Present gevraagd om voor het gemeentelijk grondgebied een archeologische verwachtingskaart te vervaardigen. Deze kaart vormt de basis voor het gemeentelijk archeologiebeleid: een grondige kennis van het archeologisch potentieel. Immers, als niet bekend is wat er aan archeologie aanwezig is, kan ook geen goede inschatting gemaakt worden van wat daar vervolgens mee moet gebeuren. Op nationaal niveau is er een verwachtingenkaart beschikbaar: de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW). Deze geeft op hoofdlijnen een verwachting voor het grondgebied van heel Nederland. De IKAW is gebaseerd op landschappelijke eenheden, grondwatertrappen en wetenschappelijk onderzoek. Op basis van al deze gegevens is een verwachtingsmodel opgesteld dat vier eenheden kent: een hoge, middenhoge of lage verwachting, aangevuld met gebieden waarvoor de verwachting onbekend is. De schaal van de IKAW is echter te groot om op gemeentelijk niveau te kunnen gebruiken voor het archeologiebeleid. Op provinciaal niveau is er vaak ook een cultuurhistorische kaart beschikbaar, bijvoorbeeld in de vorm van een Cultuurhistorische Waardenkaart of een Cultuurhistorische Hoofdstructuur. Hierin worden gegevens uit de IKAW gecombineerd met cultuurhistorische en landschappelijke elementen. In sommige van deze kaarten is ook een prioritering aangegeven. Ook deze provinciale kaarten zijn te grootschalig en over het algemeen te oppervlakkig van aard. Een gemeentelijke verwachtingenkaart op een kleinere schaal vormt een solide basis voor een eigen archeologiebeleid. De algemene archeologische verwachting is gedifferentieerd aan de hand van informatie van lokale amateur-archeologen en heemkundekringen, kaartmateriaal, een gedetailleerde bestudering van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), ontgrondingsgegevens, enzovoorts. Deze zijn gecombineerd tot een lokaal verwachtingsmodel. Hierin zijn analyses van het landschap opgenomen en de daaruit volgende mogelijkheden voor menselijke activiteiten en bewoning, zijn gewaardeerd. De gemeentelijke verwachtingenkaart vormt in dat opzicht de verbeelding van een grondige inventarisatie van het eigen verleden. 5 1.2 DOELSTELLING Het doel van het onderzoek is om voor de gemeente Maasgouw een archeologische verwachtingskaart te vervaardigen. Deze kaart dient als basis voor het archeologisch beleidsplan. Daarnaast kan het voorliggende rapport nog een ander doel dienen. Zodra de gemeente Maasgouw voor haar grondgebied eenmaal inzichtelijk heeft waar de verschillende archeologische waarden en verwachtingswaarden liggen, welke eisen daarbij gesteld worden aan ruimtelijke ontwikkelingen en wat de aandachtspunten voor onderzoek zijn, ontstaan er kansen voor ruimtelijke kwaliteit. Een duidelijke uitspraak over wat wel en niet van waarde wordt geacht kan binnen een gemeente worden gebruikt als instrument in de culturele profilering van een gemeente. Net als het historische gebouwd erfgoed, natuur en culturele activiteiten vormt archeologie één van de onderdelen voor een brede cultuurvisie. 1.3 LEESWIJZER Dit rapport vormt de toelichting bij de verwachtingenkaart van Maasgouw. Hoofdstuk 2 beschrijft de onderzoeksmethode en de gebruikte bronnen. In hoofdstuk 3 wordt het onderzoeksgebied beschreven waarbij wordt ingegaan op de geomorfologische, geologische en bodemkundige eigenschappen van het grondgebied. In hoofdstuk 4 worden de reeds bekende archeologische vindplaatsen besproken. Hoofdstuk 5 behandelt de theoretische onderbouwing voor het opstellen van het verwachtingsmodel. Op grond hiervan worden de verschillende archeologische verwachtingszones gedefinieerd en worden de verwachtingen toegelicht. Als bijlage achterin dit rapport is een catalogus opgenomen met de binnen de gemeente bekende vindplaatsen. Een lijst met dateringen van de archeologische perioden is eveneens opgenomen achterin dit rapport, alsook een verklarende woordenlijst met daarin vakinhoudelijke begrippen en veel gebruikte afkortingen. 6 2 Bronnen en methodiek 2.1 INLEIDING Het onderzoek is uitgevoerd in een aantal fasen, die uiteindelijk hebben geleid tot een archeologische verwachtingskaart voor het grondgebied van de gemeente Maasgouw. Hieronder wordt de gevolgde procedure beschreven: 1. Inventarisatie van bekende archeologische, historische, geologische en bodemkundige gegevens; 2. Analyse van de gegevens en het maken van een concept archeologische verwachtingskaart; 3. Bespreking van de conceptkaart met de gemeente, lokale amateur archeologen; 4. Het vervaardigen van de definitieve archeologische verwachtingskaart. Voor het maken van een archeologische verwachtingskaart voor de gemeente Maasgouw is in eerste instantie begonnen met het samenstellen van een database met alle bekende archeologische vindplaatsen. Ook is tijdens deze fase informatie verzameld over het onderzoeksgebied door het bestuderen van archeologische literatuur, bodemkundige- en geomorfologische kaarten, hoogtemodellen etc. Op basis van het opgeschoonde gegevensbestand en de verzamelde informatie over het onderzoeksgebied is per landschappelijke eenheid een archeologische verwachting opgesteld. De kaart geeft een beeld van de huidige situatie ten aanzien van archeologie en geeft inzicht in de (verwachte) dichtheid van archeologische vindplaatsen binnen het grondgebied van de gemeente. De conceptkaart is voorgelegd aan en besproken met de gemeente en lokale amateur-

Load more