6

I Y A S OCAK 2015 / ISSN 1302-1435

• ROKETSAN CMMIDEV SEVİYE 3 ile GÜCÜNE GÜÇ KATTI • LAZER UMTAS

Roketsan, bir TSKGV kuruluşudur. 27.yıl

sayı 6 ocak 2015 içindekiler

OCAK 2015 - SAYI 6 - 6 AYDA BİR YAYIMLANIR içindekiler 3 ISSN 1302-1435

Roketsan Adına Sahibi Selçuk YAŞAR başkan’ın mesajı 4 Sorumlu Müdür (Yazı İşleri) Dr. Yavuz AKA

Yayın Kurulu genel müdür’ün mesajı 5 Dr. Hüdai ÖZDAMAR İclal DURAL Evrim Ayşen ATAKAN Harun VURGUN yayın kurulu’ndan 6 Esra DOĞU Mustafa Akın ERDEM Duygu ÖZCAN Koray ŞATIRTAV Nazlı ÖZDER roketsan 1 numara 7

Kapak Tasarımı Harun VURGUN kurumsal kimliğimiz 8-9 Tasarım - Grafik Uygulama Etkileşim Grafik Tasarım Halit Ziya Sk. No: 26/3 Çankaya / Ankara Tel: +90 (312) 441 71 93 tasarım ve Basım Yeri mühendislik gücümüz 10-40 Ankara Ofset Sanayi 1 Cd. Necatibey İş Hanı 93/44 İskitler / Ankara Tel: +90 (312) 384 50 63 fuar ve organizasyonlar 42-53 Yönetim Yeri Roketsan A.Ş. Kemalpaşa Mah. Şehit Yüzbaşı Adem Kutlu Sk. No: 21 roketsan’dan haberler 54-59 06780 Elmadağ / Ankara Tel: + 90 (312) 860 55 00 Faks: + 90 (312) 863 42 08 [email protected] roketsan’lı olmak 60-67 [email protected] [email protected] [email protected] • misafirlerimiz 69-73 Bu dergide yayınlanan yazılar, yazılarda yer alan dü - şünce ve önerilerle kullanılan kaynakların doğrulu - ğuna ilişkin her türlü sorumluluk yazar(lar)a aittir. Bu kapsamda Roketsan A.Ş. sorumlu tutulamaz. Yazılar referans gösterilmeden basılamaz, kopyalanamaz ve roketsan ve sanat 74-75 paylaşılamaz. Dergide yer alan yazı ve makaleler Ro - ketsan A.Ş. ve/veya atıf yapılan diğer kurum ve kuru - luşların görüşlerini değil, sadece yazarın kendi kişisel düşüncesini yansıtmaktadır. basın’da roketsan 76-83 3 roketsan dergisi başkan’ın mesajı

Sayın Okurlarımız Tasarlayıp ürettiğimiz yüksek teknolojili Türkiye Cumhuriyeti’nin sanayileşme - kendi kategorisinde dünyada saygın bir ürünler, gerçekleştirdiğimiz ilkler, son sinde lider kuruluşlardan biri olan Roket - yer edinmiştir. Bu gurur tamamen Roket - dönemde art arda imzaladığımız başarılı san; 400 milyon doları aşan yatırımı, san çalışanlarının eseridir. Başta Sayın anlaşmalar ve geliştirdiğimiz projeler ile kalifiye insan kaynağı, tasarım, test ve Genel Müdürümüz olmak üzere emeği ‘’Türkiye’nin Gururu’’ olarak yükselmeye üretim alt yapısıyla yürüttüğü 50’den geçen tüm personelimizi takdir ve tebrik devam etmekteyiz. fazla proje ile son 5 yılda cirosunu 4’e eder; bu vesile ile, tüm Roketsan çalışan - katlayarak kendi alanında dünyadaki ra - larımızın ve saygıdeğer okurlarımızın Hem ülke savunmamıza hem de dünya kipleri ile rekabet edebilecek düzeye yeni yıllarını kutlar, esenlikler dilerim. barışına hizmet eden ileri teknoloji ürün - ulaşmıştır. lerimizin başarı ile zamanında teslim edil - Saygı ve Sevgilerimle, mesi ve geleceğe yönelik yeni Roketsan’ın ulaştığı seviyenin somut gös - sözleşmelerin imzalanması Roketsan’ın, tergesi; 22 Ekim 2014 tarihinde Lock - planlanan stratejik hedeflerine, şimdiden heed Martin ile imzaladığımız işbirliği ulaşmasını sağlamıştır. Bu başarı “Türk anlaşmasıdır. Bu anlaşma ile geleceğin Dr. Eyüp Kaptan savunma sanayiinin parlayan yıldızı Ro - uçağı F-35 (JSF)’ler Roketsan’ın SOM-J fü - Korgeneral (E) ketsan” yorumlarını yapanları, haklı kıl - zesi ile uçacaktır. Birkaç yıl önce hayal Yönetim Kurulu Başkanı mıştır. bile edilemeyen bu işbirliği ile Roketsan

4 sayı 6 ocak 2015 genel müdür’ün mesajı

Değerli Okurlarımız Çeyrek asırı geride bırakarak geleceğe düzenlenen ADEX Savunma Sanayii Fua - ment) Kıymetlendirme faaliyetleri sonu- daha emin adımlarla yürüdüğümüz bu rı’nın başrol oyuncularından biri olarak, cunda Roketsan, CMMIDEV/3 olarak tes - yıl da, Roketsan olarak dünya çapında iş - teslimatını gerçekleştirdiğimiz silah siste - cillenmiştir. Böylelikle Roketsan, Türki - lere imza atmanın gururunu taşıyoruz. mini ilk kez bu fuarda tanıttık. ye’de bir ilke imza atarak, sektöründe bu belgeyi bünyesindeki tüm tasarım ve ge - Ülke durdukça duracak bir değer olan Türk Hava Kuvvetlerinin ihtiyacını karşıla - liştirme süreçleri için alan ilk kuruluş ol - Roketsan’ın, yakın zamanda gerçekleştir - mak üzere Savunma Sanayii Müsteşarlı - muştur. diği projeler dünya gündeminde yer alır - ğınca yürütülmekte olan SOM–J projesi ken, sorumluluğumuzun artarak devam kapsamında, F-35 uçağının iç silah istas - Ülkemiz savunma sanayiinde kendi ala - ettiğinin bilincindeyiz. Temmuz ayında, yonunda taşınabilecek şekilde, özel ola - nında tek olan Roketsanımızın kuruluş Türk Silahlı Kuvvetlerinin Alçak ve Orta İr - rak geliştirilmekte olan SOM-J’nin ABD ve heyecanını ve başarılarını yaşayanların tifa Hava Savunma ihtiyacına cevap ve - F-35 kullanıcısı diğer ülkelerin hizmetine dilinden aktardığımız 25. Yıl Kitabımızı recek ve dünyadaki örnekleriyle yarışır sunulması için şirketler arasında ortak ça - sizlerle paylaşmış olmanın sevinci içinde - nitelikte bir hava savunma füzesinin ül - lışma yapılması ve füzenin diğer hava yiz. kemize kazandırılması amacıyla, 2011 yı - platformlarına uygulanmak üzere tüm lında Savunma Sanayii Müsteşarlığınca dünyada birlikte pazarlanması amacıyla 2015 yılında da Roketsan’ın başarılarını başlatılan proje kapsamında, tamamen Lockheed Martin firması ile gerçekleştir - sizlerle paylaşacak olmanın hevesi ve he - Milli imkanlarla, Roketsan tarafından ta - diğimiz SOM-J İşbirliği Anlaşması, dünya yecanı içinde sevgi ve saygılarımı sunu - sarlanıp geliştirilen ve üretilecek olan standartlarında işler yapan bir firma ol - yorum. Milli Orta İrtifa Hava Savunma Füzesi duğumuzun kanıtıdır. HİSAR-O’nun ilk uçuşlu testi olan Balistik Test Füzesi atışını büyük bir başarıyla ger - Diğer bir taraftan, 22 Eylül 2014 tari - çekleştirdik. hinde başlayıp, 2 Ekim 2014 tarihinde Selçuk Yaşar tamamlanan CMMIDEV (Capability Ma - Genel Müdür Kardeş ülke Azerbaycan’da bu yıl ilk kez turity Model ® Integration - for Develop -

5 roketsan dergisi yayın kurulu’ndan

Değerli Okurlarımız “İnsanlar; sosyal bünyede bir bina meydana getirmek için birbirleriyle kenetlenen, birbirine destek olan, yapı taşları gibi olmalıdırlar.” Alexis Carrel

Başarılarla dolu bir yılı geride bırakırken, ediyor. rım ve mühendislik alt yapımız, başarı ve dergimizin yeni sayısında sizlerle birçok takım ruhu ile yürüttüğümüz projeler, farklı konuyu paylaşacak olmanın mut - Çalışanlarımızla yürüttüğümüz kurumsal fuarlar, kurumsal etkinlikler ve sosyal luluğu içindeyiz. sosyal sorumluluk projelerinin başka ha - faaliyetlerimiz devam edecek. yatlara ışık olmasının motivasyonu ve Roketsan Ailesi olarak çalışmalarımızı hız Roketsanlı olmak ile aile olmak kavram - Yeni yılın hepimize sağlık, başarı ve mut - kesmeden sürdürüyoruz. Roket ve füze larının eş değer olmasına inanmanın luluk getirmesini diliyoruz. alanında ülkemizin bir numaralı kuru - keyfiyle birçok sosyal faaliyet gerçekleş - luşu olan Roketsan, dünyada ses geti - tiriyoruz. Saygılarımızla, ren işlere imza atarak uluslararası pazardaki saygınlığını artırmaya devam 2015 yılında da; sürekli güçlenen tasa - Yayın Kurulu

6 sayı 6 ocak 2015 roketsan 1 numara roketsan ve lockheed martin’den dev işbirliği anlaşması

Roketsan ve Lockheed Roketsan ve Lockheed Martin Missiles Martin Missiles and Fire and Fire Control arasında imzalanan İş - Control Şirketleri, 22 Ekim birliği Anlaşması kapsamında; SOM-J’nin ABD ve F-35 kullanıcısı diğer ülkelerin 2014 tarihinde yeni nesil hizmetine sunulması için şirketler ara - rak bunu daha da ileriye taşımaktayız.” uçak F-35 Lightning II için sında ortak çalışma yapılması ve füzenin diyen EDWARDS, “SOM-J füzesi F-35 ve diğer hava platformlarına uygulanmak diğer uçaklar için zorlu görev gereksi - yeni nesil havadan karaya üzere tüm dünyada birlikte pazarlan - nimleri kapsamında olağanüstü kabiliyet seyir füzesi olan SOM-J ması öngörülüyor. sağlayacaktır. Dünya çapında birinci sınıf bir sistemin üretilmesi ve müşterile - kapsamında bir İşbirliği Amerika Birleşik Devletleri Ankara Büyük - rin uzun menzilli, dayanıklı bir seyir fü - Anlaşması imzaladı. elçisi John BASS, Hava Kuvvetleri Komu - zesi teknolojisi için artan ihtiyaçlarının tanlığı Kurmay Başkanı Hava Korg. karşılanması kapsamında bu iki büyük Mehmet ŞANVER, Savunma Sanayii şirketin bilgi, beceri ve uzmanlığını bir - Türkiye’de özgün olarak geliştirilen Müsteşarı Prof. Dr. İsmail DEMİR, Tübitak leştirmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.” diye SOM sistemi; otonom, uzun menzilli, Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Abdullah ÇA - ekledi. düşük görünürlüklü, tüm hava şartları VUŞOĞLU'nun katıldığı İşbirliği Anlaşma - için tasarlanmış, yüksek hassasiyetli ha - sı'nı, Lockheed Martin Missiles and Fire Dr. Eyüp KAPTAN; “Roketsan olarak biz vadan karaya seyir füzesi olarak tanım - Control adına İcradan Sorumlu Başkan bu işbirliğinin SOM-J üzerindeki ilgiyi bü - lanmaktadır. SOM-J varyantı ise, Türk Yardımcısı Richard H. EDWARDS ve Ro - yüteceğine ve F-35 uçağındaki su üstü Hava Kuvvetlerinin ihtiyacını karşılamak ketsan adına Yönetim Kurulu Başkanı hedef kabiliyeti gereksinimlerini karşıla - üzere Savunma Sanayii Müsteşarlığınca Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN imzaladı. yacak üstün bir çözüm sunacağına ina - yürütülmekte olan proje kapsamında, nıyoruz. Lockheed Martin ile birlikte, bu F-35 uçağının iç silah istasyonunda ta - “Lockheed Martin ve Türkiye arasındaki işbirliğine değer veriyor ve gelecekte şir - şınabilecek şekilde, özel olarak geliştiril - ortaklık uzun bir geçmişe sahiptir. Roket - ketlerimiz arasındaki iş fırsatlarını geniş - mektedir. san ile bu önemli projede işbirliği yapa - letmeyi amaçlıyoruz.” diye belirtti.

7 roketsan dergisi kurumsal kimliğimiz

̇insan kaynakları yöneṫiṁinde yeṅi yaklaşımlar

girdi olarak kabul edilen insan unsuru, Başka bir ifade ile; Ulu Önderimiz Mus - küreselleşme ve dolayısıyla uluslararası tafa Kemal Atatürk’ün 1914 yılında be - rekabet, özellikle bilgi ve iletişim tekno - lirttiği “fikrin gücü” kavramı, günümüz lojisindeki gelişmeler ile stratejik bir modern yönetim anlayışına 100 yıllık bir önem kazanmıştır. aradan sonra, örgüt kültürünün insan odaklı ve insanların fikirlerine önem 1990’lardan itibaren Porter, Prahalad, veren şekilde oluşturulması gerektiği Hamel gibi stratejik yönetim uzmanları; şeklinde bir kez daha damgasını vur - insanlar aracılığı ile elde edilebilecek re - muştur. kabet avantajlarına dikkat çekmişler ve üst düzey veya düşük performansın be - Günümüzde kalıcı rekabet üstünlüğü lirleyicisi olarak işe alınan personelin gü - için ön koşul; olağanüstü, değerli, dülenmesi, kalitesi ve bağlılığı faktörleri- esnek, sürekli kendini geliştiren, deği - nin önemini belirtmişlerdir. şime açık, bilgi üreten ve paylaşan insan kaynaklarına sahip olmak ve yönetmek - İnsan Kaynakları Yönetimi Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mus - tir. Başarılı bir işletmede İKY çalışanları tafa Kemal Atatürk “Kumandan İle Has - motive etmeli, eğitmeli, geliştirmeli, (İKY), kurumun amaçlarının bihal” kitabında; “İnsanları istediği gibi ödüllendirmeli, başarı için gelişimden gerçekleştirilmesinde ve kullanan güç; fikirler ile bu fikre hayati - yararlanmalıdır. bireysel iş gören yet kazandıran ve yayan kimselerdir. Fikrin niteliği de, hiçbir itirazın bozama - Yenilikçi düşünce sistemine sahip olmak, ihtiyaçlarının yacağı kesin bir şekilde kendi kendisini bununla beraber değer yaratmak, yeni karşılanmasında insan kabul etmektir. Bu ise, fikrin yavaş yavaş ürün geliştirme, satış, pazarlama, üretim duyulara nüfuz etmesi, benimsenmesi ya da müşteri ilişkilerinde fark yaratmak, kaynaklarının etkili ve inanç haline dönüşmesi ile mümkün - verimliliği artırmak, maliyetleri düşürmek kullanımını içerir. dür. Böyle olduktan sonradır ki, onu ya da takım çalışmasını güçlendirmek sarsmak için başka mantıkların, düşün - gibi kritik unsurların temelinde “yetenek” celerin hükmü kalmaz.” diyerek, insan bulunmaktadır. Bu nedenle insan kay - İKY yaklaşık 80 yıldan beri işlevsel bir uz - yönetiminde inanç ve güvenin eğitim naklarında yeteneklerin etkin bir şekilde manlaşma ve uygulama alanı olarak ile nasıl başarıya götürebileceğini vur - kullanılmasını sağlayan “yetenek yöne - kabul edilmiş bulunmasına rağmen, as - gulamıştır. timi” kavramı ortaya çıkmaktadır. lında geçmişten günümüze ortak amaç - ları gerçekleştirmek için örgütlenen Ekonomik, sosyal, politik ve teknolojik İşletmelerin başarı sağlamasında anah - insan gruplarının yönetimi ve yönlendi - değişim ve gelişimlerin yaşandığı günü - tar role sahip İnsan Kaynakları; persone - rilmesidir. müz küreselleşen dünyasının yoğun re - kabet ortamında, işletmelerin başarıyı 1900’lü yıllardan itibaren operasyonel yakalayıp ayakta kalabilmeleri için; stra - bir rol üstlenerek insan unsurunu girdi tejileri ile kültürlerinin uyum içinde bu - olarak kabul eden ve emek yönetimine lunması gerekir. Bu uyumu bilgi çağında esas; tedarik, seçim, terfi, eğitim, ücret - gerçekleştirecek olan işletmelerin “insan lendirme gibi bazı bürokratik işlevleri içe - odaklı” bir yönetim anlayışını benimse - ren personel yönetimi, insanı göz ardı meleri zorunludur. etmiş ve sadece işlerin en iyi şekilde ya - pılması üzerine odaklanmıştır. Bu bağlamda, stratejileri uygulamakla görevli çalışanlar için, özgürce düşüne - Ancak; insan odaklı yaklaşımlar sonucu rek yaratıcı fikirler geliştirebilecekleri ve 1960’lı yıllarda İKY’ye geçilmiştir. Bu yıl - değişime uyum sağlayacak davranışlar lardan itibaren İKY yönetsel bir rol sergileyebilecekleri bir örgüt kültürü üstlenmiştir. 1980’li yıllara kadar “For - oluşturulmalıdır. dist-Taylorist” paradigma tarafından bir 8 sayı 6 ocak 2015 kurumsal kimliğimiz lin işe alımı, eğitilmesi, geliştirilmesi ve şekilde şekillendirmişlerdir. yeteneklerinden uygun bir şekilde yarar - lanılması sürecini kapsayan “yetenek yö - Sürekli gelişimin devamını sağlamak için; netimi” kavramı bugün İKY’de temel şirket içi eğitimi en önemli stratejik hedef başarı faktörü haline gelmiştir. olarak belirlemişler, çalışanların fiziksel, zihinsel ve duygusal deneyimlerinin top - Çalışanların yeteneklerini keşfederek, lamını ve aynı zamanda orada çalışmayı bunu zincirin halkaları gibi görüp, bir - düşünen adayların yaşamayı umdukları leştirmek, sinerji yaratmak gerekmekte - deneyimini markanın yaydığı sadakat, dir. Yeni yeteneklerin işletmeye çekilme- verimlilik ve gurur duygusu ile birleştir - sinin yanında, yetenekleri kullanılma - mişlerdir. yan, keşfedilmemiş olan çalışanların da görülmesi ve işletmede tutulması gerek - Şirketin itibarını, kültürünü, vizyonunu, mektedir. şirket hakkındaki olumlu-olumsuz tüm haberleri, kulaktan kulağa yayılan görüş - Globalleşen dünyada bir taraftan işsizlik kaynakları yöneticilerinin rollerinin yeni - leri, işveren markasının rakipleriyle kıyas - büyürken bir taraftansa şirketlerin yete - den tanımlanması, işletmenin kendi ye - lanmasını, web sitesi ya da e-posta nekli çalışanlara ulaşması zorlaşmaktadır. tenek havuzunu oluşturması, başarının yoluyla yapılan iş başvurularını, mülakat - Çünkü, bu çalışanlar dünyanın her ye - kıskanılması yerine ödüllendirilmesi veya ları, adayın çalışanlarla görüşmesini ve rinde iş bulabilmektedirler. Gerçek de - başarılı personelin sahiplenilmesi ile hep işyerini gezmesini, şirketin ürünlerini, ğeri yaratan en iyi çalışanları bulmak ve ben diyen kibir veya egoları yüksek eri - hizmetlerini kullanmayı, müşteri hizmet - bu çalışanları elde tutup geliştirmek şilmez yöneticilerden vazgeçilmesi ge - lerine başvurmayı da içeren geniş bir lis - İnsan Kaynakları’nın (İK) en önemli gö - rekmektedir. teyi yönetmek için “İşveren Markası revleri olmuştur. Yönetim Sistemi”ni kurmuşlardır. Yeteneklerin etkin bir şekilde yönetilme - “Yetenek” kelimesi, iş yaşamı söz konusu sinde ve işletmeye bağlılıklarının sağlan - Engin semaların görünmez kartalı, roket olduğunda işletmeler için gerçekten masında “liderlik” anahtar rol oyna- ve füzeleri üreten Roketsan; iş yaşamın - önemli bir kaynak haline dönüşmekte - maktadır. İş yaşamına giren yeni kuşak - daki ve İnsan Kaynakları alanındaki dir. Yetenek aynı anda başarı, beceri, li - ları yönetmek için, yeni bir liderlik yak - bütün bu gelişmelerin farkında olarak, derlik, pratiklik, yaratıcılık ve zamanı iyi laşımı tanımlamak gerekmektedir. süreçlerini bu çerçevede yapılandırmak - kullanabilme gibi özellikleri içeren bir tadır. kavramdır. Yeni liderlikte hiyerarşik yapı değil, bil - giye dayalı bir yönetim anlayışı geliştiril - Sonuç olarak; doğru insanları, uygun iş - Yetenek yönetiminde sorulması gereken melidir. Okullarda verilen eğitim, tek lerde ve doğru zamanda, mutlu bir ya - temel sorular; “Çalışanım hangi işi daha başına şirketler için yetersiz olmakta ve şantı sürdürerek çalıştırmış olan şirketler iyi yapmaktadır?”, “Çalışanım hangi işi şirketler kendi kadrolarını yetiştirmek ve büyümüş ve dünyada marka olmuşlar - yapmaktan zevk almaktadır?”, “İşlet - sürekli gelişimlerini sağlamak için kendi dır. Bu başarının temeli; paylaşımcı, bil - mede yapılması gereken işler nelerdir?” eğitim sistemlerini kurmaktadırlar. giye saygılı, ben değil biz diyen, ekip şeklindedir. Yetenek yönetimi; işletme - ruhuna sahip, egolarını yenmiş, insana nin ihtiyaçları doğrultusunda doğru ça - Beş yıl önce sadece şirket markası kav - ve sevgiye değer veren, alçak gönüllü lışanların, doğru zamanda, doğru ramı varken, günümüzde işveren mar - insan merkezli yöneticilerdir. işlerde, doğru uygulamaları yapabilme - kası yaratmak, işverenlerle yetenekli lerini sağlamaktır. çalışanların buluşması için en önemli “İnsanı Yönetmek; araç haline gelmiştir. ona sevgi ile yaklaşmak Yetenekli çalışanların sahiplenilmesi için; psikolojik sözleşmenin (yani çalışanın iş - Dünyanın her yerinde, yetenekli çalışan - ve onu değerli kılmak letmeden beklentilerinin) değiştiğinin ların aranmakta olduğunun fark edil - suretiyle belirlenen kabul edilmesi, yetenekli çalışanların iş - mesi üzerine, İşveren Markası yaratma hedeflere ulaşmaktır.” letmeye çekilmesi ve işletmede tutul - çalışmalarına başlanılmıştır. ması konusunun üst yönetimin önceliği haline getirilmesi, işletmenin pazarda Başarılı şirketler, öncelikle dünyanın en çekiciliğini artıracak politika ve uygula - iyi yeteneklerinin nasıl bir çalışma ortamı Zafer ÇAMLICA maların başlatılması, çalışanların kazan - istediğini, iş yaşamından neler bekledik - Tümgeneral (E) dığı bir ortam yaratılması, insan lerini araştırmışlar, sonra iş ortamını bu Yönetim Kurulu Başkanı Vekili 9 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz lazer umtas

2012 yılı başında Roketsan kamyon, arazi aracı, hafif korugan, Hellfire füzeleri ile kullanılmaktadır. Hell - öz kaynakları ile siper, bina, alçak irtifada hover yapan fire füzesi yarı-aktif lazer arayıcı başlığa helikopterler ve deniz hedeflerine karşı sahip havadan karaya/denize kullanılan geliştirilmeye başlanan kullanılabilmektedir. 2014 yılı son çey - lazer güdümlü bir füze sistemidir. İki füze LAZER UMTAS, havadan reği itibariyle LAZER UMTAS öz kaynak arasındaki teknolojik benzerlik LAZER projesi kalifikasyon sürecine başlamıştır. UMTAS füzesinin Hellfire füze sisteminin karaya/denize, atış öncesi Projenin geldiği olgunluk seviyesi ile fü - Milli alternatifi olmasını sağlamıştır. ve atış sonrası kilitlenebilen zenin farklı platform alternatiflerine en - yarı-aktif lazer güdümlü, tegrasyon çalışmaları hız kazanmış Dz.K.K.lığının kararları ve direktifleri doğ - bulunmaktadır. Füzenin kullanım ve rultusunda 2014 yılı ilk çeyreğinde baş - uzun menzilli (8 km) performans özellikleri dikkate alındı - latılan çalışmalar 16 Eylül 2014 tarihinde tanksavar füze sistemidir. ğında, platform alternatiflerden bir ta - ilk meyvesini vermiş ve S70-B Seahawk nesi olarak Dz.K.K.lığı envanterinde helikopterinden LAZER UMTAS füzesi bulunan S70-B Seahawk helikopteri ön gösterim atışı başarıyla sonuçlanmıştır. Füze taarruz helikopterlerinden ve kara plana çıkmaktadır. araçlarından gece/gündüz atılabilmekte Gösterim Atışı Entegrasyon Süreci ve kullanılan harp başlığına göre; ana- Mevcut durumda S70-B Seahawk heli - muharebe tankı, zırhlı personel taşıyıcı, kopterleri, üzerlerine entegre edilmiş Gösterim atışı çalışmalarına yönelik Ro - ketsan öz kaynakları kullanılarak S70-B helikopterine stand-alone bir entegras - yon çalışması yürültülmüştür. Bu enteg - rasyon faaliyeti kapsamında gösterim atışına yönelik asgari ihtiyaçlar belirlen - miş ve bu ihtiyaçlardan hareketle Roket - san koordinasyonunda S70-B helikop- teri ile uyumlu Füze Ateşleme Sistemi ge - liştirilmiştir. Tasarlanan Füze Ateşleme Sistemi (FAS), helikopter kokpitine takıla - rak pilotlara atış esnasında füzenin ve fü - zeyi taşıyan lançerin bilgilerini iletmiştir. Şekil 1: S70-B Seahawk Helikopteri (Fotoğraf: www.sikorsky.com) FAS, S70-B helikopteri ile asgari ölçüde arayüzü olacak şekilde tasarlanmış olup helikopterden güç gereksinimi haricinde helikopterin herhangi bir aviyoniği ile bir arayüz gereksinimi bulunmamaktadır. Böylelikle entegrasyon faaliyeti çok kısa bir sürede sorunsuz olarak yapılabilmiş - tir. Entegrasyon süreci elektriksel enteg - rasyon ve FAS enstelasyonu olmak üzere iki safhalı bir süreçte ele alınmıştır.

İlk safhada kablaj tasarımı, üretimi ve enstelasyonu faaliyetleri gerçekleştirilmiş - tir. Bu kapsamda helikopterden sağlana - Şekil 2: LAZER UMTAS Füze Ateşleme Sistemi cak güç ihtiyacının alınacağı noktalar 10 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

tespit edilmiştir. Tespit edilen noktalar ile FAS ve lançer arasında kullanılacak kab - laj tasarımlanarak ürettirilmiştir. Aynı kablaj üzerinde lançer bilgilerini taşıya - cak seri haberleşme için kullanılacak kab - lolar da yer almıştır.

İkinci safhada ise FAS enstelasyonu faa - liyeti gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyet sıra - sında kullanıcı görüşleri ön planda tutulmuştur. Bu kapsamda kullanıcının erişim mesafesi ve insan-makine arayüzü temel isterleri göz önünde bulundurula - rak pedestal üzerindeki yer alternatifleri arasında seçim yapılmıştır. Pedestal bu doğrultuda gösterim atışı için modifiye edilmiştir.

Entegrasyon çalışmaları sonunda sistem MIL-STD-464A’ya uygun olarak testler - den geçirilmiş ve sistemin gösterim atışı öncesinde helikoptere uyumlu olduğu gösterilmiştir. Şekil 3: LUMTAS Ateşleme Anı Gösterim Atışı

Gösterim atışı kapsamında 4 km mesa - fedeki hedefe deniz seviyesinden 200 m yükseklikten bir atış senaryosunun ger - çekleştirilmesi planlanmıştır. Senaryo kapsamında hedef TCG Ödev gemisi ile düşük süratle deniz üzerinde çekilmiştir. Senaryo oyuncularının pozisyon almala - rını müteakip S70-B helikopterinden he - defe lazer aydınlatma yapılarak füze ateşlenmiştir.

Füze, lazer ile aydınlatma yapılan hedefi sahip olduğu güdüm algoritmalarıyla takip etmiş ve başarıyla vurmuştur.

LAZER UMTAS Gösterim Atışı faaliyeti ile Dz.K.K.lığı envaterinde bulunan bir he - likopterden ilk Milli füze denemesi başa - rıyla sonuçlanmış ve ileride olası entegrasyon faaliyeti öncesinde LAZER UMTAS sistemine varolan güveni artır - Şekil 4: LAZER UMTAS Vuruş Anı mıştır. 11 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz

LAZER UMTAS Sistemi kapasitesi sayesinde geniş bir kullanım kapasitesine sahiptir. Füze, NATO stan - 2014 yılı itibariyle LAZER UMTAS füzesi dartlarına uygun işaretleyicilerle çalışa - kalifikasyon sürecine girmiştir. Kalifikas - cak şekilde tasarlanmış olup, kullanılan yon sürecini müteakip ilk seri üretim ka - lazer kodunun operasyon esnasında ve filesinin 2015 yılı içerisinde üretilmesi atış öncesinde değiştirilmesi mümkün - hedeflenmektedir. dür. Lazer işaretleme, füzenin atılacağı platformdan yapılabileceği gibi, operas - LAZER UMTAS sahip olduğu arayıcı baş - yon koşullarına bağlı olarak yer birlikleri Şekil 6: LAZER UMTAS lığın geniş görüş açısı ve yüksek algılama ya da insansız hava araçları dahil olmak

Dz.K.K.lığı Personeli ve LAZER UMTAS Teknik Ekibi 12 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

üzere atıcı platform haricindeki hava bir - min tasarımında kullanım basitliği ön likleri tarafından da yapılabilecektir. Her planda tutulmuştur. Füzeyi kullanım sü - iki durumda da füze, atış anından dalış resi içerisinde atış doğrultusuna yöneltip anına kadar ara safha güdüm yap - ateşlemek yeterlidir. LAZER UMTAS, 500 makta, dalış noktası füze tarafından he - m’den 8 km menzildeki hedeflere karşı saplanmakta ve hedefin etkin bir şekilde etkindir. Bu süre içerisinde sistem, Atış Mustafa ÖZDEMİR vurulması sağlanmaktadır. Bütün bun - Öncesi Kilitlenme (AÖK) ve Atış Sonrası Taktik Füze Sistemleri lara ek olarak füze, hedeflerin karşı ted - Kilitlenme (ASK) olmak üzere iki farklı atış Mühendislik Direktörlüğü bir ataklarına karşı son güncel noktaya tipi ile kullanılabilmektedir. Uzman Mühendis güdüm algortimalarına sahiptir. Siste -

Osman SARIIŞIK Taktik Füze Sistemleri Programlar Direktörlüğü Uzman Mühendis

Güneş AYDIN Taktik Füze Sistemleri Tablo 1: LAZER UMTAS Teknik Özellikleri Mühendislik Direktörlüğü Kıdemli Uzman Mühendis 13 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz mems ataletsel ölçüm biriminin hata parametrelerinin kestirimi

Giriş

Ataletsel ölçüm birimlerinin ana bileşen - leri olan dönüölçer ve ivmeölçerler ge - lişen teknoloji sayesinde günümüzde çok sayıda ve düşük maliyetle üretilebil - mektedir [1]. Bu sayede ataletsel ölçüm birimlerinin kullanıldığı platform sayısı günden güne artmaktadır. Bazı durum - larda, platformların gereksinimlerine göre ivmeölçerler ve dönüölçerlerin üretimden çıkan ham durumları başa - rım gereksinimlerini karşılamayabilir. Bu Şekil 1: Tanksavar Füzeleri için Geliştirilen Ataletsel Ölçüm Birimi nedenle, ataletsel ölçüm birimlerinin AÖB'lerin istenen başarım isterlerine tında ivmeölçer ve dönüölçer davranış - performansını artırmak amacıyla hata ulaşması bu hataların kestirilerek elde ları incelenir. telafi algoritmaları gündeme gelmiş ve edilen algılayıcı ölçümlerinden çıkarıl - çok çeşitli algoritmalar tasarlanmıştır. Bu ması ile sağlanmaktadır. İvmeölçer hatalarının ve dönüölçer makalede, tanksavar füzeleri için gelişti - sabit kayma hatasının belirlenmesi için rilen MEMS ataletsel algılayıcıların deter - Bu nedenle çeşitli test yöntemleri ve her eksende dokuz farklı ivme değe - ministik hatalarını belirlemek için dönü hata kestirim algoritmaları tasarlanmış - rinde, üç eksende toplam 27 farklı ivme tablası kullanılarak gerçekleştirilen statik tır. Deterministik hataların kestirimi labo - değerinde veri toplanarak statik test pozisyon testi, dinamik kalibrasyon testi ratuvar ortamında gerçekleştirilen (çoklu pozisyon testi) gerçekleştirilir. Bu ve bu test verilerinden hataların nasıl testler ve bu testler sırasında toplanan test sırasında 1g ile -1g arasındaki ivme hesaplandığı anlatılmaktadır. verilerin en küçük kareler yöntemi kul - değerleri taranır. Bunun yanı sıra dönü - lanılarak işlenmesi ile yapılmaktadır; La - ölçer orantı katsayısı ve eksenel kaçıklık Teori boratuvarda dönü tablası, uçuş hareket hatalarının belirlenebilmesi için pozitif benzetimcisi gibi çeşitli cihazlar kullanı - ve negatif dönü değerleri ile her ek - Ataletsel algılayıcılar için sahip oldukları larak çoklu pozisyon statik testleri ve sende 20, üç eksende toplamda 60 hataları modelleyen ölçüm denklemleri çoklu hız dinamik testleri gerçekleştirilir. farklı dönü (açısal hız) değerinde veri belirlenmiştir [1]. Bu ölçüm denklemleri Böylece değişik ivme ve açısal hız al - toplanarak çoklu hız dinamik testler hem deterministik hem de olasılıksal ha - taları içermektedir. AÖB içerisinde üç eksene yerleştirilen ivmeölçer ve dönü - ölçerler için oluşturulan hata modelleri [1] ve [2]’de verilmiştir.

Ölçüm denklemleri içerisinde yer alan orantı katsayısı hatası, sabit kayma ha - tası ve eksenel kaçıklık hatası sensörlerin sahip olduğu deterministik hataları tem - sil ederken, orantı katsayısı hatası karar - sızlığı ile sabit kayma hatası kararsızlığı olasılıksal hataları temsil etmektedir. Şekil 2: İvmeölçer Statik Test Ölçümleri Şekil 3: Dönüölçer Dinamik Test Ölçümleri 14 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

Derya ÜNSAL Taktik Füze Sistemleri Şekil 4: İyileştirilmiş AÖB Verisi Mühendislik Direktörlüğü Kıdemli Uzman Mühendis (çoklu hız testi) gerçekleştirilir (Dönüöl - releme yöntemi ile telafi edilebileceği be - çerin ölçüm aralığı genişliğine göre di - lirtilebilir. Sonuç olarak, ataletsel ölçüm bi - namik testin durum sayısı değişiklik rimlerinin üretim sonrası kalibrasyonlarının gösterebilmektedir). yapılması ile birlikte istenen başarım kriter - lerine ulaşılabileceği böylece kullanım Temel olarak, hata denklemlerinin ger - alanlarının genişletilebileceği belirlenmiş - çek ivme ve dönü değerlerini elde ede - tir. cek şekilde düzenlenmesi ile oluşturulan hata telafi algoritmaları içerisinde kesti - Referanslar Uğur KAYASAL rilen hata parametrelerinin kullanılması Taktik Füze Sistemleri ile deterministik hataların düzeltmesi ya - [1] D.H. Titterton, J.L. Weston, Strap - Mühendislik Direktörlüğü pılır. Gerçekleştirilen deneysel çalışmada down Inertial Navigation Technology, Yönetici Mühendis deterministik hataların kestirimi ve tela - American Institute of Aeronautics and fisi ile dönüölçer başarımlarında %95 Astronautics, 2004 oranında, ivmeölçer başarımlarında ise [2] Aggarwal, P., Syed Z., El-Sheimy %99 oranında iyileştirme sağlanabildiği N., Noureldin A. MEMS Based Inertial gözlemlenmiştir. Navigation, 2010, [3] El-Diasty, M., Pagiatakis S., “Calibra - Sonuç tion and Stochastic Modelling of Iner - tial Navigation Sensor” Deterministik hata telafisinin AÖB perfor - mansını artırmak için önemli bir yer tut - ması ile birlikte olasılıksal hataların kestirimi ve telafi edilmesi ile birlikte düşük maliyetle üretilen ataletsel ölçüm biriminlerinin uzun süreli seyrüsefer çözümlerinde kulla - nımı artırılabilecektir. Bununla birlikte ola - sılıksal hataların gerçek zamanlı olarak kestirimi ve telafisi ile AÖB performansı maksimum düzeye ulaşabilecektir. Bunun dışında algılayıcı gürültüsü etkisini de filt - 15 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz tasarımda 6 sigma

Kârlılık, bir işletme için en metodolojisidir. Mevcut ve elde edilebilir süreç iyileştirme ve optimizasyon husus - her türlü veriyi aşamalı şekilde kullana - larında etkili sonuçlar elde edilse de, Şekil önemli başarı faktörlerinden rak, iyileştirmeleri sistematik hale getir - 1’de görülen en yüksek olgunluk seviye - biridir. meyi hedefleyen proje odaklı bir ekip sine ulaşabilmek için Tasarımda 6 Sigma çalışmasıdır. İçeriğindeki TÖAİK (tanım - (Design for Six Sigma (DFSS)) yöntemle - lama, ölçme, analiz, iyileştirme, kontrol) rinin kullanılması gerektiği sonucuna va - “Kâr = Satış - Maliyet” temel prensibiyle, modelindeki birçok istatistiksel ve mate - rılmıştır. yüksek kârlılık için etkili satış sonuçlarının matiksel yaklaşım ile sezgisel ve tecrü - yanında düşük maliyet ile yüksek kaliteli beye dayalı yaklaşımların çok ötesine Tasarımda 6 Sigma, ürün ve hizmet sunmak da gereklidir. ulaşarak optimum sonuçları elde etmeye Design for Six Sigma (DFSS) Bundan dolayı başarılı organizasyonların yardımcı olmaktadır. Şekil 1’de görül - ortak özelliği yüksek satış kapasitelerinin düğü gibi amaç en iyi iş sonuçlarına Tasarımda 6 Sigma (DFSS), bir ürün veya yanında tüm operasyonlarında düşük ulaşmak ise (üst dallardaki olgun meyve - sürecin ömür döngüsünde meydana maliyet ve yüksek verimlilik hedeflemele - ler) Yalın 6 Sigma yöntemleri bunu he - gelebilecek maliyetleri, hataları ve başa - ridir. Birçok global aktörün bulunduğu deflemektedir. rısızlık risklerini tasarım aşamasında ön - ve yüksek rekabetin yaşandığı savunma görmeyi hedefleyen bir yöntemdir. sektöründe yüksek satış rakamlarına ula - Literatürdeki araştırmalar bir ürünün “Yangın söndürme” yaklaşımı yerine şabilmek, teknolojik olarak rekabetçi ve veya sürecin maliyetinin %80’inin tasa - “yangın önleme” yaklaşımını ve ilk se - yüksek kaliteli ürünleri, düşük fiyatlar ile rım aşamasında oluştuğunu göstermek - ferde doğru tasarım yaklaşımını benim - pazara sunabilmeye veya pazara erken tedir [1]. Roketsan’da geçmiş yıllarda ser. Yalın 6 Sigma yöntemleri daha çok girmeye bağlıdır. gerçekleştirilen seri üretim aşamasına problemin tespiti ve çözümüne odaklı geçmiş bir ürün ile ilgili maliyet azaltmayı iken, DFSS, problemin başlangıçtan ön - Global savunma sektöründe sürekli yük - amaçlayan Yalın 6 Sigma çalışmasında, lenmesini hedefleyen proaktif bir yakla - seliş grafiğini sürdüren Roketsan, sürekli kurgulanan iyileştirmelerin tasarım aşa - şımdır. güçlü ve teknolojik ürünler geliştirmekte masında devreye alınması halinde %30 ve bunun yanında tüm operasyonla - civarında bir kazanım sağlama potansi - Aşağıdaki durumlarda DFSS uygulan - rında süreç mükemmelliğini hedefleye - yeli olduğu görülmüştür. Fakat iyileştir - ması gereklidir: rek ürün ve hizmet maliyetlerini sürekli menin seri üretim aşamasında - Tamamen yeni bir ürün veya süreç ge - düşürmektedir. Roketsan süreç mükem - uygulamaya alınması sebebiyle, sadece liştirmek isteniyorsa mellik çalışmaları, üst yönetimin koy - %4’lük sınırlı bir maliyet kazanımı elde - Mevcut ürün veya süreçte yapılan iyi - duğu hedefler doğrultusunda, Ürün ve edilebileceği tecrübe edilmiştir. leştirmeler müşteri beklentisini karşıla - Süreç Kalitesi Direktörlüğü koordinasyo - makta yetersiz kalıyorsa nunda üretim, entegrasyon ve tasarım Yalın 6 Sigma yöntemleri kullanımı ile - Bir ürün veya süreçte kısmî değil, kap - başta olmak üzere tüm operasyonel ve yönetsel süreçlerimizde Yalın 6 Sigma yöntemleri kullanılarak yürütülmektedir. Son beş yıl içinde 100’ün üzerinde iyileş - tirme projesi gerçekleştirilmiş, 500’e yakın personelimiz Yalın 6 Sigma eğitim - leri almıştır. Çalışmalar sonucu önemli miktarda maddi kazanım elde edilmiş, bununla beraber parasal olarak ifade edilemeyen kritik “know-how” kazanıl - mıştır. Yetişmiş ve bilinçlenmiş insan kay - nağımız ile bu kazanımlar katlanarak devam etmektedir.

Yalın 6 Sigma yöntemi dünyaca etkinli - ğini kanıtlamış, çok çeşitli sektörlerde uy - gulamaları olan bir sürekli iyileştirme Şekil 1: Süreç İyileştirme Yöntemleri Olgunluk Seviyeleri 16 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

ve değerlendirilmesi. D - Tasarım (Design): Süreç ve ürün de - taylarının tasarlanması, optimize edilmesi ve test edilmesi. V - Doğrulama (Verify): Seçilen tasarım alternatifinin pilot denemeler ile doğru - lanması, yeni sürecin uygulanması ve iz - lenmesi.

DFSS çalışmaları belirlenen amaç için oluşturulmuş ekipler ile belirlenen hedef ve süre içinde proje yönetim mantığı ile gerçekleştirilmektedir. DFSS metodolojisi içinde Yalın 6 Sigma yönteminden farklı Şekil 2: Ürün Döngüsünde Yapılan İyileştirmelerin Etki-Maliyet İlişkisi olarak Kalite Fonksiyon Göçerimi (Quality Function Deployment (QFD)), Yaratıcı samlı bir iyileştirme yapılması isteni - ulaşmaktır. Tasarım döneminde 6 Sigma Problem Çözme Modeli (TRIZ), Pugh yorsa. yöntemlerinin kullanımının, şirketlerde Matrisi, Hata Türü ve Etki Analizi (FMEA), tasarım sonrası süreç iyileştirme uygula - Deney Tasarımı (DOE), Design for “X” Şekil 2’den görülebileceği gibi ürün dön - malarına göre Tablo 1’de verilen temel gibi araçlar daha yoğun kullanılmakta - güsünün başlangıç aşamalarında yapı - farkları yarattığı görülmüştür. Tasarımda dır. lan iyileştirme faaliyetleri hem yüksek 6 Sigma yöntemlerinin proaktif çözüm etkiye sahip hem de düşük maliyetle ger - yaklaşımı olan ilk seferde doğru hedefi Roketsan DFSS Uygulamaları çekleştirilebilirken, ürün döngüsünün ile; yeni ürün, servis ve süreçlerde uygu - ilerleyen aşamalarında yapılacak bir iyi - lanıyor olması ise yaratıcılığı artırmaya yö - Aşağıdaki paragraflarda Roketsan bün - leştirme faaliyeti hem yüksek maliyetli ol - nelik hedef ile birebir örtüşmektedir. yesinde farklı alanlarda gerçekleştirilen makta hem de performansa etkisi düşük Tasarımda 6 Sigma çalışma örnekleri ve - seviyede gerçekleşmektedir [2]. Maliyet DFSS Metodolojisi rilmiştir. etkin ve pazarda rekabetçi ürünlere sahip olmak için tasarım dönemine DFSS metodolojisi yeni bir ürün veya İlk Seferde Doğru Tasarım odaklanılması gerekmektedir. Yalın 6 süreç geliştirme hedefiyle Yalın 6 Sigma Sigma yöntemleri ürün ve süreç devreye yöntemindeki TÖAİK modeline benzer İlk seferde doğru tasarım oranını artırma alındıktan sonra verilerin oluşması ile beş aşamalı DMADV (define, measure, projesi sürekli iyileşme kültürünü tasa - daha başarılı sonuçlar elde ederken, ta - analyze, design, verify) proje yönetim sis - rımda yerleştirmeye yönelik belirlenmiş sarım ve geliştirme aşamalarında DFSS tematiği kullanmaktadır. Her aşamada ana hedeflerden biridir. Bu hedefin çok daha etkili sonuçlar sağlamaktadır beklenenler aşağıda özetlenmiştir. anahtar performans ölçütü (Key Perfor - (Şekil 3). mance Indicator (KPI)) yıllık verilen deği - D - Tanımlama (Define): Süreç ve tasarım şiklik isterinin, çıkarılan teknik resim Bu doğrultuda Roketsan’da tasarımın ele hedeflerinin tanımlanması. sayısına oranı olarak belirlenmiştir. Bu alınış şeklini değiştirmeye yönelik iki ana M - Ölçme (Measure): Sürecin veya ürü - kapsamda mühendislik değişiklik isteği değişim alanı belirlenmiştir; birincisi tasa - nün kalite kritiği (critical to quality) hu - kayıtları (Engineering Change Order rımın kalbi olan yaratıcılığı artırmak, di - suslarının ölçülmesi ve tanımlanması (ECO)) değişikliğe sebep olan metriklere ğeri ise ilk seferde doğru tasarıma (riskler ve üretilebilirlik dahil). göre gruplandırılmış ve en yüksek deği - A - Analiz (Analyze): En iyi tasarımın be - şiklik emri verilmesine sebep olan met - lirlenmesi için alternatiflerin belirlenmesi rikte süreç iyileştirme çalışmaları

Şekil 3: Farklı Aşamalarda 6 Sigma Kullanımı Tablo 1: Tasarım Öncesi ve Sonrası İyileştirme Faaliyetleri Farkları 17 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz sürdürülmüştür. Ölçme aşamasında maliyetlerini düşürecek, ürün kalitesini ve amaçlanmıştır. Proje kapsamında mev - proje sonucunda bir adam x yıl işçilik ka - müşteri memnuniyetini artıracaktır. Bu cut projelerdeki tahribatsız muayene ta - zanımı sağlanması beklenmektedir. Tasa - yaklaşımlar tecrübeden bağımsız olarak nımlanan parçaların muayene sonuçları rım aşamasında ise Ürün Yaşam yapılandırılmış bir şekilde tasarımı yönlen - çıkarılarak istatistiksel olarak incelenmiş Döngüsü Yönetimi (Product Life-Cycle dirdiği için ilk seferde doğru tasarım an - ve testlerin malî etkisi belirlenmiştir. Ro - Management (PLM)) sisteminin kazandır - layışını yerleştirmekte oldukça etkili ketsan’ın geliştirdiği ürünlerdeki yüksek dığı yeteneklerin hataları engelleyecek olmaktadır. güvenilirlik isterinin tasarımcıların tahri - şekilde kullanılması, süreçlerin yeniden batsız muayene isterlerini gereğinden yapılandırılması ve ölçülmesi ile kullanıcı Design for “X” şirketlerin geçmiş tecrübe - sıkı belirleyerek, seri imalat döneminde eğitimlerinin hazırlanması yönünde ça - leri ile gelişen bilgi havuzu olduğu için ciddi maliyet artışına sebep olduğu du - lışmalar sürdürülmektedir. şirketler tarafından gizli statüsünde ko - rumlar tespit edilmiştir. Bu çalışma ile ma - runmakta ve açık kaynaklarda çoğun - liyetlerde düşüş sağlanmasının yanında Mühendislik değişiklik sayısının Şekil 4’te lukla üretim ve montaj alanlarında temel çevrim sürelerinin düşürülmesi ve ilk se - gösterildiği gibi tasarımın başında tepe bilgiler paylaşılmaktadır. Roketsan bu ferde doğru tasarım oranının artmasının yaptıktan sonra doğrulama aşamasında kapsamda kendi Design for “X” veri ban - sağlanması beklenmektedir. azalması ve kalifikasyon sonrası mini - kasını oluşturmaya yönelik çalışmaları da mum seviyede olması beklenmektedir başlatmıştır. Yakıt Tasarımı ve Performans [3]. İlk seferde doğru hedefi her yıl tekrar Optimizasyonu edecek bir hedef olarak belirlenmiştir. Bu İlk seferde doğru hedefine yönelik bu - çalışma kapsamında belirlenen diğer güne kadar elde edilen tecrübeler doğ - Yakıt yanma ve performans çıktılarını op - ECO metrikleri için gelecek yıllarda QFD rultusunda maliyet ve tedarik sürelerinde timize edebilmek amacıyla Operasyonlar araçlarının kullanılmasının daha uygun etkili üretim toleranslarının belirlenmesi ve Enerjik Sistemler (OES) Grup Başkan - olacağı değerlendirilmiş ve bu yönde alt ve kalite kontrol faaliyetlerinin belirlen - lığı bünyesinde sürekli olarak tasarım iyi - yapı hazırlıkları başlatılmıştır. mesi konularında da alt yeşil kuşak pro - leştirme çalışmaları gerçekleştirilmektedir. jeleri belirlenmiştir. Bu çalışmalardan biri olarak, Deney Ta - DFX (Design For X - X’e Göre Tasarım) sarımı (DOE) yöntemlerinin uygulanması yaklaşımı Tasarımda 6 Sigma yöntemle - Üretilebilirlik İçin Toleranslandırma ile az dumanlı düşük yanma hızlı yakıt rinin arasında gösterilen faydalı bir araç - tiplerinin viskozite ve yanma hızını etkile - tır. Burada belirtilen “X” değişkeni ifade Toleranslandırma, üretilebilirliği doğru - yen parametreleri araştırılmış ve bu pa - etmektedir ve bu değişken üretilebilirlik, dan etkileyen unsurlardan biri olduğu rametreler optimize edilerek en uygun montaj yapılabilirlik, maliyet, güvenilirlik, için maliyette etkili bir tasarım kararıdır. tasarım koşulları belirlenmiştir. Bu ça - bakım yapılabilirlik, test edilebilirlik, ergo - Üretim limitlerini dikkate almadan yapı - lışma sayesinde hem yakıt doğrulama nomi vb. şeklinde tasarıma girdi sağla - lan en kötü durum toleranslandırması ta - (check-out) çalışmalarının azaltılması ile yan tüm isterleri kapsamaktadır. Bu sarımcıların üretimle ilgili tecrübe eksikliği işçilik ve zaman tasarrufu hem de seri isterler, müşteri tarafından belirtilmese veya tasarımlarını güvenli tarafta tutma üretimde yanma hızı limitlerinin ihlal edil - de ürünün üretim, kullanım, bakım ve isteğinden kaynaklanabilmektedir. Bu ça - mesine bağlı hataların tasarım aşama - hatta imha (ya da geri dönüşüm) aşama - lışmada amaç toleranslandırmanın tec - sında engellenmesi sağlanmıştır. larını dikkate alarak tasarımı detaylandır - rübeden bağımsız olarak uygulanmasını mak için türetilen isterlerdir. DFX sağlamak ve alt yüklenicilerin de bu yön - Yaratıcı Tasarım yaklaşımının henüz kavramsal tasarım teme uygun olarak çalışması için gelişti - aşamasındayken dikkate alınması ve ta - rilmesini hedeflemektedir. Roketsan Tasarımda 6 Sigma, her ne kadar sınırları sarımın detaylandırması ürün ve üretim Tasarımda 6 Sigma yöntemlerini kullana - net bir şekilde tanımlanmış bir süreç ola - rak kendi süreçlerini iyileştirmenin ya - rak görülse de, tasarımcıların sınırsız dü - nında ülke gelişimini desteklemek için alt şünmesi için yol göstermeyi hedeflemek- yüklenicilerinin de teknoloji seviyesini ar - tedir. Amaçlanan sonuç, müşteriyi mem - tırmayı kendine görev edinmiştir. nun eden, maliyeti ve ürüne dönüşme yolundaki aşamaları en iyileyen ürünler Tasarımda 6 Sigma Kullanarak tasarlamak olduğu için “yeniyi yarat” fel - Muayene Seviyelerinin Belirlenmesi sefesi kaçınılmaz olmaktadır. Bu ne - denle, DFSS araçları müşteri Tahribatsız Muayene Seviyelerinin Belir - beklentilerinin ötesinde fark yaratacak lenmesi Projesi’nde muayene kriterleri - detayların dikkate alınmasını sağlamak - nin tanımlanmasında standardizasyon tadır. Müşteri beklentilerinin tespit edilip, Şekil 4: QFD Kullanımına Göre Mühendislik Değişiklik Adedi Değişimi getirmeye yönelik alt yapı oluşturulması bu beklentilerin teknik olarak nasıl karşı - 18 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz lanacağının analiz edildiği Kalite Fonksi - kinliğinin yüksek olması sebebi ile kulla - projeleri değerlendirildiğinde, ilk seferde yon Göçerimi (QFD) kalite evlerinde, nılan servovalfin yerli imkanlarla üretile - doğru tasarım maliyetten daha çok gü - rakip ürünlere ait özelliklerin eklenme - bilirliğini görmeye yönelik Deney venliği etkilediği için adım adım doğru - siyle ve “Benchmarking” çalışmalarıyla Tasarımı projesi başlatılmıştır. Yurt içi üre - lama metodolojisinin de çıkarılması farklı ve öne çıkan ürünler geliştirme ko - tim toleransları dikkate alınarak yerli ser - hedeflenmektedir. nusunda ilk adım atılmaktadır. Bu aşa - vovalf performans seviyesinin mada, “Ne yaparsam fark yaratırım?” belirlenmesi ve bu performansın sistem Özet sorusu tasarım çalışmalarından ürüne seviyesi uygunluğunun değerlendiril - dönüşen sürecin en başında tasarımcı - mesi hedeflenmiştir. Ürünün yerlileştiril - Roketsan’da Yalın 6 Sigma süreç iyileş - nın farkındalığını artırmaktadır. Fark ya - mesi ile ilgili projenin başlatılmasında bu tirme uygulamalarının kapsamlı bir şe - ratmanın sadece müşteriyi memnun çalışmanın çıktıları destek programlarına kilde yaygınlaştırılması sonucu gelinen edecek detaylar ekleyerek değil, bunu başvuruda da kullanılacaktır. Ülke kay - noktada, tasarım süreçlerinde yapılacak yaparken maliyetleri düşürmek bilincinin naklarını, başarısız sonuçlanma riski olan iyileştirme çalışmalarının çok etkili sonuç - göz önünde olması gerektiği DFSS uy - yerlileştirme projelerinde israf etmemek lar yarattığı görülmüştür. Bu doğrultuda gulamalarında vurgulanmaktadır. Yeniyi için, Roketsan kaynakları ile öncelikle ya - Tasarımda 6 Sigma çalışmalarına önem yaratırken, FMEA ile “Nasıl bir hata ile pılabilirlik etüdü yapılmakta ve bu çalış - verilmekte ve Türk savunma sanayiine karşılaşırım?” bilincine sahip olmak da malarda deney tasarımı çok etkili bir öncü olacak uygulamalar yapılmaktadır. ürün tasarımının daha doğru bir disip - araç olarak kullanılmaktadır. linle ele alınmasını sağlamaktadır. Özet Referanslar olarak, DFSS araçları tasarımcının birçok Bir diğer yaratıcı tasarım projesi örneği [1] Fredriksson, B. (1994), “Holistic açıdan bilinçlenmesini ve yeniyi yarata - olarak, füze kanisterlerinin daha düşük Systems Engineering in Product Deve - rak ürün veya ürün geliştirme süreçle - maliyette, daha hızlı ve atışa hazır mü - lopment,” The Saab-Scania Griffin, rinde fark yaratmasını hedeflemektedir. himmat sayısını artırabilecek şekilde 1994, Saab-Scania, AB, Linköping, Bu nedenle DFSS araçlarının tasarımcıla - daha hafif üretilmesi hedeflemektedir. Sweden, Nov. rın yaratıcılığını tetiklediği değerlendiril - Proje kapsamında oluşturulan kalite [2] Yang K., Haik B. (2003), Design for mektedir. evinden çıkan çelişkiler için uygulanan Six Sigma, A Roadmap For Product TRIZ çalışması sonucunda bağlantı sayı - Development, McGraw Hill Yaratıcı tasarım geliştirme çalışmaları sını düşürerek ve yük elemanlarını opti - [3] Sullivan, L.P. (1986), “Quality Func - kapsamındaki ilk projede Balistik Sistem - mize ederek ciddi maddi kazanç tion Deployment”, Quality Progress, ler (BLS) Grup Başkanlığı bünyesinde ge - sağlanacak bir tasarım çözümü bulun - 19(6), 39 liştirilen hidrolik tahrik sistemlerinin, muştur. Yeni nesil kanister için şu anda sistem veya alt parça seviyesinde yerli - doğrulama fazına geçilmiş olup, çalışma leştirilmesi veya tedarik engeli olmaksızın ile ilgili patent başvuru süreci de başla - tasarlanması hedeflenmiştir. Kalite Fonk - tılmıştır. siyon Göçerimi (QFD) gereksinimlerde çelişki tespit ettiğinde, Deney Tasarımı Yaratıcı tasarım geliştirme kapsamında (DOE) kullanarak eldeki sistemi optimize farklı bir örnek ise Uydu Fırlatma Sistemi etmeyi ya da Yaratıcı Problem Çözme (UFS) alt sistemlerden biri olan Faydalı Modeli (TRIZ) uygulayarak yeni bir Yük Kapsülü’nün (FYK) optimum ağırlık Aslı AKGÖZ BİNGÖL çözüm bulmayı önermektedir. Bu çalış - ile tasarlanması çalışmasıdır. Uydu fır - Balistik Sistemler Mühendislik mada her iki yöntem de devreye alın - latma aracının performansını artırmak, Direktörlüğü mıştır. Hidrolik tahrik çözümleri daha yükseğe daha ağır bir uyduyu ta - Yönetici Mühendis incelenerek alt parça bazında tedarik risk şıyabilmek için FYK ağırlığının dayanım seviyeleri çıkartılmıştır. Mevcut projeler - koşullarından taviz vermeden en aza in - deki, tedariği riskli olarak belirlenen par - dirilmesi kritik önem taşımaktadır. Bu ça - çaların yerlileştirilmesi veya bu parçalar lışmaların amacı, mevcut komple metalik kullanılmadan alternatif çözümler geliş - FYK tasarımı yerine daha hafif metal, tirilmesine yönelik çalışmalar başlatılmış - kompozit ya da metal/kompozit hibrit al - tır. Yürütülecek çalışma sonunda, ternatifler oluşturarak performans artı - mevcut projelerde veya potansiyel pro - rımı sağlanmasıdır. Tasarımda 6 Sigma jelerde kullanılabilecek, yurt içi (yerli) yöntemleri kullanılarak alternatifler oluş - Serkan ERDURAL üretim alt yapısıyla üretilebilecek çözüm - turulup karşılaştırılacak, ölçekli modeller Ürün ve Süreç Kalitesi lerin elde edilmesi hedeflenmektedir. üzerinden doğrulama çalışmaları devam Direktörlüğü Hidrolik tahrik sistemlerinde kontrol et - edecektir. Bu proje ile Roketsan’ın yeni Yönetici Mühendis 19 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz hava savunma ṡimülasyon ortamları ̇iç̇in dağıtık ṁimaṙi model entegrasyon alt yapısı rilmiştir. Bu kapsamda dünyada kulla - yapılmıştır. Bu etmenler; hedefler, karşı Taktik-Operasyonel ortamlar nımı hızla yaygınlaşan İşlevsel Model tedbirler, sensörler, füzeler, platform ve silah sistemleri; hava, kara, Arayüzü (İMA) (Functional Mockup In - komuta kontrol sistemleri olarak sayıla - deniz araçları, radar terface) standardı incelenmiştir. bilir. BAL; uzamsal, kızıl ötesi, radyo fre - kansı ve haberleşme bakışlarında sistemleri, komuta kontrol Dağıtık simülasyon alt yapısının kuru - benzetimleri yapabilecek kabiliyete sa - sistemleri gibi unsurlardan lum aşamasında alt yapı içinde yer alan hiptir. bileşenler arasındaki haberleşme proto - oluşmaktadır. kolü olarak bu tip uygulamalarda kulla - BAL alt yapısı Şekil 2’de görüldüğü gibi nımı yaygın olarak kabul görmüş Yüksek senaryo yaratıcı ve koşturucu, radar sis - Seviye Mimari (YSM) (High Level Archi - temleri, komuta kontrol sistemleri, se - Bilindiği üzere Roketsan bünyesinde, tecture (HLA)) kullanılmasına karar veril - naryo görselleyiciler, füze ve silah farklı angajman yeteneklerini sağlamak miştir. Yukarıda bahsi geçen model modelleri, analiz araçları gibi bileşenler - üzere çeşitli füze/silah sistemleri tasarla - arayüz standardı ile bu alt yapının bera - den oluşmaktadır. narak geliştirilmektedir. Bu sistemlerin ber sorunsuz olarak kullanılabilmesi için kullanım kavramlarının oluşturulmaya İşlevsel Model Birimi Federesi (İMBF) BAL alt yapısında bileşenler arası bağım - başlandığı andan itibaren angajman ye - (Functional Mockup Unit Federate lılığı ortadan kaldırmak için YSM haber - tenek gereksinimleri de tanımlanmaya (FMUF)) geliştirilmiştir (Bknz: Şekil 1). Bu leşme teknolojisi kullanılmıştır. Bu başlanır. Geliştirilmekte olan ve geliştiri - çalışmanın sonunda, yüksek sadakatli sayede herhangi bir bileşen güncellen - lecek füze/silah sistemlerinin kavramsal füze modellerin Roketsan bünyesinde mesinden doğabilecek sistem entegras - tasarımından doğrulamasına kadar kurulan “Benzetim Analiz Laboratuva - yon problemleri ortadan kaldırılmıştır. geçen süreçte angajman benzetimleri - rı’na (BAL)” birer bileşen olarak bağlan - Kısacası alt yapıda bulunan modeller nin yapılabilmesi için simülasyon alt ya - masına ve analiz edilmesine olanak birbirlerinden bağımsız olarak çalışırken pılarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tip alt sağlanmıştır. sadece modeller için ihtiyaç duyulan ve - yapıların gereksinimlerine karar verilir - rilerin diğer modeller tarafından ortak ken Roketsan bünyesinde hali hazırda Benzetim Analiz Laboratuvarı kullanılan arayüz ortamına aktarılması farklı gruplar tarafından geliştirilmesi (BAL) gerekmektedir. devam eden füze sistemlerinden HİSAR- A, HİSAR-O, ATMACA, OMTAS, UMTAS BAL, temelde tasarlanan füze/silah sis - İşlevsel Model Arayüzü (İMA) ve CİRİT gibi birbirinden farklı sistemlerin teminin angajman uzayı içindeki tüm benzetim analiz ortamlarına model en - etmenlerin benzetimlerini yapabilir ye - İşlevsel Model Arayüzü dinamik model - tegrasyonlarını kolaylaştırmak için bir tenektedir. Bu etmenlerin angajmanı - lerin araçtan bağımsız beraber koşturul - arayüz standardı kullanımına karar ve - nın farklı bakış açılarında benzetimleri malarına ve araçtan araca

Şekil 1: İMBF Kavramsal Tasarımı Şekil 2: Benzetim Analiz Laboratuvarı Mimarisi 20 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

gajman performansı analizleri gerçek - leştirilebilmektedir. Bu tip bir çalışmaya örnek olarak tasarlanan bir senaryo, se - naryo kurgulanırken dâhil edilen et - menler ve senaryo detayları aşağıda verilmektedir.

Senaryo etmenleri en tepede mavi ve kırmızı kuvvetler olmak üzere iki gruba ayrılmıştır.

Kırmızı kuvvetler düşman kuvvetlerini Şekil 3: Dinamik Modellerde İMA Kullanımı temsil etmektedir. Bu senaryoda kırmızı kuvvetler olarak dört F-16 uçağı dörtlü taşınabilmelerine olanak sağlamayı he - naklı kılınmaktadır. YSM standart bir si - kol halinde mavi kuvvetlerin savunduğu defleyen bir standarttır. MODELISAR mülasyon benzetim mimarisi sunarak alana saldırmaktadır. Kırmızı kuvvetlerin isimli bir Avrupa Birliği projesi (ITEA2) dağıtık ve heterojen benzetimlerin bir icra edecekleri görev adımları şu şekil - olarak geliştirilen bu arayüz standardına sistem içinde çalışabilmelerini sağlamak - dedir: Dassault Systems, Volvo, Volkswagen, tadır. YSM uyumlu benzetimler Federe, Atego Systems ve LMS gibi birçok en - benzetim sistemleri de Federasyon ola - - F-16’lar hedef bölgeye doğru uçuşa düstri devi destek sağlamıştır. İMA sa - rak isimlendirilirler. Federasyonun çalış - başlarlar. dece farklı üreticilerin simülasyon ması ve Federelerin haberleşmeleri - Hedef bölgeye önceden belirli bir me - araçları arasında model taşınmasını sağ - Koşum Zamanı Alt Yapısı (KZA) (Runtime safe kala ikili kollar halinde sağlı ve lamayı değil, model tabanlı mühendisli - Infrastructure (RI)) olarak tanımlanan bir sollu olarak ayrılarak mühimmat bı - ğin bir adımı olarak, geliştirilen sistemin ara katman sayesinde olur. Veri iletimi rakma irtifasına inerler. sentezi ve doğrulanmasına yönelik dön - ise Nesne Modeli Şablonu (NMŞ) (Ob - - Hedef bölgeye önceden belirli bir me - güde yazılımın yanı sıra farklı seviyelerde ject Model Template (OMT)) olarak isim - safe kala havadan karaya mühimmat - döngüde donanım simülasyonları için lendirilen bir standart veri sözlüğü ları ile savunma sistemine saldırıya de kullanılmaktadır. kullanılarak gerçekleşir. Bir federasyon geçerler. içinde paylaşılan sınıf ve etkileşimlerin - Mühimmatlarını bıraktıktan sonra geri Yüksek Seviye Mimari (YSM) NMŞ uyumlu olarak tanımlandığı dosya dönüş manevrası yaparak tekrardan ise Federasyon Nesne Modeli (FNM) geldikleri bölgeye doğru yol alırlar. Yüksek Seviye Mimari, ABD Savunma (Federation Object Model (FOM)) ola - Bakanlığı (US Department of Defense) rak isimlendirilir. Mavi kuvvetler ise kendi operasyonel ve Elektrik ve Elektronik Mühendisleri bölgesini savunmakla yükümlü hava sa - Enstitüsü (Institute of Electrical and Taktik Ortam Çalışması vunma bataryaları, radar sistemi ve ko - Electronics Engineers - IEEE) tarafından muta kontrol sisteminden oluşmaktadır. standart haline getirilmiş bir benzetim Alçak ve orta irtifa hava savunma füze Mavi kuvvetlerin icra edecekleri görevler çatısıdır. IEEE 1516 olarak numaralan - modelleri, İMBF aracılığı ile BAL alt yapı - şu şekildedir: dırılan bu standart ile benzetimlerin bir sına dâhil edilmiştir. Alt yapı üzerinde benzetim sistemi için tümleştirilmesi ola - taktik ortam senaryoları koşturularak an - - Radar sistemi savunma bölgesi içeri - sinde yer alan tehditleri tespit ederse, komuta kontrol sistemine bildirir. - Komuta kontrol sistemi radar sistemin - den gelen tehditleri değerlendirir ve karaya konuşlu hava savunma batar - yalarına hedef atayarak ateş emri verir. - Hava savunma bataryaları komuta kontrolden gelen ateş emrine göre füzeleri hazırlar. Şekil 4: Tipik YSM Federasyon Ortamı 21 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz

Yol Haritası

Hali hazırdaki İMBF entegrasyonlu BAL alt yapısı, senaryo koşturucu (StageTM), senaryo görselleştirici (SIMDIS ve Vega PrimeTM), radar ve komuta kontrol mo - delleri, analiz ve veri kayıt yazılımı ve İMA kullanılarak üretilmiş yüksek sadakat seviyesindeki füze ve silah sistemi mo - delinden oluşmaktadır. Bu bileşenler YSM haberleşme teknolojisi sayesinde dağıtık olarak koşabilmektedir. Şekil 5: Füzeler Havada ve Radar Hedeflere Kilitlenmiş Durumda Çalışmanın ileri aşamalarında planla - nan, donanım yazılımlarının gerçek sis - tem bileşenleri üzerinde koşacak şekilde İMA standardı kullanılarak paketlenme - sidir. Bu sayede İMBF kullanım sahası genişletilerek analiz alt yapısına dön - güde donanım simülasyonları yapa - bilme kabiliyeti sağlanacaktır. BAL alt yapısı esnek bir mimari üzerine kurgu - landığından dolayı ilerleyen süreçlerde gerçek donanımlar da rahatlıkla bu alt yapıya entegre edilebilecektir.

Şekil 6: Füze Hedefi Vurmadan Hemen Önce

Faruk YILMAZ Taktik Füze Sistemleri Mühendislik Direktörlüğü Mühendis

Şekil 7: Hedeflerin İmha Edilme Anı

- Hedefler angajman menziline girdiği sında simülasyon alt yapısından alınmış anda komuta kontrolden gelen görseller yer almaktadır. Lançerler mavi emirle birlikte bataryalar mevcut füze - dikdörtgenle, füzeler mavi elips ile teh - Gökhan BİRCAN leri ateşlemeye başlar. ditler ise kırmızı elips sembolojileri ile Taktik Füze Sistemleri gösterilmiştir (Bknz: Şekil 5). Mühendislik Direktörlüğü Yukarıda bu senaryonun koşumu sıra - Uzman Mühendis

22 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz uydu fırlatma ̇iç̇in ̇itk̇i ṡistemleṙi karşılaştırması

yanıcı ve oksitleyici yakıt malzemeleri bir - likte katı fazda depolanırken; sıvı yakıtlı motorlarda ise bu malzemeler ayrı tank - larda sıvı fazda saklanmaktadır. Uçuş sı - rasında yakıtın bitmesiyle işlevi kalmayan kademeler fırlatma aracından ayrılarak sistemin ağırlığı azaltılmakta ve daha az yakıtla uydunun istenen yörüngeye ulaşması sağlanmaktadır. Bu makalede; uydu fırlatma sistemlerinin ana kademe - lerinde kullanılan katı ve sıvı yakıtlı mo - torlar; performans, çalışma esnekliği, güvenilirlik ve maliyet gibi farklı açılar - dan karşılaştırılarak fırlatma sistemleri için en iyi teknolojinin hangisi olduğu ince - lenmiştir.

Sıvı Yakıtların Özgül İtkisi, Katı Yakıtların ise Yoğunluğu Daha Yüksektir

Şekil 1: Ana Kademesi Katı ve Sıvı Yakıtlı Motorlardan Oluşan Uzay Mekiği (Space Shuttle) Katı ve sıvı yakıtlı motorların performans - ları; kullanılan yakıtın özgül itkisine, sis - Uydu Fırlatma Sistemleri Kalkış sırasında ilk yüksek itkiyi oluşturan, tem ağırlıklarına, çalışma sürelerine ve uydunun hedef yörüngeye taşınmasını elde edilen itki seviyelerine göre karşılaş - (UFS), dünya yörüngelerine ve yerleştirilmesini sağlayan bu sistemler tırabilir. Bir motorda birim zamanda tü - uydu (faydalı yük) birden fazla kademeden oluşmaktadır. ketilen bir birim yakıt başına elde edilen Her biri kendi itki sistemini içeren bu ka - itki kuvveti, özgül itki olarak tanımlan - yerleştirilmesini sağlayan demelerde, görev gereksinimleri doğrul - maktadır. Katı yakıtlı motorlarda sani - sistemlerdir. tusunda katı veya sıvı yakıtlı motorlar yede 1 kg yakıtın yanması ile deniz kullanılmaktadır. Katı yakıtlı motorlarda, seviyesinde 270 kgf’lik kuvvet elde edi -

Şekil 2: Katı ve Sıvı Yakıtların Deniz Seviyesi Özgül İtki - Yoğunluk Şekil 3: Katı ve Sıvı Yakıtlı Motor İtki Seviyeleri Değişimi 23 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz

lebilirken sıvı yakıtlı motorlarda bu değer 390 kgf’lik kuvvete kadar çıkabilmektedir [1]. Motor performansını değerlendirir - ken özgül itki ile birlikte sisteme yüklene - cek yakıtın hacmini belirleyen yakıt yoğunluğunu da dikkate almak gerek - mektedir. Şekil 2’de özgül itki değerinin yakıt yoğunluğuna göre değişimi göste - rilmiştir. Tablo 1: ABD ve Avrupa İtki Sistemleri Görev Başarı Oranları [4]

Katı yakıtlarda yoğunluğun yüksek ol - ması, belirli bir itki seviyesi için motorla - rın daha küçük ve yakıtsız ağırlıkların daha düşük olması avantajını getirmek - tedir. Bu durum özellikle hava yoğunlu - ğunun yüksek olduğu fakat aynı zamanda da yüksek itme kuvvetine ihti - yaç duyulan kalkışta ve alçak irtifalarda katı yakıt motorları, uydu fırlatma sistem - leri açısından çekici hale getirmektedir. Şekil 3’te büyük motorların ulaşabildikleri itki seviyeleri gösterilmiştir. Dünyanın en güçlü katı yakıtlı motoru, ürettiği 1.200 ton seviyesindeki itki ile yaklaşık 22 mil - yon beygir gücüne ulaşan Uzay Mekiği (Space Shuttle, bkz. Şekil 1) aracına aittir [2]. Diğer taraftan dünyanın en güçlü sıvı yakıtlı motoru olan Rus yapımı RD- Şekil 4: Katı ve Sıvı Yakıtlı Motor Bileşenleri 170 motorundan ise 800 tonluk itki elde edilmektedir. yakıtlı motorlarda; düşük yakıt tank ba - liği kazandıran uzun süreli çalışma süre - sıncı ve küçük yanma odaları sayesinde leri elde edilmektedir. Kompozit Malzeme Teknolojisi ile kuru ağırlık, motor ağırlığının %7’si sevi - Katı Yakıtlı Motor Ağırlıkları, Sıvı Ya - yelerinde gerçekleşmektedir. Sıvı Yakıtlı Motorlar Kontrollü kıtlı Motor Seviyelerine Düşmüştür Ayarlanabilir İtki ile Daha Esnek Katı Yakıtlı Motorların Çalışma Çalışma İmkanı Sağlamaktadır Motor ağırlıkları ile birlikte fırlatma aracı - Süreleri Kısıtlıdır nın taşıyacağı yükün de artmasından Sıvı yakıtlı motorlar durdurulup tekrar ça - dolayı, motorlarda yakıtın dışında kalan Katı yakıtlı motorlarda; mevcut teknoloji lıştırılabilmekte ve itki seviyesi kontrollü yapısal parçaların ağırlıkları (kuru ağırlık) ile uçuş gerçekleştirebilmiş en büyük bir şekilde ayarlanabilmektedir. Bu du - olabildiğince azaltılmaya çalışılmaktadır. motor gövde çapı 3.7 m ile Uzay Mekiği rumun sağladığı çalışma esnekliği, Katı yakıtlı motorlarda kuru ağırlığın en fırlatma sisteminin yan motorlarına aittir. UFS’lerde sıvı yakıtlı motorların tercih büyük kısmını, yakıtın depolandığı ve Titan IV fırlatma aracının katı yakıtlı mo - edilmesinin en önemli sebebidir. Katı ya - yanma sırasında oluşan yüksek basınca torları ise 3.2 m gövde çapı ile en büyük kıtlı motorlarda ateşlemeden sonra mo - dayanan motor gövdesinin ağırlığı oluş - kompozit gövdeye sahiptir. Motor torun durdurulup tekrar başlatılması turmaktadır. Metal gövdeli katı yakıtlı gövde çapı, yakıt yapısal dayanımı ve mümkün olmamaktadır. Ayrıca uçuş sı - motorlarda kuru ağırlık, motor ağırlığı - yanma hızı gibi kısıtlardan dolayı yanma rasında sistemden elde edilen itki sevi - nın %20’sini oluştururken, yüksek per - süresi katı yakıtlı motorlarda 40 - 140 sa - yesi ve profili yakıt çekirdeği geometrisi formanslı kompozit malzemelerin niye aralığında değişmektedir [3]. Sıvı ile önceden tasarlanan şekilde gerçek - kullanılması ile bu oran %8 seviyelerine yakıtlı motorlarda buna benzer kısıtlar ol - leşmektedir. kadar düşürülmüştür. Diğer taraftan sıvı madığı için fırlatma aracına görev esnek - 24 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

Katı Yakıtlı Motorlar teci, basınçlandırma tankları gibi daha Katı Yakıtlı Motorlar Daha mı Ucuz? Daha Güvenilirdir fazla sayıda bileşenden oluşan kompleks bir yapıya sahiptir. Katı yakıtlı motorların ABD tarafından üretilen sistemler değer - Çalışma koşulları, boyutsal özellikler, sis - daha az bileşenden oluşan basit yapısı lendirildiğinde sıvı yakıtlı motorların ge - tem konsepti ve gereksinimlerdeki çeşit - güvenilirliğini artıran temel etkendir. liştirme ve üretim maliyetleri katı yakıtlı lilik; katı ve sıvı yakıtlı motorların motorlara göre daha yüksektir. Uzay güvenirliği ile ilgili genel geçer bir karşı - Sıvı Yakıtlı Motorların Geliştirme Mekiği fırlatma aracının katı yakıtlı moto - laştırma yapmayı zorlaştırmaktadır. Bu - Süreleri Uzundur runun geliştirme maliyeti 336 milyon $ nunla birlikte Tablo 1’de ABD ve Avrupa iken, sıvı yakıtlı ana motoru 2043 milyon tarafından 1999 yılına kadar gerçekleş - Basit yapılarından dolayı katı yakıtlı mo - $ ile altı kat fazla maliyetle geliştirilmiştir. tirilmiş fırlatmalarda uçuş sırasında görü - torların geliştirme süreleri sıvı yakıtlı mo - Üretim döneminde ise sıvı sistemlerin len motor kaynaklı hataların sayısı torlara göre daha kısa sürmektedir. maliyeti, katı sistemlere göre ortalama verilmiştir. Tabloya göre katı yakıtlı mo - Örnek olarak Avrupa’nın Ariane 5 fır - üç kat daha yüksektir [5]. torların güvenilirlik değerleri istatistiksel latma sisteminde kullanılan katı yakıtlı olarak daha yüksektir. motorlar yedi senede geliştirilirken, sıvı ABD’ye benzer olarak, Avrupa’da yapı - yakıtlı Vulcain ana motorunun geliştiril - lan çalışmalar da katı yakıtlı motorların Şekil 4’te katı ve sıvı yakıtlı motorların bi - mesi 12 yıl sürmüştür. Yörüngeye uydu maliyetlerinin daha uygun olduğunu leşenlerini gösteren modeller verilmiştir. yerleştiren ilk özel sektör firması SpaceX, göstermektedir. Ariane 5 fırlatma aracı Katı yakıtlı motorlar temel olarak yalıtılmış Falcon 1 fırlatma sisteminde kullanılan konsept geliştirme çalışmalarında, kalkış motor gövdesi, yakıt çekirdeği, ateşleyici Merlin 1A sıvı yakıtlı motorunu en kısa için kullanılan katı yakıtlı yan motorların ve lüle kompleleri olmak üzere dört ana dört yılda geliştirebilirken, Avrupa’nın sıvı yakıtlı motora göre en az %10 sevi - bileşenden oluşmaktadır. Sıvı yakıtlı mo - katı yakıtlı motor üreticisi Avio firması yelerinde maliyeti düşürdüğü değerlen - torlar ise yanma odası, ateşleyici, enjek - Vega fırlatma sisteminde kullanılan P80 dirilmiştir [4]. Benzer şekilde yeni tör, lüle, soğutma sistemi, yakıt tankları, katı yakıtlı motorunun geliştirme sürecini geliştirilen ve 2021’de ilk uçuşu planla - besleme hatları, turbopomba, gaz üre - üç senede tamamlamıştır. nan Ariane 6 aracında, fırlatma maliye - tinin Ariane 5’e göre %30 seviyelerinde düşürülerek 90 milyon $ olması hedef - lenmiş ve yapılan konsept geliştirme ça - lışmaları sonucu sıvı yakıtlı ana motor yerine katı yakıtlı motorun kullanılması - nın maliyet etkin çözüm sunacağı ön görülmüştür [6].

Diğer taraftan sıvı yakıtlı motor kullanan Rusya, Çin ve Ukrayna’ya ait sistemler in - celendiğinde fırlatma maliyetlerinin, Av - rupa ve ABD menşeli araçlara göre neredeyse yarı yarıya düşük olduğu gö - rülmektedir. Bunun temel sebebi söz ko - nusu ülkelerdeki düşük işçilik ve yapı maliyetleri olarak değerlendirilebilir. Ancak ABD’li SpaceX firması tarafından geliştirilip 2010 yılında ilk uçuşunu ger - çekleştirilen ve sıvı yakıtlı motor kullanan Falcon 9 aracının maliyetinin söz ko - nusu ülkeler seviyesinde olması, Av - rupa’nın tezini çürütmektedir.

Şekil 5: Ana Kademesi Sıvı Yakıtlı Motorlardan Oluşan Soyuz (solda) ve Katı Yakıtlı Motorlardan Oluşan Vega (sağda) Fırlatma Araçları 25 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz

Dünya Neyi Tercih Ediyor? İtalya işbirliği ile katı motorların kullanıl - tion/departments-and-chairs/space-en - ması, sıvı yakıtlı motorlar üzerine çalışan gineering/space-systems- Günümüze kadar ana kademesinde sa - Almanya başta olmak üzere diğer Av - engineering/expertise-areas/space-pro dece katı, katı-sıvı veya sadece sıvı mo - rupa ülkelerindeki uzay endüstrisini sar - pulsion/system-design/generate-candi - torlar kullanan çok çeşitli fırlatma araçları sacaktır. Bundan dolayı Avrupa Uzay dates/comparison-of-rockets/ geliştirilmiştir. Ana kademesinde sadece Ajansı tarafından düzenlenen bakanlar [6] Vaast, E., et al., “A Solid Rocket katı motor kullanan sistemler alçak seviyesi toplantılarda henüz görüş birli - Motor for the Ariane 6 Launcher Multi- dünya yörüngesine 2 tonun altında ğine varılamamış, Space Propulsion P Configuration”, Space Propulsion uydu yerleştiren küçük fırlatma araçla - 2014 konferansında da Fransa, İtalya 2014 Conference, May 2014. rında yer almaktadır. Daha yüksek kap - ve Almanya temsilcileri arası benzer tar - [7] 2013 in spaceflight, Erişim Tarihi: asiteli fırlatma araçlarında ise sadece sıvı tışmalar yaşanmıştır. 20 Ekim 2014, motorlar kullanan sistemler ile ana mo - en.wikipedia.org/wiki/2013_in_spacef - toru sıvı, yan motoru katı olan konsept - Türkiye’de Mevcut Durum Nedir? light ler tercih edilmektedir. Türk uydularının yörüngeye fırlatılma - 2013 yılında ABD menşeli sistemler ile sında kullanılacak Milli fırlatma sistemi - toplam 19 fırlatma gerçekleştirilmiştir. nin geliştirilmesi amacıyla Savunma Fırlatmaların neredeyse yarısı, katı yan Sanayii Müsteşarlığı ile Roketsan ara - motor ve sıvı ana motorlar kullanan sında Temmuz 2013’te UFS Projesi Ön Atlas V aracı ile yapılmıştır. Diğer yarı - Kavramsal Tasarım Dönemi (Dönem-1) sında ise sıvı yakıtlı Delta IV, Falcon 9 ve Sözleşmesi imzalanmıştır. Fırlatma aracı - Antares araçları kullanılmıştır. nın geliştirilmesi; üretim tesisinin, uydu fırlatma merkezinin ve yer istasyonları - Osman YÜCEL 2013 yılında 35 fırlatma gerçekleştiren nın kurulumu faaliyetlerini kapsayan Operasyonlar ve Enerjik Sistemler Rusya; Soyuz, Proton ve UR-100 araçları projenin ilk aşaması olan Ön Kavramsal ile sıvı yakıtlı motorları tercih etmektedir. Tasarım Dönemi, 2014 yılı sonunda ta - Mühendislik Direktörlüğü Aynı şekilde 15 fırlatma gerçekleştiren mamlanmıştır. İtki; güdüm ve kontrol Uzman Mühendis Çin ise sıvı yakıt kullanan Long March fır - teknolojilerindeki güçlü alt yapısı ile Ro - latma aracı ailesini kullanmaktadır. Av - ketsan, uydu fırlatma kabiliyetine sahip rupa, Japonya ve Hindistan katı ve sıvı ülkeler arasına girmeyi hedefleyen Tür - motorları birlikte kullanan Ariane 5, H-II kiye'nin uzaya erişmesi sürecindeki şe - ve PSLV ile 3’er fırlatma gerçekleştirmiş - refli görevini alacaktır. tir. Ana kademelerinde sadece katı yakıtlı motorlar kullanan ABD menşeli Pegasus Referanslar ve Minotaur araçları ve Avrupa menşeli Vega aracı ile toplam dört adet fırlatma [1] Sutton, G.P., Biblarz, O., “Rocket Dr. Kemal Atılgan TOKER gerçekleştirilmiştir [7]. Propulsion Elements”, 7th ed., John Operasyonlar ve Enerjik Sistemler Wiley and Sons, Inc., New York, 2001. Mühendislik Direktörlüğü Sonuç olarak, fırlatma araçlarında kulla - [2] “Space Shuttle Propulsion Trivia”, nılan katı veya sıvı yakıtlı itki sistemleri NASA Facts, April 2005. Yönetici Mühendis arasında dünyanın hem fikir olduğu gü - [3] Isakowitz, S.J., Hopkins, J.B., Hop - venilir, maliyet etkin ve yüksek perfor - kins Jr., J.P., “International Reference mans sunan tek bir çözüm Guide to Space Launch Systems”, AIAA, bulunmamaktadır. Ülkelerin geçmiş alt 2004. yapı yatırımları ile ucuz maliyet sunan [4] Broquere, B., Le Moal, D., Pouli - ve kazanılmış tecrübeleri sayesinde kısa quen, M., “Liquid and Solid Propulsion: sürede geliştirilme imkanı sağlayan tek - Comparison and Application Areas”, nolojiler tercih edilmektedir. Aynı şe - AIAA 2004-3899, July 2004. Ömer Uğur ARKUN kilde uzay pazarına hizmet eden [5] Comparison of liquid, solid and endüstrinin ayakta kalması için yapılan hybrid chemical rockets, Erişim Tarihi: Operasyonlar ve Enerjik Sistemler tercihlerde siyasi iradenin payı da bü - 20 Ekim 2014, Mühendislik Direktörlüğü yüktür. Ariane 6 projesinde Fransa ve http://www.lr.tudelft.nl/en/organisa - Müdür 26 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz füze sistemlerinde termal tasarımın önemi ve termal analiz uygulamaları

1. Giriş termal yüklerin kaynakları başlıca; 4. Füze Sistemi Termal Analiz Uygulamaları Füze sistemlerinin termal tasarımı; ter - • Aerodinamik ısınma mal yüklerin oluşturduğu sıcaklıkların, • Termal batarya ve elektronik kartlar 4.1. Aerodinamik Isınma Analizleri limit sıcaklıklar arasında kalmasını sağla - • Füze motoru yacak çalışmalar bütünüdür. Bir kompo - • Güneş ışınımıdır. Füze sistemleri aerodinamik ısınmaya nent için limit sıcaklık, işlevselliğin ve maruz kalmaktadır. Sıkça gözlemlenen yapısal bütünlüğün korunduğu en yük - Bu yükler eş zamanlı olarak ya da farklı ve halk arasında yıldız kayması olarak bi - sek ve en düşük sıcaklıktır. Oluşan sıcak - anlarda füze sistemine etki etmektedir. linen gök taşlarının atmosfer içinde sey - lıkların sistem üzerindeki etkilerinin Ayrıca tasarım aşamasında birçok alt sis - rederken yanmasının sebebi de aerodi- yapısal ve dinamik açıdan bir bütün ola - tem termal şok testine, termal çevrim namik ısınmadır. Aerodinamik ısınmanın rak incelenmesi gerekmektedir. Hava testine ve soğuk/sıcak şartlanmaya kaynağı oluşan şok dalgalarının havayı araçları genelde düşük sıcaklıklardaki ir - maruz bırakılmaktadır. sıkıştırarak yüksek sıcaklıklara ulaştırması tifalarda seyretmektedir; ancak uçuş hı - ve füze yüzeyindeki sürtünme etkilerinin zına bağlı olan ısınma ciddi bir problem 3. Termal Analiz Yöntemleri akışın kinetik enerjisini termal enerjiye olabilmektedir. Concorde yolcu uçağı çevirmesidir. Sıkışma etkisi en fazla ha - ses üstü hızlarda uçmasından dolayı Isı transferi iletim, taşınım ve ışınım vanın durdurulduğu ve durma noktası ısınmaya maruz kalmakta ve ısınma ne - olmak üzere üç farklı yol ile gerçekleş - olarak isimlendirilen burun konisi ve ticesinde gövde boyu yaklaşık 200 mm mektedir. Termal analizlerde her üç kanat hücum kenarlarında görülmekte - uzamaktadır [1]. Bu durum ses altı hız - transfer yöntemini de modellemek dir. Harry Julian Allen geliştirdiği Küt larda uçan diğer yolcu uçaklarında oluş - mümkündür. Analizler zamandan ba - Burun Teorisi [3] ile küresel burunların mamaktadır. 1 Şubat 2003'te yaşanan ğımsız kararlı rejim için yapılabileceği şok dalgasını uzaklaştırarak durma nok - Columbia Uzay Mekiği faciasına kanat - gibi zamana bağlı olarak değişen karar - talarına etkiyen aerodinamik ısınmanın lar üzerinde yer alan ısınmayı engelle - sız rejim için de yapılabilmektedir. azaltılabileceğini göstermiştir. Yüksek yici yalıtım malzemesindeki bir çatlak hızlı füze sistemlerinin genelde küresel sebep olmuştur [2]. Çatlak uçuş esna - Termal Analiz ve Test Birimi'nde yürütü - bir burna sahip olmasının altında bu sında kanadın aşırı ısınarak erimesine len termal analizlerde sonlu elemanlar teori yatmaktadır. Aerodinamik ısınma yol açmış, takibinde yedi mürettebat yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemde kabaca uçuş hızının küpü ile orantılı ol - bulunduran araç kontrolden çıkmış ve analiz edilecek sistem çok sayıda ve bir - duğundan füze sistemi tasarımında göz havada parçalanmıştır. Bu örneklerden birine bağlı “sonlu elemanlara” bölün - önünde bulundurulması gereken en de anlaşılacağı üzere termal yükler al - mekte ve her bir sonlu eleman için önemli yüklerden biridir. Uçuş hızının iki tında oluşan sıcaklıkların hesaplanması sayısal çözüm elde edilmektedir. Çözüm katına çıkartılması aerodinamik ısınmayı büyük önem arz etmektedir. esnasında problemin fiziğine uygun bir yaklaşık sekiz katına çıkarmaktadır. Ae - şekilde sıcaklık, ısı akısı, ısı üretimi, ışınım rodinamik ısınmanın gövde üzerindeki 2. Füze Sistemi Termal Yükleri gibi sınır koşulları uygulanmaktadır. etkisinin azaltılması için termal koruma Analiz yöntemlerinin doğrulanması için sistemleri kullanılmaktadır. Bu sistemler Bir füze sistemi depoda beklemesinden termal testler de yapılmakta olup test - genelde farklı türde yalıtım malzemesi hedefi vurana kadarki geçen sürede lerde farklı tipte ve ölçüm hassasiye - ve soğutma mekanizması içermektedir. farklı termal yüklere maruz kalmaktadır. tinde sıcaklık ve ısı akısı sensörleri Isınma altında aşınarak (ablation) ko - Füze sistemi ile birlikte füze fırlatma sis - kullanılmaktadır. Bu yazıda termal test ruma sağlayan sistemler için analiz yön - temi de termal yüklerden etkilenmekte - yöntemlerine yer verilmemiştir. temi geliştirilmesi de tasarım sürecinde dir. Bir füze sisteminin maruz kaldığı gerekebilmektedir [4]. Kullanılan termal 27 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz

çoğu zaman uygulanan bir yöntemdir.

4.3. Güneş Işınımı Analizleri

Güneş ışınımı füze sisteminin ve fırlatma sistemlerinin termal tasarımında dikkate alınması gereken bir diğer ısı yüküdür. Güneş ışınımından kaynaklanan yüksek sıcaklıklar, alt sistemlerde problem ya - Şekil 1: Aerodinamik Isınma Neticesinde Füze Şekil 2: Çeşitli Bataryaların Komşu şanma riski oluşturmaktadır. Sıcaklıklar Komponentleri Üzerinde Oluşan Sıcaklık Komponentler Üzerinde Oluşturduğu Sıcaklık uçuş öncesinde aviyonik sistemleri bo - Dağılımları Dağılımı zabileceği gibi patlayıcı ve yakıt için de koruma sisteminin performansı termal deki aviyonikler için risk oluşturabilmek - olumsuzluk yaratabilecektir. Bu sebeple analizler ile incelenmektedir. tedir. Tasarım aşamasında pil yüzey sı - füze sistemlerinin dünya üzerinde bulu - caklıklarının çevreye olan etkisi termal nabileceği konumlar ve ışınıma maruz Aerodinamik ısınmaya bağlı ısı akışı de - analizler ile incelenmeli ve kritik durum - kalabileceği süreler göz önüne alınarak ğerleri hesaplamalı akışkanlar dinamiği larda gerekli önlemler alınmalıdır. Ter - termal analiz çalışmaları yürütülmelidir. yazılımları ile hesaplanmaktadır. Kav - mal bataryaların komşu parçalara olan Bir tanksavar füzesinin çeşitli bölgele - ramsal tasarım aşamasında empirik he - termal etkisinin incelendiği örnek ana - rinde yedi günlük bir döngü sonu - saplama yöntemlerine dayanan yakla- lizler Şekil 2’de verilmiştir. cunda oluşan sıcaklık değişimleri Şekil şımlar da ısı akısının hesaplanmasında 3’te verilmiştir. kullanılabilmektedir [5]. Füze sisteminin Füze sistemi içerisinde yer alan elektro - termal analizlerindeki amaç aerodina - nik kartlar üzerinde de ısı enerjisi oluş - 4.4. Motor Analizleri mik ısınma neticesinde dış gövde ve iç maktadır. Bu enerji hem kartın kendisi detaylar üzerinde oluşan sıcaklık dağı - hem de karta komşu diğer aviyonik sis - Füze motorları bir diğer ısı kaynağıdır. lımlarının bulunmasıdır. Çeşitli kısımlar temler için risk oluşturmaktadır. Bu se - Motor içerisinde oluşan ısı difüzyon ile için örnek analiz sonuçları Şekil 1’de ve - beple tasarım aşamasında kartlar termal motor gövdesine ve motora bağlı diğer rilmiştir. Malzeme dayanımlarını düşür - analizler ile incelenmelidir. Analiz çalış - birimlere iletilmektedir. Ayrıca lüleden mesinden ve titreşim karakteristiğini malarının testler ile de desteklenmesi dışarıya bırakılan yüksek sıcaklıktaki gaz - değiştirmesinden dolayı sıcaklıkların ya - pısal ve dinamik analizlere girdi olması gerekmektedir.

4.2. Termal Batarya ve Elektronik Kart Analizleri

Termal bataryalar füze sistemlerinin avi - yonik kısımlarına gerekli olan elektrik gücünü sağlamaktadır. Uzun raf ömrü, bakım gerektirmeme, kısa sürelerde yüksek enerji sağlama, zorlu çevresel koşullara dayanıklılık gibi özellikleri saye - sinde güdüm kitleri, füzeler, tapalar gibi sistemlerde temel güç kaynağı olarak yaygın şekilde kullanılır. Termal batarya - lar kimyasal reaksiyonlara bağlı olarak ısı Şekil 3: Bir Tanksavar Füzesinin Farklı Bölgelerinin Yedi Günlük Güneş Işınımına Bağlı Sıcaklık üretirler. Oluşan ısı pillere yakın bölge - Değişimleri 28 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz lar füzeye ışıma yolu ile etki etmektedir. Referanslar Bu sebeple tasarım sürecinde motor et - kisinin termal analizler ile incelenmesi [1] önem arz etmektedir. https://www.intrepidmuseum.org/get doc/7e17f27f-c1a1-4a14-9aa3- 5. Sonuç ve Değerlendirme a05304046f83/Facts-About-Con - corde.aspx, son erişim Ekim 2014. Bir füze sistemi depolanmasından he - [2] NASA,Columbia Accident Investiga - Buğra ŞİMŞEK defi vurana kadarki geçen sürede farklı tion Board Report, Volume 1, Ağustos Balistik Sistemler Mühendislik termal yüklere maruz kalmaktadır. Alt 2013 Direktörlüğü sistemleri ise tasarım aşamasında termal [3] Vincenti, W.G., Boyd, J.W., Bugos, Uzman Mühendis şok, termal çevrim ve sıcak/soğuk şart - G. E., H. Julian Allen: An Appreciation, landırma gibi testlerden geçmektedir. Annual Review of Fluid Mechanics, Oluşan sıcaklık dağılımlarının kararlı ve Vol.39, pp 1-17, 2007. kararsız rejim altında bulunması termal [4] Şimşek B.,Acar B.,Kuran B.,Ablation analizler ile mümkün olmaktadır. Modeling of Subliming Ablator of a Blunt-nosed Body Under Aerodynamic Termal analizler termal tasarımın bir par - Heating, 6th International Conference çası olup tasarım sürecinde başvurul - on Recent Advances In Space Techno - ması gereken bir hesaplama yöntemidir. logies,İstanbul,2013. Bülent ACAR Termal analiz yöntemlerinin termal test - [5] Şimşek, B., Kuran, B., Tunc, T., and Balistik Sistemler Mühendislik ler ile doğrulanması ve analizlere girdi Yuncu, H., Thermal Reliability Predic - Direktörlüğü sağlayan malzemelerin termal karakteri - tion of External Insulation System in Müdür zasyonu yürütülmesi gereken diğer ça - Supersonic Speeds Using Surrogate lışmalardır. Models, AIAA Paper No.2011-2038, 2011. Termal tasarımdaki en önemli noktalar - dan bir tanesi de analizler sonrası göz - lemlenen risklere karşı alınacak önlemlerin belirlenmesidir. Önlemler be - lirlenirken bir alt sistemde yapılan iyileş - tirmenin başka bir alt sisteme olumsuz etkisinin olmamasına dikkat edilmelidir. Örneğin termal bataryanın yalıtımla kap - lanması komşu alt sistemler için iyileş - tirme olsa da ürettiği ısıyı dışarıya atamayan batarya için performans düş - mesiyle sonuçlanabilmektedir. Termal tasarım mühendisinin bu noktadaki gör - evi termal analiz ve test çalışmaları so - nunda maliyet, uygulanabilirlik ve ağırlık gibi parametreleri de göz önüne alarak en uygun önlemi seçmek ve gerekiyorsa yeni bir analiz ya da test yöntemi geliş - tirmektir.

29 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz cmmidev/3 çalışmaları ve teknik veri paketi

bilir. CMMI belgesinin verildiği belgelen - dirme/kıymetlendirme çalışması olan SCAMPI-A kapsamı bu şekilde belirlene - bilir. Bu durumda firma adı CMMI Ens - titü web sayfasında yayınlanarak ilan edilir ve erişime sunulur.

Bu yazıda CMMIDEV/3 liştirme süreç yeteneklerinin olgunlu - CMMI Enstitü web sitesinde, firma adı - ğunu değerlendiren/kıymetlendiren bir nın altında bir açıklama satırı vardır. O belgesi için yapılan belgelendirmedir. Bu nedenle yapı - satır belgenin hangi birime verildiğini çalışmalar anlatılacak ve sında, standartlara göre verilen sertifi - belirtir. CMMI kapsamını belirleyen bir tasarım ve geliştirme kasyonlara kıyasla bazı farklılıklar başka kriter de değerlendirme/kıymet - faaliyetlerinin sonucu olan oluşmaktadır. lendirmeye girilen süreçlerdir. Örnek vermek gerekirse; 18 CMMIDEV/3 sü - Teknik Veri Paketi (TVP) Standartlara uygunluğun belgelendiği reci içinden tedarik süreci CMMIDEV/3 incelenecektir. sertifikasyonlar genellikle bir firmanın kapsamı dışına alınabilir. tüzel kişiliğinin tümüne verilmektedir; buna karşın CMMI modeline uygunluk Roketsan, bu çerçevede, kurumsal olan Tasarım ve geliştirme faaliyetlerinin en belgesi, bir firma organizasyonu içindeki 3. seviyede, tüm süreçlerde, tüm yerleş - önemli çıktısı olan Teknik Veri Paketi alt birime de verilebilmektedir. kelerindeki tasarım ve geliştirme faaliyet - TVP’nin üretime teslim edilmesi aynı za - lerini kapsayacak şekilde denetime manda tasarımın da başarıyla tamam - Örneğin, organizasyon şemanızdaki girmiş ve belgelendirilmiştir. Bu nedenle lanmasının kanıtı olmaktadır. Genel Müdürlüğe bağlı, Genel Müdür CMMI Enstitü web sitesinde (sas.cmmi - Yardımcılığı bünyesinde bulunan bir Di - institute.com/pars) Roketsan aratıldı - 1. CMMIDEV/3 Çalışmaları rektörlüğün altındaki Müdürlük için, ğında, firma adının altında herhangi bir hatta tasarım ve geliştirme faaliyetlerini birim adı yazmamakta, Roketsan Roket Roketsan, 2014 Ekim ayında yapılan Bü - yürüten ve o Müdürlüğe bağlı daha da Sanayii A.Ş.’nin tüm tasarım geliştirme tünleşik Yetenek Olgunluk Modeli Seviye alt bir birim için bile CMMI belgesi alına - faaliyetlerini temsil eden bir ifade olarak 3 (CMMIDEV/3) değerlendirmesi (SCAMPI-A) sonucunda, tasarım ve geliş - tirme kabiliyetlerinin CMMIDEV/3 seviye - sinde olduğunu belgelemiştir. Seviye 3, tasarım ve geliştirme süreçlerinin kurum - sal olarak uygulandığını belirtmektedir.

1991 yılında, yazılım odaklı en iyi uygu - lama modeli oluşturma amaçlı başlatılan Capability Maturity Model (SW CMM) ça - lışmaları, 2000 yılında; yaklaşık 14 yıl önce, Capability Maturity Model Integ - ration CMMI 1.02 sürümü ile artık sa - dece yazılım değil bütün tasarım ve geliştirme projelerinde en iyi uygulama - lar içeren bir süreç modeli olarak değiş - tirilmiştir.

Bu belgelendirme, diğer sertifikasyon belgelendirmelerinden farklı olmaktadır. Her şeyden önce CMMI, tasarım ve ge - 30 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

“Tasarım ve Geliştirme Projeleri” yazmak - tadır.

Roketsan, organizasyon şemasında bu - lunan ve Genel Müdürlüğe bağlı; 1. Operasyonlar ve Enerjik Sistemler (OES) 2. Balistik Sistemler (BLS) 3. Taktik Füze Sistemleri (TFS)

Grup Başkanlıkları (Genel Müdür Yar - dımcılığı) tarafından yürütülmekte olan; 1. Sistem 2. Yazılım 3. Mekanik 4. Elektronik 5. Kimyasal tasarım ve geliştirme süreçlerinin tümü ve CMMIDEV/3 kapsamında tanımlan - mış olan tüm 18 süreç alanı ile değer - lendirilmeye girilmiştir. Başta Roketsan Yönetim Kurulu ve duğunu, seri üretim öncesi doğrulama Genel Müdürümüz olmak üzere tüm ve geçerleme işlemlerinin tamamlandı - Roketsan, bünyesindeki bütün tasarım Grup Başkanlıklarımız (Genel Müdür Yar - ğını ve projenin kapandığını varsayalım. ve geliştirme faaliyetleri için CMMI de - dımcılığı), özellikle Programlar ve Mü - Bundan sonra üretim aşamasına gelin - ğerlendirme / kıymetlendirme başvu - hendislik Direktörlüklerimiz ile CMMI mektedir. Tasarım ile üretimin arayüzü rusu yaptığından, detaylı bir hazırlık Projesi ile ilgili tüm Direktörlüklerimiz ve ise üretim firmasına verilen TVP dokü - çalışması planlamıştır. Bu çerçevede 18 Müdürlüklerimiz sürece büyük destek mantasyonudur. süreç, dört iş paketi grubuna bölünmüş vermiş ve sahip çıkmıştır. Bu sahip - ve bu iş paketleri ile ilgili çalışmalar OES, lenme, iş paketi sorumluları, çalışma Tasarımın başka firmada, üretimin başka BLS ve TFS Grup Başkanlıkları (Genel grubu sorumluları, çalışma grubu üye - bir firmada yapıldığı ve TVP doküman - Müdür Yardımcılığı) ile Ürün ve Süreç leri ve değerlendirme ekibinde yer alan tasyonunu teslim alan üretim firmasının Kalitesi Direktörlüğü tarafından yürü - (ATM) üyeleri ile toplantılarımıza katılan kaynak ve kabiliyetlerinin de yeterli oldu - tülmüştür. Ürün ve Süreç Kalitesi Direk - ve görüşmelerimize giren, ayrıca bunla - ğunu düşünelim. törlüğü iş paketi sorumluluğuna ek rın da dışında süreçlerin ve doküman - olarak CMMI Projesi koordinasyonlu - tasyonun hazırlanmasında katkıda Yukarıdaki senaryoya göre konu önce ğunu da yürütmüştür. bulunan bütün personele büyük bir teş - “TVP ve Üretim” sonra da “Tasarım ve vik sağlamıştır. TVP” olarak iki ayrı alt başlıkta ele alına - Her iş paketi kendi içinde çalışma grup - caktır. larına ayrılmıştır. Bu şekilde oluşturulan 2. Teknik Veri Paketi (TVP) ekiplerde toplam 57 personelimiz görev 2.2. TVP ve Üretim almıştır. Yapılan görüşmeler, denetimler, Tasarım ve geliştirme çalışmaları sonu - eğitimler ve süreç dokümantasyonu vb. cunda çıkarılan TVP dokümantasyo - Üretim firması, kendisine verilen TVP do - çalışmalara katılımda bulunan personel, nuna iki farklı bakış açısı vardır. Tasarım kümantasyonunu kendi üretim ve kalite tasarım ve geliştirme kadromuzun çalışmaları kapsamındaki TVP ve üretim kaynak ve kabiliyetlerine göre uyarlaya - önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. çalışmaları kapsamındaki TVP. Bu farkı rak, üretimi gerçekleştirmek için ihtiyacı Bu bağlamda, tasarım ve geliştirme kap - daha net bir şekilde ortaya koymak için olan üretim dokümantasyonunu çıkar - samındaki personel sayısı dikkate alındı - tasarım ve üretimin ayrı firmalarda yapıl - tır. ğında, bu sayının çok büyük bir katılımı dığı varsayılan bir örnek üzerinden gidi - temsil ettiği ve böyle bir katılımın sağlan - lecektir. Örneğin, iki farklı teknolojik alt yapıya masının da üst yönetim desteğinin ve sahip üretim firması düşünelim. Birinin katkısının bir göstergesi olarak görül - 2.1. Tasarım - TVP - Üretim atölyesinde klasik üretim makinaları ve mektedir. kalite kontrol cihazları olsun. Diğer fir - Bir tasarım projesinin son aşamada ol - manın atölyesinde ise bilgisayarlı sayısal 31 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz yönetim (CNC) ve Koordinat Ölçüm Ma - kinaları (CMM) olsun. Her iki üretim fir - masına da verilen TVP dokümantasyonu aynı olmasına rağmen bu iki firmanın da üretim dokümantasyonları farklı olacak - tır.

Üretim firması, üretim dokümantasyo - nunu çıkartırken verilen TVP doküman - tasyonunun teknik özelliklerini değiştirmeye çalışmaz, o özelliklere göre üretmek amacıyla çalışır.

Üretim dokümantasyonu çıkartıldıktan sonra firma üretim faaliyetlerini gerçek - leştirir.

Üretilen üründe bir hata tespit edilirse, üretim firması önce ürünün, kendisinin 2.3.1. Üretim Firmasına Verilen 4. Firmanın üretim ve kalite kaynak ve üretim dokümantasyonuna uygun ola - TVP Kapsamı kabiliyetleri yeterli, ancak verilecek rak üretildiğini kontrol eder. Bu aşa - olan TVP dokümantasyonu ile korun - mada bir sorun bulunmaz ise üretim Tasarım projesinin tamamlanması so - ması gereken teknolojik kabiliyete dokümantasyonu ile üretim firmasına nucu oluşturulan tasarım firmasında bu - ulaşma riski var mı? verilen TVP dokümantasyonunu karşılaş - lunan TVP dokümantasyonu bir kere 5. Firmaya verilecek TVP dokümantas - tırır. hazırlanır. Ancak bu TVP dokümantasyo - yonunda 4. maddede belirtilen riski nunun ne zaman bir başka üretim firma - önlemek için sistem/alt sistem üze - Hata, üretim firmasına verilen TVP dokü - sına verilmesi söz konusu olursa veya rinde düzeltme yapılması gerekiyor mantasyonunu üretim dokümantasyo - daha önce verilmiş olan bir üretim firma - mu? nuna çevrilirken yapılmış ise üretim sında TVP dokümantasyonunun kap - firması kendi üretim dokümantasyo - samı değişir ise tasarım firmasında Bu sorular veya daha dikkate alınacak nunu değiştirir. Eğer bu çevrim yapılır - bulunan TVP dokümantasyonu her ak - başka sorular ile üretime verilecek TVP ken bir hata yapılmamış ise üretim tarım aşamasında tekrar tekrar değerlen - kapsamı belirlenir. firması kendi sınırlarına dayanmıştır. dirilip üretim firmasına verilecek TVP Daha fazlasını yapamaz ve sorunu tasa - dokümantasyonu belirlenir. 2.3.2. Tasarım Firmasında Bulunan rım firmasına bildirir. TVP Kapsamı Tasarım firması tarafından bir TVP kap - Üretim firması bu kadarını yapabilir. samının belirlenip, üretim firmasına TVP Üretim firmasına verilen TVP doküman - Çünkü ürünü ancak kendisine verilen teslim edilmesine gelinceye kadar yapı - tasyonundan kaynaklanan bir hata veya TVP dokümantasyonu kadarıyla algıla - lacak birçok işlem ve verilmesi gereken hatalı işlevsellik tespit edilirse ve bu hata maktadır. karar vardır. Bunlardan bazıları; üretici firmadan kaynaklanmıyor ise çö - zümün üretim firması tarafından bulun - 2.3. Tasarım ve TVP 1. Tasarım projesi kapsamındaki TVP ması beklenemez. dokümantasyonunun tamamı mı ve - Tasarım firması tarafında, üretim firma - rilmeli yoksa sadece bir alt sistemi “TVP ve Üretim” bölümünde de belirtil - sına verilen TVP dokümantasyonunun veya alt sistem kümesi mi verilmeli? diği gibi, üretim firması, ürünü kendisine kapsamını belirleme aşamasına nasıl ge - 2. Tamamı verilecek ise firmanın üretim verilen TVP dokümantasyonu kapsa - lindiğine bakalım. ve kalite kaynak ve kabiliyetleri yeterli mında algılamakta olduğu için, bütün - mi? leşik ve diğer gereksinimleri ihlal Tasarım firmasında bulunan TVP dokü - 3. Firmanın üretim ve kalite kaynak ve etmeyen bir çözüm üretemez. Üretim mantasyonu ile üretim firmasına verilen kabiliyetleri yükseltmek için verilecek firmasına verilen TVP dokümantasyo - TVP dokümantasyonu iki önemli açıdan olan teknoloji transferi için yeterli iş - nunda sadece ürünün üretilmesine ye - ayrışmaktadır: gücü kaynağımız var mı? tecek kadar bilgi vardır.

32 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

Tasarım firmasında bulunan TVP kap - memesine neden olmuş ve hata ya - dokümantasyonunun, tasarım dokü - samı bu noktada kritik olmaktadır. So - kalanamamış? mantasyonundan türetilmesi nedeniyle runu basite indirgemek gerekirse, 9. Bu hatanın olması ihtimali risk kayıt - öne çıkan tek husus tasarım kabiliyetidir. tasarım firması tarafından; larına eklenmiş mi? 10. Eklenmiş ise hata riskinin, ne yapıla - Roketsan tasarım kabiliyetini, CMMI - Hata veya hatalı işlevsellik nedeni ince - rak artık bu olasılığın bir risk olma - DEV/3 belgesi ile kanıtlamakla kalmamış, lendi. Tasarım firmasında bulunan TVP dığı ve önlendiğine karar verilmiş? bu belge kapsamında kıymetlendirmeye kapsamında bulunan bütün izlenebilir - 11. Hatalı parçanın tasarım, geliştirme girerken; tüzel kişiliğindeki bütün tasarım likler, arayüzler ve üretilen dokümantas - ve test iş ürünlerinde kullanılan faaliyetleriyle katılması, tasarım personeli yon vb. tarandı. Sorunun kök nedeni süreç varlıklarından herhangi bi - sayısı, tasarım kabiliyetlerinin içerdiği üre - bulundu ve diğer gereksinimleri ihlal et - rinde bu hususun göz ardı edilme - tim tipleri ve seçilen temsili projeler ara - meyen bir çözüm üretildi, gerekli testler sini sağlayabilecek yanlış bir sında sadece mekanik ve kimyasal yapıldı, sorun çözüldü, tasarım firma - yönlendirme var mı? (Örneğin bir tasarımın olması ile de birçok ilke imza sında bulunan TVP kapsamı güncellendi prosedür metni, eksik bir kontrol lis - atmıştır. ve üretim firması bilgilendirildi. tesi, iş ürünü şablonu veya en iyi uy - gulama örnek dokümanı). Kısaltmalar Hataya çözüm üretilirken, aşağıdaki aşa - malardan geçilebilmesi, tasarım firma - Bütün bu sorular açıklığa kavuşturulduk - ATM: Appraisal Team Member sında bulunan TVP dokümantasyonu- tan sonra hazırlanan bir öğrenilmiş ders - CMM: Coordinate Measuring Machine, nun niteliğini belirleyecektir. ler dokümanı ile yaşanan deneyim, Capability Maturity Model sistematik olarak kurumsal hafızaya ka - CMMI: Capability Maturity Model Integ - Hatanın kaynağı olan parçanın veya alt zandırılmış olur. ration sistemin son sürümü incelenir. Bulunan CNC: Computer Numerical Control çözüm de dikkate alınarak, parça ile ilgili Böyle bir kazanımın yaratılması için bu SCAMPI: Standard CMMI Appraisal Met - bütün toplantı veya gözden geçirme ka - sorulara yanıtların arandığı tasarım fir - hod for Process Improvement yıtları en azından aşağıdaki sorularla de - masında bulunan TVP dokümantasyo - SCAMPI-A: SCAMPI “-” işaretinden son - ğerlendirilir; nunun önemi ortaya çıkmaktadır. raki harf değerlendirme sınıfını gösterir. “-A” CMMI belgesinin değerlendirme so - 1. İlgili tüm paydaşların görüşü isten - Bu arada, üretim firmasına bu çalışma - nucuna göre verilir veya verilmez. “-B” miş mi? ların hiç biri bildirilmez, sadece neyin de - ve “-C” sınıfı değerlendirmeler, durum 2. Paydaşlardan görüş verenlerin pro - ğiştiği veya hangi standarttaki tespitinin yapılması ve bir fark analizinin jedeki görevleri neler? malzemenin artık kullanılması gerektiği yapılması amaçlanır. 3. Görüş vermeyen paydaşlar var mı? vb. gibi çözümün üretimde uygulama - TVP: Teknik Veri Paketi 4. Karşılaşılan hatayı önleme potansi - sını sağlayacak seviyede bir üretime ve - yeli olan bir görüş verilmiş mi? rilecek TVP kapsamı değişikliği (bütün sürümlere verilen bütün gö - gönderilir. rüşler kapsamında). 5. Görüş verildi ise karşı görüşün ne ol - 3. Sonuç duğu? 6. Görüş ve karşı görüş daha sonra as - Tasarım firması TVP dokümantasyonunu gari müştereklerde uzlaşılmış ve uz - tamamladıktan sonra, verilen örnek du - laşı metni oluşmuş mu? rumda da belirtildiği gibi; dokümantas - 7. Karşılaşılan hata ile ilgili bir görüş ve - yon ileride birçok değişikliğe uğrayabilir. rilmedi ise kontrol kriterleri bu du - Ayrıca, aynı tasarım dokümantasyonun - rumu yakalayabilecek kapsamda ele dan (üretimi gerçekleştirecek firmaya alınmış mı? göre) farklı TVP dokümantasyonları üre - 8. Kontrol kriterleri, karşılaşılan hata tim firmalarına verilebilir. kaynağını yakalatacak kapsamda ol - Kürşat SERTPOYRAZ masına rağmen, örnek parça (pro - “TVP ve üretim” ile “Tasarım ve TVP” bö - Ürün ve Süreç Kalitesi totip) / dokümantasyon doğrulama lümlerinde anlatılan dokümantasyonla - aşamasındaki hangi varsayım, yön - rın farklı yaklaşımlar olması, farklı Direktörlüğü tem vb. hata kaynağının fark edil - kapsamlarda olması, üretime verilen TVP Yönetici Mühendis

33 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz savunma sanayiinde performansa dayalı lojistik kavramı

1. Giriş PDL, yeni bir lojistik çözüm yaklaşımı 3. PDL Uygulama Modeli olup, yetki ve sorumlulukların kesin hat - Savunma sistemlerinin tasarımında, sü - larıyla belirlenmiş olduğu uzun dönem PDL anlayışı, lojistik kavramlarına perfor - rekli olarak benzer sistemlerden daha et - lojistik destek anlaşmaları aracılığıyla bir mans kriterlerini ekleyerek bilinen lojistik kili ve üstün olma amacı güdülmektedir. sistemin performans hedeflerini karşıla - stratejileri bir adım daha ileri taşımış, Bu durum, tasarım hedeflerini zorlaştır - mak ve sistemin yüksek seviyede kullanı - ürüne bağlı tedarik, bakım-onarım, eği - makta ve sistemlerin karmaşıklık seviye - labilirlik oranı için tasarlanan entegre, tim gibi lojistik unsurların üründen elde sini artırmaktadır. Sistemlerin karmaşıklık kabul edilebilir maliyetli bir performans edilen fayda bazında izlenebilir ve yöne - seviyeleri arttıkça idame edilebilirlik zor - paketi olarak lojistik desteğin satın alın - tilebilir olmasını sağlamıştır [4]. laşmakta, daha yüksek maliyetler oluş - masıdır [3]. PDL yaklaşımı ile sistemini maktadır. Örneğin, Advisory Group on idame ettiren kullanıcı, silah sistemi en - PDL uygulamaları kapsamında bakım Reliability of Electronic Equipment tara - vantere girdikten sonra ürün veya servis planlaması, tedarik yönetimi, ikmal sis - fından yapılan çalışmalar Kore Savaşı es - satın almaz, sadece performans çıktısı temi, personel ve işçilik, destek ekipman - nasında her 1 $’lık yatırım için yıllık 2 $’lık satın alır. Bu performans çıktısı ise çoğu ları, dokümantasyon, eğitim yönetimi, bakım maliyeti ödendiğini göstermekte - uygulamada, sistemlerin hizmet ömür - tesis ihtiyaçları, bilişim alt yapısı ve ihti - dir [1]. leri boyunca kullanılabilirlik oranıdır. yaçları, paketleme ve taşıma maliyetleri

Bu durum, envanterde uzun yıllar görev yapan savunma sistemlerini tedarik et - tikten sonra oluşan idame edilebilirlik maliyetlerinin, sistemleri tedarik etmek için ödenen maliyetlerden çok daha yüksek olduğunu göstermektedir. Gü - nümüzde modern savaş yöntemlerinin değişmesi, askeri kuvvetlerin zorlu koşul - lar altında görev yapması, verimliliği ar - tırma ve maliyet etkin bir lojistik destek sistemini kurma ihtiyacı, lojistiğe yeni bir yaklaşım getirmiştir.

2. Performansa Dayalı Lojistik (PDL) Kavramı

Kullanım ömürleri uzun olan silah sis - temlerinin bakım-onarım ihtiyaçları za - mana bağlı olarak artış gösterdiğinden lojistik maliyetler de artmaktadır. Bu - nunla birlikte, yüksek kullanılabilirlik oranı ihtiyacı bakım-onarım maliyetlerini daha da yukarı çekmektedir. Kullanılabi - lirlik oranından taviz vermeden bakım- onarım maliyetlerini düşürmek amacıyla yeni lojistik destek yöntemleri ortaya çık - mıştır [2]. Şekil 1: Performansa Dayalı Lojistik Destek Yelpazesi 34 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz konularının ele alınması gerekmektedir [5]. Bu konular doğrultusunda devlet ve özel sektör ortaklıkları oluşturularak so - rumluluk, yatırım ve risklerin paylaştırıl - ması amaçlanmaktadır.

PDL anlaşmaları lojistik destek unsurla - Tablo 1: Gerçekleşen PDL sözleşmeleri maliyet tasarrufu rıyla bağlantılı tüm sorumlulukların yük - leniciye ait olduğu sözleşmeler olarak ortaya çıkabildiği gibi sorumlulukların ta - nımlanan kriterlere göre paylaştırıldığı, yükleniciye ve kullanıcıya belirli oran - larda ödevler yükleyen devlet-özel sek - tör ortaklıkları olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Devlet-özel sektör ortak - lıklarının oluşturulmasındaki asıl amaç sorumluluk, yatırım ve risklerin paylaştı - Tablo 2: Gerçekleşen PDL sözleşmelerinde lojistik cevap süresi ve Kullanılabilirlik Oranı rılmasıdır [3]. Görev paylaşımı ve ortak - lıkların oluşturulması konusunda • Ürün destek entegratörünün belirlen - lanması sağlanır. sistemin yaşı, mevcut lojistik destek alt mesi • Sahadan sistemler ile ilgili geri bildirim yapısı, kullanıcının sahip olduğu kabili - • İş yükü dağılımının yapılması alınır, yeni silah sistemleri geliştirme - yetler, yüklenicinin sahip olduğu kabili - • Tedarik zinciri yönetim stratejisinin be - sine katkı sağlar. yetler yanında yasal ve düzenleyici lirlenmesi • PDL, lojistik faaliyetlerin izlenebilirliğini kısıtlamalar da büyük rol oynamaktadır. • Performansa dayalı sözleşmelerin oluş - de sağlar. Şekil 1’de PDL anlaşmaları ile tanımlana - turulması • Yüksek başlangıç maliyetleri söz ko - bilecek ortaklıklar Klasik Lojistik Destek • Maliyet/fayda analizlerinin yapılması nusu değildir. Sistemi ve Tam PDL Destek aralığında • Ödül şartları ve anlaşmaları özet olarak ele alınmıştır. • Finansal konuların belirlenmesi 5. PDL’nin Dezavantajları • Uygulama ve değerlendirme 3.1. PDL Uygulama Basamakları • Firmaların düşük performans sergile - 4. PDL’nin Sunduğu Avantajlar mesi durumunda kullanıcının söz - Temel anlamda PDL uygulamaları 12 leşme kapsamında cezai yaptırım basamaktan oluşan bir modelle yapıl - • PDL uygulamaları ile sistemlerden yük - uygulama haricinde müdahale etme maktadır. Bu aşamalar temel olarak ye - sek performans elde edilirken lojistik imkanının sınırlı olması [7]. rine getirilmesi gereken adımlar olarak maliyetler de düşürülür (Tablo 1) [6]. • Kullanıcıya ait özel güvenlik bölgele - tanımlanmıştır. Her PDL sisteminin ken - • PDL uygulamaları ile lojistik cevap sü - rinde firma personeli bulundurulması dine has özelliklere sahip olduğu yakla - resi kısalır (Tablo 2) [6]. [7]. şımıyla, bahsedilen işlemlerin bir kısmı • Sistem kullanılabilirlik oranları artar • Firmaların planlamada yetersiz kalması göz ardı edilebilir. İhtiyaçlar doğrultu - (Tablo 2) [6]. durumunda yüksek cezai yaptırımlara sunda tanımlanan işlem basamakları • Firma teşvik edilerek performans çıktı - maruz kalması. arasında yer değişiklikleri yapılabilir, bazı larına ulaşması sağlanır. • İş maliyet analizinin yapılmasının zor basamaklar atlanabilir veya ilave işlemler • İdame maliyetleri düşer. olması. tanımlanabilir. Temel uygulama basa - • Uzun süreli sözleşmeler ve sağlanan • Yönetsel problemlerin aşılması için il - makları aşağıda yer almaktadır: güven sayesinde bürokratik ve boşa gili yasal mevzuatların düzenlenmesi harcanan efor azalır. ihtiyacı. • İhtiyaçların ve destek unsurlarının en - • Tahmin yöntemleri kullanılarak hatala - tegre edilmesi rın önceden tespit edilmesi ve önlen - 6. Savunma Sanayii’nde PDL • PDL ekibinin oluşturulması mesi sağlanır. Uygulamaları • Sisteme ait esasların belirlenmesi • Kullanıcı’nın, lojistik faaliyetlere çaba • Performans çıktılarının geliştirilmesi sarf etmeden, asli görevlerine odak - PDL ilk kez 1998 yılında ABD Savunma 35 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz

Tablo 3: PDL’nin Başlıca Savunma Sanayii Uygulamaları

ları değerlendirildiğinde sayısı ve kar - maşıklık seviyesi artan savunma sistem- lerinin kullanıcı tarafından idame edil - meye çalışılması daha büyük alt yapı - lara ihtiyaç duyulmasına, büyük mali- yetlerin oluşmasına ve kullanılabilirlik oranını yüksek tutabilmek için daha büyük çabaların sarf edilmesine sebep Tablo 4: TOW-ITAS PDL Mali Tablosu olmaktadır. Bu sebeple Türk savunma sanayiinde PDL uygulamalarının sayısı - nın artmasına ve gerekli yasal düzenle - Bakanlığı tarafından F-117 uçakları için 7. Türk Savunma Sanayii’nde Durum melerle desteklenmesine ihtiyaç uygulanmış olup, 2000’li yılların başın - duyulmaktadır. Klasik lojistik destek sis - dan itibaren yaygın olarak tercih edilen Dünya genelinde PDL yaklaşımının uy - temlerinden PDL sistemlerine geçişin bir lojistik yönetim stratejisi haline gel - gulama alanı her geçen gün genişle - organizasyonel ve kültürel değişimler miştir. Akabinde Kanada, İngiltere, Al - mektedir. Bu amaçla, SSM tarafından gerektirdiği konusu sağlıklı bir PDL alt manya ve Avustralya’da özellikle 2011 ve 2012 yılında yayımlanan faali - yapısı oluşturulması açısından büyük savunma sanayii projelerinde yaygın yet raporunda SSM’nin ömür devri yö - önem taşımaktadır. PDL Destek Sistem - olarak uygulanmaktadır (Tablo 3). netimi ile ilgili hedefi, ömür devri lerinin ortaya koyduğu; yüksek perfor - yönetimine geçiş sağlanması ve PDL mans, düşük ömür devri maliyetleri, Tablo 3’te yer alan TOW-ITAS PDL uygu - modellerinin geliştirilmesi olarak açıklan - verimlilik, esneklik gibi faydalardan ya - laması, lojistik destek sistemleri arasında mıştır [9][10]. SSM tarafından 2012 yı - rarlanabilmek için öncelikli olarak En - aşamalı geçişin bir örneğidir. TOW-ITAS lında yayımlanan “Savunma Sanayii tegre Lojistik Destek alt yapısının lojistik destek sistemi ile ilgili olarak yapı - Müsteşarlığı Lojistik Yol Haritası” rapo - sağlam taşlar üzerine inşa edilmesi ge - lan ilk sözleşme, ABD Savunma Bakan - runda da belirtildiği üzere Türk savunma rekmektedir. lığı İle Raytheon firması arasında 2000 sanayiinde PDL uygulamalarına eğilim yılında imzalanmış ve 2001 yılında uy - giderek artmaktadır. PDL’nin Türk sa - PDL uygulamalarında hem yüklenici gulamaya konmuştur. Sistemin PDL an - vunma sanayiindeki başlıca uygulama - hem de kullanıcıya ait risklerin mini - layışı ile desteklenmesi 2002 yılı itibarı ile ları aşağıda yer almaktadır [3]: muma indirilebilmesi ve her iki taraf açı - başlamış ve ilk sözleşme 2002-2006 yıl - sından kazanç sağlanabilmesi için larını kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. • Sahil Güvenlik Helikopteri - Martı Pro - öncelikli olarak; uygun bilişim alt yapısı - En üst düzeyde hedefi “Operasyonel jesi nın oluşturulması, şeffaflık prensibinin Hazırlık” olan uygulama, sistemlerin • A400M Ulaştırma Uçağı Projesi yerleştirilmesi, gerekli yasal düzenleme - %98-%100 arasında kullanılabilirlik oranı • Müşterek Taarruz Uçağı - JSF Projesi lerin yapılması, lojistik destek analizleri seviyesine ulaşması şeklinde sonuçlar için ihtiyaç duyulan verilerin oluşturul - vermiş ve sistemlere ait destek maliyetleri 8. Sonuç ması gibi birtakım alt yapı eksikliklerinin bakımından büyük miktarda tasarruf tamamlanması gerekmektedir. sağlanmıştır. Tablo 4’te yıllara göre sağ - Silah sistemlerinin karmaşıklık seviyeleri lanan tasarruf miktarları yer almaktadır arttıkça idame edilebilirlik zorlaşmakta, PDL uygulamalarından elde edilecek [8]. daha yüksek lojistik maliyetler oluşmak - faydanın maksimum düzeye ulaştırılabil - tadır. Türkiye açısından PDL uygulama - mesi açısından ise dikkat edilmesi gere - 36 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

ken temel konular; Yerli firmaların lojistik destek sistemleri içerisindeki katılım paylarının artırılması, • Köklü sistem değişikliğine adapte ola - idame edilebilirlik ve işletme maliyetleri - bilmek ve alt yapı eksiklerini giderebil - nin düşürülmesi, kaynakların verimli kul - mek açısından aşamalı bir geçiş planı lanımı yönünde ortaya koyduğu oluşturulması, faydalar nedeniyle; PDL uygulamaları, • Gereksinimleri karşılayacak miktardan Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçlarını kar - daha yüksek seviyede performans is - şılamak ve desteklenebilirliğin devam et - Gökhan KESKİN terleri belirlenmesinin, yüksek maliyet - tirilmesini sağlamak açısından, özellikle Balistik Sistemler Mühendislik ler doğuracağı anlayışıyla; performans yerli silah sistemlerinde kullanılabilecek Direktörlüğü ve maliyet arasında en iyi verimi yaka - etkili bir lojistik destek modeli olarak ben - Mühendis layacak şekilde tanımlamalar yapıl - zerlerinden ayrı bir noktada yerini al - ması, maktadır. • Yüklenici tarafından yatırım yapılma - sını teşvik etmeye yeterli olacak süre - Referanslar lerde sözleşmeler düzenlenmesi, • Tasarruf ve verimin artırılması için yük - [1] Genç, Y.K.: Güvenilirlik Kavramı ve lenicinin, lojistik destek konseptindeki Savunma Sistemlerindeki Önemi, Ro - katılımını artırmak konusunda cesaret - ketsan Dergisi, Sayı-2, Şubat 2013, lendirilmesi, ISSN 1302-1435. • Yabancı silah sistemleri için öngörülen [2] Performance-Based Logistics: A Pri - Hamit Berkant uygulamalarda, yerli savunma sanayii mer For The new Administration, Le - BEKBULAT firmalarına kabiliyet kazandırılmasının xington Inst., 2009. Balistik Sistemler Mühendislik garanti altına alınması, [3] Cicioğlu,B.: Savunma Sanayii Gün - Direktörlüğü olarak tanımlanabilir. demi, PDL: İlkeler ve Uygulamalar, Uzman Mühendis SSM, 2009. Şüphesiz ki PDL anlayışının sunabileceği [4] Savunma Sanayii Müsteşarlığı Stra - birtakım dezavantajlar da söz konusu tejik Planı, SSM, 2012 olabilmektedir. Ancak, [5] Integrated Logistics Support Plan, DoD Strategıc Defense Inıtıatıve Orga - • Kullanıcının lojistik sistem üzerinde sı - nızatıon WASHINGTON D.C./ 1988 nırlı kontrole sahip olabileceği, [6] Timur, S.: PDL (PDL) Yönetimi ve • Özel güvenlik sıkıntıları yaşanabile - Türkiye Havacılık ve Uzay Sanayi Ano - ceği, nim Şirketi Uygulamaları, Gazi Üniversi - gibi birtakım endişeler uygun alt yapı tesi Eğitim Bil.Ens., Yüksek Lisans Tezi, düzenlemeleri ve detaylı sözleşmeler ile 2013. bertaraf edilebilecektir. [7] Önel, A., Kambur, Ç.: PDL (PDL) Yaklaşımları ve Uygulamaları, 2013. Sayılan tüm faydalarının yanı sıra PDL [8] Yükselen, K. G.: An Assessment konsepti, yerli firmaların kapasite artırımı Tool of Performance Based Logistics yönünden teşvik edilmeleri, kolay idame Appropriateness, Air Force Institute of edilebilir sistemler tasarlamak ve üret - Technology, ABD, 2012. mek yönünde ilerleme kaydedilmesi [9] Savunma Sanayii Müsteşarlığı Faali - amaçlarına yönelik önemli bir araç ola - yet Raporu 2011, SSM, 2011. rak kullanılabilecektir. Tedarik süreçle - [10] Savunma Sanayii Müsteşarlığı Faa - rinde olduğu gibi idame edilebilirlik ve liyet Raporu 2012, SSM, 2012. lojistik destek alanlarında dışa bağımlılı - ğın PDL uygulamaları ile azaltılabileceği değerlendirilmektedir. 37 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz büyük veri (big data) ve savunma sanayiinde uygulamaları

Büyük Veri Nedir? yönetilemeyecek boyutlarda olmasını veri boyutunda veri ürettiğini dinleyen - ifade eder. Genel olarak kabul gören lerle paylaştı (5). 2012 yılında Face - Büyük Veri 2000’li yıllarda ortaya çıkmış, Büyük Veri’nin 3V’si Volume (Büyüklük), book’un günde 500 Terabyte (1 TB ~ veri ve verinin iş sonuçlarına dönüştü - Velocity (Hız), Variety (Çeşitlilik) olarak 10 3 Gigabyte) veri ile büyüdüğü payla - rülmesi ile ilgili teknolojilerin tümünü da ifade edilir (2). Bu açıdan bakıldı - şıldı (6). Özellikle, nesnelerin interneti kapsayan bir üst tanımdır. Son derece ğında; (internet of things) kavramı ile birlikte hızlı değişen, çeşitlenen ve var olan tek - artık evlerdeki basit cihazlar bile inter - nolojilerle adreslenemeyecek kadar Büyüklük nete bağlı hale gelmeye başladı. Veri - büyük boyutlu verinin ortaya çıkışı, ön - nin üretilme hızı hem son kullanıcı hem celikle arama motoru sağlayıcıları (Go - Araştırmalara göre sadece 2011-2012 de makinelerin katkısı ile eskiden hayal ogle, Yahoo), ardından sosyal ağlar yılları arasında üretilen veri büyüklüğü edilemeyecek seviyelere çıktı. (Facebook, Twitter) ve diğer tüm sektör - insanlığın tüm tarihi boyunca ürettiği lerde etkisini hissettirmiştir. Veri depo - verinin %90’ına karşılık geliyor (3). 2013 Çeşitlilik lama ve işlenme metotlarında ortaya yılında insanlık tarafından üretilen veri - çıkan bu paradigma değişimi, Büyük nin 4 Zettabyte’ı (1 ZB ~ 10 12 Gigabyte) Üretilen veri içerisinde yapılandırılmamış Veri kavramı çevresinde ortaya çıkan bu aştığı tahmin ediliyor (4). Veri büyüklük - (unstructured) verinin oranı giderek ar - teknolojilerin de itici gücü olmuştur (1). lerindeki bu üssel büyüme trendi eskiye tıyor. Artık önceden belirlenmiş kalıplara göre tamamen farklı tasarım hedefle - uyan metin, sayısal ve tarihi veriler ye - Basit bir anlatımla Büyük Veri, adından rine sahip depolama ve analiz teknolo - rine ses ve görüntü dosyaları, videolar, anlaşılacağı üzere, üssel (exponential) jilerinin ortaya çıkmasını zorunlu hale coğrafi konum verisi ve özellikle sosyal büyüyen ve değişen veri ile başa çıkmak getiriyor. medya etkileşimleri gibi yapılandırılma - için geliştirilen teknolojiler bütününe ve - mış verinin depolanması ve analiz edil - rilen addır. Üretilme/Değişme Hızı mesi işletmeler için hayati bir öneme sahip. Sosyal medyanın dönüştürücü Büyük Veri, verinin sadece büyüklüğün 2010 yılında Google CEO’su Eric gücü, müşterilerle daha önce var olma - değil, üretilme/değişme hızı ve çeşitlili - SCHMIDT bir konferansta artık her iki yan kanallarla etkileşmeye ve kullanıcı ğinin de önceki teknolojiler tarafından günde, insanlığın 2003’e kadar ürettiği deneyimi ile ilgili son derece önemli büyük veriyi toplamaya ve analiz et - meye yardımcı oluyor.

Tablo 1’de Global verinin büyüme hızı ve kurumlar tarafından üretilen ve yö - netilen verinin büyüme hızı da özetlen - miştir. Tabloya konu olan verinin elde edildiği araştırmaya göre 2020 yılında veri üretim hızının 2009’a kıyasla 43 kat artması beklenmektedir. Kurumlar tara - fından üretilen verinin yanı sıra bireyler tarafından üretilip kurumlar tarafından yönetilen veri büyüklüğündeki muaz - zam artış neden Büyük Veri teknolojile - rine ihtiyaç duyulduğunu açıkça ortaya 8 Tablo 1: Veri Büyüme Hızı koymaktadır (7). Sosyal medya içeriği bi - 38 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz reyler tarafından yaratılıp kurumlar tara - Analitik Çözümler Execution System (MES)) uygulamala - fından depolanan-analiz edilen veriye rına paralel olarak üretim ekipmanlarının iyi bir örnektir. Yine geleneksel veritabanı teknolojileri - da anlık durum bilgilerini raporlayıp iz - nin kısıtlarının üstesinden gelmek ama - lenebilirlik ve hatasız üretim hedeflerini Bahsedilen üç ana faktör tarafından ya - cıyla ortaya çıkan analitik çözümlerin gerçekleştirebilmek için operasyonel sis - ratılan değişikliklerle başa çıkmak ve fır - temel tasarım hedefi, daha önceden temlere iletmelerini mümkün kılmıştır. satları iş sonuçlarına dönüştürebilmek depolanmış büyük ölçekli yapılandırıl - Örneğin; Raytheon’un yeni füze üretim amacıyla ortaya çıkan Büyük Veri tekno - mamış veriden, geriye dönük iş değeri fabrikasında montaj esnasında vidaların lojilerinin kabaca iki ana sınıfa ayrılabil - yaratacak bilgi elde edebilmektir. Bu çevrilme sayısı bile kayıt altında tutula - diğini görmekteyiz. Birincisi veriyi hedef yine yüksek ölçekte dağıtık hesap - rak, 13 defa çevrilmesi gereken bir vida gerçek zamanlı depolamaya yönelik lama ve Google tarafından geliştirilmiş 12 defa çevrilirse sistemin alarm vermesi operasyonel çözümler, ikincisi ise depo - MapReduce adı verilen algoritmanın sağlanmıştır (10). Yine aynı fabrikada lanmış veriden öngörüler çıkarmaya yö - uygulanması ile gerçeklenmektedir. her üretim aşamasında çalışan operatö - nelik analitik çözümler. Operasyonel çözümler tarafından işle - rün kayıtlarının yanı sıra montaj anındaki nen veri üzerinde karmaşık ve öngörü sıcaklık ve nem durumu da anlık topla - Operasyonel Çözümler sağlayan analitik sorguların çalıştırılarak narak herhangi sonraki bir aşamada or - bu iki teknoloji setinin bir araya getiril - taya çıkabilecek problemlerin geriye NoSQL (not only SQL) kavramı altında mesi, işletmelere Büyük Veri konsepti - dönük takibi sağlanmaktadır. Buna ek toplanan ve geniş bir kümede farklı nin sunduğu ufukları kullanarak, iş olarak operatörlerin yetkili olmadıkları is - özellikteki veriyi depolamak üzere özel - sonuçlarına ulaşmayı kolaylaştıracak bil - tasyonlarda çalışmaları, uygun olmayan leşmiş veritabanları ve diğer depolama giye geçmişte düşünülemeyecek hızda ekipman veya sarf malzemeler kullan - teknolojileri bu alt başlıkta gruplanabilir. ve detayda ulaşma olanağı sunar. maları da sistem tarafından takip edil - Yapılandırılmış veriye yönelik veritabanı mekte ve engellenmektedir. teknolojilerine karşılık NoSQL veritaban - Operasyonel ve Analitik Büyük Veri tek - ları, daha önce bahsedilen yapılandırıl - nolojilerininin karşılaştırmalı özellikleri Günümüzde küçük çaplı bir üretim ope - mamış, yüksek hacimli, çok hızlı üretilen Tablo 2’de verilmiştir: rasyonunda dahi ERP ve MES sistemleri veriyi düşük gecikme ile depolamaya gibi bilgi kaynaklarının yanı sıra yukarıda yoğunlaşır. Bu bağlamda, dağıtık he - Savunma ve Üretim Sanayiinde bahsedilen akıllı üretim ekipmanları, üre - saplama ve bulut teknolojileri kullanıla - Uygulamaları tim hattı ve laboratuvar test sistemleri, rak bu yüksek hacimli veriden, seçiciliği mühendislik verisini yöneten ve yine Ro - yüksek sorgular vasıtasıyla hızlı bir şe - Savunma ve üretim sanayiinde de geli - ketsan’da kullanılmakta olan Ürün kilde operasyonel bilgiye ulaşmak şen teknolojilere bağlı olarak özellikle Yaşam Döngüsü Yönetimi (Product Li - önemli bir tasarım hedefidir. Operasyo - üretim teknolojileri ve ekipmanları atöl - fecycle Management (PLM)) sistemleri, nel Büyük Veri çözümleri daha çok ve - yeden her türlü veriyi toplayabilecek şe - yukarı ve aşağı tedarik zincirini kapsayan riyi depolama ve veriye hızlı erişimi ön kilde özelleşmektedirler. Bu da “akıllı hata analiz sistemleri ve teslimat sonrası planda tutsalar da belirli kısıtlı şartlar al - fabrika” konsepti doğrultusunda (Roket - devreye giren müşteri tecrübesi yöne - tında gerçek zamanlı veri analizi ve ön - san’da uygulamaya geçirilmiş olan) Üre - timi (user experience) sistemleri gibi veri görü olanağı sağlayabilirler. tim Yönetim Sistemi (Manufacturing kaynakları bulunabilmektedir (11). Gele - neksel olarak bu veri kaynaklarının ku - rumsal olmayan kapalı bilgi silolarında depolanması (örneğin test verisinin sa - dece test bölümleri tarafından erişilebilir olması) olası bir analiz eforu ile sağlana - bilecek stratejik ve operasyonel faydaları engelleyebilir. Tüm bu verinin biraraya getirilmesi ve analiz edilebilmesini sağla - yabilecek Büyük Veri sistemlerinin özel - 9 Tablo 2: Operasyonel - Analitik Büyük Veri likle geliştirme faaliyetlerinden 39 roketsan dergisi tasarım ve mühendislik gücümüz başlayarak pazara sürüm süresi (Time to sonuç çıkarılması çok güç olan ağ trafi - market) ve üretimde yaşanan problem - ğinin daha detaylı izlenmesi gündem - lerin çözüm süresini kısaltabileceği ve dedir. üretim ve tasarım süreçlerinde verimliliği artırabileceği öngörülmektedir. Analitik Büyük Veri çözümleri konu - sunda ise çalışmalar başlatılmış olup, ku - Roketsan ve Büyük Veri rumsal veri ambarı içerisinde toplanacak ve analiz edilecek verinin Hasan Onur BEYGO Köklü bir üretim ve dinamik bir Ar-Ge geleneksel raporlama ve analiz teknolo - Kurumsal Kaynak Yönetimi ve geleneğine sahip Roketsan, özellikle jilerine ek olarak Büyük Veri teknolojileri Strateji Direktörlüğü son yıllarda, bilişim teknolojilerini bir ile de değerlendirilmesi kısa vadeli plan - Yönetici Mühendis stratejik avantaj olarak kullanma yo - lar arasındadır. lunda önemli adımlar atmaktadır. Kulla - nıma alınan PLM sistemi ile değerli Referanslar mühendislik verisinin üretim ve kontro - lünü daha efektif yapabilmek ve kurum - 1. http://www.mongodb.com/big- sal alanda paylaşımını kolaylaştırmak data-explained hedeflenmektedir. Devreye alınan MES 2. http://blogs.gartner.com/doug- sistemi ile de üretim hattından gerçek laney/files/2012/01/ad949-3D-Data- zamanlı veri toplanmasına başlanarak Management-Controlling-Data-Volum darboğazları tespit etmek, kalite verisini e-Velocity-and-Variety.pdf üretim izleme süreci entegre bir halde 3. http://www.sciencedaily.com/re - toplamak ve bu şekilde üretimde esnek - leases/2013/05/130522085217.htm liği artırmak mümkün hale gelmiştir. 4. 1 ZB (zettabyte) ~ 1,000 EB ERP sisteminde ise son yıllarda özellikle (exabyte) ~ 1,000,000 PB (petabyte) finans, tedarik, üretim ve insan kaynak - ~1,000,000,000 TB (terabyte) ~ ları süreçlerini daha pürüzsüz işletebil - 1,000,000,000,000 GB (gigabyte) meye yönelik geliştirmeler ve 5. http://vsatglobalseriesblog.wordp - entegrasyonları kolaylaştırmaya yönelik ress.com/2013/06/21/in-2013-the- teknolojik yenilikler yapılmıştır. amount-of-data-generated-worldwide- will-reach-four-zettabytes/ Geçtiğimiz yıl içerisinde operasyonel 6.http://techcrunch.com/2010/08/04 Büyük Veri teknolojileri konusunda ise /schmidt-data/ çeşitli teknolojilerle çalışılmış ve NoSQL 7. http://www.cnet.com/news/face - veritabanları farklı uygulamalar arka - book-processes-more-than-500-tb-of- sında YBSM tarafından kullanıma alın - data-daily/ mıştır. Buradan elde edilen tecrübelerin 8.http://assets1.csc.com/insights/dow kısa vadede özellikle MES sistemine des - nloads/CSC_Infographic_Big_Data.pdf tek olabilecek üretim ekipmanı ve sen - 9. Ibid. sör verilerinin toplanması ve 10. http://www.mongodb.com/big- birleştirilmesinde kullanılması planlan - data-explained maktadır. Bunun yanında mühendislik 11.http://online.wsj.com/news/artic - süreçlerinde önemli bir yer tutan test les/SB100014241278873240597045 verilerinin de kurumsal sistemlere dâhil 78472671425572966 edilmesi hedeflenmektedir. Bilişim ve 12.http://www.sas.com/resources/w özellikle ağ güvenliği konusunda da, hitepaper/wp_37614.pdf Büyük veri çözümleri kullanılarak daha önceden boyutu nedeniyle analiz edilip 40 sayı 6 ocak 2015 tasarım ve mühendislik gücümüz

41 roketsan dergisi fuar ve organizasyonlar mspo 2014

Roketsan, 1-4 Eylül 2014 Savunma Sanayii Müsteşarlığı koordinas - Güney Afrika, Slovenya, Norveç gibi bir - tarihleri arasında Kielce, yonunda Milli Katılım gerçekleştirdiğimiz çok yabancı ülke delegasyonu tarafın - fuarda, T.C. Polonya Büyükelçisi Yusuf dan yoğun ilgi gören standımızda, Polonya ’da düzenlenen Ziya ÖZCAN, Savunma Sanayii Müste - ziyaretçilere güncel proje ve ürünler MSPO 2014 Uluslararası şarı Prof. Dr. İsmail DEMİR ve Savunma hakkında bilgi verildi. Savunma Sanayii Fuarı ’na Sanayii Müsteşar Yardımcısı Sedat GÜL - katılım sağladı. DOĞAN’ı standımızda ağırladık.

T.C. Varşova Büyükelçisi’nin Standımızı Ziyareti Türkiye Heyeti

MSB Bakan Yardımcısı, SSM Müsteşarı ve Tu rkiye Heyeti Güney Afrika Savunma Bakanı Yardımcısı’nın Standımızı Ziyareti ̈

Slovenya Savunma Bakanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti Polonya Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti 42 sayı 6 ocak 2015 fuar ve organizasyonlar adex 2014

11-13 Eylül 2014 tarihleri YILMAZ, Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir HASANOV, Azerbaycan Savunma arasında Bakü, Sanayii Bakanı Yaver CEMALOV, Hava Azerbaycan ’da bu yıl ilk kez Kuvvetleri Komutanı Ramiz FİRUDİN, düzenlenen ADEX T.C. Bakü Büyükelçisi Alper COŞKUN, Türk Silahlı Kuvvetleri Ataşesi Tuğg. Nev - Uluslararası Savunma zat TAŞDELER ile diğer Azeri yetkililer Sanayii Fuarı ’na, Savunma standımızı ziyaret etti. Sanayii Müsteşarlığı tirilen silah sisteminin tanıtımı da ilk kez Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. İs - ADEX Fuarı’nda yapıldı. Azeri ve Türk ba - koordinasyonunda Milli mail DEMİR, Roketsan standında yaptığı sınının yoğun ilgi gösterdiği standı - Katılım sağlayan Roketsan, basın toplantısında basın mensuplarının mızda; Anadolu Ajansı, TRT, CNN Türk, fuarın başrol yönelttiği gündeme ilişkin soruları ce - Kanal A, Cihan Haber Ajansı, Savunma vaplayarak bu yıl ilk kez düzenlenen ve Havacılık, Defence Turkey, C4 De - oyuncularından biri oldu. ADEX Fuarı’na çok sayıda Türk şirketinin fence gibi Türk basını ile Hazar TV, Mag katılım sağlamasının her iki ülkenin uzun TV, ASN TV, Lider TV, ATV, Kanal S, Azeri vadeli işbirliğine yönelik önemini vurgu - Defence, ADEX Daily News gibi Azeri ba - Azerbaycan ile hali hazırda yürüttüğü - ladı. sını ile röportajlar yapıldı. Yönetim Kurulu müz proje nedeniyle Azerbaycan Cum - Başkanımız Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN hurbaşkanı Sayın İlham ALİYEV berabe- Kapalı alanda sergilenen ürünlere ilave ile gerçekleştirilen röportaj TRT Avaz ka - rinde T.C. Milli Savunma Bakanı İsmet olarak, Azerbaycan’a teslimatı gerçekleş - nalında canlı olarak yayınlandı.

Azerbaycan Cumhurba̧s kanı Sayın ̇I lham AL̇I YEV'in Standımızı Ziyareti

Yo netim Kurulu Bas kanımız Korg. (E) Dr. Eyu p KAPTAN ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham ALIYEV'in Standımızı Ziyareti ̈ ̧ ̈ Aselsan Yönetim Kurulu Ba̧s kanı Hasan CANPOLAT'ın TRT Röportajı 43 roketsan dergisi fuar ve organizasyonlar

Azerbaycan Cumhurba̧s kanı Sayın ̇I lham AL̇I YEV'in ve Azerbaycan Milli Savunma Bakanı İsmet YILMAZ ve Savunma Sanayii Müstȩs arı Savunma Sanayii Bakanı Yaver CEMALOV'un Standımızı Ziyareti Prof. Dr. İsmail DEMİR'in Standımızı Ziyareti

Savunma Sanayii Mu stes arı Prof. Dr. İsmail DEMİR'in, ̈ ̧ Azerbaycan Hava Kuvvetleri Komutanı’nın Standımızı Ziyareti Roketsan Standında Yaptığı Basın Toplantısı

Azeri MSI Hürriyet Defence 44 sayı 6 ocak 2015 fuar ve organizasyonlar ausa 2014

Roketsan, 13-15 Ekim 2014 Fuara, geniş ürün yelpazesi ile katılım sağlayan Roketsan, T.C. Washington tarihleri arasında Büyükelçisi Namık TAN’ı standında ağır - ABD Ordusu ve diğer ülkelerin silahlı Washington DC, ABD ’de layarak, ürünler hakkında detaylı bilgi kuvvetlerinde görevli üst düzey yetkili - düzenlenen AUSA 2014 verdi. ler standımızı ziyaret ederek CİRİT, SOM Fuarı ’na katıldı. ve UMTAS beraberinde sergilenen Üç gün devam eden fuar boyunca, ürünlerimiz hakkında detaylı bilgi aldı.

Avustralya Heyetinin Standımızı Ziyareti T.C. Washington Büyükelçisi'nin Standımızı Ziyareti

Tawazun Heyetinin Standımızı Ziyareti Basın ile Yapılan Röportaj

Mısır Heyetinin Standımızı Ziyareti Kore Heyetinin Standımızı Ziyareti 45 roketsan dergisi fuar ve organizasyonlar expodefensa 2014

Roketsan, 29-31 Ekim sağladı. tarihleri arasında Engin YÜRÜR ve Kolombiya, Paraguay, Kolombiya ’nın başkenti Sektördeki önemli fuarlar arasında yer Meksika, Bolivya, El Salvador, Brezilya, Bogota ’da bu yıl 4. kez alan ve her iki yılda bir düzenlenen EX - Uruguay, Şili gibi Güney Amerika ülke - düzenlenen EXPODEFENSA PODEFENSA 2014 Fuarı’ndaki standı - leri dışında birçok uluslararası ülkenin 2014 Fuarı ’na katılım mızda, T.C. Kolombiya Büyükelçisi üst düzey delegasyonu ağırlandı.

Kolombiya ve Portekiz Savunma Bakanlarının Standımızı Ziyareti Kolombiya Hava Kuvvetleri Komutanı’nın Standımızı Ziyareti

T.C. Kolombiya Büyükelçimizin Standımızı Ziyareti Endonezya ve Lübnan Büyükelçilerinin Standımızı Ziyareti

Kolombiya Savunma Müsteşarı’nın Standımızı Ziyareti El Salvador Heyetinin Standımızı Ziyareti 46 sayı 6 ocak 2015 fuar ve organizasyonlar indodefence 2014

Roketsan, 5-8 Kasım tarihleri T.C. Endonezya Büyükelçisi Zekeriya AKÇAM ve Silahlı Kuvvetler Ataşesi Dz. arasında Endonezya ’nın Kur. Alb. Seçkin ÇELİK standımızı ziyaret başkenti Cakarta ’da bu yıl ederek ürünlerimiz ve yürütülen projeler Endonezya, Malezya, Vietnam, Singa - 6. kez düzenlenen hakkında bilgi aldı. pur ve Birleşik Arap Emirlikleri heyetlerini ağırlayarak; kara, hava ve deniz sistem - INDODEFENCE 2014 Dört gün süren fuar süresince ürünleri lerine yönelik güncel ürünleri hakkında Fuarı’ na katıldı. büyük ilgi gören Roketsan, standında bilgi verdi.

Endonezya Deniz Kuvvetleri Komutan Yardımcısı’nın Standımızı Ziyareti Endonezya Topçu Kuvvetleri Komutanı'nın Standımızı Ziyareti

T.C. Silahlı Kuvvetler Ata̧s esi Dz. Kur. Alb. Seçkin ÇELİK'in Genel Müdürümüz ile Röportaj Standımızı Ziyareti

Tawazun Heyetinin Standımızı Ziyareti Malezya Silahlı Kuvvetler Komutanı’nın Standımızı Ziyareti 47 roketsan dergisi fuar ve organizasyonlar ideas 2014

Bu yıl 8. kez düzenlenen ve topladı. bölgenin en önemli savunma fuarlarından biri Fuarın ilk günü Roketsan standını ziyaret olan IDEAS ’ta Roketsan, eden üst düzey ziyaretçilerin arasında Fuarda Milli Katılım çatısı altında yer alan Pakistan, Katar, Singapur, Güney Kore, Roketsan, son teknoloji ürünleri ve kabi - sergilediği ürünlerle Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Çek liyetleri üzerine tanıtım ve sunumlar ger - katılımcıların yoğun ilgisini Cumhuriyeti delegasyonları yer aldı. çekleştirdi.

MSB Bakan Yardımcısı ve SSM Müsteşarı’nın Standımızı Ziyareti Pakistan Savunma Sanayii Bakanı'nın Standımızı Ziyareti

Pakistan Genelkurmay Başkanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti Pakistan Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti

Singapur Heyetinin Standımızı Ziyareti Pakistan Kara Kuvvetleri Komutanlığı Heyetinin Standımızı Ziyareti 48 sayı 6 ocak 2015 fuar ve organizasyonlar

hightech port by musiad 2014

Fuarda, sınıfının en uzun menzilli füzesi 107 mm ve 122 mm Topçu Roket mo - olan 2.75” Lazer Güdümlü Füze CİRİT, dellerimiz sergilendi. Orta ve Uzun Menzilli Tanksavar Füzeleri UMTAS ve OMTAS, Hassas Güdümlü Ürünlerimizin yoğun ilgi gördüğü fu - Seyir Füzesi SOM, Alçak İrtifa Hava Sa - arda, üst düzey firma temsilcilerine de - vunma Füzesi HİSAR-A ve satıhtan satıha taylı anlatımlar yapıldı.

Roketsan, Müstakil İş Adamları Derneği ’nin (MÜSİAD) 26-30 Kasım 2014 tarihleri arasında CNR Expo Center İstanbul ’da düzenlediği High Tech Port by MUSİAD Fuarı ’na katılım sağladı. roketsan devlerle birlikte berlin’de Perspective” panelinde, Genel Müdürü - müz Selçuk YAŞAR tarafından konuşma yapıldı.

50’den fazla ülkeden siyasi ve askeri tem - silciler ile firma ve güvenlik kuruluşları yetkililerinden oluşan yaklaşık 1.000 ka - tılımcının ziyaret ettiği organizasyonda; dünyanın önde gelen savunma sanayii firmaları MBDA Almanya, Lockheed Mar - tin, Raytheon ile Türkiye’den Roketsan, Roketsan, 2-3 Aralık 2014 Milli Savunma Bakanı İsmet YILMAZ, T. C. Berlin Büyükelçisi Hüseyin Avni KARSLI - TAI ve Havelsan yer aldı. tarihlerinde Almanya’da OĞLU, Genelkurmay Genel Plan ve düzenlenen ve Türkiye’nin Prensipler Başkanı Korg. Alpaslan ERDO - partner ülke olduğu Berlin ĞAN, SSM Müsteşar Yardımcısı Sedat GÜLDOĞAN ve diğer misafirler Yönetim Güvenlik Konferansı’na Kurulu Başkanımız Korg. (E) Dr. Eyüp (Congress on European KAPTAN ve Genel Müdürümüz Selçuk Security & Defence) katılım YAŞAR tarafından Roketsan standında ağırlandı. Etkinliğin ilk günü düzenlenen gerçekleştirdi. “Forum European Industrial Defence Cooperation - Developing a Strategic 49 roketsan dergisi fuar ve organizasyonlar

“turkish maritime & naval summit” etkinliği

9 Eylül 2014 tarihinde, 2. kez Hamburg, nelinde Roketsan’dan Cenk SUMBAS ta - san, Aselsan, Türk Loydu, STM, Ares Almanya’da gerçekleştirilen “Turkish Ma - rafından “Naval Platformlarla ilgili Roket - Shipyard, SEFT Ship Design, Sanmar ritime and Naval Summit” etkinliği kap - san’ın Yetenekleri” konulu bir sunum Shipyard, Soyaslan Denizcilik & Yacht samında düzenlenen “Turkish Marine yapıldı. Design, Data Hidrolik Makine Sanayi A.S. Systems & Equipment Forum for Naval firmaları katılım gösterdi. Etkinliğin so - and Merchant Shipbuilding Market” pa - Roketsan beraberinde etkinliğe; Havel - nunda, Roketsan’a plaket takdim edildi.

2. kara sistemleri ankara savunma ve havacılıkta semineri endüstriyel işbirliği günleri Roketsan, 3-4 Kasım 2014 tarihleri ara - sında, Ankara ODTÜ’de düzenlenen 2. (ossa icdda) Kara Sistemleri Semineri’ne oturum sponsoru olarak katılım sağladı. Roketsan, 14-16 Ekim 2014 tarihle - birliği Günleri’ne katılım sağladı. rinde, Ostim Savunma ve Havacılık Kü - 600’den fazla katılımcının dahil olduğu melenmesi (OSSA) tarafından Ankara Üç gün süren etkinlik kapsamında firma - etkinliğin ilk günü, İleri Malzeme ve Ba - Congressium’da düzenlenen Ankara mız, birçok ulusal ve uluslararası firma ile listik Koruma Proje Müdürü Timur AKGÜL “Roketsan Balistik Koruma Çö - Savunma ve Havacılıkta Endüstriyel İş - işbirliği görüşmeleri yaptı. zümleri” konulu bir sunum gerçekleş - tirdi. Etkinliğin ikinci günü, Balistik Koruma Ürünleri Tasarım Birimi’nden Eralp AKGÜL, “Zırh Sistemleri”, Sistem Ta - sarım Birimi’nden Erolcan ERDOĞAN “Çok Namlulu Roketatar Sistemleri Fır - latma Aracı Tasarımı: Sistem Gereksinim - leri ve Çözüm Yöntemleri” konulu sunumlar gerçekleştirdi.

50 sayı 6 ocak 2015 fuar ve organizasyonlar ar-ge zirvesi’nde bir basamak daha yukarıda Bilim, Sanayi ve Teknoloji RUN’a takdim edildi.

Bakanlığı tarafından 164 İki gün boyunca devam eden etkinliğin Ar-Ge Merkezi için yapılan ilk gününde, Bilim, Sanayi ve Teknoloji 2013 yılı performans Bakanı Fikri IŞIK, Roketsan standını ziyaret ederek ileri teknoloji ürünlerimiz hak - değerlendirmesinde kında detaylı bilgi aldı. Etkinlik süresince Roketsan Elmadağ ve Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Dr. Lalahan Ar-Ge Merkezleri Eyüp KAPTAN birçok ulusal yayın ile rö - Türkiye genelinde bir portaj gerçekleştirdi. basamak daha yukarı çıkarak ikincilik ödülünü aldı.

Ödül, 10-11 Aralık 2014 tarihinde icra edilen 3. Ar-Ge Merkezleri Zirvesi’nde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri IŞIK tarafından Yönetim Kurulu Başkanı - mız Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN ve Genel Müdür Yardımcımız Hayri TO -

51 roketsan dergisi fuar ve organizasyonlar ileri malzemeler ve süreçler forumu 2-3 Aralık 2014 tarihlerinde telerin, sanayi kurum/kuruluşlarının ve araştırma kurumlarının temsilcileri tara - SSM Nuri Demirağ fından 32 adet makale sunumu gerçek - salonunda, Roketsan, leştirildi. Savunma Sanayii • Geleceğin Malzeme Teknolojileri ve Müsteşarlığı ve SaSaD Savunma Sanayii Uygulamaları işbirliği ile “İleri Malzemeler • Yeni Nesil Enerjik Malzemeler • Biyomalzemeler, Biyouyumlu Malze - ve Süreçler Forumu” icra meler ve Uygulamaları edildi. • Nanomalzemeler ve Uygulamaları • Polimer Matrisli Kompozit ve Nano - Forum ile savunma ve havacılık sektö - Enerji Projeleri Grup Müdürü Önder kompozitler ve Uygulamaları ründe ileri malzemeler ve süreçler konu - CANBAŞ ve SaSaD ARGETEK Başkanı Ser - • Seramik ve Metal Matrisli Kompozitler sunda geleceğe yönelik ihtiyaçlar ile ilgili dar GÖKPINAR’ın konuşmaları ile açıldı. • Katmanlı İmalat Yöntemleri farkındalık yaratılması amaçlandı. Forum Dr. Yavuz AKA, konuşmasında Roket - • Savunma Sanayi ve Malzeme: Güncel sürecinde sektör ve üniversite/araştırma san’ın, roket/füzelerde kullanılan malze - İhtiyaçlar ve Geleceğe Bakış temsilcilerinin katılımı ile ileri malzemeler melerin teminindeki malzemelerin ve süreçler konusunda dünyadaki mev - teminindeki kısıtlamaların özgün ürünle - Foruma iki gün süresince 13 üniversite, cut durum, ülkemizde yürütülmekte rin tasarlanması, üretilmesi ve satışları sü - 26 savunma sanayi firması ve beş kamu olan çalışmalar ve konunun savunma ve reçlerinde yaratacağı sorunları çok kuruluşu temsilcilerinden oluşan 450 havacılık sektörüne etkilerinin irdelen - önceden görerek 1990’lı yılların başın - dinleyici katılım sağladı. Forum; Roket - mesi, konu ile ilgili savunma ve havacılık dan itibaren fonksiyonel organizasyo - san, Aselsan, TUSAŞ, Havelsan, Otokar, sektörünün geleceğe yönelik ihtiyaçları - nunda “Malzeme Teknolojileri” alanında FNSS ve TUSAŞ Motor Sanayi’nin spon - nın belirlenmesi ve ilgili eğitim/araştırma geniş kapsamlı örgütlenmeyi yapmış ilk sorluğunda icra edildi. faaliyetlerine yön verilmesi hedeflendi. savunma şirketi olduğuna değinerek “İleri Malzeme ve Balistik Koruma Mü - “İleri Malzemeler ve Süreçler Forumu”, dürlüğü”nün personel yapısı ve çalışma SaSaD Genel Sekreteri Hüseyin BAYSAK, konuları hakkında bigilendirme yaptı. SSM Ar-Ge ve Teknoloji Yönetimi Daire Başkanı Yrd. Doç. Dr. Ata ŞENLİKÇİ, Ro - “İleri Malzemeler ve Süreçler Forumu” ketsan Genel Müdür Yardımcısı Dr. kapsamında başlıkları aşağıda verilmekte Yavuz AKA, SSM İleri Malzemeler ve olan yedi adet oturum altında üniversi -

52 sayı 6 ocak 2015 fuar ve organizasyonlar roketsan ve raytheon patriot cas üretimi için anlaştı

Roketsan ve Raytheon’s tesislerinde yeni bir Sözleşmeyi, Raytheon’s Integrated De - Integrated Defense Systems sözleşme imzaladı. fense Systems adına Programlardan So - şirketleri, 17 Aralık 2014 rumlu Genel Müdür Yardımcısı Ralph ACABA ve Roketsan adına Yönetim Ku - tarihinde, Patriot CAS Anlaşma kapsamında, Patriot GEM–T rulu Başkanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAM - Sistemi konusunda Hava Savunma Füzesinin kontrol ünitesi LICA ve Genel Müdür Selçuk YAŞAR Roketsan Elmadağ üretimi, Roketsan tarafından yapılacak. imzaladı.

roketsan 10. genç akademi etkinliği’nde Roketsan, 20-21 Aralık düzenlenen 10. Genç Bilkent Üniversitesi’nin ev sahipliğinde 2014 tarihlerinde, Ankara Akademi Etkinliği’nde yer gerçekleştirilen, Türkiye genelinde 60 farklı üniversite ve 80 farklı bölümden Congressium’da aldı. yaklaşık 900 öğrencinin katılım göster - diği etkinliğin ikinci gününde, Genel Müdürümüz Selçuk YAŞAR sunum yaptı.

İki gün boyunca devam eden etkinlikte, Roketsan standında öğrencilerin soruları yanıtlandı.

53 roketsan dergisi roketsan’dan haberler atamızı ziyaret

Türkiye Cumhuriyeti Atamızın huzurundaydık. Kemal ATATÜRK’ün ilke ve devrimlerini Devleti ’nin kurucusu, benimseyerek ilerlediğimiz bu yolda, 20 Kasım 2014 tarihinde Anıtkabir’de ger - Büyük Önder Mustafa Roketsan Ailesi olarak, tüm hayatını Türk çekleştirdiğimiz törenle Atamızı bir kez Kemal Atatürk ’ün Milleti’ne adayan, Ulu Önder Mustafa daha saygıyla andık. aramızdan ayrılışının 76. yıl dönümünde,

54 sayı 6 ocak 2015 roketsan’dan haberler

55 roketsan dergisi roketsan’dan haberler 25. yıl kitabı yansımaları

56 57 roketsan dergisi roketsan’dan haberler roketsan cmmi/dev sev̇iye 3 ̇ile gücüne güç kattı

22 Eylül 2014 tarihinde munda Roketsan’ın CMMIDEV/3’e uygun olduğunu açıkladı. Roketsan’ın başlayıp, 2 Ekim 2014 bu başarısı, CMMI Enstitüsü’nün resmi tarihinde tamamlanan web sayfasında (https://sas.cmmiinsti - CMMI Kıymetlendirme tute.com/pars) 15 Ekim 2014 tarihinde tejik planında yer alan CMMIDEV (Ca - 23080 denetim numarasıyla yayınlana - faaliyetleri sonucunda pability Maturity Model ® Integration - rak tescillendi. Roketsan, CMMIDEV/3 for Development) çalışmalarını, tamam - olarak tescillendi. ladı. Böylelikle, Roketsan Türkiye’de bir ilke imza atarak, sektöründe bu belgeyi CMMI denetim ekibi, 2 Ekim 2014 tari - bünyesindeki tüm tasarım ve geliştirme Şirketimiz, 2010 yılında başlattığı, stra - hinde gerçekleştirilen sonuç sunu - süreçleri için alan ilk kuruluş oldu. orta menzilli milli hava savunma füzesi’nin ilk uçuşlu testi büyük bir başarıyla gerçekleşti Türk Silahlı Kuvvetlerinin Alçak ve Orta İrtifa Hava Savunma ihtiyacına cevap verecek ve dünyadaki örnekleriyle yarışır nitelikte bir hava savunma füzesinin ülkemize kazandırılması amacıyla, 2011 yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığınca başlatılan proje kapsamında radar, komuta kontrol ve atış kontrol sistemleri Aselsan, füze sistemleri Roketsan tarafından Tamamlanan testlerde; füze, fırlatma geliştirilmekte. aracından başarılı bir şekilde ayrılarak mutan - hesaplanan yörüngesinde kararlı bir şe - lığı, Savunma kilde uçtu. Bu testler ile, Türkiye’nin ilk Proje kapsamında Milli Orta İrtifa Hava Sanayii Müsteşar - Milli hava savunma füzesi geliştirme Savunma Füzesi HİSAR-O’nun, ilk lığı, Aselsan ve Roketsan faaliyetleri kapsamında önemli uçuşlu testi olan Balistik Test Füzesi atışı, katılımlarıyla 23 Temmuz bir kilometre taşı daha ba - Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuv - 2014 tarihinde, Aksaray’da başa - şarı ile gerçekleştirildi. vetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Ko - rıyla gerçekleştirildi. 58 sayı 6 ocak 2015 roketsan’dan haberler roketsan istanbul’da

Roketsan, Ankara’daki iki Genel Müdür Yardımcısı Necip PEHLİ - 26 yılı geride bırakırken, teknolojik ilerle - VANTÜRK’ün katılımlarıyla gerçekleşti - melere ve pazardaki gelişmelere paralel ana yerleşkesi ve Bilkent rildi. olarak gerçekleştirdiğimiz çalışmalarımız Cyberpark’taki ofislerine ivme kazanarak devam edecektir. ilave olarak bir dördüncüsünü hizmete soktu.

Roketsan, kullanıcılara ve müşterilere yakın çalışmanın yarattığı sinerjiyi ve tek - nolojiyi dikkate alarak Sabiha Gökçen Havalimanı’nın da içinde bulunduğu İleri Teknoloji Parkı (İTEP) yerleşkesindeki İstanbul Teknopark’ta yeni ofisini açtı.

İstanbul’daki Roketsan Teknopark ofisi - nin açılışı, 25 Kasım 2014 tarihinde Yö - netim Kurulu Başkanı Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN, Yönetim Kurulu Üyesi Ekin ÖZKER, Genel Müdür Selçuk YAŞAR ve roketsan bu yıl ikinci kez düzenlenen odtü kariyer fuarı’ndaydı 6-7 Kasım 2014 tarihlerinde Orta Doğu Emre KÜTÜKÇEKEN, Yapısal Analiz ve renim görmekte olan katılımcıların ilgi Teknik Üniversitesi Kültür ve Kongre Test Lideri Sibel ARAL ve Yapısal Analiz odağı oldu. İşe alım koşullarımızdan, staj Merkezi’nde bu yıl ikincisi düzenlenen ve Test Mühendisi Büşra BARTAN ile ka - ve aday mühendislik imkanlarımıza; açık ODTÜ Kariyer Fuarı’na Roketsan, İnsan tılım gösterdi. pozisyonlarımızdan, mühendislik, fen bi - Kaynakları Birimi çalışanları ve teknik bi - limleri ve sosyal bilimler bölümleri me - rimlerimizden Mekatronik Tasarım Birim Fuar boyunca Roketsan, video gösterim - zunlarının şirketimizdeki çalışma alanla- Yöneticisi Burcu DÖNMEZ, Uydu Fır - leri, tanıtım malzemeleri, broşürleri ve rına kadar merak edilen pek çok konu latma Sistemi Tasarım Sorumlusu İbra - bu yıl yeni tasarlanan standıyla öğrenci - hakkında öğrenci ve mezun ziyaretçile - him YAMAN, Termal Analiz ve Test Lideri lerin, yeni mezunların ve lisans üstü öğ - rin soruları yanıtlandı.

59 roketsan dergisi roketsan’lı olmak

çalışan sağlığı roketsan 2014 yılı staj programını ve güvenliği tamamlandı eğitimleri Roketsan her yıl yaz üniversitelerde öğrenim görmekte olan öğrencilerin yoğun ilgi ve katılım gös - döneminde üniversite terdikleri gözlemlendi. öğrencilerine staj yapma olanağı sağlıyor. 2014 Yılı Staj Programı’nın her dönemi - nin sonunda stajyerlere Staj Değerlen - dirme Anketi uygulandı. Anketler sonucunda; İnsan Kaynakları Memnu - niyeti %87.5, Süreç Memnuniyeti 2014 yılı eğitim planlamaları kapsa - %90.7 ve Genel Değerlendirme %87.1 mında, Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eği - olarak değerlendirildi. Anket sonuçla - timleri 2 Haziran - 2 Ekim 2014 rına göre hazırlanan Memnuniyet Gra - tarihlerinde tüm çalışanlarımızın ve yö - fiği’nde yer aldığı üzere stajyerlerimiz neticilerimizin katılımları ile gerçekleşti - Roketsan’da aldıkları görevlerden ve rildi. “Çok Tehlikeli İşyeri Sınıfı”nda yer kendilerine sunulan hizmetlerden alan şirketimiz için 6331 sayılı İş Sağlığı memnun olarak stajlarını tamamladılar. ve Güvenliği Kanunu’nda belirtilen 16 2015 yılı için staj başvuruları Mart saat kapsamındaki tüm konuların ele 2014 Yılı Staj Programı üç ayrı dönem ayında Roketsan’ın web sayfası üzerin - alındığı eğitimlerde, güvenlik kültürü (9 Haziran - 4 Temmuz, 30 Haziran - den yapılabilecek. oluşturmaya yönelik önemli bilgiler 25 Temmuz ve 18 Ağustos - 12 Eylül) alanlarında uzman eğitmenler tarafın - olarak tamamlandı. 2014 Yılı Staj dan paylaşıldı. Programı için toplam 880 başvuru alınmış olup, 136 kişi Staj Programı’na Gerekli tüm iş güvenliği önlemlerinin kabul edildi. alınarak, olası iş kazalarının önüne geç - mek ve sağlıklı bir iş ortamı yaratabil - Türkiye genelinde toplam 93 farklı mek adına oldukça önemli olan bu üniversitenin öğrencilerinden baş - eğitimlere, “Önce İş Güvenliği” felsefe - vuru alan Roketsan Staj Programı’na; sini benimsemiş olarak katılan tüm çalı - İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şanlarımıza bu konuda gösterdikleri şehirler başta olmak üzere, ülkemizin Roketsan 2014 Staj Programı hassasiyet için teşekkür ederiz. diğer pek çok farklı şehrinde bulunan Memnuniyet Grafiği e-öğrenme dünyasına giriş kapısı: roketsan eğitim kampüsü Roketsanlılara e-öğrenme ortamı sunan bulunuyor. çalışanlarımızın kişisel gelişimlerine katkı ve bir eğitim yönetim platformu olan sağlayabilecek eğitimler ile teknik an - Roketsan Eğitim Kampüsü, çalışanları - Eğitim Kampüsü’nde Roketsan Oryan - lamda kendi iç eğitmenlerimizin hazırla - mızın kullanımına açılan farklı alanlar - tasyon Eğitimi, Temel İş Sağlığı ve Gü - dığı teknik eğitimler de yer alıyor. dan çok çeşitli eğitimler ile kullanıcıların venliği Eğitimi, Kalite Eğitimi gibi Roketsan Eğitim Kampüsü kısa za - istedikleri anda bilgiye ulaşmasını sağ - zorunlu eğitimlerin yanı sıra; Zaman Yö - manda açılacak olan yeni e-eğitimler ve larken, iş performanslarının ve motivas - netimi, Sağlıklı Yaşamın İpuçları ve Evli - farklı uygulamalar ile gelişmeye devam yonlarının gelişmesine de katkıda likte Mutluluğun İpuçları eğitimleri gibi edecektir. 60 sayı 6 ocak 2015 roketsan’lı olmak ankara sanayi devlerinden çanakkale okullarına anlamlı destek Sosyal Sorumluluk projesi olarak organize edilen “Ankara Sanayi Devleri Şehitler Diyarı Çanakkale Eğitim Desteği Futbol Turnuvası” sonucunda elde edilen gelirle Çanakkale’nin Ayvacık, Ezine ve Ecabat Çanakkale Milli Eğitim Müdürü Zülküf eğitim desteklerini okullara ulaştırdı. ilçelerine bağlı ilk ve orta MEMİŞ, Maarif Müfettişleri Başkanı Ömer okullara eğitim desteği KARABAY, Milli Eğitim Müdür Yardımcısı Turnuva kapsamında elde edilen gelir, sağlandı. M. Bünyamin URUÇ, Ankara Sanayi öğrenci desteği yanı sıra okulların ihtiyaç - Devleri Proje Yürütme Kurulu Başkanı larını karşılamak için de kullanılacak. Halil ÖZKAN, Ankara Sanayi Devleri Fut - bol Turnuvası Yönetim Kurulu Başkanı Adnan ŞAHİN ve Ankara Sanayi Devleri Organizasyon Kurulu üyeleri ve organi - zasyona destek veren 14 firmanın temsilcisi 17 Ekim 2014 Perşembe günü Ayvacık İlçesi Kösedere İlkokulu ve Ortaokulu’nu, Ezine İl - çesi Uluköy İlkokulu ve Burası Ortaokulu’nu ve Ecea - Çanakkale bat İlçesi Alçıtepe İlk - okulu’nu ziyaret ederek

61 roketsan dergisi roketsan’lı olmak dragon fesṫi val̇i kürek yarışlarında ankara üçüncüsü olduk Dünyanın üç büyük festivalinden biri olan Dragon Festivali 14-15 Haziran 2014’te Mogan Park’ta yapıldı.

• 2010 yılında Ankara dördüncülüğü valde Roketsan takım üyeleri ve hafta - Ankara altıncılığı sonlarını bu güzel etkinliğe ayıran ve ta - • 2011 yılında Ankara üçüncülüğü kımlarını yalnız bırakmayan Roketsan • 2012 yılında SPORTS kategorisinde Ailesi mensupları ile, kardeşliğin, dostlu - Ankara üçüncülüğü ğun, dayanışmanın, takım olmanın kı - Dragon Kupasında ikincilik sacası büyük bir aile olmanın zirve Türkiye’de ilki 2008 yılında İstanbul Ha - FUN FUN kategorisinde şampiyonluk yaptığı festival alanında yerlerini aldı. liç’te 42 takım ile gerçekleşen kürek ya - Dans yarışması birinciliği rışlarında bugün takım sayısı 600’lere • 2014 yılında SPORTS kategorisinde Bu yılki festivale ayrıca Genç Amazonlar vardı. Ankara üçüncülüğü takımı damgasını vurdu. Meme kanseri Dragon Kupasında üçüncülük olan ve bazıları sağlığına kavuşmuş olan Ankara’da da 2010 yılından beri düzen - SPORTS kategorisinde Ankara beşinci - kadınlardan oluşan Genç Amazonlar ta - lenmekte olan Dragon Festivali’ne Ro - liği kımı hem neşeleriyle hem de sosyal so - ketsan 2010, 2011, 2012 ve 2014 Dans yarışması birinciliği rumluluk alanında yapmış oldukları yıllarında iki takımla katıldı. katkıyla festivale renk kattılar. Yaptıkları Takımlarımız yaklaşık iki ay boyunca Ro - konuşmalarda kürek çekmenin, meme Takımlarımız katıldıkları ilk yıl Ankara dör - ketsan’ı en iyi şekilde temsil edebilmek kanserine yakalanma riskini azalttığını, düncüsü olarak şampiyonluk yarışlarında adına, her türlü fedakarlığı göze alarak yakalandıktan sonra ise iyileşmeye katkı diğer takımlar için rakip olabilecek dü - çalışmış ve her yıl Haziran ayında yaptığını vurguladılar. zeyde olduklarını göstermişler ve takip Mogan Park’ta düzenlenen bu festi - eden her yıl bir önceki yıla nazaran daha iyi sürelerle bitiş çizgisine ulaşarak Ankara üçüncülüğünü kimseye kaptırmadı. Özellikle 2014 yılında birinci takım ile 0,9 salise, ikinci takım ile 0,3 salise farkla üçüncü olan Roketsan Tsunami takımı, gözünü üst sıralara diktiğini de gösterdi.

62 sayı 6 ocak 2015 roketsan’lı olmak zafer koşusu

Dumlupınar 30 Ağustos ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının Büyük Zafer Koşusu” düzenlendi. Büyük Zafer Koşusu 30 temellerinin atıldığı Başkomutanlık Mey - dan Muharebesi’nin coşkusunun yaşan - Dumlupınar 30 Ağustos Büyük Zafer Ağustos 2014 tarihinde dığı 30 Ağustos Zafer Bayramı törenleri Koşusu’na şirketimizi temsilen katılan ça - gerçekleşti. kapsamında 30 Ağustos 2014 tarihinde lışanlarımız Ergün KIZILASLAN, Mustafa Kütahya’da, Kütahya Valiliği ve Kütahya BİLGİN ve Zafer İbrahim ESEN 10 km Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü mesafesindeki koşuyu başarıyla tamam - Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlandığı koordinesinde “8. Kütahya 30 Ağustos ladılar.

roketsan 2014 bayanlar masa teṅi ṡi şamṗi yonu bell̇i oldu Günümüz toplumlarında, 2 Eylül 2014 Salı günü başlayan kurum 2. Nimet UZ, 3. Yasemin Selay TAN, 4. gelişmişlik düzeyinin en içi Bayanlar Masa Tenisi Turnuvası, Ro - Aslı SAPMAZ oldu. Final maçının ardın - önemli göstergelerinden ketsan'da ilk defa düzenlendi. 24 Ekim dan, dereceye giren sporcuların ödül - 2014 Cuma günü saat 12.30’da Nimet leri OES Grup Başkanı Hayri TORUN biri de; o toplumdaki UZ ile Tuğba BOLAT BELDEK arasında tarafından takdim edildi. Bu güzel etkin - kadınların özgürlüğü, oynanan zevkli ve bir o kadar da heye - liğin düzenlenmesinde emeği geçen ve saygınlığı, üretim ve canlı geçen final maçını 3-2’lik set üs - yaklaşık iki ay öğle tatilini bu etkinliğe tünlüğü ile kazanan Tuğba BOLAT ayıran Nazlı ÖZDER’e teşekkür ediyo - yönetimdeki yeri ile BELDEK, Roketsan’ın ilk bayan masa te - ruz. Bir sonraki turnuvada buluşmak di - ölçülmektedir. nisi şampiyonu ünvanını da almış oldu. leğiyle.

63 roketsan dergisi roketsan’lı olmak voleybol takımımız ikinciliği kutluyor

Roketsan voleybol takımı Elmadağ nen Kurumlararası Voleybol Turnuva - Finale yakışır bir performans gösteren Kaymakamlığı tarafından 2-20 Hazi - sı’nda finale kadar ilerleyerek turnuva takımımızı kutlar, bundan sonraki tur - ran 2014 tarihleri arasında düzenle - ikincisi oldu. nuvalarda başarılar dileriz. roketsan 2014 yılı kurumiçi voleybol turnuvası ödülleri verildi

3 Eylül 2014 tarihinde 14 Personelin de yoğun ilgi gösterdiği final kan Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA tara - takım ve 120 personelin maçı büyük bir çekişmeye sahne oldu. fından takdim edildi. katılımı ile başlayan 2014 yılı Maçı “İkinci Kim” takımı, setleri 27-25 ve 25-21 alarak 2-0 kazandı. Maç sonra - Ayrıca turnuvanın düzenlenmesine katkı Roketsan Kurumiçi Voleybol sında ödül törenine geçildi. Turnuvada sağlayan Aykut DAĞKIRAN ve Çağlar YIL - Turnuvası, 12 Kasım 2014 3. olma başarısını gösteren “Filenin Mü - MAZ'a Roketsan Spor Kulübü özel ödül - tarihinde üst düzey hendisleri” takımının ödülleri Yönetim Ku - leri OES Grup Başkanı Hayri TORUN yöneticilerin ve yönetim rulu Hukuk Danışmanı Akif VURUCU tarafından takdim edildi. O gün orada tarafından, 2. olan “Lalahan-Roket” takı - olan bu anlamlı ve güzel coşkuya katkıda kurulu üyelerinin de katıldığı mının ödülleri Genel Müdürümüz Selçuk bulunan herkese teşekkür ediyor ve önü - görkemli bir ödül töreni ile YAŞAR tarafından ve 1. olan “İkinci Kim” müzdeki yıl daha görkemli bir turnuva sonuçlandı. takımının ödülleri Yönetim Kurulu Baş - ümit ediyoruz.

64 sayı 6 ocak 2015 roketsan’lı olmak ampute futbol milli takımımız dünya üçüncüsü

30 Kasım - 8 Aralık 2014 tarihleri ara - ÇAKMAK’ın Takım Kaptanı olarak görev Roketsan Ailesi olarak, 24 ülkenin katı - sında Culuacan, Meksika’da düzenle - yaptığı Ampute Futbol Milli Takımımız lımı ile Meksika’da düzenlenen Ampute nen Ampute Futbol Dünya Şampiyona- büyük bir başarı sergileyerek Dünya Futbol Dünya Şampiyonası’nda ülke - sı’nda, Tedarik Direktörlüğü çalışanları - üçüncüsü oldu. mizi büyük başarı ile temsil eden Am - mızdan Güneydoğu Gazimiz Osman pute Futbol Milli Takımımızı kutluyoruz. roketsan masa teṅiṡi takımı 2013-2014 sezonu 1. l̇ig şamṗiyonu olarak kupasını alarak süper l̇ige yükseldi

Roketsan masa tenisi takımı en alt grup - sezon dereceye giren takımlara ödülle - tan başladığı bu yarışta, her yıl bir üst rini vermek üzere, Gıda Tarım ve Hay - lige geçerek 2. Lig, 1. Lig ve en üst lig vancılık Bakanlığı Lokali’nde düzenlenen olan süper lige çıkma başarını göster - yemekte, tüm takımlar bir araya geldi. nizasyonda sevinen tarafta olmanın gu - miştir. rurunu yaşatan takımımıza teşekkür edi - Bir alt lige düşenlerin üzüldüğü, bir üst yor yeni sezonda, süper ligde başarılar 23 Eylül 2014 Salı günü geçtiğimiz lige çıkanların sevindiği, bu güzel orga - diliyoruz.

2011 Aralık'tan bu yana Türkçe Rock tar - kalite kontrol zında kendi bestelerini seslendiren grup, adıyla da dikkat çekiyor: “Denizcinin Ke - müdürlüğü disi”. Grubun bu ilginç adına ilham olan kişi ise, grubun vokalisti, akustik gitarcısı, çalışanımızdan, bestecisi ve söz yazarı, Emekli Deniz Yar - kaliteli bir albüm bay Ertan GÜLE. Elektrik gitarda ve şarkıların düzenlenme - Kalite Müdürlüğü NDT sinde çalışanlarımızdan Erdem YALÇIN - KAYA’nın emeğinin geçtiği albümde birimi çalışanlarından kendisine davulda Çağrı ERİŞEN ve bas Erdem YALÇINKAYA, birlikte gitarda Aydoğan UÇAR eşlik ediyor. çalıştığı müzik grubuyla ilk teyenler, TTnet müzik ve iTunes gibi on - Sadece dijital ortamda yayınlanan ve 10 line kanallardan şarkıları tek tek veya top - albümüne imza attı. şarkıdan oluşan albüme sahip olmak is - luca indirebilirler. 65 roketsan dergisi roketsan’lı olmak

2014 kamu kupası basketbol turnuvası’nda ̇ik̇inċil̇ik kupası roketsan’ın oldu

Kamu kurum ve kuruluşları arasındaki Başkanlığı, Türkiye Petrolleri, Sağlık Ba - Güçlü rakiplerini geride bırakarak ikinci iletişimin, spor vasıtasıyla dostluk ve kanlığı, Adalet Bakanlığı, Sosyal Güven - olma başarısını gösteren Roketsan bas - hoşgörü diyaloğuna dönüşmesi ama - lik Kurumu gibi kuruluşları da katıldı. ketbol takımının yedi dev adamını ve cıyla, Türk Telekom tarafından düzenle - teknik ekibini yürekten kutluyoruz. nen ve büyük ilgi gören, 2014 Eleme usulüne göre oynanan turnu - Basketbol Kamu Kupası, Roketsan’ın vada Roketsan basketbol takımı, karşı - Çok zevkli ve sonuna kadar heyecanını yanı sıra, Türk Telekom, Genelkurmay, laştığı tüm rakiplerini eleyerek, finale kaybetmeyen final maçında, Roketsan’ı Muhesebat, Devlet Su İşleri, Gıda Tarım yükseldi. temsilen katılan üst düzey yöneticiler ve ve Hayvancılık Bakanlığı, Türkiye İş Ku - maç sonuna kadar tezahüratlarıyla ta - rumu, Türkiye Noterler Birliği, Hazine 15 Kasım 2014 Pazar günü oynanan kımlarını destekleyen Roketsan çalışan - Müsteşarlığı, Meteoroloji, Sahil Güven - final maçında Genelkurmay basketbol larına da katılımlarından dolayı çok lik Komutanlığı, Vergi Denetim Kurulu takımına yenilerek turnuva ikincisi oldu. teşekkür ederiz. gazilerimize anlamlı ziyaret

Roketsan Yönetim Kurulu Başkanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA ve Yönetim Kurulu Hukuk Danışmanı Tuğg. (E) Akif VU - RUCU, 30 Aralık 2014 tarihinde, TSK Rehabilitasyon ve Bakım Merkezi Başkanı Tuğg. Celalettin BACANLI ile içlerinde Bingöl İl Eski Emniyet Müdürü Atalay ÜRKER’in de bulunduğu gazilerimizi, Roketsan personeli adına, ziyaret etmişlerdir.

66 sayı 6 ocak 2015 roketsan’lı olmak

30 ağustos 2014 zafer bayramı atışlar etkinlikleri 30 Ağustos 2014 Zafer Bayramı etkinlik - ve hepsinde emegimizin olduğu KA - leri için ailemle birlikte bu coşkulu günü SIRGA, UMTAS, CİRİT roket ve füzele - kutlamaya gittiğimizde hipodromda ku - rini canlı ve yakından görmek benim rulan “Türk Silahlı Kuvvetleri Sergisi”nde ve ailem için büyük gurur kaynağı endamıyla gözleri alan Milli gururumuz oldu.

Roketsan’da çalışmanın ayrıcalığını bir kez daha 30 Ağustos Zafer Bayra - mı’nda hissetmenin onurunu yaşadım. Sergi alanında ürünlerimizin sergilen - mesi ve herkesin hayranlıkla bakıp tek Yönetim Kurulu Başkan Vekilimiz Tümg. tek yanında fotoğraf çektirmesi, ATAK (E) Zafer ÇAMLICA üst yönetimi temsilen helikopterini, UMTAS ve CİRİT füzeleri - atış alanlarında Roketsan personeli ile mizin başarılı bir şekilde entegrasyonu testlere iştirak etmektedir. yapılmış halde görmek biz çalışanları gururlandırdı. Bu büyük projelerde Her türlü hava, arazi ve zorlayıcı koşullar emegi geçen en üst yönetimden en altında tüm personelin birlik ve beraber - alt çalışana kadar olan bütün Roketsan liğinin göstergesi olan bu uygulama, çalışanlarına teşekkür ederim. personelimiz arasındaki sevgi, saygı, huzur ve güven ortamını doğrudan et - Yalçın TAŞDELEN kilemekte, bu da Roketsan’ı üstün başa - rılara ulaştırmaktadır. tedarik direktörlüğü bölüm yemeği

12 Aralık 2014 tarihinde İTÜ Yüksek Mü - hendisleri Birliği’nde; Tedarik Direktör - Birlik, beraberlik, dayanışma ve ekip ru - lüğü yıllık bölüm yemeği, birimlerde hunun sağlandığı gecede herkes iş çalışan personelin tamamının ve eşleri - stresinden uzaklaşarak gecenin geç sa - nin katılımı ile gerçekleştirildi. atlerine kadar eğlendi.

67

sayı 6 ocak 2015 misafirlerimiz başbakan yardımcısı prof. dr. emrullah işler’in roketsan ziyareti Başbakan Yardımcısı Prof. Dr. Emrullah İŞLER, 21 Ağustos 2014 tarihinde Roketsan tesislerine resmi bir ziyaret gerçekleştirdi.

Heyet, Roketsan Yönetim Kurulu Baş - kanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA ve Genel Müdür Selçuk YAŞAR tarafından karşılanarak şirketin genel tanıtımı, ürün ve yeteneklerini kapsayan bir brifing ve - rildi.

misafirlerimiz

7 Temmuz 2014 8 Temmuz 2014 Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanı Tümg. (E) Veysi SUNAL ve Tuğg. (E) Bülent AKER'in Ziyareti Tümg. Erdoğan AKYOL ve Beraberindeki Heyetin Ziyareti 69 roketsan dergisi misafirlerimiz

15 Temmuz 2014 22 Temmuz 2014 Kara Kuvvetleri Komutanlığı 61. Dnm. Astsb. Tml. Kursiyerlerinin Ziyareti 52. Dnm. Hlkp. Plt. Sb. Tml. Kursiyerlerinin Ziyareti

23 Temmuz 2014 14 Ağustos 2014 Moğolistan Heyetinin Ziyareti Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. İsmail DEMİR ve Beraberindeki Heyetin Ziyareti

25 Ağustos 2014 4 Eylül 2014 Çin Büyükelçisi Yu HONGYANG’ın Ziyareti Deniz Harp Akademisi Komutanlığı Heyetinin Ziyareti

70 sayı 6 ocak 2015 misafirlerimiz

10 Eylül 2014 15 Eylül 2014 Hava Harp Akademisi Komutanlığının Ziyareti Aspilsan Yönetim Kurulu Başkanı Tuğg. (E) Şendoğan KARAKUŞ ve Genel Müdür Tuğg. (E) Hasan DEMİRCİOĞLU’nun Ziyareti

17 Eylül 2014 17 Eylül 2014 BAE Tawazun Heyetinin Ziyareti K.K.K. Gn. P. P. Başkanı Tümg. Atilla ŞİRİN’in Ziyareti

28 Eylül 2014 2 Ekim 2014 Kazakistan Cumhuriyeti Savunma Bakan Yardımcısı ve Ürdün Heyetinin Ziyareti Beraberindeki Heyetin Ziyareti 71 roketsan dergisi misafirlerimiz

14 Ekim 2014 15 Ekim 2014 Vietnam Heyetinin Ziyareti Bangladeş Heyetinin Ziyareti

16 Ekim 2014 23 Ekim 2014 Yabancı Askeri Ataşeler Heyetinin Ziyareti TSK Aükhem K.lığı Heyetinin Ziyareti

30 Ekim 2014 6 Kasım 2014 SASAD Genel Sekreteri Hüseyin BAYSAK’ın Ziyareti Kore Heyetinin Ziyareti

72 sayı 6 ocak 2015 misafirlerimiz

13 Kasım 2014 14 Kasım 2014 İngiltere Heyetinin Ziyareti Belarus Heyetinin Ziyareti

14 Kasım 2014 11 Aralık 2014 TSK İstihbarat Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı Nijerya Heyetinin Ziyareti Kursiyerlerinin Ziyareti

18 Aralık 2014 26 Aralık 2014 General ve Amiral Oryantasyon Eğitimi Kapsamındaki MSB Müsteşar Teknoloji ve Koordinasyon Yrd. Tuğg. Şaban Heyetin Ziyareti UMUT’un Ziyareti 73 roketsan dergisi roketsan ve sanat yönetim kurulu başkanı vekilimiz tümg. (e) zafer çamlıca’nın yağlı boya resim sergisi

Roketsan Yönetim Kurulu Başkanı Vekili Tümg. (E) Zafer ÇAMLICA; 24-30 Kasım 2014 tarihleri arasında Merhume Öğretmen Nezihe AYCAN KADIOĞLU ve tüm öğretmenlerimiz adına memleketi Safranbolu ’da yağlı boya resim sergisi açtı.

Bşk. Kızıltan ULUKAVAK, diğer mülki ve Zafer ÇAMLICA’nın Harp Akademile - Söz konusu serginin açılışına; Karabük idari amirler ile sivil toplum kuruluşları ve rinde öğretmenidir. Her iki komutanımız Valisi Orhan ALİMOĞLU, Karabük Gar - Safranbolulu sanatseverler katıldı. Türk Silahlı Kuvvetlerindeki görevlerini nizon Komutanı Kd. Alb. Samit TOKMAK, başarı ile tamamlamayı müteakip, son Safranbolu Kaymakamı Murat BULACAK, Safranbolu’da üç nesil öğrenci yetiştir - üç yıldır Roketsan’ın en üst yönetiminde; Safranbolu Belediye Bşk. Dr. Necdet miş çok başarılı bir öğretmen olan yıllar öncesine dayanan silah arkadaşlığı AKSOY, Safranbolu Kültür ve Turizm Nezihe AYCAN KADI - ve öğretmen öğrenci ilişkisini çalışmala - Vakfı Ynt. Krl. Bşk. Şefik DİZDAR, Safran - OĞLU; emekli olduktan rına yansıtarak, karşılıklı sevgi, saygı, bolu Eski Belediye sonra da tüm hayatını güven ve huzur ortamı içinde Roket - Safranbolu ve ülke - san’da da büyük başarılara imza atmış - mize hizmet için ada - lardır. mış bir vatan- severdir. Bu serginin Safranbolulular ve Safranbolu’ya gelen tüm öğretmenleri - yerli ve yabancı misafirler, resim sergi - miz adına, öğret - sine çok yoğun ilgi gösterdi. Sergilenen menler gününde resimler sanatseverlerin beğenisini ka - açılmış olması zandı. En çok ilgi çekenlerden birisi de büyük önem taşı - “Roketsan’ın 25’inci Yıl Tablosu” oldu. maktadır. Bu durum, diğer bir Bir diğeri de Zafer ÇAMLICA’nın 1946- yönüyle de özel - 1971 yılları arasında Karabük Demir lik arz etmekte - Çelik Fabrikası’nda işçi olan babası Mer - dir; Roketsan hum Ali ÇAMLICA’nın tablosu oldu. Söz Yönetim Ku - konusu tablo, KARDEMİR A.Ş. Gn. Md. rulu Başkanı Fadıl DEMİREL tarafından vefa örneği Safranbolu Korg. (E) Dr. Eyüp KAPTAN, gösterilerek KARDEMİR A.Ş. Yönetim Ku - Ekspres 1986 yılında Binbaşı rütbesinde, Yüzbaşı rulu toplantı odasına asıldı. 74 sayı 6 temmuz 2014 roketsan ve sanat fotoğraf sergisi Osman MERTTOPÇUOĞLU’nun fotoğrafları, 26 Kasım - 21 Aralık 2014 tarihleri arasında CerModern sanat merkezinde, “Ankara’da Fotoğraf, Fotoğrafçılar - II” başlığı altında açılan fotoğraf sergisinde, sanatseverlerle buluştu.

Özgeçmiş

Osman MERTTOPÇUOĞLU, 1965’te İstanbul’da doğdu. 1987’de Boğaziçi Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. Daha sonra Orta Doğu Teknik Üni - versitesi Makina Mühendisliği Bölümü’nde sırasıyla Yüksek Lisans ve Doktora program - larını tamamladı. Fotoğrafla 1992 senesinde Ankara AFSAD’da Mehmet Arslan GÜVEN’den aldığı Temel Fotoğraf seminerleri ile tanıştı.

Yarışmalarda ödüller aldı, karma sergilere katıldı. Eserleri çeşitli etkinliklerde, fotoğraf günlerinde defalarca gösterildi, fotoğraf ve röportajları çeşitli dergilerde yayımlandı, jüri üyelikleri yaptı. “Paskalya Adası”, “Ada Renkleri”, “Seyahatlerimden”, “Maya Dünyası - Eskiden Yeniye” isimli kişisel sergileri, yurt içinde (12) ve yurt dışında (6) tekrarlandı.

75 roketsan dergisi basın’da roketsan

Savunma ve Havacılık

Defence Turkey

76 sayı 6 ocak 2015 basın’da roketsan

MSI

MSI www. milscint.com 77 roketsan dergisi basın’da roketsan

C4 Defence

Bilim Dünya Teknik Özel Ek 78 sayı 6 ocak 2015 basın’da roketsan

HaberTürk HaberTürk Ankara

Dünya

79 roketsan dergisi basın’da roketsan

Sabah Milliyet

Star Yeni Yeni Şafak Akit 80 sayı 6 ocak 2015 basın’da roketsan

Akşam Hürriyet Daily News

Al Defaiya

Jane’s Arabian Aerospace 81 roketsan dergisi basın’da roketsan

Military Science Intelligence

Reuters Defense Rising Path News of New Turkey

Region Türkiye Sözcü Plus 82 sayı 6 ocak 2015 basın’da roketsan

Savunma ve Havacılık

Safranbolu Ekspres 83