Abbas Türnüklü Adnan Çelik Afette Rehber Çevirmenler Ahmet Besim Toker Ahmet Yaraş Alev Zehir Ali Mendillioğlu Ali Nesin Alper Kaya Arzu Kaykı Ati Gençlik ve Spor Kulübü Derneği Ayhan Tokgöz Ayşegül Güzel Bedriye Hülya Bener Erkorur Berrin Yıldız-Murat Sarıkaya Bir Silgi Bir Kalem Cafer Yüksel Cavidan Yılmaz Celal Karadoğan Çınardibi Kültür Merkezi Çocuk Gelinler Projesi Çoruh Türksel Dülgergil Doğa İçin Çal Enver Özkahraman Ercan Tutal Erciş’in Genç Sesi Erhan Ağbaba Erol Hanlıgil Ertuğrul Sabah Fasla Anter Alp Galata Diyalog Derneği Göktül Bakdık GÖZDER Gülcan Nitsch Gülçin Kaya Gültekin Yazgan Güney HaştemoğluFARK Güven Eken Hacı Ormanoğlu Hakan Habip Hasan Çetin Hayrettin Karaca-NihatYARATANLAR Gökyiğit Hüsamettin Koçan Hüseyin Parlak Itır Erhart İsmail Gündüz İstanbul’a ÇıkTURKE İZEVY’S Down Cafe Kamil Çetin Oraler Kazım Demirel Sevgi Eğitim Derneği KenanCHANGEMAKERS Zülaloğlu Lütfiye Kelleci Birer Mayıs’ta Yaşam Kooperatifi Mehmet Münir Cura Mehmet Selim Baki Melahat Aydın Melek Erman Köni Meral Kekeçoğlu Mine Narin Mustafa Özarslan Mustafa Sarı Muş Kadın Derneği Naşide Buluttekin Nazmi Ilıcalı Nihat Kihtir Nurcan Baysal Nurselen Toygar Ömer Faruk Arınç Özgür İnam Özlem Öztürk Rasim Uyan Rodin Alper Bingöl RUSİHAK Salih Yüce Sami Altunel Seda Sevin Selçuk Var Selim Çavuş Selma Demirelli Senem Gül Serhat Enyüce Sulukule Çocuk Sanat Atölyesi Şaban Tören Şahhanım Kanat Şengül Akçar Tahir Dadak Tahsin Aksu Tara Hopkins Tarlabaşı Toplum Merkezi Tire Süt Kooperatifi TOG Genç Bank Tolga Öztorun Tülin Akın Vakıflı Köyü Kooperatifi Victor Ananias Yusuf Çopur Zekeriya Ersoy Zeliha Serin Zeynep Şimşek

Bu yayın Sabancı Vakfı Fark Yaratanlar Programı kapsamında hazırlanmış ve basılmıştır. This publication has been developed and published within the scope of the Sabancı Foundation Turkey’s Changemakers Program.

Koordinatör Coordinator Çağatay Anadol Kitap Yayınevi Ltd.

Metin Yazarı Writer Cihan Yavuz

Editör Editor Özen Pulat

Uygulama Application Kemal Kara

Çeviri Translation Carol Lamotte

Baskı Printing Mas Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş. Hamidiye Mah. Soğuksu Cad. Nº 3 34408 Kağıthane-İstanbul Tel +90 212 294 10 00 [email protected] Sertifika Nº 12055

Mayıs May 2013, İstanbul

© Sabancı Vakfı Bütün hakları Sabancı Vakfı’na aittir. Sabancı Vakfı Sabancı Center 4. Levent 34330 İstanbul Tel +90 212 385 88 00 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers İçindekiler Contents

GÜLER SABANCI Önsöz Foreword • 6

Sunuş Preface • 8

A ABBAS TÜRNÜKLÜ • 10 E ENVER ÖZKAHRAMAN • 56 ADNAN ÇELİK • 12 ERCAN TUTAL • 58 AFETTE REHBER ÇEVİRMENLER • 14 ERCİŞ’İN GENÇ SESİ PROJESİ • 60 DISASTER RELIEF INTERPRETERS YOUNG VOICES OF ERCİŞ PROJECT AHMET BESİM TOKER • 16 ERHAN AĞBABA • 62 AHMET YARAŞ • 18 EROL HANLIGİL • 64 ALEV ZEHİR • 20 ERTUĞRUL SABAH • 66 ALİ MENDİLLİOĞLU • 22 ALİ NESİN • 24 F FASLA ANTER ALP • 68 ALPER KAYA • 26 ARZU KAYKI • 28 G GALATA DİYALOG DERNEĞİ • 70 ATİ GENÇLİK VE SPOR KULÜBÜ DERNEĞİ • 30 GALATA DIALOGUE ASSOCIATION ATİ YOUTH AND SPORTS CLUB ASSOCIATION GENÇBANK PROJESİ • 72 AYHAN TOKGÖZ • 32 YOUTHBANK PROJECT AYŞEGÜL GÜZEL • 34 GÖKTÜL BAKDIK • 74 GÖRME ÖZÜRLÜLER DERNEĞİ • 76 ASSOCIATION OF PERSONS WITH VISUAL IMPAIRMENTS B BEDRİYE HÜLYA • 36 GÜLCAN NITSCH • 78 BENER ERKORUR • 38 GÜLÇİN KAYA • 80 BERRİN YILDIZ / MURAT SARIKAYA • 40 GÜLTEKİN YAZGAN • 82 BİR SİLGİ BİR KALEM PLATFORMU • 42 ONE RUBBER ONE PENCIL PLATFORM GÜNEY HAŞTEMOĞLU • 84 GÜVEN EKEN • 86

CÇ CAFER YÜKSEL • 44 CAVİDAN YILMAZ • 46 H HACI ORMANOĞLU • 88 CELAL KARADOĞAN • 48 HAKAN HABİP • 90 ÇINARDİBİ KÜLTÜR MERKEZİ • 50 HASAN ÇETİN • 92 ÇOCUK GELİNLER PROJESİ • 52 HAYRETTİN KARACA / NİHAT GÖKYİĞİT • 94 CHILD BRIDES PROJECT HÜSAMETTİN KOÇAN • 96 HÜSEYİN PARLAK • 98

D DOĞA İÇİN ÇAL PLATFORMU • 54 PLAY FOR NATURE PLATFORM Iİ ITIR ERHART • 100 S Ş SALİH YÜCE • 158 İSMAİL GÜNDÜZ • 102 SAMİ ALTUNEL • 160 İSTANBUL’A ÇIK • 104 SEDA SEVİN • 162 OPEN İSTANBUL SELÇUK VAR • 164 İZEV-DOWN CAFE • 106 SELİM ÇAVUŞ • 166 SELMA DEMİRELLİ • 168 K KAMİL ÇETİN ORALER • 108 SENEM GÜL • 170 KAZIM DEMİREL SEVGİ EĞİTİM DERNEĞİ • 110 SERHAT ENYÜCE • 172 KAZIM DEMİREL SEVGİ EDUCATION ASSOCIATION SULUKULE ÇOCUK SANAT ATÖLYESİ • 174 KENAN ZÜLALOĞLU • 112 SULUKULE CHILDREN’S SCHOOL OF ART ŞABAN TÖREN • 176 L LÜTFİYE KELLECİ BİRER • 114 ŞAHHANIM KANAT • 178 ŞENGÜL AKÇAR • 180 M MAYIS’TA YAŞAM KOOPERATİFİ • 116 LIFE IN MAY COOPERATIVE T TAHİR DADAK • 182 MEHMET MÜNİR CURA • 118 TAHSİN AKSU • 184 MEHMET SELİM BAKİ • 120 TARA HOPKINS • 186 MELAHAT AYDIN • 122 TARLABAŞI TOPLUM MERKEZİ • 188 MELEK ERMAN KÖNİ • 124 TARLABAŞI COMMUNITY CENTER MERAL KEKEÇOĞLU • 126 TİRE SÜT KOOPERATİFİ • 190 MİNE NARİN • 128 TİRE MILK COOPERATIVE MUSTAFA ÖZARSLAN • 130 TOLGA ÖZTORUN • 192 MUSTAFA SARI • 132 TÜLİN AKIN • 194 MUŞ KADIN DERNEĞİ • 134 TÜRKSEL DÜLGERGİL • 196 WOMEN’S ASSOCIATION OF MUŞ

V VAKIFLI KÖYÜ KOOPERATİFİ • 198 N NAŞİDE BULUTTEKİN • 136 VAKIFLI VILLAGE COOPERATIVE NAZMİ ILICALI • 138 VICTOR ANANIAS • 200 NİHAT KİHTİR • 140 NURCAN BAYSAL • 142 Y YUSUF ÇOPUR • 202 NURSELEN TOYGAR • 144 Z ZEKERİYA ERSOY • 204 OÖ ÖMER FARUK ARINÇ • 146 ZELİHA SERİN • 206 ÖZGÜR İNAM • 148 ZEYNEP ŞİMŞEK • 208 ÖZLEM ÖZTÜRK • 150 Danışma Kurulu’nun Değerlendirmeleri • 210 R RASİM UYAN • 152 Commentaries of the Advisory Committee RODİN ALPER BİNGÖL • 154 RUH SAĞLIĞINDA İNSAN HAKLARI GİRİŞİMİ DERNEĞİ • 156 HUMAN RIGHTS IN MENTAL HEALTH INITIATIVE ASSOCIATION Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers DR. ABBAS TÜRNÜKLÜ

Arabulucu Öğrenciler Önsöz Foreword

Sabancı Vakfı olarak, 2009 yılının sonbaharında Fark Yaratanlar Programı’na başlarken ilk hedefimiz, fark yaratan kişileri ve yaptıklarını görünür kılarak çalışmalarına katkıda bulunmaktı. İkinci hedefimiz ise toplumda duyarlılık yaratıp, cesaretlendirmek ve ilham veren çalışmaların yaygınlaşması için insanları teşvik etmekti. Bu düşünceler ile çıktığımız yolda Türkiye’de daha iyi yarınların peşinde koşan, hiç tanımadıkları insanların hayatlarına varlıkları ve çabaları ile katkıda bulunan, fırsatlar yaratan, hiçbir ödül ya da övgü beklentisi olmadan günlerini daha iyi yarınlar için harcayan ne kadar çok insan olduğunu mutlulukla gördük.

Çevreden eğitim-öğrenime, kültür-sanattan yurttaş katılımına kadar birçok alanda toplumsal gelişme adına önemli projeler hayata geçiren, ülkemizin çeşitli sorunlarına, sivil toplumun gücü ile çözümler geliştiren Fark Yaratanlar’ın toplum için iyi örnekler yarattığını, başkalarını da harekete geçirdiğini bildiğimiz için Fark Yaratanlar’ı görünür kılmaya, onlara iletişim desteği vermeye çalıştık.

Biz inanıyoruz ki, kız çocuklarının okula devam etmesi için çaba gösteren bir öğretmen de, engelliler için spor kulübü kuran bir genç de, üniversite sınavına hazırlananlar için eğitim kooperatifi kuran öğrenciler de, çocuklar için bir oyuncakhane kuran emniyet müdürü de, devlet koruması altındaki gençlerin sosyal hayata katılımı için çalışan bir genç de, çiftçilerin gelirlerinin artması için çaba gösteren kooperatif yöneticileri de, kız çocukları gelin olmasın diye farkındalık kampanyaları yapan bir sivil toplum kuruluşu da, Roman çocukların okula devam etmesi için projeler geliştiren bir kaymakam da, mevsimlik tarım işçilerinin çalışma koşullarının iyileştirilmesi için çaba gösteren bir akademisyen de, işitme engelli gençleri üniversite sınavına hazırlayan bir öğretmen de daha iyi yarınlar için çalışıyor.

Biz de kamuoyunda bu emeğin farkına varılmasını sağlamaya çalıştık. Onlara yalnız olmadıklarını söyledik, ortaya çıkardıkları değeri herkesin görmesi, takdir etmesi için çabaladık. Bunu yaparken de başka insanları toplumsal gelişme adına yeni girişimlerde bulunmaya teşvik ettik.

Fark Yaratanlar programına katılan her bir fark yaratan, toplumsal gelişmede öncü rol oynadı ve toplumsal gelişmenin birer neferi oldu. Biz Sabancı Vakfı olarak Fark Yaratanlar’ın görünürlüğüne katkıda bulunduk. Çözümlenmesi zaman alan konularda yapılan yenilikçi adımları, emek isteyen çalışmaları gündeme getirerek, ekilen tohumların büyümesi ve gelişmesi için uygun koşullar hazırlamaya çalıştık.

Daha iyi yarınların, hiçbir karşılık beklemeden çevresindeki sorunların çözümü için çalışan insanlar sayesinde geleceğine inandık. Her bir Fark Yaratan’ın hikayesini izlerken bu inancımızda ne kadar haklı olduğumuzu gördük. Fark Yaratanlar programında sadece 100 projenin hikayesini değil, Türkiye’nin aydınlık yüzünün hikayesini anlattık.

6 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Negotiator Students

As the Sabancı Foundation, when we began Turkey’s Changemakers program in the fall of 2009, our first goal was to contribute to the work of Changemakers by increasing their visibility. Our second goal was to generate sensitivity within the society and encourage people to participate so that these inspiring projects would proliferate. Having embarked on the program with these intentions, we were delighted to see how many individuals there are in Turkey who are pursuing a better future, who contribute to the lives of people they do not even know by their existence and their efforts, who create opportunities and who spend their days working for a better tomorrow without the expectation of praise or awards.

Changemakers have brought into being a diversity of important projects in social development ranging from the environment to education, art and culture to civic participation; they have addressed a variety of problems in our country and developed solutions with the power of the civil society. We have attempted to support Changemakers by increasing their visibility, since we are aware that the good examples they provide for the society motivate others.

We believe that the teacher who encourages parents to send their daughters to school, the young man who establishes a sports club for the persons with disabilities, the students who form an education cooperative for other students preparing for university entrance exams, the police chief who sets up a playroom for children, the young person who works to ensure participation in social life for other youth living under the care of the state, the cooperative leaders who direct their efforts to increasing income for farmers, the civil society organization working to increase awareness on child brides, the district governor who develops projects to encourage Roma children to attend school, the academicians who work to improve the working conditions of seasonal farm workers and the teacher who prepares the children with hearing impairments for university examinations are all striving for a better tomorrow.

We have worked to ensure that the public is aware of all these efforts. We have assured them that they are not alone, and endeavored to make the value of their contributions visible to and appreciated by all. By doing so, we have attempted to encourage others to engage in new initiatives that will benefit social development.

Every agent of change who has participated in Turkey’s Changemakers program has played a leading role in social development and has been a soldier of social change. As the Sabancı Foundation, we contributed to the visibility of Changemakers. We have attempted to prepare the appropriate conditions under which innovative steps and long-term solutions are required can germinate and thrive.

Thanks to the efforts of people who work for a better tomorrow by finding solutions to the problems in their environment without any thought of recompense, we too believe in the future. Each Changemaker story confirmed our belief. Turkey’s Changemakers program is not just the story of 100 projects; it is the tale of the bright face of Turkey.

SABANCI VAKFI MÜTEVELLİ HEYETİ BAŞKANI CHAIRMAN OF THE SABANCI FOUNDATION BOARD OF TRUSTEES

7 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers DR. ABBAS TÜRNÜKLÜ

Sunuş Preface Sabancı Vakfı olarak, Türkiye’nin gizli kalmış Fark Yaratan isimlerini ortaya çıkarmak için 4 yıl boyunca aralıksız çalıştık. Çünkü Fark Yaratanlar’ın toplumsal gelişmeyi ve değişimi temsil ettiğine, Fark Yaratanlar’ın ve onlardan ilham alanların artmasıyla toplumsal gelişmede sürdürülebilirliği sağlayacak önemli adımlar atılacağına inandık.

Fark Yaratanlar programının ünü, çok yönlü bir farkındalık ve fark yaratanlara destek verme projesi olarak Türkiye sınırlarını aştı. Yurt içi ve yurt dışında faaliyet gösteren birçok vakıfa örnek olan Fark Yaratanlar’ı uluslararası kongre ve konferanslarda anlattık. Fransız New CITYzens tarafından dünyadaki örnek 40 proje arasına dahil edilen program, Fransa’daki gençlere dahi örnek oldu.

Çabalarımız sonucunda gördük ki, Fark Yaratanlar programı çok yönlü fark yarattı:

Programa çıkan Fark Yaratanlar’ı tek tek aradık ve “Bu programa katılmak çalışmalarınıza nasıl katkı sağladı?” diye sorduk. Bu programın çalışmalarını anlatmada çok önemli bir araç olduğunu, program sayesinde görünürlüklerinin arttığını, kendileriyle işbirliği yapmak için kişi ve kurumlar tarafından arandıklarını ifade ettiler.

Fark Yaratanlar Programı onların çalışmalarına katkıda bulunmasının yanı sıra, topluma ilham verme konusunda da önemli bir görev üstlendi. Halkın aday gösterdiği Fark Yaratanlar için Türkiye’nin dört bir yanından 1.000’i aşkın başvuru aldık. Bu sayede toplum, çevresindeki Fark Yaratanlar’ı aday gösterirken toplum yararına yapılan sivil çalışmalarla ilgili duyarlı ve aktif vatandaşlık örneği de sergiledi.

Fark Yaratanlar programı televizyonun yanı sıra internet ve sosyal medyada da yayınlandı, bu sayede daha çok kişiye ulaştı, ilham verdi. 2009 yılından bu yana Fark Yaratanlar videoları, internet siteleri ve sosyal medya aracılığıyla 2,5 milyondan fazla izlenme rakamına ulaştı.

Fark Yaratanlar programında biz, bu coğrafyada akıntının tersine giden, kaideleri bozan, modern zamanlarda bir kahramanlık destanı yazan insanlar ile tanıştık. Tanıştığımız bu Fark Yaratanlar’ın hikayelerini dinledik, ilham aldık ve gelişen Türkiye’deki daha nice hikayelere örnek olması için herkese anlattık.

8 As Sabancı Foundation, we have worked continuously for 4 years to uncover the names of Turkey’s Changemakers whose work has been undiscovered. Because we believe that Changemakers represent social development and change, and that with an increase in the number of Changemakers and those who are inspired by them, significant steps will be taken in the sustainability of social development.

The fame of the Changemakers program as a multifaceted awareness and support project has spread beyond the borders of Turkey. We have explained the Changemakers program at international congresses and conferences, and it served as a model for many foundations, both in Turkey and abroad. The French New CITYzens included the program in their list of 40 model projects around the world, and it even became a model for the French youth.

We have seen that as a result of our efforts the Changemakers program has itself created multifaceted change:

We called each Changemaker who appeared on the program and asked him/her, “How did the Changemakers program contribute to your work?” They told us that the program had acted as a medium to express their work, that their visibility had increased, and that they had been contacted by individuals and institutions who wanted to collaborate with them.

In addition to contributing to their work, the Changemakers program played an important role in inspiring the society as a whole. We received more than 1,000 nominations for the title of Changemaker from the general public all over Turkey. In the process of nominating Changemaker candidates from their immediate environments, the society displayed sensitivity to those civil organizations working for the common good, as well as active citizenship.

The Changemakers program has been broadcasted on the internet and in the social media apart from the television, reaching and inspiring even greater number of viewers. Since 2009, the Changemaker videos have been watched more than 2.5 million times on internet sites and in the social media.

On Turkey’s Changemakers program, we have made the acquaintance of people in this land who go against the flow, who break the rules, who write heroic legends in modern times. We listened to their stories, were inspired by them, and shared their stories with everyone so that they could become a model for many similar stories to come in ever-developing Turkey.

9 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ABBAS TÜRNÜKLÜ

Arabulucu Öğrenciler

şiddete maruz kalmalarını dikkate alarak, onların hayatından şiddeti çıkartmaya karar verdi. Okullarda arabulucu öğrenciler yetiştirilmesinin ve sorunların müzakere yöntemi ile çözülmesinin hedeflendiği eğitim programı için, İzmir’deki Aybars Hikmet Karabacak Lisesi pilot okul olarak seçildi. İzmir Buca’da dar gelirli ailelerin yaşadığı bir semtte eğitim veren okulda 5 yılda 350 arabulucu öğrenci yetiştirildi.

) PROF. DR. ABBAS TÜRNÜKLÜ En uzak mesafe “Arabulucu öğrenciler üzerinden biz Ne Afrika’dır, bu işi yönetebiliriz, diye düşündük. O Ne Çin, yüzden önce arabulucu öğrencilerimizi öğrencilere başka bir dünyanın Ne Hindistan, yetiştirdik. Arabulucu öğrencilerimizi mümkün olabileceğini gösterdi. Sadece Ne seyyareler, sınıflardan seçtik. öğrencilerin yarınlarını değil, gelecek Ne de yıldızlar geceleri ışıldayan... nesilleri de etkileyecek kocaman bir fark En uzak mesafe iki kafa arasındaki mesafedir Öğrencilere anlaşmazlığın doğası, yarattı. birbirini anlamayan… müzakere, iletişim, öfke yönetimi ve arabuluculuk becerilerini kapsayan 30 CAN YÜCEL saatlik bir eğitim verdik. Bu eğitimi alan öğrenciler, iki arkadaş arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim kavga olduğunda onları arabuluculuk Üyesi Prof. Dr. Abbas Türnüklü odasına davet ediyorlar ve sorunlarını öğrenciler arasındaki en uzak mesafeyi dövüşmeden, müzakere ederek çözmeleri yakınlaştırmak için yola çıktı. için emek harcıyorlar.

Prof. Dr. Abbas Türnüklü öğrencilerin 5 yıl içinde 750 çatışma masaya okulda, evde, televizyonda sürekli yatırıldı. Bu 750 çatışmanın %10’unda şiddet kullanılsaydı, 75-80 tane ciddi olay çıkardı. Halbuki olaylar masada müzakere edilerek çözüldü. Biz bütün bu arabuluculuk sürecinden geçen olayları, arabuluculuk formlarıyla kayda geçtik ve kayıtlarımızı analiz ettiğimizde başarı oranımız %93,4.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. Dr. Abbas Türnüklü, Milli Eğitim Bakanlığı “Şiddete Karşı Ulusal Eylem Planı”nda da atıfta bulunulan çalışmasıyla,

10 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Student Mediators

The furthest distance program which he designed with the Is neither Africa, aim of training students to become Nor China, mediators and to solve their problems Nor India, through negotiation. 350 student Nor the planets, mediators were trained over a period Nor the stars that twinkle at night... of five years at this school, which is The furthest distance is the distance between located at a low income area in Buca two minds that don’t understand each other… district of İzmir.

CAN YÜCEL ) PROF. DR. ABBAS TÜRNÜKLÜ Dokuz Eylül University Lecturer Prof. “We believed that we could administer Dr. Abbas Türnüklü set out to reduce this project via student mediators. the ‘furthest distance’ between his For this reason, we first trained the students. students as mediators. We chose our student mediators from various friends, the student who received this Having noticed that students are classes. training would invite his/her friends to continually exposed to violence at the mediation room and try to solve school, at home and on television, We provided the students 30 hours the problem via negotiation, instead of Prof. Dr. Abbas Türnüklü decided to of training on the nature of conflict, fighting. remove violence from their lives. Aybars negotiation, communication, anger Hikmet Karabacak High School in İzmir management and mediation skills. In In the course of five years, 750 conflicts was chosen as the pilot school for the case of disagreement between two were treated in this manner. If only 10% of these conflicts had ended in violence, 75-80 serious incidents would have occurred. However, conflicts were resolved at the negotiating table. We registered all incidents that were dealt with through negotiation. When we analyzed them, we found out that our success rate was 93.4%.”

Sabancı Foundation Changemaker Prof. Dr. Abbas Türnüklü demonstrated to students that a different world could be attainable with his project, which was cited in the “National Action Plan to Counter Violence” of the Ministry of Education. He made an enormous difference that will affect not only the future of these students, but also generations to come.

11 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ADNAN ÇELİK

Küçük Mutluluklar, Büyük Farklar

Her nerede yaşıyorsanız yaşayın, orada ben biraz da bunlara bağlıyorum.” yaşarken orayı size anlamlı kılacak bir takım şeylere ihtiyacınız var. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Adnan Çelik, hem öğretmen olarak Bizim buradaki çocuklarımız, öğrencilerinin hayatında kaybolmayacak kadınlarımız çok büyük şeylerin derin izler bıraktı, hem de Kulp’ta peşinde değiller. Onlar hakikaten küçük yaşayan gençlerin yaşamlarında bir bir katkıdan, çok küçük bir sosyal ömür boyu unutmayacakları farklar aktiviteden mutlu olabiliyorlar. yarattı. Herkesin unuttuğu bir bölgeyi, insanları, hayatları o unutmadı. Adnan En basitinden küçük bir tiyatro Çelik unutulan bir kasabada unutulmaz oyununu izlemeye gittiklerinde çok bir fark yaratan oldu. heyecanlanıyorlar. Mesela ilk defa Koza ve Kültür Festivali’ni yaptık. Festivalde insanlar hayatlarında ilk defa bir konsere Adnan Çelik beş çocuklu bir ailenin en gittiler. Kendi seslerini ilk defa o sahnede büyük ferdi olarak, dört bir yanı dağlarla izleyebildiler, ilk defa bir sergiye katılma çevrili Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde imkanı buldular. Yine ilk defa bir tiyatro dünyaya geldi. Üniversite yaşamına oyununu çok profesyonel düzeyde izleme kadar da dünyasının sınırları Kulp’un olanağına sahip oldular. sınırları ile bir oldu. Bu küçük şeyler insanları mutlu Üniversite için Konya’ya gittiğinde edebiliyor, onların yüzündeki tebessümü ise hayatın Kulp’taki gibi geçmediğini gördü. Kulp’ta yaşanılan küçük dünyanın dışında bambaşka bir dünya olduğunu, Kulp’un bir değirmen gibi zamanı ve hayatı öğüttüğünü fark ettiğinde, yeni bir yaşamın tohumlarını da atmaya başladı. Adnan Çelik, Konya’dan memleketine idealist, fark yaratan genç bir öğretmen olarak döndü ve gençliğinin aktif enerjisini toplumsal faydaya dönüştürmek için çok sayıda proje yapıp uyguladı.

) ADNAN ÇELİK “Öğretmen olarak görev yaptığım süre içerisinde kadınlara, çocuklara ve gençlere yönelik, toplumun geneline hitap eden çok değişik projelerimiz oldu.

En temelde şunu düşünüyorum: Bir birey yaşadığı yeri yaşanabilir kılmalıdır.

12 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Küçük Mutluluklar, Büyük Farklar Small Pleasures, Big Differences

Adnan Çelik, the oldest of five matter where you live, you need a As a teacher, Sabancı Foundation children, was born in the Kulp district number of things that will render your Changemaker Adnan Çelik carved deep of Diyarbakır, a province surrounded by life meaningful. Our women and children and permanent traces in the lives of mountains on all sides. Until he entered are not seeking grand things. They can his students; he made differences in university, the borders of Kulp were the be happy with a really small contribution the lives of the youth of Kulp that they borders of his world. or with some social activity. will remember for a lifetime. He did not forget the region, the people and People get very excited when they see the lives that had been forgotten by a theatrical performance. For instance, everyone else. Adnan Çelik became a we held the first Cocoon and Cultural changemaker who made a memorable Festival. At this festival, people attended difference in a forgotten town. a concert for the first time in their lives. For the first time, they were able to hear their own voices on that stage; for the first time, they had the opportunity to participate in an exhibition. And, again for the first time, they had the opportunity to watch a highly professional theater performance.

These small pleasures can bring But when he went to Konya to study happiness, and I think that is the reason at university, he realized that life was for the smiles on their faces.” not the same as it was in Kulp. When he saw that there was a world much different from the small world in Kulp, he realized that Kulp had crushed his time and his life like a mill, and he began to sow the seeds of a new life. Adnan Çelik returned home from Konya as an idealistic young teacher and a changemaker. He implemented varios projects in order to convert the energy of youth into social benefit.

) ADNAN ÇELİK “During my service as a teacher, we conducted many different projects targeting mainly women, children and youth, but also addressing the society in general.

Basically this is what I think: A person should make the place livable. No

13 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers AFETTE REHBER ÇEVİRMENLER

Sesinizi Duyan Var

çalışan oluyor. Afet zamanlarında ihtiyaç olan bölgeye gidiyor, yurtdışından yardım için gelen ekiplerin Türkiye’deki dili, sesi, gözü oluyorlar.

)ERKAN ALTINSOY (PROJE KOORDİNATÖRÜ) “1999 depreminden sonra birçok arkadaşımız İzmit Gölcük bölgesine gitti ve kendi başlarına çalışmaya başladı, yardımcı olmaya çalıştı. Orada pek çok sorun olduğunu gördük çeviri anlamında. Hem koordinasyon eksikliği ) ERKAN ALTINSOY vardı, hem de çevirmen olarak çalışmak “ARÇ’ın görevi depremden sonra isteyen insanlar orada çalışamıyorlardı, Türkiye’ye ulaşan yabancı ekiplere Afette Rehber Çevirmenler, kısaltılmış bir karmaşa vardı. Bu deneyimden sonra iletişim hizmeti sağlamak, aynı zamanda adıyla ARÇ. Bu 3 harf şu an sizin için bir ARÇ’ın temelleri atıldı.” bu ekiplerin hem devletle hem de anlam ifade etmeyebilir. Fakat bir afet halkla iletişimlerine yardımcı olmak, anında bu 3 harf sizin için bir ses, bir dil, Prof. Dr. Turgay Kurultay ve Doç. Dr. koordinasyonlarını sağlamak. bir kurtuluş, bir hayat anlamına gelebilir. Alev Bulut’un öncülüğünde Çeviri Derneği bünyesinde kurulan Afette ARÇ bünyesinde, en çok konuşulan Onlar Afette Rehber Çevirmenler grubu. Rehber Çevirmenler grubu 2011 diller diyebileceğimiz İngilizce, Hepsi profesyonel birer çevirmen ama yılındaki Van depreminde de aktif olarak Fransızca ve Almanca var. ARÇ’ın bir afet anında hepsi gönüllü birer görev aldı. kaynağı üniversiteler olduğu için, ekipte genellikle üniversitelerin tercümanlık bölümlerinde okuyan öğrenciler yer alıyor. ARÇ’ın bir benzeri dünyada yok aslında. Yabancı ekiplere destek olduğumuzda şaşırıyorlar ve ‘çok iyi bir şey yapmışsınız’ diye övgüde bulunuyorlar.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Afette Rehber Çevirmenler, görevlerin birbirine karıştığı ama birçok işin sahipsiz kaldığı afet zamanlarında, büyük bir açığı kapatıyorlar. ‘Sesimi duyan var mı?’ çığlığını en doğru zamanda onlarca dile çevirerek pek çok kişinin hayatında fark yaratıyorlar.

14 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza DISASTER RELIEF INTERPRETERS okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Sesinizi Duyan Var Somebody Hears You

Disaster Relief Interpreters, in Turkish translation. There was not only a lack Afette Rehber Çevirmenler, or ARÇ in of coordination, but people who wanted short. These three letters may mean to work as interpreters were unable little to you at this moment. But in the to do so; there was a great deal of event of a disaster, these three letters confusion. After this experience, we can mean a voice, a language, a life. began to lay the foundation of ARÇ.”

They are the Disaster Relief Interpreters Under the leadership of Prof. Dr. Turgay group. All of them are professional Kurultay and Assoc. Prof. Dr. Alev interpreters, but when disaster strikes, Bulut, the Disaster Relief Interpreters they become volunteer relief workers. group was formed as part of the They travel to the region where they Translation Association, and it played are needed and become the tongues, an active role during the 2011 Van ARÇ offers the most commonly spoken voices and eyes of the foreign rescue earthquake. languages, namely English, French teams in Turkey. and German. Because the primary ) ERKAN ALTINSOY resource of ARÇ is universities, the ) ERKAN ALTINSOY “ARÇ’s task is to provide communication teams generally include university (PROJECT COORDINATOR) services to foreign teams who arrive students studying in the translation and “When the 1999 earthquake happened, in Turkey after an earthquake, and interpretation departments. Actually, a number of our friends went to the at the same time, to assist them to ARÇ is unique in the world. When we İzmit Gölcük area and began working communicate both with the state provide support to foreign teams, they on their own in an attempt to help authorities and with the community to are surprised, and they praise us for the victims. We realized that there ensure coordination. what we are doing.” were many problems related with Sabancı Foundation Changemaker Disaster Relief Interpreters provide an important service at the time of a disaster when duties are not properly handled. They make a difference in the lives of many people by translating the cry, ‘Can anyone hear me?’

15 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers AHMET BESİM TOKER

İşsizlik Kaderleri Değil

ile engellilerin işsizlik sorununa çözüm başlıyor. Onlar için bir mahkumiyete arıyor. dönüşen ev hayatı bitiyor, yeni bir hayatın güneşi yavaş yavaş doğuyor. ) AHMET BESİM TOKER “Bu proje kapsamında Türkiye İş Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Ahmet Kurumu İzmir İl Müdürlüğü’ne kayıtlı Besim Toker, ilk gençlik yıllarından 2.499 engellinin veritabanı bize bir beri çevresine olan duyarlılığını hiç protokolle verildi. Biz bu veritabanını kaybetmedi. Engelli vatandaşların tarayarak, iş bulma olasılığı en yüksek hayatlarının daha iyi olması için sürekli olanlardan oluşan yaklaşık 500 yeni projeler üretti. Yüzlerce engelli kişilik bir grup belirledik. Bu 500 kişi çocuğun yüzünde, yıllarca silinmeyecek bütün engel gruplarından oluşuyordu. kocaman bir fark yarattı. Onlara eğitim verdik. Bunu yaparken, aynı zamanda engellilere istihdam sağlamak isteyen kurumlarla da İŞKUR’un verilerine göre, Türkiye’deki görüşmeler yaptık. Proje kapsamında engelli nüfusunun %78’i işsiz. Yaklaşık şu ana kadar 145 engelli işe 7 milyon engelli birey çalışamıyor, yerleştirildi.” üretime katılamıyor, hayata herkes gibi karışamıyor ve bu yüzden kendi Engellilerin iş hayatına katılmasıyla evlerinde hapis hayatı sürdürüyor. birlikte hayatlarında büyük bir değişim

Yasalara göre 50 kişiden fazla eleman çalıştıran her şirket kadrosunun %3’ü oranında engelli bireyleri istihdam etmek zorunda.

Şirketler bu zorunluluğa uymazlarsa, her ay kişi başı 1.500 TL ceza ödüyorlar. Ancak birçok şirket engelli bireyleri istihdam etmek yerine bu cezayı ödemeyi tercih ediyor.

Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın raporuna göre, engelli bireylerin %50’si bir işte çalışamayacaklarına inanıyorlar. Bir başka deyişle, engellilerin yarısı çalışma hayatında yerleri olmadığına, engelsiz bireylerin onları asla kabul etmeyeceğine inanıyorlar.

İzmir Narlıdere Belediyesi Engelli Danışma Merkezi Yöneticisi Ahmet Besim Toker, fark yaratan bir çalışma

16 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. İşsizlik Kaderleri Değil Unemployment is not Their Fate

According to the data from Turkish Employment Organization, 78% of Turkey’s population with disability is unemployed. Nearly 7 million people with disabilities cannot work, cannot contribute to production, cannot experience life as others do, and consequently live a life of imprisonment in their own homes.

By law, every company with more than 50 employees is obliged to employ persons with disabilities at a rate of 3% of its total staff.

If companies do not adhere to this requirement, every month they must pay a fine of 1,500 TL per person. Still, many companies prefer paying the fine rather than employing persons with disabilities. Province Directorate. We scanned the persons with disabilities. The faces of According to a report from the database, and identified a group of hundreds of children with disabilities Administration for Disabled People, nearly 500 individuals who had the reflect the enormous difference he has 50% of persons with disabilities believe greatest likelihood of being employed. made. they are unable to work. In other words, This group of 500 consisted of people they believe half of all disabled persons from every category of disability. We have no place in the work force, and trained them. While we were doing this, people without disabilities will never we met with institutions who wanted accept them. to employ people with disabilities. To date, we have placed 145 persons with Ahmet Besim Toker, İzmir Narlıdere disabilities in jobs.” Municipality Director of the Information Center for the Disabled, is searching When persons with disabilities join the for solutions to the problem of work force, a great change begins in unemployment among the people their lives. A life of being imprisoned at with disabilities with a changemaking home ends, and the light of a new life project. slowly begins to shine.

) AHMET BESİM TOKER Sabancı Foundation Changemaker “As part of this project, we were given Ahmet Besim Toker never lost his access to the database covering 2,499 sensitivity towards society. He persons with disabilities listed on the continually worked to develop new Turkish Employment Organization İzmir projects to improve the situation of

17 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers AHMET YARAŞ

Tarih Sular Altında

Bu eşsiz tarihi kurtarmak ve gün ışığına çıkartmak için çalışan arkeolog grubunun başında ise Allianoi’ye sadece bilgisini değil, kalbini de koyan bir arkeolog vardı.

Bir dönem Bergama Müzesi Müdürlüğü de yapan Arkeolog Ahmet Yaraş, bölgede kazı çalışmalarına başladı. Fakat o ve ekibi çalışmalara devam ederken, aynı bölge için bir sulama ve benden?’ ‘Yiyecek bir şeyimiz yok’ dedim. baraj projesi de hayata geçirildi. Ahmet Bir kamyon makarna gönderdi. 2005 Yaraş yılmadı. Allianoi için sadece doğa yılında yediğimiz makarnanın haddi ile değil, bürokrasi ile de mücadele hesabı yoktur.” etmeye başladı. İzmir’in Bergama ilçesinde bulunan Ahmet Yaraş ve ekibinin bugüne kadar antik yerleşim merkezi Allianoi, yürüttüğü kazılarla 10 bine yakın 1.800 yıllık tarihi bir şifa merkezi. ) AHMET YARAŞ taşınabilir eser, antik kentten çıkartıldı Kimi kayıtlara göre dünyanın en “Biz 2005 yılı boyunca makarna yedik. ve Türkiye’nin tarih hazinesine eklendi. eski kaplıcası. Tarih boyunca birçok Kazı için ödenek ayrılmamıştı. Bir gün Fakat bölge için hazırlanan sulama hastalığın tedavi merkezi olarak bir firmanın yöneticisi İzmir’e doğru projesi ve baraj inşaatının hayata kullanılan bu antik kent, 1998 yılından giderken, bizi ziyarete geldi. Ben de geçmesi için Allianoi’de yapılan kazılar beri yapılan kazı çalışmalarıyla ortaya yardımcı olmak istedim, kazı alanını durduruldu. çıkarılmaya çalışıldı. gezdirdim. Dedi ki, ‘Ne istersiniz

) AHMET YARAŞ “Kamyonlar Allianoi’nin üstüne kum dökerken oradaydık. Tıp Doktoru Galenos’un ameliyatlarını yaptığı yere kum döktüler. Biz oranın sadece %20’sini ortaya çıkarabilmiştik ve 400 tane metal tıp aleti çıkarttık. Dünyada bu kadar fazla metal tıp aletinin çıktığı tek yerdir Allianoi.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Ahmet Yaraş, Allianoi için girdiği bu yolda bıkmadan usanmadan çalıştı. Kelimenin tam anlamıyla iğneyle Allianoi’yi kazdı. Tüm tartışmaların ortasında fark yaratılabileceğini herkese gösterdi.

18 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Tarih Sular Altında History under the Water

The ancient settlement of Allianoi, a large firm was passing by on his way located in Bergama district of İzmir, to İzmir and stopped to visit us. I took has a 1,800-year history as a healing him for a tour in the excavation area. He center. According to some records, it asked, ‘Can I help you with anything?’ is supposed to be the world’s oldest I told him, ‘We have nothing to eat.’ thermal spring. Throughout history, it He sent us a truck full of pasta. The was a health center for the treatment quantity of pasta we consumed in 2005 of many illnesses. Since 1998 is incalculable.” excavations continue to uncover the secrets of this ancient city. To date, Ahmet Yaraş and his team have retrieved from their excavations nearly The team to rescue and reveal this 10 thousand artifacts that have been incomparable history is led by an added to Turkey’s historical treasury. archaeologist who not only brought But the excavations at Allianoi were his knowledge to Allianoi, but also his heart.

Archaeologist Ahmet Yaraş, a former director of the Bergama Museum, began many number of medical tools has been the excavations in the region. But while discovered.” he and his team were pursuing their work, an irrigation and dam project Sabancı Foundation Changemaker was instituted in the same area. Ahmet Ahmet Yaraş persistently worked Yaraş did not give up. To save Allianoi, for Allianoi. He literally excavated he began to fight not only with nature, Allianoi with the tip of a needle. He but also with bureaucracy. demonstrated that difference can be made in the midst of every type of ) AHMET YARAŞ controversy. “We ate pasta throughout the entire 2005. No funds had been allocated for the excavation. One day the director of terminated in order to realize the irrigation project and dam construction at the region.

) AHMET YARAŞ “We were there when the trucks came to cover Allianoi with sand. They dumped sand over the place where the physician Galen performed his surgeries. We had only been able to uncover 20% of the area, yet had unearthed 400 metal medical implements. Allianoi is the only location in the world where this

19 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ALEV ZEHİR

Hayat Onlarda

koruyucu ailemin hayatlarına girdim. 3 ) ALEV ZEHİR tane çocukları vardı ama hiçbir şekilde “Yapılan filmlerde ve dizilerde bu beni onlardan ayırmadılar. Şefkat, sevgi, çocuklar çok yanlış tanıtılıyor. Kimilerini aile ortamı ve anne sevgisini bana tam hırsız, kimilerini alkolik, kimilerini anlamıyla aşılayarak bu zamana kadar de başına buyruk asi bir genç olarak yetiştirdiler beni.” gösteriyorlar. Oysa o çocuklardan gerekirse bir doktor, bir avukat, bir hakim Devlet koruması altında, koruyucu ya da bir uçak mühendisi çıkabilir.“ ailede büyüyen Alev Zehir, bugün bir kamu kuruluşunda üst düzey bir ) ABDULLAH OSKAY görevde bulunuyor. Ama o geleceğini “Ana amacımız da onların kendilerini yalnız kendisi için değil, kendisi gibi toplumsal hiyerarşinin en altına devlet koruması altında büyüyen konumlamadan, hayata daha özgüvenli çocuklar için de şekillendiriyor. ve pozitif ayrımcılıkla bakmalarını ve hayata dahil olmalarını sağlamak. Alev Zehir için hayatın akışı 8 aylıkken Devlet koruması altında büyüyen Girdikleri ortamlarda fark yaratsınlar, değişti. O daha hayatın ona getirdikleri arkadaşları ile beraber kurdukları lider ruhlu olsunlar, organizasyon ile tanışmadan, ailesi onun için bir karar “Hayat Sende Gençlik Akademisi”nde, becerileri ve sunum becerileri gelişsin aldı. çocuk esirgeme kurumlarında, çocuk istiyoruz. yuvalarında, koruyucu ailelerde büyüyen ) ALEV ZEHİR gençlerin hayata daha eşit ve daha Akademide düzenli olarak eğitimler de “8 aylıkken Çocuk Esirgeme Kurumu’na güçlü katılımı için çalışıyorlar. veriyoruz. Bu eğitimlerin nihai amacı, verildim öz ailem tarafından. 3,5 yaşında devlet koruması altında kalan çocuk ve gençlerin hayata eşit ve ayrımcılığa uğramadan katılmalarını sağlamak.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Hayat Sende Gençlik Akademisi, hayata herkes gibi başlayamayanların geleceğine odaklanıyor, devlet koruması altında büyüyen binlerce gencin hayatında kocaman bir fark yaratıyor.

20 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Hayat Onlarda Life is Theirs

Alev Zehir’s life changed when she founded the “Life is Yours Youth was eight months old. Before she even Academy Association”, where they became acquainted with life, her family work to provide children who grew made a decision on her behalf. up in child protection institutions, orphanages, and foster families with ) ALEV ZEHİR the opportunity for stronger and more “I was eight months old when my egalitarian participation in life. biological family gave me up to the Child Protection Agency. At the age of 3.5, I ) ALEV ZEHİR entered the life of my foster family. They “These children are inaccurately already had three children, but they portrayed in films and serials. Some of leadership, to develop presentation never treated me any differently from are depicted as thieves, some as and organizational skills. their own. Since that time they have alcoholics and some as rebellious brought me up in a family environment youth, whereas they could well become We provide education on a regular that is full of loving-kindness, affection, doctors, lawyers, judges or aeronautical basis at the Academy. The ultimate and maternal love.” engineers.” goal of this education is to ensure that youth and children who are under legal After growing up in a foster family protection are able to fully participate under legal protection, today Alev ) ABDULLAH OSKAY in life in an atmosphere of equality, Zehir holds a high-level position in a “Our primary aim is to ensure that without experiencing discrimination.” public enterprise. But she is shaping her they look upon life with greater self- future not only for herself, but also for confidence and positive discrimination, Sabancı Foundation Changemaker Life children like herself who grew up under and see themselves included in life is Yours Youth Academy Association legal protection. without putting themselves at the focuses on the future of those who bottom of the social hierarchy. We would were unable to start out in life like Together with friends who were also like to see them make a difference in everyone else, and has made an raised under legal protection, she their surroundings, to display the spirit enormous difference in the lives of thousands of young people who grew up under legal protection.

21 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ALİ MENDİLLİOĞLU

Ekmeğini Çöpten Çıkaranlar

için doğru gördükleri tanım ‘geri duyulacağına inanmıştık. Ama artık şunu dönüşüm işçiliği’. Her gün iki tekerlekli çok net görüyorum ki, ne yapacaksak araçlarıyla çöpleri karıştırıyor, kendimiz yapacağız. Kendi ellerimizle ekonomiye yeniden kazandırılacak yapacağız çünkü ve maalesef şuna atıkları toplayıp, satarak hem inanıyorum, hala vicdanlı insanlar var geçimlerini sağlıyor, hem de ekonomiye ama bu toplum büyük oranda vicdanını katkıda bulunuyorlar. yitirdi.

Ali Mendillioğlu eski bir geri dönüşüm Biz yeniden kendi hayatımızı tersinden işçisi. Geri dönüşüm işçilerinin örgütlemek zorundayız. Biz aslında çöp sorunlarını çözmek, onları bir araya toplarken geçen arabalara bakarak ya da getirmek için 2002 yılında Geri yaşadığımız yerlerden geçerken karşıdaki Dönüşüm İşçileri Derneği’ni kurdu. lüks konutlara bakarak ve oradaki Dernek sayesinde bürokraside, sokakta hayatlara özenerek, aslında şikayet karşılaştıkları problemlere, deneyimlerini ettiğimiz sistemi her gün yeniden böyle Onlar bu dünyanın görünmezleri. paylaşarak çözümler arıyorlar. Ali ürettik, böyle var ettik. Sokakta yürüyorsunuz, kaldırımın Mendillioğlu yaptığı çalışmalarda her kenarında onları görmüyorsunuz. Arabanızı ne kadar mütevazı davransa da, aslında Kendimizi onlara benzemeye çalışarak park ediyorsunuz, çöp kutusunun kağıttan hayallere, metalden gerçekler var ettik ve biz de aslında çok masum kenarında onları görmüyorsunuz. Onlar buluyor. değiliz. O yüzden hiç kendimize yoksulluk ‘geri dönüşüm işçileri.’ edebiyatı yapmayalım. Bugün bizim ) ALİ MENDİLLİOĞLU üzerimize düşen tersinden hayatı yeniden Her ne kadar biz onlar için ‘kağıt “Biz bu toplumun bir vicdanı kurmak, o hayatlara özenmek değil.” toplayıcılar’ desek bile, kendileri olduğuna inanmıştık, bir gün sesimizin ‘Ekmeğini çöpten çıkarmak’ herkes için bir deyim olsa bile, onlar için gerçek. El arabalarını kağıtla doldururken, yanına geleceklerini, umutlarını da atıyorlar.

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Ali Mendillioğlu ve Geri Dönüşüm İşçileri Derneği üyeleri, yaşadıkları sorunları sekiz yıldan beri yayın hayatına aralıksız devam eden Katık dergisinde dile getiriyorlar. Derginin 9. sayısında geri dönüşüm işçilerinin seslerini duyurmak için yazdıkları cümleler, bu metnin de son cümleleri oluyor: “Herkesin bakınca yüzünü çevirdiği, hayatın kenar kulübesinde oturup 90 dakika maça giremeyenler, hep bizler oluyoruz. Ama biz maça girmek istiyoruz. Teknik direktör (hayat) bizi de fark etsin, biz de maça dahil olalım istiyoruz.”

22 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Ekmeğini Çöpten Çıkaranlar Those who Earn Their Living from Garbage

search for solutions to problems we are not very innocent. So let’s not they encounter on the streets and indulge in any poverty prose. Today our with the bureaucracy by sharing responsibility is to reestablish our lives in their experiences. While showing reverse, not to emulate other lives.” great modesty describing their work, Ali Mendillioğlu and his friends are ‘Earning your daily bread from garbage’ actually taking paper dreams and may be a saying for others, but for turning them into reality. them it is a reality. As they fill their carts with paper, they are also taking )ALİ MENDİLLİOĞLU their futures and hopes with them. “We believed that this society had a conscience; we believed that one day Sabancı Foundation Changemaker Ali our voices would be heard. But now Mendillioğlu and the members of the I can see clearly that if something is Recycle Workers’ Association have, to be done we must do it ourselves. for the past eight years, given voice to We will accomplish it with our own their problems through the periodical hands, because unfortunately I believe Katık. The sentences in the periodical’s that while there are individuals with ninth issue express the voice of the a conscience, for the most part, the recycling workers: “Most people just society has lost its conscience. turn their faces away from us; it is always us, who stay out of the life, They are the world’s invisible ones. We are obliged to reorganize our own lives the game. What we want is to become You don’t see them at the edge of the in reverse order. Actually, as we collected visible, noticeable and involved in the pavement as you walk down the street. garbage we would look at the passing game just like others...” You don’t see them next to the trash cars or view the luxurious homes from bin as you park your car. They are the the places where we lived, and aspire to ‘recyclers.’ that kind of life, and every day we would recreate the system we complained Although we refer to them as ‘garbage about; this is how we produced it. collectors’, they think of themselves as ‘recycle workers’. Every day they We brought them into existence by are out with their two-wheeled carts trying to resemble them, and really, sorting through the garbage, gathering waste that can be reintroduced into the economy, selling it to both earn a living for themselves and make a contribution to the economy.

Ali Mendillioğlu is a former recycle worker. In 2002 he founded the Recycling Workers Association in order to bring workers together to solve their work-related problems. By means of the association, they

23 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ALİ NESİN

Matematik Köyünün Muhtarı

Nesin Matematik Köyü, Aziz Nesin’in vasiyetini yerine getirmek için Prof. Dr. Ali Nesin tarafından 2007 yılında 55 dönümlük, yeşillikler içindeki bir ormanın içinde kuruldu. Matematik Köyü’nün tüm kuruluş giderlerini Prof. Dr. Ali Nesin, tanıdıklarından, arkadaşlarından topladığı bağışlarla karşıladı.

Nesin Matematik Köyü, yılın belli dönemlerinde lise, üniversite ve Matematik Köyü’nün tüm işleyişinde yüksek lisans öğrencilerini çok cüzi bir görev alıyorlar, bahçe ile ilgileniyor, ücret karşılığında misafir ediyor. Bu mutfakta çalışıyorlar. Bu da onlara ayrı Prof. Dr. Ali Nesin, Türkiye’nin misafirliğin başrolünde ise matematik bir disiplin katıyor. Öğrencilerimizin yetiştirdiği en büyük matematik var. Ortalama 15 günlük kamp boyunca bazıları matematiği çok sevdiği için profesörlerinden biri. Ama o öğrenciler hem doğayla iç içe tatil geliyor, bazıları gerçek matematiği matematiği sadece okulda, tahta yapıyor, hem de matematik öğreniyorlar. tanımak, sevmek için geliyor. Bazen başında anlatanlardan değil. ailesinin zoruyla gelen öğrencilerimiz Matematiğin öğrencilerin hayatına ) PROF. DR. ALİ NESİN oluyor. Önce ağlayarak geliyorlar, gerçekten işlemesi için ve herkesin “Hocalarımız gönüllü ders veriyor. Her giderken de çok sevdikleri için ağlıyorlar.” matematiği sevmesi için, İzmir’in yıl yaklaşık 50 hoca ders veriyor. 10 hoca Şirince köyünde kurduğu Matematik yurtdışından ders vermeye geliyor. Yılda Nesin Matematik Köyü, Türkiye’nin ilk Köyü’nde rakamlardan yeni bir dünya ortalama 200 öğrenciye ders veriyoruz. ve tek matematik köyü. Köyün tüm yaratıyor. Öğrenciler kamp süresince ayrıca giderleri Nesin Vakfı’na gelen bağışlarla karşılanıyor. Bağış yapan kişilerin isimleri de Matematik Köyü’ndeki sınıflara, amfilere veriliyor.

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. Dr. Ali Nesin babasının hayallerinden yola çıktı. Matematiği hayatın içine kattı, öğrencilerine bambaşka bir dünya anlattı. “Ben asla matematiği sevmiyorum” diyenlere matematiği sevdirerek başka bir dünyanın mümkün olduğunu gösterdi.

24 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Matematik Köyünün Muhtarı Headman of the Mathematics Village

Prof. Dr. Ali Nesin is one of the students both study mathematics and greatest mathematics professors enjoy a vacation in a natural setting. Turkey has ever raised. But he does not simply teach mathematics at ) PROF. DR. ALİ NESİN a school in front of a blackboard. “Our teachers conduct classes In order to bring mathematics into on a voluntary basis. Every year, students’ lives and to instill a love approximately 50 teachers participate of mathematics in everyone, he has in classes. Ten teachers come from created a new world of numbers at the abroad to give lessons. On average, Mathematics Village he established in we have 200 students every year. Şirince, a village near İzmir. Throughout the camp session students Sabancı Foundation Changemaker Prof. also participate in all the functions of Dr. Ali Nesin started with his father’s Nesin Mathematics Village was the camp, working both in the garden dreams. He has made mathematics established by Prof. Dr. Ali Nesin and kitchen. This type of participation a part of daily life and introduced his in 2007 to fulfill the conditions of engenders a different kind of discipline. students to a completely different the will of his father Aziz Nesin, the Some of our students attend because realm. He has instilled a love for famous Turkish writer and humorist. mathematics in those who said, “I don’t The village is located in the midst of like mathematics”, and made a big a luxuriously green forest spanning difference by demonstrating them the over 50,000 square meters. All costs possibility of another world. for the establishment of Mathematics Village were met by donations of Prof. Dr. Ali Nesin collected from friends and acquaintances.

Nesin Mathematics Village hosts high school, university undergraduate and graduate students during certain periods of the year for a modest fee. Mathematics plays the main role. they love mathematics, whereas others During the 15-day camp session, come because they want to learn about mathematics and learn to love it. Sometimes we have students who attend because their families force them; they cry when they arrive, and when they leave, they cry because they loved it.”

Nesin Mathematics Village is the first and only one of its kind in Turkey. All expenses are met by the donations to the Nesin Foundation. Donors’ names are given to the classrooms and lecture halls at Mathematics Village.

25 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ALPER KAYA

Kaya Gibi Bir Güçlü Yürek

algılama, düşünme, kısaca bilişsel fonksiyonlarınız asla bozulmuyor.”

Dr. Alper Kaya, eşinin de desteği ile hastalıktan kaçmak yerine, onunla nasıl yaşanabileceğini araştırmaya başladı.

Kısıtlı ve zor şartlarda kullandığı bilgisayarını sanal klavye ile yeniden dünyaya bağlayınca kendisindeki motivasyonu ve bilgileri hemen ihtiyacı olanlarla paylaşmaya başladı.

Türkiye’nin dört bir yanındaki ALS oluşturmaya çalışıyorum elimden hastalarına mailler attı, telefonlar geldiğince. Bilgi ve moral paylaşımı ile Göz doktoru Alper Kaya her sabah açtı. Kendisini yalnız hisseden bütün mümkün olduğu kadar da bu hastalıkla işine gitmek için evinden çıkıyor, görevli ALS hastalarına ve yakınlarına hem bir mücadele edenlerin yanında olmaya olduğu hasteneye kadar yürüyordu. Bir doktor hem de bir hasta gibi yardımcı çalışıyorum.” sabah, kasığında tanımlayamadığı bir olmaya çalıştı. ağrı hissetti. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Alper Kaya, ) DR. ALPER KAYA ALS hastalığına yakalandığı ilk günden İlk başta önemsemese bile, ağrı “Derneğimizin web sitesinde bir beri hiç yılmadı. Hayata küsmek yerine, geçmeyince hastanedeki doktor forum ortamı var, oradan bana çok hayatla barıştı ve yüzlerce insanın arkadaşına gitti. Uzun muayenelerden sorular geliyor. Onları teker teker ele hayatında asla unutamayacakları sonra daha önce adını bile duymadığı alıp, gruplayıp sonra genel bir cevap kocaman bir fark yarattı. ALS hastalığına yakalandığını öğrendi.

O an, onun için oyunun kurallarının değiştiği andı; yer çekiminin biraz daha zorlaştığı andı. Zamanla nefes alıp vermesi zorlaşınca, doktorlar solunum cihazı bağlamayı önerdi. Bu cihaz için boğazında bir delik açıldı ve suni solunum başladı. 20 yıldır yanından ayırmadığı solunum cihazının hiç durmayan sesi onun hayatının melodisi oldu.

) DR. ALPER KAYA “ALS hastalığı, toplumda 100 binde 2 ile 6 oranında görülen bir hastalık. Kaslar giderek güçsüzleşmeye başlıyor. Hareketlerinizi kaybediyorsunuz, ancak beyinsel fonksiyonlar; yargılama,

26 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Kaya Gibi Bir Güçlü Yürek A Heart as Solid as a Rock

Ophthalmologist Alper Kaya would leave his home every morning to walk to the hospital where he worked. One morning he experienced an unfamiliar pain in his groin that he could not identify.

Although he did not make much of it at first, when the pain continued he consulted a physician friend at the hospital. After a long series of examinations, he learned that he was suffering from ALS, a disease that he had never heard before.

That was the moment when all the rules of the game changed for him, the moment when the force of gravity started to become more difficult. As breathing became increasingly difficult, the doctors recommended that he use a breathing apparatus. An incision was made in his throat for the apparatus, and artificial respiration began. The reconnected to the world with a virtual this disease by sharing my knowledge and unceasing sound of the apparatus he keyboard, he immediately began to my morale as much as I possibly can.” has used for the past twenty years has share his motivation and store of become the melody of his life. information with others who were in Sabancı Foundation Changemaker Dr. need of it. Alper Kaya has not given up since the ) DR. ALPER KAYA day he was first struck with ALS disease. “ALS disease appears at a ratio of He sent emails and made telephone Rather than becoming angry with life, two to six per 100.000 in the general calls to ALS patients in every corner of he made peace with it, and has made an population. The muscles begin to Turkey. He strove to be of assistance enormous and unforgettable difference weaken. You lose your mobility, although as both a doctor and a patient to ALS in the lives of hundreds of people. brain functions such as judgement, patients and their families who felt perception, thought, in other words the alone. cognitive functions, are never affected. ” ) DR. ALPER KAYA Dr. Alper Kaya, with the support of his “Our association’s web site has the wife, began to investigate how to live format of a forum, and I receive many with this disease rather than run away inquiries by this means. I look at each from it. question individually, then group them so that I can respond in a general way, Under limited and difficult conditions to the best of my ability. I attempt to he used the computer and when he support those who are struggling with

27 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ARZU KAYKI

Önyargılar Yıkılırken

Pozitif Yaşam Derneği’nin sağladığı değiştirmeye çalışarak kocaman bir hukuk danışmanlığıyla çok sayıda fark yarattı. kişi, uğradıkları ihlallerde haklarını aramak için dava sürecine girdi. Sosyal güvencesi olmayan onlarca kişi, yeşil kart konusunda bilgilendi ve tedaviye ulaştı, beslenme danışmanlıkları ile bağışıklık sistemleri güçlendirildi.

) ARZU KAYKI “Derneğimizin amacı ve hedef kitlesi HIV pozitif kişiler olduğundan dolayı ilk önce onlara destek olmak amacıyla bir destek merkezi kurduk.

Einstein tarihe geçen sözünde Psikolojik, hukuki, tıbbi destek ve “Önyargıları yıkmak atomu beslenme desteği ile ilaca ve sosyal parçalamaktan daha zordur” demişti. güvenceye erişim gibi konularda danışmanlık yaparak onların yanlarında Pozitif Yaşam Derneği’nin olmaya çalışıyoruz. Türkiye’de HIV/AIDS ile kurucularından Arzu Kaykı, atomu ilgili alanlarda savunuculuk yapıyoruz. parçalamaktan daha zor bir işe kalkışanlardan. Arzu Kaykı, önyargının Bütün bunlara yönelik bire bir vaka iktidar olduğu bir ülkede ateşten çözümüyle ilerliyoruz. Bir yandan bunları gömlek giydi ve herkesin yalnız bıraktığı yaparken, bir yandan da üniversitelerde insanların yanında olmak istedi. tıp öğrencilerine, avukatlık öğrencilerine seminerler veriyoruz. Arzu Kaykı genç bir çevre mühendisi. Boğaziçi Üniversitesi’nde Endüstri Medyadaki bu yanlış dili doğruya Mühendisliği alanında master yaptıktan çevirmek için medyaya yönelik eğitimler, sonra hayata dair önünde iki seçenek projeler, toplantılar da yaptık. ‘Hukuk vardı: ya endüstri mühendisi olarak Poliklinikleri’ projesini başlattık. hayata atılacak ya da sivil toplum Böylece HIV pozitif kişilere insan alanında çalışarak başkalarının hayatına hakları konusunda eğitim verirken aynı dokunacaktı. O ikincisini seçti. zamanda onların dava açması yolunda imkan sağladık.” Pozitif Yaşam Derneği, bugün AIDS konusunda bilgi, yardım ve destek Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Arzu isteyen herkesin başvurabildiği bir yer. Kaykı kimsenin üzerinde konuşmak Dernekte, HIV pozitifli hastalara nasıl istemediği mayınlı bir araziyi kendisine bir tedavi süreci izlemeleri gerektiğini çalışma alanı olarak seçti. AIDS’li anlatılırken, üniversitelerden şirketlere hastalar için Don Kişot gibi bir kadar da bu konuda bilgilendirme mücadeleye soyundu ve önyargılardan toplantıları yapılıyor. oluşan bir dağı, sadece doğru bilgiyle

28 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Önyargılar Yıkılırken Defeating Prejudice

Einstein once stated with historical obtain treatment; with counseling on We have conducted training sessions, insight, “Defeating prejudice is more the subject of nutrition, their immune projects and meetings directed towards difficult than splitting the atom.” systems have been strengthened. the media in order to correct the erroneous language used by the media. Arzu Kaykı, one of the founders of the ) ARZU KAYKI We instituted the “Legal Clinics” project. Positive Living Association, has taken “Because our target group consists of In this way we were able to provide on the challenge of something more HIV-positive individuals and the goal of HIV-positive individuals with education difficult than splitting the atom. Arzu our association is to improve their lives, about their human rights while also Kaykı dared to take on a monumental the first action we took was to establish providing them with the possibility to task in a country where prejudice a support center for them. institute court proceedings.” predominated, and chose to take her place alongside people whom everyone We stand by them by providing Sabancı Foundation Changemaker Arzu else had abandoned. counseling on a variety of subjects, Kaykı chose as her work a minefield ranging from psychological, legal, that no one even wanted to discuss. Arzu Kaykı is a young environmental medical and nutritional support to the Like Don Quixote, she entered the fray engineer. After completing her ability to access medications and social on behalf of AIDS patients, making a master’s degree in Industrial security. We are an advocacy group in huge difference by working to overcome Engineering at Bosphorus University, areas related to HIV/AIDS in Turkey. a mountain of prejudice with the right she had two choices: either to embark information. on a career as an industrial engineer, Along with all this, we also try to find or to touch the lives of others by solutions for individual situations. In working in civil society. She chose the addition to these activities, we give latter. seminars to university students of law and medicine. The Positive Living Association today is an organization that provides up- to-date information, assistance and support on the subject of AIDS to all who apply. While the association explains to HIV-positive patients the course of treatment necessary for their illness, it also holds informational meetings on this subject for a range of groups from universities to corporations.

The Positive Living Association has also provided legal counseling to many people who have sought redress through the courts for violations of their legal rights. Tens of individuals without social security have been informed about health cards for the uninsured, and have been able to

29 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ATİ GENÇLİK VE SPOR DERNEĞİ

Gönlümün Sağ Alt Köşesi

sevince gönül oluyor. Gönlün sağ alt ) İDRİS AĞACANOĞLU köşesi de tüm dezavantajlara rağmen (DERNEK BAŞKANI) Hakkari oluyor. “Hakkari, kalkınmaya ihtiyacı olan bir yer, genç nüfusa sahip bir il. Burada 2005 yılında Hakkari’de kurulan aynı zamanda yoğun bir internet Ati Gençlik ve Spor Derneği de bu kullanımı var. Yani Hakkarili insanlar dezavantajları, avantaja çevirmek için bilgi ve iletişim teknolojilerine yabancı çalışıyor. değil, bunları zaten kullanıyor. Peki, biz kalkınmayı nasıl sağlayabiliriz? Bilişim İdris Ağacanoğlu ve arkadaşları bizim için bir fırsat. kurdukları Ati Gençlik ve Spor Derneği ile Hakkari’de birçok projeyi başarıyla Normalde bizim eğitim kapasitemiz hayata geçirdiler. Hakkari’nin kültürel 80 kişilikti. Biz bu eğitimleri iki mirasını belgelemek ve tanıtmak için dönem halinde verdik. Kırk kırk seksen kadınlara kilim motifleri eğitimi ve şeklinde. Her dönemde neredeyse bu Hakkarililer, memleketlerini gençlere demokrasi eğitimleri, Ati kontenjanın iki katı kadar başvuru aldık. Türkiye haritasının sağ alt Gençlik ve Spor Derneği’nin uyguladığı Başvurular çok yoğundu. Çağrı merkezi köşesinde yer almasından yola projelerden bazıları. Derneğin bir operatörlüğü, web tasarım, bilgisayar çıkarak ‘gönlümün sağ alt köşesi’ diğer çalışması ise Başbakanlık Sosyal işletmenliği ve de network uzmanlığı olarak tanımlıyor. ‘Kalbimin’ değil, Destek Programı (SODES)’nın olmak üzere dört alanda eğitimler ‘gönlümün’ diyorlar. Çünkü biliyorlar desteği ile kurdukları ‘Bilişim verdik. Bu eğitimlerimizin sonucunda, ki, kalp bir insanı, bir canlıyı, bir şehri Akademisi’ oldu. yani bir yılın sonunda toplam 140 genç bu eğitimleri aldı ve mesleki vasıf kazandı.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı İdris Ağacanoğlu ve arkadaşları her şeyin az olduğu topraklardan çok çok başarı, bol bol umut çıkartıyorlar. Coğrafyanın doğal sınırları, hayallerin de sınırları olmasın diye kocaman bir fark yaratıyorlar.

30 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza ATİ YOUTH AND SPORTS CLUB ASSOCIATION okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Gönlümün Sağ Alt Köşesi The Lower Right Corner of My Soul

) İDRİS AĞACANOĞLU expertise. By the end of the year, 140 (PRESIDENT OF ASSOCIATION) young people had received this training “Hakkari is an area in need of and gained professional qualifications.” development; the province has a very young population. At the same time, Sabancı Foundation Changemaker there is very intensive use of the İdris Ağacanoğlu and his friends are internet. That is to say, the people reaping great successes and plenty of Hakkari are not at all unfamiliar of hope from a land where everything with information and communication else is inadequate. They are making technologies; they are already a difference so that the natural using them. So, how can we ensure limitations of the geography will not development? Information technology become the limitations of dreams. People who come from Hakkari was an opportunity for us. describe their home, with a reference to its location in the lower right corner Normally our education capacity is 80 of the map of Turkey, as ‘the lower people. We offered this training in two right corner of my soul’. They say ‘my sessions, two groups of 40 each. And for soul’, not ‘my heart’. They say this almost every session we had twice as because they know that when the many applicants as our capacity. There heart loves a person, a creature, a city, was intense interest. We offered training it becomes a soul. Hakkari becomes in four areas: call center operation, web the lower right corner of the soul in design, computer operation and network spite of all its disadvantages.

The Ati Youth and Sports Association, founded in 2005, is working to transform these disadvantages into advantages.

When they founded the Ati Youth and Sports Association, İdris Ağacanoğlu and his friends succeeded in bringing many projects to life. Documenting the cultural heritage of Hakkari, publicizing it by educating women in kilim motifs and providing youth with trainings on democracy are just some of the projects the Ati Youth and Sports Association has accomplished. Another of the Association’s projects was the foundation of the ‘Informatics Academy’ in collaboration with the Prime Ministry Social Support Program (SODES).

31 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers AYHAN TOKGÖZ

Geri Dönüşüm Geliri İle Kurulan Hastane

diyelim; bir paket sigara 1,2 Lira iken, biz dönüşüm faaliyeti başladı.” 1 Lira bağış karşılığı hasta bakıyorduk.” İstanbul’da okullarda ve iş yerlerinde 1989 yılında ise daha büyük bir adım bulunan Lokman Hekim Vakfı yazılı atarak, Lokman Hekim Sağlık Vakfı’nı geri dönüşüm kutuları haftada 2 kez kurdular. Sonrasında Vakıf için yaklaşık toplanarak ayrıştırılıyor. 19 yıldır 10 bin kişiden topladıkları bağışlarla, Türkiye’de bu faaliyeti sürdüren tek bugün Gebze’de hizmet veren 5 katlı sivil toplum kuruluşu olan vakıfta, Lokman Hekim Vakfı Hastanesi’ni halen ayda 1 ton katı atık toplanıp geri hayata geçirdiler. dönüşüm ile ekonomiye kazandırılıyor. Vakfın çalışmaları ile bugüne kadar 250 ) DR. AYHAN TOKGÖZ bin ton hurda kağıt toplandı ve elde “Vakfı 1989’da kurduktan sonra geri edilen parayla 170 bini ücretsiz 420 bin dönüşüm faaliyetlerinde bulunmaya ve hastaya bakıldı. eğer başarılı olunursa, üretilecek gelirin Dr. Ayhan Tokgöz, iç hastalıkları vakfımıza aktarılmasına karar verdik. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Dr. Ayhan uzmanı bir doktor. Onu fark yaratan İlk ay, eşi dostu arayıp, ‘Artık atılabilir Tokgöz ve arkadaşları topluma hizmet bir hikayeye imza attıran süreç ise kağıtlarını atmamalarını, vakıf adına için yola çıktılar. Sağlık hizmetini herkes Hakkari’de görev yaptığı yıllarda gelip bu atıkları onlardan alacağımı’ için ulaşılabilir yaparak fark yarattılar. başladı. söyledim. Sonra bir gecede 20 yer gezip atıkları toplamaya ve sırtımda taşımaya Mecburi hizmetini Hakkari’de yaptıktan başladım. 1989 Ekim ayında 4 seferde sonra Kocaeli - Gebze’ye atanan Dr. 230 kilo, Kasım ayında 600 kilo ve Ayhan Tokgöz, sadece hastanede görev Aralık’ta 1 ton dönüşebilir nitelikli atık yaparak buradaki insanlara yeteri kadar topladık. Arkasından vakfın ciddi bir geri faydalı olamayacağını anladı.

Tokgöz, kendisi gibi idealist üç doktor arkadaşı İrfan Gökçay, Gülbin Gökçay ve Aydın Arıcı’yı ikna ederek 1987 yılında derme çatma bir gecekonduya küçük bir poliklinik açtı.

Bu polikliniği özel kılan ise, ihtiyacı olan her hasta için ücretsiz olmasıydı. Dr. Ayhan Tokgöz ve arkadaşları devlet hastanesinde çalıştıkları zamandan arta kalan vakitlerinde, bu poliklinikte sağlık güvencesi olmayan hastaları ücretsiz tedavi ediyorlardı.

) DR. AYHAN TOKGÖZ “1987 yılı, 7 Temmuz’da hasta bakmaya başladık, çok düşük bedelli olarak. Şöyle

32 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Geri Dönüşüm Geliri İle Kurulan Hastane A Hospital Founded on Recycling Income

Ayhan Tokgöz is a doctor specialized in internal medicine. The process that made him a changemaker started during his years of service in Hakkari, the far southeastern corner of Turkey.

After completing his period of compulsory service in Hakkari, Dr. Ayhan Tokgöz was appointed to Kocaeli – Gebze, and soon realized that by simply working in a hospital he could not be as useful as he wished to the people who lived there.

In 1987, Tokgöz convinced three physician friends who were as idealistic as he was, İrfan Gökçay, Gülbin Gökçay and Aydın Arıcı, to open a small clinic in a shanty town.

What was special about this clinic was recycling activities, and if they were month. To date, the foundation‘s that patients in need were treated successful, to direct the income it efforts have resulted in the collection without payment. In their free time after produced to the foundation. The first of 250 tons of waste paper which work at the state hospital, they treated month I called all our friends and was reintroduced to the economy patients who had no social security for acquaintances and told them that they after recycling. The revenue from this health services without charge. should not throw out any recyclable effort has been used to treat 420,000 paper, and that I would come to collect patients, 170,000 of whom were ) DR. AYHAN TOKGÖZ it on behalf of the foundation. One treated without charge. “On July 7, 1987, we began to treat night I visited 20 locations, collected patients for a very low fee. Let’s put recyclable waste and carried it on my Sabancı Foundation Changemaker Dr. it this way: When a pack of cigarettes back. In October 1989, we collected Ayhan Tokgöz and his friends set out costs 1.2 lira, we were treating patients 230 kilos in four trips, in November, to serve society and they made a big in exchange for a 1-lira donation.” 600 kilos and in December, one ton difference by making health services of recyclables. After that significant available to everyone. In 1989 they took an even bigger recycling activity was initiated by the step. They established the Lokman foundation.” Hekim Health Foundation. Later, with donations they solicited from nearly The recycling boxes labeled Lokman 10,000 people, they established the Hekim Foundation, located in schools five-storey Lokman Hekim Foundation and workplaces in İstanbul, are Hospital that serves in Gebze today. collected twice a week for sorting. Being the only civil society institution ) DR. AYHAN TOKGÖZ in Turkey that has been performing this “After establishing the foundation in service for 19 years, the foundation 1989, we decided to get involved in collects one ton of solid waste every

33 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers AYŞEGÜL GÜZEL

Bu Bankada Para Geçmiyor

Ebru’dan bir saat sosyal medya konusunda öğrenmek istediklerini alıyor, diğer bir saatiyle de Meltem’den bahçe bakımı hakkında bir şeyler öğreniyor. Çok basit bir şekilde sistemin çalışması, işleyişi bu şekilde.

Zumbara’nın temel aldığı sorunlardan biri, günlük hayatımızda da sıklıkla fark ettiğimiz toplulukların azalması. Özellikle yaşadığımız sistemde, paranın birçok profesyonel servisin, birçok paylaşımın girerek, para yerine zaman yerini almış olmasından dolayı birbirimize alarak verebileceğiniz hizmeti yardım edebileceğimiz alanlar çok azaldı. belirleyebilirsiniz. Bütün bunlara çözüm olarak da aslında Türkiye’de bir kuşak kumbara ile Zumbara doğdu diyebiliriz. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Ayşegül büyüdü ama yeni nesil, Zumbara ile Güzel, Anadolu’da yaygın olan “Vakit büyümeye hazırlanıyor. Zumbara’nın esas amacı sağlıklı nakittir” sözünü başka türlü yorumladı. topluluklar oluşturmak. Bu amaca Paranın yerine, yardımlaşmayı, Zumbara, paranın yerine zamanın hizmet ederken Zumbara.com online yetenekleri ve bilgi paylaşımını koydu. kullanıldığı yenilikçi bir paylaşım bir platform olarak bir araç. Ama bu platformu. İlk duyduğunuzda biraz karışık toplulukla aynı mekanı paylaşmak, yüz gelmiş olabilir. Ama aslında çok basit. yüze gelmek de bizim için çok önemli.”

) AYŞEGÜL GÜZEL Zumbara herkese açık bir paylaşım “Zumbara, para yerine zamanın platformu. Siz de internet sitesine kullanıldığı yenilikçi bir paylaşım platformu. Zumbara.com sitesine giren kişiler, kendilerinden, yapmak, almak ve vermek istedikleri servislerden bahsediyorlar. Yani toplulukla paylaşmak için ihtiyaçlarını ve yapabilecekleri yeteneklerini sunuyorlar.

Örneğin, ben evimdeki avizelerin takılmasını istiyorum. Bunu kendim yapamıyorum. Topluluğa giriyorum ve topluluktan bana bu konuda yardım etmek isteyen birini buluyorum. Bu kişi iki saat boyunca evime gelip avizelerin takılmasına destek oluyor. Daha sonra bu kişiye, iki saat ödüyorum. Bu kişi iki saati alıyor ve zaman kumbarasına atıyor. İhtiyaç duyduğunda diyelim

34 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bu Bankada Para Geçmiyor No Money in This Bank

A generation of Turkish children Meltem. Basically this is the way the grew up with ‘kumbara’ or coin banks, system functions. but the new generation is preparing to grow up with Zumbara, ‘time banks’. One of the issues on which Zumbara is based is the decreasing sense of Zumbara is an innovative sharing community that we so frequently platform based on time instead of notice in our daily lives. Particularly in money. At first glance it may seem a the system under which we currently bit complicated, but actually it is quite live, because money has taken the simple. place of many professional services and sharing exchanges, the areas in ) AYŞEGÜL GÜZEL which we can help one another have Sabancı Foundation Changemaker “Zumbara is a pioneering platform for become limited. We can say that Ayşegül Güzel has interpreted the sharing in which time replaces money. Zumbara was born as a solution for all widespread Anatolian saying that ‘Time Persons entering the Zumbara.com of the above. is money’ in a new way. She has made website explain what type of service a difference by replacing money with they need, can offer or wish to provide. the mutual sharing of help, talent and In other words, they share with the information. group a presentation of their needs and their capabilities.

For example, I want to have chandeliers installed in my home, but I cannot accomplish this by myself. I join the group and find someone from the group who wants to help me. This person comes to my home for two hours and installs my chandeliers. I then pay this person two hours. The individual takes these two hours and deposits them in his time bank. Later, let us say that this person takes one of those hours to learn about social Zumbara’s primary goal is to develop media from Ebru, and uses the other healthy societies. Zumbara.com is an hour to learn about gardening from online platform that is a tool serving this purpose. But it is also very important to us that this society shares the same physical space, that they come face to face with one another.”

Zumbara is a platform open to everyone. You too can go enter the web site and specify the service you can exchange for time instead of money.

35 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers BEDRİYE HÜLYA

Burada Erkeğin Adı Yok

olabildiği, sadece kadınların çalışabildiği oluyor. Onun dışında sadece kadınlara ve sadece kadınların spor yapabildiği, açık olduğu için, kocalarından, kadınları sosyal alanda destekleyen babalarından, oğullarından izin almadan yaşam ve spor merkezleri zinciri. Bugün rahatlıkla gelip egzersiz yapabilecekleri İstanbul’dan Şırnak’a kadar 216 kadın, kendilerine ait bir mekana kavuşmuş b-fit girişimcisi olarak hayata katıldı. oluyorlar.

b-fit’lerde çalışan, spor yapan yüzlerce Bunun yanı sıra sadece kadınlar kadın da hayatlarında yeni bir adım çalışıyor b-fit’lerde. Buna da yine atmış durumdalar. b-fit zincirinin pozitif ayrımcılık diye bakabiliriz. Çünkü arkasında ise kadınları her alanda kadınlar zaman zaman çevre ve aile desteklemeyi hedefleyen, Fark Yaratan baskısı ile çalışamıyor. bir isim, Bedriye Hülya var. b-fit’ler sadece spor merkezi değil. ) BEDRİYE HÜLYA b-fit’ler aynı zamanda kadınlar için Duygu Asena’nın Kadının Adı Yok adlı “b-fit’te girişimci olmak isteyen kadınlar kulüpler. b-fit’lerde kadınlar egzersiz romanını yazmasının üzerinden uzun bize başvuruyorlar. Ardından biz bir yapmanın yanı sıra birlikte çeşitli yıllar geçti. Duygu Asena gibi kadınların kadının iş kurması için gereken her aktiviteler de yapıyorlar. Tüm b-fit’ler her mücadelesi ile kadının adı Türkiye’de desteği veriyoruz. ay bir şeyler yapmak zorunda.” birçok yerde belirginleşti. b-fit ile kadınlar çeşitli şekillerde Bedriye Hülya’nın yarattığı etki b-fit spor merkezlerinde ise erkeğin adı güçleniyor. Bir kere öncelikle sadece sadece Türkiye ile sınırlı kalmadı. yok, sadece kadının adı var. kadınlara girişimci olma şansı veriyoruz. Endeavor Türkiye kapsamında girişimci Bu nedenle bir pozitif ayrımcılık yöntemi olarak seçilen Bedriye Hülya’yı, ABD b-fit, sadece kadınların girişimci ile kadınların iş kurması desteklenmiş Başkan Yardımcısı Joe Biden yaptığı bir konuşmada Türkiye’nin Steve Jobs’larından biri olarak gösterdi.

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Bedriye Hülya öncülük etti, Türkiye’nin her yerinden yüzlerce kadın, kendi hayatlarının öznesi olmak için yola çıktı. Kadınların spor yapmasının cümle içinde dahi kullanılmadığı birçok bölgede, kadınları hem girişimcilik hem de spor ile hayata katarak fark yarattı.

36 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Burada Erkeğin Adı Yok No Men’s Names Here

b-fit strengthens women in a variety Bedriye Hülya’s impact is not limited of ways. For one, the primary goal is only to Turkey. Selected as an to give only women the opportunity to entrepreneur within the framework become entrepreneurs. Consequently, of Endeavor Turkey, in a speech USA women are supported in establishing Vice President Joe Biden referred to a business by positive discrimination. Bedriye Hülya as one of the Steve Jobs Apart from that, because b-fit is only of Turkey. open to women, they can easily come to exercise, without getting permission Sabancı Foundation Changemaker from their husbands, fathers or sons, in Bedriye Hülya was a pioneer, and a location that is specifically theirs. hundreds of women from every part of Turkey followed her path to Many years have passed since Duygu In addition, only women can work at the become the subjects of their own Asena wrote her novel The Woman has b-fit franchises. We can look at this as lives. In many regions where the no Name. The struggles of women like another type of positive discrimination, words ‘women’ and ‘sports’ were not Duygu Asena have resulted in women’s because women are often unable to take even used in the same sentence, she names coming into focus in many jobs due to the pressure from the family made a difference by bringing both places in Turkey. And at the b-fit sports or the milieu. entrepreneurship and sports into centers, there are no men’s names, only women’s lives. women’s. b-fits are not just sports centers; at the same time they are clubs for women. b-fit is a chain of lifestyle and sports At the b-fits, women participate in a centers supporting women in the social variety of activities together in addition sphere, in which only women can to exercising. All b-fits must organize become entrepreneurs, only women can activities every month.” work and only women can participate in sports. Today 216 women from İstanbul to Şırnak have become b-fit entrepreneurs.

Hundreds of women working and participating in sports at b-fit franchises have taken a new step in the direction of living. Behind the b-fit chain is Turkey’s Changemaker Bedriye Hülya, whose goal is to support women in every area.

) BEDRİYE HÜLYA “Women who want to become b-fit entrepreneurs apply to us. We in turn provide every type of support necessary to help a woman establish a business.

37 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers BENER ERKORUR

Otizm Değil Sportizm

yanında, yakınında hissettiği bir süreç insan sofistike, tamamen harekete olduğu çoğu kez kimsenin aklından dayalı bir varlıktır. Karakteristik geçmiyor. özelliklerinden biri de egzersizdir. Egzersiz yapmaya programlanmıştır. Türkiye otizmli bireylerin yaşamları Ben otizmli çocukların egzersiz yaparak, konusunda her ne kadar istenilen spor yaparak da bir noktaya geleceğine seviyeleri yakalayamamış olsa da, hem inanarak çalışmalarımı yaptım. devletin hem de özel kurum ve kişilerin açtığı birçok otizm eğitim merkezi Bu yaptığım çalışmalar sonucunda var. Belki de bunların içinde en farklı otizmli öğrencilerim masa tenisi, tenis, olanı Sportizm Otizm Gençlik ve Spor yüzme ve kayak becerilerini kazanmaya Kulübü. başladı.

Bener Erkorur, çocukluğundan bu yana Masa tenisinde kazanılan beceri sporun içinde olan bir isim. Bir süre ayakkabı bağlamaya, restorana Otizm pek de duymaya alışık Fenerbahçe Spor Kulübü’nde sporculuk gittiğinde çatal bıçak kullanmaya; olmadığımız, duyduğumuzda şaşırdığımız yaptıktan sonra otizmli öğrencilere özel spor sayesinde kazandığı öz disiplin bir hastalık. Bu kelimeyi insanlar sadece hocalık yapmaya başladı. ve spor ahlakı sinemaya gidebilmeye, reklamlarda ve sokaklardaki duvar restorana ailesi ile beraber oturabilmeye afişlerinde görüyor genelde. ) BENER ERKORUR dönüştü. Vücutlarındaki o hiperaktivite “Otizmli bireyler hep akademik yönden, ve anlamsız davranışların yerini de Oysa bunun bir hastalık olduğunu beynin gelişimi yönünden bir program kontrollü davranışlar almaya başladı. ve yaşam boyu insanın her anında, içerisinde tutuluyor. Fakat biliyorsunuz Bu değişimleri gördükten sonra otizmli bireylerin kişisel gelişimleri için Sakarya’nın Sapanca ilçesinde Sportizm Spor Kulübü’nü kurdum.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Bener Erkorur, ‘Başaramazsın’ diyenlere inat azimle ve gayretle otizmli bireyleri spor aracılığıyla yaşama adapte etmeye çalıştı. Verdiği mücadele ile hem otizmli bireylerin hem de ailelerinin hayatında kocaman bir fark yarattı.

38 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Otizm Değil Sportizm Sportism, not Autism

Autism is an illness that we are not began working as a private teacher to accustomed to hearing about, and students with autism. when we do, we are confused by it. Usually people encounter this word ) BENER ERKORUR only in advertisements or in posters on “Individuals with autism are almost the streets. always taught within an academic process that targets their brain But for the most part, no one realizes development. But we know that man that this is an illness, that it is a is a sophisticated creature whose life is process that a person experiences at based on movement. One of his most every moment throughout his life, next characteristic features is exercise. to him and near him. He is programmed to exercise. I have conducted my work with the belief that Although individuals with autism children with autism can reach a point cinema, to sit with their families in a in Turkey have not reached the of development through exercise and restaurant. Their physical hyperactivity desired level in their quality of life, participation in sports. and meaningless gestures started being many education centers have been replaced by more controlled behaviors. established for them by both the state As a result of my work, my students and private institutions and individuals. began to gain skills in table tennis, After seeing these changes I founded the Among these, perhaps the most swimming and skiing. Sportism Sports Club for the personal unusual is the Sportism Autism Youth development of individuals with autism, and Sports Club. With the skills they attained in table in the town of Sapanca in Sakarya.” tennis they were able to tie their shoes, Bener Erkorur is someone who has to use a knife and fork when they went Sabancı Foundation Changemaker been involved in sports since his to a restaurant; the internal discipline Bener Erkorur has worked with childhood. After working for some time gained in practicing sports and sporting perseverance to help individuals with at the Fenerbahçe Sports Club, he conduct enabled them to go to the autism adapt to life through sports despite those who said ‘You cannot succeed’. His struggle made an enormous difference, not only in the lives of the persons with autism, but in those of their families as well.

39 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers BERRİN YILDIZ-MURAT SARIKAYA

Müze Rüyası

Hem sosyal, hem de bürokratik açıdan Müzemiz 2009 yılında, Garanti birçok zorluğu aştılar. Bankası’nın Ekonomist Dergisi ve KAGİDER (Türkiye Kadın Girişimciler Kapadokya’nın ilk ve tek, Türkiye’nin ise Derneği) ile düzenlediği bir 125’inci özel müzesi, işte böyle özverili değerlendirmede ‘Türkiye’nin Sosyal çabaların sonucunda, 2004 yılında Girişim Projesi’ seçildi ve ödüle layık hayata geçti. görüldü.”

) BERRİN YILDIZ Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Berrin “Çok kolay olmadı açıkçası, gerek fuarlar, Yıldız ve Murat Sarıkaya, iki hayalperest gerekse bire bir Türkiye’ye yabancı turist arkadaş olarak yola çıktılar. Müzelerin getiren acentelerle telefon ve ziyaret hep soğuk, sıkıcı yerler olarak görüldüğü yoluyla görüşerek, tanıtım yapmaya ülkemizde, özel bir müze açarak çalıştık. 2004’ten bu yana hesaplayacak kocaman bir fark yarattılar. olursak, bugüne kadar müzede toplam Türkçede müze kelimesi hep olumsuz yaklaşık 80 bin civarında misafirimiz cümlelerde kullanır. Evdeki eski, oldu.” kullanılmayan eşyalar artık müzelik olmuştur; yaşlı insanlarla “O müzelik ) MURAT SARIKAYA olmuş” diye dalga geçilir. Yine boş “Çok zorlu bir süreç yaşadık. Hiçbir zamanlarda müzeye gitmek akla son yerden, hiçbir destek almadan bu müzeyi gelen ihtimaldir; soğuk ve sıkıcı yerler oluşturduk. Sonuçlarına gelince, müzede hep “müze” gibidir. İspanya Kraliçesi’ni ağırladık.

Anadilinde, müze kelimesine olumsuz anlamların yüklü olduğu bir ülkede müze açmak, biraz çılgınca, biraz delice bir iştir. Ama kasabalar, şehirler işte böyle sıra dışı kişilerle değişir.

Murat Sarıkaya ve Berrin Yıldız yıllarca Ankara’da çeşitli sektörlerde çalıştıktan sonra bir zamanlar gezmek için geldikleri ve tutkuyla bağlandıkları Kapadokya’da, bölgenin kültürünü ve yaşam biçimini anlatan bir etnografya müzesi açmaya karar verdiler.

Tabii ki bu zor rüyanın hayata geçmesi kolay olmadı.

Önce Kapadokya’nın Ortahisar kasabasındaki eski bir binayı restore etmek amacıyla Belediye’den kiraladılar.

40 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Müze Rüyası Museum Dream

In Turkish, the word ‘museum’ is and decided to open an ethnographic almost always used in sentences museum that would display the culture with a negative aspect. Old, useless and lifestyle of this region. objects in the home are “ready for the museum”; elderly people are Of course, this difficult dream would made fun of with the phrase “He’s not be easy to realize. fit for a museum”. And the very last activity that comes to mind in terms First they rented an old building from of spending leisure time is visiting a the municipality in the Cappadocia museum; cold or boring places are ‘like town of Ortahisar, with the intention a museum’. of restoring it. They had to overcome many obstacles, in both the social and tourists to Turkey in order to introduce In a country where the word ‘museum’ the bureaucratic realms. ourselves. Since 2004, our museum has has such a negative connotation in its hosted nearly 80,000 visitors.” mother tongue, establishing a museum As a result of such devoted efforts, would seem to be a rather mad, even the first and only private museum ) MURAT SARIKAYA insane idea. But towns and cities are in Cappadocia, and the 125th private “We went through a very grueling changed by just such unusual people. museum in Turkey, opened its doors in process. Without any support of any kind 2004. from anywhere, we put this museum After spending years working in Ankara together. As for the results, we hosted in various sectors, Murat Sarıkaya and ) BERRİN YILDIZ the Queen of Spain at the museum. Berrin Yıldız found themselves with “It wasn’t very easy, to be truthful. We an enduring passion for Cappadocia, contacted, by telephone and in person, In a 2009 evaluation co-sponsored by which they had toured at one time, fairs and agencies who brought foreign the Garanti Bank’s Ekonomist Magazine and KAGİDER (Women Entrepreneurs Association of Turkey), our museum was honored with the award for the “Turkish Social Enterprise Project.”

Sabancı Foundation Changemakers Berrin Yıldız and Murat Sarıkaya started out as two visionary friends. By opening a private museum, they made an enormous difference in a country where museums were always seen as cold and boring places.

41 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers BİR SİLGİ BİR KALEM PLATFORMU

Bir Silgi Bir Kalem Yeter

de karşılamak istedikleri ihtiyacı seçip, temin ederek doğrudan okula gönderiyorlar. İhtiyaç okula ulaştığında öğrenciler, bir mektup ve fotoğraf ile yardımsevere teşekkür ediyorlar.

) EMRE ÖZGÜR (PROJE KOORDİNATÖRÜ) “Web sitemiz 2012 yılının Ocak ayında hayata geçti. Daha üçüncü haftada bizi ufak ihtiyaçlar çok daha fazla gelmeye çok etkileyen bir istek geldi. Muş’un bir başladı.” ilçesindeki bir okul öğretmeni, şöyle bir şey yazmış: ‘Ben okuldaki öğrencilerime Sabancı Vakfı Fark Yaratanlar’ı Emre bir materyal dağıtacağımda veya sınav Özgür, Onur Aydın, Anıl Erdem bir silgi yapacağımda 80 km ötedeki şehir bir kalem ile yola çıktılar. Kendileri kadar Onlar üç arkadaştılar: Onur Aydın, merkezine gidip, fotokopi çektiriyorum. Bu şanslı olmayan binlerce öğrencinin Emre Özgür, Anıl Erdem. Hepsi nedenle bir fotokopi makinesine ihtiyacım daha eşit şartlarda eğitim alması için iyi okullarda okumuş, Boğaziçi var’. Bu etkileyici istek, çok kısa bir sürede yardımseverleri harekete geçirdiler. Üniversitesi’ni bitirmiş ve yurtdışında karşılandı. Projenin başında böyle istek Binlerce öğrencinin yüzüne bir eğitim görmüşlerdi. görünce doğru bir şey yaptığımızı anladık. gülümseme yerleştirerek bir kalem ile yazılabilecek en güzel yazıyı yazdılar ve Fakat akıllarında hep, kendileri kadar iyi Aslında biz elektronik ürünler, pahalı pek çok öğrencinin hayatında kocaman eğitim alamayan, okullarındaki temel projeksiyon, bilgisayar gibi isteklerin bir fark yarattılar. ihtiyaçlar karşılanamadığı için zor geleceğini düşünüyorduk. Ama hikaye şartlar altında öğrenim gören binlerce kitabı ve fotokopi kağıdı, silgi, kalem gibi öğrenciye yardım etmek vardı.

İnternet sitelerinde, sosyal medyada okullar için yapılan çeşitli yardım kampanyalarından yola çıkarak, ihtiyaç sahibi okullar ve bağışçıları bir platform altında toplamaya karar verdiler.

İşte böyle bir ideal ile 2012 yılının Ocak ayında birsilgibirkalem.org platformunu kurdular.

Birsilgibirkalem.org platformunda sistem çok basit işliyor: Öncelikle Türkiye’nin her bölgesinden okullar ve yardımseverler siteye girip bir profil oluşturuyorlar. Ardından öğretmenler, öğrencilerinin ihtiyaçlarını sitede belirtiyorlar. Yardımseverler

42 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza ONE RUBBER ONE PENCIL PLATFORM okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bir Silgi Bir Kalem Yeter A Pencil and a Rubber are Enough

They were three friends: Onur Aydın, Sabancı Foundation Changemakers Emre Özgür and Anıl Erdem. They all Emre Özgür, Onur Aydın and Anıl Erdem attended good schools, graduated from started out with one pencil and one Bosphorus University and continued to rubber. They motivated donors to assist study abroad. thousands of students who were not as fortunate as they were to be educated But they all had the purpose to help under more equitable conditions. They thousands of students who do not put smiles on the faces of thousands of have the same education opportunities and donors from every region in Turkey students and wrote the most beautiful and have to study under difficult login to the website and create a script a pencil could produce, making circumstances in which their most profile. Subsequently, the students and an enormous difference in the lives of basic needs could not be satisfied. teachers specify their needs on the many students. website. The donors choose the needs Based on various aid campaigns for they wish to meet, obtain the items schools organized through internet and and send them directly to the school. social media, they decided to form a When the donations reach the school, platform to get the students in need the students thank the donor by together with the donors. sending a letter and a photograph.

It was with this ideal in mind that they ) EMRE ÖZGÜR established the birsilgibirkalem.org (PROJECT COORDINATOR) (one-rubber-one-pencil) platform in “Our website was launched in January, January, 2012. 2012. In the third week, we were deeply affected by a particular request. A school The system of the birsilgibirkalem.org teacher in a district of Muş, an eastern platform is very simple. First, schools city of Turkey, wrote us this message: ‘When I am going to distribute study material to my students or give them a test, I travel 80 kilometers to the city to make photocopies. For this reason I am in need of a photocopy machine.’ This touching request was granted within a very short time. When we saw such a request at the very beginning of the project, we knew we were doing the right thing.

Actually, we were thinking that there would be requests for things like electronics, expensive projectors or computers. But the requests for small items like story books, photocopy papers, rubbers and pencils were even more numerous.”

43 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers CAFER YÜKSEL

Ormanların Gerçek Sahipleri

Cafer Yüksel, ilk olarak Sinop’ta orman ve devlet ile orman köylüleri arasında köylerinde yaşayan insanları toplayarak arabulucu oluyoruz. Orman köylülerinin bir kırsal kalkınma kooperatifi kurdu. sağlıklı yaşamaları için mücadele Bu kooperatifi diğer köylerde kurulan ediyoruz.” kooperatifler izledi. Yüksel, 1997 yılında yaklaşık 300 bin orman köylüsünün bir Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Cafer çatı altında toplandığı OR-KOOP’u kurdu. Yüksel, kimsenin seslerini duymadığı orman köylülerini tek bir çatı altında Cafer Yüksel önderliğindeki Orman topladı. Onların birçok ihtiyacının Kooperatifleri Birliği, kuruluşundan karşılanması ve daha iyi şartlarda bu yana köylülerin eğitim, barınma, yaşamaları için çalıştı, çabaladı. Hem ulaşım gibi sorunlarını çözmeye orman köylülerinin, hem de ailelerinin çalışıyor. Aynı zamanda ürettikleri hayatlarında kocaman bir fark yarattı. ürünleri pazarlamalarına yardımcı olarak gelirlerini arttırmaları için önayak İnsanlar, nasıl ki ormanlarda nefes oluyor. alıyorsa; ormanlar da, orman köylüleri sayesinde nefes alıyor. Türkiye’de yarım ) CAFER YÜKSEL milyona yakın orman köylüsü yaşıyor ve “Ormanlar yasal olarak devletindir, ülkedeki ormanların yüzde yetmişinde ama aslında bir yandan da orman bu insanların emeği bulunuyor. köylülerinindir. Orman köylüleri ormanın korunmasında, bakımının yapılmasında, Orman köylüleri, hayatlarını büyütülmesinde aktif rol oynar. Biz de ormanlardan kazanıyor ve aynı zamanda orman köylülerinin kanuni haklarının ormana hayat veriyorlar. Yılın belli korunması, ücretlerinin yükseltilmesi, dönemlerinde evlerinden uzakta, haklarının savunulması için uğraşıyoruz ormanın içindeki barakalarda yaşıyorlar. Ancak sosyal şartların pek de düzgün olmadığı ülkemizde, onlar da bu durumdan paylarını almış durumdalar.

Ama nasıl ki ormanlar onlar sayesinde kaderine terk edilmiş değilse, onlar da kaderlerine terk edilmiş değiller.

Cafer Yüksel, küçüklüğünden bu yana orman köylerinin içinde yaşamış ve öğretmen olduktan sonra da Karadeniz’in dağ köylerinde geçimini ormandan sağlayan insanların arasında çalışmaya başlamış. Orman köylülerinin sıkıntılarını paylaşan Yüksel, gördüğü sorunlara çözüm için elini taşın altına sokmaya karar vermiş.

44 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Ormanların Gerçek Sahipleri The True Owners of the Forest

Just as man takes his breath from the Sabancı Foundation Changemaker forest, the forests breathe thanks to Cafer Yüksel succeeded in gathering the forest villagers. There are nearly forest villagers, whose voices had half a million forest villagers in Turkey, hitherto gone unheard, under a single and their efforts are expended in 70% of roof. He worked and strove to meet Turkey’s forests. many of their needs and to improve the conditions under which they live. He Forest villagers earn their living from has made an enormous difference in the forests, and at the same time the lives of the forest villagers and their give life to those forests. During families. certain periods of the year, they live in barracks in the forest, far from their homes. But in our country, where social conditions are not very cooperative. Following this cooperative, equitable, they too have had their new cooperatives were established in share of this situation. other villages. In 1997, Yüksel founded OR-KOOP, a forest cooperative that But just as they have not abandoned gathered approximately 300,000 the forests to their fate, neither have forest villagers under one umbrella they been abandoned to their own fate. organization.

Cafer Yüksel had lived in forest Under the leadership of Cafer Yüksel, villages since his childhood, and after the Forest Cooperative Union has becoming a teacher, he began to work worked since its foundation to solve in mountain villages in the Black Sea the problems of the villagers such as region where the population earned education, housing and transportation. their living in the forests. Sharing the At the same time he has taken the burdens of the forest villagers, he leadership in assisting the villagers decided to take a hand in solving the to market their products in order to issues he observed. increase their income.

Cafer Yüksel first brought together ) CAFER YÜKSEL the inhabitants of Sinop forest villages “Legally, the forests are the property of and established a rural development the state, but in a way they also belong to the villagers. Forest villagers play an active role in protecting the forests, maintaining them and enlarging them. We are attempting to protect the legal rights of the forest villagers, increase their pay, and defend their rights by playing the role of intermediary between the villagers and the state. We are struggling to ensure a healthy life for the forest villagers.”

45 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers CAVİDAN YILMAZ

Karadeniz’in Ruhu

Cavidan Yılmaz, kırsalda yaşayan Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Cavidan kadınların ve erkeklerin kadın hakları Yılmaz unutulan, sesi hiç duyulmayan konusunda yetersiz bilgiye sahip uzak köylere hem ihtiyaçları olan bilgiyi olduğunu fark ettiğinde, önüne bir hedef götürdü, hem de bir ses getirdi. “Köyler, koydu. Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme dağlara serpilmiş olsa bile sorunları Hibe Programı tarafından desteklenen aynıdır” dedi, çözümün peşinde koşarak “Kadın Dostu Köylere Yolculuk” projesi kocaman bir fark yarattı. için yollara düştü.

) CAVİDAN YILMAZ “Gideceğimiz köyleri seçmeden önce bir alan taraması yaptık. İmam, öğretmen, aile hekimi, muhtar hepsiyle görüşmeler yaptık ve gideceğimiz köyleri bunun sonucunda belirledik. Karadeniz’in ruhu, Karadeniz Doğurganlık oranının çok fazla olduğu, insanının içine işlemiştir. Onlar da yolu olmayan, eğitim eksikliği olan, Karadeniz gibi bir dalgalanır, bir sağlık ocağı olmayan, kadınların bilgiye durulurlar. Dalgalandığında hayata ulaşamadığı dezavantajlı köyleri tespit meydan okur, yüksek dağları aşar, ettik.” doğaya başkaldırırlar; durulduklarında ise zamandan bir mola çalar, doğanın Cavidan Yılmaz ve arkadaşları, kış tadını çıkarırlar. aylarında yola düştüklerinde önlerinde bir yol yoktu. Yağmur sularının aktığı Karadenizli Cavidan Yılmaz hiç kayaların arasından hem bir yol açıyor, durulmayanlardan… hem de tırmanmaya çalışıyorlardı. Önlerinde ise, bu yolları sırtında 50 Cavidan Yılmaz aslında bir eğitmen. kiloluk un çuvalıyla tırmanan kadınların 23 yıl çalıştığı Trabzon Milli Eğitim ayak izleri vardı. İşte o ayak izleri ve Müdürlüğü’nden fiilen emekli olsa bile, inançları onları köylere ulaştırdı. idealleri emekliye hiç ayrılmadı. Cavidan Yılmaz ve arkadaşları köylerde verdikleri eğitimlerde 500 kadın ve 150 erkeğe ulaştılar. Bazen köy okullarında topluca, bazen de sınıflarda tek tek görüşmeler yaptılar. Bu eğitimlerde üreme sağlığı, aile içi ilişkiler ve kadının insan hakları gibi birçok konuda bilgiler verdiler.

) CAVİDAN YILMAZ “Ben yüzünü bile görmediğim kadınların mutluluğu için çalışıyorum. Bu nedenle çok mutluyum.”

46 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Karadeniz’in Ruhu Spirit of the Black Sea

The spirit of the Black Sea is rainwater was flowing, trying to both “Even though the villages are scattered embedded in its people. Like the open a pathway and to climb. In front throughout the mountains, their Black Sea, sometimes they surge, and of them were the footsteps of women problems are the same,” she has made sometimes they are calm. When they carrying 50-kilogram flour sacks on an enormous difference by tracking surge, they defy life, overcome the their back. It was those footprints and down the solutions to these problems. highest mountains, and rebel against their perseverance that helped them nature; when they are calm, they take reach those villages. time off and luxuriate in nature. Cavidan Yılmaz and her friends reached Cavidan Yılmaz is one of the Black Sea 500 women and 150 men in the people who is never becalmed... information sessions they conducted in the villages. In some cases they met Cavidan Yılmaz is actually a teacher. with groups in the village schools, and Although she retired from the Trabzon in others they conducted one-on-one Directorate of National Education where she had worked for 23 years, her ideals never took retirement.

When Cavidan Yılmaz realized that rural men and women had insufficient knowledge on women’s rights, she set a goal for herself. She set off for the “Journey to Woman-Friendly Villages” project supported by the Sabancı Foundation Social Development Grant Program.

) CAVİDAN YILMAZ “Before choosing the villages we would visit, we first made a survey. We meetings. They provided information interviewed imams, teachers, family on a variety of subjects, such as doctors and headmen of the villages, reproductive health, family relations and selected the villages to visit and women’s human rights. accordingly. We identified disadvantaged villages that had a very high birthrate, ) CAVİDAN YILMAZ no roads, insufficient education, no “I am working for the happiness of health facility, and where women women whose faces I have never even were unable to access knowledge and seen. This is why I am very happy.” information.” Sabancı Foundation Changemaker When Cavidan Yılmaz and her friends Cavidan Yılmaz brought the information set out during the winter months, there they needed to far-flung villages the was no road to follow. They attempted voices of which had never been heard, to pass between rocks from which and also gave them a voice. By saying

47 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers CELAL KARADOĞAN

Yapılamaz Denileni Yaptı

sonra 20 sporcu yetiştirmemiz gerekiyordu. Biz 40 engelli genç bulduk.

Maalesef o dönem hiç kimse yardımcı olmadı. Kapı kapı dolaşarak, rehabilitasyon merkezlerinden engelli gençlerin telefon numarasını, iletişim bilgilerini alıyordum, her yere otobüsle gidip, ‘Paralimpik oyunlar çok önemli, sizin çocuğunuzun olimpiyatlarda yarışmasını sağlayabilirim’ diye insanları kulübüme davet ediyordum.”

Zor şartlarda kurulan Adana Genç “İyilik yap hatırlanmaz, yanlış yap Engelliler Spor Kulübü, bugün bir yazgıyı unutulmaz. Sen kimsenin ‘yapamaz’ Celal Karadoğan bedensel engelli değiştirmeye çalışıyor. Celal Karadoğan dediğini yap, çünkü söylemeseler de olarak dünyaya geldiğinde, herkes onun da hedeflerini sadece yerelde değil, akıllarından çıkmaz.” Sabancı Vakfı Fark için karamsar bir gelecek planı çizmişti. uluslararası çapta koyuyor. Yaratan’ı Celal Karadoğan, Tolstoy’un bu Ama o, insanların düşüncelerine göre sözündeki gibi ‘yapılamaz’ denileni yaptı değil, kendi hayallerine göre hareket ) CELAL KARADOĞAN ve yıllar boyu sürecek bir fark yarattı. etti. Genç yaşta spora başladı ve lisanslı “Kulübümüzde masa tenisi ve atletizm tekerlekli sandalye basketbol oyuncusu alanlarında lisanslı 29 sporcumuz var. olarak önemli başarılara imza attı. 3 Türkiye Şampiyonası’na katıldık, toplamda 41 madalya aldık. 2016 Spor yaptığı yıllarda hedefini hep yüksek Brezilya’da yapılacak olan Paralimpik tutan Celal Karadoğan, basketbolu Oyunları’na değişik branşlarda en az 10 bıraktıktan sonra da hedeflerinin çıtasını sporcu göndermeye çalışıyoruz.” hiç düşürmedi. Yıllarca basketbol sahasında oyunun zor kurallarına meydan okuyan Celal Karadoğan, bir basket de hiçbir yerden destek bulamayan engelli sporcular için atmak istedi. Bu hayalle yola çıkarak Adana Genç Engelliler Spor Kulübü’nü kurdu.

) CELAL KARADOĞAN “Genç Engelliler Spor Kulübü olarak 2005 yılında çalışmalara başladık. 2009 yılında Dünya Bankası Yaratıcı Kalkınma Fikirleri Yarışması’nda fondan yararlanmaya hak kazandık. Üstelik biz bu projeyi, kulübümüzün teknik imkanları olmadığı için internet kafeden yükleyip gönderdik. Projeyi kazandıktan

48 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Yapılamaz Denileni Yaptı He Achieved the Impossible

When Celal Karadoğan was born with a physical disability, everyone was pessimistic about his future. But he took action according to his own dreams, not the expectations of others. At a young age he began to participate in sports, and eventually achieved remarkable success as a qualified wheelchair basketball player.

Always maintaining high goals during the years he participated in sports, Celal Karadoğan never lowered his sights even after leaving basketball behind. After years of defying the difficult rules of the game on the basketball court, Celal Karadoğan wanted to score a basket for the athletes with disabilities who were unable to find support elsewhere. With this dream in mind, he founded the Adana Youth with Disabilities Sports Club. our application from an internet cafe. ) CELAL KARADOĞAN ) CELAL KARADOĞAN After being awarded the project fund, we “Our club has 29 licensed athletes in “We began working as the Youth with were required to train 20 athletes. We the fields of table tennis and track and Disabilities Sports Club in 2005. In 2009, located 40 youth with disabilities. field. We have participated in 3 Turkish we entered the World Bank Creative Championships, winning a total of 41 Development Ideas Competition and Unfortunately, at that time no one medals. We are trying to send at least 10 qualified as one of the top 20 projects helped us. I went door to door, obtaining athletes to compete in the Paralympic to become eligible to receive a grant. I telephone numbers of young people Games to be held in Brazil in 2016.” should add that because our club had with disabilities from rehabilitation insufficient technical resources, we sent centers, taking the bus everywhere, “Do good and people forget, make a inviting people to the club and telling mistake and people remember. Rather, them the value of the Paralympic Games do what others deem impossible, so that and try to convince them that I could it lives in their minds although they do train their children to compete at this not mention it.” Sabancı Foundation competition.” Changemaker Celal Karadoğan accomplished the ‘impossible’ that Founded under the most difficult Tolstoy mentioned in his saying, and conditions, today the Youth with made a long-lasting difference in the Disabilities Sports Club is trying to lives of many. change destiny. Celal Karadoğan is setting his goals not only on a regional but also on a broader international level.

49 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ÇINARDİBİ KÜLTÜR MERKEZİ

Mahallenin Yeniden Doğuşu

Çünkü bir derdimiz vardı. Yozlaşmayı ve yabancılaşmayı dert edindik. Yozlaşmadan kastımız, mahallemizde yaşanan uyuşturucu, kumar, fuhuş ve çeteleşme. Yabancılaşmadan kastımız ise, insanların arasındaki toplumsal ve sosyal bağların gitgide kopması. Biz bunları dert edindik.

Çınardibi dergisi mahalledeki insanların yazıp çizdiği bir dergi. Çınardibi dergisi aracılığıyla yoksul insanlara, sıradan insanlara kendilerini ifade etme şansı Çınardibi 7 yıllık bağımsız ve yerel, sunalım dedik. Ümraniye Kazım Karabekir Mahallesi’ne özgü bir oluşum. Tamamen gönüllülüğe “Her çocuğun kalbinde, kendinden daha büyük Faaliyetimiz 2,5 yıl boyunca Çınardibi dayanıyor. Kar amacı gütmeyen bir bir çocuk vardır.” dergisi üzerinden yürüdü. Bu zamanda sivil toplum kuruluşunun ve halkın pek çok faaliyet yürüttük. Dergiler maddi manevi desteği ile ayakta çıkardık, yazlık sinemalar düzenledik, duruyor. Çınardibi olarak en genel ECE AYHAN tiyatro etkinlikleri yaptık, futbol takımı hedefimiz, çocukları ve gençleri kurduk. kötü alışkanlıklardan uzaklaştırmak, çocukların eğitimine katkıda bulunmak Çınardibi Kültür Merkezi, kalbinde 2009 yılı Nisan ayında ise faaliyetimizi ve çocukların çok yönlü gelişimlerini kendisinden daha büyük bir çocuk Çınardibi Kültür Merkezi ile taçlandırdık. sağlamak. Mahalleli arasında birlik, taşıyanlar için kuruldu. İstanbul’un Çınardibi Kültür Merkezi’nde İngilizce, beraberlik ve dayanışma sağlamak, Ümraniye ilçesi Kazım Karabekir matematik, Türkçe, resim, satranç, mahallenin sosyal, kültürel gelişimine Mahallesi’ndeki bir grup genç, halk oyunları, tiyatro, yaratıcı drama, katkıda bulunmak.” mahalledeki gençlerin ve çocukların sinema, fotoğraf, pandomim, masal gelecekleri için bir araya geldiler. okuma gibi ücretsiz kurslar düzenliyoruz. 5-14 yaş arası çocukların ve gençlerin Dergimize yazı yazan çocukların okuma- gelişimi için çalışmalar yapan, hiç İsmini, mahallenin simgesi olan çınar yazma alışkanlığını geliştirmek amacıyla tiyatroya gitmemiş 200 kadını ağacından alan Çınardibi oluşumunda çocuklara kitap hediye ediyoruz. hayatında ilk kez tiyatroya götüren bir araya gelen gençler, öncelikle Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Çınardibi seslerini duyurmak, kendilerini Kültür Merkezi Derneği, bugüne kadar ifade etmek için Çınardibi dergisini mahallede yaklaşık 1.000 kişiye ulaştı. çıkartmaya başladılar. “Gönlünüzden Yaptığı çalışmalar ile mahallenin ne koparsa” diyerek dağıtılan Çınardibi geleceğinde de, çocukların kalbinde de dergisi ile filizlenen çınarın yaprakları, iz bırakacak bir fark yarattı. zamanla büyüdü.

) DEVRİM BORAN (DERNEK YÖNETİCİSİ) “2006 yılı Kasım ayında umut ile, sevda ile, düş ile bir yola çıktık.

50 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza ÇINARDİBİ CULTURAL CENTER okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Rebirth of a Neighborhood

“Every child carries an older child in his heart.” corruption was due to the drug use, gambling, prostitution and gang activity in our district, and the alienation was ECE AYHAN the disruption of social relations and loneliness. These were the problems we struggled with. The Çınardibi Cultural Center was established for the children carrying Çınardibi is a magazine produced by the an older child in their hearts. A people of our neighborhood. We wanted group of young people living in the to give ordinary people the chance Kazım Karabekir Quarter of Istanbul’s to express themselves through this Ümraniye district came together for magazine. the future of the quarter’s youth and to contribute to their education and children. For two and a half years our activities to ensure that the children experience were centered around Çınardibi well-rounded development; to ensure The youth of the quarter who got magazine. But at the same time we unity and solidarity among the quarter’s together to found Çınardibi first conducted many other activities: we inhabitants, and to make a contribution issued a periodical in order to express brought out magazines, we organized to the social and cultural development themselves and make their voices summer outdoor cinema events, theater of the neighborhood.” heard, naming it after the plane performances and even founded a soccer tree that is the symbol of their team. The Sabancı Foundation Changemaker neighborhood. They distributed the Çınardibi Cultural Center Association, Çınardibi magazine, asking in exchange We crowned our efforts in April 2009 working for the development of youth “whatever you can afford”, and the with the foundation of the Çınardibi and children between the ages of 5-14, leaves of the plane tree slowly began to Cultural Center. At the Center we and even bringing 200 women to a sprout and grow. conduct free courses in English, performance who had never been to mathematics, Turkish, painting, chess, a theater, has reached close to 1,000 ) DEVRİM BORAN folk dancing, theater, creative drama, individuals to date. The work they have (DIRECTOR OF ASSOCIATION) cinema, photography, pantomime and accomplished has created a change in “We set off in November, 2006 with story-telling. In order to develop the the future of the neighborhood and an hope, love and a dream. We set off literacy skills of the children who write ineradicable mark on the hearts of its since we had a problem. The problem articles for our magazine, we present children. was corruption and alienation. The gifts of books to them.

Çınardibi is an independent, local development unique to the Ümraniye Kazım Karabekir Quarter. It is based entirely on volunteerism. It remains afloat through the support of a non- profit nongovernmental organization and the moral and material support of the population. Our aim at Çınardibi, in its most general terms, is to protect our youth and children from bad habits,

51 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ÇOCUK GELİNLER PROJESİ

Gelinler Çocuk Olunca, Gelinlik de Kefen Oluyor

ve kamudaki karar vericilere yönelik yapılan bu çalışmalarda çocuk gelinler konusunda farkındalık yaratılırken, çocuk gelinler sorunu yasalarla da çözülsün diye konu TBMM’ye taşındı.

) SELEN DOĞAN (DERNEK YÖNETİCİSİ) “Evlenmek bir çocuk hakkı değildir; bir yetişkin hakkıdır. Sadece aklı başında, kendi başına kararlar veren insanlar evlenebilmeli. Bu bir kader değil. Kurum, kuruluşlar, herkes harekete geçmeli. Önümüzdeki yıllar için asıl çalışmalarımız, gelecek nesillerin daha rahat, daha “Allah’ın emri, Peygamber’in iyi bir yaşam standardına kavuşması Uçan Süpürge “Nikahta keramet vardır” kavliyle…” İşte bu cümle ile başlıyor bu için. Çocukların gelin olması ciddi bir sözüyle nice çocuğun geleceğinin topraklarda evlilikler. Kahveler içiliyor, istismardır ve suçtur. El birliği ile bunu yaralandığı Türkiye’yi şehir şehir “hayırlı bir iş” parolası dile getiriliyor ve önlememiz gerekiyor. Uçan Süpürge olarak dolaştı. Yaşamlarını sessizlikler içinde Allah’ın emri Peygamber’in kavli oluyor bu konunun peşini bırakmayacağız.” sürdüren, sesleri duyulmayan ama ama çocuk gelinlerin kalbi olmuyor. sayıları milyonları bulan çocuk gelinlerin Gelinlerin kalbi olmayınca, adı evlilik Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Uçan sesi oldu. Anadolu’nun bir köyünde, olsa da huzur o yuvada bulunmuyor. Süpürge, Çocuk Gelinler projesiyle kasabasında, birilerinin kaderini çizmesini bekleyen binlerce çocuk Çocuk gelinler sorunu Anadolu’nun gelinin hayatında nesiller boyu sürecek üstünde görünmeyen bir sis bulutu gibi bir fark yarattı. dolaşsa da, Uçan Süpürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği bu sorunun peşini bırakmıyor.

Uçan Süpürge, çocuklar gelin olmasın, gelinlik onlara kefen olmasın diye, Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe Programı kapsamında desteklenen Çocuk Gelinler projesini yürütüyor.

Uçan Süpürge’nin büyük bir kararlılıkla hayata geçirdiği çocuk gelinler projesinde, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki 54 şehirde ailelere, hayatlarının en önemli kararlarından biri ilkokul öğretmenlerine, din görevlilerine elinden alınan, sokakta arkadaşları ile ve kanaat önderlerine erken evliliğin oynamaktan alıkonulan, okuluna devam sakıncaları ve çocuk gelinlerin yaşadığı etmek yerine evlendirilen çocukların sorunlar anlatıldı. Yerel yönetimler geleceğinin peşine düştü.

52 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza CHILD BRIDES PROJECT okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Gelinler Çocuk Olunca, Gelinlik de Kefen Oluyor When Brides are Children, the Wedding Dress Becomes a Shroud

“By the will of God and the word of leaders in 54 cities in different regions the Prophet...” It is with this sentence of Turkey were made aware of the that marriages begin in Turkey. While drawbacks of early marriage and drinking Turkish coffee, the sentiment the problems experienced by child “an auspicious deed” is expressed, and brides. In this work targeting regional the will of God and the word of the administrations and public decision Prophet are done, but the hearts of the makers, while public awareness of the child brides have no part in it. When the situation of child brides was being heart of the bride is not there, even if raised, at the same time the topic it is called a marriage, there is no peace was brought to the Grand National to be found in that household. Assembly of Turkey so that the child bride issue could be solved by law. While the issue of child brides hovers over Anatolia like an invisible fog, the ) SELEN DOĞAN Flying Broom Women Communication (DIRECTOR OF ASSOCIATION) and Research Association is persistently “Marriage is not a right for children; it is by the phrase “There is wonder in pursuing the issue. a right for adults. Only people of sound marriage”. They became the voice of mind who are able to make their own child brides who pass their lives in Flying Broom is conducting the Child decisions should be able to marry. This silence and whose voices were not Bride project, supported within the is not fate. Institutions, organizations, heard although their numbers are framework of the Sabancı Foundation everyone should take action. Our real in millions. And they have made a Social Development Grant Program, efforts in the coming years are focused difference in the lives of thousands of so that children will not become on ensuring that future generations will child brides in the towns and villages of brides and their wedding dress will not achieve better and more comfortable Anatolia who are waiting for someone become their shrouds. standards of living. The practice of child to decide their fate. brides is a serious exploitation and a Within the child bride project that crime. We must join forces and prevent Flying Broom initiated with great this practice. As the Flying Broom, we decisiveness, families, primary school are hard on the heels of this issue and teachers, religious officials and opinion will not give up.”

Sabancı Foundation Changemaker Flying Broom Association has addressed in its Child Brides project the future of children, from whom the right to one of the most important decisions of their lives has been taken, and who have been prevented from playing with their friends and going to school by being forced into marriage.

Flying Broom traveled throughout Turkey, city by city, where so many children’s futures have been damaged

53 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers DOĞA İÇİN ÇAL PLATFORMU

Doğayı İnternetin Gündemi Yaptılar

‘Divane Aşık Gibi’, ‘Uzun İnce Bir Doğanın haber bültenlerinde yer Yoldayım’, ‘Gesi Bağları’ türkülerini alamadığı, sosyal medyada konu ve Cahit Berkay’ın film müziklerini olamadığı şu günlerde Sabancı Vakfı Türkiye’nin ve dünyanın her yerinden Fark Yaratan’ı Doğa İçin Çal Platformu, toplam 318 müzisyen ile birlikte doğayı hayatlarının öznesi yaptı. Herkes söyledik. Doğa İçin Çal’ın beşinci doğadan bir şeyler çalarken ve yerine projesinde yer almak için 19 bin hiçbir şey koymuyorken, onlar doğa için müzisyen başvuruda bulundu. çaldı, doğa için fark yarattı.

Amacımız farkındalık yaratmak. Biz işaret parmağı olalım. İnsanlar hazır güzel bir şey yapmışız diye bize bakarken, onlara doğa derneklerini gösterelim dedik. Hem bir ayna olalım, hem de bir işaret parmağı olalım istedik. İnternette en fazla ziyaret edilen video sitelerinden Youtube’da, bir Youtube’da, Doğa İçin Çal sayfasında günde 3 milyardan fazla video izleniyor. yer alan videolarımız yaklaşık 12 Her saniye binlerce görüntü, resim, milyon kez izlendi. Facebook sayfamızı ses, grafik Youtube’daki videolardan 156 bin kişi takip ediyor. Biz doğayla insanlara ulaşıyor. Ama bu videoların ilgilenen insanları bir araya toplamış çok azında başrolü doğa oynuyor. Birçok olduk. Eğer bir doğa sorunu varsa insan doğaya hayatın her alanında ve bize iletilirse, biz bunu Facebook figüran rolü veriyor. sayfamızdan paylaşıyoruz. Bu bile projenin ne kadar amacına uygun Doğayı hayatının kaynağı olarak gören olduğunu gösteriyor.” müzisyen Fırat Çavaş, insanların her gün internette izledikleri binlerce videonun arasına doğayı da sokabilmek için 2009 yılının sonbaharında çalışmaya başladı. Ağaçlar yapraklarını dökerken ve doğa yeni bir kışa hazırlanırken, bir grup müzisyen Fırat Çavaş’ın önderliğinde bir araya geldi. “Divane âşık gibi” yollara düştüler ve doğa için çaldılar.

) FIRAT ÇAVAŞ (PLATFORM KURUCUSU) “Doğa İçin Çal www.agaclar.net platformunun bir projesi. Projenin orijinali “Playing for Change”. Kendileri ile iletişime geçip projeyi Türkiye’de hayata geçirmek için izin istedik. Şimdiye kadar 4 tane proje yaptık.

54 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza PLAY FOR NATURE PLATFORM okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Doğayı İnternetin Gündemi Yaptılar They Put the Nature on the Internet Agenda

Every day over 3 billion videos are is an adaptation of the international watched on Youtube, the internet’s “Playing for Change” project. We got most frequently visited video site. Every in touch with them and asked their second, thousands of images, pictures, permission to adopt the same project sounds and graphics reach people in Turkey. So far we have completed through Youtube. But nature plays the four projects. We have played and sung leading role in very few of them. Many ‘Like a delirious lover’, ‘On a long and people delegate the role of bit player to narrow road’, ‘Vineyards of Gesi’ and a nature in the full range of the drama of combination of soundtracks by Cahit their lives. Berkay along with 318 musicians from all over the world, including Turkey. Musician Fırat Çavaş sees nature as 19,000 musicians have applied to the source of his life, and in the fall of participate in Play for Nature’s fifth 2009 he began his endeavor to insert project. have managed to bring together people nature into thousands of videos that who are interested in nature. When a people watch on the internet every day. Our goal is to raise awareness and that problem involving nature is brought As the trees began to lose their leaves means to be like a pointer finger and to our attention, we share it on our and nature prepared itself for another lead people. When people watch our Facebook page. Even this demonstrates winter, a group of musicians under videos, we try to direct their attentions how appropriate this project is in terms Fırat Çavaş’s leadership gathered. “Like to the organizations working to preserve of serving its purpose.” a delirious lover” they started their nature. Actually we want to be both a journey and played for nature. mirror and a pointer finger. At a time when nature is not an item in news bulletins or a topic in the ) FIRAT ÇAVAŞ Our videos on the Play for Nature page social media, Sabancı Foundation (FOUNDER OF PLATFORM) of Youtube have been viewed nearly 12 Changemaker Play for Nature has made “Play for Nature is a project of the million times. There are 156,000 people nature the focus of our lives. At a time www.agaclar.net platform. Actually it who follow our Facebook page. We when everyone was stealing something from nature and not putting anything in its place, those musicians sang and played and made a difference for nature.

55 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ENVER ÖZKAHRAMAN

Depremin Yıkamadığı Hayaller

Van’dan dünyaya yayılan bu kilimlerin hikayesi, yıllar önce Hakkari’nin köylerinde başladı.

Enver Özkahraman, Köy Hizmetleri’nde teknik ressam olarak çalışırken, Hakkari ve Van’ın köylerine yaptığı ziyaretlerde köylü kadınların sanatını fark etti. Köylü kadınlar hayvanların yünlerini topluyor, doğada yetişen bitkilerle yünleri kaynatıp, bitkilerin doğal renginin yünlere geçmesini sağlıyorlardı.

Enver Özkahraman emekli olduktan sonra, bu geleneksel değerin yaşaması Deprem bir şehrin binalarını yıkabilir, için çalışmalara başladı. Ama aklında ama o şehirde yaşayanların hayallerini sadece kilim ticareti yoktu. O kuracağı yıkamaz. Van’da da hayallerini sağlam atölyelerde genç kızların sosyal zeminler üzerine kuranlar, depreme, gelişimine de katkıda bulunmak istiyordu. kışa, soğuğa karşı umutlarının sıcaklığı ile ısındılar. Enver Özkahraman’ın kendi çabaları ile İstanbul’da, İzmir’de, Mersin’de, kurduğu atölyenin kaderi, İstanbullu iş Ankara’da etkinliklere katıldık. O Van’ın sokaklarındaki sessizliğe adamı Servet Harunoğlu’yla tanışması günlerde çocuklar görsün diye her inat, Enver Özkahraman’ın kurduğu ile değişti. Birlikte önce kilimlerin satışı seferinde 3-5 tane kızı yanımızda atölyelerde genç kızlar durmaksızın için Hisar Anadolu Destek Derneği’ni götürüyoruz. İlk defa uçağa bindiler, ilk kilim dokuyorlar. Kilim dokurken aynı kurdular, sonra atölyede çalışan genç defa İzmir’i, Mersin’i gördüler. Daha da zamanda geleceklerine de dokunuyorlar. kızlara yeni bir hayat sundular. ötesi, 2012 yazında iki kızımızla birlikte Van’ın gökyüzünü rengarenk kök Amerika’da bir fuarda hem kültürümüzü boyalarla boyar gibi, yıkılmayan ) ENVER ÖZKAHRAMAN tanıttık, hem de gençlerimizi Amerika’ya hayallerini ilmik ilmik kilimlerine “Kurduğumuz 6 atölyede 125 genç götürmüş olduk.” işliyorlar. kızımız kilim dokuyorlar. Van’da her evde 3-5 tane kız çocuğu var. Bu Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Enver kızlar köy kökenli oldukları için okula Özkahraman, yıllar önce kök gidememişler ya da okulu yarım boyaların peşine düştü ve doğada bırakmışlar. Burada kızların okula olanı hayata kattı. Genç kızların başlaması ya da ortaokulu terk etmişse sosyal alanda güçlenmesi için çalıştı. bitirmesi için katkıda bulunuyoruz. Van Depremi’nden sonra ışık, onun Birçok üniversiteli gençten gönüllü çabalarıyla yeniden doğudan yükseldi. destek alıyoruz. Bu sayede burada çalışan kızlarımızın hemen hemen hepsi, ilkokulu dışarıdan bitirdiler.

İçlerinde denizi görmeyen, sinema nedir bilmeyen var. Kilim satmak amacıyla

56 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Depremin Yıkamadığı Hayaller Dreams an Earthquake Couldn’t Destroy

An earthquake can destroy the of Enver Özkahraman, entirely changed Among them are girls who have never buildings of a city, but it cannot destroy when he met Servet Harunoğlu, a seen the sea, who don’t know what a the dreams of its inhabitants. In Van, businessman from İstanbul. Together cinema is. Whenever we participate in the eastern city of Turkey, those they first founded the Hisar Anatolian activities to sell rugs in İstanbul, İzmir, who had built their dreams on solid Support Association for selling their Mersin or Ankara, we bring three to foundations were protected from the rugs, then they offered a new life to the five of the girls with us. For the very cold, the winter and the earthquake by young women working in the workshop. first time they flew on airplanes, saw the warmth of their hopes. İzmir and Mersin. Even better, in 2012 ) ENVER ÖZKAHRAMAN we participated with two of our girls in In spite of the silence of streets in Van, “There are 125 young women a fair in the United States promoting the young women in the workshops weaving rugs in 6 workshops we have Turkish culture, and consequently were established by Enver Özkahraman established. In Van, there are three able to make it possible for the girls to continue unceasingly to weave rugs. At to five girls per household in villages. visit the United States.” the same time, they are weaving their Because the girls are of village origin, future. Just as they are painting the sky either they were never able to go to Years ago, Sabancı Foundation of Van with natural dye of madder, they school or left school mid-way. Here, we Changemaker Enver Özkahraman weave their indestructible dreams yarn encourage the girls to start school or, began his pursuit of natural dye by yarn into their rugs. if they left their secondary education, madder, and incorporated nature into we support them in completing their life. He endeavored to strengthen The story of these rugs that spread studies. There are numerous university young women in the arena of around the world from Van actually students who support this effort as social development. Following the began in the villages of Hakkari many volunteers. As a result, almost all of earthquake, the sun rose from the east years ago. the girls who work here have completed once again thanks to his efforts. their primary school education through While Enver Özkahraman was employed distant learning. as a draftsman in Rural Services, he had noted the craftsmanship of women during his visits to the villages of Hakkari and Van. The women would collect wool from animals and boil these together with natural herbs to give wool the color of nature.

Following his retirement, Enver Özkahraman began his efforts for the survival of this cultural heritage. But he was not thinking about making money from rug sales. Instead, he wanted to contribute to the social development of young girls with the workshop he opened.

The destiny of this workshop, established with the personal efforts

57 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ERCAN TUTAL

Düşler Akademisi

sürdürülebilir projeler geliştirmeye çalışıyordu.

) ERCAN TUTAL “Önce engelliler için ‘Dalış Özgürlüktür’ sloganıyla bir program başlattım. Bu program sürekli hale geldi ve 10 sene içerisinde 1.500-2.000’e yakın engelliye dalış imkanı sağlayan devasa bir programa dönüştü. Bu program o kadar büyüdü ki, şu anda dünyada engellilerin en çok dalış gerçekleştirdiği ülke Türkiye’dir.” eğitimler alıyor ve hayata bir anlamda yeniden başlıyor.” Sualtının büyülü dünyasıyla tanışan Ercan Tutal, bir düşün peşinden gitti. ve kendileri için imkansız olduğuna Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Ercan Tutal, Üniversite için gittiği Almanya’da, inandıkları şeyleri gerçekleştiren yıllar önce hayata dair sıradan dertleri, akademik hayatın getireceklerini engellilerin gözlerindeki ışık, Ercan günlük sorunlara dair küçük çözüm değil, kendi ‘Düşler Akademisi’nin Tutal’ı daha büyük projelere teşvik etti. önerileri olan biriydi. Ama o herkesten getireceklerini seçti. farklı olarak içindeki iyiliğin elinden Sadece engellileri değil, sosyal tuttu. Hiçbir maddi çıkar gözetmeden, Almanya’dan Türkiye’ye döndüğünde dışlanmışlık yaşayan, yoksulluğundan kendisinden daha az şanslı olan engellilerin sosyal hayata katılımı için dolayı yeteneklerini geliştiremeyen ve insanların hayatını değiştirmeye karar bir şeyler yapacağına dair kendisine söz engelinden dolayı sanata katılamayan verdi ve düşleriyle kocaman bir fark vermişti. Bu sözünü suların metrelerce herkes için ‘Düşler Akademisi’ni kurdu. yarattı. altında tutacağı ise hiç aklına gelmemişti. ) ERCAN TUTAL “Engellilerin arasında elbette resim Ercan Tutal artık yazları Kaş’ta yaşıyor, yapmayı, şarkı söylemeyi bilen, piyano, bir yandan dalış eğitimi vererek geçimini flüt ve saz çalmayı öğrenebilecek, sağlarken, bir yandan da engelliler kendisini gösteri, sahne ya da plastik için daha kalıcı, yüksek katılımlı, sanatlarda gösterebilecek ve toplumda sanatçı kişiliğiyle var olabilecek birçok insan var.

Biz bu insanlara da kapımızı kapatmıştık. Düşler Akademisi bünyesinde 11 kültür-sanat atölyesi açarak resim, müzik, dans, drama, DJ ve fotoğraf-film atölyesi açarak, aktif beceri gelişimlerine imkan sağladık. Onlara kaybolmuş yetenekleriyle var olma şansı tanıdık. Düşler Akademisi’nde engelliler, danstan fotoğrafçılığa kadar birçok alanda

58 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Düşler Akademisi Dreams Academy

Ercan Tutal went after a dream. In He established the ‘Dreams Academy’, painting, music, dance, drama, DJ and Germany, where he had gone for his not only for the people with disabilities, photo-film workshops, to provide them university education, he chose not but also for all those who suffered with the opportunity to develop their what academic life would do for him, social exclusion, who were unable to active talents. We offered them the but what his own “Dreams Academy” develop their abilities due to poverty, or opportunity to re-establish their lives could bring to him. who were unable to participate in the with the abilities they believed had arts because of their disabilities. been lost. At the Dreams Academy, Upon his return to Turkey from people with disabilities receive Germany, he promised himself that ) ERCAN TUTAL training in many areas, from dance he would strive to do something to “Among the people with disabilities to photography, and in a manner of help the people with disabilities to there are most definitely many speaking, begin life again.” participate in the social life. But it individuals who would be able to learn had never occurred to him that this to paint, to sing, to play the piano, Many years ago, Sabancı Foundation promise would take him meters under the flute or the saz, who are capable Changemaker Ercan Tutal was a person water. of demonstrating their ability on the who suggested small solutions to stage or in the visual arts, whose artistic ordinary problems and everyday issues. Ercan Tutal now spends his summers personalities could emerge within the But, unlike others, he grasped the in Kaş, a district in the south of Turkey; society. goodness within. Without consideration while he earns his living by giving diving for material benefit, he decided to lessons, he also endeavors to develop We had previously closed our doors to change the lives of those less fortunate permanent, highly participatory and these people. Within the framework of than he was and made an enormous sustainable projects for the people with the Dreams Academy, we established difference from his dreams. disabilities. 11 cultural workshops, including

) ERCAN TUTAL “I first started a program for the people with disabilities with the slogan ‘Diving is Freedom’. This became an ongoing program, and within ten years turned to be a gigantic one that has given from 1,500 to 2,000 persons with disabilities the opportunity to dive. The program has expanded to such an extent that Turkey has become the country that hosts the greatest numbers of divers with disabilities in the world.”

The light in the eyes of the people with disabilities who become acquainted with the magical underwater world and accomplished things that they had previously believed impossible for them encouraged Ercan Tutal to take on even bigger projects.

59 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ERCİŞ’İN GENÇ SESİ PROJESİ

Çocuktan Al Haberi

biz neden onlarla böyle bir çalışmayı tarafından beğenildiğini, duyulduğunu, yapmak istiyoruz diye bunların üzerine okunduğunu gördükten sonra daha fazla konuştuk.” sorumluluk almaya başlıyorlar.”

Gündem Çocuk Derneği gönüllüleri Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Gündem Erciş’teki çalışmalarına Van’da bir Çocuk Derneği çocuklar hakkında yenisini eklediler. Van Akdamar Çocuk konuşmuyor, çocukları konuşturuyor. Tiyatroları Şenliği kapsamında Vanlı Deprem bölgesinde çocukların çocuklar ile gazete, internette blog ve hayatı değişsin diye, sözü onlara video haberler hazırladılar. bırakıyor. Erciş’in, Van’ın ‘Genç Sesi’ her geçen gün daha güçlü çıkarken, ) MELDA AKBAŞ küçük gazeteciler sadece haber “Çalışmalarımızın ilk ya da ikinci değil, geleceklerini de yazarak fark günüydü, çocuklardan biri şöyle bir yaratıyorlar. şey söyledi: ‘Bugün ilk defa depremi 2011 yılının Ekim ayında Van ve unuttum’. Bu çok kıymetli bir şeydi Erciş’te yaşanan depremden sonra, hepimiz için. Çünkü deprem sonrası herkes iyi niyetle yardıma koştu. dediğimiz dönem, çocukların çok pasif Yetkililer, uzmanlar, vatandaşlar oldukları bir süreç. Yapabilecekleri tek Van’ın ve Erciş’in geleceği hakkında şey, çadır kentte günlerini sabahtan konuştu. Ama çok azı depremi yaşayan akşama kadar geçirmek. Ama bu çocuklara söz hakkı tanıdı. Yıllardır çalışmalar ile işe yaradıklarını, bir şeyler çocuk hakları için çalışan Gündem yaptıklarını, bu yaptıklarının birileri Çocuk Derneği ise sözü çocuklara bıraktı.

Çocukların deprem sonrası yaşadıkları travmayı atlatabilmeleri için, çocukların kendilerinin hazırlayıp yayınladıkları “Erciş’in Genç Sesi” isimli çocuk gazetesi projesini hayata geçirdi.

) MELDA AKBAŞ (PROJE KOORDİNATÖRÜ) “Öncelikle Erciş’te çalışmalara başladık. Erciş’te yaptığımız çalışmalarda, ‘Erciş’in Genç Sesi Haber Fareleri’ isminde çocuklarla medya çalışmaları yürüttük. Çocuklar oldukça heyecanlılardı ve aslında tek bekledikleri şey ellerine bazı araçlar verilmesiydi.

Elimizden geldiğince haber nedir, nasıl haber yapılır, habercilik nedir,

60 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza YOUNG VOICE OF ERCİŞ PROJECT okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Çocuktan Al Haberi From the Mouths of Babes

In the aftermath of the October 2011 news broadcasts within the framework speak about children but allows the earthquake that affected Van and Erciş, of the Van Akdamar Children’s Theater children to speak. In order to change everyone rushed to well-intentioned Festival. the children’s lives in the earthquake aid in the recovery process. Officials, region, they leave the comments to experts and ordinary citizens spoke ) MELDA AKBAŞ them. As the ‘Young Voice’ of Erciş and about the future of Van and Erciş, but “It was during the first or second day Van emerge with greater strength every very few of them gave the opportunity of our work together that one of the day, the young journalists are making a to speak to the children who had children made the statement, ‘Today difference by writing not only the news experienced the earthquake. However, for the first time I forgot about the but also their own futures. the Agenda Child Association, which earthquake.’ This was enormously had worked for years in the area of valuable to all of us, because in what we children’s rights, allowed the children call the post-earthquake period, children to speak for themselves. are very passive. The only thing they can do is to spend all day in the tent cities. In order to help the children overcome But being involved in these projects gave the trauma they experienced after them a sense of worth, involvement and the earthquake, the Association accomplishment; and after they saw launched a children’s newspaper project that what they had done was heard, called “The Young Voice of Erciş”, read and enjoyed by others, they began prepared and published by the children to take on a greater responsibility.” themselves. Sabancı Foundation Changemaker ) MELDA AKBAŞ Agenda Child Association doesn’t (PROJECT COORDINATOR) “We first started to work in Erciş. There we conducted media projects with children under the name ‘The Young Voice of Erciş: Media Mice’. The children were quite excited about it, and actually the only thing they were waiting for were a few tools.

To the best of our ability, we discussed with them the subjects such as what news is, how news is presented, what news broadcasting is about, and why we wanted to accomplish this kind of a project with them.”

The Agenda Child Association volunteers added another project in Van to their Erciş endeavors. With the children in Van, they prepared a newspaper, internet blogs and video

61 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ERHAN AĞBABA

Takdir Edersen Başarabilirim

çalışanların, hayal edebilenlerin yaşam merkeziydi.

Erhan Ağbaba, hayata dezavantajlı başlayan ve birçok fırsattan yoksun kalan öğrencilerde özgüven eksikliğini görünce, onları takdir ederek değiştirebileceğine karar verdi. İşte “Takdir Edersen Başarabilirim” projesinin temelleri de bu düşünceden yola çıkılarak atıldı.

) ERHAN AĞBABA “İlk aşamada çocukların olumlu sonra, özellikle 2007-2008 ve 2009 davranışlarını ortaya çıkarabilecek bir yıllarında bu sayı 3’e indi.” Erhan Ağbaba genç bir rehber gözlem yolu geliştirdik ve bunu tüm öğretmen olarak İstanbul’un Ümraniye öğretmenlerle paylaşarak onları eğittik. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Erhan ilçesine atandığında büyük bir şehre Ağbaba, bir çocuk değişirse Türkiye’nin geldiğini düşünüyordu. Heybesinde Ne tür davranışların bizim için değişeceğine inandı. Öğrencileri öğrencileri ile ilgili hayalleri, aklında çok değerli olduğunu belirledik ve takdir etti, olumlu yönde değiştirdi. idealleri vardı. Ama atandığı okulda öğretmenlerin, öğrencilerin bunları Hayata özgüveni olmadan bakan genç göreve başladığında anladı ki, o aslında gözlemlemesini istedik. Öğretmenler beyinlerde kocaman bir fark yarattı. büyük bir şehrin içinde, küçük bir arasında bir değerlendirme kasabanın gerçekliğini yaşıyordu. kurulu oluşturduk. Her ayın sonunda, öğrencilerin durumlarını Ümraniye küçük küçük tepelerin değerlendirdikten sonra ‘Davranış yamaçlarına kurulmuş evlerden Teşekkür Belgesi’ verilecek öğrencileri oluşan bir ilçe olmasına rağmen, belirliyoruz. ne İstanbul’un merkezinde, ne de İstanbul’un dışındaydı. İstanbul’a Bu belgede, okuldaki 32 öğretmen, göç edenlerin yoğun olarak yaşadığı 3 idareci, okul aile birliği başkanı ve Ümraniye, hayata sıkı sıkı tutunmaya öğrenci meclis başkanının imzası bulunuyor. Bu belge ile öğrenciyi sergilediği olumlu davranıştan dolayı takdir ediyoruz.

‘Takdir Edersen Başarabilirim’ projesi özgüvensiz, içine kapanık çocukların kendini dışa vurması için inanılmaz bir yöntem oldu. Ayrıca disiplin olaylarında da inanılmaz bir düşüş gözlemlendi. 2006-2007 öğretim yılında disiplin kuruluna taşınan vaka sayısı 33’tü. Biz bu projeyi uygulamaya başladıktan

62 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Takdir Edersen Başarabilirim I can Succeed if You Appreciate

When Erhan Ağbaba was appointed evaluation committee among the as a young guidance counselor to a teachers. At the end of every month, school in Ümraniye district of İstanbul, the students’ behaviors would be he thought that he had come to a evaluated and students to be awarded big city. He carried images of his the ‘Certificate of Behavior Appreciation’ students in his bag, and ideals in his would be selected. mind. But as soon as he began to work at the school to which he had been The certificate bears the signatures of 32 transferred, he realized that he was teachers, 3 administrators, the president actually in a very small town of a very of the school parent-teacher association large city. and the president of the student council. With this certificate, we affirm our Although Ümraniye is a town made up appreciation of the positive behavior the students, changing them in a positive of houses clinging to numerous tiny student has demonstrated. direction. He made an enormous hillsides, it is neither at the center of difference in young minds that had İstanbul, nor completely outside it. The ‘I Can Succeed If You Appreciate’ previously viewed life without self- Ümraniye is a densely populated living project has been an unbelievable tool confidence. area of people who have migrated to for helping students, who lack self- İstanbul, and who are struggling to confidence and are introverted, open survive with their dreams intact. up. We have also noted an incredible decrease in disciplinary actions. When Erhan Ağbaba observed the During the 2006-2007 academic lack of self-confidence among the year, 33 incidents were referred to the students who had begun their lives disciplinary council. After we began to with disadvantages and continued with implement this project, in the 2007, a lack of opportunities, he decided that 2008 and 2009 academic years, the it was possible to change this situation number dropped to 3 incidents per year.” by offering them recognition and appreciation. It was with this thought Sabancı Foundation Changemaker in mind that he laid the foundation for Erhan Ağbaba believes that if one the “I can Succeed If You Appreciate” child changes, Turkey will change. He project. appreciated and acknowledged his

) ERHAN AĞBABA “In the first stage we developed an observation system that would reveal and acknowledge the positive behaviors of children, and shared this with all the teachers through training.

We determined which types of behaviors were most important to us, and we requested the teachers and students to observe these. We established an

63 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers EROL HANLIGİL

Hakkari’nin Beyaz Gölgesi

Gölge” efsanesi. Hanlıgil, Hakkari’ye ilk ama bu işe gönül vermiş antrenör atandığında bu şehir kendi yalnızlığıyla arkadaşlarımız da var. dans ediyordu. Ancak o bu yalnızlığın yerine basketbolun ritmini koymaya Bu bir ekip işi. Ben Hakkari’de basketbolu karar verdi. tek başıma bir yere getirmezdim, ama hep beraber çalıştık ve başardık.” ) EROL HANLIGİL “Hakkari’ye ilk atandığımda Gençlik ve Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Erol Spor İl Müdürlüğü’nün açmış olduğu yaz Hanlıgil, bir hayalin peşinden gitti. Eski spor okulları vardı. Ama tüm Hakkari’de zamanlardan ‘Beyaz Gölge’ dizisinin basketbol öğrenmeye sadece 20-30 genç izinde, kendi hikayesini yeniden geliyordu. yazdı. Hakkari’de başka bir dilin de olabileceğini anlattı. Unutulan bir Ben öncelikle burada bir altyapı şehirde, unutulmaz bir işe imza attı. oluşturmamız gerektiğini düşündüm. Hakkarili yüzlerce gencin hayatında, “Burası mecburiyet bölgesi. Biz burada Basketbol sevgim ve bilgimin yanına, unutulmayacak kocaman bir fark hiçbir şeyi elimizin tersiyle itmeyiz, antrenörlüğü de eklemeye karar verdim yarattı. güzellikler az gelir, biz de peşinden ve antrenörlüğe başladım. Sadece yaz koşarız…” ayları değil, tüm mevsimlerde çalıştık, maçlar yaptık. Bu sözler Türkiye’nin birçok bölgesinde söylenebilir ama belki de en çok Bu süre içerisinde gün geldi, kurduğumuz Hakkari’de söylendiğinde her harfiyle takımın lige katılması için bankadan anlam bulur. Edebiyat öğretmeni Erol kredi çektim, lige katılım parasını Hanlıgil de Hakkari’ye tayin olduğunda ödedim, gün geldi takımın formalarını bir öğrencisinden bu sözü duydu. evimde yıkadım.

Bu cümle bir daha tekrarlanmasın diye 2-3 sene sonra yaz spor okullarında çalışmaya koyuldu. basketbola başvuran öğrenci sayısı 300-400’ü buldu.” Erol Hanlıgil bir Edebiyat öğretmeni. Hakkari’deki gençlerin ise “Beyaz Erol Hanlıgil’in yıllar önce geleceğini ipotek vererek kurduğu takım, bugün Hakkari’nin tek basketbol takımı. Yapacak hiçbir şeyin olmadığının düşünüldüğü bu şehirde gençler, artık geleceklerine basket atıyor, formalarını aşkla terletiyorlar.

) EROL HANLIGİL “Bugün Hakkari’de 1.500-2.000’e yakın lisanslı basketbolcumuz var. Büyük çoğunluğunu ben yetiştirdim. Şu anda takımı eşimle birlikte çalıştırıyoruz

64 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Hakkari’nin Beyaz Gölgesi Hakkari’s White Shadow

“This is a region of necessities. Here we Hakkari only 20-30 young people were don’t reject anything; beautiful things coming to learn to play basketball. appear but rarely, and then we pursue them...” I believed it was necessary to begin by developing a substructure. I decided to These words may be spoken of many add coaching skills to my knowledge and regions of Turkey, but when they are love of basketball, and I began coaching said in Hakkari, they suit the situation students. We trained and played perfectly. When Literature teacher Erol matches, not only during the summer Hanlıgil was appointed to Hakkari, he months, but year round. heard this comment from one of his students. The day arrived when I went to the bank to get a loan so that our team could Sabancı Foundation Changemaker Erol He set about ensuring that these become a member of the league. I paid Hanlıgil followed his dream. Using the sentences would not be spoken again. the participation fee to the league, and model of the ‘White Shadow’ from then the day arrived when I laundered older times, he rewrote his own story. Erol Hanlıgil is a teacher of Literature. the team’s uniforms in my home. He explained that another language He is also the legend of “White could exist in Hakkari. He made an Shadow” for the young people in Two to three years later, the number of unforgettable mark in a forgotten city Hakkari. When Hanlıgil was first students applying to the summer sports and an enormous difference in the lives transferred to Hakkari, this city schools had increased to 300-400. ” of hundreds of youth from Hakkari. was spinning in its own isolation. However, he decided to replace The team Erol Hanlıgil established this isolation with the rhythm of years ago by mortgaging his future basketball. is now the only basketball team in Hakkari. In a city that was believed to ) EROL HANLIGİL lack any potential, the youth of this “When I was first appointed to Hakkari, city are now scoring baskets for their there were summer sports schools future, and sweating love into their conducted by the Provincial Directorate uniforms. for Youth and Sports. But in all of ) EROL HANLIGİL “Today in Hakkari we have nearly 1,500-2,000 licensed basketball players. I trained most of them. At the present time my wife and I are working together with the team, but we have friends who are coaches and who have put their hearts into this work as well.

This requires teamwork. I couldn’t have brought basketball to this stage in Hakkari all by myself. But we all worked together, and we succeeded.”

65 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ERTUĞRUL SABAH

Engelliler İçin Sınır Tanımayan Doktor

kadar 50 bine yakın engellinin evine diş yakın diş hekimi arkadaşım bu sağlık sağlığı için gittiler. hizmetinde gönüllü olarak yer aldı.”

) PROF. DR. ERTUĞRUL SABAH Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. “Biz Türkiye’nin her yerinde zihinsel Dr. Ertuğrul Sabah çalışma hayatının engelliler ile çalışan vakıf ve derneklerle sınırlarını, zihinsel engelli çocukların iletişime geçiyoruz. Onlara bizi kalbi olarak çizdi. Onların diş ve çağırdıkları takdirde gelebileceğimizi ağızlarından kalplerine ulaşarak söylüyoruz. Engelli bir çocuğu tedavi unutulmayacak bir fark yarattı. etmek hiç zor değil. Sadece biraz zamana ihtiyaç oluyor. Çocuk size alışınca, sizi tanıyınca o kadar çok yardımcı oluyor ki.

Sağlıklı çocuklara göre zihinsel engelli bir Bir doktorun görev alanı sadece çocuğun annesi hekime daha zor ulaşıyor. hastaneler midir? Sadece hastalarına ‘Benim çocuğuma yardım edemezler’ değil, insanlığa şifa vermek isteyen bir diye, belki de hiç aramıyor. Biz evlerine doktor, tedavi için sınır tanır mı? gittiğimizde ilk mesajı annelere veriyoruz, ‘Sizin çocuğunuza yardımcı olabiliriz’ Prof. Dr. Ertuğrul Sabah sağlık dağıtmak diyerek söze başlıyoruz. için sınır tanımayan doktorlardan. Tabii ki ben bu işi yalnız yapmıyorum. Prof. Dr. Ertuğrul Sabah, 17 yıldır Bugüne kadar 10 yıl içinde 1.000’e Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nde görev yapıyor. Ama o görev alanının sınırlarını üniversite ile çizmiyor. 2001 yılında kendisi gibi diş hekimi arkadaşlarıyla kurduğu Ege Ağız Diş Sağlığı ve Diş Hekimleri Derneği’nde başka hayatlara yardıma koşuyor.

Zihinsel engelli çocukların diş hekimlerine ulaşmakta güçlük çektiğini fark eden Sabah, kurucusu olduğu Ege Diş Hekimleri Derneği ile engelli çocuklara ulaşmak için yollara düştü.

Diş hekimi arkadaşlarının kullanmadıkları malzemelerden diş üniteleri oluşturan Prof. Dr. Ertuğrul Sabah ve arkadaşları, zihinsel engelli çocukları evlerinde tedavi etmek için gezici sağlık aracı ile bugüne

66 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Engelliler İçin Sınır Tanımayan Doktor A Doctor who doesn’t Recognize Limits for the Persons with Disabilities

Is a doctor’s realm of responsibility borders of his professional life in the only hospitals? Does a doctor who hearts of children with disabilities, wishes to offer health not only to his making an unforgettable difference patients but also to humanity recognize by touching their hearts through their limits to healing? teeth and mouths.

Prof. Dr. Ertuğrul Sabah is one of those doctors who recognizes no limits to the provision of health services.

Prof. Dr. Ertuğrul Sabah has worked at Ege University Dentistry Faculty for 17 years. However, he does not confine with mental disabilities to provide himself to his job at the university. dental care for them from their mobile Along with like-minded dentist friends, dental health units. he established the Aegean Dental Health and Dentists Association ) PROF. DR. ERTUĞRUL SABAH in 2001, which comes to the aid of “We contact foundations and different lives. associations all over Turkey who work with persons with mental disabilities. Observing that children with mental We inform them that we can come if disabilities had difficulties accessing they invite us. It isn’t difficult at all to dentists and dental care, Prof. Dr. treat a child with disability, it simply Ertuğrul Sabah set out to reach out takes time. Once the children become to these children through the Aegean accustomed to you, they are so helpful. Dentists Association that he had founded. Compared to the parents of healthy children, the mother of a child with Establishing dental units with unused disability finds it more difficult to equipment from dental clinics, Prof. Dr. communicate with a doctor. Perhaps she Ertuğrul Sabah and his friends visited doesn’t even search for one in the belief the homes of nearly 50,000 children that ‘They can’t help my child.’ When we visit their homes, we start by giving the first message to the mothers, saying ‘We can help your child.’

Of course, I don’t do all this work myself. Over the past ten years, nearly 1,000 dentist colleagues and friends have worked as volunteers in this health service.”

Sabancı Foundation Changemaker Prof. Dr. Ertuğrul Sabah has drawn the

67 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers FASLA ANTER ALP

Mardin’in Hayat Çörekleri

Fasla Anter Alp ve yedi arkadaşı, kendi kaderini tayin edemeyen, toplumda söz sahibi olamayan ve eşiyle eşit ilişkiler kuramayan kadınları sosyal hayata adapte etmek için Kızıltepe Kadın Çevre Kültür Kooperatifi’ni kurdu.

Kooperatif olarak, ilk önce yörede yaygın olan tandır ekmeğini kendi elleriyle yapıp satışa başladılar ve daha sonra belediyenin yemek ihalesini aldılar. Bununla da kalmayıp, Tanrıçası şeklinde çörek siparişleri geldi. Hıristiyanların kilisede düğün Onları da yaptık, gönderdik.” töreninden önce yedikleri “hayat çöreği” adı verilen çöreklerden yapıp Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Fasla Anter Anadolu’nun her şehrinde bir İstanbul’daki belli başlı mağazalara Alp ve arkadaşları, Hayat Çörekleri ile hikaye saklıdır. Her kent yüzyıllardır yollamaya başladılar. hayata tutundular. Coğrafyanın onlara kendi hikayesiyle yaşar. Ama Mardin’i sunduğu zorluklara meydan okuyup, anlatmaya herkes farklı yerden başlar. ) FASLA ANTER ALP geleceklerini yeniden yazmayı başardılar “Hayat çöreklerini İstanbul‘a yollamaya ve çevrelerindeki tüm kadınların Ama Mardin’in içinde bir Mardin daha başladık. İlk başta tabii olumsuzluklar da hayatında kocaman bir fark yarattılar. var: İnsanların bilmediği, tarihi siluetin yaşadık. Ama sonra Boyner firması 10 bin gölgelediği, gecekonduların arasında adet sipariş edince bizim için güzel ışıklar yoksulluğun derin izlerini taşıyan bir doğdu. şehir daha var Mardin’in içinde. Adı cümle içinde çok kullanılmayan bu Daha sonra Sevgililer Günü için kalp ‘öteki Mardin’in yükü de yine cümle şeklinde, 10 bin tane çörek gönderdik. içinde çok kullanılmayan kadınların Yine 8 Mart Kadınlar Günü için Kibele omzunda.

Hayat şartlarının zor olduğu bu coğrafyada, kültürel etkiler ve geleneklerden dolayı kadınlar, her yörede olduğu gibi burada da hayatlarını taştan çıkarıyor. Kadınları hayata ise, yine kendi kurdukları kadın kooperatifleri bağlıyor.

Fasla Anter Alp, genç bir halk oyunları eğitmeni. Ailesi, bölgede yaşanan sıkıntılardan dolayı Fransa’ya göç etmiş ama o, ailesi ile birlikte gittiği Paris’te yaşamak yerine Mardin’in Kızıltepe ilçesine geri dönmeyi tercih etmiş.

68 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Mardin’in Hayat Çörekleri Life Scones of Mardin

There is a story hidden in every city in it is the women’s cooperatives that region; later, they obtained the tender Anatolia. Each city lives for centuries they have established themselves. for supplying food to the municipality. with its own legend. But when it comes But they didn’t stop there; they began to talking about Mardin, everyone Fasla Anter Alp is a young teacher of to produce the “Hayat Çöreği”, or starts at a different point. folk dancing. Due to the difficulties ‘Life Scones’ that were traditionally in the region, her family migrated to consumed before the wedding But there is another Mardin within France. But instead of staying in Paris ceremonies held in Christian churches the city: One that people do not with her family, she chose to return to and sent them to major stores in know about, one that survives in the the town of Kızıltepe in Mardin. İstanbul for sale. shadows of the historical silhouette; another city within the shanty towns Fasla Anter Alp and her seven friends ) FASLA ANTER ALP of Mardin that bears the deep scars established the Kızıltepe Support “We began sending the holy scones of poverty. The burden of this ‘other Women Environment Culture and to İstanbul. Of course at first we Mardin’, the name of which is not Business Cooperative to help women experienced a certain amount of often mentioned aloud is borne on the who were unable to define their own negativity. But when the Boyner firm backs of women whose names are also fates, who had no voice in the society placed an order for ten thousand, the rarely mentioned. and who were unable to establish light began to shine on our enterprise. relationships of equality with their In this region where living conditions husbands, to become adapted to life Later we made heart-shaped biscuits for are very difficult, because of cultural within the society. the Valentine’s Day, and sent another influences and traditions the women ten thousand. For the Women’s Day on are obliged to earn their living the hard As a cooperative, they first began to March 8th, we received orders for biscuits way, as they do in many other regions. bake and sell themselves the tandoori in the form of the goddess Cybele. We As for what binds these women to life, bread that is widely consumed in the made them, too, and sent them off.”

Sabancı Foundation Changemaker Fasla Anter Alp and her friends held on to life with their Life Scones. They challenged the difficulties presented to them by the geography, succeeded in rewriting their futures, and made an enormous difference in the lives of all the women around them.

69 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GALATA DİYALOG DERNEĞİ

Karanlıkta Tüm Bildiklerinizi Unutun

şey değil kuşkusuz. Görme engellileri anlamak için onların dünyasına girmeye gerek yok, çünkü onların dünyası karanlık değil. Karanlık, ışığı bilen bir kişi için anlamlı. Biz size karanlıkta yeteri kadar kullanmadığınız, ezdiğiniz, bir anlamda körelttiğiniz diğer dört duyunuzu keşfetmeniz için bir kapı aralıyoruz.”

Galata Diyalog Derneği’nin görme Projenin sonunda açılacak olan engellilere karşı önyargıları yıkmak ‘İstanbul’a bakıyorum gözlerim kapalı’ için hayata geçirdiği projelerden bir başlıklı sergide siz görme engellinin diğeri de, Kör Fotoğrafçılar Projesi ile çektiği fotoğrafı görürken, bu kez yapılamaz denileni yapmak. yazarın o fotoğraf için yazdığı metni Zifiri karanlık bir restoran düşünün. okuyamıyorsunuz, çünkü o, kabartma Bu restoranda gözünüz siyahtan başka ) NURİ KAYA yazı ile basılmış oluyor. Görme engelli hiçbir şey görmüyorken, bir görme “Doğuştan görme engelli 100 arkadaş arkadaş da metni okuyor ama fotoğrafı engelli size rehberlik ediyor. Onun polaroid makinelerle İstanbul’u göremiyor. İşte o anda siz, yanınızdaki ruhundan gelip, gözlerinden fışkıran fotoğraflıyorlar. Aynı zamanda niye görme engelliden muhtemelen yardım ışığın eşliğinde yemek için masanızı çektiklerine ilişkin kayıt alıyorlar. Bir istiyorsunuz.” buluyorsunuz. Bu restoranda görme sonraki aşamada ise bu fotoğrafları engelli sizsiniz, rehberiniz doğuştan kendilerine geri döndürmek için 200 Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Galata görme engelli garsonlar ve müzisyenler. yazarın desteğini alıyoruz. Yazarlar ses Diyalog Derneği, görme biçimlerini kaydını dinleyip, fotoğrafa baktıktan değiştirdi. Görme engellilerin ışığı ile “Karanlıkta Yemek”te görme engelli sonra bir metin yazıyorlar. aydınlanan bir dünya için çalıştı. Gözün müzisyenler çalıyor, görme engelli gördüğünün değil, kalbin hissettiğinin garsonlar yol gösteriyor, servis ediyor peşine düştü ve karanlığın ortasında ve siz iki saat boyunca görme dışındaki kocaman bir fark yarattı. duyularınıza başvuruyorsunuz.

İşte bu “Karanlıkta Yemek” organizasyonu Galata Diyalog Derneği’nin çabalarıyla hayata geçiyor.

) NURİ KAYA (DERNEK BAŞKANI) “Zifiri karanlıkta yemek, tiyatro, konser, mevlit, iftar, sosyal toplantılar, doğum günleri gibi organizasyonlar düzenliyoruz.

Bunu niye yapıyoruz? Görme engellilere empati gibi düşünülüyor ama öyle bir

70 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza GALATA DIALOGUE ASSOCIATION okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Karanlıkta Tüm Bildiklerinizi Unutun Forget Everything You Know in the Dark

Imagine a pitch-dark restaurant. Another project that Galata Dialogue but you won’t be able to read the You are unable to see anything in Association has instituted in order writer’s text, because it will be printed in this restaurant but black, and you are to challenge prejudices about the Braille. On the other hand, visitors with being guided by a person with visual people with disabilities is the Blind visual impairments will be able to read impairment. You are escorted to your Photographers Project, accomplishing the text, but not see the photographs. dining table in the company of the what was said to be impossible. It is at that moment that you will light that emerges from his spirit and very likely ask the person with visual shines from your guide’s eyes. In this ) NURİ KAYA impairments next to you for help.” restaurant, it is you who have visual “One hundred friends with visual impairments, and your guides are impairments from birth are Sabancı Foundation Changemaker waiters and musicians who have visual photographing İstanbul with polaroid Galata Dialogue Association has impairments from birth. cameras. At the same time they are changed the styles of seeing. It recording the reasons they are taking has worked towards a world that is At “Dinner in Pitch Dark”, with visual the photos. In the later stage, in order to illuminated by the light of the unseeing. impairments musicians play, waiters return these photographs to them, we It has pursued not what the eye can guide and serve you, and for two hours have the support of two hundred writers. see but what the heart can feel, and you are relying on all your senses These writers listen to the recordings, has made a great difference in the except that of sight. look at the photographs, and then write midst of darkness. a text. The “Dinner in Pitch Dark” organization has been initiated through the endeavors At the end of the project, in an of the Galata Dialogue Association. exhibition called ‘I am looking at İstanbul with my eyes closed’, you ) NURİ KAYA will see the photographs taken by (PRESIDENT OF ASSOCIATION) photographers with visual impairments, “We organize events in pitch dark including dinners, theater performances, concerts, memorial services, Ramadan evening meals, social events and birthday celebrations.

Why are we doing this? One might think of this as empathy for the people with visual impairments, but in fact it isn’t that at all. It isn’t necessary to understand the persons with visual impairments by entering their world, because their world is not dark at all. Darkness is only meaningful to a person who is acquainted with light. We are opening a door for you in order to discover the other four senses that you often forget to use, underestimate and therefore lose.”

71 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GENÇBANK PROJESİ

Dünyanın En Farklı Bankası

o GençBank’ın yürütücü ekibine başvuru yapıp, aldıkları hibeyi hangi alanda kullanacaklarına karar veriyorlar.

Proje fikirlerinde, sosyal sorumluluk ya da gençlik projeleri olma şartı aranıyor. Önemli olan bu projeleri gençlerin yazması, gençlerin hayata geçirmesi.

Türkiye’de 8 tane GençBank ekibi var. Bunlar, Artvin Arhavi’de, Samsun Atakum’da, İzmir’de Seferihisar ve Selçuk’ta, Adıyaman’da, Batman’da, ‘Biz neden insanların kullandıktan İstanbul Eyüp’te ve Çanakkale Yenice’de sonra geri getirebileceği ödünç şemsiye faaliyetlerini sürdürüyorlar. Bu 8 bırakmıyoruz dükkanlara?’ Bildiğiniz bütün bankaları unutun. GençBank ekibi, geçen sene ile birlikte Bu banka farklı, bu banka bambaşka. toplam 50 gençlik projesi hayata geçirdi. Ya da plastik poşet kullanımının çok Bu bankanın ATM’si, şubesi, hesap fazla olduğunu fark eden bir genç defteri yok. Ama bu bankanın gerçek Bu 50 proje içerisinde çeşitli sosyal kampanya başlatıyor. Bu kampanya paraları, gerçek fikirleri, gerçek sorumluluk projeleri var. Çevre ile ilgili kapsamında bez çantalar imal ediyorlar projeleri var. olanları var, insan haklarına dair olanları ve bu bez çantaları da insanlara ücretsiz var, doğrudan huzurevi ziyareti gibi dağıtıp, onlardan imzalar alıyorlar. Bu bankada gençler, sosyal sorumluluk yaşlılar ile ilgili olanları ya da çocuklar ile taşıyan fikirleri karşılığında hibe ilgili olanları var. GençBank projesi, Sabancı Vakfı alıyorlar, yaşadıkları çevredeki bir Hibe Programı kapsamında, Toplum sorunu çözmek için aldıkları hibe ile Gençler gitar kursu açıyorlar, dans Gönüllüleri Vakfı tarafından yürütülüyor. proje gerçekleştiriyorlar. kulübünü hayata geçiriyorlar. İngilizce Aynı zamanda, Mott Vakfı tarafından da konuşma kulübü düzenliyorlar ya da bir destekleniyor.” GençBank’ta proje fikirlerini de gençler kampanya yürütüyorlar. geliştiriyor, hangi projelere hibe Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı GençBank verileceğine de gençler karar veriyor, Mesela Arhavi’de çok ilginç bir proje var. projesi, herkesin şüphe ile baktığı projelerin uygulamalarını da gençler Arhavi sürekli yağmur yağan bir kent. gençlere şüphesiz bir güven duydu. yapıyor. GençBank’ta sadece gençler Gençlerden biri şöyle bir fikirle geliyor: Gençlerin çevrelerindeki sorunlara çalışıyor, GençBank sadece gençler için çözümler getirebileceklerine inandı. çalışıyor. Hayata geçen projeler ile hem gençlerin hayatında, hem de yaşadıkları şehirlerde ) CAN ERCEBE kocaman bir fark yarattı. (PROJE KOORDİNATÖRÜ) “GençBank projesi bir yerel gençlik hibe programı. Bu hibe programı çerçevesinde, bir miktar paranın kullanımına gençler kendileri karar veriyorlar. Bir grup genç, GençBank’ın yürütücü ekibi oluyor, bir grup genç de

72 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza YOUTHBANK PROJECT okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Dünyanın En Farklı Bankası A Bank with a Difference

Forget about all the banks you are group applies to the administration of familiar with. This bank is different, that particular YouthBank and decides in totally different. This bank has no which area to use the grant they receive. ATMs, branches or account books. But this bank does have real money, real The project ideas should be related to ideas and real projects. social responsibility or youth projects. The important aspect of the projects is At this bank, young people receive that the youth write them up and then grants for ideas involving social bring them to life. responsibility, and realize projects with the grants they receive to solve a There are 8 YouthBank teams in Turkey. problem in the area where they live. They are involved in activities in the Arhavi district of Artvin, the Atakum cloth bags and distribute them to At YouthBank, the project ideas district of Samsun, the Seferihisar people free of charge, and then collect are developed by young people, the and Selçuk districts of İzmir, the Eyüp signatures. decision as to which projects will district of İstanbul, the Yenice district of receive grants is made by young people Çanakkale, in Adıyaman and in Batman. The YouthBank project is run by the Since last year, these 8 YouthBank Community Volunteers Association teams have accomplished 50 youth within the scope of the Sabancı projects. Foundation Social Development Grant Program. They are also supported by the These 50 projects include a variety of Mott Foundation.” social responsibility projects. Some have to do with the environment, some with Sabancı Foundation Changemaker human rights and some with children YouthBank displayed confidence in and some with visits to the elderly young people. It believed that the people in care institutions. youth would be able to find solutions to the problems surrounding them. The youth have started guitar courses With the projects it has initiated, it has and established dance clubs. They have made an enormous difference in both organized English conversation clubs or the lives of young people and the cities and the project is also carried out by run campaigns. where they live. young people. Only young people work at YouthBank; YouthBank works only For example, there is an interesting for young people. project in Arhavi, which is a town with constant rain. One of the young people ) CAN ERCEBE came up with this idea: ‘Why don’t we (PROJECT COORDINATOR) leave umbrellas in shops that people “The YouthBank project is a local grant can borrow and then return after using program for the youth. Within the them?’ framework of the program, the youth themselves decide how to use a sum Or another young person notices that of money. One group of young people the use of plastic bags is excessive, and administers the bank, while another starts a campaign. They manufacture

73 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÖKTÜL BAKDIK

Yağmur’un Ardındaki Işık

göndermeleri için onları ikna etti. Ardından okul servislerinin cezaevinde kalan çocukları alıp, anaokuluna getirmesi için gerekli organizasyonu yaptı.

Göktül Bakdık’ın çabaları ile bu çocukların hepsi, cezaevinden ücretsiz servislerle alınıp, devlet anaokullarından eğitim alabilecek duruma geldiler. anlattık. Gittiğimiz 7 ilde de artık proje ) GÖKTÜL BAKDIK uygulanıyor. “Kapalı infaz ceza kurumlarının kadın koğuşlarında kalan çocuklarımız 0-6 2011 yılı Ekim ayında, Adalet Bakanlığı yaş arasına kadar annelerinin yanında ile Milli Eğitim Bakanlığı bu projeden Adalet Bakanlığı’nın 2012 yılında kalabiliyorlar. esinlenerek bir protokol imzaladı. Bu açıkladığı verilere göre, Türkiye çapında protokole göre, Türkiye genelindeki 479 çocuk, cezaevlerinde anneleri ile Önce biz, ‘Bu çocukları kendi içimize kadın koğuşlarında anneleriyle yaşayan birlikte kalıyor. Hayatla dört duvar nasıl alabiliriz?’ diyerek yola çıktık. çocukların, ücretsiz olarak tüm bağımsız arasında tanışan bu çocuklar, her gün Diğer çocukları nasıl servis araçları ile anaokullarında eğitime katılmaları cezaevinin avlusunu oyun bahçesi evlerinden alıyorsak, biz bu çocuklara konusunda anlaşmaya varıldı. olarak kullanıyor, koğuştaki ranzaların da servis araçlarımızı gönderdik, onları arasında ip atlıyorlar. Cezaevinde kalan okula getirdik. Projeyle birlikte çocuklarda çok güzel çocuklar için takvimin yaprakları hiç değişiklikler yaşadık. Düzenli olarak değişmiyor. Onlara her gün duvar, her Projeye başladığımız zaman onları asla yemek yedikleri için boy ve kilolarında gece karanlık geliyor. tutuklu ya da mahkum çocuğu diye çok güzel artış sağladık. Ruhsal açından ayırmadık. Afyon merkez ve Bolvadin sosyalleştiler, yeni arkadaşlar edindiler. Ama fark yaratan bir öğretmen kapalı cezaevinde yaklaşık 30-35 çocuk Drama, tiyatro eğitimi aldılar, müzik cezaevinde yaşayan bu çocuklar için her projemizden faydalandı. Sonrasında aleti çalmaya başladılar. Bunun yanı şeyi değiştirdi. ‘Projeyi nasıl yaygınlaştırabiliriz?’ diye sıra argo ve küfürlü konuşmalarından düşündük. 7 ilde 1.250 okul öncesi vazgeçtiler.” Afyon Bolvadin’de devlet anaokulu öğretmeni ve okul müdürüne, bu projeye müdiresi olan Göktül Bakdık, hem katkıda bulunup, hem de bireysel Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Göktül cezaevinde annesi ile kalan çocukların olarak uygulama fırsatı bulabileceklerini Bakdık, Yağmur’un ardındaki ışığı gördü. okul öncesi eğitimlerini devlet O ve onun gibi çocukların arkalarındaki anaokullarında alabilmeleri için güneşi gün yüzüne çıkartarak, kocaman “Yağmur’un Ardındaki Işık” projesini bir fark yarattı. hayata geçirdi.

Afyon Merkezi Finans İhale Birimi Hükümlü Başkanlığı’ndan hibe alan proje için Göktül Bakdık, cezaevlerindeki anneler ile tek tek konuştu ve çocuklarını anaokullarına

74 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Yağmur’un Ardındaki Işık The Light Beyond the Rain

According to data released by children with the school bus and take the Ministry of Justice in 2012, them back to the prison at the end of throughout Turkey there are 479 the day. children living with their imprisoned mothers. These children become Through her efforts, all children were acquainted with life within four walls, able to use the free transportation to using the courtyard of the prison as and from the prison and take advantage their playground and jumping rope of public kindergarten education. between the rows of beds in the barracks. The pages of the calendar ) GÖKTÜL BAKDIK never change for children living in “Children between the ages of 0–6 are prison. Every day is a wall, every night permitted to stay with their mothers in is darkness. the women’s barracks of closed prisons.

But a changemaking teacher changed When we first started, we asked everything for the children living in ourselves how we could integrate these prisons. children into the society. Just as other children are picked up from their homes Göktül Bakdık, the principal of the state by school bus, we sent our school bus kindergarten in the Afyon Bolvadin to these children and brought them to district, initiated the project “Light school. from free education in all independent Beyond the Rain” so that children living kindergartens. with their imprisoned mothers would be When the project began, we never able to benefit from the state preschool treated these children differently as the We experienced wonderful changes in education. children of detainees or convicts. About the children in the course of the project. 30-35 children from the Afyon central Because they were eating regularly we and Bolvadin prisons benefited from achieved an improvement in their height our project. Later we asked ourselves and weight. From the psychological how we could increase the scope of this aspect, they became socialized and project. We met with 1,250 preschool made new friends. They received lessons teachers and principals in 7 cities to in drama and theater and began to play explain how they could contribute musical instruments. Not to mention to the initiative and how they could that they stopped using slang and have the opportunity to implement curses.” the project themselves. In all 7 cities we visited the project is now being Sabancı Foundation Changemaker implemented. Göktül Bakdık recognized the light With a grant from the Afyon Central beyond the rain, and created an Finance and Contracts Unit, Göktül Inspired by this project, in October of enormous change in the lives of these Bakdık set off to speak with the 2011 the Ministry of Justice and the children by bringing them into the imprisoned mothers individually and Ministry of Education signed a protocol sunlight. convince them to send their children to implement, all over Turkey, a project to kindergarten. She then made all the that permits the children living with necessary arrangements to pick up the their imprisoned mothers to benefit

75 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÖRME ÖZÜRLÜLER DERNEĞİ (GÖZDER)

Ayrımcılığı Önle

söyleyen projenin arkasında ise Görme sürücülerin engelli hakları gibi konularda Özürlüler Derneği (GÖZDER) bulunuyor. çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına idari başvuruda bulundu. 1970 yılında Körlere Mutluluk Derneği olarak kurulan, ardından 1998 yılında ) SÜLEYMAN AKBULUT Görme Özürlüler Derneği adını alan “Belirlediğimiz ayrımcılık içeren GÖZDER, kurulduğu günden bu yana, uygulama konularında, platformumuza görme engellilerin yasal, sosyal ve bağlı dernekler ortak başvurular yaptılar. eğitim hakları konusunda çalışıyor. Bu kapsamda platformda 350’ye yakın idari başvuru yapıldı. Bu idari başvurular, GÖZDER’in hayata geçirdiği son bakanlıklara, belediyelere, kamu kurum çalışması ise “Ayrımcılığı Önle” projesi ve kuruluşları ile özel kuruluşlara oldu. yapılan ve tespit ettiğimiz ayrımcılık uygulamalarının ortadan kaldırılmasını ) SÜLEYMAN AKBULUT talep eden başvurulardı.” “Engelli Ayrımcılığını Önleme (PROJE KOORDİNATÖRÜ) ve Mücadele Platformu” projesi “Türkiye’de engelli sorunları, sadece Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı GÖZDER kapsamında yapılan ankete göre, halkın ekonomik ve sosyal sorunlara “Ayrımcılığı Önle” projesi ile aynayı %70,3’ü engelli komşu istemiyor; indirgenmiş durumda. Bu sorunların insanlara tuttu. Yüzleşmenin saatini engellilerin üçte ikisi tanımadığı kişilerin daha derininde, engellilere acıma kurdu ve ‘Ayrımcılığı Önle’ sloganını aşağılama ya da alay etme gibi olumsuz ve merhamet etme olgusundan zihinlere kazıyarak herkesin hayatında davranışlarına maruz kaldığını söylüyor. kaynaklanan olumsuz algı ve ayrımcı bir fark yarattı. Yine ankete göre, Türkiye’deki her uygulamalar var. Biz de buradan iki kişiden biri iş yerinde engelli bir iş hareketle sivil toplum kuruluşlarını bir arkadaşı istemiyor. araya getireceğimiz ve birlikte hareket kültürü oluşturacağımız bir platform Bu veriler aslında tek bir şey anlatıyor: projesi kurguladık ve bunun üzerine Ayrımcılığı Önle! çalışmaya başladık.”

“Engellilere yönelik ayrımcılığı önlemek Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme için aynaya bakma vakti geldi” sözünü Hibe Programı tarafından desteklenen “Ayrımcılığı Önle” projesi kapsamında, 8 ilde 40.000’den fazla engelli kişi ile çalışan 32 sivil toplum kuruluşu İstanbul’daki eğitimlerde bir araya geldi.

Verilen eğitimlerde ayrımcılık mevzuatı, ayrımcılıkla mücadele yöntemleri ve izleme çalışmaları ele alındı. Eğitime katılan sivil toplum kuruluşları, engelli kadınlara sığınma evinde barınma imkanı, otizmli çocuklara eğitim hakkı, kamu kuruluşlarına engelli erişimi ve

76 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza ASSOCIATION OF PERSONS WITH VISUAL IMPAIRMENTS okutabilirsiniz. To watch the video have your smart phone read the QR code. Ayrımcılığı Önle Prevent Discrimination

According to a survey conducted unceasingly on topics involving the women with disabilities in shelters, within the framework of the legal, social and educational rights of education rights for children with “Prevention of Discrimination Against persons with visual impairments. autism, accessibility to public Persons with Disabilities Platform” buildings and the rights of drivers with project, 70.3% of the population does The latest project that GÖZDER disabilities. not want a neighbor with disabilities, has carried out is the “Prevent and two-thirds of all persons with Discrimination” campaign. ) SÜLEYMAN AKBULUT disabilities are subjected to negative “The organizations involved in the behavior such as disdain or derision ) SÜLEYMAN AKBULUT platform presented joint applications from people whom they are not (PROJECT COORDINATOR) on topics we had identified relating acquainted with. According to the “The problems of the persons with to discrimination. Nearly 350 same survey, one out of two people in disabilities in Turkey have been reduced petitions were produced. These official Turkey does not want a colleague with to simple economic and social issues. petitions were directed to ministries, disabilities at work. But beyond these issues are negative municipalities, public and private perceptions and discriminatory behaviors institutions and demanded the cessation stemming from the phenomenon of pity of discriminatory practices that we had and commiseration for the persons with ascertained.” disabilities. It was from this starting point that we conceived a platform Sabancı Foundation Changemaker project that would allow us to bring GÖZDER held up a mirror to people together civil society organizations with their “Prevent Discrimination” and work with them to develop a joint project. They made a difference in the cultural action, and so we started to lives of everyone by setting the clock work.” for confrontation and engraving the slogan “Prevent Discrimination” in With the support of the Sabancı minds. Foundation Social Development Grant Program, under the umbrella of the “Prevent Discrimination” project, This data tells us one thing: Prevent representatives from 32 civil society Discrimination! organizations who work with over 40,000 persons with disabilities in 8 Behind the project that tells us, “To provinces gathered in the trainings in prevent discrimination against the İstanbul. persons with disabilities, it is time to look in the mirror,” is the Association Among the issues addressed in of Persons with Visual Impairments the workshops were legislation (GÖZDER). regarding discrimination, methods of combatting discrimination and Originally founded in 1970 as the monitoring activities. The civil society “Happiness for the Blind Association”, organizations who participated in the GÖZDER adopted its new name workshops produced official petitions in 1998. Since its foundation, the to a variety of public institutions Association has been working regarding accommodation rights for

77 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÜLCAN NITSCH

Yeşil Dünyayı Kurtaran Kadın

küçük Bayburtlarında, Elazığlarında, Çorumlarında, İstanbullarında; yani küçük Türkiyelerinde yaşıyorlar.

Bu farklılık uzun vadede uyum sorunlarına da yol açıyor. Bu sorunların başında çevre ve doğaya yaklaşım geliyor. Sorunların çözümünde ise fark yaratan isimler öne çıkıyor.

Gülcan Nitsch Almanya’da doğmuş, büyümüş ve okumuş bir çevreci. Ailesinin kökenleri Bolu’ya dayansa da, çevre konusunda kurslar veriyoruz. o kendisini Berlinli olarak tanımlıyor. Çalışmalarımızla bilgi düzeyi düşük 1961 yılında Almanya ile Türkiye Nitsch, üniversitede biyoloji okumuş olan insanları çevreci olarak yetiştirdik, arasında işçi anlaşmasının ama onun hayatta kullandığı tek sıfat onlar da çevresindeki insanları imzalanmasıyla, birçok kişi için yeni çevreci olması. bilgilendirdiler. bir umut doğmuştu. Almanya kiminin yuvasını yıktı, kiminin yuvası oldu yıllar Nitsch, Almanya’da yaşayan Türklerin Somut olarak neler değişti, diye içinde. Gidenler Almanya’ya, dönenler çevre konusunda bilinçlenmesi baktığımızda burada yaşayan Türkler Türkiye’ye alışmaya çalıştı. için ülkenin en büyük çevre örgütü artık evlerinde, iş yerlerinde tasarruf BUND’un bünyesinde “Yeşil Çember” lambaları kullanmaya başladılar. Ama herkesin aklı, bir parça da olsa oluşumunu kurdu. Kadınlar zehir saçan temizlik ilaçlarını bıraktığı yerde kaldı. Türkiye’ye gelenler değiştirmeye, daha sağlıklı temizlik “Alamancı”, Almanya’da kalanlar ) GÜLCAN NITSCH ilaçları kullanmaya başladılar. Evlerde yabancı oldu. Ama tüm bu belirsizliğe “Yeşil Çember’de yaptığımız artık çöpler ayrıştırılmaya başlandı.” rağmen, Almanya’da yaşayan Türkler çalışmalar genellikle yazılı ve sözlü yaşadıkları mahallelerde kendi bilgilendirmeler oluyor. Ulaşabildiğimiz Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Gülcan kasabalarını kurdular. Her ne kadar kişilerle bilgilendirme toplantıları, Nitsch, çevre kirliliği ve küresel Berlin’in tam ortasında olsalar bile onlar, seminerler yapıyoruz. Ev kadınlarına ısınma konularında, herkesten çok kendisini sorumlu tuttu. Almanya’da yaşayan Türk vatandaşları için, “Ben ne yapabilirim ki?” demedi, sokaklara çıktı, ev ev dolaştı. Kurduğu “Yeşil Çember” oluşumu ile hem Almanya’da yaşayan Türklerin hayatında, hem de hepimizin yaşadığı dünyada koskocaman bir fark yarattı.

78 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Yeşil Dünyayı Kurtaran Kadın The Woman who Saved the Green World

The guest-worker agreement signed body of BUND, Germany’s largest possibly accomplish?” but took to the in 1961 between Germany and Turkey environmental organization. streets and knocked at each and every brought new hope to many people. door. With the Green Belt organization For some, Germany destroyed their ) GÜLCAN NITSCH she established, she has made an homes, but for some it became home “Our work at Green Belt generally enormous difference, not only in the over the course of the years. Those who consists of written and oral information. lives of the Turks living in Germany, but went tried to become accustomed to We organize informative meetings and also in the world we all live in. Germany; and those who returned tried seminars with the people we are able to to become accustomed to Turkey. reach. We offer courses to housewives on the subject of the environment. But somehow everyone left at least Through our efforts, we have trained a part of their minds in the place people whose level of awareness was they had left. Those who returned low to become environmentalists, and in to Turkey became ‘German Turks’ turn they inform the people in their own and those who remained in Germany circles. became foreigners. But in spite of the uncertainties, the Turks who lived in Germany formed their own towns in the neighborhoods they inhabited. They may have been in the center of Berlin, but they lived in little Bayburts, Elazığs, Çorums, İstanbuls; they lived in their own small versions of Turkey.

But in the long run this difference also leads to acclimatization issues. One of these issues involves the approach to nature and the environment. However, changemakers have come to the fore in When we look at what has actually the solution of these problems. changed, we note that the Turks who live here are now using low-energy light Gülcan Nitsch is an environmentalist bulbs in their homes and workplaces. who was born, raised and educated in The women began to replace the toxic Germany. Although her family roots cleaning chemicals they were using are in Bolu, she describes herself as with healthier materials. At home they a Berliner. Nitsch studied biology at have also begun separating the trash for university, but the only title she uses recycling.” for herself is that of environmentalist. On the subjects of environmental In order to raise awareness of pollution and global warming, Sabancı environmental issues in the Turkish Foundation Changemaker Gülcan community in Germany, Nitsch Nitsch held herself accountable. established “Green Belt” within the She didn’t ask herself, “What could I

79 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÜLÇİN KAYA

Yorgan Altında Kimse Kalmasın

sahip olan anne, misafir geldiğinde Serginin en sonunda, insanlar çocuğunu ya bir odaya kilitliyor ya fotoğrafları sergilenen bu arkadaşların da yorgan altında saklıyor. Onu bir özgeçmişlerini okuyorlar ve engelli ayıp, bir günah gibi görüp, toplumsal olduklarını anlayınca çok şaşırıyorlar. hayata, sosyal yaşama çıkartmaktan çekiniyor. Sloganımızın çıkış noktası bu Kampanyada sadece fotoğraf sergimiz hikayelerdir. yok. Röportajlar da yayınlıyoruz ve ‘Ben sosyal hayatta bir şeyler yapıyorum’ Kampanyamızın ilk adımı ‘Yorgan’ adlı diyen herkesle röportaj yapıyoruz. fotoğraf sergisi. Sergi kapsamında İsteğimiz bu 7’leri 70’leri, 7000’lere fotoğrafları sergilenen arkadaşların çıkarabilmek. Tabii ki hedefimiz çoğu, kendi girişimleri ile işlerini Türkiye’deki 8,5 milyon engelliye kurmuş, Türkiye’nin önde gelen ulaşabilmek.” üniversitelerinden mezun olmuş, milli basketbol oyuncusu, gösterdikleri Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Gülçin Türkiye’de sosyal hayata çabalar ile Türkiye’deki hastalıkların Kaya, onlara baktığında engeli değil, katılamayan, iş gücüne dahil olup tanısını değiştirmiş kişiler ve gerçekten insanı gördü. Toplumun engellilik da çalışamayan engelliler için ev bir Türkiye’de rol model olabilecek anlayışını değiştirmek ve engelli kaledir. Günlerini mecburen evde arkadaşlarımız bunlar. bireylere ve ailelerine ilham vermek geçirir, duvarların arkasında bir dünya için yola çıktı. Çalışmaları ile yorgan kurarlar. Bu kapalı dünyadaki en büyük Fotoğraflarda engele değil, ilk önce altına saklanan engellilerin hayatında sığınaklarından biri de yorgandır. insana odaklanılmasını istiyoruz. kocaman bir fark yarattı. Birçok engelli, çoğu zaman evden, hatta uyudukları yorganın altından bile çıkmak istemez.

Ama onları evlerindeki kalelerinden çıkartmak isteyen birileri hep vardır.

Gülçin Kaya, evinden çıkamayan engellilere ilham vermesi için, işinde, sosyal hayatında başarılı olan engellilerin hikayelerini anlatmaya karar verdi. Sanatın engel tanımayacağını göstermek için önce ‘Engelsiz Sanat Derneği’ni kurdu, ardından “Yorgan Altında Kimse Kalmasın” kampanyasını hayata geçirdi.

) GÜLÇİN KAYA “Kampanyamızın sloganı ‘Yorgan Altında Kimse Kalmasın’. Özellikle Doğu bölgelerinde çok çarpıcı hikayeler dinliyoruz. Mesela engelli bir çocuğa

80 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Yorgan Altında Kimse Kalmasın Don’t Hide under the Blanket

For the persons with disabilities who Sabancı Foundation Changemaker are unable to join the work force and Gülçin Kaya saw the persons, not the participate in the life of the society in disabilities when she looked at them. Turkey, home is like a fortress. Forced to She set out to change the society’s spend every day at home, they construct concept of disability, and to provide a world behind walls. In this enclosed inspiration to persons with disabilities world the greatest shelter is a blanket. and their families. Through her work she Most of the time, many of the persons has made an enormous difference in the with disabilities do not want to crawl lives of persons with disabilities who out from under their blankets, much less were hiding under their blankets. do they want to leave their homes.

But there are always people who want to get them out of their fortresses. “Blanket”. Most of the individuals, whose In order to inspire the persons with photographs are exhibited, are people disabilities, who are unable to leave who have established businesses under their homes, Gülçin Kaya decided to their own initiative, who are graduates tell through her profession the stories of Turkey’s leading universities, national of persons with disabilities who had basketball players, people who have, achieved success within the life of the through their efforts, changed the society. She had previously founded the diagnosis of their illness; and people who “Art Without Obstacles Association” can be considered true role models in to demonstrate that art knows no Turkey. obstacles, and subsequently brought to life the “Don’t Hide Under the Blanket” In the photographs we want to campaign. focus first of all on the person, not the disability. At the very end of the ) GÜLÇİN KAYA exhibition, visitors read the biographies “The slogan of the campaign is ‘Don’t of the seven people whose photographs Hide Under the Blanket’. We hear are on exhibition, and are astounded devastating stories, particularly about when they learn that they have the eastern regions. For example, when disabilities. guests come to visit, the mother of a child with disabilities either locks him The campaign doesn’t consist solely in another room or hides him under a of the exhibition. We also publish blanket. She associates the disability interviews we do with everyone who with shame or evil, and is reluctant to says “I have accomplished something include the child in social life, the life of within the society.” We want to the society. Stories like these were the increase these sevens and seventies to inspiration for our slogan. the seven thousands. And, of course, our goal is to be able to reach the 8.5 The first step in our campaign is million persons with disabilities in the photography exhibition entitled Turkey.”

81 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÜLTEKİN YAZGAN

Aydınlık Bir Kör Uçuş

Türkiye’nin ilk görme engelliler kütüphanesi hayalini de o gün kurmaya başladı.

Önce ortaokul ve liseyi dışarıdan bitirdi. Ardından Ankara Hukuk Fakültesi’ni kazandı. Üniversitede öğrenci iken Altı Nokta Körler Derneği’ni kurarak, görme engellilerin eğitimi için ilk adımı attı.

1952 yılında Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitiren Gültekin Yazgan, hem avukatlık yaptı, hem de Ankara Körler Okulu’nda görme engellilerin hayatlarında da, Sosyal Bilgiler ve İngilizce öğretmeni kendinden sonra gelecek binlerce görme olarak çalışmaya başladı. 20 yıl boyunca engellinin dünyasında da aydınlıklarla Daha 11 yaşındaydı. 1939 yılının Şubat görme engelli olmayan öğrencilere dolu bir kocaman bir fark yarattı. ayında soğuk bir kış günü talihsiz bir başarıyla öğretmenlik yaparak kaza geçirdi. Hastaneye yattığında mesleğinden emekli oldu. Ama bir Gültekin Yazgan, görme engellilerin dünyası aydınlıktı, taburcu olduğunda köşeye çekilmedi. hayatını aydınlattıktan ve etrafındaki ise gözlerinde ışık yoktu. engelli-engelsiz herkese mücadele etme Gültekin Yazgan, İzmir’de Türkiye’nin ilk ruhunu aşıladıktan sonra, 29 Ocak 2012 Gültekin Yazgan’ın deyimiyle “kör görme engelliler kütüphanesini, eşi ve tarihinde hayata veda etti. uçuşu” o gün başladı. Ama aslında kör 16 arkadaşıyla beraber kurduğunda 77 olan o değil, çevresindekilerdi. yaşındaydı.

Gözleri görmeden bir şey yapabileceğine ) GÜLTEKİN YAZGAN inanmıyorlardı, bu nedenle önce “Burada görme engelliler için dergiler okulunu bırakmak zorunda kaldı. Fakat hazırlıyoruz, kitaplar seslendiriyoruz o körlüğü kabullense de, işe yaramaz ve Türkiye’nin her yerindeki görme bir insan olarak yaşamını sürdürmeyi engellilerin adreslerine postalıyoruz. reddetti. Kendi çabalarıyla İngilizce Kütüphanenin arşivinde şu an 65.000 öğrenmeye başladı. sesli kitap bulunuyor. Kütüphane gönüllülerinin yıllardır her ay kabartma Özel öğretmenlerin desteği ile baskı olarak hazırladıkları “Arkadaş” ve kabartma yazı ile İngilizce öğrendi. “Bal Arısı” dergileri de bugüne kadar British Council’ın Aydın’da açmış 105.000 görme engelliye hiçbir ücret olduğu İngilizce kursuna devam talep edilmeden gönderildi.” ederken, British Council Türkiye temsilcisiyle tanıştı ve temsilci Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Gültekin kendisine bir çuval dolusu kabartma Yazgan 11 yaşında başladığı “kör yazılı kitap armağan etti. Bu kitaplar uçuş”unda hiç karanlıklara saplanmadı. Londra’dan gönderilmişti. Gültekin Kapananın sadece gözleri olduğunu, Yazgan kabartma yazı ile basılmış hayatındaki pencerelerin hiç kitaplara ilk kez o gün kavuştu. kapanmadığına inandı. Kendi çağındaki

82 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Aydınlık Bir Kör Uçuş A Bright Blind Flight

He was only 11 years old at the time. After graduating in 1952 from the On a cold February day in 1939, he had Ankara University Faculty of Law, an unfortunate accident. When he was Gültekin Yazgan began to practice taken to the hospital, his world was law, and at the same time began still bright, but when he left, there was teaching Social Sciences and English no longer light in his eyes. at the Ankara School for the Blind. After 20 years of working successfully In Gültekin Yazgan’s own words, his with students who didn’t have visual “blind flight” started that day. But in impairments, he retired from this fact, he wasn’t the blind one; it was the profession, but he didn’t withdraw into people around him. a corner.

They didn’t believe that he was capable Gültekin Yazgan was 77 years old when, The “blind flight” that Sabancı of accomplishing anything if he couldn’t together with his wife and 16 friends, Foundation Changemaker Gültekin see, and so he was obliged to leave he founded Turkey’s first library for Yazgan embarked on at the age of school. But even if he accepted his persons with visual impairments in 11 never plunged into darkness. It blindness, he refused to live a useless life. İzmir. was only his eyes that were closed; He began to study English on his own. he believed that windows in his life ) GÜLTEKİN YAZGAN always remained open. He not only With the help of private teachers, he “We prepare magazines for persons changed the lives of persons with visual learned English using Braille. While he with visual impairments here and impairments of his own generation, but was attending English classes offered record books, then we mail them to the also made a bright, enormous difference by the British Council in Aydın, he persons with visual impairments all over in the lives of thousands of persons met the representative of the British with visual impairments who came Council in Turkey; the representative after him. presented him a sackful of books written in Braille that had been sent Gültekin Yazgan, after enlightening the from London. It was on that day that lives of persons with visual impairments Gültekin Yazgan first encountered and inspiring everyone around him with books written in Braille. his fighting spirit, bade farewell to life on January 29, 2012. And it was on that day that he began to dream of Turkey’s first library for the persons with visual impairments.

First he completed middle school and high school through the open education system. Then he gained admission to Turkey. At the present time we have the Ankara University Faculty of Law. 65,000 audible books in our archives. While still a student at university, he Over the years the library volunteers took his first step towards education have prepared the magazines “Friend” for the persons with visual impairments and “Honey Bee” in Braille and mailed by founding the Six Dots Association them to 105,000 persons with visual for the Blind. impairments, completely free of charge.”

83 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÜNEY HAŞTEMOĞLU

Çocuklara Adanan Bir Hayat

mahkum bulunuyor. 2010 yılında tanıştılar. Birçok kadın tutuklunun Adalet Bakanlığı’nın yaptığı bir cezaevinde çocuğu ile kaldığını ve bu açıklamaya göre ise, bu kadınlardan çocukların hiçbir sosyal ve psikolojik 444’ü hapishanelerde 0-6 yaş arası destek görmediklerini fark edince, çocuklarıyla birlikte kalıyorlar. Yani kendilerine yeni bir hedef daha yaklaşık 479 çocuk hiçbir suçu olmadığı belirlediler. halde, hayata cezaevinde başlıyor. Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe Devletin birçok kurumu, hapishanelerde Programı kapsamında desteklenen çocukları ile beraber kalmak zorunda ‘’Küçük Adımlarla Büyük Oyunlar’’ kalan annelerin yanında olmaya projesiyle, Türkiye’de bulunan 5 çalışıyor. 75 yaşındaki Güney kadın tutukevinin hepsinde anne ve Haştemoğlu da kendisini bu anne ve çocuklarına yönelik eğitim, sosyal ve çocuklara adayan isimlerden. psikolojik destek çalışmaları yürüttüler. Yaptıkları çalışmalarda 1.300 kadının ve Cezaevleri sadece tutuklu ve Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük çocuklarının hayatına dokundular. hükümlülerin kalması için yapılmış Vakfı (TÇYÖV), 1992 yılında Güney olsa da, dünyaya küçük gözlerinden Haştemoğlu ve arkadaşlarının çabasıyla ) GÜNEY HAŞTEMOĞLU bakan, annesinin yanından ayrılamayan kuruldu ve çalışma alanı itibariyle, “Bizim ekip olarak ortak bir noktamız çocuklara da ev sahipliği yapıyor. çocuk suçluluğu ile ilgili çalışma yapan var; yalnız kendimiz için yaşamıyoruz. Türkiye’deki ilk vakıf oldu. Bugüne kadar üzerinde durulmamış Ceza ve Tevkifevleri Genel bir konuda çalışmalar yapıyoruz. Müdürlüğü’nün 2011 yılı verilerine göre, Güney Haştemoğlu ve arkadaşları, Cezaevlerinde kalan annelere ve Türkiye’deki ceza infaz kurumlarında cezaevinde suça itilmiş çocuklar ile çocuklarına anne çocuk eğitimi 4.337 tutuklu ve hükümlü kadın çalışırken bambaşka bir dünya ile veriyoruz, çocuk ile sağlıklı zaman geçirme yöntemlerini anlatıyoruz. Sadece onları değil, tüm ceza infaz görevlilerini de eğitime dahil ediyoruz. Böylece karşılıklı bir iyileşme olmasını hedefliyoruz.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Güney Haştemoğlu, cezaevlerindeki kör noktayı gördü. Kimsenin çalışmaya cesaret edemeyeceği bir alanda bilgi ve birikimini kullandı. Cezaevlerinde annesinin yanında kalan çocukların küçük dünyasında kocaman bir fark yarattı.

84 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Çocuklara Adanan Bir Hayat A Life Devoted to Children

Although prisons were constructed not just the mother; our aim is to to house only convicted and arrested provide a reciprocal improvement.” people, they are also home to small children who, unable to be separated Sabancı Foundation Changemaker from their mothers, observe this world Güney Haştemoğlu identified the through their small eyes. blind spot in the prisons. She used her knowledge and experience in an According to 2011 data from the area where no one had the courage to General Directorate of Prisons, work before. She made an enormous Turkish penal institutions house difference in the small world of the 4,337 arrested and convicted female children who were incarcerated along prisoners. According to a release from first foundation in Turkey to work in the with their mothers. the Ministry of Justice in 2010, 444 area of child delinquency. of these women are accommodated in prisons accompanied by children While working in prisons with children ranging from the ages of 0-6 years. who had been forced into crime, Güney That is to say, 479 children are Haştemoğlu and her friends became beginning their lives in a prison, despite acquainted with a completely different having committed no crimes. world. When they realized that many of the female prisoners lived in the prison Many state institutions are attempting with their children and that these to stand by the women who are obliged children had no social or psychological to remain in prison with their children. support, they set a goal for themselves. Güney Haştemoğlu, a 75-year old lawyer, is one of the persons who has With the “Women-Centered Support devoted herself to these children and Model” project support by the Sabancı their mothers. Foundation Social Development Grant Program, they undertook the The Youth Re-autonomy Foundation of educational, social and psychological Turkey (TÇYÖV) was founded in 1992 support of all the mothers and children by Güney Haştemoğlu and her friends, in five women’s prisons in Turkey. Their and because of its of focus, became the efforts enabled them to affect the lives of 1,300 women and their children.

) GÜNEY HAŞTEMOĞLU “As a team we share a common outlook: we do not live only for ourselves. We are working on a topic that has not been addressed until this time. We provide maternal-child education for the mothers and children in the prisons, and explain the methods of spending wholesome time with children. We also include the prison staff in the trainings,

85 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers GÜVEN EKEN

Doğanın İçinde, Doğa İçin Yaşıyor

2002 yılında kurulan Doğa Derneği, bir canlı türü yok oluyor. Bize göre bir ilk olarak kuş türlerinin yok olmaması haksızlıktır bu. Haksızlığın olduğu bir için çalışmalarda bulundu. Nesli dünyada biz doğa için hak mücadelesine tükenmekte olan kuş türlerinin başlıyoruz.” çoğalması ve özellikle bir simge haline gelen kelaynak kuşlarının yok olmaktan Güven Eken’in Doğa Derneği ile birlikte kurtulması için çalışmalar başlattı. yürüttüğü “Önemli Doğa Alanları” Güven Eken ve arkadaşları kuşların projesi dünyaya da örnek oldu. yok olmasını önlendikleri gibi, nadir Yürütülen çalışmalar sonucunda, tüm görülen doğa hayvanlarına yönelik doğa çalışmaları ve nesli tükenmekte koruma programlarının başlatılmasını da olan canlılar tek bir yayında birleştirildi. sağladılar. Bugün 40 ülke aynı metodolojiyi uygulayarak kendi “Önemli Doğa ) GÜVEN EKEN Alanları’’ çalışmalarını hazırlamaya “Doğa Derneği olarak, biz doğanın canlı başladı. New York’ta kişi başına düşen yeşil olduğunu düşünüyoruz. Nasıl bizim alan 29,2 metrekare; Roma’da kişi insan olarak yaşam hakkımız var ise, Güven Eken ve arkadaşlarının başına düşen yeşil alan 45,3 metrekare; doğadaki tüm canlıların da yaşama hakkı son çalışma alanlarından biri de, Londra’da ise 27 metrekare. vardır. Karıncaların, ağaçların, nehirlerin, Mezopotamya’nın görkemli yıllarından akarsuların, ormanların, hepsinin yaşam geriye kalan önemli miras Hasankeyf’in İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin hakkı var. tarihsel değerinin bilinmesi. 2009 yılı verilerine göre, İstanbul’da kişi başına düşen yeşil alan ise sadece Nehirler boşa akan su kütleleri değildir. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Güven 6,4 metrekare. Yani Roma’nın yedide, Dünyanın damarları olarak görüyoruz Eken, hep öldürenlerin ve tüketenlerin New York’un beşte, Londra’nın ise biz onları. Ormanları da kesilecek kahraman olduğu dünyada, yaşatarak ve dörtte biri. ağaç parçaları olarak değil, dünyanın koruyarak kahraman olmaya soyundu. akciğerleri olarak görüyoruz. Binlerce kuşun, çiçeğin, ağacın Güven Eken, yeşilin ve doğanın cümle hayatında ve Türkiye’nin geleceğinde, içinde bile çok sık kullanılmadığı İnsanoğlu doğaya büyük haksızlık değeri sonradan anlaşılacak kocaman ülkemizde, Doğa Derneği ile nehrin yapıyor; ağaçları kesiyor, nehirlerin bir fark yarattı. akışını tersine çevirmeye çalışıyor. önüne barajlar kuruyor. Üç dakikada

86 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Doğanın İçinde, Doğa İçin Yaşıyor Living in Nature, for Nature

In New York City the amount of green programs to protect other animals that space per person is 29.2 square meters; are now rarely found in nature. in Rome the green space per person is 45.3 square meters; in London it is 27 ) GÜVEN EKEN square meters. “The Nature Association believes that nature is a living entity. Just as we, as According to 2009 statistics from the humans have the right to life, so do İstanbul Metropolitan Municipality, the all the living creatures in nature. Ants, green space per person in İstanbul is trees, rivers, forests: all of them have the 6.4 square meters: one seventh that of right to live. Rome, one fifth that of New York, one that are to be found in and around quarter that of London. Rivers are not masses of water emptying Hasankeyf. into a void. We see them as the arteries Güven Eken, through the Nature of the world. We view forests not as In a world where those who killed or Association, is attempting to wood to be cut, but as the lungs of the consumed were the heroes, Sabancı reverse the flow of this river in our world. Foundation Changemaker Güven Eken country, where even the words green set out to be a hero on the side of and nature are not often used in Human has perpetrated a great survival and protection. He has made sentences. injustice to nature, cutting down an enormous difference to the lives trees and damming rivers. Every three of thousands of birds, flowers and minutes a species disappears. We trees and to the future of Turkey, a consider this injustice. In this world difference that will be appreciated of injustice we begin the struggle for long after the fact. justice for nature.”

The “Important Environmental Zones” project that Güven Eken and the Nature Association initiated to identify the critical environmental zones has become an example to the rest of the world. As a result of their work, they identified in a single Founded in 2002, the Nature publication all the projects on nature Association first became involved in and species which are in danger of the preservation of rare species of extinction. Today, forty countries have birds. They began by working for the begun to use the same methodology propagation of bird species that were to conduct their own environmental in danger of extinction, particularly zone studies. the bald ibis, or kelaynak, which had become a symbol of this situation in One of the latest areas in which Güven Turkey. In addition to taking preventive Eken and his friends have started measures against the extinction of working is to inform the public of the endangered species of birds, Güven historical value of the the remains of Eken and his friends also started the glorious heritage of Mesopotamia

87 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers HACI ORMANOĞLU

Goncalar Solmasın

Hacı Ormanoğlu genç bir öğretmen. ‘Dışarıda.’ dedim. Bir hasır getirdim, evin Birçok ilde öğretmen olarak görev önüne koydum. Mahalledeki çocuklar yaptıktan sonra geçtiğimiz yıllarda beni gördü. memleketi Elazığ’a tayin oldu. Okulların açık olduğu dönemde sınıf öğretmenliği ‘Hocam ne yapıyorsun burada?’ dediler. yapan Hacı Ormanoğlu, okullar ‘Ben kitap okumak istiyorum, siz de kapanınca da kendisini kitaplara ve katılır mısınız?’ dedim. Hemen istekli çocuklara adıyor. oldular. Zaten kitaplarımdan 10 tanesini yanıma almıştım. İlk gelen çocuklara Hacı Ormanoğlu, yaz aylarında yıllık kitaplarımı imzalayıp hediye ettim. O izinli olduğu dönemlerde tatile gitmek yıl 50-60 öğrenci oldu, ertesi yıl 100 yerine, İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden öğrenci, diğer yıl 150 öğrenciyle 40 gün aldığı sıralarla okuma sınıfları boyunca hafta içi her gün kitap okuduk. oluşturuyor ve çocukların gündelik hayatına kitabı sokmaya çalışıyor. İçlerinde yaz boyunca 25 tane kitap Japonya’da yılda kişi başına 25 kitap, okuyan öğrencimiz vardı. Her öğrenci İngiltere’de 12, Türkiye’de ise kişi başına ) HACI ORMANOĞLU ortalama 13 kitap bitirdi.” sadece 6 kitap düşüyor. Başka bir ifade “Çocuklara ‘Okuyun, okuyun’ diyoruz ile Türkiye’de yılda 12.089 kişiye bir da nasıl okuyacaklar, niye okuyacaklar? Hacı Ormanoğlu küçük bir salonda kitap düşüyor. Sadece söylemekle çocuklar okumuyor. başlattığı “Goncalar Solmasın Kitap Bizim okumayı cazip hale getirmemiz Okuma Etkinliği”ni zamanla büyüttü Rakamlara bakınca kitapların sayfası gerekiyor. Ben üç yıl önce eşime ve Goncalar Solmasın Derneği’ni kararsa bile, idealist Fark Yaratan ‘Evimizde hasır var mı?’ dedim. ‘Ne kurarak sağlam temeller üzerine öğretmenler sayesinde kitapların yapacaksın?’ dedi. Dedim ki ‘Çocuklarla oturttu. Ormanoğlu, Goncalar Solmasın sayfalarına yeniden ışık doluyor. kitap okuyacağız.’ ‘Nerede?’ diye sordu. Derneği’yle, ihtiyacı olan öğrencilere kitap yardımında bulunurken, ‘Sağlıklı Dişler Bol Gülüşler’ kampanyası ile okullarda şiddeti önlemeye yönelik paneller ve uçurtma şenlikleri düzenledi.

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Hacı Ormanoğlu, eğitimin ve iyilik kavramının büyülü gücüne inandı. Çocukların geleceklerine birer tohum atarak onların hayatında unutulmayacak bir fark yarattı.

88 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Goncalar Solmasın The Rosebud Association

In Japan the number of books read per person per year is 25, in England it is 12, but in Turkey it is only 6 books. In other words, in Turkey only one book is read per 12,089 people per year.

While the pages of the book may seem bleak when one notes the statistics, thanks to idealistic changemaking teachers, those pages once more become filled with light.

Hacı Ormanoğlu is a young teacher. After teaching in a number of different locations he was appointed recently to his native province of Elazığ. After spending the academic year as a class teacher, Hacı Ormanoğlu devotes himself to children and books when the school closes for summer vacation. to make reading attractive. Three years Over time, Hacı Ormanoğlu enlarged Instead of going on vacation during his ago, I asked my wife if we had a straw the scope of the “Rosebud Reading annual summer leave, Hacı Ormanoğlu mat. ‘What do you want to do with a Activity” he had begun in a small room, arranges reading classes with furniture mat?’ she asked. I replied, ‘I’m going to setting it on a firm foundation by obtained from the Provincial National read with the children.’ ‘Where?’ she establishing the Rosebud Association. Education Directorate and endeavors to asked. ‘Outside,’ I said. I put the mat in Ormanoğlu made books available to make books a part of the daily lives of front of the house. The children in the students, started the “Healthy Teeth his students. neighborhood saw me. Campaign”, organized panels in schools to prevent violent behaviors and also ) HACI ORMANOĞLU ‘Teacher, what are you doing here?’ they arranged kite festivals. “We tell children, ‘Read, read!’, but how asked. ‘I want to read a book, would are they going to read? Why are they you like to join me?’ I asked. They were Sabancı Foundation Changemaker going to read? Children won’t read just immediately interested. I had brought Hacı Ormanoğlu firmly believes in the because you tell them to do so. We need ten of my books with me. I signed my magical power of education and loving books and gave them as a gift to the kindness. By planting a seed in the first children who came. That year there future of each of these children, he has were 50-60 students in our reading made an unforgettable difference in group, the next year there were 100, and their lives. the following year we read books with 150 children every weekday for 40 days.

We had students who read 25 books over the course of the summer. On average, each student completed 13 books.”

89 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers HAKAN HABİP

Geleceğin Bilim Kahramanları

öğrenciler kurdukları takımlarla, hem yok diye biz denizleri düşünmüyoruz’ mekanik problem çözen robotlar diye başlayan bir sunum yaptı. Bu tasarlıyorlar, hem de sorunlara çözüm sunum karşısında 4-5 kişilik jürinin hepsi olacak yeni projeler geliştiriyorlar. ağladı.”

) HAKAN HABİP Bilim Kahramanları Derneği’nin “Takımlar Eylül-Ekim ayından itibaren gönüllülük bazında düzenlediği birlikte çalışmaya başlıyorlar. Bir etkinlikler sayesinde bugüne kadar, 22 taraftan robot tasarlıyorlar, program ilden 9-16 yaş arası 5 bin 200 çocuk; yazıyorlar; diğer taraftan da o projelerle bilim kahramanı olmak için turnuvalara ilgili çalışıyorlar. Biz sezon içinde üç katıldı. Tüm bu çalışmalar sürecinde büyük şehir ve Gaziantep’te yerel gençler, hem bilim ve teknoloji ile turnuvalar yapıyoruz. Daha sonra en uygulamalı olarak tanıştı, hem de takım iyi takımlar, ulusal turnuvaya katılım çalışmasının değerini öğrendi. hakkı kazanıyor ve ulusal turnuvadaki Öğrenciler için sınav maratonu en iyi takımlar da uluslararası turnuvaya Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Hakan ilkokulda başlıyor, üniversiteye kadar katılıyorlar. Habip, her kesimden öğrencinin bilim devam ediyor. Başarılı bir hayat kahramanı olabileceğine inanıyor. kurmak isteyen tüm öğrencilere sürekli Diyarbakır’dan gelen bir TEGV Öğrenciler, takım halinde hazırladıkları yarışmaları, sınıf arkadaşlarını geçmeleri, takımının sunumunu hiç unutmam. O robotlarını masaya koyduklarında, hep daha hızlı ve daha başarılı olmaları senenin teması ‘denizler ve ekoloji’ydi. gözlerinden yaşları ya da adları değil, öğütleniyor. Tüm bu yarışın içinde, takım Diyarbakır’dan gelen ekip ‘Diyarbakır’da bilime duydukları heyecan okunuyor. arkadaşlığı, birlikte başarmanın heyecanı deniz yoktur ama sanmayın ki denizimiz ve bilimin değeri yok olup gidiyor.

Bilim Kahramanları Derneği, işte tüm bu kaybolan değerleri bir turnuva ile öğrencilere genç yaşlarında öğretmeyi hedefliyor.

Bilim Kahramanları turnuvası, bir yarışma değil. Takımların kazanmak için değil; paylaşmak, öğrenmek, gelişmek için katıldıkları bir bilim turnuvası.

Asıl mesleği bankacılık olan Hakan Habip’in kurduğu Bilim Kahramanları Derneği, her yıl “First Lego Ligi” adıyla düzenlenen küresel robot turnuvasına Türkiye’den takımlar yetiştirmeyi amaçlıyor.

Dünyada 60 ülkeden, 9-16 yaş arası 170 bin çocuğun katıldığı turnuvada,

90 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Geleceğin Bilim Kahramanları Science Heroes of the Future

The marathon of examinations begins the world participate in this annual for students in elementary school tournament, where teams of students and continues through university. design robots that solve mechanical Every student who wants to establish problems as well as developing new a successful life is constantly being problem-solving projects. advised to compete, to outstrip his classmates, to be faster and more ) HAKAN HABİP successful. But somewhere within all “The teams start working together in this competition, the value of teamwork September-October. While they are and knowledge and the excitement of designing robots and writing programs succeeding together disappears. they are also working on those projects. Within the season we hold tournaments from every segment of society can The Science Heroes Association aims to in Gaziantep and in three other big become science heroes. When the instill all these lost values in students cities. The best teams earn the right to students present the robots they at a young age with a tournament. participate in the national tournament, have prepared as a team, it is neither and the best of those teams go on their ages nor their names that are as The Science Heroes tournament is to participate in the international noticeable as the excitement they feel not a competition. The intention is tournament. about science. not to produce winning teams; it is a science tournament in which students I will never forget the presentation of a participate in order to share, learn and team of Education Volunteers Foundation thrive. of Turkey (TEGV) from Diyarbakır. That year the theme was ‘the seas and Hakan Habip, whose actual profession ecology’. They began their presentation is banking, established the Science by saying, ‘Don’t assume that because Heroes Association with the aim of there is no sea in Diyarbakır we don’t training teams of students in Turkey think about the seas’. This presentation to participate in the global robotics brought tears to the eyes of every one of tournament called the “First Lego the four or five members of the jury.” League”. Thanks to the activities organized on a 170,000 children between the ages voluntary basis by the Science Heroes of 9-16 from 60 countries all over Association, to date 5,200 children between the ages of 9-16 from 22 provinces have participated in the tournaments hoping to become science heroes. Throughout these activities, the youth not only became acquainted with science and technology on a practical basis, they also learned the value of teamwork.

Sabancı Foundation Changemaker Hakan Habip believes that students

91 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers HASAN ÇETİN

Alın Terinin Okulu

ayrı bir göç hikayesi, çocuklarının ise okul ev, topraklardan yurt yapma öyküsü. özlemi bulunuyor. Bu özlem, çoğu kez Onların yaşadıkları, Karadeniz’den naylon bir çadırın altında eriyip gidiyor. Çukurova’ya bir kaplumbağa gibi evlerini, ailelerini, hayallerini ve İlkokul öğretmeni Hasan Çetin, geleceklerini sırtlarında taşıma hikayesi. mevsimlik tarım işçilerinin okul özlemi eriyip gitmesin diye var gücüyle Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Hasan çalışıyor. Çetin, bu hikayenin en güzel yerinden tuttu ve çocukların geleceklerinde Hasan Çetin mevsimlik tarım işçilerinin unutulmayacak bir fark yarattı. göç ile parçalanan hayatlarını sağlıklı bir çadırın altında toplamak için Polatlı Kaymakamlığı ile “Mevsimlik Tarım İşçilerinin Hayat Şartlarını İyileştirme” projesini yürütüyor. Hasan Çetin’in Hayat, hangi ülkede, hangi çağda yürüttüğü bu proje ile onları yağmurdan olursa olsun, her zaman eşitlikler koruyacak çadırlar kuruldu, sular büyük üzerine kurulmuyor. Herkes evinden depolarda toplanıp arıtıldı, tuvaletler, çıkıp akşam geri dönebileceği bir iş duşlar hazırlandı. bulamıyor. Her çocuk kara tahtalı bir okula sahip olamıyor. Bazı insanların Ama en önemlisi mevsimlik tarım işçisi normal ihtiyaçları, kimileri için lüks aileleriyle göç eden, okul zamanı okula olabiliyor. gidemeyen çocuklar için çadırlarda okullar kuruldu. Bu sayede 132 çocuk Her hasat döneminde Türkiye’nin çeşitli eğitime kazandırıldı. bölgelerine göç eden mevsimlik tarım işçileri, hayatın basit nimetlerini bir ) HASAN ÇETİN hayal gibi görüyor. Mevsimlik tarım “Mevsimlik tarım işçileri bu bölgede işçileri, aileleri ile birlikte evlerini, yaklaşık 6 ay kalıyorlar. Bu sürenin 3 ayı okullarını, arkadaşlarını bırakıp yılın belli yaz aylarına denk gelirken, diğer 3 aylık dönemlerinde göçe başlıyorlar. Hepsinin dönemde okul zili çalmış oluyor. Biz, bu çocukların eğitim ihtiyacını karşılamak için, tarlaların ortasında çadırdan bir okul kurduk. Bu insanların hepsi iyi insanlar. Onlar tarlalarda alın teri ile para kazanmaya ve çocuklarını geçindirmeye çalışıyorlar. Ancak bu esnada bu çocukların gelecekleri kayboluyor. Çocukların geleceklerini yeniden kazanmaları için de hepimizin el birliği içinde mücadele vermesi gerekiyor.”

Onların hikayesi bir yolculuk hikayesi. Ekmek parasının peşinde, tarlalardan

92 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Alın Terinin Okulu A School Built on Sweat Equity

No matter the country or the era, life Elementary school teacher Hasan have benefitted from education through is not always based on equality. Not Çetin is working with all his strength this initiative. everyone can find work in which they to preserve the seasonal agricultural leave their homes in the morning and workers’ yearning for education. ) HASAN ÇETİN return at night. Not every child has a “Seasonal farm workers remain in this school with a blackboard. The normal Together with the District Governorship region for nearly six months. While requirements for some people are of Polatlı, Hasan Çetin conducts three months coincide with the summer luxuries for others. the “Project to Improve the Living holidays, the school bell rings during Conditions of Migrant Farm Workers” the remaining three months. In order To the seasonal farm workers who to address, under the roof of a sturdier to meet the educational needs of these migrate to various regions of Turkey tent, the problems of the fragmented children, we set up a tent school in the during the harvest season, the most lives of the migrant workers. With the middle of the fields. These are all good basic blessings of life can seem like a project implemented by Hasan Çetin people. They are working in the fields dream. Seasonal agricultural workers, tents to protect people from the rain with the sweat of their brows in order together with their families, leave were set up, water was collected in to earn a living and raise their children. behind their homes, their schools and large depots and filtered, toilets and But in the meantime, the future of their their friends to begin their migration showers were prepared. children is at risk. All of us must work at particular times of the year. Each of together in the struggle to preserve the them has a different migration story, But most importantly, tent schools future of these children.” and each child finds himself yearning have been established for the children for school. This yearning is often who have migrated with their families Their story is the tale of a journey, a satisfied under the plastic-sheeted roof and are unable to attend regular classes journey in search of daily bread, of of a tent. during the school year. 132 children making homes in fields and shelters out of the soil. Their experience is the tale of a journey carrying their homes, families, dreams and futures on their backs like turtles, from the Black Sea to Çukurova.

Sabancı Foundation Changemaker Hasan Çetin chose to address the most beautiful part of this tale, making an unforgettable difference in the futures of these children.

93 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers HAYRETTİN KARACA-NİHAT GÖKYİĞİT

Toprak Baba

en büyük çevre vakıflarından biri haline kurarken amacımız buydu. TEMA hiçbir geldi. şey yapmadıysa bile en azından bir ağaç tutkusu yarattı. Bu bile bizim için en TEMA Vakfı sayesinde, bugüne kadar önemli noktalardan bir tanesi, doğayla ülke genelindeki yaklaşık 170.000 dost olmayı hiçbir zaman bırakmıyoruz.” hektarlık alanda, 48 kırsal kalkınma, 12 biyolojik çeşitliliği koruma ve 89 ) HAYRETTİN KARACA ağaçlandırma projesi olmak üzere “Bazen kendime soruyorum; ‘Buraya toplam 149 proje hayata geçirildi. kadar çalıştın, bu kadar emek verdin, ne Çevre ve Orman Bakanlığı işbirliği ve geçti eline?’ Topraklara hizmet etmek, destekçilerin katkıları ile 8 milyon 300 en değerli bir nasiptir. Toprağa hizmet bin fidan dikildi ve 650 milyon meşe etmek, bütün canlılara hizmet etmektir tohumu ekildi. ve bu Tanrı’nın bize verdiği büyük nimettir.” Tüm bunların yanında, TEMA Vakfı’nın Her yıl 1 cm kalınlığında ve Kıbrıs belki de en büyük başarısı, ulaştığı Sabancı Vakfı Fark Yaratanlar’ı adası büyüklüğünde toprak parçası, gönüllü sayısı. Vakfın Türkiye genelinde Hayrettin Karaca ve Nihat Gökyiğit, Türkiye topraklarından nehirlere ve 75 ilde ve 450 ilçede faaliyet gösteren yaşadıkları ülkenin doğal yaşamına denize akıyor. Sadece bu kadar da 462 bin kayıtlı gönüllüsü bulunuyor. katkıda bulunmak için yola çıktılar. değil. Türkiye’de her yıl, kilometrekare Çabalarıyla Türkiye’de doğanın kalbine başına yaklaşık 600-800 ton verimli ) NİHAT GÖKYİĞİT iz bırakıp nesiller boyu unutulmayacak toprak, akarsularla denizlere, göllere ve “Biz doğa ile insan arasına bir barış kocaman bir fark yarattılar. barajlara taşınıyor. köprüsü kurmak için çalıştık. TEMA’yı

Dünyada yaşanan erozyon ile karşılaştırıldığında Türkiye, dünya ortalamasının yaklaşık iki katına eşit miktarda toprağı erozyon ile kaybediyor.

Türkiye’nin kaybettiği bu toprakların karşısında ise iki isim yıllardır set gibi duruyor.

Hayrettin Karaca ve Nihat Gökyiğit, 1992 yılında Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Hayatı Koruma Vakfı’nı (TEMA), kurduğunda uzun bir yola çıktıklarının farkındaydılar.

TEMA Vakfı, 1992 yılında Vehbi Koç ve geniş bir kurucu heyetin yardımlarıyla kuruldu. Gökyiğit ve Karaca’nın önderliğindeyse kısa sürede Türkiye’nin

94 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Toprak Baba Earth Father

Natural Habitats, in 1992 that they were embarking on a long journey.

TEMA Foundation was established in 1992 with the help of Vehbi Koç and a large board of founding members. Under the leadership of Nihat Gökyiğit and Hayrettin Karaca, it became one Every year one-centimeter layer of of Turkey’s largest environmental soil about the size of the island of foundations within a short time. Cyprus runs from the lands of Turkey into rivers and seas. And that is not Thanks to the TEMA Foundation, to much effort?’ Serving the earth is the all. Every year in Turkey, approximately date a total of 149 projects have been most precious of privileges. Serving the 600-800 tons per square kilometer of initiated on approximately 170,000 earth means serving all creatures, and productive soil is carried as runoff from hectares across the country, including this is the greatest blessing God has streams into seas, lakes and dams. 48 rural development projects, 12 given us.” biological diversity projects and 89 When compared to soil erosion reforestation projects. In cooperation Sabancı Foundation Changemakers worldwide, Turkey loses approximately with the Ministry of the Environment Hayrettin Karaca and Nihat Gökyiğit twice the amount of soil to erosion as and Forestry and the participation of set out to make a contribution to the worldwide average. supporters, 8 million 300 thousand nature in the country where they lived. saplings and 650 million oak seeds have Through their efforts they have made However, there are two people who been planted. an unforgettable difference that is have stood for years like a retaining engraved in the heart of nature and wall against Turkey’s loss of this In addition to all this, perhaps will be remembered by generations to precious soil. the TEMA Foundation’s greatest come. achievement is the number of its Hayrettin Karaca and Nihat Gökyiğit volunteers. There are 462,000 were aware, when they established registered volunteers in 75 provinces TEMA, the Turkish Foundation and 450 cities throughout the country. for Combating Soil Erosion for Reforestation and the Protection of ) NİHAT GÖKYİĞİT “We tried to build a bridge of peace between human and nature. This was our goal when we founded TEMA. If TEMA has accomplished nothing else, it has at least created a passion for trees. Even this is one of the most important points for us; we will never abandon the harmony with nature.”

) HAYRETTİN KARACA “Sometimes I ask myself, ‘What have you gained from this much work, this

95 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers HÜSAMETTİN KOÇAN

Vefa Müzesi

Halk Sanatları Uygulama ve Araştırma Müzede atölyeler kurduk, sanatçılar Müzesi”ni açtı. gelip kalıyorlar, sanatsal üretimlerini gerçekleştiriyorlar. Amacımız da tam Konferans salonundan, dokuma olarak bu.” atölyelerine, kütüphanelerden Bayburt’un yöresel evlerine kadar Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. Dr. birçok farklı alan Baksı Müzesi’nin çatısı Hüsamettin Koçan, sadece sanat icra altında birleşiyor. Baksı Müzesi, hem edip ders vermekle yetinmedi. Doğduğu, sanatçılara eserlerini sergileyecekleri büyüdüğü topraklara borcunu ödemek bir mekan sunuyor, hem de köylülerin istedi. Kurduğu Baksı Müzesi ile hem eğitim alabileceği bir alan olarak hizmet doğduğu köydeki insanların, hem de veriyor. kendinden sonraki nesillerin hayatında kocaman bir fark yarattı. Baksı Müzesi’nin açılmasından sonra Bayraktar köyünde de büyük bir değişim Prof. Dr. Hüsamettin Koçan, hem yaşandı. Bayraktar köylüleri yavaş bir ressam hem de bir akademisyen. yavaş ‘göç’ kavramını lügatlarından Başarıları Türkiye ve dünya çapında çıkardılar. Köyde yaşamak onlar için takdir edilen, ismi sanat dünyasının artık bir sıkıntı değil, zevk haline geldi unutulmaz isimleri arasına giren ve çalışmadıkları her saati Baksı Müzesi Hüsamettin Koçan’ın ise unutamadığı içinde, sanatın hayata karıştığı yerde tek bir şey var: doğduğu köy. geçirmeye çalışıyorlar.

Prof. Dr. Hüsamettin Koçan, ) PROF. DR. HÜSAMETTİN KOÇAN Bayburt’un eski adı Baksı olan “Bizim doğduğumuz topraklar terk ediliyor. İnsanlar oradan merkezlere doğru geliyorlar ve oradaki hikayeler de tükeniyor. Oradaki hayat bitiyor, kopukluklar oluyor. İnsanlar orada yaşama zorluğu çekiyorlar ve geleneklerini, kültürlerini yitiriyorlar. Ben bir akademisyen, bir sanatçı olarak bunu çok yakından izledim ve buna çare olabilmek için geri dönmeye ve kendi kişisel tarihimle de karşılaşmak için, doğduğum köye müze kurmaya karar verdim. Bayraktar köyünde doğdu. Hayat onu İstanbul’a sürüklese de o, köyü ile Baksı köyüne gitmek, İstanbul’da gönül bağını hiç koparmadı. Koçan, karşıya geçmekten daha kolay. Turizm bundan 12 yıl önce bir düş kurdu, o şirketlerinin organizasyonu ile gelenler düşünü yıllar içinde büyüttü ve adım var, çevre ilçelerden, illerden gelenler adım var etti. Uzun uğraşlardan sonra var. Günlük ziyaretçimiz ortalama 2010 yılında, doğduğu köye “Baksı 100 kişi.

96 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Vefa Müzesi Museum of Fidelity

Prof. Dr. Hüsamettin Koçan is both We set up studios at the museum, a painter and an academician whose artists come to stay and produce their success has won recognition both in work. This is precisely our goal.” Turkey and abroad. But there is one thing that the art world’s unforgettable Sabancı Foundation Changemaker Prof. personage is unable to forget: the Dr. Hüsamettin Koçan was not satisfied village where he was born. only with producing art and teaching classes. He wanted to pay his debt to Prof. Dr. Hüsamettin Koçan was born the land where he was born and raised. in the Bayburt village of Bayraktar, He made an enormous difference not the former name of which was Baksı. only in the lives of the people of his Although life took him away to birthplace, but also in the lives of İstanbul, he has never lost the strong Museum opened. Slowly but surely, generations to come. bonds of affection that connect him to the villagers of Bayraktar removed his village. Twelve years ago Koçan had the concept of ‘emigration’ from their a dream, and over the years he enlarged vocabularies. Living in a village was no that dream, bringing it to life step by longer a source of boredom, but instead step. In 2010, after a long struggle, he became a pleasure; they try to spend as finally opened the “Baksı Museum and much of their leisure time as possible Research Centre for Folk Arts” in the within the walls of the Baksı Museum, village where he was born. where life and art are a part of one another. A number of different areas, from conference room, weaving workshops ) PROF. DR. HÜSAMETTİN KOÇAN and libraries to the regional houses of “The land where we were born is being the Bayburt area, are united under a abandoned. People leave there for the single roof at the Baksı Museum. The cities, and their stories become lost museum not only provides a space for as well. Their life there is over and artists to exhibit their work, but also they experience disruptions. People serves as a space where the villagers who suffered from the difficult living can receive education. conditions lose their traditions and their culture. As an academician and an artist A great change took place in the I have watched this process closely; in Bayraktar village after the Baksı an attempt to address this isssue and also to address my personal history, I decided to establish a museum in the village of my birth.

It is easier to go to Baksı than it is to travel from one side of İstanbul to the other. There are visitors who come with tourism companies, and visitors from neighboring towns and provinces. On the average we have about 100 visitors per day.

97 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers HÜSEYİN PARLAK

Bir İlçenin Kaderini Değiştiren Kaymakam

da katkılarıyla “Çamlıdere Öğrenme Merkezi” 2008 yılında hizmete girdi.

Hiçbir yaş sınırı olmadan yaşam boyu öğrenme imkanı sunan Çamlıdere Öğrenme Merkezi’nde, okul çıkışı etüt çalışmaları, okuma yazma kursları, bilgisayar ve İngilizce kursları düzenleniyor. Öğrenci olan ya da okulu yıllar önce bitirmiş, ama eğitime ihtiyacı olan herkes bu merkezden ücretsiz olarak faydalanabiliyor. Bunlara ek olarak, merkezde kadınlara yönelik el işi kursları da düzenleniyor. Küçük bir ilçenin sosyal hayatını hareketlendirdi, okuma yazma bilmeyen Uzaklık kavramı her zaman bir metre ) HÜSEYİN PARLAK insanların hayata daha fazla katılmasına ölçüsü değildir. Mesafeler her zaman “Merkezimizden bugüne kadar 1.000’e yardımcı oldu. Hem kendisinden saatlerle, millerle, kilometrelerle yakın insan yararlandı. Bu değişimi sonra gelecek yetkililere örnek olacak ölçülmez. Bazen en merkezde olan gördükçe, ‘İyi ki bu kadar uğraşmışız’ bir projeye imza attı, hem de bir en uzaktadır. Bazen en ırak olan en diyorum. Çamlıdere Öğrenme Çamlıdere’de yaşayan binlerce kişinin yakındadır. Merkezi’nin, ihtiyacı olan her yere hayatında kocaman bir fark yarattı. örnek ve öncü olmasını istiyoruz. Ankara’nın Çamlıdere ilçesi, mekan ve 5-10 bin civarında nüfusu olan her zaman kavramı üzerinden bakarsanız, ilçe, her mahalle ve her semt böyle Türkiye’nin başkentinin, Türkiye’nin bir ünite kurabilir. Özellikle bunun, kalbinin attığı merkezin çok yakınında. Kültür Bakanlığı’nın ve Milli Eğitim Ama zamanın ruhundan bakarsanız, Bakanlığı’nın ortak bir uygulaması ile başkentin merkezine çok uzakta. Bu yaygınlaşabileceğine inanıyorum.” uzaklığın kısaltılması ise Fark Yaratan isimlerin çabaları ile gerçekleşiyor. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Hüseyin Parlak, devlet görevlerinin yanında Hüseyin Parlak, 20 yılı aşkın bir süredir, kendine yeni görevler de edindi. çeşitli merkezlerde kaymakamlık ve vali yardımcılığı görevlerini yürüttü. Şırnak, Niğde ve Van gibi onlarca ilde görev yaptıktan sonra, Ankara’nın ilçesi Çamlıdere’ye kaymakam olarak atandı. Çamlıdere’deki sosyal ve ekonomik sıkıntıları görünce ise elini taşın altına koyarak çalışmalara başladı.

Hüseyin Parlak’ın bireysel çabaları ile Halk Eğitim Merkezi, Belediye ve Kaymakamlığın işbirliği ve yerel halkın

98 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bir İlçenin Kaderini Değiştiren Kaymakam A Governor who Changed the Fate of a District

The concept of distance is not always like Şırnak, Niğde and Van, he was those who left school years ago, can a matter of measurement in meters. appointed as the district governor to the benefit from the services offered at Distances are not always measured in Ankara district of Çamlıdere. When he the center free of charge. In addition, hours, miles or kilometers. Sometimes saw the social and economic problems handicraft courses for women are also the most central is at the furthest in Çamlıdere, he rolled up his sleeves offered at the center. distance. Sometimes the most remote and set to work to do what he could to is the closest. change the situation. ) HÜSEYİN PARLAK “To date nearly 1,000 people have When one views the Çamlıdere district In 2008, through the personal efforts benefitted from our center. When I of Ankara, it appears from the aspect of Hüseyin Parlak and the cooperation observe the change, I say to myself, of location and time to be very close of the Public Education Center, the ‘I’m glad we worked so hard at this.’ We to Turkey’s capital, where the heart municipality and the district governor’s want the Çamlıdere Learning Centre to of Turkey beats. But when one views office along with the contributions of become a pioneering model for those it from the aspect of its spirit, it is the local inhabitants, the “Çamlıdere in need of such a program. Every town, far from the center of the capital Learning Centre” was opened for every neighborhood, every area with a city. However, that distance is being service. population of five to ten thousand can shortened thanks to the efforts of establish a similar unit. I am convinced Changemakers. There are no age limits at the Çamlıdere that this type of program can become Learning Centre where lifelong learning widespread, particularly with the Hüseyin Parlak has served in a variety of opportunities include study programs collaboration of the Ministry of Culture centers as district governor and assistant such as literacy courses, computer and the Ministry of Education.” provincial governor for more than twenty training and English lessons. Everyone years. After serving in tens of provinces in need of education, from students to Sabancı Foundation Changemaker Hüseyin Parlak accepted new responsibilites in addition to those of his appointed office. He enlivened the social life of a small town and helped those who were previously illiterate to achieve a better participation in life. He not only brought into being a project that will be a model for administrators of the future, but also made an enormous change in the lives of the thousands of inhabitants of Çamlıdere.

99 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ITIR ERHART

Adım Adım

maraton koşmak ister misiniz?” diyen çevresine gönderiyor. Böylece koşucu bir ilan gördü. O yarışta 100 metre sayınız 300 ise, binlerce kişiye mesaj bile koşamadı ama bu organizasyonun gitmiş oluyor. benzerini Türkiye’de yapmaya o an karar verdi. Daha sonra, bağış yapılmasını istediğiniz derneklerden hangisini seçtiyseniz, Yrd. Doç. Dr. Itır Erhart, Türkiye’ye ‘Ben bu sene bu dernek için koşuyorum, döndüğünde sivil toplum kuruluşları için hesap bilgilerimiz şöyledir’ şeklinde bir koşabilecek insanlar aramaya başladı. mesaj atıyorsunuz. Böylece insanlar Bir gün, her hafta sonu ormanda koşan sizin adınıza söylediğiniz sivil toplum bir grup sporsever ile tanıştı. Onlara kuruluşuna bağış yapıyorlar. Sonra bu kafasındaki organizasyonu anlattı ve bağışlar toplanıyor ve sonunda herkesin Adım Adım Oluşumu’nun ilk adımlarını çevresinden toplamda ne kadar bağış onlarla birlikte attı. topladığını da görebiliyoruz.”

Avrasya Maratonu, Runtalya, Likya ) YRD. DOÇ. DR. ITIR ERHART Ağustos 2012 tarihi itibariyle, Yolu Ultra Maratonu… Maratonların “Herkesi koşucu olarak aramıza alıyoruz. çoğunluğu İstanbul’da yaşayan 1.600’ün isimleri değişiyor, sporcular değişiyor Daha önce koşmamış olmanız önemli üzerinde Adım Adım Koşucusu, ‘sadece ama tek bir şey değişmiyor: 5 yıldır Adım değil. İnsanlar geliyorlar, birlikte spor yaparak’ destekledikleri sivil Adım Oluşumu koşucuları iyilik için antrenman yapıyoruz. Hem spor hem toplum kuruluşları yararına 2,5 milyon koşuyor. Bu uzun koşunun en önünde de bağış toplamak üzerine eğitimler TL’ye yakın maddi kaynak yarattı. ise, fark yaratan bir isim, Yrd. Doç. Dr. veriyoruz. Itır Erhart bulunuyor. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Yrd. Doç. Sonra, her koşucu kendi çevresine mesaj Dr. Itır Erhart ve Adım Adım koşucuları, Bilgi Üniversitesi’nde öğretim üyesi yolluyor ve ‘Ben TOG için, TEGV için, sadece koşmak yerine terlerini, olan Erhart, ABD’nin Chicago kentinde TOFD ya da AKUT için koşuyorum’ diyor. nefeslerini bir amaca yönelttiler. Hiçbir bulunduğu sırada “Lösemi hastaları için Birini seçiyor genelde ve kendi küçük zorunlulukları olmamasına rağmen, kendileri kadar şanslı olmayan insanlara el uzattılar. Küçük adımlarla yola çıkıp, binlerce insanın hayatında kocaman bir fark yarattılar.

100 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Adım Adım Step by Step

The Eurasia Marathon, Runtalya, The Lycian Road Ultra Marathon... The names of the marathons and the runners change, but one thing does not: For five years the runners of the Step by Step Initiative have been running for charity. At the head of this long race one finds the name of Changemaker Asst. Prof. Dr. Itır Erhart.

Now a teacher at Bilgi University, during her stay in the USA city of Chicago, Erhart saw a poster asking, “Would you like to run a marathon for the victims of leukemia?” She was unable to run even 100 meters in the marathon, but at that moment she decided to establish a similar never run before. People join and we collected and at the end everyone can organization in Turkey. train together. We give them training see the total amount of the donations both in the sport and in collecting that were collected from their circle.” Upon her return to Turkey, Asst. donations. Prof. Dr. Itır Erhart began to search As of August 2012, more than 1,600 for people who would be able to run Then every runner sends a message to Step by Step Runners, most of whom for the benefit of nongovernmental his or her own circle of acquaintances, live in İstanbul, had created a material organizations. One day, she met a group saying, ‘I am running for an NGO, be it resource of nearly 2.5 million Turkish of sports lovers who ran in the forest the Educational Volunteers Foundation, liras for the NGOs they supported by every weekend. She explained to them Search and Rescue Association, “just participating in sports”. the organization she had in her mind, Community Volunteers Foundation, or and with them took the first steps of National Spinal Cord Injury Association.’ Sabancı Foundation Changemaker Asst. the Step by Step Initiative. They usually choose one, and send the Prof. Dr. Itır Erhart and the Step by message to their own small circle. With Step Runners directed their sweat and ) ASST. PROF. DR. ITIR ERHART this system, if you have 300 runners, the their breath to a particular goal rather “We accept everyone who applies as message will have reached thousands of than just running. Without any personal a runner. It doesn’t matter if you have people. obligation, they reached out to people who were not as fortunate as they Later, after choosing the organization, were. Setting out with small steps, they depending on the group you have made an enormous difference in the chosen, you send a message saying, lives of thousands of people. ‘This year I will be running for this organization, this is our bank account information.’ This way people can make a donation in your name to the nongovernmental organization of your choice. Later, the donations are

101 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers İSMAİL GÜNDÜZ

Roman Çocuklar Okul Yolunda

müziğe kabiliyetleri var. Böylece okulun adını bile duymak istemeyen çocukları müzikle eğitmeye ve okula çocuklar, lise eğitimlerini bitirdiklerinde kazandırmaya karar verdik. Önce 10 sanat liselerine ya da konservatuara çocukla küçük bir orkestra kurduk, aynı devam etmeye başladılar. yılın sonunda bu rakam 25’e ulaştı. Ertesi yıl da 30 kişilik bir orkestramız Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı İsmail oldu. Katılım arttıkça orkestra sayımızı Gündüz, müzikle hayat bulan artırdık. Romanların eğitim alması için uğraştı. Onların ilgisinin ve yeteneğinin olduğu Bu bir sosyal sorumluluk projesi. Önemli alanla eğitimi birleştirerek, hem olan halkın bize teşekkür etmesi. ailelerinin hayatında, hem de çocukların Mesleğini yapan bir idareci olarak geleceklerinde kocaman bir fark yarattı. manevi tatmin duymak ise bu işin en büyük geri dönüşümü. Akşam yatağa başımızı koyduğumuzda, ‘Bugün de iki Gayriresmi rakamlara göre, kişiye yardım yettim, güzellik yaptım, Türkiye’de 800 bin civarında onları hayata ısındırdım.’ diyebiliyorsak, Roman vatandaş yaşıyor. Roman bizim en büyük başarımız bu.” vatandaşların herkes gibi eşit haklardan yararlanabilmeleri ve eğitim haklarını Okullarda Roman çocuklarla kurulan kullanabilmeleri için herkese görevler orkestralar sayesinde, 5 sene içinde düşüyor. Üstüne düşen görevi eksiksiz yaklaşık 200 Roman genci eğitim yerine getiren isimlerden biri de, hayatına geri döndü. Bir zamanlar İstanbul Büyükçekmece Kaymakamı İsmail Gündüz.

İsmail Gündüz, 2007 yılında kaymakam olarak Büyükçekmece’ye atandı. Gündüz’ün Büyükçekmece ilçesindeki ilk gözlemlerinden biri, bölgede yaşayan Roman çocukların okula gidememesi oldu. İsmail Gündüz, Roman çocukların okula devam etmesinin müzik ile başarılabileceğini düşünerek kollarını sıvadı. Önce ilçedeki hayırseverlerin desteğiyle enstrümanlar alındı, sonra da bu çocuklardan bir orkestra oluşturuldu.

) İSMAİL GÜNDÜZ “Roman vatandaşların çocuklarının okula devamlılığı çok azdı. Bu çocukları toparladık ve onları okula ısındırmanın yollarını düşündük. Anladık ki, bu çocukların doğal olarak

102 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Roman Çocuklar Okul Yolunda Roma Children on the Road to School

According to unofficial statistics, local philanthropists, then a children’s there are approximately 800 thousand orchestra was established. Roma people living in Turkey. In order for the Roma to be able to benefit ) İSMAİL GÜNDÜZ from equal rights like the rest of the “The school attendance record of Roma citizenry, and especially to ensure their children was very poor. We gathered right to education, action is required the children, and thought about what of everyone. Among those who have we could do to make school more accomplished this task impeccably attractive to them. We understood that is İstanbul Büyükçekmece District the children had a natural talent for Governor İsmail Gündüz. music, and we decided to win them over by educating them with music. First, we İsmail Gündüz was appointed as the established a small orchestra consisting administrator practicing his profession, District Governor of Büyükçekmece of only 10 children, but by the end of the most rewarding part of this work in 2007. Among his first observations that year, the number of members is the moral satisfaction. When you lay in the Büyükçekmece district was the increased to 25. The following year, we your head on your pillow at night and poor school attendance record of the had an orchestra with 30 members. As you can say, ‘I helped two people today, Roma children. İsmail Gündüz believed participation increased, we increased I did something good, I brought warmth that he could succeed in convincing the number of orchestras. into their lives,’ that is your greatest the Roma children to attend school measure of success.” through music, and rolled up his This was a social responsibility project. sleeves. First, musical instruments The most important part of it was the As a result of the formation of the were purchased with the support of gratitude of the population. For an orchestra with the Roma children, within five years approximately 200 Roma youth re-enrolled in school. Children, who previously didn’t want to even hear the word ‘school’, began to enroll in schools of art or music and conservatory after completing the high school education.

Sabancı Foundation Changemaker İsmail Gündüz endeavored to secure education for Roma children who found life in music. By combining their education with the area in which they displayed both interest and talent, he made an enormous difference in both the future of the children and the lives of their families.

103 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers İSTANBUL’A ÇIK PLATFORMU

İstanbul Açık

Engel dedektifliği gibi bir iş edindik kendimize.

‘İstanbul’a çık’ diyoruz herkese, herkese açık geziler yapıyoruz. İsteyenler web sitemizden, istanbulacik.org adresinden bize katılabilir. Şimdiye kadar Beyoğlu’na Taksim’e çıktık. Böylece birçok engelli arkadaşımız yıllardır İstanbul’da yaşamasına rağmen ilk kez Taksim’e çıkmış oldu. Örneğin, Fatih Belediyesi Topkapı Sosyal Tesisleri’nde engelli tuvaleti var Yaptığımız gezilerle 1453 Müzesi, Pera gibi görünüyordu ama yoktu, biz gidip Müzesi, Sakıp Sabancı Müzesi, Çırağan dilekçe verdikten sonra yapıldı, şu anda Sarayı, Tekfur Sarayı, Vlaherna Kilisesi, var. Beyoğlu’ndaki AVM’nin tuvaletinde Biz farkında olmasak da, üstünden Kariye Müzesi, Ayasofya Müzesi, de yanlış uygulama vardı, dilekçemiz atlayıp geçsek de, şehrin her yanı Dolmabahçe Sarayı’nı gezdik. sonrasında düzeltildi.” engelli vatandaşlar için engellerle dolu. Bu durum karşısında ise engelliler, Gezi düzenleyeceğimiz yere ön keşif Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı “İstanbul’a engellendikleri bu şehirden gün yapıyoruz. Orada bir engel varsa Çık” projesi gönüllüleri, yola geçtikçe uzaklaşıyor, dünyalarını direkt o kuruma dilekçe veriyoruz. çıktıklarında bir istisnaydılar. Önce küçültüyorlar. Eğer bu ulaşımla ilgili bir engel ise 153 kaideleri bozdular, “İstisnalar kaideyi Beyaz Masa’yı arıyoruz. Şikayetimizi bozmaz” sözünü kaldırımlara gömdüler. Serin Erengezgin de arkadaşlarıyla bildiriyoruz ve dilekçenin devamını da Yeni engelsiz kaideler koydular. Engelsiz beraber bu engelleri fark etti ve takip ediyoruz. bir şehir için unutulmayacak bir fark Konfüçyüs’ün de dediği gibi karanlığa yarattılar. küfredeceğine bir ışık yaktı. Bu süreçte Fark Yaratanlardan Adım Adım Oluşumu, yeni bir Fark Yaratan’a da model oldu.

Adım Adım’ın fark yaratan gönüllüleri bir araya geldi ve İstanbul’da yollara çıktı. Engelli vatandaşlarla beraber hafta sonu etkinlikleri, rehberli gezi, kahvaltı, müze gezisi ve sinema planı yapmaya başladılar. “İstanbul Açık” diyebilmek için önce “İstanbul’a Çık” dediler.

) SERİN ERENGEZGİN (PROJE KOORDİNATÖRÜ) “Aslında ‘Gündelik hayatımızda, en azından kendi gidebildiğimiz yerlere tekerlekli sandalyeli insanlar gelebiliyor mu?’ diye bir sorunun peşine düştük.

104 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza OPEN İSTANBUL PLATFORM okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. İstanbul Açık Get out into İstanbul

Although we may not even notice visits and cinema events. But before friends with disabilities who had lived for them or leap over to cross them, they could say, “Get out into İstanbul” years in İstanbul, this was the first time every corner of the İstanbul is filled they had to ensure that İstanbul was they had been to Taksim. with obstacles for the persons with indeed accessible or “Open” to their disabilities. Faced with these obstacles, participants, a play on words in the In our tours we have visited the 1453 the persons with disabilities become Turkish name of the organization, which Museum, the Pera Museum, the Sakıp more and more estranged from the life with slightly different emphasis in its Sabancı Museum, the Çırağan Palace, of the city, and their worlds shrink. pronunciation can mean either ‘Open the Tekfur Palace, the Blachernae İstanbul’ or ‘Get out into İstanbul’. Church, the Kariye Museum, the Hagia Serin Erengezgin and her friends Sofia Museum and the Dolmabahçe noticed these obstacles and following ) SERİN ERENGEZGİN Palace. the advice of Confucius, decided to (PROJECT COORDINATOR) light a candle rather than curse the “Actually, we pursued the question, ‘In We do a preliminary reconnoiter of darkness. During this process, the daily life, can people using wheelchair the places where we plan expeditions. Changemaker Step by Step (Adım Adım) go to the same places we do?’ We gave If there is a problem or obstacle, we Association became the model for a ourselves the mission of being detectives apply directly to the institution. If the new Changemaker. for the persons with disabilities. problem is related to transportation, we contact 153 White Desk. We present our The changemaking volunteers of the We tell everyone, ‘Get out into İstanbul’, complaint and then follow up on the Step by Step initiative got together and and we conduct excursions open to course of the petition. took to the streets of İstanbul. They everyone. Those who are interested can began to organize weekend excursions join us through our website which is For example, in the Fatih Municipal for the persons with disabilities: İstanbulacik.org. So far we have visited Topkapı Social Facilities there appeared guided tours, breakfasts, museum Taksim and Beyoğlu; for a number of our to be a toilet for persons with disabilities, which in fact didn’t exist. After we presented our petition, it was installed and now is available. There was a misapplication in the toilets at a shopping center in Beyoğlu that was rectified after we presented our petition.”

The project volunteers of Sabancı Foundation Changemaker “Open İstanbul” were exceptions when they started out. First they broke the rules, and buried the epithet, “Exceptions prove the rule” under the pavement. They produced new rules, without obstacles. They made an unforgettable difference to achieve a city without obstacles.

105 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers İZEV - DOWN CAFE

Bu Garsonları Başka Hiçbir Yerde Göremezsiniz

Down sendromlu gençlerin yerler daha fazla açılsa da çok daha profesyonelce hizmet verdikleri fazla çocuk böyle yerlerde çalışma Down Cafe, 2011 yılında İstanbul imkanı bulsa.” Mecidiyeköy’de açıldı. Ama bu eşsiz kafenin temelleri aslında 20 yıl önce Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Down atıldı. 1993 yılında engelli çocuk sahibi Cafe’nin bu başarı hikayesinde, 15 aile, Mecidiyeköy’de küçük bir barakada İstanbul Zihinsel Engelliler Vakfı’nı (İZEV) kurdular. Ahşap, tek katlı bir barakada 10 kişi ile çalışmaya başlayan bu ekip, topladıkları bağışlar ile barakanın yerine engelli öğrenciler için 250 kişilik 3 katlı bir okul yapıp, devlete bağışladılar.

“Hepiniz birbirinizden şeker ve çok Ancak okulu bitiren gençlerin tatlısınız. Müşterisine bu kadar saygılı ve çalışabilecekleri bir yer gerekiyordu. nazik davranan garsonları başka hiçbir Down Cafe’yi kurmaya karar yerde görmedim. İyi ki varsınız… Derya verdiklerinde Şişli Belediyesi İZEV’in Derdiyok.” yardımına koştu. İZEV’deki aileler, “İZEV Çocukları Aileleri Yardımlaşma herkesin tabağına aslan payı düşüyor. Bu satırların yazarı Derya Derdiyok, Derneği” adında bir dernek kurdular ve Ama tüm bu başarının sırrı onların kendi ifadesiyle “başka hiçbir yerde Şişli Belediyesi’nin yer ve eşya temin kalbinde saklanıyor. Onlar, haklarında görmediği” o garsonları, İstanbul etmesiyle Down Cafe hizmete açıldı. söylenebilecek yüzlerce söze iki kelime Mecidiyeköy’deki Down Cafe’de ile cevap veriyorlar: “Sadece farklıyız” gördü. ) SARUHAN SİNGEN diyorlar ve kendilerine güvenildiğinde (DERNEK BAŞKANI) herkese örnek olacak bir fark “Down Cafe’ye her gün farklı 5 çocuk yaratıyorlar. geliyor. Her gün gelen 5 çocuktan birinin annesi de burada bulaşığa yardımcı oluyor. Sonuç olarak bu proje, engelli çocuklarımızın annelerinin bir projesi şekline dönüştü.

Kafeyi ilk açtığımızda insanlar ‘Burası nedir?’ diye soruyorlardı. Sonra down sendromlu çocukların burada çok güzel çalıştıklarını, kafenin eksiksiz şekilde işlediğini gördükçe insanlar, kafenin müşterisi, down sendromlu çocukların Zaten ne Derya Derdiyok, ne de başka arkadaşı olmaya başladılar. biri o garsonları Down Cafe dışında bir yerde görebilirler. Çünkü onlar şimdilik Her gelen çocuk aslında daha fazla sadece Down Cafe’de çalışıyorlar. gelmek istiyor buraya. Keşke böyle

106 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bu Garsonları Başka Hiçbir Yerde Göremezsiniz You won’t See These Waiters Anywhere Else

“All of you are so sweet and lovely. I with disabilities with donations they have never seen such waiters who are collected, and donated it to the state. so respectful and polite anywhere else. I am so glad to have met you... Derya But there was a need for a place to Derdiyok” employ the youth who had finished school. When the decision was made The writer of these comments, Derya to establish the Down Cafe, the Şişli Derdiyok, saw those waiters she had Municipality rushed to İZEV’s aid. The “never seen anywhere else” at the İZEV families founded an organization Down Cafe in Mecidiyeköy district of called the “İZEV Child and Family İstanbul. Mutual Support Association”, and with the help of the Şişli Municipality in As a matter of fact, neither Derya providing a location and equipment, the hidden in their hearts. In response to Derdiyok nor anyone else would be able Down Cafe was opened for service. the hundreds of things that can be said to see those waiters anywhere else, about them, their response is simple, because for the present, they only work ) SARUHAN SİNGEN “We are just different.” In displaying at the Down Cafe. (PRESIDENT OF ASSOCIATION) this self-confidence, they are making “Every day, five different children a difference that is an example to The Down Cafe, where youth with come to work at the Down Cafe. And everybody. down syndrome serve so professionally, every day, the mother of one of those was opened in Mecidiyeköy in 2011. children comes to help with washing up. But the foundation of this unique Consequently, this project has become cafe was actually laid twenty years the project of the mothers of children ago. In 1993 fifteen families who have with disabilities. children with disabilities established the İstanbul Foundation for People When we first opened the cafe, people with Mental Disabilities (İZEV) in a tiny asked, “What is this place?” Then, shack in Mecidiyeköy. Starting off in a after seeing how well the youth with single-story wooden hut with a group down syndrome worked here and how of ten people, this team succeeded perfectly the cafe functioned, people in constructing a three-story school became regular customers of the cafe with a capacity for 250 students and began to form friendship with the children with down syndrome.

Every child who comes here actually wants to be here more often. If only more places like this could be opened, we could find employment opportunities for more youth.”

In this success story of Sabancı Foundation Changemaker Down Cafe, everyone gets the lion’s share on his plate. But the secret to this success is

107 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers KAMİL ÇETİN ORALER

Öğretmenlerin İkinci Baharı

Kamil Çetin Oraler, hayalini hayata geçirmek için ilk olarak 1986 yılında Kadıköy Sağlık ve Eğitim Merkezi Vakfı’nı (KASEV) kurdu.

Oraler’in asıl amacı, öğretmenlerin Avrupa standartlarında hizmet alabilecekleri bir huzurevi açmaktı. Bu amaç uğruna kapı kapı dolaştı ve aradığı desteği iş adamı Kadir Has’tan buldu. 1991 yılında temeli atılan huzurevi projesi, merhum iş adamı Kadir Has’ın da yardımlarıyla 1996 yılında faaliyete geçti. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Kamil Çetin ) KAMİL ÇETİN ORALER Oraler, son basamaklara yaklaşmış Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden “Ben tüm malvarlığımı ve günlerimi insanları bir nebze mutlu etmek için Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak KASEV’e bağışladım. Burada gece gündüz demeden çalıştı ve onların Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak... büyüklerimle birlikte kalıyorum. ikinci baharlarında bahar çiçekleriyle Huzurevimizde yaş ortalamamız 94. Bir dolu kocaman bir fark yarattı. AHMET HAŞİM kimya öğretmenimiz var, kendisi 100 yaşında. İnsan yaşamı, ne zaman başlayıp ne zaman biteceğini bilinmeyen bir Burada insanlara gönüllü olarak yardımcı merdiven. Bu hayat merdivenlerini ağır olmak, yaşamlarını kolaylaştırmak için ağır çıkarken, son basamaklara yaklaşan onlara destek olmak, beni mutlu ediyor. insanın hem sevgiye hem de ilgiye her Herkesin hayatta bir mutluluk formülü zamankinden daha fazla ihtiyacı oluyor. vardır. Ben başımı yastığa koyduğum İhtiyaç duyulan bu sevgi bazen aile, zaman, burada başkaları için güzel bazen de kişi veya kurumların çabaları şeyler yapma inancımı, gayretimi, ile sağlanıyor. azmimi yenileyerek yatıyorum. Sabahları yeniden büyük bir gayretle ve azimle Kamil Çetin Oraler, sağlık merkezlerinde uyanıyorum.” ve birçok devlet hastanesinde 45 yıl bakteriyoloji uzmanı olarak hizmet verdikten sonra emekli oldu. Ama o, köşesine çekilip hayattan emekli olmayanlardan.

Görev için birçok kez yurtdışına çıkan Kamil Çetin Oraler, yaşlılık hizmetlerinin birçok ülkede üst seviyede olduğunu görünce, “Neden bizim ülkemizde böyle bir kurum yok?” diyerek hayal kurmaya başladı.

108 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Öğretmenlerin İkinci Baharı A Second Spring for Teachers

You will ascend this staircase slowly fall asleep renewing my belief in doing Your skirts sweeping piles of sun-colored good for others as well as my efforts leaves and determination. And in the morning And one day you will weep as you watch the I wake up with even greater energy and heavens... determination.”

AHMET HAŞİM Sabancı Foundation Changemaker Kamil Çetin Oraler has worked day The life of man is a staircase with and night to bring happiness into the an unknowable beginning and end. lives of those who are approaching the As man slowly ascends the staircase last steps of the staircase, making an of life and approaches the last steps, our own country?”, his dream began to enormous blossom-filled difference in he is in greater need than ever of love shape. this second spring of their lives. and attention. The need for this love is sometimes met by the family, and In order to realize this dream, in 1986 sometimes through the efforts of other Kamil Çetin Oraler first founded the individuals and institutions. Kadıköy Health and Education Center Foundation (KASEV). After serving as a specialist in bacteriology for 45 years in various Oraler’s primary objective was to health centers and many state establish a home for the aged where hospitals, Kamil Çetin Oraler retired. teachers could obtain services that But he isn’t one of those who met European standards. To achieve withdraws into a corner and retires this objective, he went from door from life. to door, and eventually found the support he was searching for from the During his many travels abroad in businessman Kadir Has. The foundation the course of his duties, Kamil Çetin for the home was laid in 1991, and with Oraler had occasion to observe the high the help of late Kadir Has, it went into level of services for the aged in many operation in 1996. countries. Asking himself the question, “Why are there no such institutions in ) KAMİL ÇETİN ORALER “I have donated all of my assets and my time to KASEV. I live here myself in the company of my elders. The average age in our nursing home is 94. We have a chemistry teacher living here who is 100 years old.

It makes me happy to be here helping people as a volunteer, supporting them by making their lives easier. Everyone has a formula for happiness in life. When I lay my head on my pillow, I

109 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers K. DEMİREL SEVGİ EĞİTİM DERNEĞİ

Bu Kafede Hiçbir Şey Bildiğiniz Gibi Değil

hayata geçirdiği kafe, hem engellilere eğitimlerini burada periyodik olarak kendi becerilerini ve birikimlerini sürdürüyorlar. Sekiz öğrencimiz, sunabilecekleri bir alan sağlıyor, hem de işletmelerde servis hizmetleri yapabilecek onları yeteri kadar tanımayan insanlara, beceri ve donanıma sahip oldular ve engellileri gerçekten tanıma fırsatı ilçemizdeki iki işletmede işe başladılar. veriyor. Bu kafe sayesinde gençler öncelikle ) VEFA DEMİRKIRAN toplumla buluştular, sosyalleştiler. (DERNEK BAŞKANI) Toplumun da bize bakış açısında büyük “Okulumuzda çeşitli atölyelerimiz var. bir değişiklik oldu. Engellilerin de, zihinsel Ama çalışmalarımız hep okul içerisinde engellilerin de toplumda bir rolleri kalıyordu. Çalışmalarımızı toplum olabileceğini, bir iş ve meslek sahibi içerisinde bir iş uygulama merkezi olarak olabileceklerini ve işlerini en iyi şekilde yapılandırmak için bu kafeyi açmak yapabileceklerini herkese gösterdiler.” istedik. Coğrafyalar değişse de dünyanın Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Kazım bütün kafeleri, restoranları hemen Burada çocuklara eğitim vermek, daha Demirel Sevgi Eğitim Derneği’nde hemen aynıdır. Garsonlar servis açar, sonrasında da toplumla buluşmalarını Down Sendromlu ve zihinsel engelli yemekler mutfakta pişer, hesaplar sağlamak için Sabancı Vakfı Toplumsal öğrenciler toplumun kendilerine biçtiği ödenir, müşteriler mutlu ayrılır. Gelişme Hibe Programı’na projemizi sınırlı role meydan okudular. Kendilerine hazırlayarak başvurduk ve hibe programı fırsat verildiğinde en titizden daha Ama Konya’nın Ereğli ilçesindeki “Sevgi kapsamında da kafemizi açarak hayata temiz, en çalışkandan daha çalışkan Down Cafe”de, sıradan olmayan bir geçirdik. ve en yetenekliden daha yetenekli şeyler var. Kazım Demirel Sevgi Eğitim olabileceklerini göstererek kocaman bir Derneği’nin kurduğu Down Cafe’de, Kafe aynı zamanda bir eğitim atölyesi fark yarattılar. down sendromlu ve zihinsel engelli olarak hizmet veriyor. Gençler uygulamalı öğrenciler servis açıyor, misafirlerine kahvaltı hazırlıyor ve çayları tazeliyorlar. Çünkü bu kafenin ev sahibi engelli gençler.

Ereğli’deki Kazım Demirel Eğitim Uygulama Okulu’nda okuyan öğrencilerin uygulamalı eğitim aldıkları bu kafe, Fark Yaratan bir proje ile hayata geçti.

24 öğrencinin her gün saat 9:00 ile 17:00 arası, staj uygulaması kapsamında görev aldığı kafede, öğrenciler ay sonunda çalıştıkları saat karşılığı kadar ücret de alıyorlar.

Kazım Demirel Sevgi Eğitim Derneği’nin eski bir karakol binasını restore ederek

110 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza K. DEMİREL SEVGİ EDUCATION ASSOCIATION okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bu Kafede Hiçbir Şey Bildiğiniz Gibi Değil Nothing is as it Seems in This Cafe

No matter where in the world you go, end of each month receive payment for all the cafes and restaurants are much the number of hours they have worked. the same. The waiter serves you, the food is prepared in the kitchen, the bill Kazım Demirel Sevgi Education is paid and the customer leaves happily. Association restored an old police station in which they located the cafe, But there is something out of the presenting the youth with disabilities ordinary at the Sevgi (Love) Down with a place where they could display Cafe in Konya’s Ereğli district. At the their skills and experience, at the same Down Cafe founded by the Kazım time giving people who did not know Demirel Sevgi Education Association, them sufficiently the opportunity to it is the students with down syndrome really know them. play a role in the society, that they can and mental impairments who serve learn a profession and that they can do you, prepare breakfast for guests and ) VEFA DEMİRKIRAN the job the best way they can.” freshen up your tea. Because the hosts (PRESIDENT OF ASSOCIATION) of this cafe are youth with disabilities. “We have a variety of workshops at the Students at the Sabancı Foundation school, but our efforts always remained Changemaker Kazım Demirel Sevgi This cafe in which students at the inside the school. We wanted to open Education Association rejected the Ereğli Kazım Demirel School of Applied this cafe as a center of applied work limited role that the society had Education receive their practice came within the society. allotted them. By demonstrating that into being with a changemaking they could be cleaner than clean, harder project. In order to educate the children and working than the hardest working and ensure their integration into the society, more accomplished than the best, they At this cafe, 24 students work we prepared our project and presented made an enormous difference. every day between 9:00 and 17:00, it to the Sabancı Foundation Social performing their internships, and at the Development Grant Program; we opened the cafe under the sponsorship of the grant program and brought it to life.

The cafe also serves as an educational workshop. The youth carry out their internships here periodically. Eight of our students have acquired the skills to perform as servers in outside enterprises and have started working at two businesses in our district.

Because of this cafe, our youth were able to meet members of society and socialize. There has been a significant change in the way that the society regards us. Our students have demonstrated to them that persons with disabilities and mental impairments can

111 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers KENAN ZÜLALOĞLU

İşitme Engellilerin Kalpten Gelen Sesi Oluyor

ve ön lisans programlarına kayıt olma yurtdışında hakim, diş doktoru oluyor. hakkı kazanırken, bir grup işitme Türkiye’de bir tane işitme engelli engelli öğrenci de KPSS sınavlarına çocuğun doktor olduğunu, diş doktoru hazırlanıyor. olduğunu gören var mı? Göremezsiniz, çünkü sınavları kazanamıyorlar. İşte ) KENAN ZÜLALOĞLU biz bu açığı bir nebze kapatmaya “Ben matematik öğretmeniyim. çalışıyoruz.” Derslere girip matematik anlatıyorum. İşaret dili tercümanımız Ayşe Hanım Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Kenan tercüme ediyor, çocuklar anlamadıkları Zülaloğlu, mesleki birikimini ve soruları tekrar Ayşe Hanım’a soruyorlar. kalbini işitme engelli gençlere adadı. Ayşe Hanım da bana soruyor, ben İşitme engellilerin meslek sahibi cevaplıyorum. Çok zor bir iş bu yaptığımız. olabilmeleri ve eğitim hakkından eşit Sadece benimle de bitmiyor; Türkçe, faydalanabilmeleri için kurdukları coğrafya, tarih öğretmeni, hepsi derslerini eğitim merkezinde, ders ile işaret dilini Birçok engelli vatandaşın haklarını bu şekilde anlatıyor, tercümanımız her buluşturdu. Hem işaret dilinde, hem alabilmek için sesini duyurmakta dersi işaret dili ile çeviriyor. de herkesin kalbinde kocaman bir fark zorlandığı dünyamızda, işitme engelli yarattı. vatandaşlar hem seslerini duyurmakta, Bizim eğitim merkezimizde eğitim hem de haklarını duymakta zorluk alan öğrenciler, geçmiş yıllarda normal yaşıyorlar. Eğitim hakkından diğer lisede konuşan duyan öğrenciler ile insanlarla eşit şekilde faydalanamayan okumuşlar. Dersleri anlamaları mümkün işitme engelliler, üniversite sınavında değil, bu nedenle üniversite sınavında da, sonrasında iş bulmakta da zorluklar başarılı olamıyorlar. İşitme engelliler yaşıyorlar.

Fakat Fark Yaratan isimlerin gönüllü çabaları işitme engellilere bir ses, bir nefes olabiliyor.

Kenan Zülaloğlu, 30 yıllık mesleki birikimi olan bir öğretmen. Ama onun en büyük birikimi, işitme engelli gençlere verdiği eğitim. Bakırköy Belediyesi’nin katkıları ile “Bakırköy Gençlik Merkezi”ni kuran Zülaloğlu, burada hem maddi, hem de fiziksel açıdan imkanı olmayan işitme engelli gençleri eğitim hayatına hazırlıyor.

Kenan Zülaloğlu ve öğretmen arkadaşlarının verdiği eğitim ile üniversite sınavına hazırlanan 60 öğrencinin 50’si, üniversitelerin lisans

112 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. İşitme Engellilerin Kalpten Gelen Sesi Oluyor People with Hearing Impairments Find a Voice from the Heart

In a world where many citizens with Of the 60 students who were prepared disabilities find it difficult to make for university entrance examinations their voices heard, in order to claim by Kenan Zülaloğlu and his teaching their rights, people with hearing colleagues, 50 were accepted for impairments experience difficulties registration in university undergraduate not only in making themselves heard and associate degree programs. At the but also in hearing about their rights. same time, another group of students The people with disabilities have with hearing impairments are prepared less access than their counterparts for the public personnel selection to the benefits of the equal right to examination (KPSS). education, and experience greater difficulties in both university entrance ) KENAN ZÜLALOĞLU professional experience, along with examinations and in their subsequent “I am a teacher of mathematics. I his heart, to youth with hearing search for employment. go to class and give the lesson in impairments. At the education center mathematics, and our sign-language he united sign language and lessons But the efforts of volunteering interpreter Ayşe translates; the students so that the young people with hearing Changemakers provide both a voice ask their questions to the interpreter, impairments could benefit from their and an inspiration to the people with the interpreter asks me, and I reply. right to education and be prepared for hearing impairments. What we are doing is quite difficult. And a profession. He made an enormous it doesn’t stop there; the teachers of difference both in sign language and in Kenan Zülaloğlu is a teacher with Turkish language, geography, history - the hearts of all. 30 years of professional experience. all of the teachers give their lessons this But his greatest experience is the way, and our interpreter translates every education he has provided to young lesson into sign language. people with hearing impairments. With the contribution of the Bakırköy In previous years, the students receiving Municipality, Zülaloğlu established the training in our education center were “Bakırköy Youth Center”, where young studying in normal high schools along people with hearing impairments with speaking and hearing students. It who lack both economic and physical was impossible for them to understand resources are prepared for the world of the lessons, and consequently they education. were unable to pass the university entrance examinations. The young people with hearing disabilities in other countries become judges or dentists. Has anyone ever seen a child with hearing impairments in Turkey become a doctor or a dentist? Of course you wouldn’t, because they can’t pass the examinations. It is precisely this deficit that we are attempting to address.”

Sabancı Foundation Changemaker Kenan Zülaloğlu has dedicated his

113 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers LÜTFİYE KELLECİ BİRER

Engelli Kadınların Hak Mücadelesi

Devlet Su İşleri’nde memur olarak işe başladı. İlk görevi kurumdaki tercüme işleriydi. Tercüme edilecek işleri brail alfabesinde bastırıyor, o şekilde okuyor, ardından tercüme edip daktiloya yazıyordu.

Görme engelli Lokman Ayva milletvekili seçilince onun danışmanı olarak TBMM’de çalışmaya başladı. Lokman Ayva’nın görev süresi bitse de, Lütfiye Kelleci Birer TBMM’de Basın ve Halkla İlişkiler Departmanı’nda memur olarak çalışmaya devam etti.

Lütfiye Kelleci Birer, 1970 yılında Lütfiye Kelleci Birer’in bu başarı gibi hiyerarşik yapılanmıyoruz, yardım Giresun’un bir köyünde çiftçi anne- dolu hikayesi bile onun Fark Yaratan toplamıyoruz. Eşit bir şekilde yapılanıyor babanın ilk çocuğu olarak doğuştan olmasına yeterken, o kendi hikayesi ile ve hak temelli çalışıyoruz. görme engelli bir şekilde dünyaya geldi. sınırlı kalmadı. Giresun’da görme engelliler için okul Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe olmadığı ve diğer okullar da kaynaştırma ) LÜTFİYE KELLECİ BİRER Programı kapsamında desteklenen eğitimi için kabul etmediğinden 10 “Üniversite yıllarındayken önce engelliler ‘Engelli Kadınların Hak Temelli Mücadele yaşına kadar okula başlayamadı. alanında faaliyet gösteren sivil toplum Adımları’ projesini hayata geçirdik. 10 yaşında ise büyük mücadeleler örgütleri ile çalışmaya başladım. sonucunda, Ankara’da görme engelliler Sonra kadın örgütlerinin içinde yer Bu proje kapsamında Samsun, Ankara için eğitim veren bir okula yatılı olarak almak istedim. Hem engelli, hem de ve İzmir’de engellilere yönelik çalışan kabul edildi. kadın örgütlerinde ‘engelli kadın’lara sivil toplum kuruluşlarındaki kadınlarla yaklaşımın doğru olmadığını gördüğümüz üçer günlük atölye çalışmaları yaptık. Bu için, 2011 yılında bir grup engelli çalışmalarda engelli hakları, ayrımcılık, arkadaşım ile Engelli Kadın Derneği’ni toplumsal cinsiyet, kadına yönelik kurduk. şiddet gibi konularda çalışmalar yaptık. Bu toplantılarla 65 kadına ulaştık. Çünkü kadın örgütlerinde engelli kadınlar Projemizdeki 6 kolaylaştırıcıdan 5’i akla gelmiyordu, engelli örgütlerinde ise görme engelliydi. Bu anlamda da bir fark engelli kadın kavramı hiç yoktu. Engelli yarattık.” kadınların sosyal hayata katılımları da çok düşük. Dolayısıyla engelli bir kadın Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Lütfiye hem engelli, hem kadın olduğu için iki Kelleci Birer ve Engelli Kadın Derneği, kere eve kapatılıyor. çifte dezavantajlı bir durumun içinde sorunlara takılmak yerine çözümlere Lise eğitimini Ankara’da yatılı olarak Bu sorunların gündeme gelmesi ve bizim odaklandılar. Çalışmalarıyla; engelli tamamladı, üniversite sınavında ODTÜ de deneyimlerimizi paylaşabilmemiz kadınlar için, bakışları, kavramları, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi için, bu derneği kurduk. Bir kadın örgütü politikaları değiştirecek bir fark Bölümü’nü kazandı. Üniversiteden sonra olarak çalışıyoruz. Engelli dernekleri yarattılar.

114 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Engelli Kadınların Hak Mücadelesi The Struggle of Women with Disabilities

Lütfiye Kelleci Birer was born in 1970 organizations which were active on in a village in Giresun. The first child behalf of the persons with visual of farming parents, she had visual impairments. Later I wanted to take impairments from birth. Since there part in women’s organizations. Since was no school for the students with we felt that neither of these groups was visual impairments in Giresun, and the approaching the issues of ‘women with other schools did not accept her for disabilities’ properly, in 2011 a group of the mainstream education, she could friends and I established the Association not begin school until she was 10 years of Women with Disabilities. old. At the age of 10, as the result of great struggles, she was accepted at The problem was that women’s a boarding school for the persons with organizations didn’t consider women violence against women. We reached 65 visual impairments in Ankara. with disabilities, and in organizations women in these meetings; out of the 6 for the persons with disabilities the facilitators in the project, 5 had visual She completed her high school concept of women with disabilities was impairments. In this sense, we also education at the boarding school in absent. Their participation in social life made a difference.” Ankara as well, and gained admission to is minimal. Consequently, a woman with the METU Faculty of Political Science disabilities is trapped in her home both Sabancı Foundation Changemaker and Public Administration. After because she has disability and because Lütfiye Kelleci Birer and the Association university, she began working as a civil she is a woman. of Women with Disabilities had a servant at the State Hydraulic Works. double disadvantage, but focused Her first job was as a translator at the We established this organization to put on solutions rather than problems. institution. She would have the texts these issues on the table and to share Their endeavors made a difference for printed in the Braille alphabet, read our own experiences. We work like a women with disabilities that will affect them, then translate and type them. women’s organization. We don’t have a outlooks, concepts and policies. hierarchy like the organizations working When Lokman Ayva, a deputy with for persons with disabilities and we don’t visual impairments, was elected collect assistance. The basis is equality to the parliament, she began to and we work on rights issues. work as his consultant at the Grand National Assembly of Turkey. After With the support of the Sabancı Lokman Ayva’s term was over, Lütfiye Foundation Social Development Grant Kelleci Birer continued to work at Program, we initiated the ‘Rights-based the Assembly in the Press and Public Struggle of Women with Disabilities’ Relations Department. project.

Lütfiye Kelleci Birer’s success story up In this project, we worked with women to this point would have been sufficient in civil society organizations in Samsun, to qualify her as a Changemaker, but Ankara and İzmir who worked on behalf she didn’t limit herself to her own story. of the persons with disabilities. We held three-day workshops in which ) LÜTFİYE KELLECİ BİRER we worked on topics such as the “During my years at the university rights of the persons with disabilities, I began working with civil society discrimination, gender in society and

115 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MAYIS’TA YAŞAM KOOPERATİFİ

Eğitimde Rekabet Değil, Dayanışma

“Tüm sistemi biz değiştiremeyiz” Üniversiteye hazırlanan, tekstil diyerek susmak yerine, üniversiteye atölyelerinde çalışan, liseyi dışarıdan hazırlanan öğrencilere tek tek bitiren, açık öğretimde okuyan, okuldaki ücretsiz dersler vermeye başladılar. derslerinde başarısız olan ve desteğe Öğrencilere ulaşmakta zorluk çekince, ihtiyacı olan herkese kapılarını ücretsiz mahallelerdeki köy derneklerini açıyorlar. dolaştılar. Böylece ihtiyacı olan öğrencilerin hayatında bir güneş ) CEREN CİVELEK açarken, bahar güneşinin açtığı bir (PROJE EĞİTMENİ) Mayıs sabahında eğitim kooperatifi “Kooperatife gelen öğrencilerin birçoğu kurmaya karar verdiler. geçim sıkıntısı yaşıyor, bu nedenle hem çalışıyor, hem de okuyorlar. Dolayısıyla Mayıs’ta Yaşam Kooperatifi’nin temeli, üniversite sınavlarında başarılı olamıyorlar. 2002 yılında Ümraniye’nin 1 Mayıs Mahallesi’nde 5 idealist gencin çabaları Kooperatife gelen öğrenciler ile birlikte Gülistan Özdemir, Yeşim Koloğlu, ile işte böyle atıldı. Amaçları, maddi çalışma grupları oluşturuyoruz. Bu Ercan Coşkun, Kenan Arslan ve yetersizlikten dolayı dershaneye öğrenciler, sorumluluklarını birlikte Çetin Eren üniversitede okuyan beş gidemeyen öğrencilere bir umut olmaktı. paylaşıyorlar, birbirlerinin eksiklerini öğrenciydiler. tamamlamaya yönelik ders çalışıyorlar, 2002 yılında bir kalem, bir defter kaynaklarını, bilgilerini paylaşıyorlar. Kendileri Boğaziçi Üniversitesi’nde ile çıktıkları yolda 10 yıl içinde başarı ile okuyorlardı, ama dershaneye çok aşama kaydettiler. Bugün Kurduğumuz kooperatif, bir dershane değil. gidemeyen, üniversiteyi kazanamayan Sultanbeyli, Yenibosna, Tuzla ve 1 Öncelikle kooperatife gelen öğretmenler binlerce öğrenci için de bir şey yapmak Mayıs Mahallesi’ndeki dört şubede de, öğrenciler de eşit söz hakkına sahip. istiyorlardı. kendi deyimleri ile ‘ders çalışıyorlar’. Bugüne kadar burada 1.000’e yakın öğrenci ders aldı ve 200’e yakın öğretmen de gönüllü olarak ders verdi. Burada üniversiteye hazırlanıp kazanan öğrenciler, geri dönüp hoca oluyor ve ders anlatmaya devam ediyorlar.

Kooperatifin tüm ortaklarının verdiği 15 liralık bir aidatı var. Bu aidatı ders veren öğretmen de, ders alan öğrenci de eşit miktarda veriyor. Bu aidatla da zaten kooperatifin giderleri karşılanıyor. “

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Mayıs’ta Yaşam Kooperatifi üyeleri, bilginin gücünü gördüler. Tahtaya yazılabilecek en doğru formülün, eğitimde rekabet değil, dayanışma olduğuna inandılar. Çalışmalarıyla binlerce öğrencinin hayatında silinmeyecek bir fark yarattılar.

116 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza LIFE IN MAY COOPERATIVE okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Eğitimde Rekabet Değil, Dayanışma Solidarity in Education, not Competition

Gülistan Özdemir, Yeşim Koloğlu, is not a private teaching institution. Ercan Coşkun, Kenan Arslan and Çetin Both the teachers and the students Eren were five university students. who attend are entitled to equal voices. To date, nearly 1,000 students have They were successful graduates of attended and nearly 200 volunteer Boğaziçi University, but they wanted teachers have given lessons. The to do something for the thousands of students who have prepared for students who were unable to attend university examinations here and won private tutoring lessons in order to pass admittance return to become teachers, the university entrance examinations. and the lessons continue.

Instead of standing aside and saying, In the ten years since 2002 when There is a membership fee of 15 liras for “We can’t change the entire system they started out with just a pen and all members of the cooperative. Both ourselves,” they started to tutor, a notebook, they have made great teachers and students pay the same fee, free of charge, students who were strides. Today they are “studying” as which is used to meet the expenses of preparing for university. When they had they put it, in four branches located in the cooperative.” difficulties in finding students, they Sultanbeyli, Yenibosna, Tuzla and the 1st visited the village associations in the May Quarter. They open their doors to The members of the Sabancı neighborhoods. And as they provided a all those who have been unsuccessful Foundation Changemaker Life in May ray of sunlight to students who were in in their schoolwork, who are preparing Cooperative have seen the power need, one May morning brightened by for university, who are working in of knowledge. They believe that the the spring sun they decided to establish textile workshops, who are studying in most correct formula to inscribe on an education cooperative. the open education system, in short, to the blackboard is solidarity rather than all who are in need of support, free of competition in education. Through their And so the foundation for the Life in charge. efforts, they have made an ineradicable May Cooperative was laid in 2002 in difference in the lives of thousands of the 1st May Quarter of Ümraniye district ) CEREN CİVELEK students. by five young idealists. Their goal was (PROJECT TRAINER) to provide a ray of hope to students “Most of the students who come to who were financially unable to obtain the cooperative experience problems private tutoring. earning a living, so they are both working and studying at the same time. Consequently, they are unsuccessful in passing the university entrance exams.

We form study groups with the students who come to the cooperative. These students share their responsibilities with one another; they study with a view to helping one another to remedy the deficiencies, sharing their resources and their knowledge.

The cooperative we have established

117 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MEHMET MÜNİR CURA

Mardin’in Genç Atletlerini O Yetiştiriyor

sporcular, Mardin Belediyesi’nin katkısı malzeme eksiklerini gideriyoruz, onları ile bir kros parkuruna kavuştular. 1.100 evlerinden alıyoruz, kros parkuruna, metrelik rakımı ile atletizm için oldukça piste, antrenmanlara götürüyoruz. İl elverişli olan Mardin’de daha iyi yarınlar dışında yapılan yarışmalar sayesinde, için koşmaya başladılar. daha önce hiç Mardin dışına çıkmayan öğrencilerimiz, şehir dışına çıktı, oranın ) MEHMET MÜNİR CURA kültürel yerlerini gezdi ve üst düzey “Biz sadece spor açısından bakmıyoruz. sporcularla tanıştı.” İlk etaptaki amacımız, öğrencilerin boş zamanlarını iyi ortamlarda ve Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Mehmet doğru bir şekilde değerlendirmeleri. Münir Cura ve Mardin’in genç atletleri, Bunun için kitap okuma etkinlikleri koştukları her metrede ve attıkları her yaptık, öğrencileri il içerisinde yapılan adımda kaderlerinin parkurunu yeniden yarışmalara götürdük. çizerken, sadece kendileri için değil, Mardin’in geleceği için de kocaman bir Son yıllarda Türkiye’yi uluslararası 2012 yılının sonunda, öğrencilerimiz fark yaratıyorlar. yarışlarda Elvan Abeylegesse, İlham Türkiye çapında yapılan yarışlarda Tanui Özbilen, Polat Kemboi Arıkan, toplam 16 tane madalya kazandılar. Tarık Langat Akdağ gibi yabancı kökenli Üniversitede Beden Eğitimi ve Spor atletler temsil ediyor. Türkiye’den çok Bölümü’ne hazırlanan öğrencilerimiz uzaklarda, Afrika kıtasında yetişen oldu. O öğrencilerimizin de 10’u atletler bayrağımızı yarışlarda başarı ile üniversiteyi kazandı. temsil etse de, yeni rekortmen atletler daha yakında, Mardin’de yetişiyor. Şu anda bizim lisanslı 120’ye yakın öğrencimiz mevcut. Bu öğrencilerin Geleceğin atletlerinin önünde ise Türkiye’ye çok defa madalyalar getirmiş milli atlet, Mehmet Münir Cura bulunuyor.

Mehmet Münir Cura, 12 kez giydiği milli forma ile dağ kros dalında dünya üçüncülüğü ve Balkan şampiyonluğu elde etti. Ama o, geleceğini yeni atletler yetiştirmek için Mardin’de gördü. Cura, dönemin Mardin Valisi Mehmet Kılıçlar’ın desteği ile Mardin Atletizm Spor Kulübü’nü kurdu. Kalkınma Bakanlığı’nın Sosyal Destek Programı’nın da desteğini alan Cura, terini Mardin’de atletizm için dökmeye başladı.

Antrenmanlarını ilk zamanlarda tarlalarda, yol kenarlarında yapan genç

118 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Mardin’in Genç Atletlerini O Yetiştiriyor He Trains Mardin’s Young Athletes

and first place in the Balkan track, the running track and to training championships. But he foresaw his sessions. Because of the competitions future in training new athletes in held outside the province, students who Mardin. With the support of Mehmet had never left Mardin before were able Kılıçlar, then the Governor of Mardin, to travel outside the city, to visit the he founded the Mardin Sports Club for cultural attractions of other places and Athletics. With further support from to meet high-ranking athletes.” the Ministry of Development Social Support Program, Cura began to pour Sabancı Foundation Changemaker his sweat equity into athletics in Mehmet Münir Cura and the young Mardin. athletes of Mardin are making an In recent years, Turkey has been enormous difference by marking out the represented in international The young athletes who trained at tracks of their future with every meter competitions by the athletes of foreign first in fields and on open roadsides they run and every step they take, not origin, such as Elvan Abeylegesse, İlham eventually, with the contribution of the only for themselves but for the future Tanui Özbilen, Polat Kemboi Arıkan Mardin Municipality, acquired a cross- of Mardin. and Tarık Langat Akdağ. While these country running track. They began to athletes who were raised far away on run for better tomorrows for Mardin, the African continent have carried our where the 1,100-meter elevation is flag with great success, new record- quite favorable for athletics. breaking athletes are being trained closer to home: in Mardin. ) MEHMET MÜNİR CURA “We don’t look at this simply from the Leading these athletes of the future aspect of sports. Our aim at the first is a man who has repeatedly brought stage was to ensure that students are medals home to Turkey: national spending their free time productively athlete Mehmet Münir Cura. in good environments. To achieve this, we held reading activities and took the Mehmet Münir Cura donned the students to competitions held within the national uniform 12 times in cross- province. country mountain running, winning third place in the world championships At the end of 2012, our students had won 16 medals in competitions held across Turkey. We had students who were preparing for university entrance exams for Physical Education and Sports departments; 10 of them gained admittance to university.

Right now, we have nearly 120 students who are licensed athletes. We provide these students with the equipment they lack and pick them up from their homes to take them to the cross-country

119 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MEHMET SELİM BAKİ

Barış İçin Müzik

çaldığı bir gelecek hayal ediyordu ve bu çalmak dışında, solfej, armoni, müzik hayali için çalışmaya başladı. tarihi gibi dersleri de içeren çok sesli müzik eğitimi, Vakıf ve ilköğretim Mehmet Selim Baki, başarılı bir mimar. okullarının binalarında sürdürülüyor. Yıllarca Almanya ve Türkiye’de birçok projeye imza attıktan sonra, son Bu başarılarının ardından Barış İçin imzasını çocukların dünyasına atmak Müzik Vakfı yurtdışına da açıldı. 2011 istedi. yılında, Simon Bolivar Orkestrası’nın konserleri sırasında, “El Sistema”nın 2005 yılında İstanbul Edirnekapı’daki bir kurucusu Maestro Abreu, Barış İçin ilköğretim okulunun bodrum katında, Müzik Vakfı ile iletişime geçti. Bu çocukların ücretsiz müzik eğitimi işbirliği sonucunda, Barış İçin Müzik almasını sağlayan Baki, projesini zaman Vakfı ve El Sistema öğrencilerinin içinde büyüttü. 2011 yılında Barış İçin katılımıyla 200 kişilik Venezuela-Türkiye Müzik Vakfı’nı kurdu ve bodrum katında Çocuk Orkestrası kuruldu. Mehmet Selim Baki, İstanbul birkaç müzik aleti ile çıktığı yolda Edirnekapı’da bir okulun bodrum katına binlerce öğrenciye ulaştı. ) MEHMET SELİM BAKİ indiğinde, karşısında bomboş bir oda “Biz öğrenci seçmiyoruz. Bu kesinlikle bir vardı. Ne bodrum katındaki duvarlar Barış İçin Müzik Vakfı’nda 700 öğrenci yetenek avcılığı veya virtüöz yetiştirme boyalıydı, ne de bir ses yükseliyordu. düzenli olarak ücretsiz müzik eğitimi projesi değil. Tamamen çocukların Ama onun hayallerinin sesi vardı. O, alıyor. Ulaşılan toplam öğrenci sayısı demokratik hakkı olması gereken müzik çocukların müzik eğitimi aldığı, akordeon ise 3.000’i geçmiş durumda. Enstrüman sanat eğitimini, okyanusta bir damla misali yerine getirmeye çalışıyoruz.

Bir şeyi karşılıksız olarak yapmak, bir de bunun üstüne para harcamak falan pek inandırıcı gelmiyor insanlara. Öyle bir şaşkınlık seziyorum. Aslında çocuklara bırakılacak en büyük miras, böyle bir şey olabilir. Birkaç tane daha fazla mal mülk yerine, onlara böyle bir şey bırakmak bence en doğru miras olur.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Mehmet Selim Baki, emeklilik günlerini hayattan koparak değil, yeni hayatlar yetiştirerek geçirmek istedi. Barış İçin Müzik projesiyle yola çıktı, çocuklara ruhun gıdasını öğretti. Hem çocukların hem de ailelerin hayatında kocaman bir fark yarattı.

120 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Barış İçin Müzik Music for Peace

When Mehmet Selim Baki descended to the basement of a school in İstanbul’s underprivileged Edirnekapı district, he found a completely empty room. The walls in the basement were unpainted, and there was not a sound to be heard. But in his imagination he could hear sounds. They were the sounds of a future where children received music education and played the accordion, and he set to work to realize his dream.

Mehmet Selim Baki is a successful architect. After signing off many projects over the years in Germany and in Turkey, he wanted to affix his final signature to the world of children.

In 2005, in the basement room of a primary school in Edirnekapı, Mehmet Selim Baki made it possible for children to receive free education in music, and over the years he enlarged the project. Orchestra, Maestro Abreu, founder confusion. Actually, the greatest legacy In 2011 he established the Music for of “El Sistema”, contacted the Music you can leave children is something Peace Foundation, and the path he had for Peace Foundation. Subsequent to like this. Instead of leaving them a few embarked upon in the basement of a this collaboration, the 200-member more goods and chattels, leaving behind school with a few musical instruments Venezuela-Turkey Children’s Orchestra something like this seems to me like the reached out to thousands of students. was founded with the participation right kind of inheritance.” of members of Music for Peace and El At the Music for Peace Foundation, 700 Sistema. Sabancı Foundation Changemaker students regularly receive education in Mehmet Selim Baki wanted to spend music. The total number of students ) MEHMET SELİM BAKİ his retirement encouraging new lives who have benefitted exceeds 3,000. “We don’t select the students. This is by rather than withdrawing himself from The lessons that include, in addition no means a talent search or a project to life. He started off with the Music to playing a musical instrument, train virtuosos. This is simply a ‘drop in for Peace project and taught children solfege, harmony and history of music, the ocean’ attempt to provide children about the nourishment for the spirit. take place at the Foundation and in with the education in the art of music He made an enormous difference in elementary school buildings. that should be their democratic right. the lives of both the children and their families. Following this success, the Music Doing something without the for Peace Foundation became active expectation of reward and spending abroad as well. During the course of money on top of it doesn’t seem very the 2011 concerts of the Simon Bolivar convincing to people. I sense that kind of

121 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MELAHAT AYDIN

Okul Sadece Duvarların Arasında Değildir

Tayin olduktan kısa bir süre sonra dağıldık. Ailelerle, muhtarlarla, köy da Muş Merkez Kız Yatılı İlköğretim imamları ile görüştük. Okulu’nun müdürü olarak çalışmaya başladı. Böylece Melahat Aydın, Öncelikle ailelerle kız-erkek fark Türkiye çapındaki 530 Yatılı İlköğretim etmeden eğitimin önemi üzerine Okulu’nun ilk ve tek müdiresi oldu. görüşmeler yaptık. Daha sonra aile içi ilişkiler üzerine eğitim seminerleri verdik. Melahat Aydın göreve gelir gelmez Bu çalışmalarımız sayesinde, vatandaşlar de, okulunu yarım bırakmak zorunda öğretmenleri dört duvar içerisinde kalan, köylerde tarlalarda çalıştırılan kız sadece bilgi veren insanlar olarak öğrencilerin peşine düştü. görmediler, kendilerine yakın hissettiler.

Öğretmen arkadaşlarıyla birlikte, Hiçbir zorluğu gözümüz görmedi. Köylere okulunu yarım bırakmak zorunda kalan ulaştık. Köylere ulaşmada yol sorunumuz kız çocuklarına ulaşmak için Avrupa yoktu, ama mezralara ulaşmak için Muş’un kaderi Yemen türküsündeki Birliği İnsan Kaynaklarını Geliştirme gerektiğinde ata bindik. Eğitimine devam “Burası Muş’tur, yolu yokuştur, giden Programı kapsamında “Bir Şans Daha” edemeyen kız öğrenci neredeyse biz gelmiyor, acep ne iştir?” sözleri ile projesini hayata geçirmeye karar oraya gittik. yazıldı. Yolu yokuş olarak tanındı, verdiler. Hedefleri en az 100 öğrenciyi “Giden, gelmez” denildi. Ama Muş’un yeniden okula kazandırmaktı. Bu çalışmalarımız sonucunda, gerçeği aslında bu değil. Artık gidenler proje hedefimiz 100 öğrenciyken, geliyor, gelenler Muş’ta kalmak istiyor. ) MELAHAT AYDIN 100 öğrenciyi fazlasıyla eğitime “Öncelikle okulumuzda 15 kişiden oluşan kazandırdık. Öncelikle okul Melahat Aydın, 19 yıllık bir öğretmen. öğretmenler ekibimizle bir ‘ikna ekibi’ sistemimizdeki kayıtlı öğrencilerle 2008 yılında Muş’a tayin oldu. oluşturduk. Bu ikna ekibiyle köylere görüştük, ama bunun dışında olan, başka okula gitmesi gereken öğrencilerin aileleri ile de görüştük, onları da okula kazandırdık.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Melahat Aydın ve öğretmen arkadaşları, tüm zorlukları aşıp aileler ile görüştükçe önce köy yollarındaki buzlar eridi, sonra da ailelerin katı bakışları. Böylece okula yeniden başlayan öğrencilerin kaderini değiştiren Melahat Aydın ve öğretmen arkadaşları, nesiller boyu sürecek kocaman bir fark yarattı.

122 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Okul Sadece Duvarların Arasında Değildir School is not Just Inside the Walls

The destiny of Muş was written long couldn’t continue her education, there ago in a Yemen ballad: “This is Muş, we went. its road is steep, and those who go do not return. How could this be?” The The goal of our project was to regain road there became known as steep, 100 students, but our endeavors gained and it was said that those who went well over 100. At the beginning we met there never returned. But this is not the with students who had previously been reality of Muş. Those who go there do registered in our school system, but then return, and those who come there want we also met with the families of other to remain. children who should have been going for girls and boys alike. Later, we held to school and were able to bring those Melahat Aydın has been a teacher for training seminars about relationships children into the fold as well.” 19 years. She was transferred to Muş within the family. As a result of in 2008, and shortly thereafter was these workshops, the families did not After Sabancı Foundation Changemaker appointed as the principal of the Muş view the teachers simply as people Melahat Aydın and her teacher regional girls’ elementary boarding distributing information within the four colleagues had overcome all the school, thus becoming Turkey’s first and walls of a classroom, but felt closer to obstacles and reached out to the only female principal of one of the 530 us. students and their families, first the boarding elementary schools. ice on the village roads melted, then Nothing was too difficult for us. We the stern expressions on the faces As soon as she became principal, made it to the villages. There was no of the families. By changing the Melahat Aydın began to track the problem reaching the villages by road, destiny of children who were starting female students from villages who had but there are some hamlets that we school again, Melahat Aydın and been obliged to leave school early in could only reach on horseback, so we her colleagues made an enormous order to work in the fields. did. Wherever there was a girl who difference that will last for generations.

Together with her colleagues, she decided to implement the “Another Chance” project with funding from the European Union’s Human Resources Development Program in order to reach girls who had been forced to leave school. Their goal was to win back at least 100 students to education.

) MELAHAT AYDIN “First we organized a ‘persuasion team’ from the group of 15 teachers at our school. We went out into the villages with this team, speaking with families, village headmen and village imams.

At the outset, we met with the families to discuss the importance of education

123 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MELEK ERMAN KÖNİ

Bir Kelime İle Değişir Dünya

2007 yılında evlenip Esenler’e Merkezi’ni kurduktan sonra, burada geldiğinde, onu yine aynı günlerin yetişkinlere okuma yazma kursları, beklediğini düşünüyordu. Ama öyle çocuklara okul öncesi eğitim ve kent olmadı. Esenler’de hizmet veren Melek yaşamına uyum gibi birçok konuda Erman Köni Eğitim Merkezi’nde ücretsiz eğitimler vermeye başladı. okuma yazma kurslarına katıldı. Yeni hayatı da işte o gün başladı. Bugüne kadar 3.200 kişinin eğitim aldığı Esenler’deki merkezde, okuma Cemile Bilgin ve onun gibi Anadolu’dan yazma kursları, okula giden öğrencilere İstanbul’a göç eden yüzlerce kadına, ders desteği ve anne-babalara destek yeni hayatın kapılarını açan Melek eğitimleri veriliyor. Erman Köni, aslında bir iş kadını. Ama onu farklı kılan, enerjisini sadece iş için ) MELEK ERMAN KÖNİ değil, hiç tanımadığı insanların geleceği “Hayata bakış açım değişti. Değer için de harcaması. yargılarım, değer verdiğim şeyler yer Cemile Bilgin, 2000 yılında ailesi değiştirmeye başladı. Bu tür manevi ile Malatya’dan İstanbul’a göç etti. Melek Erman Köni, İstanbul’un olaylarda fırsat eşitliği yaratabilmek, o Ailesi maddi durumu olmadığı için en yoğun göç alan ilçelerinden gizli kalmış yıldızları ortaya çıkarabilmek onu köydeki okula yollayamamıştı. Esenler’de, kadınların okuma yazma çok büyük bir haz veriyor. 9 kardeşi, annesi ve babası ile oranının çok düşük olduğunu Küçükçekmece’ye yerleştiklerinde gördüğünde, bir eğitim merkezi Bu tatmini başka alanlarda duymanız okuma yazma bilmiyordu. Her sabah açmaya karar verdi. pek mümkün değil. Özellikle insan, yaşı işe giderken, çevresinde gördüğü daha da ilerleyip, daha da olgunlaştıkça kelimeler soğuk, dünya yabancı, hayat ÇYDD ve AÇEV’in desteğini alarak hayattaki değerleri yer değiştiriyor. ona uzaktı. Melek Erman Köni Eğitim ve Kültür Ama yer değiştirtecek böyle güzel bir alan bulmalısınız. Orada bunlar öncelik kazanıyor.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Melek Erman Köni, yıllar önce sadece bir iş kadınıydı. Finans dünyasının rakamları arasında, yüzdelerle ölçülen bir hayatı vardı. Ama o herkesten farklı olarak, içindeki iyi niyetin elinden tuttu. Binlerce kalpte, kuşaklar boyu sürecek, kocaman bir fark yarattı.

124 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bir Kelime İle Değişir Dünya The World Changes with a Word

Cemile Bilgin migrated with her family When Melek Erman Köni learned about from Malatya to İstanbul in the year the extremely low literacy rate among 2000. Her family’s financial situation women living in Esenler, one of the had not permitted them to send her to areas of İstanbul that has experienced the village school. When she and her the highest rates of immigration, she nine siblings settled with their mother decided to open an education center. and father in Küçükçekmece, she did not know how to read or write. The After founding the Melek Erman Koni Educational and Cultural Center with the support of the Association in Support of Contemporary Living (ÇYDD) and Mother Child Education Foundation (AÇEV), she offered literacy classes for adults, preschool education for children and conducted training on a variety of subjects including integration into urban life.

To date 3,200 individuals have received training at the Esenler center, where in addition to literacy classes, support words she saw around her as she made in lessons is offered to school children simply a business woman. Her life her way to work every morning were and educational support is offered to was conducted amidst the numbers cold, the world was foreign, and life was parents. of the financial world, where life was far away. measured in percentages. But unlike ) MELEK ERMAN KÖNİ others, she grasped the good intentions When she married and moved to “My outlook on life has changed. My within and made an enormous Esenler in 2007, she expected that value judgments and the things I valued difference that will last for generations the same life awaited her. But that started to change places. To be able to in thousands of hearts. didn’t happen. She began to attend free create a window of opportunity in these literacy courses at the Melek Erman types of non-material situations, to be Köni Education Center. On that day her able to reveal those hidden stars is an new life began. enormous source of gratification.

The person who opened the doors to a It’s not really possible to feel such new life for Cemile Bilgin and hundreds satisfaction in other areas. As people of women like her who had migrated increase in age and maturity, the values from different parts of Anatolia to in their lives change places. But you İstanbul is a business woman named should find such a lovely area to place Melek Erman Köni. What makes her your values. Such values take priority different is that she expends her energy here.” not just on business, but on helping change the future of people she has Many years ago Sabancı Foundation never met before. Changemaker Melek Erman Köni was

125 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MERAL KEKEÇOĞLU

Arı Gibi Çalıştı

ile Düzce Üniversitesi Arıcılık Araştırma Geliştirme ve Uygulama Merkezi açıldı.

Yrd. Doç. Dr. Meral Kekeçoğlu ve ekibi, eğitimleri sadece bir binada sınırlı tutmak yerine, köylerde yaşayan kadınların ayağına gitmeye karar verdi. Üniversitenin desteği ile mobil arıcılık eğitimlerine başlandı.

) YRD. DOÇ. DR. MERAL KEKEÇOĞLU geçmişte bir kovandan 2-3 kg verim “Arıcılık merkezimizi açtıktan sonra alırken, şimdi 90 kg’a kadar bal verimi hedefimiz doğru arıcılık yöntemlerini alabiliyorlar.“ halka öğretmekti. Bu amaçla sık sık kurslar düzenlemeye başladık. Kursa Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Yrd. Doç. Albert Einstein, “Eğer arılar gelemeyenler olduğunda kar kış Dr. Meral Kekeçoğlu, Düzce’nin Yığılca yeryüzünden kaybolursa, insanın sadece demedik, tipi demedik, yağmur demedik ilçesinde adeta arı gibi çalıştı. Önce 4 yıl ömrü kalır. Arı olmazsa döllenme, ayaklarına gittik. köylü kadınların hayatına dokundu, bitki, hayvan, insan olmaz” sözüyle bir onlarla beraber bir ilçenin geleceğine bilim insanı olarak arıların insanoğlu için Arıcılarımızın yaşadığı sorunları çözmek yön verdi. Yıllarca bal verecek, nesilden önemini dile getirmişti. için peteklerin başında eğitimler verdik. nesile geçecek kocaman bir fark yarattı. Onlar da eğitimler sayesinde, doğru Hem ekosistemin devamını sağlayan, arıcılık yöntemlerini uygulayarak, doğru hem de insanların sağlığı için bal üreten yöntemlerle bal üretimine başladılar. arılar, başka bir bilim insanının katkıları ile Düzce’nin Yığılca ilçesine hayat Buraya ilk geldiğimizde 30 kadar arıcı katıyor. vardı. Şu anda sayı 110’a ulaştı. Arıcılar,

Yrd. Doç. Dr. Meral Kekeçoğlu, Atina Üniversitesi’nde arı fizyolojisi üzerine yaptığı doktorasını bitirdiğinde, Düzce’nin Yığılca ilçesinin kaymakamından sürpriz bir davet aldı. Kaymakam, kendisinden Yığılca’ya gelmesini ve özel bir arısı olan bu ilçeye, doğru arıcılığı öğretmesini istiyordu.

Düzce Üniversitesi’nde akademisyen olarak görev yapmaya başlayan Kekeçoğlu, ilk olarak ilçede bir Arıcılık Geliştirme Merkezi kurmak için çalışmalara başladı. Bu çalışmalar sonucunda kaymakamlığın, belediyenin, Düzce Bal Üreticileri Birliği’nin desteği

126 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Arı Gibi Çalıştı As Busy as a Bee

Scientist Albert Einstein once expressed the importance of bees to humankind in the following statement, “If bees were to disappear off the face of the earth, human would be left with only four years to live. Without bees there would be no more pollination, no more plants, no more animals, no more human.”

With the contributions of another scientist in the Düzce town of Yığılca, the bees that sustain the ecosystem and produce the honey that is so beneficial to human health are also injecting life into the town.

After Asst. Prof. Dr. Meral Kekeçoğlu with the support of the university, the Sabancı Foundation Changemaker Asst. completed her doctorate on the topic mobile beekeeping trainings began. Prof. Dr. Meral Kekeçoğlu, literally of bee genetics at Athens University, worked like a bee in the Düzce town of she received a surprising invitation from ) ASST. PROF. DR. MERAL KEKEÇOĞLU Yığılca. She first touched the lives of the district governor of Yığılca in Düzce. “After opening the beekeeping center, the village women, and with them gave The district governor was requesting our goal was to teach the correct direction to the future of a town. She that she come to Yığılca, which had beekeeping methods to the community. made an enormous sweet and long- a special type of bee, to teach proper With this intention we began to organize lasting difference that will flow from methods of beekeeping. frequent courses. When people were one generation to the next. unable to attend the courses, we ignored After beginning her academic career snow, sleet, blizzards and rain and took at Düzce University, Kekeçoğlu first the courses to them. went to work to establish a Beekeeping Development Center in the town. As In order to solve the problems of a result of this endeavor, the Düzce the beekeepers we conducted the University Beekeeping Research, trainings right at the hives. They in Development and Application Center turn benefitted from the training, and was opened with the support of the began to practice correct beekeeping district government, the municipality methodology, and thus produce honey and the Düzce Honey Producers using the proper methods. Association. When we first arrived here there were Asst. Prof. Dr. Meral Kekeçoğlu and her only 30 beekeeping families. Today team decided that instead of limiting there are 110. While beekeepers were their training to a single location, they harvesting only two to three kilos of would take the training directly to honey per hive, now they are able to the women in their villages. And so, harvest up to 90 kilograms.”

127 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MİNE NARİN

Otizmli Çocukların Kalbine Ekilen Tohum

ortamlarda bulunabilme gibi becerilerini Milli Eğitim Bakanlığı ile birlikte, geliştiriyorlar. İlerleyen dönemlerde de devlet okullarında kaynaştırma eğitimi Türkçe, matematik, coğrafya gibi ana veren yaklaşık 1.800 öğretmene otizm derslerde eğitim alıyorlar. konusunda eğitimler verdik.”

Böylece otizmli çocuklar daha Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Mine tohumken eğitiliyor, sosyal hayata Narin, mutluluğu kariyerinde değil, sağlıklı bir şekilde kazandırılıyorlar. otizmli çocukların gülümseyişlerinde aradı. Tohum Otizm Vakfı’yla yüzlerce ) MİNE NARİN çocuğun kalbine mutluluk tohumları “Tohum Otizm Vakfı olarak atarak onların hayatında kocaman bir sadece otizmli çocukları eğitmeyi fark yarattı. hedeflemiyoruz. Amacımız, otizm konusunda ülke çapında bir farkındalık yaratmak. Otizm konusunda Otizm, dünyanın sağlık gündeminde öğretmenlerin, sağlık çalışanlarının çok çok yer almasa da, dünyada her 150 fazla bilgisi olmadığını görünce, eğitim çocuktan biri otizm riski taşıyor. projeleri başlattık. Otizm konusunda Türkiye’deki toplam nüfus içinde Türkiye’de ilk defa, Sağlık Bakanlığı ile 450 bin, 0-14 yaş grubunda ise 125 birlikte 46 bin çocuğu otizm açısından bin otizmli bulunuyor. Ancak eğitim taradık. Yaklaşık 1.200 sağlık görevlisi de açısından dezavantajlı durumda eğitimden geçti, otizmi öğrendiler. olan otizmli çocukların gelişimlerini sağlayabilecekleri çok az eğitim kurumu var.

Bu kurumların başında, Mine Narin tarafından kurulan Tohum Otizm Vakfı bulunuyor. Başarılı bir iş kadını olan Mine Narin, üniversiteden arkadaşı olan Aylin Sezgin’in otizmli çocuğu ile birlikte yaşadığı çaresizliği görünce bu alanda neler yapabileceğini düşünmeye başladı. Otizmli çocukların eğitim gördüğü ve sosyal hayata kazandırıldıkları Tohum Otizm Vakfı’nın temelleri de, 2003 yılında bu düşünceyle atıldı.

Tohum Otizm Vakfı Özel Eğitim Okulu’nda, sabahları 9:00’da diğer eğitim gören çocuklar gibi, onlar için de ders zili çalıyor. Her öğrencinin kendine özel bir öğretmeni var. Saat 15:00’a kadar davranış, konuşma, yemek yeme, sosyal

128 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Otizmli Çocukların Kalbine Ekilen Tohum A Seed Planted in the Hearts of Children with Autism

children with autism. Our goal is to create a nationwide awareness on the subject of autism. When we realized that teachers and health workers did not have much information on the subject of autism, we started to do training projects. For the first time in Turkey, together with the Ministry of Health, we screened 46,000 children for autism. Around 1,200 health workers received trainings and learned about autism.

In cooperation with the Ministry of Education, we provided trainings on the subject of autism to nearly 1,800 teachers of inclusive special education in the state schools.”

Sabancı Foundation Changemaker Mine Narin searched for happiness in the Although autism does not take up a socialization for children with autism, smiles of children with autism rather large part of the world health agenda, were based on these thoughts. than in her career. By planting seeds one out of every 150 children carries of happiness in the hearts of hundreds the risk of autism. There are 450,000 At the Tohum Autism Foundation of children through the Tohum Autism cases of autism in the total population Special Education School, the bell Foundation, she made an enormous of Turkey, with 125,000 of them in rings at 9:00 o’clock in the morning difference in their lives. the 0-14 age group. However, there for its students, just as it does in other are very few educational institutions schools. Each student has his own equipped to ensure the development special teacher. Until 15:00 they work of these educationally disadvantaged on developing skills in behavior, speech, children with autism. eating and the capability to participate in social settings. In subsequent At the lead among these institutions is more advanced terms they are the Tohum (Seed) Autism Foundation educated in basic subjects like Turkish, founded by Mine Narin. When the mathematics and geography. successful business woman, Mine Narin, saw the desperation that her Thus children with autism are educated university friend Aylin Sezgin and her while they are still in the ‘seed’ stage, child with autism experienced together, and integrated into the life of the she began to think about what she society in a wholesome manner. might be able to accomplish in this field. The foundations of the Tohum ) MİNE NARİN Autism Foundation, which was opened “The aim of the Tohum Autism in 2003 and provides education and Foundation is not simply to educate

129 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MUSTAFA ÖZARSLAN

Mükemmel Sınıflar, Mükemmel Öğrenciler

şıkkı seçenlerden. O görev tanımına projeksiyon makinelerine, sıralara, çocukların geleceğini, eğitimin kalitesini bilgisayarlara kadar adeta baştan ve ilçenin mutluluğunu da eklemiş. yaratıldı.

Mustafa Özarslan, Türkiye’nin farklı ) MUSTAFA ÖZARSLAN yerlerinde kaymakamlık görevinde “Ben göreve başladığımda Sürmene, bulunduktan sonra, 2008 yılında eğitim imkanları açısından 923 ilçe Trabzon’un Sürmene ilçesine atandı. arasından 402’nci sıradaydı. Buradan Onun fark yaratan hikayesi de işte tam yola çıkarak 402’nci sıradaki yerimizi olarak bu noktada başladı. daha ileriye taşımayı, Trabzon’un eğitim açısından en iyisi olmasını hedefledik. 2008 yılında atandığı Sürmene ilçesindeki okulların fiziki şartlarının Biz bu değişimleri gerçekleştirdikten kötü olduğunu ve eğitimde genel sonra çocuklarımız da değişti. Artık başarı oranının düşük olduğunu fark bütün okul alanlarında bilinçli bir Bir kaymakamın görevi nedir? İlçenin eden Özarslan, okullar için bir proje şekilde hareket ediyorlar. Tuvaletleri, en üst düzey mülki idari amiri olmak geliştirmeye başladı. bahçeleri, koridorları temiz tutuyorlar. mı, idari atamaları yapmak mı, şikayet Ben inanıyorum ki büyüdüklerinde bu dinlemek mi? Yoksa çocuklar için Mustafa Özarslan “Mükemmel Sınıflar” özellikleri devam edecek, iş yerlerini, projeler üretip ilçenin geleceğine yön adını verdiği projesinde öncelikle evlerini, tüm ilçeyi böyle temiz tutacak, vermek mi? kara tahta ve tebeşirleri değiştirmeye özen gösterecekler. başladı. Sürmene ilçesinde bulunan köy Trabzon’un Sürmene ilçesi okulları dahil, 12 okuldaki 145 sınıf tek Eğitim sadece sıralarda, tahtalarda ve Kaymakamı Mustafa Özarslan, son tek yenilendi. Okullar, dış döşemeden derslerde olan bir olgu değil. Bir çocuğun eğitim aldığı binalar, yaşadığı şartlar da onu geliştirebilir, eğitebilir. Biz de bunu başarmak istedik.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Mustafa Özarslan, kendi görevlerinin yanına umutlarını, düşlerini de ekledi. Sahaya çıkıp sorunları yerinde görüp çözümler üretti. Hem çocukların, hem de Sürmene halkının geleceğinde kocaman bir fark yarattı.

130 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Mükemmel Sınıflar, Mükemmel Öğrenciler Perfect Classrooms, Perfect Students

When Özarslan took note of the fact that the schools in the district of Sürmene were in a substandard physical condition and the general success rate in the schools was low, he began to develop a project for the schools.

In the project he named “Perfect Classrooms”, Mustafa Özarslan started by changing the blackboard and chalk. What is the responsibility of a Each of the 145 classrooms in the district governor? To be the highest 12 district schools, including village civil administrator in the district, to schools, was renovated. The schools make administrative appointments were virtually reconstructed, from Sabancı Foundation Changemaker or to listen to the complaints? Or is exterior facing to projectors, to desks Mustafa Özarslan added his hopes it to give a direction to the future of and even computers. and dreams to the list of his the district by creating projects for responsibilities. He went into the children? ) MUSTAFA ÖZARSLAN field, saw the problems first-hand “When I assumed my duties, Sürmene and produced solutions. He made District Governor of Trabzon’s Sürmene ranked 402nd out of 923 towns in an enormous difference both in the district Mustafa Özarslan has chosen terms of educational opportunities. children and in the future of the the last one. He has added to his job Our starting point was to increase people of Sürmene. description the future of the children, our ranking above 402, and in fact to the quality of education and the become the best in the province of happiness of the district. Trabzon in terms of education.

After serving as a district governor in Once we had made these changes, other parts of Turkey, Mustafa Özarslan our children changed as well. They was appointed to Trabzon’s Sürmene behave with awareness in every area district in 2008. That was the point of the school. They keep the toilets, at which his story as a changemaker the gardens and the corridors clean. It began. is my belief that they will carry on this characteristic into adulthood, and that they will pay attention to keep their homes, their workplaces and the entire district clean.

Education isn’t a phenomenon of desks, boards and lessons. A child can also develop through the buildings where he is educated and conditions under which he lives. This is exactly what we wanted to accomplish.”

131 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MUSTAFA SARI

Hayatını İnci Kefaline Adadı

balığın tükendiğini anlatmaya çalıştı. Köylerde yaşadığı sıkıntılara aldırmadı. Her yıl düzenli aralıklarla, köylüleri ziyaret etti. Onlara bilimsel verilerle inci kefalinin soyunun tükendiğini anlattı. Sarı, bir yandan da yetkilileri sürece dahil etti ve sonunda başardı.

1996 yılında Van Gölü’nde yapılan balıkçılığın cirosu 3,5 milyon dolardı. Verilen eğitimler, kaçak avlanmaya karşı yapılan denetimlerle Van Gölü’nde balıkçılığın cirosu 10 milyon dolar oldu. Balıkçıların av verimleri üç kat artarken, balığın ortalama boyu 16,5 cm’den 20 Van Gölü, coğrafya derslerinde hep cm’ye yükseldi. Türkiye’nin en büyük gölü olarak anılsa da, Van Gölü’nün tek özelliği bu değil. ) PROF. DR. MUSTAFA SARI Güneydoğu Anadolu’nun kuraklığı “Yasal düzenlemeler yaptırmak için çok içerisinde masmavi bir vaha gibi duran mücadele etik. Çabalarımız sonucunda Van Gölü, içinde çok özel bir balığı, inci jandarma harekete geçti. Türkiye kefalini barındırıyor. tarihinde bir ilk olarak jandarma, gölde Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. kullanılması için bir bot alıp gönderdi. Dr. Mustafa Sarı, bir balık türünün İnci kefali, dünyada sadece Van kurtulması ve balıkçıların bilinçlenmesi Gölü’nde bulunuyor. Van Gölü’nün 17 yıldır yürüttüğümüz çalışmaların için idealistliğinden vazgeçmedi. Kararlı yoğun sodalı sularında başka hiçbir sonucunda çok iyi yerlere ulaştık. Biz mücadelesi sayesinde hem doğanın balık türü yaşayamadığı için, inci kefali ülkemizde böyle şeylere çok alışık değiliz. kalbinde, hem de binlerce insanın yalnızlığının verdiği güzellikle Van ‘Şu tür yok oluyor’ diye basında yer alır, hayatında kocaman bir fark yarattı. Gölü’nde bir inci gibi parlıyor. sonra da ‘Yok oldu’ diye haber alırız. Fakat bizim pek fazla nesli tükenen Fakat tüm bu eşsiz güzelliğe rağmen, bir hayvan türünün kurtulmasıyla ilgili balıkçılığa karşı bilinçsiz ve eğitimsiz hikayelerimiz yoktur. İnci kefali ile bu yaklaşımlar ve av yasağına uyulmaması tersine döndü.” inci kefalinin soyunu tehdit ediyor.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Sarı, inci kefalinin gelecek kuşaklara da kalması için işte bu şartlarda çalışmaya başladı.

Yetkililerin duyarsız kaldığı, halkın bilinçsizce balıkları avladığı dönemde Prof. Dr. Mustafa Sarı, köy köy dolaşıp köylülere

132 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Hayatını İnci Kefaline Adadı A Life Dedicated to the Pearl Mullet

In geography lessons Lake Van is always mentioned as Turkey’s largest lake, but its size is not its only special feature. In the midst of Southestern Anatolia’s arid soil, the brilliant blue waters of Lake Van stand out like an oasis and, what is more, are home to a very special fish: the pearl mullet.

Lake Van is the only habitat in the world for the pearl mullet. The highly carbonated water of Lake Van prevents other species of fish from surviving there, and the pearl mullet glows like a pearl in the waters of the lake, basking in the beauty of its solitude.

But in spite of this incomparable beauty, the very existence of the pearl mullet is endangered by uninformed and ignorant practices and the failure to adhere to prohibitions on fishing. In 1996, fishing in Lake Van yielded this sort of thing. The media reports, It was under these circumstances that a turnover of 3.5 million dollars. With ‘This species is endangered’, and next Van Yüzüncü Yıl University’s Dean the education that was given and the we hear, ‘The species is extinct’. But we of the Faculty of Aquaculture, Prof. enforcement of bans on illegal fishing, don’t have many stories of the revival of Dr. Mustafa Sarı, started to work to the turnover rose to 10 million dollars. an endangered species. The pearl mullet preserve the pearl mullet for future The fishermen found that their yield experience has reversed this situation.” generations. increased three-fold, and the average size of the fish increased from 16.5 Sabancı Foundation Changemaker During this period when the authorities centimeters to 20 centimeters. Prof. Dr. Mustafa Sarı never abandoned were insensitive to the issue and the his idealism for saving a fish species public continued to fish recklessly, Prof. ) PROF. DR. MUSTAFA SARI and educating fishermen. Thanks to Dr. Mustafa Sarı traveled from village “We struggled very hard to institute his decisive efforts, he has made an to village attempting to explain that legal regulations. As a result of our enormous difference both in the heart the fish species was endangered. Every efforts, the gendarme took action. For of nature and in the lives of thousands year he visited the villages at regular the first time in the history of Turkey, of people. intervals, illustrating with scientific the gendarmerie purchased a boat and data that the pearl mullet was sent it out for use on the lake. becoming extinct. In the meantime, he managed to include the authorities Our seventeen years of endeavors have in the process, and in the end he yielded very good results. In this country succeeded. we are not particularly familiar with

133 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers MUŞ KADIN DERNEĞİ

Ünzilelerin Sesi Oluyorlar

Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe ziyaretleri yapıyoruz. Programı kapsamında desteklenen “Erken Yaşta Evlilik Kaderimiz Olmasın” Farkındalık çalışmasının kadınlar projesi ile ev ziyaretleri yapan Muş üzerindeki etkisini direkt gözlemliyoruz. Kadın Derneği üyeleri, insanları erken Sohbete başlamadan önce çocuk yaşta evliliğin zararları konusunda gelinleri sorun olarak görmeyen kadınlar, bilinçlendirmeye çalışıyor. sohbetin sonlarına doğru işin ciddiyetine varıyorlar.” ) NURCAN ÇETİNBAŞ (PROJE KOORDİNATÖRÜ) Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Muş “Ev ziyaretlerinde genellikle kadınlarla Kadın Derneği, akranları oyuncak ile bir araya geldiğimizde, erken yaşta evlilik oynarken, evlendirilip kaderiyle oynayan oranının ne kadar yüksek olduğunu kız çocukları için mücadele ediyor. tekrar tekrar görüyoruz. Evde 50 kadın Muş ve Van’da köy köy, ev ev dolaşıp var ise, neredeyse 45’i erken yaşta ailelere daha iyi bir geleceğin mümkün Varmadan sekizine evlenmiş oluyor. olabileceğini anlatıyor. Çocuk gelinler Ergin oldu Ünzile, konusunda yaktıkları her ışık ile binlerce Hem çocuk, hem de kadın Toplumsal farkındalık yaratmak için çocuğun geleceğinde kocaman bir fark On ikisinde ana; düzenli olarak sivil toplum örgütleri ve yaratıyor. Bir gül gibi al ve narin, kamu kuruluşları ile görüşmeler yapıyoruz. Bir su gibi saydam ve sakin, Billboardlar, afişler asıyoruz. Ayrıca lise ve Susar kadın Ünzile… üniversitede seminerler düzenledik. Bire bir farkındalık yaratabilmek için de saha AYSEL GÜREL

Aysel Gürel’in sözlerini yazdığı, Sezen Aksu’nun yorumladığı Ünzile şarkısında çocuk gelinlerin dramı en yalın haliyle anlatılmıştı. Şarkı dilden dile dolaştı, birçok sanatçı tarafından seslendirildi, ama Ünzileler hep sustu. Sekizinde ergin olan, hem çocuk hem de kadın olarak büyüyen, on ikisinde ana olan Ünzilelerin sesleri hiç çıkmadı.

2009 yılında çocuk gelin olmaya karşı çıkan 7 kadın tarafından kurulan Muş Kadın Derneği, Ünzilelerin ve onlar gibi çocuk gelin olarak evlendirilenlerin sesi olmak için kapı kapı dolaşıyor. Muş’a her yağdığında doğanın üstünü örten kar tabakası, çocuk gelinlerin dramını da örtmesin diye karların arasında bir yol açıyor.

134 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza WOMEN ASSOCIATION OF MUŞ okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Ünzilelerin Sesi Oluyorlar They are the Voice of the Child Brides

Before turning eight The women, who don’t see child Ünzile came of age, brides as a problem before we begin Both child and woman. our conversations, begin to see the At twelve, a mother; seriousness of the issue by the time the Red and delicate as a rose, discussion is over.” Clear and calm as water, Ünzile the woman is silent. Sabancı Foundation Changemaker Women Association of Muş is AYSEL GÜREL struggling to protect the girls who are married off to play out their destiny Aysel Gürel wrote the stark lyrics while their peers are still playing with for the ballad “Ünzile”, interpreted by toys. Travelling from village to village Sezen Aksu, about the drama of child The members of Women’s Association in Muş and Van, they go from door to brides. The song made its way around of Muş make their home visits in door explaining to families that a better and was interpreted by many other the context of the “Early Marriage is future is possible. Every candle they singers, but the Ünziles remained not my Destiny” project supported light on behalf of the issue of child silent. Not the faintest sound emerged by the Sabancı Foundation Social brides makes an enormous difference in from the young Ünziles who came of Development Grant Program, the lives of thousands of children. age at eight, grew up as both a child endeavoring to raise awareness of the and woman, who became mothers at devastation caused by marriage at a twelve. young age.

Founded in 2009 by 7 women who ) NURCAN ÇETİNBAŞ opposed to the practice of child brides, (PROJECT COORDINATOR) the Women’s Association of Muş go “When we get together with women from door to door to represent the during the home visits, we see over voice of the Ünziles and girls like them and over again what a high ratio of who were married off while still being early marriage there is. If there are 50 children. They make their way through women gathered at a home, generally the snow that blankets nature in Muş about 45 of them were married at a so that the plight of the child brides is very young age. not hidden beneath it as well. We are in regular contact with civil society organizations and public institutions in our attempt to raise awareness on this issue. We make use of billboards and we hang posters. We have also conducted seminars at high schools and universities. In order to raise individual awareness, we make these field trips.

We directly observe the effect of the awareness work in the women.

135 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers NAŞİDE BULUTTEKİN

Umut Işığı Hiç Sönmez

zor eğitilebildiğini, değişimin ne kadar Umut Işığı Kadın Kooperatifi bünyesinde zor olduğunu anladı. Yaşadığı dünyaya kurduğumuz kreşe gelen çocukları, daha faydalı olabilmek için, bugünleri okullarında da takip etmeye çalışıyoruz. değiştiremese de yarınları değiştirmeye 0-2 yaş arasında kreşe aldığımız karar verdi. çocuklardan bugüne kadar suça karışanını görmedik. Onları elimizden Naşide Buluttekin, 2004 yılında kurduğu geldiğince takip etmeye çalışıyoruz. Umut Işığı Kadın Kooperatifi ile ilk olarak, Okul başarılarıyla ilgili de çok ciddi nüfusun kalabalık olduğu mahallelerde yükselmeler var.” çocuk kreşi açtı. Ardından gönüllü kadınlarla her gün eğitim broşürlerini alıp Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Naşide kapı kapı dolaşmaya başladı. Böylece Buluttekin ve arkadaşları bugüne bir yandan çocukları kreş ortamında kadar 1.600 evi tek tek ziyaret ettiler. sağlıklı geleceğe hazırlarken, bir yandan Annelere, doğru anne olmayı; çocuklara, da kadınları anne ve çocuk sağlığı hayata güzel bakmayı öğretmeye Büyük şehirlerin caddeleri vardır. konusunda eğitmeyi hedefledi. çalıştılar. Sorunlar karşısında akıl Birçok şehir bulvarlarıyla, sonu vermeyip, birlikte çözümler ürettiler. gelmeyen geniş caddeleriyle hatırlanır. ) NAŞİDE BULUTTEKİN Böylece Diyarbakır’ın dar sokaklarında, Ama bu tanımlarda adı geçen “Ben 15 yıldır bu bölgede kadınlarla yıllarca sürecek ve nesilden nesile şehir Diyarbakır ise, Diyarbakır’ın çalışıyorum ve bu kadınların, başka hiçbir geçecek kocaman bir fark yarattılar. sokakları vardır. Başka şehirlerin geniş üretim faaliyetinde bulunamadıkları caddelerine inat, Diyarbakır bir metrelik için kendilerini çocuk doğurarak ifade sokaklarında kimlik bulur kendine. ettiklerine inanıyorum.

Diyarbakır’ın dar sokakları, dar sokakların eskimeyen taşları binlerce sırrı içinde saklar. O sokaklar hem bir yazar, hem de bir sır saklayandır. Bazen bir adım atarsınız, sokağın boşluğunda her şey kaybolur. Fakat o sokakların çocukları, Diyarbakır’ın görüntüsünden hiç kaybolmaz.

O yüzden Diyarbakır demek, biraz da çocuk demektir. İyi eğitim alamayan, ailelerin sayıca fazla olduğu için bakamadığı bu çocuklar, Diyarbakır sokaklarında kendilerine uzatılacak fark yaratan bir el beklerler.

Naşide Buluttekin, yıllarca Halk Eğitim Müdürlüğü’nde öğretmen olarak görev yaptı. Güneydoğu’da birçok ilde aktif olarak çalışırken, yetişkinlerin ne kadar

136 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Umut Işığı Hiç Sönmez The Light of Hope is Never Extinguished

Big cities have particular streets. Many not observed any involvement in crime big cities are memorable for their wide among the children who were accepted boulevards and endless avenues. When into day-care between the ages of 0-2. the city in question is Diyarbakır, it We do our best to follow up with these has its streets as well. But in contrast children. There has been a very serious to the wide avenues of other cities, improvement in their academic success.” Diyarbakır is distinguished by its streets that are a meter wide. Sabancı Foundation Changemaker Naşide Buluttekin and her colleagues The ageless stones of the narrow visited 1,600 homes, one by one. They streets of Diyarbakır conceal thousands tried to teach the mothers how to be of secrets. Those streets are both difficult it was to educate adults, and better mothers, and the children to authors and keepers of secrets. how difficult it was to change them. find pleasure in life. Where they found Sometimes you can take just one In the interest of being more useful to problems, they didn’t give advice, but step and everything disappears in the world she lived in, she decided that rather found solutions together. In the the emptiness of the street. But the if it wasn’t in her power to change the narrow streets of the city, they made children of those streets are never present, she would try to change the an enormous difference that will last missing from the image of Diyarbakır. future. for years, passing from one generation to the next. Consequently, to speak of Diyarbakır is Naşide Buluttekin founded the Sign also to speak of children. These children of Hope Women Cooperative in 2004, who are unable to obtain a good and her first step was to open day- education, whose families are unable care centers in heavily populated to care for them because there are too neighborhoods. Then she began to many of them, await a changemaking go door to door with other female hand in the streets of Diyarbakır. volunteers, distributing educational brochures. Thus, while preparing the Naşide Buluttekin spent many years children in a day-care environment for working as a teacher at the Public a healthy future, she aimed to educate Education Center. During her active the women on the subject of maternal career in many provinces throughout and child health. the southeast, she realized how ) NAŞİDE BULUTTEKİN “I have been working with women in this region for 15 years, and I believe that these women express themselves by bearing children since they cannot work in any other productive way.

We try to keep track of the children who have attended the day-care centers we founded as part of the Sign of Hope Women’s Cooperative throughout their school years. To date we have

137 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers NAZMİ ILICALI

Erzurumluların Organik Nazmi’si

değil, çevresindeki yüzlerce köylünün Öte yandan çoğu bitki haşereleri de hayatını değiştirmeye karar verdi. ekinlerimize yumurtalarını bırakır ve Kendi imkanlarıyla köy köy dolaşarak, böylece çoğalırlardı. Fakat soğuktan köylüleri bu yeni tarım yöntemine ikna dolayı da bu yumurtalar yok oldu, bitti. etmeye çalıştı. Bu iki durum organik tarım için büyük 2003 yılında 633 çiftçiyi bir araya bir avantaj yaratıyordu. Biz de bu getirdi ve organik tarım için “Doğu avantajı değerlendirdik. Birliğimizde 12 Anadolu Tarım ve Besiciler Birliğini” ilde 3.500 üyemiz var. Toplam 250 bin kurdu. Ilıcalı’nın bir umut ile başladığı dönüm arazide yapılan organik tarım ile proje her geçen gün büyüdü. Organik üretilen organik buğday, arpa, patates, tarımdan daha fazla verim alındığını lahana, tahıl, baklagiller gibi ürünler, gören çiftçiler, yavaş yavaş birliğe başta İstanbul olmak üzere organik üye olmaya ve tarım metotlarını ürün pazarlarında alıcı buluyor. Çiftçiler değiştirmeye başladılar. Bu değişim hangi yıl ne üretecekleri konusunda Erzurum, yıllardır Türkiye’de soğuğun çiftçilerin gelirlerine de olumlu yönlendirilirken, ürünleri satıldığı anda ve uzağın tarifidir. Hava, en kötü yansımaya başladı. da paralarını alıyorlar.” koşullarda hep Erzurum kadar soğuk, mesafeler Erzurum kadar uzaktır. ) NAZMİ ILICALI Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Nazmi ‘’Erzurum’da halk hem fakirlikten, hem Ilıcalı yaşadığı toprakların kaderine Erzurum’un sokaklarında yürüyen de soğuktan şikayet ederdi. Ancak boyun eğmedi, kendi çabalarıyla, hiçbir insanların yüzünde o soğukluk fakirlik ve soğuk aslında bir işe yaradı. karşılık beklemeden, çevresindeki görünmese de, uzaklığın, uzakta Fakir olan Erzurum çiftçisi fakirliğinden insanların hayatlarına dokundu. bırakılmışlığın derin hüznü saklanmıyor. dolayı kimyasal gübre alamadı ve Günlerini bu uğurda harcadı ve binlerce alamadığı için arazilerine serpemedi. çiftçinin hayatında fark yarattı. Fakat Erzurum’da, geleceğini o topraklarda arayan Fark Yaratan isimler sayesinde bu hüznün yerine umut tohumları ekiliyor.

Nazmi Ilıcalı emekli bir edebiyat öğretmeni. Görev süresi boyunca Anadolu’nun birçok ilinde görev yapan Ilıcalı, 20 yıldır Erzurum’da yaşıyor.

Erzurum’da binlerce öğrenci yetiştiren Ilıcalı, bir yandan da babasından kalan topraklarda çiftçilik yapmaya devam ediyor. Çünkü o, Erzurum’un geleceğinin organik tarımda olduğuna inanıyor.

Kendi topraklarında yaptığı organik tarım denemelerinde başarılı olunca, Nazmi Ilıcalı sadece kendi hayatını

138 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Erzurumluların Organik Nazmi’si Erzurum’s Organic Nazmi

Erzurum has for years been the decided to change not only his own life, definition of the cold and the distant but the lives of hundreds of villagers in Turkey. The weather in its worst who lived in his vicinity. Using his conditions is as cold as Erzurum, and own means, he traveled from village distances are as far away as Erzurum. to village, attempting to convince the villagers to try organic farming While the cold may not be evident on methods. the faces of the people walking in the streets of Erzurum, the melancholy of In 2003 he brought together 633 being at a distance cannot be hidden. farmers and established the “Eastern Anatolia Agriculture and Breeders But because of Changemakers seeking Association”. The project that Ilıcalı their future in those lands, seeds of began with a hope grew day by day. on the crops and propagate. But because hope are being planted to replace that When farmers saw the greater yields of the cold, the eggs were destroyed and gloom. possible with organic methods, little by thus disappeared. little they began to join the association Nazmi Ilıcalı is a retired teacher of Both of these situations created a literature. Having worked throughout great advantage for organic farming, his career in various provinces in Turkey, and we made use of this advantage. he has now been living in Erzurum for Our association has 3,500 members in 20 years. 12 provinces. Using organic farming methods on a total land area of 250,000 Having educated thousands of students decares, products such as organic in Erzurum over the years, Ilıcalı wheat, barley, potatoes, cabbage, continues to farm on the land that was grains and legumes find purchasers in left to him by his father, because he the organic markets of cities, among believes that the future of Erzurum lies which İstanbul is the leader. Farmers are in organic farming. advised about what they should grow in which year, and also receive payment After succeeding in trials with organic and change their agricultural methods. the moment their products are sold.” farming on his own land, Nazmi Ilıcalı This change was also reflected positively in the farmers’ incomes. Sabancı Foundation Changemaker Nazmi Ilıcalı did not bow his head to ) NAZMİ ILICALI the fate of the land where he lived, ‘’The people of Erzurum always used and through his own efforts, without to complain of both poverty and the seeking personal gain, he touched the cold climate. But both the poverty and lives of the people in his environment. the cold were actually useful. Because He spent his days on this cause and the farmers in Erzurum were poor, they made a difference in the lives of couldn’t afford to purchase chemical thousands of farmers. fertilizers. Because they couldn’t purchase the fertilizers, they couldn’t spread them on the fields. Likewise, most plant pests used to lay their eggs

139 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers NİHAT KİHTİR

İşaret Diline Adanan Bir Hayat

ahenkli ritmi işitme engelliler için bir dil çerçevesinde eğitimler veren Nihat oluyor. Kihtir, Türkiye’nin farklı bölgelerinden farklı mesleklere sahip 30 gençlik Başbakanlık Özürlüler İdaresi çalışanına 6 hafta gibi kısa bir sürede Başkanlığı’nın 2002’de hazırladığı rapora işaret dilini öğretmeyi başardı. göre, Türkiye’deki engellilerin %22’sini işitme engelliler oluşturuyor. Türkiye’de Türkiye Gençlik Federasyonu tarafından işitme engelliler için ise sadece 60 tane yürütülen projede, 13 ilde 400’e yakın okul var. işitme engelli gence ulaşıldı. Gençlik çalışanlarının işitme engelli gençlere Bu okullar işitme engellilere ihtiyaçları sosyal ve yasal haklarını, karşılaştıkları olan eğitimi verse bile, sosyal hayata sorunların çözümlerini anlattığı projede, tam katılımları fark yaratan isimlerin gençlerin birçok açıdan da bilinçlenmesi çalışmaları sayesinde oluyor. hedeflendi.

Ses, bir insan ile buluşursa dil olur. Nihat Kihtir, Çankaya İşitme Engelliler ) NİHAT KİHTİR Dudaklarınızdan çıkan harfler insanlarla Gençlik Spor Kulübü Derneği’nin “İşitme engelli olmayanların anlam bulur, bir coğrafyaya lisan olur. kurucusu ve başkanı. Kihtir, sadece eğitimlerimize katılımı oldukça fazla Ama herkesin bilmediği, herkesin bir dernek başkanı değil, tüm hayatını oldu. Katılanlar aslında yeni bir dil duymadığı ve duyamadıkları için işitme engellilere adayan biri. öğrenmiş oluyor. Bu dili öğrendikten görmezden geldikleri bir dil daha var. sonra işitme engellilere daha fazla sahip Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe çıkıyorlar. Sonrasında da işaret dilini İşaret dili, her anında yeni bir anlamı Programı kapsamında desteklenen yaygınlaştırıyorlar. ifade ediyor. Yüzlerdeki mimikler, ellerin “Katılımda Engel Yok” projesi İşaret dili öğrenenlerin, işitme engelliler ile ilgili projelere de gönüllü olmaya başladıklarını gördük. Bu bizi çok sevindirdi. Bundan sonra çocuklar ile ilgili daha fazla proje yapmayı planlıyoruz.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Nihat Kihtir, sessizliğin bir kader olmadığına inandı. İşaret dilinin sadece işitme engelliler için olmadığını düşünüp, işaret dilini tüm insanlarla paylaşmak için çalıştı. Duyan duymayan herkes için kulaklarından eksilmeyecek bir fark yarattı.

140 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. İşaret Diline Adanan Bir Hayat A Life Devoted to Sign Language

When human and sound meet, better able to accomplish something language is the result. The letters with the persons with hearing emerging from the lips find meaning impairments. And they also help to between people, a meaning that disseminate the use of sign language. becomes a regional language. But there is another language, a language that We observed that those who learned not everybody knows or hears, and sign language began working as because they cannot hear it, is ignored. volunteers in projects related to the persons with hearing impairments. This Sign language expresses a new meaning was enormously gratifying to us. We are at every moment. Facial expressions now planning to work on more projects and the balanced rhythm of hand that involve children.” movements become a language for the is not simply the president of an persons with hearing impairments. association, he has devoted his life to Sabancı Foundation Changemaker the persons with hearing impairments. Nihat Kihtir believed that the absence According to a report prepared by of sound was not a destiny. He believed the Prime Ministry Administration for With the support of the Sabancı that sign language was not only for the Persons with Disabilities in 2002, 22% Foundation Social Development Grant persons with hearing impairments, and of Turkey’s population with disabilities Program, Nihat Kihtir provided trainings worked to share it with everyone. He consists of persons with hearing in his “No Barriers to Participation” made a difference that will resound in impairments, while there are only 60 project; in as short a period as six the ears of everybody. schools throughout Turkey for persons weeks, he succeeded to teach sign with this kind of impairments. language to 30 people of different professions who work with youth in Even if these schools provide the various regions in Turkey. necessary education, it is through the efforts of certain changemakers that In the project conducted by the Turkey these people are able to enjoy full Youth Foundation, 400 persons with participation in social life. hearing impairments in 13 different provinces were reached. The people Nihat Kihtir is the founder and who worked with young people with president of the Çankaya Sports Club hearing impairments in this project Association for the Deaf. But Kihtir aimed to raise their awareness from many different aspects, explaining their social and legal rights as well as solutions to the problems they faced.

) NİHAT KİHTİR “There was an extremely high rate of participation in the training we conducted for those who do not have hearing impairments. Those who participate are actually learning a new language. After learning it, they are

141 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers NURCAN BAYSAL

Batıdan Doğuya Doğru Yazılan Bir Başarı Hikayesi

Nurcan Baysal, Bilkent Üniversitesi’nden yoğunlaştık. 2009 yılında ise DİSA mezun olduktan sonra üniversitede adında Diyarbakır Siyasal ve Ekonomik asistan olarak görev yapmaya başladı. Araştırmalar Enstitüsü’nü kurduk. Akademik kariyerine devam etmek yerine Gördüğüm sorunları hiçbir zaman es o, 1990’lı yılların zor günlerinde sivil geçemedim ve hep çözümün içinde toplum alanında çalışmak için memleketi olmak istedim.” Diyarbakır’a döndü. Nurcan Baysal, son zamanlarda Bitlis’in ) NURCAN BAYSAL Tatvan ilçesinde Hüsnü Özyeğin “1997 yılında Diyarbakır’a döndüğümde Vakfı ile çalışmalar yürütüyor. Hüsnü Birleşmiş Milletler Kalkınma Özyeğin Vakfı’nın Kavar havzasının Programı’nda çalışmaya başladım. Hem köylerinde yürüttüğü Kırsal Kalkınma yereldeki kadın kuruluşlarının güçlenmesi Programı’nın koordinatörlüğünü yapan için çeşitli çalışmalar yaptık, hem de Baysal, Özyeğin Vakfı ile birlikte Kavar kadın girişimciliği konusunda hassasiyet havzasının bereketli topraklarına daha Türkiye’de başarı hikayeleri hep aynı oluşması için 2000’li yıllarda Güneydoğu iyi bir gelecek ekiyor. kalıp ile yazılıyor. Doğu bölgelerinde zor Anadolu Kadın Girişimcilik Danışma şartlar altında büyüyenlerin, batıdaki Kurulu’nu kurduk. Dicle Üniversitesi’nde ) NURCAN BAYSAL şehirlerde başarılı olması örnek olarak bir Girişimcilik Merkezi kurarak, bu “2008 yılında Özyeğin Vakfı’nın Kavar gösteriliyor. Fakat her başarılı karakterin merkez üzerinden genç kızlara ‘kadın havzasındaki Kalkınma Programı tercihi her zaman böyle olmuyor. girişimcilik eğitimi’ verdik. başladı. Bu kalkınma programındaki asıl amacımız, bu havzadaki yaşam kalitesini Başarı hikayelerinin doğudan batıya 2005 yılında bir grup arkadaşımla artırmak. Proje kapsamında bir yandan doğru yazıldığı günümüzde Nurcan beraber Kalkınma Merkezi Derneği’ni ceviz bahçeleri dikiyoruz, bir yandan süt Baysal, başarılı olmak için doğuya, kurduk. Burada zorunlu göç, kırsal topluyoruz. Bugüne kadar bölge halkı doğduğu topraklara gidenlerden. kalkınma, yoksulluk gibi alanlara sütten para kazanmıyordu, ilk defa çiğ süt para ediyor artık buralarda.

Kadınların iş yükünü azaltmak için tandır fırını kurduk. Kadınların güçlenmesi için de çalışıyoruz. Proje kapsamında kadınlar seralarda çiçek üretiyorlar, arıcılık faaliyeti yapıyorlar. Ayrıca köyümüzde el emeği yapılan ürünler bazı ünlü tekstil mağazalarında satılıyor.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Nurcan Baysal, kendi kariyerini değil, bu toprakların yarınlarını düşündü. Sorunların değil, çözümlerin parçası oldu. Hayatını sivil toplum alanındaki çalışmalara adayan Baysal, başka bir yaşamın mümkün olduğunu herkese göstererek kocaman bir fark yarattı.

142 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Batıdan Doğuya Doğru Yazılan Bir Başarı Hikayesi A Success Story Written from West to East

Success stories written in Turkey Entrepreneurship Advisory Council. By always seem to follow the same format. establishing an Entrepreneurship Center People who grew up under difficult at Dicle University, we were able to circumstances in the eastern regions provide trainings for young girls on the are portrayed as models for success in topic of entrepreneurship for women. the big cities of western Turkey. But that is not always the preferred route Together with a group of friends, in 2005 for every successful character. we established the Development Center Association in order to focus on issues of At a time when success stories are forced migration, rural development and being written from east to west, poverty. In 2009 we established DISA, this project the women are now raising Nurcan Baysal is among those who the Diyarbakır Institute for Political and flowers in greenhouses and are involved went to the east to succeed, to the Economic Research. I have never been in beekeeping activities. Moreover, land where she was born. able to ignore the problems I see, and I home-made bread products from the have always wanted to be part of their village are being sold in certain well- After graduating from Bilkent solution.” known textile emporiums.” University, Nurcan Baysal began to work as a teaching assistant at the Most recently Nurcan Baysal has Sabancı Foundation Changemaker university. But rather than continuing been working in the Tatvan district Nurcan Baysal focused on the future her academic career, in the difficult of Batman with the Hüsnü Özyeğin of these lands rather than on her times of the 1990s she returned to her Foundation. Baysal is the coordinator own career. She became a part of hometown of Diyarbakır to work for for the Rural Development Program the solution rather than the problem. civil society. conducted by the Özyeğin Foundation Devoting her life to her work in civil in the villages of the Kavar river basin, society, Baysal has made an enormous ) NURCAN BAYSAL where she works with them to sow a difference by showing everyone that “When I returned to Diyarbakır in 1997 I, better future in the fertile soil of the another life is possible. began to work with the United Nations Kavar catchment area. Development Program. We worked to strengthen the regional women’s ) NURCAN BAYSAL organizations with various projects, “The Özyeğin Foundation’s Development and then in the 2000s, we established Program in the Kavar River Basin began the Southeastern Anatolian Women’s in 2008. Our primary goal for this program was to improve the quality of life in this area. Within the scope of the project we are planting walnut groves, and at the same time collecting milk. Up until now, the people of this region were unable to earn money from milk, and this is the first time that raw milk is worth something here.

We set up a pit oven in order to alleviate the women’s burden of work. We are working to strengthen women. Through

143 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers NURSELEN TOYGAR

Küçük Bir Fikir, Büyük Bir Değişim

almış geri dönüşüm şirketleriyle irtibata geçildi.

Öncelikle geri dönüşüm şirketleri ile her 250 kilo kapak karşılığında 1 tekerlekli sandalye alınması için protokol imzalandı. Kapakların toplanması için Türkiye’nin farklı yerlerinde 400 kapak toplama noktası belirlendi.

Mavi kapak kampanyası, yapılan ki, siz ödemeyi direkt tekerlekli sandalye çalışmalarla kısa zamanda Türkiye’nin üreten şirkete yapın ve bize oradan projesi haline geldi. 2010 yılının Haziran tekerlekli sandalye gelsin. Bu anlamda ayından, kampanyanın sona erdiği 2013 engellilere verilecek olan tekerlekli yılının Ocak ayına kadar Türkiye çapında sandalyenin de en iyisini seçmeye Su şişelerinin mavi kapakları ve halkın katılımı ile 280 ton kapak çalıştık.” engelliler için tekerlekli sandalye. Bu iki toplandı. kavramın aynı cümlede kullanılacağı, Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. Dr. yıllar önce kimsenin aklına gelmezdi ve ) PROF. DR. NURSELEN TOYGAR Nurselen Toygar, adım adım bir projeyi mavi kapak kampanyası düzenlenmeden “Biz bu proje için yola çıktığımızda filizlendirdi. Küçük mavi kapaklarla önce, bu mavi kapaklar bir engellinin 250 kiloyu nasıl toplayacağımızı büyük düşler kurdu. Düşleri o kadar hayatını asla değiştiremezdi. Ama bir düşünüyorduk. Fakat üniversitede bize büyüdü ki, o ve Ege Üniversitesi fikir, binlerce hayat değiştirdi. resmi olarak projeyi sonlandırdıklarını açıklasalar da, proje başka kurumlara Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi ilham verdi ve sürdürüldü. Hem Dekanı Prof. Dr. Nurselen Toygar, bir tekerlekli sandalyeye ihtiyacı olanların, küçük kapak ile yola çıktı. Fikir, su hem de sorumluluk sahibi insanların şişelerinin kapakları kadar küçüktü hayatlarında unutamayacakları ama hayal, engellilerin hayatında fark kocaman bir fark yarattı. yaratacak kadar büyüktü.

Prof. Dr. Nurselen Toygar, Ataşehir Belediyesi’nin başlattığı “Tane tane kapakları toplayalım, engelleri aşalım” projesinin Türkiye çapına yayılabileceğine, su şişelerindeki mavi gönüllü destek veren öğrencilerimiz kapakların geri dönüşüme kazandırılarak afişler hazırladılar. Sonrasında projemiz ihtiyacı olan engellilere tekerlekli hızla yayıldı. Süpermarketlere, çeşitli sandalye alınabileceğine inandı. kurumlara kapak toplama merkezi olmaları için teklifler götürdük. Birçok Bu hayali hayata geçirmek için, 2010 noktaya kapak toplama kutuları koyduk. yılında İstanbul Ataşehir Belediyesi Engelliler Derneği ile beraber yola çıktı. Biz bu projede geri dönüşüm Projede Çevre Bakanlığı’ndan lisans şirketlerinden asla para almadık. Dedik

144 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Küçük Bir Fikir, Büyük Bir Değişim A Small Idea, a Big Change

Blue caps of water bottles and wheelchairs for the persons with disabilities. Years ago no one would have imagined using these two phrases in a sentence together, and before the blue cap campaign was organized, these caps could never have changed the life of a person with disabilities. But one idea changed thousands of lives.

Ege University Faculty of Dentistry Dean Prof. Dr. Nurselen Toygar started out with one small blue bottle cap. The idea was as small as the cap of a water bottle, but the dream was big enough to make a difference in the lives of persons with disabilities. The blue cap campaign very quickly wheelchairs to give to the persons with became Turkey’s project through disabilities.” Prof. Dr. Nurselen Toygar believed these efforts. Between June 2010 that the campaign initiated by the and January 2013 when the campaign Sabancı Foundation Changemaker İstanbul Ataşehir Municipality, ended, 280 tons of bottle caps were Prof. Dr. Nurselen Toygar nurtured the “Collect the caps one by one collected. project step by step. From small blue to overcome barriers”, could be bottle caps she created big dreams. The conducted throughout Turkey, and ) PROF. DR. NURSELEN TOYGAR dreams grew so much that even when that by recycling the blue caps of “When we first started this project we she and Ege University announced that water bottles, wheelchairs could wondered how we were going to collect they had formally ended the project, be procured for the persons with even 250 kilos of caps. But students at other institutions were inspired to disabilities who were in need of them. the university who volunteered their continue it. She made enormous and support prepared posters for us, and unforgettable difference, not only in To accomplish this dream, in 2010 she then the campaign quickly spread. the lives of individuals who are in need combined forces with the İstanbul We contacted supermarkets and a of wheelchairs but also in the lives of Ataşehir District Foundation for the variety of institutions, proposing that people with a sense of responsibility. Persons with Disabilities. For this they become collection points, and we project she contacted recycling placed collection boxes in a number of companies who were licensed by the locations. Ministry of the Environment. We did not receive any money from First a protocol was signed with the the recycling companies in this recycling companies to provide one project. We asked them to make the wheelchair in exchange for every 250 payment directly to the companies kilos of bottle caps. Four hundred who manufactured wheelchairs and collection points were established in to have the wheelchairs sent to us. different areas of Turkey. We attempted to choose the very best

145 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ÖMER FARUK ARINÇ

Iğdırlı Çocukların Hayal Yuvası: Oyuncakhane

döndüğümde Iğdır’a çocuk şube okullardan çocuklarımızı getirerek müdürü olarak atandım. Burada çocuk buradan faydalanmalarını sağlıyoruz. sayısının nüfusa oranla çok fazla Çocuklarımız için fırsat eşitliği olduğunu görünce, çocukları suçtan yaratmak bizim temel amacımız. uzak tutabilmek için böyle bir fikir Toplamda 308 çeşit oyuncağımız var. geldi aklıma. Çünkü oyuncakların Oyuncaklara Ege Üniversitesi Çocuk insanların karakteri üzerinde çok Gelişim Bölümü’ndeki hocalarımız ile büyük etkisi olduğunu biliyorum. birlikte karar verdik. Maalesef, Türkiye’de oyuncaklar ile ilgili çok fazla harcama yapılmıyor. Ayrıca, çocuk sağlığına zarar vermeyen, Japonya’da örneğin, çocuk başına 450 özel üretim temizlik maddeleri keşfettik. dolar harcama yapılırken; Amerika’da Her ay yapılan genel temizliğin yanında, 350 dolar; İngiltere’de ise 170 dolar gün bitiminde tüm oyuncaklarımız bu harcama yapılıyor. Ülkemizde ise bu temizlik malzemeleriyle temizleniyor. rakam sadece 5 dolar. Bu bölgede belki Top havuzundaki topların hepsi tek tek Dünyaya sınırsız gözlerle bakan de hiç yok. yıkanıyor.” çocukların hayallerinin de sınırı yoktur ve bir çocuğun tüm hayallerini Günde 4 seansımız var. Bir seansta en Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Ömer Faruk gerçekleştirmek çok zordur. Ama bazen fazla 25 çocuk alıyoruz. Hocalarımız 1 Arınç, sokaklardan başka oyun alanın çocukların hayalleri gerçek olur. saat 15 dakikadan fazlasının çocuklar olmadığı Iğdır’da bir oyuncakhane için zararlı olduğunu söyledi, o yüzden kurdu. Çocukların hayalleri ve Iğdır’da yaşayan, imkansızlardan çok fazla tutmuyoruz çocukları içeride. oyuncakları sokaklarda kırılmasın diye dolayı sokakları oyun odası; taşları, onların büyük dünyasında kocaman bir toprakları oyuncak yapan çocukların Özellikle köy okullarından bu imkanlara fark yarattı. hayalleri, Iğdır’da açılan Kanka sahip olmayan, kıyıda köşede kalmış Oyuncakhanesi’nde hayat buluyor. Iğdır Emniyet Müdürlüğü Çocuk Şube Müdürü Ömer Faruk Arınç, Iğdırlı çocukların diğer şehirlerde, ülkelerde yaşayan akranları gibi sağlıklı ortamlarda oyun oynayabilmeleri için bir ‘oyuncakhane’ kurdu.

308 ayrı çeşitte toplam 1.158 oyuncağın bulunduğu oyuncakhanenin 800 çocuk üyesi var. Iğdır çevresindeki köylerden getirilen çocuklar ile bugüne kadar yaklaşık 5.000 çocuk, oyuncakhanede, hayatlarında hiç görmedikleri oyuncaklar ile oynama fırsatı buldu.

) ÖMER FARUK ARINÇ “Yüksek lisansımı yurtdışında çocuklar üzerine yapmıştım. Geri

146 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Iğdırlı Çocukların Hayal Yuvası: Oyuncakhane The Dream of Iğdır’s Children: The Playhouse

There are no limits to the dreams of of the Juvenile Branch of Police children, who look upon the world with Headquarters in Iğdır. When I saw what limitless eyes, and it is hard to make all a large segment of the population their dreams come true. But sometimes, children represented, this idea came to children’s dreams do come true. me as a way of deterring children from crime, because I know what a huge The dreams of the children of Iğdır influence toys can have on a person’s whose playrooms are the streets character. Unfortunately, in Turkey because of their disadvantages, who there is not a big expenditure made on make their toys from stones and soil, children’s toys. For instance, in Japan come to life in the Kanka Playhouse the amount is 450 dollars per child; in that has been opened in Iğdır. Iğdır America, 350 dollars; in Britain, 170 Police Headquarters Chief of the dollars. In our country this number is Sabancı Foundation Changemaker Juvenile Branch Office Ömer Faruk only 5 dollars per child; in this region, Ömer Faruk Arınç founded a playhouse Arınç founded the “playhouse” so that maybe nothing at all. in Iğdır where there was no play area the children of Iğdır would be able to but the streets. He made an enormous play in a healthy environment just like We have four sessions every day, in difference in the world of adults so that the children living in other cities, other which we accept maximum 25 children. neither the children’s toys nor their countries. Our teachers said that more than 1 dreams would be destroyed on the hour 15 minutes could be harmful for streets. Equipped with 1,158 toys of 308 the children, so we do not permit the different categories, the playhouse has children to remain longer. 800 child members. Combined with the children who are brought from villages We place particular emphasis on surrounding Iğdır, today nearly 5,000 making it possible for children from children have had the opportunity to village schools who do not have access play at the playhouse with toys they to this type of opportunity and for had never seen before in their lives. children from borderline schools to take advantage of this facility. Our basic ) ÖMER FARUK ARINÇ goal is to create equal opportunities I completed my master’s degree abroad for our children. We have 308 different on the subject of children. Upon my types of toys. We decided on the toys return, I was appointed as the Chief in conjunction with our teachers from the Ege University Child Development Department.

We also discovered specially produced cleaning products that are not harmful to children’s health. In addition to general monthly cleaning, at the end of every day all the toys are cleaned with these cleaning products. Every single ball in the ball pond is also individually washed.”

147 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ÖZGÜR İNAM

Yelkenini Engellilere Açtı

hizmet etme aşkı ile dolu olmaktır. gençlere yelken eğitimi veriyor. Uzman Erdemli insan doğaya karşı, kadına eğitmenlerin 7 ay boyunca verdiği karşı, birbirimize karşı, çocuğa karşı, yelken eğitiminden sonra engelli güçsüze karşı, fakire karşı vicdanın gençler, yelkenleri ile birlikte denize çalışması için erdemli bir yaşamı hedef açılıyorlar. 2013 Ocak ayına kadar 60’ı edinmiş olmadır ve her an ona göre işitme, 12’si görme engelli olmak üzere davranmalıdır.” toplam 72 engelli gence yelken eğitimi verilen projede, eğitimler hala devam Özgür İnam, uzun yıllar yelken sporu ediyor. ile uğraşan milli bir yelkenci. Ama her şeyden öte o, Victor Ananias’ın Engelli gençler her hafta sonu sabah da tanımladığı gibi erdemli bir insan saatlerinde başlayıp, öğlene kadar olmaya çalışan biri. uzman eğitmenler eşliğinde hem teknenin hazırlanması sürecinde yer Özgür İnam, toplumun dezavantajlı alıyorlar, hem de tekne kullanmayı 3 Mart 2011 tarihinde hayata gruplarının sosyal hayata katılımını öğreniyorlar. gözlerini yuman Sabancı Vakfı arttırmak ve engelli bireylerin Fark Yaratan’ı Victor Ananias, Fark özgüvenlerini yerine getirmek için ) ÖZGÜR İNAM Yaratanlar programında erdemli yelkenini açıyor. “Engelli Değil Yelkenli” “Ben engelli kardeşlerimizin gözlerindeki insan olmayı şöyle tanımlamıştı: projesinde, engellilerin hayallerini pırıltıyı, onların keyfini, denizde “Yaşama karşı sorumluluk alırken, yelkenine rüzgar yapıyor. yaşadıkları coşkuyu görünce mutlu ayrım yapmaksızın, bütün dünyanın oluyorum. Eğitime ilk başladıklarında yaşamını dikkate alarak, dünyanın her Özgür İnam, proje kapsamında İzmir’de ürkek bir bakışları oluyor, sonrasında ise noktasındaki her yaşam döngüsüne aynı yaşayan, 11-17 yaş aralığındaki daha dik yürüdüklerini görüyorum. oranda saygılı olarak ve bağlı kalarak engelli ve sosyal yönden dezavantajlı Bu çalışma sayesinde engellilere bir şans verildiğinde, engelli olmayanların bile cesaret edemediği yelken sporunu yapabildiklerini öğrendik. Hem engelli, hem engelsizler için bu büyük bir ders oldu. Engelliler ‘Biz de yapabiliriz’ deme gücünü gösteriyorlar. Böylece diğer engellilere örnek oluyorlar.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Özgür İnam, bir hayalinden yola çıktı. Engelsiz insanların bile cesaret edemediği bir spor dalında gözleri görmeyen, konuşmayan çocuklara eğitimler verdi. Hem onların hayal dünyalarında ve geleceklerinde, hem de binlerce engelliye örnek olacak projesiyle sivil toplumda kocaman bir fark yarattı.

148 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Yelkenini Engellilere Açtı Raising Sails for the Persons with Disabilities

Sabancı Foundation Changemaker youth with disabilities, of whom 60 couldn’t speak, in a sport that people Victor Ananias, who passed away on have hearing impairments and 12 have without disabilities were reluctant to March 3, 2011, defined a ‘moral person’ visual impairments. try. He made an enormous difference, on the Turkey’s Changemakers program both in their imaginations and futures as follows: “Being a moral man means The young persons with disabilities and in civil society with a project that taking responsibility for life, taking start to work in the morning every provides a role model to thousands of heed of the life of the entire world, weekend and continue until noon, the persons with disabilities. without exception, filled with the love participating in the process of preparing to serve while remaining respectful and the sailboat and learning to use it under connected to every life cycle in every the supervision of special teachers. part of the world to the same degree. The moral person makes it his goal to ) ÖZGÜR İNAM live a righteous life working to activate “It makes me happy to see the sparkle his conscience towards nature, towards in their eyes, their pleasure, the joy women, towards one another, towards they experience in the sea. When they children, towards the weak, towards the first start training they have frightened poor, and to behave at every moment expressions, but afterwards you can see accordingly.” that they are walking taller.

Özgür İnam is a national sportsman As a result of this project we learned who has spent many years in the that if you give them a chance, they sport of sailing. But beyond that, he can perform well in the sailing sport, is a person trying to be a moral man something that even persons without fitting the description offered by Victor disabilities are not courageous enough Ananias. to try. This was a big lesson for all of us. The persons with disabilities are Özgür İnam has set his sail to increase displaying the strength to say, ‘We can the participation of disadvantaged do this, too.’ They are examples for other groups in social life and to increase the young persons with disabilities.” self confidence of the persons with disabilities. In his “Sail Able Project” Sabancı Foundation Changemaker he is the wind behind the sails of the Özgür İnam started out with a dream. dreams of the persons with disabilities. He trained children who couldn’t see,

Within the framework of the project, Özgür İnam provides socially disadvantaged young people with disabilities between the ages of 11 and 17 who live in İzmir with training in sailing. After seven months of training by specialized teachers, they go out to sea with their sailboats. Training continues in the project which, in January 2013, included a total of 72

149 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ÖZLEM ÖZTÜRK

Hayat Ağacının Peşinde

tehlikeden habersiz çocukların oyuncağı oluyor. Fark Yaratan isimler de yıllardır oyuncaklar çocuklara ölüm getirmesin diye mücadele veriyor.

Özlem Öztürk aslında bir öğretmen. Yıllardır Güneydoğu’nun birçok ilinde görev yaparken, mayının çocuklara nasıl sinsice yaklaştığını, çocukların bilgisizliğini ve yetkililerin ilgisizliğini bizzat yaşayarak öğrendi. Bir gün uzaklarda suçlu aramaktansa, çocukların hayatı yarım kalmasın diye yola çıktı. baktığımızda, çocukların neden olduğu bir patlama olmadı. Bizim eğitimimize Özlem Öztürk, 2008 yılında kurduğu katılmış olan çocuklar, bu maddelerden Mezopotamya’nın bereketli Duy-Der derneği üyeleri ile birlikte nasıl korunmaları gerektiğini öğrendiler topraklarında evlerin, camilerin bölgedeki okulları dolaşıyor. Mayının ve artık onlarla oynamıyorlar. Bu da kapılarında “hayat ağacı” adı verilen tehlikesini bilmeyen çocuklara tek tek projemizin en önemli sonucu.” bir motif vardır. Şamanizm inancına bu hain düşmanı anlatıyor. Hazırlanan göre bu motif, hayatın hem kaynağı, film ve kitapçıklarla çocukların farkında Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Özlem hem sembolüdür. Derler ki, eğer onu olmasını sağlıyor. Öztürk, hayat ağacının filizlendiği bulursanız, yaşamınız değişmiştir, topraklarda yeniden hayat ağacını hemen yamacına oturun ve orada ) ÖZLEM ÖZTÜRK arıyor. Çocuklara dünyanın en sinsi bekleyin. Bulamazsanız aramaya devam “2008 yılından beri Hakkari ve çevresini silahı olarak kabul edilen mayını edin. O, hemen yanınızdayken de uzak, köy köy, okul okul dolaştık. Bütün anlatırken, hem çocukların, hem de çok uzağınızdayken de yakındır. çocuklara mayınlardan korunmaları ailelerinin hayatında yaşam dolu bir fark için eğitimler verdik. Bizim için önemli yaratıyor. Güneydoğu’nun mistik toprakları olan, tek bir çocuğun bile hayatını yüzyıllardır hayatın hem kaynağını, kurtarabilmek. hem sebebini barındırıyor. Ama aynı topraklar maalesef yıllardır insanların 2008 ile 2010 yılları arasında Hakkari’de var ettiği sinsi bir düşmanın üzerini çalıştığımız bölgelerde olan patlamalara örtüyor. Çatışma yıllarından arda kalan mayın tehlikesi kara bir yılan gibi toprağın altında geziniyor. Mayın, hemen yanınızdayken de çok uzak, çok uzağınızdayken de çok yakın olabiliyor.

Güneydoğu’da milyonlarca insan ve her şeyden habersiz yüz binlerce çocuk, mayın ve çatışma artığı tehlikesi ile beraber yaşıyor. Toprağın altına gizlenmiş ya da bir çatışmadan arda kalmış bomba parçaları, zaman zaman

150 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Hayat Ağacının Peşinde In Search of the Tree of Life

On the fertile plains of Mesopotamia mine, too, can be far away when it is were and how unconcerned the there is a motif called the ‘tree of life’ right next to you, and very near when it authorities were. Then one day she set to be found on the doors of houses and is far away. off to ensure that children’s lives were mosques. According to shamanistic not short-lived, rather than searching belief, this motif is both the source In the southeast, millions of adults and for guilty parties in the distance. and the symbol of life. They say that if hundreds of thousands of unwitting you find it, your life has been changed: children live alongside the danger of Özlem Öztürk began to visit schools in Immediately sit down next to it and mines remaining after the years of the region along with the members of wait. If you do not find it, continue to conflict. Hidden underground, from the Association for Social Awareness search. It is far away when it is right time to time these pieces of bombs she had founded in 2008. One by one next to you and near you when it is far become the toys of children unaware she tells children who know nothing away. of their danger. For many years certain of the danger of mines about this changemaking people have been treacherous enemy. She ensures that Over the centuries, the mystical soil struggling to ensure that these toys do children become aware of them through of the southeast has sheltered both not bring death to children. films and brochures. the source and the reason of it. But unfortunately, for years the same soil Özlem Öztürk is actually a teacher. ) ÖZLEM ÖZTÜRK has also hidden an insidious enemy After spending many years practicing “Since 2008 we have traveled village created by human. The danger of land her profession in various cities in the by village, school by school, through mines and bomb remnants left behind southeast, she learned from experience Hakkari and its environs. We have from the years of armed strife lurks how insidiously the mines approached trained all the children in how to protect underground like a dark serpent. A the children, how unaware the children themselves from mines. It is important to us to be able to save the life of even a single child.

When we examine the explosions that occurred between 2008 and 2010 in the regions of Hakkari where we worked, we find that not a single explosion was caused by a child. The children who participated in our training have learned how they need to protect themselves from these materials, and they no longer play with them. This is the most important result of our project.”

Sabancı Foundation Changemaker Özlem Öztürk has renewed the search for the tree of life in the lands where it first sprouted. By educating the children about the most treacherous weapon in the world, she is making a life-altering change in the lives of the children and their families.

151 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers RASİM UYAN

Kahraman Berber, Çevre Düşmanlarına Karşı

o, insanların çevreye duyarlı olabilmesi için emeğini ortaya koyuyor. Rasim Uyan çevre çalışmalarına halkın katılımını sağlamak için 5 kilo atık pil, 50 adet cam ya da pet şişe, 500 adet mavi kapak getirene ya da 10 tane ağaç dikene saç ve sakal tıraşını bedava yapıyor.

Rasim Uyan, kişisel olarak atık toplasa da geniş çapta hedefini, başta okullara olmak üzere birçok kuruma pil kumbarası ve geri dönüşüm kutusu Çocuklarımıza ev, araba değil de, onların koydurmak olarak açıklıyor. Bunun rahat oksijen alabileceği bir dünya için gerekli yerlere yazılar yazan bırakmak istiyorum. Uyan sayesinde, Çevre Koruma Vakfı Bir yanda, atıklarını doğaya bırakan (ÇEVKO), Derince’deki birçok okula atık Dün rüya, yarın hayal, rüyalarımızın fabrikalar; kullanılmış pil, pet şişe gibi kutuları koyarken, Kocaeli Belediyesi de mutlu, hayallerimizin umutlu olabilmesi atıklarını ayrıştırmayan insanlar, ağaç atık pil kumbaraları koymaya başladı. için dünyamızın yeşil ve mavi kalması dikmeyi cümle içinde dahi kullanmayan lazım.” kurumlar; diğer yanda tüm bunlarla Bugüne kadar yaklaşık 1.000 kişiyi mücadele eden bir berber. ücretsiz tıraş eden Rasim Uyan, engelli Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Rasim vatandaşlara doğru hizmet verebilmek Uyan, çevreci ve duyarlı vatandaşlığını, “Bir berber çevrenin kirlenmesini için “engelli yaşam” kursunu da bitirdi. mesleği ile birleştirdi. Yaptığı çalışmalar önlemek için ne yapabilir ki?” Rasim Uyan, bu kurstan sonra berber ile hem engelli vatandaşlar için, hem diyebilirsiniz. Ama o böyle düşünmedi. dükkanını engelli vatandaşların erişimine de çevre için unutulmayacak bir fark Küçük dükkanında berberlik yapan bir uygun hale getirirken, tüm engellilere de yarattı. esnaf da olsa, kesilen ağaçtan, kirletilen ücretsiz hizmet vermeye başladı. çevreden kendisini sorumlu tuttu. ) RASİM UYAN Rasim Uyan, İzmit’in Derince ilçesinde “İnsanların duyarlı olabilmesi için birey 25 yıldır berberlik yapıyor. Ama herkes, olarak ne yapabilirim, diye düşünmeye onu önce çevreciliği ile tanıyor. Çünkü başladım. Bunu sağlamak için pil, mavi kapak ya da pet şişe getireni, ağaç dikeni ücretsiz tıraş ediyorum. Onlar maddi olarak kendilerine katkı sağlıyorlar, ben de doğaya katkı sağlamış oluyorum.

Şu an kendime ait diktiğim 260 ağacım var. Herhalde diktirdiğim ile birlikte toplamda 1.000–1.500 ağaç dikilmesine katkıda bulunmuşumdur.

Hedefim, her bireyi çevreci yapabilmek; denizleri mavi, ormanları yeşil bırakmak.

152 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Kahraman Berber, Çevre Düşmanlarına Karşı A Heroic Barber Against the Enemies of the Environment

On the one side, factories that dump Until this time, I have planted 260 of their waste into nature; people who my own trees. Along with the trees I don’t recycle their used batteries and have had others planted, I have probably plastic bottles; institutions that never contributed to the planting of think of using the words “tree planting” 1,000–1,500 trees. even in a sentence; and on the opposite side, a barber who struggles to combat My goal is to be able to transform all of the above. everyone into environmentalists, to preserve blue seas and green forests. I “What can a barber do to prevent want to leave our children a world where pollution of the environment?” you may they can breathe oxygen freely rather ask. But that was not his attitude. He particularly in schools. As a result of than leaving them houses or cars. may be a barber in a little shop, but he the letters he sent to the authorities, held himself responsible for the trees the Environmental Protection and Yesterday was a dream, tomorrow is a cut and the environment polluted. Packaging Waste Recovery and fantasy. The world needs to remain blue Recycling Trust (ÇEVKO) has placed and green so that we can enjoy happy Rasim Uyan has been a barber for recycling containers in many schools, dreams and hope-filled fantasies.” 25 years in the Derince district of and the Kocaeli Municipality has İzmit, but he is widely recognized started to distribute waste battery Sabancı Foundation Changemaker as an environmentalist. He puts his collection boxes. Rasim Uyan has merged his profession to work to encourage environmentalist and sensitive sensitivity towards the environment To date, Rasim Uyan has not only citizenship with his profession. His by offering a free shave and haircut to provided close to 1,000 people with endeavors have made an unforgettable anyone who brings him 5 kilos of used a free shave and haircut, he also difference for both citizens with batteries, 50 glass or plastic bottles or completed a course on “life with disabilities and the environment. 500 blue bottle caps, or to anyone who disabilities” in order to be able to plants 10 trees. serve the persons with disabilities properly. After completing this course, While Rasim Uyan collects waste Rasim Uyan made his barber shop on an individual level, he says that more accessible to the persons with on a wider scale his goal is to have disabilities, and began to offer free recycle containers and boxes for used service to them. batteries placed in many institutions, ) RASİM UYAN “I started by asking myself what I could do as an individual to make people more sensitive to the environment. To do this, I offer a shave and a haircut to those who bring me batteries, blue bottle caps or plastic bottles, or who plant trees. They are contributing to their own financial situation, while I am contributing to nature.

153 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers RODİN ALPER BİNGÖL

Siz de Engelleri Kaldırın

farkındalığı yüksek tutmaya çalışıyorlar. Bunu yaparken de hem gerçek verileri kullanıyor, hem de etkili cümleleri seçiyorlar.

Fakat sadece internette ve medyada varlık göstermiyorlar. Onlar, aynı zamanda engellilerin çıkamadığı sokaklardalar. Bir tekerlekli sandalye ile engellilerin yaşadıklarını en yalın haliyle herkese anlatmaya çalışıyorlar.

) RODİN ALPER BİNGÖL “Projeye başlarken aklımda bir web sitesi vardı. Sonrasında bunu daha kapsamlı 2013 yılı Mart ayı itibariyle 424.000 bir sosyal medya projesi haline getirdim. kişi Facebook’ta “Engelleri Kaldır” Amacım insanlara sosyal medya sayfasını takip ediyor. Yani, 424.000 üzerinden ulaşıp, engelliler ile ilgili kişi sosyal medyada her gün engellilerin farkındalık yaratmaktı. Bunda da başarılı sorunları ile ilgili haberler alıyor, örnek olduk. çözümlerden haberdar oluyor ve kendi görüşlerini paylaşıyor. Sonrasında bunun da yeterli olmadığını verdim. Çünkü hiçbir mecra, açık havada düşününce sokaklara çıkmaya karar insanlarla yüz yüze olmak kadar etkili Yaklaşık yarım milyon insanı engellilerin olamaz. dünyası ile tanıştıran “Engelleri Kaldır Hareketi”nin arkasında fark yaratan ‘Açık havada daha etkili bir şey yapalım’ genç bir isim bulunuyor. diye düşünürken 1 Nisan’da bir tekerlekli sandalye ile sokaklara çıkmak ve ‘Kim Rodin Alper Bingöl genç bir reklamcı. oturmak ister? Bu bir şaka değildir’ Bilgi Üniversitesi’nde okurken, tez yazısı ile dolaşmak fikri aklıma geldi. Bu konusu olarak engelliler alanında çalışmamız çok ilgi çekti. İnsanlar bir çalışmayı seçti. Bu alanda, özellikle anda neye uğradıklarını şaşırdılar. Birçok sosyal medyada eksiklik görünce, insan gelip tekerlekli sandalyemize “Engelleri Kaldır Hareketi”ni kurdu. oturdu ve çok etkilendiklerini söylediler.”

“Engelleri Kaldır”, sosyal medyada Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Rodin Alper engellilerin sorunlarını işleyen en Bingöl, genç bir üniversite öğrencisi güçlü sayfalardan biri olarak ön plana iken, kendi tez projesiyle yola çıktı. çıkıyor. “Engelleri Kaldır Hareketi” Sadece söz üretmedi, sahaya çıktı. olarak kendilerini takip eden herkesi, Herkesin aklında farkındalık yaratmaya düzenli olarak Türkiye’deki engellilerin çalıştı. Hayata geçirdiği projelerle, durumuyla ilgili bilgilendiriyorlar. engelli-engelsiz ayrımı yapmadan, Sadece bununla da yetinmeyip, gazete kocaman bir fark yarattı. ve billboardlarda verdikleri ilanlarla

154 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Siz de Engelleri Kaldırın You too can Remove the Barriers

As of March 2013, 424,000 people what it is like to live as a person with This project attracted a lot of attention. are following the “Removing Barriers” disability. People suddenly didn’t know what was Facebook page. That is to say, happening to them. Many people who 424,000 people receive daily updates ) RODİN ALPER BİNGÖL came and sat in the wheelchair said that on the problems of the persons with “When I started the project I had a they were extremely affected by it.” disabilities and are made aware of website in my mind. Later I turned it into exemplary solutions and share their a more inclusive social media project. Sabancı Foundation Changemaker own views. My goal was to reach people through Rodin Alper Bingöl was a young the social media and create awareness university student when he set off Behind the “Removing Barriers for the persons with disabilities. And we on his thesis project. He didn’t just Movement” that has acquainted nearly succeeded in this. generate words; he got out onto half a million people with the world the playing field. He tried to raise of the persons with disabilities is a Later on, when I came to believe that awareness in everyone’s minds. With changemaking young individual. this wasn’t enough, I decided to take it the projects he instituted, he made on to the streets, because no media can an enormous difference without Rodin Alper Bingöl is a young be as effective as coming face to face differentiating between persons with or publicity agent. While studying at with people in the great outdoors. without disabilities. Bilgi University, he chose the persons with disabilities as the topic for his While trying to come up with an activity thesis. Noting that there are many that would be effective outdoors, I had shortcomings in this area, particularly the idea of walking around on April 1st in the social media, he founded the with a wheelchair bearing the sign, “Who “Removing Barriers Movement”. wants to sit here? This is not a joke.”

“Removing Barriers Movement” is noted as one of the most effective web sites for bringing the problems of the persons with disabilities to the agenda of the social media. Everyone who follows this web site regularly receives information on the situation of the persons with disabilities in Turkey. In addition, the movement tries to increase the awareness even further through advertisements in newspapers and billboards, using real data and effective phrasing.

But they make their presence known outside the internet and the media, on the very streets to which the persons with disabilities do not have access. With a wheelchair, they attempt to demonstrate in the most austere way

155 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers RUH SAĞLIĞINDA İNSAN HAKLARI GİRİŞİMİ DERNEĞİ

Bir Hak Mücadelesi

%20’si pratisyen hekimlere, %3’ü de din adamlarına hastalığının çaresi için başvuruyor.

Ruhsal ve zihinsel hastalığı bulunan kişiler her yerde çare ararken fark yaratan bir kuruluş bu tablonun değişmesi için çaba gösteriyor.

RUSİHAK, 2006 yılında bir grup hasta yakını ve bu alanda çalışmalar yürüten Biz ruh sağlığı ile sorun yaşayan kişilere uzman kişiler tarafından kuruldu. ve bu alanda çalışan doktorlara, sağlık Amaçlarını, ruh hastalığı bulunan çalışanlarına ve ailelere anayasal hakları kişilerin haklarının devlet ve özel sektör gösteriyoruz.” tarafından tanınması ve bireylerin 2008 yılında Ruh Sağlığında İnsan toplumsal hayata katılımının arttırılması Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı RUSİHAK, Hakları Girişimi Derneği (RUSİHAK) olarak belirlediler. bilinmeyen, duyulmayan bir dünyada tarafından hazırlanan “Akıl ve Ruh insanların hayatlarına dokundu. Sağlığı Alanında İnsan Hakları Türkiye RUSİHAK üyeleri bir yandan hasta Psikolojik ve hukuki destek vererek Raporu’’ verilerine göre, dünyada bireylere haklarını anlatırken, bir yandan onlara yalnız olmadıklarını anlattı. Hem yaklaşık 450 milyon insan zihinsel ve da devlet ve özel sektörün çeşitli bu hastalıklarla mücadele eden kişilerin, davranışsal sorunlara sahip. Ülkelerin birimlerinin bu bireylere karşı olan hem de ailelerinin hayatlarında hiç %30’u ruh sağlığı ile ilgili tedaviler için farkındalığını arttırmaya çalışıyorlar. gözükmeyen ve bilinmeyen kocaman bir hiç bütçe ayırmıyorken, %20’si ruh Bu amaçla Türkiye’nin birçok ilinde fark yarattı. sağlığı ile ilgili tedavilere bütçelerinin konferans ve seminerler düzenleyen %1’inden daha azını ayırıyor. dernek, yaklaşık 1.500 kişiye de bire bir danışmanlık hizmeti verdi. Dünya genelinde sorun böyle iken, Türkiye’deki durum da çok iç açıcı ) FATMA ZENGİN değil. Aynı raporda yer alan bilgilere (DERNEK YÖNETİCİSİ) göre, Türkiye’de şizofreni teşhisli “Biz bu alanda kurulan ilk kişilerin sayısının 800.000 olduğu savunuculuk derneğiyiz. Bu alanda tahmin ediliyor. Rahatsızlığı olan mağdur olan kişilerin haklarını kişilerin %39’u bir psikiyatri uzmanına savunmalarını sağlıyoruz. Onlara başvururken, %33’ü uzman doktorlara, yasal haklarını anlatıyor, kendilerini nasıl savunacaklarını, haklarını nasıl alacaklarını gösteriyoruz. Biz de dernek olarak onların haklarını savunuyoruz.

Biz, daha çok haklar ile ilgili çalışma yapıyoruz. Çünkü anayasa, ruh sağlığında sorun yaşayan kişiler için haklar veriyor fakat insanların bu haklara nasıl ulaşabileceği çok düşünülmemiş.

156 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza HUMAN RIGHTS IN MENTAL HEALTH INITIATIVE ASSOCIATION okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bir Hak Mücadelesi A Struggle for Rights

According to the “2008 Human Rights Report on Mental Health in Turkey” prepared by the Human Rights in Mental Health Initiative Association (RUSİHAK), there are 450 million people around the world who suffer from mental health issues. While 30% of countries worldwide do not spend any money on mental health treatment, 20% of countries allocate less than 1% of their budget for mental health care.

The situation is no better in Turkey. According to the same report, it is estimated that there are 800,000 persons diagnosed with schizophrenia in Turkey. While 39% of them are treated by psychiatrists, 33% seek treatment for their condition by specialized doctors, 20% by general practitioners and 3% by religious healers.

As persons with mental illness search everywhere for solutions, a changemaking initiative is endeavoring provinces and provided individual the doctors who work in this field, health to change this picture. consulting to nearly 1,500 people. care professionals and families of their constitutional rights.” RUSİHAK was founded in 2006 by a ) FATMA ZENGİN group of relatives of mental health (DIRECTOR OF ASSOCIATION) Sabancı Foundation Changemaker patients and specialists working in “We are the first advocacy association RUSİHAK has touched the lives of this field. Their goal is to increase the established in this field. We ensure that people from an unknown and unseen recognition of the rights of mental the rights of people in this situation who world. By providing psychological and health patients both in the public and have suffered injustices are protected. legal support they let them know that private sectors and to increase the We explain to them what their rights they were not alone. They made a huge participation of mental health patients are, how to defend themselves, and how unseen difference both in the lives of in social life. to obtain these rights. As an association, those struggling with this illness and we defend their rights. their families. RUSİHAK members inform patients of their rights while trying to raise We are primarily involved in working on awareness of these individuals among the aspect of rights. The constitution an array of bodies within the state provided rights to those who are and private sectors. To this end, the suffering from mental illness, but little association has organized conferences thought was given to how people would and seminars in many of Turkey’s access them. We inform the patients,

157 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SALİH YÜCE

Azim Hikayesi

birlikte kanseri herkese anlatmaya yer alan 12 ilde meme kanseri taraması başladım. yapıyor.

Muş’ta kanser konusunda bilincin Derneğimizdeki arkadaşlarımızın çabaları artması için, 2007 yılında Uluslararası ve devlet yetkililerinin de yardımıyla Onkoloji Günleri düzenlenmeye başladım. Muş’ta Erken Tanı Merkezi’nin, Devlet Kamu kurumları, bilim insanları, sivil Hastanesi’nde Kemoterapi Merkezi’nin toplum kuruluşları ve uluslararası kurulmasını sağladık. Maddi sıkıntıları kuruluşların katılımıyla düzenlediğimiz olan hastaların daha iyi koşularda tedavi Onkoloji Günleri, alanda iyi örneklerin edilebilmeleri için Muş Valiliği nezdinde paylaşıldığı, kanserle mücadeledeki sürekli girişimlerde bulunuyoruz. gelişmelerin tartışıldığı bir platform olarak 6 yıldır devam ediyor. Tüm bu çalışmalar sonucunda 2011 yılında Sağlık Bakanlığı’ndan ödül aldım. Fakat son yıllarda Muş’ta ve yakın Aynı yıl AB Komisyonu tarafından Avrupa Onun hikayesi, kar ve balın şehri diğer illerde kanserli hasta sayısının Kanser Haftası’nda konuşmacı olarak Bingöl’ün Sarmakaya köyünde başladı. artışı, kanserden korunma ve erken davet edildim ve AB Komisyonu’nda Salih Yüce 1977 yılında Bingöl’de dünyaya teşhis üzerinde daha fazla çalışmamız ‘Kansere Karşı Sivil Toplumun Önemi’ geldiğinde, ailesinin tek hayali çocuklarını gerektiğini ortaya koydu. Bu acil ihtiyaç konulu bir konuşma yaptım.” okutmaktı. Salih Yüce liseyi bitirdiğinde için Japonya Büyükelçiliği Kalkınma ailesi onun üniversiteye gitmesine izin Programı’na başvurduk ve Novartis Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Salih Yüce, verdi, ama sağlığı izin vermedi. Oncology’nin de desteği ile ‘Mobil Kanser kanseri sadece kendisi için değil, Muş Tarama Aracı’ projesini hayata geçirdik. ve çevresindeki binlerce kişi için de Lise eğitimini tamamladığı yıl yumuşak Proje kapsamında, içinde mamografi yendi. Bingöl’ün bir köyünden, Avrupa doku kanserine yakalanan Salih Yüce, cihazı bulunan tam donanımlı bir araç Komisyonu’na uzanan mücadele dolu, Muş’un zor şartlarında kanseri yenmeye oluşturduk. Şu anda aracımız bölgemizde azim dolu kocaman bir fark yarattı. çalıştı. 1999-2002 yılları arasında kemoterapi ve radyoloji tedavisi gördü. Kontrolleri 2004 yılına kadar sürdü. Çevresindekilerin inançsızlığa kapıldığı zamanlar oldu, ama o inancını hiç kaybetmedi. Hatta “Eğer kanseri yenebilirsem, bir hasta, bir baba ve birey olarak edindiğim tecrübelerin ışığında, kanserle mücadele konusunda var gücümle çalışacağım” dedi. Dediğini de yaptı.

) SALİH YÜCE “2004 yılında Muş’ta ‘Onkoloji Hastaları Yardımlaşma ve Sevgi Derneği’ni kurdum. Amacım Muş’ta kanser hastalığına dikkat çekmekti. 2006 yılında ise ‘Genç Birikim Derneği’ni kurarak, gençlerle

158 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Azim Hikayesi A Story of Perseverance

with the help of young people, began a Chemotherapy Center at the state telling everyone about cancer. hospital have been established in Muş. We have continual applications to the In order to further raise awareness Provincial Governorate of Muş to secure on cancer in Muş, in 2007 I began to treatment under better conditions for organize International Oncology Days. patients who have financial difficulties. Public institutions, scientists, civil society organizations and international In 2011, I received an award for all these foundations participated in the Oncology efforts from the Ministry of Health. Days, and for 6 years now this platform That same year, I was invited by the EU in which good examples in the field Commission as a speaker to participate in His story began in Sarmakaya, a village are shared and developments in the the European Cancer Week program, and attached to Bingöl, the city of snow struggle against cancer are discussed has I presented a speech on “The Importance and honey. When Salih Yüce was born continued. of Civil Society in the Fight against in 1977, his family’s only dream was to Cancer”. ensure that he obtained an education. However, with the increase in the After he completed high school, his numbers of cancer patients in Muş and Sabancı Foundation Changemaker Salih family decided he could go on to nearby provinces, it became evident that Yüce triumphed over cancer not only university, but Salih Yüce’s health did we needed to work harder at prevention for himself, but for thousands of people not permit it. and early diagnosis of cancer. We applied in Muş and its environs. From a village to the Embassy of Japan’s Development in Bingöl to the European Commission, The year Salih Yüce graduated from Program, and with the support of his determined and perseverant struggle high school, he was diagnosed with Novartis Oncology we started the ‘Mobile made an enormous difference. soft tissue cancer, and struggled to Cancer Screening Vehicle’ project, which defeat the illness under the difficult includes a fully-equipped vehicle that conditions in Muş. Between 1999 and contains a mammography device. Our 2002, he was treated with radiation and vehicle now provides 12 provinces in our chemotherapy. His follow-up treatment region with breast cancer screening. continued until 2004. There were times when those around him lost faith in his Through the efforts of our association’s recovery, but he never did. In fact he members and with the help of state even said, “If I can triumph over cancer, officials, an Early Diagnosis Center and I will work, in the light of my experience as a patient, a father and an individual, with all my might in the struggle against cancer.” And he did what he said he would.

) SALİH YÜCE “In 2004, I established the ‘Help and Love Association for Cancer Patients’ in Muş. My intention was to raise awareness on cancer in Muş. In 2006, I founded the Youth Accumulation Association and,

159 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SAMİ ALTUNEL

Dostlar Kromozom Saymaz

sendromu hakkında çok fazla bilgileri kendilerine gelmelerini ve çocuklarına yoktu. Çeşitli derneklere ulaşmaya özel eğitim imkanlarını sağlamalarını çalıştık, bulamadık. İnternetteki bilgileri söylüyoruz. Devletin verdiği gerekli araştırdık, bulamadık. Yurtdışından bazı destekleri de aktararak, çocukları için bilgilere ulaştık. O an karar verdim kendi almaları gereken heyet raporundan kendime. Evet, benim yanımda kimse tutun, alacakları eğitimlere ve küçük yoktu, ama ben bazı insanların yanında adımlar erken eğitim programına, eğitim olacaktım. sisteminden sağlık ile ilgili bilgilere kadar aktardıktan sonra, bu bilgileri Doktorlar doğum olduğu andan itibaren doktorlarımız ile de paylaşıyoruz. Biz, bizleri arayıp, ‘Burada down sendromlu en kötü anlarında yani o anda, ailelerin bir bebek dünyaya geldi’ diyorlar. Biz yanında olmaya çalışıyoruz.” bu aşamadan sonra aileye ulaşıyoruz. Aileye yalnız olmadığını, bizlerle iletişime Genetik düzensizlik sonucu insanlarda geçmesi gerektiğini söylüyoruz. Daha fazladan bir 21. kromozomun İzmir’de yaşayan Sami Altunel aslında sonrasında nasıl iletişime geçeceğini bulunmasına Down Sendromu deniyor. bir elektronik mühendisi. Ama down aktarıyoruz, aile çemberi hakkında da Fakat Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı sendromlu çocuğu olan aileler için bilgi verip, vizyonlarını değiştirmeye Sami Altunel ve arkadaşları, “Dostlar bir mutluluk mühendisi. 7 yıldır “Hoş çalışıyoruz. kromozom saymaz” diyerek her çocuğa Geldin Bebek” projesini hayata geçiren kucak açtılar. Bugüne kadar ulaştıkları Sami Altunel, daha fazla aileye ulaşmak Biz bu aşamada ailelerin yanlarında 400 ailenin ve onların çocuklarının için Ulusal Down Sendromu Derneği’ni olarak, bardağın dolu tarafını görmelerini hayatında kocaman bir fark yarattılar. kurdu. sağlamaya çalışıyoruz. Yani boş tarafı ile vakit geçirmemelerini, bir an önce Sami Altunel “Hoş Geldin Bebek” projesi kapsamında down sendromlu çocuğu olan aileleri tek tek ziyaret ediyor, onlara hem manevi destek veriyor, hem de neler yaşayacakları konusunda elinden geldiği kadar bilgi veriyor. Altunel daha sonra, destek mekanizması düzenli olsun diye ziyaret ettiği aileleri, derneğin aile çemberine ekliyor.

) SAMİ ALTUNEL “Hoş Geldin Bebek projesi aslında bizim hayat hikayemiz. Bu hikaye, oğlum Efe Altunel ile başladı. Oğlum down sendromlu ve 7 yaşında. Sakarya’da dünyaya geldi, fakat Sakarya’nın imkanlarından dolayı o an yanımızda kimseyi bulamadık. Doktorlar bu konuda çok donanımlı değildi. Down

160 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Dostlar Kromozom Saymaz Friends don’t Count Chromosomes

Sami Altunel is actually an electronics was born here.’ After that we get in engineer who lives in İzmir. But for touch with the family. We let them know the families of children with down that they are not alone, and tell them syndrome, he is an engineer of to contact us. We then tell them how to happiness. Having implemented a reach us, give them information about project called “Welcome Baby” for 7 the family circle, and try to expand their years, Sami Altunel established the vision. National Down Syndrome Association to be able to reach a greater number of At this stage we stand by the parents families. and try to help them see the full part of the glass. In other words, we Within the scope of the “Welcome encourage them not to waste time on Down Syndrome occurs when a Baby” project, Sami Altunel visits seeing the empty part of the glass, to genetic disorder results in an extra 21st families who have a child with down pull themselves together and to ensure chromosome. But Sabancı Foundation syndrome, provides them with moral that their children have the possibility Changemaker Sami Altunel and his support and also explaines as best as he of special education. We let them know friends said, “Friends don’t count can what they can expect to experience. what kind of support the government chromosomes”, and opened their In order to provide continuity in the provides, and after explaining the small hearts and their arms to embrace every support mechanism, Altunel then steps to take in the early education child. They have made an enormous adds the families he has visited to the program, we provide them with difference in the lives of 400 families Association’s circle of families. information about the education system and their children. and health. We then provide our doctors ) SAMİ ALTUNEL with this information as well. We “The Welcome Baby project is actually attempt to be there for these families the story of our life. The story began at their worst moments, at the very with my son, Efe Altunel, who has down moment.” syndrome and is now 7 years old. He was born in Sakarya, but because of Sakarya’s resources, we found no one who could be of support to us. The doctors were not well equipped on this subject, and were not very familiar with down syndrome. We tried to contact various associations, but were unable to find anyone. We searched the internet for information, but couldn’t find any. We were able to find some information from abroad. At that moment I made my decision. There may not have been anyone there for me, but I would be there for others.

Now doctors call us as soon as a baby is born to say, ‘A baby with down syndrome

161 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SEDA SEVİN

Hayal Mühendisi

aileleri ikna etmek için tek tek hepsinin evine gitti. Çocukların anneleriyle arkadaş olup, babalarını ikna etti.

Takımı kurduktan sonra ne antrenman yapacakları bir sahaları vardı, ne de gerekli malzemeleri. Okulun bahçesindeki toprak sahada başladıkları antrenmanlarla maçlarına hazırlandılar. Kendi hayallerinin tohumları ile büyüyen genç çocuklar, maç yapmak için diğer illere giderken hem rakiplerini, hem de İşte bu şartlarda beslenen, çalışan Prof. makus talihlerini yenmeye çalışıyorlardı. İhsan Koz İlköğretim Okulu Hentbol Takımı oyuncuları, başta Seda Sevin ) SEDA SEVİN olmak üzere destek veren herkesin Antalya denince herkesin aklına aynı “İl dışındaki tüm turnuvalara çok kısıtlı katkısı ile kısa sürede zirveye yükseldi. imaj geliyor. Tatil, deniz, kum ve güneş imkanlarla gittik. Gittiğimiz şehirlerdeki 6 yıl içinde kendi klasmanlarında 3 Antalya ile ilgili tüm cümlelerin öznesi tanıdığım öğretmenlerden yemek kez Türkiye üçüncüsü, 2 kez Türkiye oluyor. Ama Antalya’nın da refaha, konusunda yardımlar aldık. İlk formamızı birincisi oldu. Takımdan 6 genç, kendi bolluğa ve zenginliğe uzak semtleri, da Antalyalı bir yardımsever aldı. yaş gruplarında milli takıma yükselirken, kenar mahalleleri, gecekondu evleri, dar 1 gencin İstanbul’da bir koleje burslu gelirli aileleri var. Antalya’da da babası Maçlara hazırlanırken okulda kuru olarak transferi gerçekleşti. inşaatta çalışan, annesi fabrikada işçi, üzüm, fındık, badem, ceviz, bal, pekmez abisi tamirci olan çocuklar var. aldık. Bunlardan karışık bir külah yaptık. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Seda Sevin, Çocuklar geliyorlardı, her gün bir tane sadece bir beden eğitimi öğretmeni Prof. İhsan Koz İlköğretim Okulu külah alıyorlardı. Bu şekilde beslenmeye olmak yerine, bir hayal mühendisliğine Hentbol Takımı da tam olarak bu çalıştık.” soyundu. Türkiye şampiyonluğuna çocuklardan oluşuyor. Ama onları kadar giden yolda, hem takımdaki sıra dışı bir hikayenin kahramanı gençlerin, hem arkadaşlarının, hem de yapan, başlarında fark yaratan bir ailelerinin hayatında kocaman bir fark öğretmenlerinin olması. yarattı.

Seda Sevin, 2004 yılında Antalya’nın Kepez ilçesinde Prof. İhsan Koz İlköğretim Okulu’na beden eğitimi öğretmeni olarak tayin oldu. Ama o sadece beden dersinde spor yaptıran bir öğretmen olmak yerine, okulda bir hentbol takımı kurmak için kolları sıvadı.

Okul müdüründen gerekli desteği aldıktan sonra öğrencileri seçti, kızlarını hentbol takımına yollamak istemeyen

162 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Hayal Mühendisi An Engineer of Dreams

Whenever Antalya is mentioned, to select the students. When families the same image comes to everyone’s were reluctant to allow their daughters mind: holiday, sea, sun and sand are to join the handball team, she visited the subjects of every sentence about the families at home, one by one. She Antalya. But there are also slums, became friends with the mothers and shantytowns and impoverished families convinced the fathers. in areas of Antalya that are far from this image of prosperity, abundance and But having formed the team, they had wealth. There are children in Antalya neither courts in which to practice whose fathers work at construction nor the necessary equipments. sites, whose mothers are employed They prepared for their matches by in a factory, whose older brothers are training on the earthen field in the in their class three times and ranked repairmen. schoolyard. Drawing encouragement the first twice in Turkey overall. Six from the seeds of their own dreams, members of the team became members The Prof. İhsan Koz Primary School the growing children struggled to of the national youth team in their Handball Team is composed of such conquer their opponents in matches age group, and one member received children. But what makes them heroes in other provinces as well as their own a sports scholarship at a private high and heroines of an extraordinary story misfortunes. school in İstanbul. is the presence of a teacher who makes a difference. ) SEDA SEVİN Sabancı Foundation Changemaker Seda “We had very limited resources when Sevin tackled the job of engineer of we participated in the tournaments in dreams rather than simply remaining other provinces. We managed to get a teacher of physical education. On a assistance with meals from teachers road that eventually went all the way I knew in the cities where we played. to the Turkish championships, she made Our first uniforms were purchased by a an enormous difference in the lives of benefactor from Antalya. the team members, their families and their friends. When we were preparing for matches we bought raisins, hazelnuts, almonds, walnuts, honey and molasses at school, and prepared paper cones filled with this mixture. We gave one cone of the mixture to the children every day In 2004, Seda Sevin was appointed as in order to provide them with extra a teacher of physical education at the nourishment.” Prof. İhsan Koz Primary School in the Antalya town of Kepez. But rather than It was under these conditions that just giving classroom sports lessons, the members of the Prof. İhsan Koz she rolled up her sleeves to establish a Primary School Handball Team, with handball team at the school. the support of everyone starting from Seda Sevin, were trained and nourished Having obtained the required support of and soon reached the summit. Within the principal of the school, she began six years they had achieved third place

163 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SELÇUK VAR

Dünyanın En Güzel Yerinde Tiyatro

olarak aklının köşesinde gitmek, geri dönmek vardı. Bavulu kapının önünde duruyor, gözleri uzaklara bakıyordu. Birleştirilmiş sınıflarda okuyan ve anadilleri Arapça olan çocuklarla meslek hayatına başladı. Çocukları tanıdıkça ve öğretmenliğin kutsallığı ile tanıştıkça, gitmek duygusuyla da yavaş yavaş vedalaşmaya başladı.

Öğretmen arkadaşlarıyla birlikte gidecekleri bir kültür-sanat etkinliği olmadığını fark edince, kendi tiyatro edilen 4.500 TL’yi bir anasınıfı yapımına grubunu kurmaya karar verdi. bağışladık.

Eğer bir yeri seversen orası dünyanın en Selçuk Var ve öğretmen arkadaşları, Şu anda öğrencilerimiz güzel şartlarda, güzel yeridir, ama dünyanın en güzel yerini kurdukları tiyatro grubunun adını iyi imkanlarda ders yapma olanağı sevmezsen, orası dünyanın en güzel yeri “Cur-cuna” koydular. Daha önce hiç buldular. O sınıfı gördükçe kendim ve değildir... rol yapmamış öğretmen arkadaşlarıyla, arkadaşlarımla gurur duyuyorum. ilk oyunlarını öğrencilerine ve onların YILMAZ ERDOĞAN ailelerine oynadılar. Tiyatro bizi Harran’a bağladı. Her ne şart altında olursa olsun, sanat 22 yaşında genç bir öğretmen olarak Okul sıralarından dekorlar yaptıkları yapabileceğimizi ve herkesin de bu Şanlıurfa’nın Harran ilçesine atanan tiyatro, Harran’ın Buldum köyünde sanattan faydalanabileceğini gösterdik. Selçuk Var da, dünyanın en güzel yerine o kadar çok beğenildi ki, 9 öğretmen Hem öğrencilerin, hem kendimizin, hem tayin olduğuna inandı. Herkes onun arkadaşıyla birlikte çevredeki köylere de ailelerin hayatına bir güzellik kattık.” mutsuzluktan kıvranmasını beklerken, o küçük bir turneye çıktılar. mutlu olmayı bildi, karpuz kabuğundan Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Selçuk Var, gemiler yaptı. Selçuk Var, öğretmen arkadaşlarıyla Harran’a öğretmen olarak atandığında çıktığı bu yola öğrencilerini de dahil etti. dönüş biletini de cebine koymuştu. Ama Selçuk Var Harran’ın Buldum Köyü’ne Daha önce hiç tiyatro seyretmemiş olan sanatın gücüne tutundu. Hem kendisini, geldiğinde, büyükşehirde büyümüş biri çocukların sahneye çıkmasını sağladı. hem de diğer öğretmen arkadaşlarını Selçuk Var ve öğretmen arkadaşları değiştirdi. Kurduğu tiyatro grubuyla bu oyunlardan elde ettikleri cüzi bir insanları tiyatro ile tanıştırırken, gelir ile de, Şanlıurfa’daki okullarının Harranlı çocukların hayatında kocaman ihtiyaçlarını karşıladılar. Okullarında bir fark yarattı. yaşadıklarını sahneye taşıdılar, sahneden kazandıklarını okullarına harcadılar.

) SELÇUK VAR “Harran’da okul sıkıntısı vardı. Bizim de okul yapımında bir katkımız olsun dedik ve Curcuna Tiyatro Grubu’ndan elde

164 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Dünyanın En Güzel Yerinde Tiyatro Theater in the Most Beautiful Place in the World

If you love a place, it becomes the most mother tongue was Arabic. However, He ensured that students who had beautiful place in the world. But if you don’t as he came to know the children and never even seen a theater performance love the most beautiful place in the world, it became acquainted with the sanctity before had the opportunity to perform isn’t the most beautiful place in the world... of teaching, he gradually abandoned his onstage. With the modest revenue from thoughts of leaving. the performances, Selçuk Var and his YILMAZ ERDOĞAN colleagues were able to supply some of When he realized that there were no the needs of the school in Şanlıurfa. They When 22-year-old Selçuk Var was cultural activities there that he could put their experiences in the school on appointed as a young teacher to attend with his friends, he decided to the stage, and spent the proceeds from the Harran district of Şanlıurfa, he form his own theater group. the stage on the school. was convinced that it was the most beautiful place in the world. While Selçuk Var and his collegues named ) SELÇUK VAR everyone expected him to be agonized their theater troupe “Cur-cuna”, which “There was a shortage of schools by unhappiness, he knew how to be means “Uproar” in Turkish. He and his in Harran. We wanted to make a happy, and created something out of colleagues, most of whom had never contribution to the construction of the nothing. played a role on stage before, gave their school, and we donated the revenues first performance for the students and of 4,500 TL generated from the Uproar But when Selçuk Var, who had grown their families. The performance, with Theater Group for the construction of a up in an urban environment, first arrived the decor composed of the school’s kindergarten classroom. in the small village of Buldum, one of desks, was so popular in the village the thoughts in the corner of his mind of Buldum that he and nine of his Our students now have the opportunity was to quit and leave. His suitcase colleagues embarked on a circuit to to do their lessons under good remained in front of the door and his nearby villages. conditions and with great opportunities. eyes focused on the distance. He began Every time I look at that class, I feel his professional life with a mixed- Selçuk Var included his students in the proud of myself and my colleagues. grade classroom full of children whose project he had begun with his colleagues. The theater connected us to Harran. We demonstrated that no matter what the conditions were, we could practice art and everyone could benefit from it. We contributed something of beauty to our students’ lives, their families’ lives and our own.”

When Sabancı Foundation Changemaker Selçuk Var was appointed to Harran as a teacher he had put a return ticket in his pocket. But he clung to the power of art. He transformed himself as well as his colleagues. While introducing people to the theater via the troupe he established, he made an enormous difference in the lives of the children of Harran.

165 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SELİM ÇAVUŞ

Kelimelerin Peşinde, Düşün Taşın…

Taşın Derneği’nin arkasında ise genç bir başka bir gün Avrasya Maratonu’nda aktivist Selim Çavuş var. köprüyü kitap okuyarak geçtiler.

Selim Çavuş ve sekiz arkadaşı, yaşam “Okubüs” projesiyle İETT otobüslerini becerileri semineri verirken Türkiye’deki de kitap ile tanıştırırken, en kalabalık kitap okuma alışkanlığının ne kadar olduğu saatte bir alışveriş merkezinde, düşük olduğunu fark ettiler ve bu alışverişin ortasında kitap okumaya alanda çalışan bir oluşum kurdular. başladılar.

Bu oluşum kısa zamanda insanların da ) SELİM ÇAVUŞ katkılarıyla büyüyerek bir dernek haline “Türkiye’de 2004 yılında yapılan bir geldi, adı da insanlar düşünsün diye araştırmada halkın %4’ü kitap okurken, “Düşün Taşın Derneği” oldu. %96’sı televizyon izlediğini belirtmiş. Biz Türk toplumu olarak fare toplumuyuz, Selim Çavuş ve arkadaşlarının tek bir klavye toplumu değiliz. İçerik üretmiyoruz. Kitap okumanın yeri var mıdır? amaçları var: Bu ülkedeki okuma oranını Bizim içerik üretebilmemiz için, bize yüzde bir bile olsa arttırmak. Bu inançla sürekli bilgi gelmesi gerekiyor. Bu derneği Onlara göre yok. Onlar, akıllarına gelen yola çıkan genç aktivistler, bugüne kadar kurmamızdaki sebep de bu. Biz öncelikle her yerde kitap okuyorlar. Avrasya onlarca farklı alanda okuma etkinliği bize bilgiyi sağlayacak olan kitap okumayı Maratonu’nda köprünün üstünde, düzenlediler. Hedefleri medyanın, hayatımıza adapte edelim istedik. alışveriş merkezinde yemek katında ya insanların dikkatini çeken eylemler ile da belediye otobüsünün içinde. insanları kitap okumaya yöneltmek. Her yerde kitap okuyoruz, çünkü Türkiye’de kitap okuyan insana farklı Düşün Taşın Derneği’nin genç gönüllüleri Bir gün İstanbul Mecidiyeköy’deki bakılıyor, anormal olarak görülüyor. Biz herkese göstere göstere kitap okuyorlar, Ali Sami Yen stadını 15 bin kişiyle bunun normal olduğunu anlatabilmek çünkü kitap okumanın yeri olmadığını doldurdular, aynı anda kitap okuyarak için, insanların görebileceği her yerde herkese kanıtlamak istiyorlar. Düşün Guinness Rekorlar kitabına girdiler, kitap okuyoruz. Biz kitap okumanın, su içmek gibi normal bir şey olduğunu anlatmaya çalışıyoruz.

Biz ilk kitap okuma etkinliğimizi yaptığımız zaman sadece bir kişi geldi. Kütüphanede yapmıştık ve kitap almaya gelen birisi bize tesadüfen katılmıştı. Fakat yıllar içinde etkinliklerimize yaklaşık 20 bin kişi katıldı, bizimle kitap okudu.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Selim Çavuş ve arkadaşları kitaplardaki kelimelerin peşine düştüler. Kitap okumayı hayatın içine çekerek, kitap gibi yıllarca kalacak kocaman bir fark yarattılar.

166 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Kelimelerin Peşinde, Düşün Taşın… In Pursuit of Words, Think About it...

Is there a particular place to read habit of reading that will provide the books? information.

According to them, there is not. They We read everywhere, because in Turkey read books everywhere that comes a person who is reading is regarded to mind. On the bridge during the differently, as if he is a bit abnormal. Eurasia Marathon, in the food courts at In order to demonstrate that this is shopping centers or on the city buses. indeed normal, we read everywhere that people can observe us. We are trying to The young volunteers of the Thought demonstrate that reading is as normal Association make a point of showing as drinking water. everyone that they are reading, Setting out with this conviction, the because they want to prove to young activists have organized tens of When we held our first reading event, everyone that there is no designated reading events in different locations. only one person attended. We held it at place for reading. There is a young Their aim is to encourage people to a library, and a person who had come activist named Selim Çavuş behind the read by raising awareness of reading. to get a book joined us by coincidence. Thought Association. But over the years nearly 20,000 have One day they filled the Ali Sami participated and read with us.” When Selim Çavuş and eight of his Yen football stadium in İstanbul- friends were presenting a seminar on Mecidiyeköy with 15,000 people Sabancı Foundation Changemaker life skills, they became aware of how reading at the same time, thereby Selim Çavuş and his friends went after weak the habit of reading was in Turkey entering the Guinness Book of Records; the words in books. By incorporating and decided to do something about it on another occasion they crossed the the habit of reading into life, they made by organizing an event. Bosphorus Bridge during the Eurasia a difference that, like a book, will last Marathon reading books. for years. With the participations of others, the event slowly grew into an association, With the “Reading Buses” project, and in order to encourage people public transportation became to think, was named “Thought acquainted with books, and at the Association”. busiest time of day in a shopping center, they began reading in the midst Selim Çavuş and his friends have a of their shopping. single goal: to increase the number of readers in Turkey by 1% per year. ) SELİM ÇAVUŞ “In a 2004 survey conducted in Turkey, it was found that while 96% of the public watched television, only 4% read books. Turkey is a society of mouse, not a society of keyboards. We don’t produce content. In order to do that, we need to have a continuous source of information. This is the reason we formed this association. We want to first and foremost adopt the

167 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SELMA DEMİRELLİ

Düzce’nin Su Perileri

koordinatörü olarak çalışmaya başladı. Kadınların mum atölyesinde çeşitli KEDV’in desteğiyle çadır kentlerde mumlar ürettiği, mutfak atölyesinde ev ve prefabrik yerleşim yerlerinde kadın yemekleri yapıp sattığı Nilüfer Kadın ve çocuk merkezleri kurulurken, bu Kooperatifi’nde, 200 anneye erken merkezlerin ilk çivisini çakan isim Selma çocuk gelişimi hakkında eğitimler Demirelli oldu. verildi. Yine 250’ye yakın kadın, mikro kredi imkanlarından faydalanıp kendi Ama onun aklında hep, depremde işlerini kurdu. Kooperatif bünyesindeki eşini, çocuklarını kaybetmiş kadınların yuvadan da 500 çocuk yararlandı. hayatlarına yeniden başlayabilmesi için bir kooperatif kurmak vardı. ) SELMA DEMİRELLİ “Biz kooperatifte kadınları sadece Selma Demirelli, 2002 yılında üretime yönlendirmiyoruz. Aynı zamanda çevresinde kadınların da desteği onlara liderlik eğitimi de veriyoruz. ile “Nilüfer Kadın Çevre ve İşletme Kadınların karar mekanizmalarında Selma Demirelli 12 Kasım 1999’daki Kooperatifi”ni kurdu. aktif rol almalarını sağlamak için, onları Düzce depreminde evini, işini, güncel sorunlar, siyaset gibi konularda sevdiklerini, arkadaşlarını, yaşadığı Düzce, depremin yaralarını sararken, eğitiyor, hayatlarının liderleri olmalarının mahalleyi kaybetti. Ama yaşama dair Selma Demirelli’nin hayalleri ve temelini atıyoruz. umudunu hiç kaybetmedi. Düzce kadınlar ile birlikte kurduğu kooperatif depremi, onun yeni hayatı için milat de büyüdü. Nilüfer Kadın ve Çevre Yerel merkezi yönetimler ile iyi diyalog oldu. Kendisini, hayatta kalan insanların İşletme Kooperatifi, 0-6 yaş grubundaki kurabilmeleri için de, kadınlara yönelik hayata yeniden başlaması için sosyal çocuklara okul öncesi eğitimler verilen, liderlik eğitimleri uyguluyoruz. Bu çalışmalara adadı. kadınlara yönelik liderlik, iş kurma eğitimlere başladığımızda, erkeklerden eğitimleri ve aile içi şiddete karşı tepkiler aldık. ‘Kadınları lider yapıp İlk önce Kadın Emeğini Değerlendirme bilgilendirme toplantıları yapılan örnek başımıza mı çıkartacaksınız?’ diye Vakfı’nın (KEDV) Düzce saha bir kooperatife dönüştü. söylendiler. Ama sonrasında eğitimlerin faydasını görünce, onlar da bize teşekkür ettiler.

Böyle bir kooperatifi ayakta tutmanın en zor yanı, sosyal kooperatifçiliğin ne olduğunun Türkiye’de yeni yeni öğreniliyor olması.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Selma Demirelli, Mevlana’nın sözlerindeki gibi, “Ne kadar söz var ise düne ait, dünle gitti cancağızım. Şimdi yeni şeyler söylemek lazım” dedi ve Düzce’de kadınlar için yeni cümleler kurdu. Deprem sonrası umutsuzluğun filiz saldığı hayatlara, yeni bir gelecek aşılayarak kocaman bir fark yarattı.

168 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Düzce’nin Su Perileri Düzce’s Water Lilies

Selma Demirelli lost her home, her While Düzce tended the wounds job, her friends, her loved ones and the from the earthquake, the cooperative neighborhood where she lived during founded with Selma Demirelli’s dreams the 1999 earthquake in Düzce. But and the women around her grew. The she never lost her hope. The Düzce Water Lily Cooperative became a model earthquake became the milestone of cooperative that offered preschool her new life. She devoted herself to education to children in the 0-6 age social works that would enable the group, courses for women in leadership survivors of the earthquake to start and establishing their own businesses, their lives anew. and awareness meetings on the subject of violence within families. She first began to work as the Düzce The most difficult part of keeping a field coordinator for the Foundation for Women produced a variety of candles cooperative like this on its feet is that the Support of Women’s Work (KEDV). in the candle workshop, prepared and the notion of social cooperatives is very With the organization’s support, sold home-made foods in the kitchen new in Turkey.” centers for women and children were workshop. 200 mothers were educated established at the tent cities and at the workshop on the topic of early Sabancı Foundation Changemaker prefabricated housing accommodations, childhood development and nearly 250 Selma Demirelli reminded herself of and Selma Demirelli was the person women were able to benefit from the the words of Rumi, “All the words who drove the first nails in these micro credit in order to establish their belong to yesterday, and have gone with centers. own businesses. The Cooperative’s child yesterday, my soul. Now we must say care center served 500 children. new things”, and wrote new sentences But what she constantly had in mind for the women of Düzce. She made an was establishing a cooperative where ) SELMA DEMİRELLİ enormous difference by grafting a new women who had lost their husbands “At the cooperative we are not directing future onto the lives where despair had and children in the earthquake would women solely towards production. sprouted after the earthquake. be able to start over. At the same time we train them in leadership. To ensure that women take With the support of women around her, an active role in the decision making in 2002 Selma Demirelli founded the process, we offer training on topics like “Water Lily Women’s Environment and contemporary issues and politics; we lay Cultural Cooperative”. the foundation for them to become the leaders of their own lives.

We offer leadership trainings for women so that they can establish a good dialogue with the local administrative centers. When we first started this training, we faced a strong reaction from men: ‘Are you planning to train women as leaders and take us over?’ But later on they began to see the benefits of the training, and then they thanked us.

169 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SENEM GÜL

Kadınlar İçin İlk Adım

çanta üretimi, hediyelik eşya kutusu gibi iş kollarında mesleki kurslar düzenlediler.

Senem Gül ve arkadaşlarının kooperatif bünyesinde açtığı kreşler, okul öncesi eğitimin az olduğu bu bölgede büyük bir açığı kapattı. Çalışmak isteyen ama çocuğunu bırakacak kimsesi olmayan ve kreşin giderlerini karşılayamayan anneler için bedava kreş hizmeti vererek, iş hayatına katılmak isteyen anneleri 2007 yılında kooperatifimize bir kadın özgürleştirdi. Kooperatif, kreşte geldi. 1993 yılında İstanbul’a taşınmış, engelli çocuklara da yer vererek, 9 çocuğu olmuş ve 14 yıl boyunca İlk adımı atmak her zaman zordur. kaynaştırmalı eğitim modelini Kağıthane’den dışarıya hiç çıkmamış Bebeğin yürümeye başlaması için de, gerçekleştirmiş oldu. bir kadın. Bize doğum kontrol yöntemi yetişkinlerin başarıya ulaşması için de ile ilgili bir soru için gelmişti. Biz onun gerekli olan tek şey, ilk adımı atmaktır. ) SENEM GÜL durumunu öğrenince hem eğitimler İlk adımı attıktan sonra hayat sizi “Ben 17 yıl önce Kahramanmaraş’tan verdik, hem de kültürel bir etkinlik ile istediğiniz yere götürür. göç ettim. Mahallemizdeki tüm kadınlar Boğaz’a götürdük. Bu sayede İstanbul’da da göç ile İstanbul’a geldi. Gelirken ilk defa Kağıthane dışına çıkmış oldu.” Senem Gül, Halk Eğitim Merkezi’nde sorunlarımız ortaktı. Sorunlarımız, eğitmendi. Ataması yapılmadığı için korkularımız, endişelerimiz ile birlikte Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Senem Gül, görevine devam edemeyen Gül, hayata geldik. Bir hayata atıldık ve yeni arkadaşlarıyla birlikte karınca misali daha fazla katılmak ve başkalarına hayatın verdiği korkudan dolayı evlerde adım adım bir kooperatif kurdu. Sokağa katkıda bulunmak için çeşitli arayışlar yaşamaya başladık. çıkmayan, hayata katılmayan kadınları içine girdi. gündelik yaşamın içine kattı. Onların ve Biz verdiğimiz eğitimler ile kadınların çocuklarının geleceğinde unutulmayan 2002 yılında Kadın Emeğini içindeki liderliği ortaya çıkarttık. bir fark yarattı. Değerlendirme Vakfı’nın Kooperatifimizi kadınlar beraber kooperatifleşme sistemini model alarak yönetiyorlar. çalışmaya başlayan Gül, uzun uğraşlar sonucu İlk Adım İşletme Kooperatifi’ni kurdu. Kooperatif için seçtiği yer ise İstanbul’un Anadolu’dan göç alan semtleri Nurtepe ve Gültepe oldu.

Senem Gül ve arkadaşları İlk Adım İşletme Kooperatifi’nde, Nurtepe ve Gültepe’de yaşayan kadınlara iletişim, bilgisayar, çevre bilinci ve liderlik gibi konularda eğitimler verdiler. Kadınlar için mum atölyesi, atık maddelerden

170 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Kadınlar İçin İlk Adım First Step for Women

The first step is always the hardest. or were unable to pay for the daycare in 1993, given birth to nine children, and For babies beginning to walk and for center. The cooperative also provided hadn’t left the Kağıthane neighborhood adults striving to achieve, the only space for the children with disabilities for 14 years. She came to us with a thing that is necessary is taking the at the daycare centers, implementing question about the methods of birth first step. After the first step, life takes the mainstreaming education model. control. When we heard her story, we you wherever you want to go. gave her the information she needed, ) SENEM GÜL and we also took her along to the Senem Gül was an instructor at a “I immigrated here from Bosphorus on a cultural activity. Thus, Community Education Center. When Kahramanmaraş 17 years ago. All of the she went outside Kağıthane for the first the contract was not renewed, Senem women in our neighborhood came to time since she had come to İstanbul.” Gül looked for other ways to participate İstanbul as immigrants and we shared more in working life and to make a the same problems. We brought our Sabancı Foundation Changemaker contribution to others. issues, fears, and worries along with us. Senem Gül and her friends constructed We began to work, but because of the a cooperative together, step by step. By In 2002, she took the cooperative fears that came along with the new life introducing women who never left their system of the Turkish Foundation for we closed ourselves up in our homes. homes and were socially excluded, to the Support of Women’s Work (KEDV) a life in which they could participate, as a model, and established the First We encourage the leadership qualities they made an unforgettable difference Step Women’s Cooperative. She that women have within them with the in the futures of these women and their decided to locate the cooperative in training we give them. Women are now children. Nurtepe, a deprived neighborhood on managing our cooperative together. the Anatolian side of İstanbul with a high proportion of immigrants. In 2007 a woman came to the cooperative. She had moved to İstanbul At the First Step Women’s Cooperative, Senem Gül and her friends provided trainings on subjects such as communication, computer, environmental awareness and leadership to women living in Nurtepe and Gültepe. They also organized workshops for the women on candle- making, producing bags from waste materials and making boxes for giftware.

The daycare centers that Senem Gül and her friends founded within the framework of the cooperative filled a large gap in this area, where there was little preschool education. By providing free daycare service, they freed mothers who wanted to join the work force but had no one to look after their children

171 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SERHAT ENYÜCE

Soğuk Şehrin Sıcak Şampiyonları

Çoğu zaman spor malzemeleri bulamasalar da, çalışabilecekleri bir tesis olmasa da yılmadılar. Erzurum’un meydanlarındaki süs havuzlarının suları kışın donunca, bu havuzları kendilerine antrenman tesisi yaptılar.

Yaşları 10 ile 14 arasında değişen, kimi zaman robocop polislerinin elbiseleriyle çalışan bu çocuklar, buzun soğuk ve kaygan zemininde sıcak ve kalıcı bir başarı öyküsü çıkartmayı başardılar. halkı da kayıtsız kalmadı. Erzurum’da çok güzel karşılandık. Çocukların kendilerine Serhat Enyüce önderliğindeki “Polis güveni geldi. Gücü Buz Hokeyi Takımı” olarak, 2008 Erzurum Türkiye için yıllardır, soğuğun yılında yıldızlar kategorisinde Türkiye Takımımız her sene Erzurum’da yıldızlar başkenti oldu. Hava hep Erzurum şampiyonu oldular. kategorisinde birinciliği kimseye kadar soğuk, karlar hep Erzurum kadar bırakmıyorlar. Biz de bu çocuklarımızı beyazdı. Kış ve soğuk, Erzurum için ) SERHAT ENYÜCE milli takıma yükselene kadar olumsuz anlamda kullanıldı; ama kentin “İlk olarak Ankara’ya bir turnuvaya desteklemeye devam edeceğiz.” kaderi olan kış, bir buz hokeyi takımının gitmiştik. 16 takımın katıldığı turnuvada kurulmasına da ilham verdi. bizim sadece Erzurum’u temsil etmeye Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Serhat geldiğimizi düşünüp, her takıma Enyüce, hayatını hayallerine göre Erzurum’da yıllardır, sokak havuzlarının yenileceğimizi zannediyorlardı. Ama resmetti. Sıfırdan başlayıp bir donmuş sularında antrenman yapan, hiç de öyle olmadı. Art arda maçları şampiyonluk hikayesine imza attı. Hem çocuklardan kurulu bir buz hokeyi kazanmaya başlayınca herkesin bakışı Erzurumlu çocukların hayatında, hem de takımı var. O takımın arkasında ise fark değişti, o turnuvada sadece şampiyon Türkiye’nin spor envanterinde kocaman yaratan bir isim var. takıma yenilip üçüncü olduk. bir fark yarattı.

Serhat Enyüce aslında bir emniyet Daha sonra ODTÜ, Ankara Büyükşehir müdürü. Ama 23 yıldır buz hokeyi Belediyesi, Ankara Türk Koleji gibi 20 oynuyor ve Türkiye’nin ilk buz hokeyi takımın katıldığı bir şampiyonada Türkiye takımını kuran 13 idealist polisten birisi şampiyonu olduk. Bu başarıya Erzurum olmayı başardı.

Serhat Enyüce, 2007 yılından beri görev yaptığı Erzurum’da, şehrin soğuk iklimine uygun bir spor ile sosyal yönden dezavantajlı çocukları spora kazandırmayı hedefledi. Sokakta boyacılık yapan, simit satan çocuklardan oluşan 10 kişilik bir takım kurdu ve hepsine tek tek buz hokeyi sporunu anlatmaya başladı.

172 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Soğuk Şehrin Sıcak Şampiyonları The Hot Champions of a Cold City

For years Erzurum has been Turkey’s in the robocop policemen’s clothing, capital of cold. The weather has always began to elicit a warm and lasting been described as cold as Erzurum, and success story from the cold, slippery the snow has always been as white surface of the ice. as Erzurum. Winter and the coldness have always been used in a negative Under the leadership of Serhat Enyüce, connotation in Erzurum; but it was the as the “Police Force Ice Hockey Team”, wintry fate of the city that was the in 2008 they won the Turkey Ice inspiration for setting up an ice hockey Hockey Championship in the youth team. category.

For years there has been a children’s ) SERHAT ENYÜCE Erzurum. The children gained confidence ice hockey team that trains on the “We went for the first time to a in themselves. frozen ponds of the city and there is a tournament in Ankara. There were 16 changemaker behind that team. teams competing, and thinking that we Every year in Erzurum our team won’t had only come to represent Erzurum, let first place in the youth league go to Serhat Enyüce is actually a Chief of they expected that we would be beaten any other team. We’re going to keep Police. But he has been playing ice by every team. But it didn’t happen supporting these kids until they make it hockey for 23 years, and is one of the that way at all. As we started winning onto the national team.” 13 idealistic policemen who established one match after another, everyone’s Turkey’s first ice hockey team. expressions changed, and we came Sabancı Foundation Changemaker in the third place, losing only to the Serhat Enyüce led his life according Serhat Enyüce has worked in Erzurum champion team. to his dreams. He put his signature since 2007; his goal was to involve to the story of a championship that socially disadvantaged children in a Later, in a championship in which 20 had started from zero. He made an sport that was appropriate to the cold teams including Middle East Technical enormous difference in the lives of climate of Erzurum. He recruited ten University, Ankara Metropolitan street children in Erzurum and added a at-risk boys who were shining shoes and Municipality and Ankara TED College sport to Turkey’s inventory. selling pastries on the streets of Erzurum participated, we became the Turkey and started explaining the sport of ice Ice Hockey Champion. The people of hockey to them, one by one. Erzurum didn’t remain indifferent to the victory, either. We were greeted Although most of the time they enthusiastically when we returned to couldn’t find affordable sports equipments, they didn’t allow themselves to be discouraged by the lack of an ice rink. In the winter the waters of the ponds adorning Erzurum’s squares froze over, and they transformed these frozen ponds into training grounds.

The boys, ranging in age from 10 to 14, who could sometimes be found skating

173 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers SULUKULE ÇOCUK SANAT ATÖLYESİ

Sulukule Müziksel Dönüşüm Projesi

Atölyede, müzik yoluyla ulaşabildikleri Atölyede haftanın 7 günü müzik dersleri çocuklara bir hayat dersi de vermeye var. Haftada 80 çocuk atölyeden çalışıyorlar. Çocukların toplumsal yararlanıyor. Bir derse ortalama 20 yaşama uyumundan ikili ilişkilerine çocuk geliyor. Dersler 2 seviyede oluyor. kadar birçok konuda onlara doğruları İlk bir saat yeni başlayanlar, ikinci saatte öğretmeye uğraşıyorlar. Çalışmalarıyla ileri seviyede olanlar ders alıyor. müzik konusunda eğitirken, hayat konusunda da yön gösteriyorlar. Babylon’da, İstanbul Üniversitesi’nde, Hollanda Konsolosluğu’nda konserler ) FUNDA ORAL verdik. Ama bizi en çok sevindiren (PROJE KOORDİNATÖRÜ) ve önümüzü açan konserlerden bir “Mahalle baştan sona değişti. Kuşaktan tanesi, Galata Kuledibi’nde Simon kuşağa müzik geleneğini taşıyan Bolivar Orkestrası ile verdiğimiz mahallenin, artık bu geleneğini yeni konser oldu. Çünkü bizim aslında el kuşaklara aktarması imkansızlaştı. yordamıyla yapmaya çalıştığımız model, Sinekli dağdır burası, Çünkü apartmanlarda bu müziğe devam Venezuela’da kendini çoktan kanıtlamış. Şehre tepeden bakar, etmek kolay değil. Onlarla beraber bir açık hava etkinliğinde Ama şehir uzakta, konser verdiğimizde, ne kadar doğru bir Masallardaki kadar. Mahallenin yıkılmasına paralel olarak, çaba gösterdiğimizi anladık.” biz de çocuklar için bir eğitim merkezi HALDUN TANER yaratmak istedik. Özellikle çocukların Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Funda bu yıkımdan daha az etkilenmesi Oral, Sulukuleli çocuklar için şehir, için Sulukule Çocuk Sanat Atölyesi’ni masallardaki kadar uzak olmasın İstanbul’un Fatih ilçesinde bulunan kurduk. Kurulum sürecinde İTÜ diye çabaladı. Hayata geçirdiği sanat Sulukule semti, Haldun Taner’in Keşanlı Konservatuarı’ndan hocalar geldi ve atölyesi ile yüzlerce çocuğun hayatında Ali Destanı’nda tarif ettiği gibi şehirden fikirlerini paylaştılar. kuşaklar boyu sürecek bir fark yarattı. masallar kadar uzakta olan, şehre tepeden bakan bir semt.

Sulukule’nin geleceği, 2005 yılında başlayan Sulukule Kentsel Dönüşüm projesi ile değişti. Sulukule’deki tek katlı evler boşaltıldı, yerlerine lüks konut projeleri başladı. Fakat bu değişim kültürel bir yıkıma dönüşmesin diye fark yaratan isimler de çalışmaya başladı.

Funda Oral, Sulukule’deki mimari değişimin, kültürel yapıya vereceği zararı azaltmak için, kendisi gibi gönüllü arkadaşları ve 2010 İstanbul Kültür Başkenti Ajansı’nın desteği ile Sulukule Çocuk Sanat Atölyesi’ni kurdu.

174 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza SULUKULE CHILDREN’S SCHOOL OF ARTS okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Sulukule Müziksel Dönüşüm Projesi The Sulukule Musical Transformation Project

This is a fly-ridden mountain, The school attempts to give life lessons It looks down on the city, to the children it can reach through But the city is distant, music. Their endeavors include many As distant as in legends. topics in which they are trying to guide

them along the right lines, from the HALDUN TANER children’s social integration to bilateral relationships. While educating them The quarter of Sulukule in İstanbul’s in music, they are also giving them Fatih district is like Haldun Taner’s direction in life. description in The Saga of Ali from Keşan: a quarter as distant from the ) FUNDA ORAL city as in legends, a quarter that looks (PROJECT COORDINATOR) down on the city. “The quarter has changed from top to the way for us was the concert at the bottom. The neighborhood used to pass on Galata Tower with the Simon Bolivar Sulukule’s future changed in 2005 the tradition of music from one generation Orchestra, because the model that we with the beginning of the Sulukule to the next, but it is now impossible, were actually striving to achieve proved Urban Transformation project. The because it is not easy to continue the itself in Venezuela long ago. When we single-story houses in Sulukule music in apartment buildings. gave the concert in an open-air venue were emptied and demolished, to be with them, we realized how right our replaced by luxury apartment projects. In parallel with the destruction of the efforts were. ” But changemakers got to work to neighborhood, we wanted to create prevent this renewal from becoming an an education center for the children. Sabancı Foundation Changemaker act of cultural destruction. Because we particularly wanted to Funda Oral has endeavored to ensure reduce the effect of this destruction on that the city is not as distant as in In order to reduce the impact of the the children, we founded the Sulukule legends for the children of Sulukule. damage the architectural change Children’s School of Arts. During the The school of the arts that she would wreak on the cultural structure, foundation process teachers from the has brought into being has made a Funda Oral and likeminded volunteer İstanbul Technical University School of difference in children’s lives that will friends got together, and with financial Music were involved and shared their last for generations. support from the İstanbul European ideas with us. Capital of Culture 2010 Agency, founded the Sulukule Children’s School Music lessons are offered at the school of Arts. seven days a week. Every week 80 children benefit from the school. On average, 20 children attend each class. The classes are conducted on two levels: during the first hour beginners receive lessons, and during the second hour, the more advanced students.

We have given concerts at Babylon, İstanbul University and the Dutch Consulate. But one of the performances that pleased us the most and paved

175 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ŞABAN TÖREN

Beykoz’un Küçük Kemancıları

gecekonduların içindeyse hayallerini bir aylık ücret ödeyerek bambaşka bir yakıp evini ısıtan işçilerle Beykoz, bir dünya ile tanışıyorlar. umut semti oldu. ) ŞABAN TÖREN Fakat zaman içinde Beykoz’daki “Beykoz’daki çocuklar arasında küçük bir fabrikalar kapanıp, Boğaz hattındaki anket yaptık. ‘Hangi müzik enstrümanı semtler ticari olarak değer kazanınca, ile çalışmak istersiniz?’ diye sorduk, Beykoz’daki gecekonduların bacaları, çocukların büyük çoğunluğu keman lüks konakların gölgesinde tütmeye istedi. Buradan yola çıkarak ‘Beykoz başladı. Küçük Kemancılar’ grubunu kurduk. Beykoz Küçük Kemancılar 25 kişilik Beykoz’da bugün kapanan fabrikalar bir grup, bugüne kadar 5 tane konser yüzünden işsiz kalan aileler, hem verdiler. kendileri, hem de çocukları için yeni bir gelecek arıyor. Beykozluların kurduğu Bunun yanı sıra tiyatro atölyesinde 1950’li yıllarda köyden kente göçün Beykoz Vakfı ise, gençlere yürüyecekleri 100’e yakın öğrencimiz var ve 2 oyun başlaması ile İstanbul’da fabrikaların zorlu yolda rehberlik etmeye çalışıyor. sahnelediler. Tiyatro grubumuzla Beykoz bacaları, gökyüzü ile buluşmaya başladı. ve çevresindeki okullarda yaklaşık 15.000 O yıllarda İstanbul’un en gözde fabrika Beykozlu işçi ailelerin kurduğu ve öğrenciye ücretsiz tiyatro izlettirdik. bölgesi ise bugün Boğaz semti olarak Beykoz’da yaşayan işadamlarının Beykoz’daki bütün çocuklara tiyatroyu bilinen Beykoz’du. desteklediği Beykoz Vakfı, çocukların sevdirmeye çalışıyoruz. alfabesine sanatı eklemeye çalışıyor. Başta Paşabahçe olmak üzere Tüm bunlara ek olarak 25 öğrencimiz birçok fabrikayı barındıran Beykoz, Şaban Tören’in başkanlığını yaptığı de gitar çalıyor. Onu da geliştirmek bir işçi semti olarak kuruldu. Beykoz Vakfı bünyesinde açılan keman istiyoruz. Bunların hepsinin öncülüğünü Fabrikaların çevresinde gecekondular, ve tiyatro kurslarında, çocuklar çok cüzi Beykoz Vakfı olarak biz yaptık. Vakıf olarak çocuklara çok değer veriyoruz. Sanatsal yönlerini güçlendiriyoruz ki, onları sokaktan kurtaralım.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Şaban Tören ve Beykoz Vakfı çalışanları örnek bir sosyal sorumluluk projesiyle semtlerinin geleceğine sahip çıktılar. Eli keman tutan, tiyatro sahnesinde kendi geleceğini arayan çocukların hayatında kocaman bir fark yarattılar.

176 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Beykoz’un Küçük Kemancıları The Little Violinists of Beykoz

Alongside the migration from village to city that began in 1950s, the factory smokestacks in İstanbul started to reach the sky. In those years İstanbul’s favored region for factories was Beykoz, known today as the Bosphorus district.

Hosting numerous factories, the most important of which was the Paşabahçe glass works, Beykoz was established as a workers’ district. With its overnight- construction shanties, and the workers who heated their shacks with the fire of their dreams, Beykoz became a district of hope. Founded by the Beykoz workers in Beykoz and environs to attend plays, But over the years the factories in and their families and supported by without charge. We are trying to instill Beykoz closed down, and as the businessmen who live in Beykoz, the a love for theater in all the children in districts along the Bosphorus increased Foundation is trying to add art to the Beykoz. in commercial value, the shanties of children’s alphabet. Beykoz started to be overshadowed by In addition, 25 of our students are luxurious villas. The Beykoz Foundation, which is playing the guitar. We want to develop presided by Şaban Tören, is offering that, too. We have initiated all of these Today due to the closure of the violin and theater courses, in which ourselves, as the Beykoz Foundation. As Beykoz factories, the unemployed children are becoming acquainted with a foundation, we place great value on workers are searching for a new an entirely different world in exchange our children. We are trying to strengthen future for their families and children. for a very modest monthly fee. their artistic inclinations, and to save The Beykoz Foundation established them from the dangers of the streets.” by the inhabitants of Beykoz is trying ) ŞABAN TÖREN to provide guidance to the youth “We did a little survey among the Sabancı Foundation Changemaker along the difficult road they have to children living in Beykoz. We asked Şaban Tören and the Beykoz Foundation travel. which musical instrument they would workers have taken charge of the future like to learn, and the majority wanted of their district with an exemplary the violin. From there, we founded the social responsibility project. They have ‘Little Violinists of Beykoz’ group. They made an enormous difference in the are a group of 25 children, and to date small world of children, who may seek have performed at five concerts. their futures with violin in hand or on the stage of a theater. At the same time, we have approximately 100 students in the theater workshop who have staged two plays. With our theater group we have sent 15,000 students to schools

177 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ŞAHHANIM KANAT

Başaklar Eğilmesin Diye

Çocukların göç ile geldikleri şehirde Geleceğimize el uzatmak noktasında kaybolup gitmemeleri için, fark yaratan arayış içine girdik. Bu alanda çalışma isimler var gücüyle çalışıyor. yürüten çeşitli akademisyen ve uzman arkadaşlarımızla İstanbul’un Anadolu Şahhanım Kanat bir ev hanımı, ama her yakasında yoksul ve dar gelirli semtlerde şeyden önce bir anne. 1994 yılında kızını 185 çocuk ve genç, 85 aile ile bire bir İstanbul’da yaşadığı bir terör saldırısında görüşmeler yaptık. kaybettiğinde, hayata bağlanabilmek için kendine tek bir hedef koydu. İlk Gittiğimiz mahalleler göçle gelen yoksul amacı göç yoluyla büyükşehire gelen, iyi insanların yaşadığı bölgelerdi. Buralarda eğitim alamadığı için yanlış yollara sapan gençler atölyede çalışıyor, sokakta çocukları korumak ve onları hayata mendil satıyor, ayakkabı boyacılığı kazandırmaktı. Bu nedenle kızı Başak yapıyorlardı. Bu çocuklar ile konuştuk. Helin’in anısına, arkadaşlarıyla Başak Yaşadıkları tüm olumsuzluklara rağmen Kültür ve Sanat Vakfı’nı kurdu. sanata olan ilgileri, özlemleri hep Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2011 dikkatimizi çekti. yılı verilerine göre, Türkiye’de her yıl Başak Kültür ve Sanat Vakfı’nda yaklaşık 2 milyon kişi doğduğu şehirden gençlerin sosyal hayata adaptasyonu Sanatın değiştirici ve dönüştürücü başka bir şehre göç ediyor. 2 milyon için resim kursundan dramaya, gücüne inanarak, aynı zamanda kişinin yaklaşık 500 bini de yerleşmek oyunlardan müzik eğitimine kadar Helin Başak’ın da hayallerini için İstanbul’u tercih ediyor. birçok alanda çocuklara hem sanat, gerçekleştirebilmek için biz Başak Sanat hem de hayat öğretiliyor. Vakfı’nı kurduk. Bu göç dalgasından en çok etkilenenler ise çocuklar oluyor. ) ŞAHHANIM KANAT Vakıf’ta yaptığımız çalışmalar her Yaşadıkları ortamları, mahallelerindeki “Helin Başak’ı bir otobüs taraması şeyden önce bana acımı unutturuyor. arkadaşlıklarını ve oyuncuklarını sonucunda kaybetmiştik. Kendisi sanata Çünkü bu vakıftaki gençler, yani diğer bırakarak göç eden çocuklar, bu aşık birisiydi. Helin’in hayallerini hayata Başaklar bir acıdan doğdu. Bir tohum travmayı kolay kolay atlatamıyorlar. geçirmek için bu vakfı kurduk. düştü ama onlarca, yüzlerce tohum yeşerdi. Bu gençlerdeki değişim ve dönüşüm, toplumsal amaçla yaptığımız bu çalışmada bize mutluluk veriyor.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Şahhanım Kanat, kızının adını ve anısını yaşatmak için yola çıktı. Çocukların taptaze ruhlarının sanatın o büyülü gücüyle iyiyi, doğruyu görebileceğine inanarak hem gençlerin geleceklerinde, hem de ailelerin hayatlarında kocaman bir fark yarattı.

178 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Başaklar Eğilmesin Diye So that Other Başaks can Thrive

According to 2011 data from the At the Başak Culture and Art young people via a project we undertook Turkish Statistical Institute, every year Foundation, courses in many areas from for the benefit of the society brings us two million people in Turkey migrate painting to drama and plays to music happiness.” from the place they were born to education are offered in order to teach another city. Of those two million, children about both the art and life. Sabancı Foundation Changemaker approximately 500 thousand choose to Şahhanım Kanat started out with the settle in İstanbul. ) ŞAHHANIM KANAT intention of keeping alive the name “Helin Başak lost her life in a bus and memory of her daughter. Her belief Those most affected ones by this wave shooting. She had been in love with the that the magical power of art would of migration are the children, leaving arts. We established the foundation in enable the fresh spirits of children to behind the places they live, their order to bring Helin’s dreams to life. recognize what is good and right made neighborhood friendships and their an enormous difference in the future of toys, the migrating children cannot get At the point where we began looking at the youth and the lives of their families. over this trauma very easily. the future, we began our search. Along with friends who are academicians and There are changemakers working with experts in the field, we held individual all their might to ensure that the interviews with 185 youth and children children who arrive in the city due to and 85 families in impoverished and migration are not lost there forever. low-income neighborhoods on the Anatolian side of İstanbul. Şahhanım Kanat is a housewife, but most of all she is a mother. When she The neighborhoods we visited were in lost her daughter to a terrorist attack the areas populated by impoverished in İstanbul, she gave herself a single people who had migrated there. The goal that would bind her to life. Her young people were working in small primary aim was to protect children workshops, selling tissues on the who had come to the metropolis as street, shining shoes. We spoke with migrants and taken the wrong paths these children, and were struck by due to the lack of a good education, their interest in and yearning for the and to reintegrate them into life. It art, in spite of all the negativity they was for this reason that she and her experienced. friends founded the Başak Culture and Art Foundation in memory of her We founded the Başak Art Foundation daughter Başak Helin. with a belief in the transformative power of the art, and at the same time to bring Helin Başak’s dreams to life.

More than anything else, our work at the Foundation makes me forget the pain of my loss. Because the young people at this foundation, the other Başaks, were born out of pain. One seed fell, but tens, hundreds of seeds have sprung up. The transformation of these

179 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ŞENGÜL AKÇAR

Kadının Hem Adı Hem Emeği Var

bir mentorluk yapıyor. KEDV kadınlara bugüne kadar hayatına dokunduğumuz desteğini bununla da sınırlamıyor ve 20 binden fazla kadın var ise, onların kendi işini kurmak isteyen kadınlara hayat zenginliği bana da bulaşmış oluyor. “Maya Kredi İşletmesi” yöntemi ile Onlar ile benim de ruhum zenginleşiyor. düşük faizli mikro krediler veriyor. ‘Böyle değil de, başka türlü yaşasaydım KEDV’e bağlı olarak çalışan Maya ne olurdu?’ diye soruyorum bazen. Ama işletmesi, bugüne kadar 8.500’e yakın biliyorum tüketmenin de sonu yok. Onu kadına, yaklaşık 8 milyon lira kredi alırsınız, tekrar başka bir şey istersiniz. verdi. Bu sayede kendi işini kurmak Onu yaparsınız, başka bir şey istersiniz. isteyen ya da işini büyütmek isteyen Bunların hiçbirinin sonu yok, içinizdeki o kadınların can suyu oldu. boşluğu asla dolduramazsınız hayatta. Sürekli o boşluğu doldurmak için bir Bugün, KEDV’in desteklediği kadın şey yaparsınız, gene o boşluk vardır ve kooperatiflerinin yurt çapında birçok böyle gider. Ama ben içimdeki o boşluğu Şengül Akçar, ağacın sadece toprağın işletmesi var. Anaokullarından, doldurdum bu sayede.” üstünde büyümediğini bilenlerden. O, sabun işletmelerine, hediyelik kutu insana baktığında içindeki ruhu, kadına atölyesinden, semt pazarlarındaki Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Şengül baktığında emeği görenlerden. tezgahlara kadar birçok farklı iş kolunda Akçar içindeki boşluğu kendi işini kuran, kadınlar, kendi güçleri ve akılları ile ekonomik yönden güçlenen kadınların Türkiye’de “Kadının adı var mı, yok mu?” faaliyetlerini sürdürüyorlar. mutluluğu ile doldurdu. Hem kadınların diye tartışıldığı yıllarda Şengül Akçar, hayatlarında, hem de Türkiye’nin kadının önce adını, sonra emeğini ortaya ) ŞENGÜL AKÇAR geleceğinde koskocaman bir fark koydu. Kadın hakları için “söylenmek” “Şu an yaptığımız şey bana iş gibi yarattı. yerine, Kadın Emeğini Değerlendirme gelmiyor, bu benim hayatım. Onun için Vakfı’nı (KEDV) kurdu.

Şengül Akçar, inşaat mühendisliğinden mezun olduktan sonra yeni evler inşa etmektense, o evlerin içinde mutlu, güçlü kadınlar inşa etmeyi tercih etti. 1986 yılında köylerde ve mahallelerdeki kadınların sosyal durumlarını iyileştirmek için, bir grup arkadaşıyla beraber Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’nı kurduğunda iki amacı vardı: Birincisi, asla kar amacı gütmeyeceklerdi. İkincisi ise, kadınların ekonomik ve sosyal gelişmelerine yardım etmek için onlara yol göstereceklerdi.

KEDV, kadınların bir araya gelerek kurduğu kadın kooperatiflerine bire

180 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Kadının Hem Adı Hem Emeği Var Women have Both Substance and Work

Şengül Akçar is a woman who knows has touched rubs off on me as well. My that there is more to a tree than what spirit is enriched by them. one sees above ground. When she looks at a person she sees the spirit Sometimes I ask myself what would inside; when she looks at a woman she have happened if I had chosen to live recognizes her work. differently. But I know that there is no end to consumption. You purchase During the years in Turkey when something, and then you want the question, “Do women have something else. You do something, and substance or not?” was the subject of then you want to do something else. discussion, Şengül Akçar first proved The Foundation for the Support of There is no end to it; you are never the substance, then the work. Instead Women’s Work provides individual able to satisfy that emptiness. You of grumbling about women’s rights, mentoring to cooperatives founded constantly do things to fill the vacuum, she established the Foundation for by the joint efforts of women. But but it is always there. But thanks to this, the Support of Women’s Work, whose that is not the only support KEDV I have been able to fill that emptiness Turkish acronym is KEDV. provides women; they also provide within.” low-interest micro credit under the Şengül Akçar graduated from university “Maya Credit Initiative” to low-income Sabancı Foundation Changemaker with a degree in civil engineering, but women wishing to establish their own Şengül Akçar satisfied the emptiness rather than building new homes, she businesses. within herself with the happiness of chose to build up strong and happy women who established their own women to live inside them. When she The Maya project, which works as businesses and empowered themselves and a group of friends established a part of KEDV, has so far provided economically. She made an enormous KEDV in 1986 to improve the quality nearly 8 million Turkish liras of credit to difference in both the lives of women of life of women living in villages and approximately 8,500 women. By doing and the future of Turkey. impoverished neighborhoods, they had so, Maya has became the water of life two aims: The first was that they would to women who wish to establish or never seek to make a profit; the second enlarge their own businesses. was that they would provide guidance to women in order to assist in their Today KEDV supports numerous economic and social development. activities of women’s cooperatives all over the country. These women are engaged in a variety of enterprises ranging from nursery schools to soap production, gift-box workshops to stalls in neighborhood markets, operating them with their own power and intellect.

) ŞENGÜL AKÇAR “What we are doing at this moment doesn’t seem like work to me: it is my life. The richness of the lives of more than 20,000 women our organization

181 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TAHİR DADAK

İklimler Değişirken

Kalkınma Merkezi Derneği olarak, bir yandan çiftçiler nasıl daha iyi verim elde ederler, diye kafa yorarken, bir yandan da açtıkları kurslarla tarım ile uğraşan insanlara, modern tarımın gereklerini, seracılığı, alternatif tarım yöntemlerini ve yüksek verim elde etmenin yöntemlerini öğrettiler.

Eğitim alanlarını sadece tarım ile sınırlı tutmayıp, gençlere de yöneldiler. Tarım alanında çalışmak istemeyen gençlere Bu değişim çiftçileri inanılmaz etkiledi. İngilizce ve bilgisayar kursu olanağı Sadece 50 çiftçinin değil, köylerin sağlayarak yeni bir hayatın kapısını hepsinin ekonomisi değişti, gelişimleri araladılar. arttı. Gülümse hadi gülümse, Bulutlar gitsin. ) TAHİR DADAK Başarımızdaki en önemli sır, birlikte Yoksa ben nasıl yenilenirim? “2004 yılında açılan barajlar ile hareket etmek. Sadece biz yapmadık, Hadi gülümse. Diyarbakır’ın birçok yöresine su onlara yaptırmadık, birlikte yaptık. Biz geldi. Fakat çiftçiler suyu kullanmayı çok iyi bir ekibiz, ben sadece ekibin bir Belki şehre bir film gelir, bilmiyorlardı. Su ile nasıl tarım parçasıyım. Biz ekip olarak çiftçileri bir Bir güzel orman olur yazılarda. yapılabileceğini, neler üreteceklerini araya getirdik ve hep beraber başardık.” İklim değişir, Akdeniz olur öngöremiyorlardı. Çünkü yıllardır Gülümse. susuz tarım yapıyorlar, meyveciliği Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tahir de bilmiyorlardı. ‘Ne yapalım?’ Dadak, arkadaşlarıyla çıktığı bu yolda KEMAL BURKAY diye düşündük. Meyveciliği toprağa bereketin kendiliğinden geliştirebileceğimizi fark ettik. İlk olarak gelmediğine inandı. İyi işlenen Tahir Dadak bir şehre film gibi köylerden 5 üreticiyi ikna ettik. Onlara ve iyi kullanılan toprakta verimin gelenlerden. İklimi değiştirip, nar dikmeyi öğrettik. 5 üretici ile başladık nasıl arttığını gördü. Topraktan gülümseyen, gülümsetenlerden. ve şu an 50’yi aşkın çiftçi 200 dönümlük aldıklarını yine toprağa yatırdı. Hem arazide nar yetiştiriyorlar ve yaklaşık Diyarbakır’daki çiftçilerin bugününde, Tahir Dadak, Ankara Üniversitesi yılda 5 ton nar satıyorlar. hem de gelecek nesillerin hayatında Veterinerlik Fakültesi mezunu bir kocaman bir fark yarattı. veteriner. Ama onun en büyük özelliği Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde tarım alanında iyileşme sağlanması için yıllardır çalışıyor olması. Uzun yıllar Türkiye Kalkınma Vakfı’nda çalışan Dadak, 2004 yılında bir grup arkadaşı ile birlikte Diyarbakır’da Kalkınma Merkezi Derneği’ni kurdu. Amacı, Diyarbakır’da yaşayan çiftçilerin topraklarından daha iyi verim alabilmesi için, yenilikçi yaklaşımlar getirmekti.

182 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. İklimler Değişirken As the Climate Changes

Smile, come on, smile, The Development Center Association Send the clouds away worked on finding ways for farmers Or else how can I be renewed? to obtain better yields, and at the Come on, smile. same time offered courses to teach those involved in agriculture about Maybe a film will come to the city, the exigencies of modern farming, A beautiful forest to a story, greenhouse cultivation, alternative The climate will change and become the agricultural methods and methods of Mediterranean. obtaining high yields. Smile. The training was not limited to KEMAL BURKAY agriculture only; they have also The most important secret to our reached out to youth. They have success has been working together. We Tahir Dadak is like the film that comes opened the door to a new life for didn’t just do it ourselves or make them to the city. He is one of those people young people by organizing courses do it, we did it together. We are a very who change the climate, smile, and in English and computer for the ones good team, and I am just one part of make others smile. who are not interested in working in the team. As a team we brought the agriculture. farmers together and we succeeded all Tahir Dadak is a veterinarian graduated together.” from the Ankara University Veterinary ) TAHİR DADAK Faculty. But his most important “Water became available to many Sabancı Foundation Changemaker characteristic is the fact that he parts of Diyarbakır in 2004 when the Tahir Dadak knew when he set out on has worked for years to improve the dams were established. But the farmers this path with his friends that the land agriculture in eastern and southeastern didn’t know how to use the water. They could not become more fertile all by Anatolia. Having worked for many were unable to foresee how agriculture itself. He saw how the productivity of years at the Turkish Development would work with water or what they the soil increased when it was farmed Foundation, in 2004 he and a group would grow, because for years they and used well. He returned to the soil of friends founded the Development farmed without any source of water, what he had taken from it. He made an Center Association in Diyarbakır. His and they had no experience in growing enormous difference in the current lives goal was to introduce innovative fruit. We thought about what we of the farmers in Diyarbakır, and also in approaches to agriculture in order to could do, and realized that we could the lives of generations to come. improve the productivity of the soil. encourage the development of fruit farming. First, we managed to convince five producers from villages. We taught them how to plant pomegranates. Today, we have more than fifty farmers growing pomegranates on 200-decare fields; they sell nearly five tons of pomegranates per year. This change had an incredible effect on the farmers. The economy changed not just for those fifty farmers, but for all the villages, and the amount of production increased.

183 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TAHSİN AKSU

Okuyan Gevaş

kampanyasını anlattı. Kampanyaya göre kitap okuyanlar, okudukları kitap sayısı karşılığında Kaymakamlık bünyesinde oluşturulan bütçeden ödüllendirilecekti.

Ev hanımlarını kitap okumaları için seferber etti. Tüm bu çabasının sonucunda okuduğu kitap sayısı fazla olan 36 kişi dershaneye gitme, 5 kadın çamaşır makinesi alma, 8 kişi eğitim bursu alma hakkı kazandı.

Yılda 20 kişiye 1 kitap düşen Türkiye’de, yapılıyor, aynı zamanda da özetini 30 bin nüfuslu Van’ın Gevaş ilçesinde çıkarıp getiriyorlar. “Okuyan Gevaş” projesi sayesinde bir Gevaş, Artos Dağı’nın eteklerinde yer yılda 51 bin kitap okundu. Sene sonu değerlendirmesinde de alan, Van Gölü’ndeki Akdamar Adası’nı dershaneye gitmek isteyen, evine seyre dalan, Van’ın 30 bin nüfuslu bir Ayrıca Okuyan Gevaş projesinin bir eşya almak isteyen oluyor. Çok kitap ilçesi. Birkaç yıl öncesine kadar, Gevaş ayağı olan “Açıkta Kalma Açık Öğretimli okumuşsa biz ona destek oluyoruz.” da bu coğrafyanın kaderine ortaktı. Ol” çalışması ile açık ilköğretime 103, Fakat bu küçük ilçeye günlerden bir açık liseye 210 kişi kaydını yaptırdı. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tahsin gün, hayalleri ve idealleri Van Gölü’nden Aksu, kitap okumanın cümle içinde dahi daha büyük bir kaymakam atandı. ) TAHSİN AKSU kullanılmadığı evlere kitabı, edebiyatı “Okuyan Gevaş kampanyası ile soktu. Bir ilçenin kaderinin okuma Gevaş’ın kaderi de o kaymakam ile amacımız, eğitimin temel altyapılarını ile değişebileceğine inandı. Van’ın değişti. oluşturmak, kadınlarımız ve çocuklarımız Gevaş ilçesinde nesiller boyu sürecek, üzerinde eğitim bilinci oluşturmak kocaman bir fark yarattı. Tahsin Aksu, 37 yaşında Samsun ve yarınlara daha eğitimli bir nesil doğumlu genç bir kaymakam. Aksu, 6 yıl yaratmaktı. önce Mardin Dargeçit’teki görevinden sonra Van’ın Gevaş ilçesine atandı. 30 bin kitap okunmasını hedeflemiştik. 2009 yılında ise 30 bin nüfuslu ilçemizde Ancak, o Gevaş’a sadece mazbatasıyla 51 bin tane kitap okunmuş oldu. değil, hayalleriyle de birlikte geldi. Burada kitap okuma oranlarını yükselten En önemli eksikliğin eğitim olduğunu özellikle kadınlarımız oldu. Tabii fark edince, kollarını sıvadı ve Gevaş’ın kadınlarımızın okuması, çocukların köylerini de kapsayan bir eğitim okullaşmasına da etki etti. seferberliği başlattı. 30 bin nüfuslu ilçemizde kütüphaneye Kampanyasının adı “Okuyan Gevaş”tı. kayıtlı olan 5 bin tane okurumuz Kitap okuma alışkanlığını herkese var. Kitaplarını alıyorlar, okuyup geri yaymak için, ödüller koydu. Ev ev, getiriyorlar. Türkçe öğretmeninin kahve kahve dolaştı, kitaplar dağıttı, eşliğinde okuduğu kitap ile ilgili mülakat

184 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Okuyan Gevaş Gevaş is Reading

Gevaş is a town of 30,000 people In Turkey, where the ratio is one book in the province of Van, situated at for every 20 people, within one year the foot of the Artos Mountain with a 51,000 books were read by the 30,000 view of Akdamar Island on Lake Van. inhabitants of Van’s Gevaş district as Up until a few years ago, Gevaş shared the result of the “Gevaş is reading” the fate of this region. But one day a project. district governor who had dreams and ideals that were even bigger than Lake In addition, the “Don’t be left out Van was appointed to this town. The in the open, participate in open destiny of Gevaş changed with his education” initiative that is one leg arrival. of the reading project resulted in 103 people registering for distance learning Tahsin Aksu is a young governor who for elementary school and 210 people We have 5,000 registered readers was born 37 years ago in Samsun. After registering for high school. at the library in our town of 30,000 completing his six-year appointment in inhabitants. They take the books home, Mardin Dargeçit, he was transferred to ) TAHSİN AKSU read them and return them. Then they the town of Gevaş in Van. “Our goal in the ‘Gevaş is reading’ have an interview with the teacher of campaign was to develop the basic Turkish, and at the same time present a But he did not arrive in Gevaş only with substructure for education, to generate summary of the book. his papers of transfer, but also with his awareness on the benefits of education dreams. among our women and children and to By the end of the year there are those create a better-educated generation for who want to attend after-school Realizing that the most significant lack tomorrow. lessons, or buy household goods. If they was education, he rolled up his sleeves have read a lot of books, we support and began a campaign for education Our original aim was to have 30,000 them in their goals.” that encompassed the villages of Gevaş books read. In 2009, 51,000 books were as well as the town itself. read in a town of 30,000 people. Sabancı Foundation Changemaker Tahsin Aksu brought literature into The name of the campaign was “Gevaş The greatest role in the increase in books homes where the words ‘read a book’ is reading.” He offered incentives read was played by our women. And of were never even spoken. He believed to encourage people to develop course, the women who were reading that the fate of a district could be the habit of reading. He went from had an influence on the education of changed through reading. He made an house to house and coffeehouse to their children. enormous difference that will resonate coffeehouse explaining the campaign for generations in Van’s district of and distributing books. Within the Gevaş. campaign, people reading a lot of books would be awarded by the governorate.

He mobilized housewives to read books. As a result of their endeavors, 36 people won lessons at after- school learning facilities, 5 women won washing machines and 8 people received scholarships.

185 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TARA HOPKINS

Ayvalık’ın Çöp Madamları

Tara Hopkins Ayvalık’a yerleştikten ) TARA HOPKINS sonra, Ayvalıklı ev hanımlarının “Benim için bir iş yoksa, birçok kadın ekonomik yönden güçlenmeleri için için de bir iş yok. Kendimi hep çok şanslı “Çöp(m)adam” sosyal girişim projesini hissettim. O şansı başkalarına vermekte hayata geçirdi. fayda var diye düşündüm.

Geri dönüşüme gidecek ambalajlardan İlk önce ne yapacağız, çantalar nasıl kadınlar için şık tasarım ürünleri olacak diye bir iki örnek ürün çıkarttık. çantaların üretildiği projede, Ayvalıklı Çanta yapım yöntemini öğrendim. Başka kadınlar hem üretiyor, hem kazanıyorlar. kadınlara da tek tek öğrettim. Ondan sonra bir atölye açma ihtiyacı duydum. Ambalaj atığı, un çuvalı, atık kağıt gibi malzemelerin kadınların emekleri ile Atölyede daha önce maaş kazanmayan çantalara dönüştüğü çöp(m)adam’da kadınlar çalışıyor. El işleri inanılmaz 60’a yakın kadın çanta başına ücret güzeldi ve burada değer kazandı.” Bir hayat düşünün. Amerika’da alıyor. Projede, bugüne kadar 600 başlayan, Meksika’da gelişen ve civarında kadına ulaşıldı, 7.500 çanta Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tara Türkiye’de devam eden. Film gibi üretildi. Çantalar sadece Türkiye’de Hopkins iş yaşamının her anında, denildiğinde havada kalmayacak, değil, Yunanistan, Hollanda ve insanların hayatlarına dokunmaya romanı yazıldığında bir çırpıda okunacak Amerika’nın da birçok şehrinde satışa çalıştı. Emeklilik döneminde de bir hayat. Sırtında binlerce hikaye ile sunuldu. Üretilen her çöp(m)adam çevresindeki kadınların hayatlarını ülke ülke gezen, Balıkesir’in Ayvalık çantası, çantayı üreten kadın için değiştirmek istedi. Hem bugüne kadar ilçesine yerleşen, hiç tanımadığı düzenli gelir anlamına gelirken; çantayı hayata geçirdiği projelerle, hem de insanların yaşamına tohumlar eken bir kullananları geri dönüşüm konusunda çöp(m)adam fikriyle binlerce insanın kadının hayatı bu. bir kere daha düşünmeye yöneltiyor. hayatında kocaman bir fark yarattı.

Tara Hopkins’in öykünülecek yaşamı bu.

Tara Hopkins ABD doğumlu ancak 20 yıldır Türkiye’de yaşıyor. Tara Hopkins ince yapısı, zarif karakteri ile her coğrafyanın yerlisi aslında.

Bugüne kadar farklı ülkelerde onlarca sosyal değişim projesine imza atmış, gerçek anlamda bir dünya insanı. Onun isminin önüne bir sıfat eklemek çok zor. Yaş, cinsiyet, meslek ve ülke kodlarının hepsinin eksik kaldığı biri kişi o.

O sadece Tara. Tara Hopkins. Ne Amerikalı, ne Türkiyeli, ne öğretmen, ne öğrenci…

186 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Ayvalık’ın Çöp Madamları Ayvalık’s Garbage Ladies

project in order to empower the housewives of Ayvalık from an economic standpoint. Its name is “Çöp(m)adam”, a play on words in Turkish that means both ‘stick figure’ and ‘garbage lady’.

In this project in which recyclable packaging materials are used to produce chic designer items and Imagine a life begun in America, handbags for women, the women of expanded in Mexico and continuing in Ayvalık are both producing and earning. lucky. And I thought that it would be Turkey. A life like a film, a novel that useful to pass that luck on to others. would be read in one fell swoop. This Packaging materials, flour sacks and is the life of a woman with thousand recyclable papers are transformed into At first, we thought about what we stories who traveled from one country handbags by the women who work at would produce, and we made a few bags to the next, finally settling in the Garbage Lady, with nearly 60 women as samples. I learned the method of Balıkesir town of Ayvalık and planting receiving payment for every purse making a purse, then I taught it to other a seed in the lives of people she had they produce. To date, the project has women, one by one. Then I felt the need never met before. reached approximately 600 women, to establish a workshop. and 7,500 bags have been produced. This is the tale of the life of Tara The bags are for sale not only in There are women at the workshop Hopkins. Turkey, but in many cities in Greece, who have never worked for pay in their Netherlands and America. Every lives. Their handwork was unbelievably Tara Hopkins was born in the United Garbage Lady bag represents regular beautiful, and its value increased here.” States, but has lived in Turkey for income for the woman who makes it, 20 years. With her slender body and while it also encourages the users to Sabancı Foundation Changemaker Tara graceful character, Tara Hopkins is think again about the topic of recycling. Hopkins spent every moment of her actually a native of every country. working life trying to touch the lives ) TARA HOPKINS of others, and during her retirement She is truly a global citizen, having “If there is no work for me, there is no she wanted to change the lives of conducted tens of social development work for many other women either. I the women around her. She has made projects in different countries. It is hard have always felt that I have been very an enormous difference in the lives to put a title in front of her name. She of thousands of others through the is a person for whom stipulations of projects she has conducted, as well as age, gender, profession or nationality with her idea of Garbage Lady. are insufficient.

She is simply Tara. Tara Hopkins. Neither American nor Turk, neither teacher nor student...

After Tara Hopkins settled in Ayvalık, she brought to life a social enterprise

187 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TARLABAŞI TOPLUM MERKEZİ

Tarlabaşı’nın Geleceği Burada

varlığınızın tescilidir, Tarlabaşı sunulurken, okuma yazma bilmeyen ev yokluğunuzun çerçevelenmiş resmidir. hanımlarına okuma yazma öğretiliyor. Taksim meydanı kalabalıktır, Tarlabaşı yüzyıllık bir yalnızlıktır. Tarlabaşı Toplum Merkezi’nde bu bölgede yaşayan ailelerin dağılmaması Tarlabaşı semti Anadolu’dan göç ile için de, talep eden ailelere aile hukuku, gelen ve şehre tutunmaya çalışan, ceza hukuku, miras gibi konularda Afrika’dan yeni bir hayat peşinde yola hukuk desteği veriliyor. çıkan herkesin sığındığı bir ev, merkeze yakın olup gözlerden uzak yaşabildikleri ) CEREN SUNTEKİN bir yuvadır. (DERNEK KOORDİNATÖRÜ) “Tarlabaşı’nda daha çok risk nüfusu Son yıllarda devam eden yenileme dediğimiz aileler yaşıyor. Biz bu projeleri ile Tarlabaşı semtinde binalar ailelerin, çocukların sağlıklı bir şekilde yenilense bile, ara sokaklarda eski yaşamlarına devam edebilmeleri için Taksim meydanı sadece İstanbul’un hayatlar devam ediyor. Tarlabaşı’nın kurslar düzenliyor, sağlık alanında değil, Türkiye’nin de meydanıdır. arka sokaklarında şehre alışmaya psikolojik destek için danışmanlıklar Eylemler Taksim meydanında yapılır; çalışan, hayata tutunmaya çalışan veriyoruz. Kamu kuruluşlarıyla sorunları Tarlabaşı semti, merkeze bir o kadar ailelere ise fark yaratan bir kurum olanlar, hastaneye, belediyeye ya uzak, bir o kadar yabancıdır. destek oluyor. da valiliğe gittiklerinde muhatap bulamayan insanlar, gelip bizden destek Taksim gürültü bir şekilde eğlenir, 2007 yılında İstanbul Bilgi Üniversitesi alıyorlar. Merkezimizde herhangi bir Tarlabaşı hüzünlü bir şekilde susar. öncülüğünde kurulan Tarlabaşı ayni ya da nakdi yardım kesinlikle Taksim’de yolla buluşur, Tarlabaşı’nda Toplum Merkezi’nde, Tarlabaşı’nda yapmıyoruz. ayrılır. Taksim gösterişlidir, Tarlabaşı yaşayan çocuklara müzik ve resimle mağrur. Taksim’de görünürsünüz, yeteneklerini keşfetmeleri için imkanlar Tarlabaşı’nda sanılanın aksine okuma yazma bilmeyen çok fazla yetişkin var. Okuma yazma bilmeyenler için okuma yazma kursları düzenliyoruz. Ortak paydaları, yoksulluk kültürü altında orada yaşıyor olmaları. Biz de bu ortak paydayı bütünleştirici bir etki olarak kullanıp, onlar için bir şey yapmak için değil, onlar ile birlikte neler yapabiliriz, üretebiliriz diye çalışmalar yapıyoruz.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tarlabaşı Toplum Merkezi bugüne kadar 700’den fazla kadın ve çocuğun hayatına dokundu. Merkezde çalışan gönüllüler, onlarca ev hanımına okuma yazma öğretip, hayal edebilen ve hayallerini umutlarına resmedebilen çocuklar yetiştirmeye çalışarak fark yarattı.

188 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza TARLABAŞI TOPLUM MERKEZİ okutabilirsiniz. TARLABAŞI COMMUNITY CENTER You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Tarlabaşı’nın Geleceği Burada The Future of Tarlabaşı is Here

in the back streets life goes on in the old way. But there is a change making organization that is supporting the inhabitants who are struggling to adapt to the city and cling to existence in Tarlabaşı’s back streets.

The Tarlabaşı Community Center founded in 2007 under the leadership of İstanbul Bilgi University, presents opportunities to the children of Tarlabaşı to discover their musical and Taksim Square is not only a central artistic talents while teaching reading point for İstanbul, but for all of Turkey. and writing to illiterate housewives. It is a center for demonstrations as well as celebrations. But the The Tarlabaşı Community Center also neighborhood of Tarlabaşı, while it is helps families living in this area to stay within walking distance of this area, is together by providing legal assistance on absolutely do not provide assistance in remote from that center, a stranger on subjects like family law, criminal law and cash or in kind at the Center. its periphery. inheritance to those who request it. In Tarlabaşı, contrary to belief, there Taksim enjoys loud and lively ) CEREN SUNTEKİN are large numbers of adults who are entertainment, while Tarlabaşı is (COORDINATOR OF ASSOCIATION) illiterate. We provide literacy courses steeped in silent sorrow. In Taksim “Tarlabaşı has a majority population to this population. Their common paths meet, in Tarlabaşı they separate. of what we call families at risk. In denominator is that they live here in a Taksim is flamboyant, Tarlabaşı is order to ensure that their children can culture of poverty. We try to use this disdained. In Taksim you are visible live wholesome lives, we offer courses common denominator as an integrative and your existence is acknowledged; in and psychological support by means influence; rather than thinking ‘what we Tarlabaşı your existence is the picture of counseling. When people who have can do for them’, we work on projects of your poverty. Taksim is the center of problems with public institutions and are that involve what we can produce and crowds, while Tarlabaşı is the center of unable to find someone to address them accomplish together. ” desolation. in hospitals, municipalities or governors’ offices, they come to us for support. We Sabancı Foundation Changemaker Tarlabaşı is a burrow filled with Tarlabaşı Community Center has migrants from Anatolia trying to touched the lives of more than 700 cling to the life of the city, a home to women and children. Volunteers at migrants from Africa in search of a new the center have made a difference by life, a place where they can all survive teaching the housewives how to read close to the center but out of sight. and write, and raise children who can dream and realize their hopes and Even if the ongoing urban dreams. transformation projects of the past few years continue, even if buildings in the Tarlabaşı quarter are renovated,

189 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TİRE SÜT KOOPERATİFİ

Birleşmiş Milletlerin Örnek Gösterdiği Kooperatif

Kooperatif, günlük taze sütün evine Bizce Türkiye’nin tarım ve gelmesini isteyenler için de “Alo 500 18 hayvancılıktaki yol haritası tekelleşme 18 Eve Süt” hattı ile motorlu süt servisi değil, kooperatifleşme olmalıdır. Biz hizmeti veriyor. yeni büyükler yaratmak yerine, küçük üreticilerin birleşerek büyümesini ve Bölgede 10 yıl öncesine kadar bunun Türkiye’nin bundan sonraki yoksullukla mücadele eden köylüler, politikalarında yer almasını umuyoruz. bugün kooperatif sayesinde inek Bunu başardık. sayısıyla orantılı olarak aylık 1.500 TL’den başlayan gelir elde ediyor. Nasıl başardık? Her şeyden önce birbirimize güvendik. Bir araya gelerek Tire Süt Kooperatifi tüm bu başarılarının hem üretmeye devam ediyoruz, hem sonucunda, Birleşmiş Milletler Tarım ve de üreticilerimizin yüzünü bu şekilde Gıda Örgütü tarafından “Dünyanın En güldürmeyi sürdürüyoruz.” İyi Kırsal Kalkınma Modeli” seçilerek İzmir’in Tire ilçesinin çevresindeki dünyaya örnek gösterildi. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tire Süt köyler, her sabah aynı ritüel ile güne Kooperatifi üyeleri beraber çalışıp, başlıyor. Köylüler ineklerden sağdıkları ) MAHMUT ESKİYÖRÜK beraber ürettiler ve beraber kazandılar. sütü Tire Süt Kooperatifi’nin süt toplama (KOOPERATİF BAŞKANI): Önce kendilerine, sonra birbirlerine merkezine getiriyorlar. Süt dolu tanklar, “Amacımız kırsaldaki Türkiye’nin güvendiler. Tarım ve hayvancılığın hep tankerler tarafından toplanarak, şişe süt, çoğunluğunu oluşturan küçük üreticilerin sorunlarla gündeme geldiği Türkiye’ye, ayran, peynir ve yoğurt haline getirilmek devamlılığını sağlamak ve köyden kente başarılı bir kooperatif örneği sunarak için kooperatifin fabrikasına götürülüyor. göçü önlemek. Biz küçük üreticilerin, aile fark yarattılar. işletmelerinin devamlılığını sağlayarak Tire Süt Kooperatifi, 1967 yılında 5 bu yönde Türkiye’nin izlemesi gereken köylü tarafından kuruldu. Amaçları, Tire yolu çiziyoruz. ve çevresindeki köylülerin ürettikleri sütün değer kazanmasını sağlamaktı. 10 yıl öncesine kadar küçük çapta faaliyet gösteren kooperatif, yeni yönetimi ile yeniden yapılandı ve günde 150 ton süt toplayan, 63 köyde 1.870 ortağı olan bir yapıya büründü.

Türkiye’nin ilk organik pastörize sütünü üreten Tire Süt Kooperatifi, organik peynir, organik ayran ve et mamullerini de tüketicilere sunuyor. Bölgede faaliyet gösteren büyük süt fabrikaları da ihtiyaçları olan sütü kooperatiften alıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi 220 bin öğrenciye, 46 bin aileye her hafta 2 litre süt dağıtırken, tüm sütler Tire Süt Kooperatifi’nden gidiyor.

190 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza TİRE MILK COOPERATIVE okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Birleşmiş Milletlerin Örnek Gösterdiği Kooperatif A Cooperative Chosen by the United Nations as a Model

In villages of the Tire district of İzmir, month, depending on the number of every morning begins with the same cows they own. ritual. The villagers bring the milk from their cows to the collection center of As a result of their successful the Tire Milk Cooperative. The tanks initiatives, the Tire Milk Cooperative of milk are emptied into tankers and was selected as the “World’s Best brought to the cooperative’s dairy to be Rural Development Model” by the transformed into bottled milk, ayran (a United Nation’s Food and Agriculture salty yogurt drink), cheese and yogurt. Organization.

The Tire Milk Cooperative was founded ) MAHMUT ESKİYÖRÜK in 1967 by 5 villagers. Their goal was to (PRESIDENT OF COOPERATIVE) we are continuing to produce, and this increase the value of the milk produced “Our goal was to ensure the survival of is the way we can keep a smile on the in Tire and the surrounding villages. the small-scale farmers who make up faces of our producers.” Until ten years ago, the cooperative the majority of rural Turkey’s population operated on a small scale, but a new and to prevent rural-urban migration. By Sabancı Foundation Changemaker administration brought restructuring, ensuring the continuation of the small Tire Milk Cooperative members work and the cooperative became an producers and family enterprises, we are together, produce together and earn organization of 1,870 partners from 63 plotting the path that Turkey should be together. First they had confidence in villages from which 150 tons of milk is following. themselves, then in one another. In collected daily. present-day Turkey, where agriculture We believe that the road Turkey should and animal husbandry is always The Tire Milk Cooperative produced follow in agriculture and animal discussed in terms of their problems, Turkey’s first organic pasteurized milk, husbandry is the establishment of they made a difference by presenting and now presents the consumer with cooperatives rather than monopolies. the model of a successful cooperative. organic cheese, organic yogurt and We don’t want to create new giants, we meat products. Large milk processors want the small producers to unite and in the area also obtain the milk they grow together, and we hope that this need from the cooperative. İzmir will become a part of the policy in Turkey Metropolitan Municipality distributes from now on. We succeeded at it. two liters of milk per week to 220,000 students and 46,000 families, and How did we succeed? First of all, we all of it comes from the Tire Milk trusted one another. By joining forces, Cooperative.

The Cooperative also provides motorized home delivery of fresh milk to those who desire it through their phone line “500 18 18 Milk Service”.

The villagers, who up until ten years ago were struggling with poverty, thanks to the cooperative, now earn incomes of minimum 1,500 TL per

191 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TOLGA ÖZTORUN

Haçiko’nun Anısına…

Ama bir akşam Ueno metrodan çıkmadı. Prof. Dr. Hidesaburo Ueno üniversitede kalp krizi geçirip hayatını kaybetmişti. Haçiko metronun kapısında gece boyunca bekledi. Haçiko, tam 10 yıl boyunca her akşam sahibi metrodan çıkar diye inatla bekledi. 12 yaşındayken metronun kapısında hayatını kaybetti. Tokyo’da Shibuya metro istasyonunun girişine Haçiko’nun heykeli dikildi.

Haçiko’nun hikayesi dostluğun simgesi her belediyenin hayvan barınağı olması oldu, dilden dile dolaştı. İnsanların gerekiyor. Dolayısıyla insanlar kendilerine içindeki havyan sevgisinin adı her en yakın barınağa gidip orada gönüllü ülkede değişse bile, özü her coğrafyada olarak çalışabilirler. En yakın barınağa 1924 yılında Tokyo Üniversitesi’nde yaşıyor. gitmeleri gerekiyor, çünkü süreklilik çok Prof. Dr. Hidesaburo Ueno, küçük bir önemli bu işte. Faydalı olabilmek için köpek yavrusu edindi kendine. Ueno, Tolga Öztorun aslında bir turizmci. düzenli olarak gidilmesi gerekiyor.” köpeğine Haçiko adını koydu. Haçiko, Ama o her şeyden öte hayvansever bir her sabah üniversiteye gitmek için gönüllü. Tolga Öztorun, Fatih Belediyesi Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tolga evden metroya yürüyen sahibine eşlik Yedikule Hayvan Barınağı’ndan Öztorun turizm işleri ile uğraşırken ediyordu. Metronun dış kapısına kadar gönüllü olarak çalışmanın yanı sıra, aslında hiç de mesleği ile ilgili olmayan getirdiği sahibini uğurladıktan sonra da gazetelerde, dergilerde, bulabildiği her bir yola çıktı. Yaşamımızın bir parçası eve dönüyordu. Fakat Haçiko bununla platformda hayvan hakları konusunda olan, ancak seslerini duyuramayan yetinmedi, sahibinin eve dönüş saatini insanları bilinçlendirmeye çalışıyor. Her sokak hayvanlarının seslerini duyurdu, hesaplayarak, onu iş çıkışı metronun Cumartesi günü de Türkiye’de ilk ve tek onlar için kocaman bir fark yarattı. çıkışında beklemeye başladı. olarak, ulusal bir radyoda hayvan hakları ile ilgili iki saatlik bir program yapıyor. Sonraki bir yıl boyunca, Haçiko her sabah sahibini metroya kadar götürdü, ) TOLGA ÖZTORUN her akşam iş çıkışında da metronun “Rahmetli babam her zaman iyi insan önünde karşıladı. Saatini hiç şaşırmadı. olmanın yolunun hayvanlardan geçtiğini söylerdi. 10 senedir aralıksız bir şekilde barınakta gönüllü olarak çalışıyorum.

Ben turizmciyim, ancak tüm vaktimi hayvanlar için geçiriyorum. Beş sene önce insanlar hayvanlara yokmuş gibi davranırken, şimdi hayvan hakları televizyonlarda konuşulmaya, üniversitelerde tartışılmaya başladı.

Gönüllü olarak ne yapılabilir, diye düşünecek olursak, bir kere kanunen

192 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Haçiko’nun Anısına… In Memory of Hachiko…

may have a different name in every country, but it exists everywhere.

Tolga Öztorun’s actual profession is tourism. But beyond this, he is a volunteering animal lover. Tolga Öztorun, apart from working as a volunteer at the Fatih Municipality Yedikule Animal Shelter, he works to raise awareness on animals’ rights among the public in newspapers, In 1924, Tokyo University Prof. Dr. magazines and every other platform If we think about what can be Hidesaburo Ueno adopted a puppy. He he can access. Every Saturday he accomplished as a volunteer, for one named the dog Hachiko. Every morning broadcasts a two-hour program about thing, by law every municipality is obliged Hachiko accompanied his owner as he animals’ rights on a national radio to operate an animal shelter. People can walked to the subway station to go station, the first and only program in work as volunteers at the nearest shelter. to the university. He would see Ueno Turkey of its kind. They should go to the nearest shelter, off at the entrance to the subway because continuity is very important. and then return home. But the puppy ) TOLGA ÖZTORUN In order to be of use, one should go didn’t stop at that; he would also “My deceased father always used to regularly.” calculate the time of his owner’s say that the path to loving other people return, and began to wait for him after was loving animals. I have spent an Although Sabancı Foundation work at the subway’s exit. uninterrupted ten years volunteering at Changemaker Tolga Öztorun works in the animal shelter. tourism, he embarked on a path that For the following year, every morning was unrelated to his profession. He has Hachiko would accompany his owner to I am in tourism, but I spend all my time made an enormous difference for the the subway, and every evening meet him working for animals. Five years ago cause of street animals, who do not there after work. He never confused the people acted as if animals didn’t exist, have the voice to speak for themselves. time. but now animals’ rights have become a topic of discussion on television programs But one evening Ueno didn’t emerge and in universities. from the subway. Prof. Dr. Hidesaburo Ueno had suffered a heart attack at the university, and died. Hachiko waited the entire night for him at the subway entrance. Every night for ten years, Hachiko stubbornly waited for his owner to arrive. At the age of twelve, he died at the entrance to the subway. A statue of Hachiko was erected at Tokyo’s Shibuya subway station in his memory.

Hachiko’s story became a universal symbol of friendship. The love of animals

193 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TÜLİN AKIN

Çiftçilerin Hayatına Teknolojiyi Dahil Etti

yaklaşan sel, yağmur gibi doğa Bir diğer hizmetimiz ilan sistemiyle olaylarının bilgisine, ürettikleri ürünün çiftçiler tek bir alıcıya bağlı kalmıyor. haldeki fiyatından, bakanlığın tarım Sitemize girip ürettiği ürünün ilanını alanındaki desteklerine kadar ihtiyaçları veriyor. Böylece ürününü her zaman köye olan her türlü bilgi, kısa mesajla gelen aynı kişiye ve onun verdiği fiyattan telefonlarına geliyor. satmak zorunda kalmıyor. Birçok müşterisi oluyor, pazarlık ediyor. Bunun dışında çiftçiler tarlada ürettikleri ürünü ya da hayvanlarını satmak Aksaray’daki çiftçimiz ilk önce kendi isterlerse tarımsalpazarlama.com ilanını siteye eklemiş. Çok talep alınca sitesine girip, ücretsiz ilan verebiliyorlar. web sitesinden, kendi komşularının Böylece çiftçiler ürünlerini sadece köye ürünlerini de satmaya başlamış. Sonra gelen alıcılara değil, Türkiye’nin her bütün köy, tarımsal pazarlama üzerinden yerindeki alıcılara satabiliyorlar. ürünlerini satarak ihracat yapmaya başlamışlar.” Akdeniz Üniversitesi mezunu Tülin ) TÜLİN AKIN Akın’ın iş yeri, ofisler ya da plazalar “Çiftçiler hava durumunu yakından Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Tülin değil. Tülin Akın’ın çalışma mekanı köy takip etmezse ürünler dona, yağmura Akın bilginin herkes için ulaşılabilir kahveleri. Tülin Akın her gün köy köy, tutulur. Sel olur, ürün kaybı olur. Biz bu olması gerektiğine inandı. Köy köy kahve kahve dolaşıyor, bilgisayarını durumu değiştirmek için çalışıyoruz. Her dolaşarak, Tarım Bakanlığı’nın çiftçi açıyor ve çiftçilere anlatmaya başlıyor. sabah çiftçilere, hangi ürünü üretiyorsa, kayıt sistemine kayıtlı 3 milyon 150 O anlatıyor, çiftçiler dinliyor. O, o ürüne yönelik bilgiler gönderiyoruz. bin çiftçinin, 1 milyonunu Tarımsal bilgisayardan gösteriyor, çiftçiler Bugün budama yapılması lazım, hava Pazarlama Platformu’na üye yaptı. öğreniyor. Onun işyeri de, kendisini en şartları şu şekildedir, gece don olacak, Çiftçileri teknoloji ve doğru bilgi mutlu hissettiği ve geleceğini gördüğü önlem alın şeklinde bilgiler veriyoruz. ile buluşturarak, onların hayatında yer de bu köy kahveleri. silinmeyecek bir fark yarattı.

Tülin Akın “Tarımsal Pazarlama Platformu”nun kurucusu. Üniversitede öğrenciyken bir sosyal girişim olarak kurduğu Tarımsal Pazarlama Platformu’nda bugün, Anadolu’nun her yerinden yaklaşık 1 milyon çiftçiye ulaşmış durumda.

Tülin Akın, kurduğu Tarımsal Pazarlama Platformu’nda çiftçilerin hayatını kolaylaştıracak tarımsal içerikler üretiyor ve bunları bilişim araçlarıyla çiftçilere ulaştırıyor.

Çiftçiler hiçbir ücret ödemeden cep telefonlarından Çiftçi Kulübü’ne üye olduklarında, günlük hava durumundan,

194 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Çiftçilerin Hayatına Teknolojiyi Dahil Etti Bringing Technology into the Farmer’s Lives

Akdeniz University graduate Tülin who come to their village, but to buyers Akın’s workplace is not in an office all over Turkey. or a commercial plaza. Tülin Akın’s workplace is in village coffee houses. ) TÜLİN AKIN Every day she goes from village to “If the farmer doesn’t follow weather village, café to café, opens her laptop forecasts closely, his crops can suffer and starts talking to farmers. She talks from freezes or rains. A flood will result and the farmers listen. She shows them in a loss of crops. We are attempting the computer and the farmers learn. to change this situation. Every morning Her workplace, where she is happiest we send information to farmers about and where she sees her future, is in the crops he raises. For instance, today these village coffee houses. trimming should be done, this is the weather forecast, and there will be a Sabancı Foundation Changemaker Tülin Akın is the founder of the freeze tonight, take precautions etc. Tülin Akın believed that information “Agricultural Marketing Platform”. The should be accessible to everyone. platform that she established while Another of our services is an advertising Travelling from village to village, she she was a university student as a social system that saves the farmer from being enrolled one million of the 3,150,000 enterprise has now reached nearly one tied to a single buyer. The farmer enters farmers registered in the Ministry of million farmers from every corner of our website and advertises his product. Agriculture farmers’ record system in Anatolia. This way he is not obliged to sell his the Agricultural Marketing Platform. products to the same person who always By bringing farmers together with With the Agricultural Marketing comes to the village and accept the only technology and the right information, Platform, Tülin Akın produces price offered. He has access to numerous she has made an ineradicable difference agricultural content that will ease customers and can then bargain. in their lives. the lives of farmers and shares this information with them by means of One of our farmers in Aksaray first information technology. placed his own advertisement on our site. When there were many offers Farmers can sign up for the Farmer’s from the website, he began to sell his Club on their mobile phones free of neighbors’ products as well. Then the charge; once enrolled, members receive entire village began to sell their products short messages by telephone on every via the website and export their goods.” subject they need, from daily weather forecasts, approaching rain or floods and the price of their products at the wholesalers to support programs offered by the Ministry of Agriculture.

In addition, if the farmer wants to sell their crops or animals, they can enter the www.tarımsalpazarlama.com website and post an advertisement free of charge. This allows farmers to sell their products not only to the buyers

195 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers TÜRKSEL DÜLGERGİL

Sağlıklı Gülüşlerin Gönüllü Sorumlusu

Prof. Dr. Türksel Dülgergil 1997 yılında Diyarbakır’da görevliyken, doktora tezi için sahaya indiğinde çalışma yaptığı çocukların diş sağlığı, onun hayata ve mesleğine bakışını değiştirdi. Bunun üzerine Dülgergil, Avrupa’nın birçok ülkesinde devam eden “Koruyucu Jel Uygulaması”nı incelemeye başladı.

Dülgergil, Kırıkkale’de İl Sağlık Müdürlüğü ve Milli Eğitim Müdürlüğü ile yaptığı görüşmelerde gerekli izinleri aldıktan sonra, jel uygulamasını hayata Zamanla başka iller, bizi okullarına davet geçirmeye başladı. Hiç beklemeden etmeye başladılar. Önce Kütahya, sonra koruyucu jelle, okul okul, sınıf sınıf Afyon, Kahramanmaraş, Mersin, Bitlis, Diş hekimleri ağız ve diş bakımında dolaşıp çocukların dişlerini fırçalamaya Şanlıurfa Valiliklerinden Rektörlüğümüze hijyen sağlanması ve dişlerin çürüksüz başladı. yazılar geldi. En son İstanbul’da bu kalabilmesi için, ideal diş fırçalama çalışmayı yapmaya başladık. Yaklaşık süresi olarak 2 dakikayı öneriyor. ) PROF. DR. TÜRKSEL DÜLGERGİL olarak ulaştığımız çocuk sayısı 150 bine Fakat Prof. Dr. Türksel Dülgergil diş “Türkiye’de eczanelerde satılan koruyucu varmıştır.” fırçalamaya 2 dakika değil, tüm hayatını jel, ilkokul çağındaki çocuklara yılda 4 adıyor. defa uygulanırsa onların yeni oluşan Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. dişlerinin daha korumalı bir şekilde Dr. Türksel Dülgergil, yaptığı saha Kırıkkale Üniversitesi Diş Hekimliği büyümesini sağlıyor. çalışmasında, “memleketinden diş Fakültesi’nde öğretim üyesi olan Prof. manzaralarını” gördü ve duyarsız Dr. Türksel Dülgergil, her ne kadar Tabii ki diş çürümelerini tamamen kalamayacağını anladı. Kendisine karşı bir akademisyen olsa da, onun asıl engellemiyor; ama %30’a yakın bir çıkanlara, “Olmaz” diyenlere gülüp çalışma alanı üniversitedeki odası değil, koruma sağlıyor ve diş fırçalama geçti ve binlerce çocuğun gülüşünde ilköğretim okullarındaki küçük sıralı alışkanlığının da kazanılmasında faydalı kocaman bir fark yarattı. sınıflar. Onu okul sıralarına sürükleyen oluyor. Bu jellerin fiyatı eczanelerde 20 hikaye ise 15 yıl önce başladı. TL. İlk jelleri, ben kendi cebimdeki para ile aldım. Sonra İl Milli Eğitim ve Sağlık Müdürlükleri bunu üstlendiler. 20 TL’lik bir kutu jel 500 çocuğa yetiyor.

Ben ilk başta tek tek okullara gidiyor ve çocukların dişlerini fırçalıyordum. Fakat bütün öğrencilere yetişemeyeceğimi anlayınca, köy okullarındaki sınıf öğretmenlerini eğitmeyi uygun gördüm. Onlara basit olarak uygulamayı gösterdikten sonra jelleri ve diş fırçalarını okul okul dolaşarak dağıtmaya başladım.

196 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Sağlıklı Gülüşlerin Gönüllü Sorumlusu The Volunteer Responsible for Healthy Smiles

National Education, Dülgergil began to implement the gel application initiative. Without delay he began ranging from school to school, class to class, and brushing children’s teeth with the protective gel.

)PROF. DR. TÜRKSEL DÜLGERGİL “The protective gel that is sold in pharmacies throughout Turkey, if applied to children of elementary school age four times a year, helps the newly Dentists recommend that, to developing teeth by allowing them to teachers in the village schools. After maintain oral and dental hygiene and grow with greater protection. demonstrating the simple application, I prevent decay, the ideal length of time began to visit each school to distribute to spend brushing teeth is two minutes. Of course, this doesn’t completely the gel and toothbrushes. However, Prof. Dr. Türksel Dülgergil prevent tooth decay, but it does provide devotes more than two minutes to nearly 30% protection and also helps As time passed, other provinces began dental hygiene: he devotes his entire to instill the habit of brushing teeth. to invite us to their schools. First the life to it. The price of the gel was 20 TL at the governors’ offices of Kütahya, then pharmacy. I paid for the first supplies Afyon, Kahramanmaraş, Mersin, Bitlis A teacher at the Kırıkkale University of gel out of my own pocket. Later the and Şanlıurfa wrote to our Rector’s Faculty of Dentistry, he may well be local health and education authorities Office. Most recently we began to an academician, but his real workplace took over this responsibility. One 20 TL implement the project in İstanbul. We is not his room at the university, but packet of gel is sufficient to treat 500 have reached approximately 150,000 the classrooms equipped with tiny children. children in this project.” desks in elementary schools. The story that brought him there began 15 years At the beginning, I would go to each Sabancı Foundation Changemaker ago. school and brush the children’s teeth Prof. Dr. Türksel Dülgergil realized that myself. But when I realized I wouldn’t be he could not remain indifferent after When Prof. Dr. Türksel Dülgergil was able to reach all the students, I thought seeing the condition of children’s teeth assigned to Diyarbakır in 1997, the field it would be appropriate to train the during his fieldwork. He simply smiled work he was doing with children for and continued when people opposed his doctoral thesis drew his attention it or called it impossible, and made an to their dental health, and it changed enormous difference in the smiles of his outlook on both his life and his thousands of children. profession. This led Mr. Dülgergil to study the application of a protective fluorine gel that was being widely used throughout Europe.

After obtaining permission from the Kırıkkale Province Health Administration and the Directorate of

197 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers VAKIFLI KÖYÜ KOOPERATİFİ

Bu Köy Bizim Geleceğimiz

135 kişinin yaşadığı Vakıflı köyünün hazırladıkları reçelleri, likörleri, tüm nüfusu Ermeni vatandaşlardan nar ekşilerini kilisenin bahçesinde oluşuyor ve bu nüfus her geçen gün tüketicilerin beğenisine sunuyorlar. azalıyor. ) KUHAR KARTUN Köyün geleceğinin tehlike altında (VAKIF YÖNETİCİSİ) olduğunu fark eden Vakıflı köyü “Bu köyde biz, erkeklerimizden bir kadınları, köye bir hayat katabilmek için adım daha önde yürüyoruz. Burada en 2002 yılında, köydeki kilisenin kadınlar güzel noktamız, bizi bu günlere getiren kolu olarak bir araya geldiler. Amaçları birlikteliğimiz. kiliseyi ziyarete gelen turistlere kendi ürettikleri doğal gıdaları satarak bir gelir Köyün yaşaması ve gelir elde etmesi için kaynağı yaratmaktı. kadınlar kolu olarak en başta reçeller ve likörler, konsantre meyve suları, Kadınların bu başarılı çalışması zamanla nar ekşisi, defne sabunu ve defne yağı Hatay’ın Vakıflı köyü, Türkiye’nin köyün erkeklerine de örnek oldu ve 2004 üretiyoruz. Bunların hepsini kadınlarımız tek Ermeni köyü. Yemyeşil ağaçların yılında Vakıflı Köyü Kooperatifi kuruldu. evlerinde kendi çabaları ve kendi tarifleri taş evleri sakladığı, saatlerin akrep Köye ilham veren kadınlar da kooperatifin ile üretiyor. Bunun haricinde köyümüzde ve yelkovanının iş yavaşlatma eylemi kadın kolu olarak çalışmaya başladılar. zeytin yetişiyor ve zeytinyağı üretiyoruz. yaptığı, insanların alfabesinin huzur ile başladığı bu köyde zaman, artık köyün Vakıflı Köyü Kooperatifi Kadın Kolları, Bu çalışmalar ile köyümüzü ayakta aleyhine işliyor. 5 kadın ile çıktıkları yolda bugün, 27 tutuyoruz. Burada sattığımız her kadına ulaşmış durumdalar. Evlerinde ürünün, %80’ini biz alırken, %20’si köyümüze, kooperatifimize aktarılıyor. Kooperatifteki kadınlar üretim miktarlarına göre ayda 1.000 TL’ye kadar gelir elde edebiliyorlar.

Bu köy, bizim geleceğimizdi. Bu köy, bizim çocuklarımız demekti. Çocuklarımızın geleceği için, bu köy için biz anneler olarak çalışıyoruz. Yaptığımız her üründe çocuklarımızın ve bu köyün geleceğine katkı sağlıyoruz, buna inanıyoruz.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Vakıflı Köyü Kooperatifi Kadınlar Kolu, köylerinde zamanın akışını tersine çevirdi. Kimsenin bir gelecek görmediği köyde, çocuklarının geleceğini gördüler. İlham verdikleri dayanışma ruhu ile hem köylerinin, hem de kendilerinin yarınlarında kocaman bir fark yarattılar.

198 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza VAKIFLI VILLAGE COOPERATIVE okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Bu Köy Bizim Geleceğimiz This Village is our Future

selling their home-made natural food products to tourists who came to visit the church.

The women’s successful initiative became a model for the men, and in 2004, the Vakıflı Village Cooperative was founded. The women who had inspired the village continued to work as the women’s branch of the cooperative. This village is our future. This village The Vakıflı village in Hatay is Turkey’s Vakıflı Village Cooperative Women’s represents our children. For the future of only remaining Armenian village. Branch started out with only 5 our children, we as mothers work for the In this village, where stone houses women, but today the number has village. With every product we produce, nestle behind emerald-green trees, increased to 27. Their home-made we make a contribution to the future where the hands on the clocks seem jams, liqueurs and pomegranate syrup of our children and of the village. This is to lag behind, where the alphabet of are offered for sale in the garden of what we believe.” the inhabitants seems to begin with the church. serenity, time seems to be working Sabancı Foundation Changemaker against the village. ) KUHAR KARTUN Vakıflı Village Cooperative Women’s (DIRECTOR OF ASSOCIATION) Branch has reversed the flow of time The entire population of Vakıflı village “In this village, we are one step ahead in their village. In a village, where no consists of 135 Armenians, and every of our men. Our solidarity is the key to one saw a future, they envisaged the day the population is diminishing. what has brought us to this point. future of their children. Their spirit of solidarity made an enormous difference Aware that the future of the village To provide the village with a livelihood in their own future and that of their was at risk, the women of Vakıflı joined and income, the women’s branch village. forces in 2002 to form a women’s produces jams and liqueurs, fruit juice branch of the village church in order to concentrates, pomegranate syrup, bring life back to the village. Their goal laurel soap and laurel oil. All of these are was to create a source of income by produced in our own homes, with our own efforts and our own recipes. Apart from this, olives grow in the village and we produce olive oil.

We keep the village on its feet through these endeavors. While the producers receive 80% of the sales revenue from each product, 20% goes to the cooperative. Depending on the amount of her production, a woman in the cooperative can earn up to 1,000 TL in income per month during the tourist season.

199 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers VICTOR ANANIAS

Topraktan Aldığını Toprağa Verdi

İsviçre’de doğmasına rağmen Bodrum’un her şeyin kutlandığı ve yaşamın kendi bir dağ köyünde büyüyen Victor Ananias, içerisinde yeterli döngülerden oluştuğu hayatını ekolojik tarıma adadı. Bugün güzel bir kırsal hayatta büyüdüm; yel ekolojik tarım alanında Türkiye’nin değirmeninde, ekinlerin, hasatların öncü sivil toplum kuruluşu olan Buğday arasında vakit geçirdim. Derneği’ni, 1992 yılında kurdu. Amacı ekolojik tarımı bilmeyen Anadolu’ya, Değirmenci Bayram Efendi, Ali Çavuş, toprağı daha verimli kullanabileceklerini Fatma Yenge benim beynime kazınan anlatmak ve doğaya faydalı olmaktı. öğretmenlerim aslında. Erdemli yaşamayı onlardan öğrendim. Buğday Derneği, ekolojik tarımın yaygınlaşmasından, organik pazarların Aslında bizim şu anda yaşadığımız sosyal kurulmasına kadar birçok alanda faaliyet ve ekonomik sıkıntılar, çevreyi böylesine gösteriyor. Dernek, gönüllüler ve tüketişimiz ve yaşayacağımız bütün bu profesyoneller eşliğinde düzenli olarak olumsuzluklar, erdemli yaşamayı bir Kimi insanlar içlerinde bir aşk ile doğar, sahaya gidiyor ve daha verimli ve sağlıklı kenara bıraktığımız için. kimi insanlar hayatları boyunca o aşkı üretim modeli konusunda çiftçilere arar. Ama çok az insan, içinde bir aşk ile yol gösteriyor. Bir yandan da karar Buğday Derneği olarak ekolojik pazarları doğup, o aşk ile yaşayıp, o aşk ile ölür. vericileri ve politikacıları organik tarımın organize ediyoruz. Bir üreticinin ekolojik yaygınlaşması konusunda kararlar pazarda ürün satabilmesi için Buğday’a Victor Ananias da o ender insanlardan almaya yönlendirmeye çalışıyor. bir yıl öncesinden başvurması gerekiyor. biri. Şilili bir baba ve Türk bir annenin Bizim arkadaşlarımız, ekibimiz üretim çocuğu olarak, İsviçre’nin bir dağ ) VICTOR ANANIAS planlamasının içerisinde, hangi ürünün köyünde içinde doğa aşkı ile doğan “Ege’nin bir köyünde büyüdüm. hangi dönemlerde satılabileceğini Victor, hayatını da hep o aşk ile yaşadı. Yaşamın içinde bir ritüelin olduğu, tahmin ediyor.

Bu planlamaya göre, başvuran üreticiler arasında bir planlama yapılıyor ve kimlerin ne üreteceğini, ne satacağını önceden belirliyoruz.”

Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Victor Ananias, hayatını toprağa adadı, topraktan öğrendiğini yine topraktan hayatını kazanan insanlarla paylaştı. Bu ülkenin toprağına verdiği emekle milyonlarca insanın hayatında kocaman bir fark yarattı.

Ekolojik yaşamı destekleme konusundaki pek çok projenin yaratıcısı Victor Ananias, 3 Mart 2011’de Fethiye’deki evinde yaşamını kaybetti.

200 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Topraktan Aldığını Toprağa Verdi He Returned to the Soil What he Received from it

farming in Anatolia, where it was little known, in order to make their soil more productive and nature friendly.

The Buğday Association for Supporting Ecological Living is active in a variety of areas, from making the practice of ecological farming more widespread, to the establishment of organic markets. The Association makes regular field visits, together with volunteers and advance. Our team of colleagues then Some people are born with a passion professionals, to guide farmers on estimates, within the production plan, inside them, and some search for that the subject of healthier and more which products can be sold during passion all their lives. But few people productive farming methods. At the which periods. According to this plan, are born with a passion, live with it and same time, they are trying to encourage they then agree in advance with the die with it. decision-makers and politicians to applicants with respect to who will grow make decisions in favor of spreading and sell what.” Victor Ananias is one of those rare the practice of organic farming. people. The son of a Chilean father Sabancı Foundation Changemaker and a Turkish mother, Victor was born ) VICTOR ANANIAS Victor Ananias devoted his life to the with a passion for nature in a mountain “I grew up in an Aegean village. It soil; he took what he learned from the village in Switzerland, and experienced was a beautiful rural life containing soil and returned it to those who made that passion all his life. within itself all the necessary cycles, in their living from the soil. The efforts which everything was celebrated. My he expended on the soil of this nation Although he was born in Switzerland, days passed at the windmill, between have made an enormous difference in Victor Ananias grew up in a mountain plantings and harvests. the lives of millions of people. village in Bodrum, and devoted his life to ecological agriculture. He founded The miller Bayram Efendi, Sergeant Ali Victor Ananias, the creator of many Turkey’s pioneering civil society and Aunt Fatma are among the teachers projects in support of ecological living, organization, the Buğday (Wheat) who are engraved in my memory. It was passed away on March 3, 2011, at his Association in 1992 with the goal of from them that I learned how to live a home in Fethiye. introducing the concept of ecological wholesome life.

The social and economic difficulties that we now experience, the way we have depleted the environment and all the negative things that we will experience are actually the result of our having abandoned wholesome living.

Buğday Association organizes ecological markets. For a producer, to be able to sell his goods in these markets, he must apply to Buğday a year in

201 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers YUSUF ÇOPUR

Yazarlar Okullarda

bir gün tanışma hayaliyle büyüyen Yusuf Çopur, kendisi bu hayaline çocukluğunda kavuşamasa da, öğrencilerini kavuşturmak istedi.

“Okumayı Seviyorum” projesi işte böyle köklü bir hayalin ürünü olarak doğdu.

Okumayı Seviyorum projesinde İstanbul Bağcılar’daki okullarda öğrenim gören öğrenciler, her ayın ilk iki haftası bir Türk veya dünya klasiğini, sonraki bilen, seven bir çocuğu kimse haftalarda da çağdaş bir yazarın eserini kandıramaz. Kitapla dost olan, çeteyle okuyorlar. Sonrasında kitabı okunan düşman olur. yazar okula davet ediliyor. Kitapları Yol kenarındaki okuyan öğrenciler yazarlar ile buluşup, Bu proje, öğrencilerle yazarlarımız yağmur mazgallarını, kitap hakkındaki düşüncelerini direkt ve edebiyatımız arasında bir kültür kumbara sanıp, kitabın yazarına iletiyorlar. köprüsü oluşturuyor. Dünya kardeşliğini harçlığımı atardım. oluşturuyor. Böyle bir hayal kurduk ve bu Bu yüzden en çok ) YUSUF ÇOPUR hayale inandık, çalıştık.” denizden alacaklıyım… “Bu projenin önemini şöyle anlatabilirim: Bir öğrencime annesi, ‘İki yıldır aynı Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Yusuf SUNAY AKIN ayakkabıyı giyiyorsun, bayram gelsin Çopur’un projesi başarıya ulaşınca, yeni ayakkabı alacağız’ demiş. Öğrencim İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nün İstanbul Bağcılar Atatürk İlköğretim de ‘Hayır anne, ben yeni ayakkabı de dikkatini çekti. “Yazarlar Okullarda” Okulu’nda Türkçe öğretmeni olarak istemiyorum. Yusuf öğretmenimiz bize, ismiyle İstanbul çapına yayılan proje görev yapan Yusuf Çopur, bu dizelerin kitap alın, dedi. Ben bu ayakkabı ile sayesinde 39 ilçede, aralarında Buket şairi Sunay Akın’ı öğrencileri ile bir yıl daha idare ederim, ben kitap Uzuner, Pınar Kür, Nazlı Eray, Murat buluşturmak için yola çıktı. istiyorum’ diye cevap vermiş. O anda Menteş, Hakan Günday gibi isimlerin de bunu bana anlatan velinin gözyaşları olduğu 78 yazar ile 98 bin 750 öğrenci Amacı, çocukların okudukları yazarlar ve beni oldukça etkiledi. buluştu. Yusuf Çopur, bir çocukluk şairler ile buluştuklarında gözlerindeki hayaliyle yola çıktı. Çocukluğunda ışığı görmek, çocuk dünyalarını Biz o çocukları ancak okuyarak tanışamadığı yazarları, öğrencileri keşfetmelerini sağlamaktı. sokaklardan uzak tutabiliriz. Okumayı ile buluşturdu. Böylece, çocukların geleceğinde kitap dolu, edebiyat dolu Ve çocukların gözlerinden yansıyan ışık kocaman bir fark yarattı. her şeyi değiştirdi.

Yusuf Çopur genç, idealist bir öğretmen. Yıllar önce çalıştığı okuldaki çocuklara kitap sevgisini aşılamak için bir proje geliştirdi. Henüz ilkokuldayken babasının meyve kasasından yaptığı kitaplığındaki kitapların yazarlarıyla

202 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Yazarlar Okullarda Authors at the School

I used to drop my allowance a dream that we believed in, and we into the runoff drains at the roadsides, worked to accomplish it.” thinking they were coin-banks. This is why it is mostly When Sabancı Foundation the sea that is in my debt... Changemaker Yusuf Çopur’s project became successful, it attracted the SUNAY AKIN attention of the İstanbul Municipality’s National Education Directorate. As a result of the project, “Authors at the Yusuf Çopur, a teacher of Turkish at School”, 78 authors including Buket İstanbul Bağcılar Atatürk Elementary Uzuner, Pınar Kür, Nazlı Eray, Murat School, set out to introduce his Menteş and Hakan Günday met with students to poet Sunay Akın, the writer month, and in the ensuing weeks read 98,750 students at schools in 39 of these lines. the work of a contemporary writer. towns. Yusuf Çopur started out with The author of the contemporary work his childhood dream, and introduced His goal was to see the light in his is then invited to the school. The children to the authors he was unable students’ eyes when they met the students meet the author and speak to to meet himself. He made an enormous poets and writers of what they had him or her directly about their thoughts difference, full of books and literature, read, and to ensure that they discover about the work. in the future of the children. the world they lived in. ) YUSUF ÇOPUR And the light in the children’s eyes “Let me explain the importance of changed everything. a project like this: The mother of one of my students told him, ‘You’ve Yusuf Çopur is a young and idealistic been wearing the same shoes for two teacher. Years ago, he developed a years; when the holiday comes around project meant to instill the love for we’ll buy you new shoes.’ My student books in his students. When he was at replied, ‘No, Mom, I don’t want new the elementary school, Yusuf Çopur had shoes. My teacher Yusuf told us to dreamed of one day meeting in person buy books. I can wear these shoes for the writers of the books he stored in another year; I would like to buy a the bookcase his father had built for book.’ The tears in that mother’s eyes him from the fruit crate. This dream as she told me this story had quite an was never realized when he was a child, effect on me. but he wanted it to come true for his own students. The only way we have to keep these children off the streets is reading. No It was this dream that gave birth to the one can fool a child who knows how “I Love Reading” project. to read and loves it. A child who loves books will be the enemy of gangs. Students in the “I Love Reading” project at the schools in Bağcılar district of This project is a cultural bridge between İstanbul read a Turkish or world classic students, authors and literature. It during the first two weeks of every encourages global brotherhood. We had

203 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ZEKERİYA ERSOY

Işık Doğudan Yükselir

Mardin’e bağlı Derik ilçesinin Pirinçli köyüne 2000 yılında öğretmen olarak atandıklarında, köyde ne doğru dürüst bir okul vardı, ne de kalabilecekleri bir lojman.

7 köy ve 17 mezradan oluşan bölgede 8 yıllık ilköğretim veren okul olmadığı için 1.000’e yakın çocuk da okula gidemiyordu.

Üç genç öğretmen karşılaştıkları bu mezralardaki okullaşma oranını %100 durum karşısında hemen pes etmediler. arttırdık. Köylüleri ikna ederek köydeki karakolun lojmanını elbirliği ile okula çevirdiler ve Engelli öğrencilerimizi de Rehberlik “Kader değiştirilebilir mi?” Bu soru 8 yıllık eğitime başladılar. Araştırma Merkezi’ne yönlendirdik. bir magazin dergisinin testi olsaydı, Okuldan kopmuş olan öğrencilerimizi cevabınız büyük ihtimalle “Evet” olurdu. 2010 yılına geldiklerinde, 60 öğrenci Yetiştirici Sınıf Programı’yla okula ile tuğla koymaya başladıkları okulları, kazandırdık, Haydi Kızlar Okula Peki ya sınırdaysanız? Sadece coğrafi Mili Eğitim Bakanlığı’nın da katkıları ile Programı’yla kızları okula bağladık. sınırda değil, bir ülkenin yaşam 914 öğrencili, 9 derslikli, taşımalı eğitim standardının da sınırındaysanız, 5 evden veren kocaman bir okula dönüşmüş Biz buraya gitmek için gelmedik. oluşan bir köyde yaşıyorsanız, etrafınız oldu. Geldiğimiz andan beri neleri uçsuz bucaksız tarla ise ve o tarlalar değiştirebiliriz, diye düşündük. Hep taşla kaplı ise, en yakın yerleşim yeri 2 Ama onlar bununla da yetinmediler. beraber başardık.” saat uzaklıktaysa, köyün size yazdığı bu Köyde ve çevre mezralarda okulunu kaderi değiştirebilir misiniz? yarım bırakan çocuklar için “Yetiştirici Sabancı Vakfı Fark Yaratanları Zekeriya Sınıf Öğretim Programı”nı hayata Ersoy, Harun Onur, Şenol Karaaslan İşte belki o zaman bir fark yaratana geçirdiler. Onlar için bir sınıf açtılar, hayattan hiçbir sürpriz beklemeyen ihtiyacınız olabilir. ailelerini ikna ettiler ve yaşları kaç çocukların en büyük sürprizi oldular. olursa olsun, onları yetiştirici sınıfta Türkiye’nin güneydoğusundaki ücra bir Zekeriya Ersoy, Harun Onur ve toplamayı başardılar. köyde, doğudan yükselen ışık misali, Şenol Karaaslan, öğretmen olarak köydeki çocukların ışığı olarak kocaman Yetiştirici Sınıf Öğretim Programı’nda bir fark yarattılar. sonradan okula kazandırılan 8 öğrencinin 4’ü 8 yıllık ilköğretimi bitirirken, diğer 4’ü de liseye kayıt olarak eğitim programlarını sürdürdüler.

) ZEKERİYA ERSOY “Tüm bu çalışmalarımızda köylüler işin ucundan tuttular. Bize köstek değil, her zaman destek oldular. Neticede geldiğimiz noktada, çevremizdeki köy ve

204 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Işık Doğudan Yükselir Light Rises in the East

“Can destiny be changed?” If this had 914 students, and also provided mobile been a test in a magazine, you probably education. would have answered “Yes”. But they didn’t stop there. They But what if you live at the border? Not implemented the “Catch-Up Education just a geographical border, but at the Program” for youth and children who edge of a country’s living standards in a had dropped out of school. Establishing village consisting of five homes; if you a special classroom for children are surrounded by endless fields and who had left the school early, they those fields are covered with rocks, the convinced their families and began nearest settlement is two hours away; to bring students of all ages back to can you change the destiny that this school. girls to school with the ‘Haydi Kızlar village has prepared for you? Okula’ girls’ education program. Out of the 8 students who participated Perhaps this is a situation in which you in the Catch-Up Education Program, 4 We didn’t come here just to leave need a change maker. completed the eight-year elementary again. From the moment we arrived we school and 4 went on to register for thought about what we would be able When Zekeriya Ersoy, Harun Onur high school. to change. We succeeded by working all and Şenol Karaaslan were assigned together.” as teachers in the year 2000 to the ) ZEKERİYA ERSOY village of Pirinçli in the Mardin district “The villagers participated in all these Sabancı Foundation Changemakers of Derik, there was neither a decent endeavors every step of the way. They Zekeriya Ersoy, Harun Onur and Şenol school in the village, nor lodging for the were always a help to us, never a Karaaslan became the greatest surprise teachers. hindrance. We have reached the point to children who never expected any where we have increased the school surprises in their lives. Like the light Since there had been no school for attendance in the surrounding villages rising from the east over a remote compulsory education in this region and farms to 100%. village in southeastern Turkey, they consisting of 7 villages and 17 small made an enormous difference as a light farms, nearly 1,000 children couldn’t go We directed our children with disabilities for the village’s children. to the school. to counseling centers. We regained students who had left school with the When faced with these accelerated program; we reconnected circumstances, the three young teachers didn’t give up. They convinced the villagers to cooperate in transforming the village’s police residence into a school, and set off to provide compulsory education.

By 2010, the school that they had started with 60 students had been transformed with contributions from the Ministry of Education into an enormous school with 9 classrooms and

205 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ZELİHA SERİN

Atık Derilerden, El Sanatlarına

ilçesine tayin oldu. Gerede’nin her köşesine atılan deri parçalarını gören Zeliha Serin, bunlardan neler yapabileceğini düşündü ve yola koyuldu. Zeliha Serin, Gerede’de atıl durumda kalan tonlarca deri parçasını ilçedeki kadınlarla birlikte ekonomiye kazandırmayı hedefledi.

Belediye, Kaymakamlık ve Halk Eğitim Merkezi’nin de desteğiyle 15 kursiyerle birlikte çalışmalarına başladı. 8 haftalık Girişimci olmak isteyen kadınlar, çalışma boyunca kursiyerlere atık deri kendi işlerini kurdular. Bunun için de parçalarıyla, cüzdan, kemer, hediyelik çok uzaklara gitmediler, çevrelerinde eşya, çanta, anahtarlık, halı gibi eşyaları olan atık derileri değerlendirdiler. Vücudumuz inanılmazdır. Öyle üretme dersi verdi. Onlara sadece el becerileri ile neler bir tasarlanmıştır ki, yediğimiz yapabileceklerini gösterdik, yaratıcılık her şey enerjiye dönüştürülürken, Zeliha Serin’in katkılarıyla, 3 yıl kısmını onlara bıraktık. Verdiğimiz öğütülemeyen maddeler safra kesesine içerisinde 350’den fazla kadının kurslara düzenli olarak katıldılar, yollanır. Böylece vücudumuz biz farkına faydalandığı 24 farklı kurs açıldı. 30 öğrenmek istediler ve kendilerini varmadan, öğütemediği maddeleri girişimci kadın da kendi başlarına üretim geliştirdiler.” ayrı bir kesede toplayarak, beslenme yaptıkları bir atölyenin sahibi oldu. sistemimizin tıkanmadan işlemesini Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Zeliha sağlar. ) ZELİHA SERİN Serin bir ilçenin safra kesesinden yeni “Ben bir öğretmenim. Öğretmek, bir hikaye çıkarttı. Hayata katılmak, Aslında safra kesesi hayatın her bildiğiniz şeyi paylaşmak benim için çok ekonomik bağımsızlığını kazanmak ve alanında var. Her şehrin, her ülkenin önemli ve öğretirken ben büyük zevk kendisini ifade etmek isteyen yüzlerce bir safra kesesi var. Sistemin dışına alıyorum. Burada Nasrettin Hoca misali kadının hayatında kocaman bir fark itilen, öğütülemeyen her şey hayatın bir göle bir maya çaldık ve tuttu. Çok şükür yarattı. köşesine atılır. Bir gün birileri gelir ve bu yüzlerce insan faydalandı bu işten, köşeye atılanlardan fark yaratır. bunun mutluluğu da bana yeter.

Bolu’nun Gerede ilçesinin ekonomisi yıllardır deri fabrikalarının üretimine dayanıyor. Fabrikalarda büyük deri parçaları işlenip satışa hazır hale getirilirken, üretimden artan tonlarca parça Gerede’nin safra kesesinde atıl bir şekilde beklerdi. Ta ki genç bir öğretmen tarafından bu deriler fark yaratan bir proje ile ekonomiye kazandırılana kadar.

Zeliha Serin, el sanatları öğretmeni olarak 2001 yılında Bolu’nun Gerede

206 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. Atık Derilerden, El Sanatlarına From Waste Leather to Handcrafts

Our bodies are incredible. It has been Education Center, she started to work designed in such a way that while with 15 trainees. Over the course of the everything we eat is transformed into eight-week project, she gave lessons energy, the indigestible materials are in making wallets, belts, gift items, sent to the gall bladder. While we are handbags, key chains and rugs out of unaware of it, our bodies gather the scrap leather. indigestible matter in a separate sack and keep the nutritional system running With Zeliha Serin’s help, within three without becoming blocked. years 24 different courses were opened in which more than 350 women took There is actually a gall bladder in every part. 30 entrepreneur women became part of life. Every city, every country owners of a workshop in which they has its own gall bladder. What has been worked independently in production All we did was to demonstrate them refused by the system is pushed out of and sales of their goods. what they could make with their craft it and sent into some corner of life. One skills, and we left the creative part of day someone comes along and makes a ) ZELİHA SERİN it to them. They attended the courses difference in what has been pushed into “I am a teacher. Teaching and sharing regularly; they wanted to learn and they that corner. what I know with others is very developed their skills.” important to me and I take great The economy of the Gerede district of pleasure from teaching. In this case, it Sabancı Foundation Changemaker Bolu has been based for many years on was like the Nasreddin Hodja tale of Zeliha Serin extracted a new story from the production of leather. While the stirring yogurt starter into the lake and the gall bladder of a district. She made large pieces of leather were processed we managed! Fortunately, hundreds of an enormous difference in the lives of in the factories and prepared for sale, people have benefitted from this work; hundreds of women who wanted to tons of pieces of post-production the pleasure of knowing that is enough participate in life, earn their economic remnant leather were accumulated as for me. independence and express themselves. waste in Gerede’s gall bladder. Then, a young teacher decided to reincorporate Women who wanted to become them into the economy with a change entrepreneurs set up their own making project. businesses. They didn’t have to travel far to accomplish this, they simply made Zeliha Serin was assigned to Bolu’s use of the scrap leather in their vicinity. Gerede district as a teacher of handicrafts in 2001. When Zeliha Serin saw the remnants of leather in every corner of the district, she began to think about what could be done with them and set to work. Her goal was to reincorporate the tons of leather scrap into the economy with the help of the women in the district.

With the support of the municipality, the district government and the Public

207 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers ZEYNEP ŞİMŞEK

En Güzel Mevsim

472 bin nüfuslu Şanlıurfa’da nüfusun %20’si, ekmeğini çıkarmak için Harran’ın bereketli topraklarında geçici tarım işçisi olarak çalışıyor. Şubat aylarında ailece başlanan göç, Kasım ve Aralık aylarına kadar sürüyor. Bu süre içerisinde ekmek parasının çıkartılabildiği tüm tarlalar, mevsimlik tarım işçilerinin hem barınağı, hem de sıcak yuvası oluyor.

Onlar bu sağlıksız koşulları kabul etmiş gibi gözükseler de, Şanlıurfa’da bu durumu kabul etmeyen birileri var. yardımıyla bölgedeki insanlara gezici sağlık hizmeti sunmaya başladık. Geçiminizi sağlayacağınız iş bazen Prof. Dr. Zeynep Şimşek yıllarca küçük bir ofistir, bazen evinizin hemen Sağlık Bakanlığı’nda çalıştıktan sonra, Şanlıurfa’da İl Sağlık Müdürlüğü’nü dibindeki iş yeridir. Bazen işinize Ankara’daki hayatını bırakıp Şanlıurfa’ya devreye soktuk. Gezici sağlık araçları ulaşmak için uzun bir yol gidersiniz, yerleşti. Şimşek, hem Şanlıurfa’da alınması için tüm kurumları harekete bazen de gökyüzünün altındaki her yer akademik çalışmalarını yürütüyor, hem geçirdik. 4 adet gezici sağlık aracı iş yerinizdir. de halkın karşılaştığı sorunlara çözümler aldık. Bu araçlar için sağlık personeli de üretmeye çalışıyordu. atandı. Bu araçlar ile tarlalarda çalışan Mevsimlik tarım işçileri için her gün mevsimlik tarım işçilerinin tek tek sağlık kavurucu güneş, iş yerlerinin ışığı; yakıcı Prof. Dr. Zeynep Şimşek, Doç. Dr. taramasını yaptık. Durumu kötü olanları toprak, çalışma masaları oluyor. Onlar İbrahim Koruk ile birlikte mevsimlik sağlık ocaklarına yönlendirdik.” için başlayan göç yolları çoğunlukla tarım işçilerinin sağlık durumlarının Harran ovasında son buluyor. geliştirilmesi için çalışmalara başladı. Sabancı Vakfı Fark Yaratan’ı Prof. Dr. Zeynep Şimşek tarlada büyüyen bir Şanlıurfa’dan Türkiye’ye hep ) PROF. DR. ZEYNEP ŞİMŞEK çocuğun daha sağlıklı gülebilmesi için, bir Balıklıgöl resmi yansısa da, “Burada çalışmaya başladığımda fark mücadeleden hiç vazgeçmedi ve hem Şanlıurfalıların yüzüne Harran ettim ki, Şanlıurfa’nın az gelişmiş çocukların, hem de ailelerinin hayatında topraklarının derinliği yansıyor. kısımlarındaki insanlar yılın 7-8 ayını, kocaman bir fark yarattı. toplamda 24 değişik şehirde geçiçi tarım işçisi olarak geçiriyorlar. Yani 7-8 ay boyunca tarlalarda, branda ve briketten yapılmış çadırlarda yaşıyorlar. Tuvaletleri yok. İçecek sularını yakın köylerden, derelerden veya açtıkları kuyulardan sağlıyorlar. Tarım ilacı kullanıyorlar ve bu ilaçları kendileri üretiyorlar. Bu yüzden tüm aile üyeleri tarım ilacına maruz kalıyor.

Sabancı Vakfı ve Birleşmiş Milletler Ortak Programı’na başvurduk. Bu projenin

208 İlgili videoyu izlemek için QR kodunu akıllı telefonunuza okutabilirsiniz. You can watch the video by scanning the QR code with your smart phone. En Güzel Mevsim The Most Beautiful Season

Sometimes the place where you We applied to the Sabancı Foundation earn your living is a small office, and to the United Nations Joint sometimes a workplace right next Program. With the help of this project, door. Sometimes you have to travel a we began to provide mobile health long distance to your workplace, and services to the people in the region. sometimes everywhere under the sun is your workplace. We involved the Şanlıurfa Province Health Administration in the project. For seasonal farm workers, the light We mobilized every establishment in their workplace is the blazing sun; to be able to purchase mobile health their desks are the burning soil. The vehicles. We purchased 4 mobile health migration routes they embark upon vehicles. Health care professionals were frequently end on the plains of Harran. those in Şanlıurfa who do not. also appointed. With these vehicles we performed a one-by-one health survey While it is usually the pictures of After spending years working at the of the seasonal farm workers at work in Balıklıgöl that are reflected from Ministry of Health, Prof. Dr. Zeynep the fields. We referred those with serious Şanlıurfa to Turkey, on the faces of Şimşek abandoned her life in Ankara conditions to local health centers.” the inhabitants of Şanlıurfa one sees to settle in Şanlıurfa. Şimşek both the reflection of the profoundness continued her academic work in Sabancı Foundation Changemaker Prof. of the plains of Harran. 20% of the Şanlıurfa, and also worked to find Dr. Zeynep Şimşek never gave up her 472,000 population of Şanlıurfa earn solutions to the problems faced by its struggle to provide the children growing their daily bread as seasonal farm people. up in those fields a healthier smile, and workers on Harran’s fertile soil. The made an enormous difference in their family migration that begins in February Prof. Dr. Zeynep Şimşek and Doç. Dr. lives and the lives of their families. continues until November or December. İbrahim Koruk began working together For a period of time, all the fields from to improve the health care of migrant which they earn their living become farm workers. the migrant workers’ shelters and their homes. ) PROF. DR. ZEYNEP ŞİMŞEK “When I began working here, I realized Although they may appear to accept that the people who made up Şanlıurfa’s the unhealthy conditions, there are disadvantaged population spent seven to eight months of the year in a total of 24 different towns as temporary farm workers. That means, for seven to eight months they spend their lives in the fields, living in tents made of bricks and canvas. There are no toilets. They obtain their drinking water from nearby villages, streams or wells they dig. They use pesticides that they produce themselves. Consequently, the entire family is exposed to pesticides.

209 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers Danışma Kurulu’nun Değerlendirmeleri Commentaries of the Advisory Committee

Başladığından bu yana çok inanarak Danışma Kurulu içinde bulunduğum “Fark Yaratanlar” projesi ekibini ve destek veren Sabancı Vakfı’nı 100. program nedeniyle kutluyorum. Yapılan başvuruları teker teker özenle inceleyerek içlerinden seçtiğimiz her bir sıra dışı kişi ve kurumun, takip ettiğimiz çalışmalarıyla ne kadar önemli bir “fark yaratan” olduğunu görüyor ve bundan gurur duyuyor, mutlu oluyorum. Seçilen “fark yaratan”ların yarattıkları olağanüstü etki ile toplumsal değişime katkı sağlayacaklarına inanıyorum.

AYŞEN ÖZYEĞİN ANNE ÇOCUK EĞİTİM VAKFI (AÇEV) KURUCU BAŞKANI

Türkiye’de iyi şeyler oluyor…

Türkiye’nin Fark Yaratanlar’ını bulmak için yola çıktığımızda bu kadar şaşıracağımı düşünmemiştim. Bugüne kadar Anadolu’nun farklı yerlerine gizlenmiş, pek çoğunun adlarını daha önce hiç duymadığımız onlarca, yüzlerce pırıl pırıl insanla karşılaştık. Her birinin hikayesi öylesine ilham vericiydi ki, görüntülerini çekip, metnini yazıp, montajını yapmış olsak da seyrederken gözyaşlarımı tutamadığım oldu. Türkiye’nin Fark Yaratanlar’ı bu ülkede her şey ters gitse bile bizlere umut ışığının birilerinin içinde, bir yerlerde parladığını hatırlattı.

Kimi devlet memuru, kimi öğrenci, kimi ev kadını bu Fark Yaratanlar’ın en büyük amaçları kendilerinden önce, yaşadıkları toplumu dönüştürmek istemeleriydi. Her türlü engele rağmen hiç bir takdir beklentisi olmadan bunu yapmak için gösterdikleri fedakarlıklar karşısında saygı duymamak imkansız. Fark Yaratanlar son yıllarda Türkiye’de yapılmış bir “iyi haberler” seçkisidir. Tek kişilik sivil toplum kuruluşlarıdır. Bu kitaba giren Fark Yaratanlar, ileride çocuklarımıza örnek olarak göstereceğimiz birer gurur tablosudur.

Tüm emeği geçenlere teşekkürler…

CÜNEYT ÖZDEMİR GAZETECİ

On üç yıl önce “sosyal girişimcilik” kavramıyla tanışınca, yıllardır çalışmalarını yürüttüğüm Gençtur’un diğerlerinden “fark”ını anladım.

On yıldır da Açık Radyo’da 450 sivil toplum örgütünü ağırladığım programlarda en etkili çalışmaların girişimci ruhla yapılanlar olduğunu gördüm. Bu yüzden “Fark Yaratanlar Programı” Danışma Kurulu’na davet edildiğimde seve seve kabul ettim. Bu program aracılığı ile “Fark Yaratanlar” kendilerini ifade ederken, yeni fark yaratacaklara da “bir”in “çok” olduğunu gösterdiler.

Tıpkı bir Anadolu özdeyişinde olduğu gibi; Bir mıh bir nalı, Bir nal bir atı Bir at bir insanı Bir insan bir toplumu kurtarabilir!

HÜLYA DENİZALP GENÇTUR YÖNETİM KURULU ÜYESİ

210 As a member of the Advisory Board and a firm believer in the Changemakers project from the very beginning, I congratulate the project team and Sabancı Foundation on the occasion of their 100th program. With every nomination that we receive and carefully examine, I am more proud and happy to see the important change making work of the extraordinary individuals and institutions we choose. I am convinced that the profound effect they have will provide a significant contribution to change in the society.

AYŞEN ÖZYEĞIN FOUNDING PRESIDENT, MOTHER CHILD EDUCATION FOUNDATION (AÇEV)

Good things are happening in Turkey...

When we started off to find Changemakers in Turkey, it never occurred to me that I would be so surprised. We encountered hundreds of brilliant faces that had lain hidden all over Anatolia, most of whose names we had never heard before. Each of their stories was so inspiring that there were times when, even after having filmed the images, written the text, and assembled the presentation, tears came to my eyes while watching them. Turkey’s Changemakers is a reminder that, even if everything else goes wrong in this country, the light of hope will be shining somewhere, in someone.

The common purpose among the Changemakers, who might be civil servants, students or housewives, was their great desire to transform the society in which they live. It was impossible not to respect the sacrifices they made in spite of every obstacle they faced, without any expectation of praise or acknowledgement. Turkey’s Changemakers program is an anthology of the “good news” in Turkey in recent years. Changemakers are one-member civil society organizations. Each of the Changemakers in this book presents a portrait of pride we will be able to show our children in the future.

With my thanks to all who have contributed their efforts to this program...

CÜNEYT ÖZDEMİR JOURNALIST

When I first became acquainted with the concept of “social entrepreneurship” thirteen years ago, I finally understood the “difference” that separated Gençtur, whose activities I had conducted for years, from the others. During the course of ten years hosting 450 civil society organizations on programs on Open Radio, I saw that the most effective projects were those accomplished with an entrepreneurial spirit. This is why, when I was invited to join the Advisory Board of “Turkey’s Changemakers Program”, I accepted it with great pleasure. As the Changemakers expressed themselves on this program, they demonstrated to future changemakers that “one” was actually “many”.

Just as in the Anatolian adage: One nail can save a horseshoe, One shoe, a horse, One horse, a man, And one man can save a society.

HÜLYA DENİZALP MEMBER OF THE BOARD, GENÇTUR

211 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers

Toplumların gelişmesi için mutlaka bireylerin harekete geçmeleri ve sorun olarak gördükleri şeyleri değiştirmek için inisiyatif almaları gerekir. Fark Yaratanlar’ın, toplumsal sorunların çözümü için harekete geçenleri bularak ve görünür kılarak Türkiye’de zihniyet değişikliğine aracılık ettiği kanısındayım. Bu 100 hikayeden ilham alarak, harekete geçenlerin sayısı gün geçtikçe artıyor, çünkü 4 yıldır hep birlikte gördük ki bireyler yaşadıkları toplumda pozitif değişimin gerçekleşmesine katkıda bulunabilir, fark yaratabilir.

YRD. DOÇ. DR. ITIR ERHART BİLGİ ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM ÜYESİ

Fark Yaratanlar projesinin başından beri içinde bulundum ve büyük bir keyifle katkıda bulundum. Bu proje bende de fark yarattı. Toplumumuzda, zaman zaman doruk yapan kötümserlik ve bezginliğin panzehiri olabildiğini gördüm. Gerçi sık yaptığım ülke içi seyahatlerimde de, zaman zaman fark yaratanlara rastlıyordum, ama proje sayesinde daha yaygın ve çok farklı alanlarda ve farklı yöntemlerle iz bırakanları tanıma fırsatını buldum. Basılacak kitabın da çok yararlı olacağını düşünüyorum ve mutlaka toplum önderlerine, eğitimcilere, sivil toplum kuruluşlarına çokça dağıtılmasını öneriyorum. Projeyi yürütenlere ve Fark Yaratanlara selam!

PROF. DR. KOREL GÖYMEN SABANCI ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM ÜYESİ

Fark Yaratanlar, farkında olduğumuz veya olmadığımız, Türkiye’de toplumsal değişime katkıda bulunan bireylerin ve kurumların hikayelerini paylaştı bizlerle. Bu programın, küçük bireysel çabaların ve girişimlerin, azimle, kararlılıkla ama en önemlisi değişime olan tutkuyla, toplum üzerinde ne denli güçlü etkiler yaratabileceğini bizlere gösterdiğine inanıyorum.

MELİH ÖZSÖZ İKTİSADİ KALKINMA VAKFI (İKV) ARAŞTIRMA MÜDÜRÜ

Fark Yaratanlar, toplumsal sorunların çözümünde, sosyal girişimciliğin gerçekten çok önemli katkılar sağladığını kanıtlayan bir program oldu. El attıkları alanlarda gerçekten fark yaratan bu insanlar, parlak zekaları, içten gelen motivasyonları, vizyonları, çalışkanlıkları ve başarma tutkularıyla hepimize iyimserlik aşıladılar, bizi cesaretlendirdiler. Daha da önemlisi, acil toplumsal sorunlara kalıcı çözümler getirirken, bizlere ‘dünyayı değiştirebileceğimiz’ ilhamını verdiler. Ben, ‘Fark Yaratanlar’ projesinin Sabancı Vakfı tarafından yapılan en ‘güzel’ projelerden biri olduğuna inanıyorum.

İlk gününden bu yana, bu projenin danışmanı olmaktan gurur duydum. TEMEL AKSOY MARKA DANIŞMANI

212 In order for a society to develop, it is absolutely necessary for individuals to take action and use their initiative to change what they perceive as problems. In my opinion, Turkey’s Changemakers program has served as an intermediary in changing the mentality in Turkey towards finding solutions to social issues by discovering those who have taken action and making them visible. The number of people who have been inspired by these 100 stories to become involved is increasing as time goes on, because we have all seen together that individuals can contribute to positive change in the societies in which they live, and truly create change.

ASST. PROF. DR. ITIR ERHART FACULTY MEMBER, BİLGİ UNIVERSITY

I have been involved with Turkey’s Changemakers project since its inception and contributed to it with great enjoyment. This project has also created a change in me. I have seen that it was able to serve as an antidote to the pessimism and lethargy that peaks in our society from time to time. In the course of my frequent domestic travels I had occasionally encountered changemakers, but the project gave me the opportunity to meet a wide range of people from very different fields with very different methods, and to observe the marks they had made. I believe the book that is being published will be very beneficial, and recommend that it be widely distributed to social leaders, educators and civil society organizations. My salutations to Changemakers and those who are implementing the project!

PROF. DR. KOREL GÖYMEN FACULTY MEMBER, SABANCI UNIVERSITY

Turkey’s Changemakers has shared with us the stories of individuals and organizations, previously known or unknown to us, who have contributed to social change in Turkey. I believe that this program has demonstrated to us how powerful an effect of small individual efforts and enterprises that are conducted with perseverance, decisiveness and, most importantly, passion for change can have on society.

MELİH ÖZSÖZ RESEARCH DIRECTOR, ECONOMIC DEVELOPMENT FOUNDATION (İKV)

The “Changemakers” program has proven that social enterprises make a very important contribution to the solution of problems in the society. These people, who have really made a difference in the areas they touched, have encouraged us and infused us with optimism with their bright minds, their heartfelt motivation, their vision, their diligence and their passion for success. Even more important, while finding long-term solutions to urgent social problems, they have inspired us with the belief that “We can change the world”. It is my belief that “Changemakers” is one of the best projects the Sabancı Foundation has ever undertaken.

I feel proud to have been the consultant for this project since its very beginning.

TEMEL AKSOY BRAND CONSULTANT

213 Fark Yaratanlar Turkey’s Changemakers

Bu ülkede akıntının tersine gitmek kolay değildir. Özellikle imkansızlıklar içinde var olmayanı yaratmak daha da zordur. Ben, Fark Yaratanlar Programı aracılığıyla başlarına geleni kabul etmeyenlerle tanışma fırsatı buldum. Video ve internet aracılığıyla başkalarının da ilham aldığını gördüm. Değişimin değişmekten başladığını, basit olanın aslında daha zor olduğunu, motivasyonun yolun yarısına denk geldiğini teyit ettim. Bugün, hemen, burada değişimi başlatmanın mümkün olduğuyla ilgili farkındalığım arttı. Teşekkürler Fark Yaratanlar...

YÖRÜK KURTARAN TOPLUM GÖNÜLLÜLERİ VAKFI (TOG) GENEL MÜDÜRÜ

Sabancı Vakfı olarak yıllardır sivil toplum alanında çalışma yürütüyor ve bu alanda başarılı yüzlerce proje, fark yaratan onlarca isim ile karşılaşıyorduk. Fakat bu isimler çalışmalarını ve kendilerini yeteri kadar anlatamıyorlardı. Biz onların anlatılmayan hikayelerine aracılık etmek istedik. Türkiye’yi neredeyse karış karış gezdik. 100 Fark Yaratan’ın eşsiz hikayesini önce videolarla medyaya, sonra da metinler ile bu kitaba taşıdık. Bu sayede Türkiye’nin duyarlı vatandaşlarının, sorunlara çözümler üreten aktif kurumlarının, sürdürülebilir başarılı projelerinin bir haritasını, bilgi bankasını üretmiş olduk. Her bir Fark Yaratan’da modern zamanın kahramanlarını gördük. Sıra dışı kişilerin yarattığı olağanüstü farklara şahit olduk. Büyük bir ülkenin küçük küçük adımlar ile temelden değiştiğini, her bir değişimin bizi daha iyi yarınlara götürdüğünü izledik.

Fark Yaratanlara 2009 yılında bir sonbahar günü Şanlıurfa’da başlamıştık. Seçtiğimiz ilk Fark Yaratan, sonbahar güneşinin altında mevsimlik tarım işçilerinin çalışma şartları için çalışmalar yapan Zeynep Şimşek’ti. 4 yıl sonra bir ilkbahar günü, Muş’ta kanser hastaları için çalışmalar yapan Salih Yüce’yi Fark Yaratan seçtiğimizde 100. bölüme ulaşmış olduk.

Fark Yaratanlar programı ile sivil toplum dünyasındaki sonbahardan ilkbahara ulaşmış olduk. Fark Yaratanlar’a başlarken, ‘Türkiye’de sivil toplum alanında çalışmalar yapan kaç kişi bulabiliriz?’ diyorduk. Aklımızda bir sonbahar hüznü vardı. 100. bölüme ulaşınca anladık ki Türkiye, Fark Yaratan isimler açısından çok zengin. Geleceğimiz aydınlık, yarınlarımız daha güçlü. Fark Yaratanlar sayesinde artık aklımızda bir ilkbahar neşesi var.

Sabancı Vakfı’nın 100 Fark Yaratanı akıntının tersine gittiler, kaideleri bozdular. Onlar başardılar, biz anlattık… İyi şeyleri anlatmaya ve paylaşmaya devam etmek dilekleriyle, tüm Fark Yaratanları ayakta alkışlıyorum… ZERRİN KOYUNSAĞAN SABANCI VAKFI GENEL MÜDÜRÜ

Fark Yaratanlar’ın farkı, çok geniş ve çeşitli alanlarda, birbirinden son derece farklı yöntemlerle çalışan birey ve grupları “Fark Yaratmak” ortak paydasında bir araya getirebilmesi oldu. Bir resim, bin sözcüğe bedelmiş. Her bir fark yaratan portresi de bin sözcüğe bedeldi. Bir araya geldiklerinde ise Türkiye’nin güzel ve cesur insanlarından oluşan, umut ve ilham veren bir tablo oluşturdular. Bu çalışmaya küçük de olsa katkıda bulunabilmiş olduğuma çok seviniyorum. Sabancı Vakfı ekibine çok teşekkür ediyorum.

ZEYNEP MEYDANOĞLU ASHOKA TÜRKİYE KOORDİNATÖRÜ

214 It is not easy to go against the flow in this country. It is even more difficult to create something out of nothing in the midst of a lack of resources. For me, Turkey’s Changemakers program provided the opportunity to meet people who refused to accept what had happened to them. I saw how others were inspired through videos and the Internet. It confirmed to me that change begins with changing, that the simplest things are actually the most difficult, and that motivation takes one halfway along the path. My awareness that it is possible to begin change today, now, right here, increased. Thank you, Changemakers...

YÖRÜK KURTARAN GENERAL MANAGER, COMMUNITY VOLUNTEERS FOUNDATION (TOG)

As Sabancı Foundation, we have been supporting civil society activities for many years, and have encountered hundreds of successful projects and individuals who made a difference. But these individuals had not sufficiently expressed themselves and their work. We wanted to spotlight their untold stories. We traveled all over Turkey, almost centimeter by centimeter. We first brought the stories of 100 Changemakers to the media with videos, and now we have brought them in text form to this book, producing a map, an information bank, of Turkey’s responsive citizens and active organizations that create solutions to problems with their successful and sustainable projects. We have seen contemporary heroes in every Changemaker. We have witnessed the extraordinary difference that ordinary people can make. We have observed that tiny steps can change a large country at its very foundation and that every change brings us closer to better tomorrows.

We began Changemakers on an autumn day in 2009 in Şanlıurfa. Our first Changemaker was Zeynep Şimşek, whose goal was to improve the working conditions of seasonal farm workers. On a spring day four years later when we chose Salih Yüce, who was working on behalf of cancer patients in Muş, we had reached our 100th segment.

With the Changemakers program, we had gone from autumn to spring in the world of civil society. When we first began Changemakers, we asked ourselves how many people working in the field of civil society we would be able to find, and our minds were occupied with autumn’s melancholy. But by the time we reached the 100th program of the series, we knew that Turkey was rich with Changemakers. Our future was brighter, our tomorrows more powerful. Thanks to Changemakers, the melancholy of autumn was replaced by the exhilaration of spring.

Sabancı Foundation’s 100 Changemakers went against the flow and broke the rules. They succeeded and we told their stories... With my wishes that the telling and sharing of good work continues, I offer all the Changemakers a standing ovation...

ZERRİN KOYUNSAĞAN GENERAL MANAGER, SABANCI FOUNDATION

The difference of “Changemakers” has been bringing together people from a wide variety of fields who work in completely different ways from one another under the common denominator of “making a difference”. They say a picture is worth a thousand words; each Changemaker portrait was also worth a thousand words. All together, they presented an inspiring and hope-filled picture of the bravest and most beautiful people of Turkey. It has given me great pleasure to have made a contribution, however small, to this work. My sincere thanks to the Sabancı Foundation team.

ZEYNEP MEYDANOĞLU COUNTRY COORDINATOR, ASHOKA TURKEY

215

Abbas Türnüklü Adnan Çelik Afette Rehber Çevirmenler Ahmet Besim Toker Ahmet Yaraş Alev Zehir Ali Mendillioğlu Ali Nesin Alper Kaya Arzu Kaykı Ati Gençlik ve Spor Kulübü Derneği Ayhan Tokgöz Ayşegül Güzel Bedriye Hülya Bener Erkorur Berrin Yıldız-Murat Sarıkaya Bir Silgi Bir Kalem Cafer Yüksel Cavidan Yılmaz Celal Karadoğan Çınardibi Kültür Merkezi Çocuk Gelinler Projesi Çoruh Türksel Dülgergil Doğa İçin Çal Enver Özkahraman Ercan Tutal Erciş’in Genç Sesi Erhan Ağbaba Erol Hanlıgil Ertuğrul Sabah Fasla Anter Alp Galata Diyalog Derneği Göktül Bakdık GÖZDER Gülcan Nitsch Gülçin Kaya Gültekin Yazgan Güney Haştemoğlu Güven Eken Hacı Ormanoğlu Hakan Habip Hasan Çetin Hayrettin Karaca-Nihat Gökyiğit Hüsamettin Koçan Hüseyin Parlak Itır Erhart İsmail Gündüz İstanbul’a Çık İZEV Down Cafe Kamil Çetin Oraler Kazım Demirel Sevgi Eğitim Derneği Kenan Zülaloğlu Lütfiye Kelleci Birer Mayıs’ta Yaşam Kooperatifi Mehmet Münir Cura Mehmet Selim Baki Melahat Aydın Melek Erman Köni Meral Kekeçoğlu Mine Narin Mustafa Özarslan Mustafa Sarı Muş Kadın Derneği Naşide Buluttekin Nazmi Ilıcalı Nihat Kihtir Nurcan Baysal Nurselen Toygar Ömer Faruk Arınç Özgür İnam Özlem Öztürk Rasim Uyan Rodin Alper Bingöl RUSİHAK Salih Yüce Sami1000-TUR-ING/05-2013 Altunel Seda Sevin Selçuk Var Selim Çavuş Selma Demirelli Senem Gül Serhat Enyüce Sulukule Çocuk Sanat Atölyesi Şaban Tören Şahhanım Kanat Şengül Akçar Tahir Dadak Tahsin Aksu Tara Hopkins Tarlabaşı Toplum

MerkeziHacı Ömer Sabancı Tire Vakfı Sabancı Center Süt 4. Levent 34330Kooperatifi İstanbul | T +90 212 385 88 00 | F +90 212 385 88 11TOG | www.sabancivakfi.org Genç Bank Tolga Öztorun Tülin Akın Vakıflı Köyü Kooperatifi Victor Ananias Yusuf Çopur Zekeriya Ersoy Zeliha Serin Zeynep Şimşek