Kalendarz Goleszowski 2013
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kalendarz Goleszowski 2013 Gmina Goleszów Redakcja: Małgorzata Szteler-Furmaniuk Autorzy artykułów: Tomasz Beczała, Magdalena Dziendziel, Franciszek Giecek, Tomasz Jaszowski, Albin Klim- czak, Bogusław Konecki, Lidia Lankocz, Paweł Piotr Małysz, Kamil Podżorski, Jan Puczek, Zenon Sobczyk, Janusz Spyra, Leszek Tyrna, Kazimierz Wisełka, Bogdana Zakolska. Zdjęcia lotnicze: Grzegorz Fedrizzi Skład, przygotowanie do druku i druk: Wydawnictwo ARKA, www.arkadruk.pl Nakład 1000 egz. Wydawca: Gmina Goleszów 43-440 Goleszów ul. 1 Maja 5 tel. 33 479 05 10 [email protected] www.goleszow.pl Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania zmian i skrótów w dostarczonych artykułach. ISBN 978-83-936146-1-5 Grudzień 2012 Drodzy Państwo! Miło mi zaprosić do lektury kolejnego, trzynastego już, wydania Kalendarza Goleszowskie- go. Dzięki dofi nansowaniu pozyskanemu przez Gminę Goleszów ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Obszarów Wiejskich publikację rozprowa- dzać możemy nieodpłatnie. Tym razem zebrane materiały dotyczą nie tylko samej Gminy Goleszów, ale są również kom- pendium wiedzy na temat ościennych gmin. Autorem artykułu na temat dziejów gmin tworzą- cych Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina” jest Tomasz Jaszowski. Kazimierz Wisełka podzieli się z nami doświadczeniem zebranym na przełomie trzydziestu lat pracy z samorządem, a także opowie co, jak i kiedy udało się zrobić w Godziszowie. Z materiału Janusza Spyry dowiemy się, jak oszczędzano na przełomie ostatnich czterech wieków na Śląsku Cieszyńskim, poznamy historię kas oszczędnościowych i instytucji bankowych na naszym terenie. Ciekawe wspomnienia członków oddziału partyzantów przedstawia Franiszek Giecek w ar- tykule „Rycerze XX wieku na Czantorii”. O losach Ochotniczej Straży Pożarnej w Cisownicy pisze Bogusław Konecki. Prezentuje za- rys historyczny oraz obecne funkcjonowanie i zakres jej działalności. Źródła kultywowanych obrzędów na naszym terenie oraz specyfi kę przeróżnych zwyczajów, magicznych wierzeń i zabobonów opisuje w ciekawym materiale Lidia Lankocz. Próbuje przybli- żyć Czytelnikom motywy ludzkich zachowań, które fragmentarycznie przetrwały w tradycjach do dnia dzisiejszego. Natomiast dokładną historię swojego starego domu w Cisownicy przedsta- wił Jan Puczek. To bardzo interesujący artykuł, urozmaicony starymi fotografi ami. W rozdziale „Odpryski przeszłości” autorstwa Magdaleny Dziendziel, poznamy historię ży- cia Jeana Bartischana, więźnia goleszowskiej fi lii podobozu Auschwitz. Zawarte w materiale wąt- ki z jego życia przeplatane są fragmentami listów i wspomnień oraz ciekawymi ilustracjami. Skarbnicą wiedzy na temat grzybów i mrówek są artykuły Tomasza Beczały i Kamila Pod- żorskiego, którzy w znakomity sposób odkrywają przed nami tajniki przyrody. Kamil Podżorski opracował również teksty dotyczące świata roślin i zwierząt, umieszczone obok kalendarium. Rozdział „Rozważania na temat…” autorstwa Leszka Tyrny i Albina Klimczaka dotyczy tym razem religii. Zapraszam do zgłębienia wiedzy na temat czasów pogańskich i obecnej sytuacji kościoła w Polsce. Zaś na turystyczny szlak zabierze nas prezes koła PTTK „Ślimoki” Zenon Sobczyk. Tym razem odwiedzimy intrygującą Krwawą Hrabinę w ruinach słowackiego zamku. Prezentujemy również poezję Bogdany Zakolskiej oraz Pawła Piotra Małysza. Na koniec krótko przypominamy najważniejsze wydarzenia w gminie z ostatniego roku. Korzystając z okazji pragnę serdecznie podziękować wszystkim autorom materiałów, dzięki którym powstał kalendarz, za zaangażowanie i bezinteresowna pracę, a w szczególności dziękuję zastępcy wójta Tomaszowi Jaszowskiemu za wszelką okazaną pomoc. „Kalendarz Goleszowski 2013” dostępny jest także w wersji elektronicznej na www.goleszow.pl. W imieniu zespołu redakcyjnego Małgorzata Szteler-Furmaniuk Kalendarz Goleszowski 2013 STYCZEŃ Opracował Kamil Podżorski Kwiczoł (Turdus pilaris) Kwiczoł jest dość dużym, bo osiągającym ponad 25 cm długości i przeszło 40 cm rozpiętości skrzydeł, barwnym przedstawicielem rodziny drozdowatych (Turdidae), obejmującej około 330 gatunków wy- stępujących na całym świecie. Jego grzbiet ma bar- wę ciepłego brązu, skrzydła są niemal czarne, głowa i nasada ogona – stalowe, z niebieskawym odcie- niem, zaś brzuch – kremowy, czarno nakrapiany. Na naszym terenie występuje przez cały rok, natomiast osobniki należące do populacji północnoeuropej- skich wędrują na zimę do południowych regionów naszego kontynentu. Gniazdo buduje samica, zakła- dając je wysoko w koronach drzew iglastych, by następnie w kwietniu złożyć do niego 5–6 jaj, które sama wysiaduje. Opiekę nad pisklętami pełnią już jednak oboje rodzice, którzy w obronie potomstwa gotowi są zaatakować każdego napastnika, nawet znacznie większego od nich samych (jedną z form defensywy jest obryzgiwanie intruza kałem w trakcie lotu). Pożywienie kwiczołów stanowią głównie owady i inne małe bezkręgow- ce. Jesienią i zimą jadłospis jest ponadto wzbogacany o owoce i nasiona. Obecnie ptak ten objęty jest ochroną, jednak w przeszłości jego mięso uważano za przysmak. Cieka- wostką jest fakt, iż spożywano je bez patroszenia – zawarte w przewodzie pokarmowym owoce traktowano jako rodzaj przyprawy wzbogacającej smak posiłku. 4 Kalendarz Goleszowski 2013 LUTY Jer (Fringilla montifringilla) Przed nastaniem zimy, wiele gatunków ptaków opuszcza nasze tereny, by tę niekorzystną porę roku spędzić na obfi tujących w pokarm terenach o ła- godniejszym klimacie. Jer jest jednak jednym z tych gatunków ptaków dalekiej północy, które właśnie obszar zachodniej i środkowej Europy obrały na miejsce zimowisk. Swą wędrówkę z Syberii i Skan- dynawii jery odbywają w ogromnych stadach, liczą- cych czasem miliony osobników. Rekordowo liczną grupę zanotowano w 1951 r. w pewnym niewielkim, szwajcarskim lesie, gdzie (jak się szacuje) przebywało jednorazowo około 70 milionów ptaków. W ciągu jednego dnia spożyły one pokarm o łącznej masie wynoszącej w przy- bliżeniu 300 ton (były to głównie owoce buka i ziarna kukurydzy pozostałe na polach po jesiennych zbiorach), zaś pozostawiona przez nie warstwa odchodów osiągnęła grubość kilku centymetrów i rozciągała się na przestrzeni ponad 10 ha. Uwagę zwracają jednak nie tylko osobliwe zwyczaje, ale również wyróżniające się jaskrawe ubarwienie omawia- nego gatunku. Szczególnie barwne są samce w szacie wiosennej. Upierzenie zimowe jest nieco bardziej stonowane, ale i w nim nie brak kontrastowych zestawień kolorów: czar- nego, białego i pomarańczowego. O tej porze roku przedstawiciele obu płci wyglądają tak samo. 5 Kalendarz Goleszowski 2013 MARZEC Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) Marzec to miesiąc, w którym z zimowego odrętwie- nia budzą się zaskrońce. Są to najpospolitsze z na- szych węży. Długość ciała dorosłego osobnika może przekraczać 150 cm, ale większość z nich osiąga nie więcej niż metr. Ciało tego gada pokrywa łuska bar- wy szarej, oliwkowej lub lekko brunatnej, zaś cechą charakterystyczną są żółte plamy za skroniami, od których wywodzi się nazwa węża. Jest to gatunek niejadowity, zupełnie niegroźny dla człowieka, choć, niestety, często przez ludzi bezwzględnie tępiony, na skutek pomyłki ze żmiją zygzakowatą, która, o czym należy pamiętać, tak jak i zaskroniec, jest gatunkiem objętym na terenie kraju ścisłą ochroną. Zaskroniec prowadzi wodno–lądowy tryb życia i poluje głównie w pobliżu zbiorników wodnych, zaś jego ofi arami padają przeważnie płazy. Potrafi znakomicie pływać i nurkować, które to umiejętności wykorzystuje pod- czas polowania. Latem samica składa około 30 jaj, zagrzebując je w stertach butwiejących liści lub nawozu. Wytwarzane podczas procesów rozkładu ciepło zapewnia lęgowi wła- ściwą temperaturę niezbędną do inkubacji. Co ciekawe, u osobników zamieszkujących obszary o chłodnym klimacie (północna część naszego kontynentu) proces ten zachodzi wewnątrz ciała samicy, zaś młode wylęgają się z jaj już w chwili ich składania. 6 Kalendarz Goleszowski 2013 KWIECIEŃ Ziarnopłon wiosenny (Ranunculus fi caria) Na kwiecień przypada pełnia kwitnienia ziarnopłonu wiosennego – jednego z przedstawicieli licznie u nas reprezentowanej rodziny jaskrowatych (Ranuncu- laceae). Jest to niewysoka roślinka o sercowatych liściach i intensywnie na żółto zabarwionych kwia- tach, które jednak, pod wpływem światła słoneczne- go, często bledną, stając się niemal białe. Ziarnopłon rośnie najczęściej na stanowiskach półcienistych – w lasach i wśród zarośli. Dawniej liście tej rośliny sto- sowano jako składnik sałatek spożywanych na przed- nówku. Mimo pewnych właściwości leczniczych (m.in. posiada korzystny wpływ na odprowadzanie toksyn z organizmu i odporność), obecnie odradza się jej stosowania, ze względu na zawartość niewielkiej ilości toksycz- nej substancji – protoanemoniny, której stężenie zwiększa się wraz ze wzrostem rośliny (bezpieczne jest spożywanie wyłącznie bardzo młodych liści zbieranych wczesną wio- sną). Na uwagę zasługuje sposób rozsiewania się nasion omawianej rośliny. Pokrywa je tzw. elajosom (ciałko mrówcze) – warstwa smacznej, pożywnej i bogatej w tłuszcz substancji, przyciągającej mrówki. Owady transportują nasiona do swych podziemnych mrowisk (często zlokalizowanych w znacznej odległości od rośliny macierzystej), gdzie następnie kiełkują (spożycie elajosomu nie przynosi im żadnego uszczerbku). 7 Kalendarz Goleszowski 2013 MAJ Bielinek kapustnik (Pieris brassicae) Bielinek kapustnik to niewątpliwie jeden z najbar- dziej znanych, ale zarazem i nielubianych gatun- ków krajowych motyli. Jest to owad, w porównaniu z innymi gatunkami bielinków, dość duży – osiąga rozpiętość