------
Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha)
Wykonanie:
Autorzy opracowania: mgr in ż. Izabela Palm ąka mgr in ż. Łukasz Piechnik mgr in ż. Zuzanna Szuliga-Król dr Emanuela Karasiewicz mgr Tomasz Palm ąka
Warszawa, grudzie ń 2014 r.
------Green LIGHT www.glight.pl ul. Podskarbi ńska 8A/53 [email protected] 03-833 Warszawa tel. +48 515 091 282 tel./fax: +48 22 401 31 13 tel. +48 693 852 005 Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
SPIS TREŚCI
1. WST ĘP ...... 3 2. CEL I ZAKRES PRACY ...... 4 3. METODYKA OPRACOWANIA ...... 6 4. CZ ĘŚĆ OGÓLNA ...... 8 4.1. Poło żenie gminy ...... 8 4.2. Gospodarka ...... 8 4.3. Charakterystyka fizjograficzna ...... 9 4.4. Klimat ...... 10 4.5. Lasy ...... 11 5. INWENTARYZACJA FLORYSTYCZNA ...... 13 5.1. Dotychczasowy stan wiedzy o szacie ro ślinnej ...... 13 5.2. Potencjalna ro ślinno ść naturalna gminy ...... 14 5.3. Ro ślinno ść rzeczywista ...... 14 5.3.1. Ro ślinno ść doliny rzeki Sztoły ...... 17 5.3.2. Dolina rzeki Przemszy (odcinek na terenie gminy miejskiej Bukowno) ...... 23 5.3.3. Tereny byłej Kopalni Piasku „Szczakowa” ...... 26 5.3.4. Ro ślinno ść pozostałych terenów opracowania ...... 32 5.3.5. Inwentaryzacja ro ślin – zestawienie tabelaryczne ...... 34 5.3.6. Ogólna charakterystyka flory ...... 52 5.3.7. Gatunki prawnie chronione ...... 52 5.3.8. Gatunki ekspansywne i inwazyjne ...... 54 5.3.9. Przyczyny przeobra żeń szaty ro ślinnej ...... 55 5.4. Pomniki przyrody o żywionej i nieo żywionej ...... 55 5.4.1. Pomniki przyrody ...... 55 5.5. Potrzeby ochrony cennej flory w świetle zagro żeń ...... 55 6. INWENTARYZACJA FAUNISTYCZNA ...... 56 6.1. Wyniki inwentaryzacji wybranych grup fauny w gminie ...... 56 6.1.1. Ogólna charakterystyka fauny ...... 57 6.1.2. Kr ęgowce ...... 57 6.2. Gatunki introdukowane i ekspansywne ...... 66 7. PRZYRODA NIEO ŻYWIONA I KRAJOBRAZ ...... 67 7.1. Poło żenie geograficzne ...... 67 7.2. Surowce mineralne, geologia ...... 67 7.3. Ukształtowanie powierzchni ...... 68 7.4. Hydrologia ...... 69 1 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
7.4.1. Wody powierzchniowe ...... 69 7.4.2. Wody podziemne ...... 70 7.5. Gleby ...... 71 7.6. Walory krajobrazowe ...... 71 7.7. Zagospodarowanie turystyczne gminy ...... 72 8. WALORYZACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 74 9. OCHRONA PRZYRODY ...... 83 9.1. Obszary i obiekty cenne pod wzgl ędem przyrodniczym ...... 83 9.1.1. Istniej ące na terenie opracowania formy ochrony przyrody ...... 83 9.1.2. Użytek ekologiczny ...... 83 9.2. Obiekty przewidziane do ochrony zasobów przyrodniczych ...... 85 9.2.1. Użytki ekologiczne ...... 85 10. WYZNACZENIE GRANIC PROPONOWANYCH TERENÓW CHRONIONYCH ...... 88 10.1.1. Użytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły” ...... 88 10.1.2. Użytek ekologiczny „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”...... 88 11. OGÓLNE WSKAZANIA KONSERWATORSKIE ...... 90 12. ZAKAZY I NAKAZY DLA PROPONOWANYCH FORM OCHRONY PRZYRODY ...... 92 13. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ...... 93 14. SPIS ZAŁ ĄCZNIKÓW ...... 96 15. BIBLIOGRAFIA ...... 97
2 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
1. Wst ęp
Niniejsze opracowanie wykonane zostało przez firm ę Green Light Izabela Palm ąka z siedzib ą w Warszawie (03-833), przy ulicy Podskarbi ńskiej 8A/53, na zlecenie gminy Bukowno, na podstawie umowy zawartej w dniu 09.05.2014 r. i obejmuje swoim zakresem południowo-zachodni ą cz ęść gminy Bukowno. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza daje informacje o stanie przyrody gminy, jej zasobach i walorach. Poni ższe dane mog ą pomóc przy podejmowaniu szeregu decyzji wa żnych dla funkcjonowania gminy, w zakresie zagadnie ń społecznych, ekonomicznych, kulturowych i gospodarczych, a tak że dla skutecznej ochrony zasobów przyrodniczych. Niniejsze opracowanie zawiera tak że informacje dotycz ące mo żliwo ści rozwoju turystyki na danym terenie. Wskazuje potencjalne miejsca, gdzie rozwój rekreacji jest wskazany ze wzgl ędu na ich du że warto ści przyrodnicze i krajobrazowe, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska.
3 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
2. Cel i zakres pracy
Przedmiotem opracowania jest inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno (powiat olkuski, województwo małopolskie). Niniejsza praca stanowi kontynuacj ę bada ń środowiska przyrodniczego przeprowadzonych w 2013 i 2014 r. dla południowo-wschodniej cz ęś ci gminy i zebranych w opracowaniu „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap I (powierzchnia ok. 1450 ha)”. Szczegółowymi badaniami obj ęto dwa obszary: dolin ę rzeki Sztoły, dolin ę rzeki Przemszy oraz cz ęść terenu byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”, pokrytego sieci ą kanałów w północno-wschodniej cz ęś ci opracowania (na południe od Kanału Głównego i na zachód od Drogi Bolesławskiej). Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie władzom lokalnym, wojewodzie i innym słu żbom, informacji o walorach przyrodniczych gminy. Wiedza ta pozwoli na świadome kształtowanie ładu przestrzennego gminy, unikni ęcie pomyłek planistycznych oraz kolizji i konfliktów pomi ędzy słu żbami ochrony przyrody i organizacjami ekologicznymi, a planistami i lokalnym społecze ństwem reprezentowanym przez administracj ę samorz ądow ą. Przydatna b ędzie na etapie sporz ądzania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, opracowa ń ekofizjograficznych, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz w bie żą cej pracy, jako materiał wyj ściowy przy podejmowaniu wa żnych decyzji gospodarczych oraz działa ń w zakresie ochrony przyrody. Inwentaryzacji i waloryzacji poddano środowisko przyrodnicze (flora, fauna, siedliska przyrodnicze), wizualne i kulturowe terenu opracowania.
Rysunek nr 1. Zakres opracowania.
Teren obj ęty opracowaniem to południowo-zachodnia cz ęść gminy Bukowno. Przestrzenny zakres opracowania wyznaczyła od zachodu i południa granica ww. gminy, od 4 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------wschodu granica biegnie w formie linii prostej wyznaczonej od miejsca, gdzie rzeka Sztoła przepływa pod ul. Mostow ą do punktu wyznaczonego przez przeci ęcie si ę drogi prowadz ącej z Podlesia do Czy żówki z granic ą gminy (jest to zachodnia granica opracowania „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap I). Granic ę północn ą stanowi ą najpierw tory kolejowe biegn ące przez miasto Bukowno, nast ępnie linia prosta poprowadzona z punktu przeci ęcia ww. torowiska z ul. Borowsk ą do punktu wyznaczonego przez przeci ęcie ście żki le śnej z granic ą gminy. Dodatkowo poszerzono teren opracowania o tereny s ąsiaduj ące z osad ą Ryszka, poło żone poza gmin ą Bukowno (granica poprowadzona dolin ą rzeki Białej Przemszy i ście żkami le śnymi), aby móc w niniejszym opracowaniu zinwentaryzowa ć obszar uj ścia rzeki Sztoły do Białej Przemszy.
5 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
3. Metodyka opracowania
Etapy wykonywania pracy: 1. analiza materiałów studialnych i literatury dotycz ącej środowiska przyrodniczego terenu (opracowania z ostatnich 20 lat): • „Flora ro ślin naczyniowych projektowanego Obszaru Chronionego Krajobrazu ‘Dolina Sztoły’”; 2001 r. B. Bacler • „Szata ro ślinna projektowanego rezerwatu przyrody ‘Diabla Góra’ koło Bukowna na Wy żynie Śląskiej”; 2000 r. K. J ędrzejko, A. Stebel, T. Szczypek, S. Wika • „Ocena walorów przyrodniczych Doliny Rzeki Sztoły”; 1994 r. S. Cabała • „Koncepcja szlaków turystycznych gminy Bukowno”; 2012 r. K. J. Pucek, • „Szlaki turystyczne okolic Bukowna”; 2014 r. UM w Bukownie • „Program Ochrony Przyrody – Plan urz ądzania lasu dla Nadle śnictwa Chrzanów na okres gospodarczy od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2019 r.”; Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Krakowie 2. badania terenowe (15.04.-15.09.2014 r. wykonano wg wytycznych i zasad opracowywania inwentaryzacji przyrodniczych Katedry Botaniki Le śnej i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie). W ramach prac wykonano: • spisy florystyczne wyró żniaj ących si ę zbiorowisk • list ę zwierz ąt wyst ępuj ących na terenie opracowania • punktowe oznaczenie na mapie ro ślin i zwierz ąt obj ętych ochron ą gatunkow ą • dokumentacj ę fotograficzn ą terenu opracowania obejmuj ącą: faun ę i flor ę, zbiorowiska ro ślinne oraz elementy krajobrazowe 3. wyznaczenie struktury przyrodniczej terenu opracowania i waloryzacj ę jednostek przyrodniczych 4. wskazanie obiektów i obszarów, które powinny zosta ć obj ęte ochron ą prawn ą 5. wyznaczenie granic proponowanych obszarów chronionych.
Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno polegała na zinwentaryzowaniu flory, siedlisk przyrodniczych, fauny i przyrody nieo żywionej obszaru obj ętego opracowaniem, podziale terenu na jednostki przyrodnicze i ich waloryzacji, a nast ępnie wyznaczeniu obszarów proponowanych do obj ęcia ochron ą prawn ą. Do analizy terenu opracowania posłu żyły mapy topograficzne i tematyczne (w skali 1:10 000, 1:25 000 i 1:50 000). Przy wykonywaniu inwentaryzacji terenu opracowania najpierw przeanalizowano materiały źródłowe, a nast ępnie przeprowadzono badania terenowe (w terminie od 15.04.2014 r. do 15.09.2014 r.) maj ące na celu zebranie informacji na temat środowiska przyrodniczego. Otrzymane wyniki porównano z zaobserwowanymi ju ż w minionych latach na terenie opracowania gatunkami ro ślin - ze szczególnym uwzgl ędnieniem tych, które s ą obj ęte ochron ą gatunkow ą - oraz siedlisk przyrodniczych. Na podstawie bada ń terenowych wykonano spisy florystyczne wyró żniaj ących si ę zbiorowisk, a tak że list ę zwierz ąt wyst ępuj ących na terenie opracowania. Ponadto punktowo oznaczono na mapie (Zał ącznik nr 5) stanowiska ro ślin i zwierz ąt obj ętych ochron ą gatunkow ą. Jednocze śnie wykonywano w
6 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------terenie dokumentacj ę fotograficzn ą obejmuj ącą: faun ę i flor ę, zbiorowiska ro ślinne oraz elementy krajobrazowe. Dokonano analizy stanu środowiska przyrodniczego i krajobrazu na terenie opracowania. Wyniki analizy przedstawiono na mapach: - Analiza struktury przyrodniczej terenu opracowania (Zał ącznik nr 1) - Korytarze ekologiczne na terenie opracowania (Zał ącznik nr 2). Wyniki analizy struktury przyrodniczej pozwoliły wyznaczy ć jednostki przyrodnicze na terenie opracowania (Zał ącznik nr 3), które nast ępnie zwaloryzowano (Zał ącznik nr 4). Waloryzacj ę przeprowadzono przy wykorzystaniu kryteriów, którym przypisano punkty w skali od 3 do 0. Otrzymana suma punktów pozwoliła zidentyfikowa ć cztery kategorie terenów: - Tereny o najwy ższych walorach przyrodniczych - Tereny o wysokich walorach przyrodniczych - Tereny cenne pod wzgl ędem przyrodniczym - Tereny przeci ętne pod wzgl ędem przyrodniczym. Dokładny sposób przeprowadzenia waloryzacji przedstawiono w punkcie 8. Wyniki waloryzacji środowiska przyrodniczego zostały przedstawione w Zał ączniku nr 4. Przeprowadzona waloryzacja jednostek przyrodniczych i inwentaryzacja pozwoliły na wskazanie terenów do obj ęcia ochron ą prawn ą (Zał ącznik nr 5). Dokładny sposób wyznaczenia granic proponowanych obszarów chronionych przedstawiono w punkcie 10. Dla całego terenu opracowania przedstawiono zalecenia konserwatorskie maj ące nada ć kierunek zagospodarowania tych miejsc lub wskaza ć istniej ące zagro żenia, natomiast dla proponowanych i istniej ących obszarów chronionych wyznaczono granice i opracowano wytyczne do ochrony w formie zalece ń ochronnych i zakazów.
7 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
4. Cz ęść ogólna
4.1. Poło żenie gminy
Gmina Bukowno poło żona jest w południowo-zachodniej cz ęś ci powiatu olkuskiego, w województwie małopolskim (w jego północno–zachodniej cz ęś ci). Obszar miejski gminy Bukowno znajduje si ę w połowie odległo ści pomi ędzy Krakowem a Katowicami, w jednakowej odległo ści od obu miast – ok. 40 km. Gmina Bukowno s ąsiaduje od wschodu z gmin ą Olkusz, od północnego-wschodu z gmin ą Bolesław (powiat olkuski, woj. małopolskie), od północnego-zachodu z gmin ą Sławków (powiat b ędzi ński, woj. śląskie), od południa z gmin ą Trzebinia (powiat chrzanowski, woj. małopolskie), natomiast od południowego-zachodu z gmin ą Miasta Jaworzno (powiat m. Jaworzno, woj. śląskie).
Rysunek nr 2. Gmina Bukowno na tle powiatu olkuskiego
4.2. Gospodarka
Obszar gminy Bukowno od lat zwi ązany jest z przemysłem. Główn ą rol ę odegrał tu przemysł wydobywczy i hutniczy, a rozwijał si ę na bazie funkcjonowania Zakładów Górniczo-Hutniczych „Bolesław” oraz odkrywkowej Kopalni Piasku „Szczakowa”. Obecnie głównym zakładem przemysłowym nadal s ą Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław” S.A. Jest to najwi ększy producent cynku oraz koncentratów ołowiowo- cynkowych w Polsce. Przemysł. Gmina Bukowno ma charakter przemysłowy - dominuje tutaj przemysł wydobywczy i hutnictwo. Poni żej wymienione s ą główne zakłady: - Zakłady Górniczo-Hutniczych „Bolesław” S.A. nale żą ce do Grupy Kapitałowej Stalprodukt S.A. Aktualnie ZGH ”Bolesław” S.A. to nowoczesny kompleks wydobywczo-
8 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------hutniczy. W cz ęś ci hutniczej produkowany jest najwy ższej czysto ści cynk elektrolityczny oraz stopy cynku. Spółka jest głównym dostawc ą cynku i stopów na rynku krajowym oraz znacz ącym dostawc ą na rynki krajów s ąsiaduj ących. - Odkrywkowa Kopalnia Piasku „Szczakowa” (nale żą ca obecnie do DB Schenker Rail Polska S.A. w Zabrzu) wydobywaj ąca piasek kwarcowy o parametrach techniczno- jako ściowych umo żliwiaj ących jego wielorakie zastosowanie. Rolnictwo . Na terenie gminy rolnictwo jest słabo rozwini ęte, co ma zwi ązek z obecno ści ą na tym obszarze gleb o słabej bonitacji. Ponadto gleby zostały silnie zdegradowane w wyniku działalno ści przemysłowej. Koncentracja przemysłu wydobywczego i hutniczego, szybki rozwój miasta Bukowna oraz g ęsta sie ć drogowa i kolejowa, spowodowały trwałe przeobra żenia tego obszaru, czego konsekwencj ą jest zanieczyszczenie wód, powietrza atmosferycznego, ska żenia gleb, deformacje terenu, zaburzenia stosunków hydrologicznych. Ww. czynniki utrudniaj ą i ograniczaj ą rozwój rolnictwa, głównie z uwagi na bardzo du żą zawarto ść metali ci ęż kich w glebach. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach w oparciu o przeprowadzone badania gleby okre ślił uwarunkowania dla produkcji rolniczej uwzgl ędniaj ące ska żenie gleb na terenie gminy Bukowno. Według ww. oceny tereny rolne osiedla Podlesie znalazły si ę w grupie terenów o lokalizacji „niekorzystnej B”. Lokalizacj ę całego pozostałego obszaru opracowania okre ślono jako „wybitnie niekorzystn ą C”. Z uwagi na ska żenie kadmem najbardziej korzystna jest uprawa ro ślin przemysłowych, dopuszcza si ę tak że upraw ę zbó ż i mieszanek zbo żowych. Nie stwierdzono przeciwwskaza ń do uprawy truskawek, ro ślin str ączkowych oraz buraków cukrowych. Nie zaleca si ę natomiast uprawy warzyw gruntowych (marchwi, pietruszki, buraków oraz kapusty i ziemniaków). Według Narodowego Spisu Rolnego z 2010 r. ilo ść gospodarstw rolnych na terenie gminy Bukowno wynosiła 478 (w tym 191 prowadziło działalno ść rolnicz ą). W strukturze zasiewów dominuj ą ziemniaki, warzywa gruntowe, pszenica jara i j ęczmie ń jary. W śród zwierz ąt gospodarskich dominuje chów drobiu oraz trzody chlewnej. Turystyka . Na terenie gminy istniej ą dogodne warunki do wypoczynku i turystyki weekendowej. Zwi ązane to jest z uwarunkowaniami historycznymi (wykorzystanie tych terenów pod turystyk ę weekendow ą np. dla mieszka ńców Olkusza), a tak że z dobrze zachowanymi terenami o du żych walorach przyrodniczych (lasy, dolina Sztoły, Diabla Góra) i istniej ącą infrastruktur ę turystyczn ą. Według danych GUS na rok 2013 w gminie z noclegów skorzystało 1024 osób, w tym 3 turystów zagranicznych. Ogromn ą szans ą na rozwój turytyski dla terenu opracowania s ą środki pozyskane od Zarz ądu Województwa Małopolskiego w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, który przyznał gminie Bukowno dofinansowanie na realizacj ę projektu o nazwie „Rozwój infrastruktury turystycznej Miasta Bukowno jako element tworzenia ponadlokalnego produktu turystycznego”. Projekt zakłada, że cały obszar południowej cz ęś ci miasta b ędzie elementem kompleksowej oferty turystyki o charakterze rekreacyjnym (m.in. budowa nowych szlaków turystycznych, spływu kajakowego na Sztole). Inne . Pozostałe funkcje gospodarze gminy to: działalno ść produkcyjna, budownictwo, handel, administracja, słu żba zdrowia i opieka socjalna.
4.3. Charakterystyka fizjograficzna
Obszar miasta poło żony jest w mezoregionie Wy żyna Śląska–Północna. Cz ęść zachodnia i południowa obejmuje Kotlin ę Biskupiego Boru – subregion wyłoniony z 9 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------południowej cz ęś ci regionu Kotlina Przemszy. Cz ęść północno-wschodnia Bukowna znajduje si ę na wzniesieniu Garbu Z ąbkowickiego, subregionu na południowo–wschodnim krańcu progu środkowotriasowego.
a) regionalizacja fizyczno-geograficzna Według fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski (Kondracki 2001) obszar opracowania przedstawia si ę nast ępuj ąco: Obszar Europa Zachodnia Megaregion Pozaalpejska Europa Zachodnia Prowincja Wy żyny Polskie (34) Podprowincja Wy żyna Śląsko-Krakowska (341) Makroregion Wy żyna Śląska (341.1) Mezoregion Garb Tarnogórski (341.12) – północno-wschodnia cz ęść opracowania Mezoregion Pagóry Jaworznickie (341.14) – środkowa, południowa i zachodnia cz ęść opracowania
b) regionalizacja geobotaniczna Pod wzgl ędem podziału geobotanicznego (Matuszkiewicz 2008) teren opracowania le ży w nast ępuj ących jednostkach: Dział Dział Wy żyn Południowopolskich - C Kraina Górno śląska - C.3. Okr ęg Górno śląski Wła ściwy - C.3.1. Region Jaworznia ńsko-Bukownia ński – C.3.1.i
c) regionalizacja przyrodniczo-le śna Pod wzgl ędem podziału przyrodniczo-le śnego (Trampler 1990 i in.) teren opracowania poło żony jest w nast ępuj ących jednostkach: Kraina Małopolska - VI Dzielnica Wy żyny i Pogórza Śląskiego VI.7 Mezoregion Górno śląskiego Okr ęgu Przemysłowego VI.7.a
4.4. Klimat
Gmina Bukowno nale ży (wg E. Romera) do klimatu Wy żyn Środkowych, do krainy klimatycznej śląsko-krakowskiej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi: +7,1°C. Średnia temperatura powietrza okresu wegetacyjnego (IV-X): +12,5°C. Najcieplejszym miesi ącem roku jest lipiec ze średni ą temperatur ą +16,6°C, a najchłodniejszym stycze ń ze średni ą temperatur ą –3,4°C. Średnio w całym roku notuje si ę 82 dni z przymrozkiem. Pierwsze przymrozki przypadaj ą na wrzesie ń, a ostatnie wiosenne na maj. Roczna suma opadów dla obszaru gminy Bukowno wynosi 832 mm. Na przestrzeni roku najwi ększe sumy opadów mo żna odnotowa ć w okresie ciepłym, czyli od maja do sierpnia – gdy przewa żaj ą opady burzowe. Najmniejsze sumy opadów mo żna zaobserwowa ć pocz ątkiem jesieni oraz zim ą. Dominuj ącym kierunkiem wiatru dla gminy Bukowno jest sektor zachodni, z którego pochodzi prawie 45% przypadków wiatru. Omawiany teren cechuje si ę znaczn ą liczb ą cisz (ponad 17% przypadków).
10 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Tabela 1. Dane charakteryzuj ące klimat gminy Bukowno (http://maps.igipz.pan.pl)
CECHY DANE CHARAKTERYSTYCZNE
Średnia pr ędko ść wiatru 2-3 m/s Średnia liczba dni z opadem 170-180 Liczba dni z mgł ą 30-40 Średnia liczba dni z pokryw ą śnie żną 70-80
4.5. Lasy
Lasy na terenie obj ętym opracowaniem to lasy pa ństwowe administrowane przez Nadle śnictwo Chrzanów, obr ęb Szczakowa, który dzieli si ę na nastepuj ące le śnictwa: Sławków, Bukowno, Ci ęż kowice oraz Szczakowa.
Rysunek nr 3. Granice le śnictw w obr ębie terenu opracowania ( źródło: www.katowice.lasy.gov.pl )
Lasy prywatne maj ą niewielki procentowy udział i w wi ększo ści poło żone s ą w północnej cz ęś ci gminy. Na licznych obszarach le śnych lasy reprezentuj ą do ść zró żnicowane siedliska. S ą to, w zale żno ści od budowy podło ża i jednostki geomorfologicznej, nast ępuj ące siedliska: • Bśw - bór świe ży • Bw - bór wilgotny • Bs - bór suchy (miejscami w fazie inicjalnej na suchych zboczach zalesionej piaskowni). • Bb - bór bagienny (niewielkie fragmenty na zalesionej piaskowni w fazie inicjalnej w pobli żu źródlisk) • BM św - bór mieszany świe ży • BMw - bór mieszany wilgotny • BMb - bór mieszany bagienny (cz ęść zalesie ń sosnowych i brzozowych na terenie dawnej KP Szczakowa, w pobli żu Boru Biskupiego) 11 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
• LM św - las mieszany świe ży (wyst ępuje na niewielkich fragmentach w Dolinie Sztoły i Przemszy oraz w okolicach Boru Biskupiego) • LMw - las mieszany wilgotny (wyst ępuje na terenie doliny Przemszy w mozaice z lasem mieszanym świe żym) • OlJ - ols jesionowy (niewielkie fragmenty w dolinie Przemszy i Sztoły).
Na terenie opracowania obszary le śne tworz ą zwarty kompleks borów i lasów mieszanych poza: terenami zabudowy miasta Bukowno, osiedla Bór Biskupi i Prze ń, oraz niewielkimi obszarami ł ąk, pastwisk i pól uprawnych w pobli żu wzniesienia Góra Skałka. Przestrzenne rozmieszczenie dominuj ących typów siedliskowych na terenie obj ętym opracowaniem (w zale żno ści od budowy podłoża i jednostki geomorfologicznej) wygl ąda nastepuj ąco: - bór świe ży i wilgotny zajmuje wi ększo ść terenu poło żonego na północ od linii kolejowej, w w ąskim pasie na południe wzdłu ż ww. linii oraz nierównomiernie na pozostałym terenie obj ętym opracowaniem, - bór mieszany świe ży i bór mieszany wilgotny zajmuj ą południowo - zachodnie oraz wschodnie kra ńce terenu Na pozostałym terenie, na niewielkich powierzchniach, znajduj ą si ę drzewostany reprezentuj ące pozostałe siedliskowe typy lasu. Olsy jesionowe, lasy mieszane świe że i lasy mieszane wilgotne wyst ępuj ą w dolinach Sztoły i Białej Przemszy. Natomiast cz ęść zalesie ń dawnej piaskowni składem gatunkowym nawi ązuje do borów mieszanych bagiennych, borów bagiennych, a nawet borów suchych.
W uj ęciu wielofunkcyjno ści lasów zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. 1991 nr 101 poz. 444), lasy na terenie opracowania pełni ą głównie funkcje ochronne (główn ą kategori ą ochronno ści jest kategoria „lasy trwale uszkodzone na skutek działalno ści przemysłu”). W grupie lasów ochronnych wyst ępuj ą nast ępuj ące kategorie: lasy w strefie oddziaływania przemysłu i lasy glebochronne. Ponadto niektóre obszary le śne, na terenie opracowania, wyró żniaj ą si ę szczególnymi walorami przyrodniczymi oraz s ą ostoj ą dla cennej flory i fauny. Na terenie opracowania dominuj ącym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna. Pozostałe gatunki drzew stanowi ące od kilkunastu do kilku procent drzewostanu to: modrzew europejski, brzoza brodawkowata i olsza czarna natomiast najmniejszy udział stanowi ą d ąb szypułkowy, buk zwyczajny, jesion wyniosły i świerk pospolity. Na uwag ę zasługuje bardzo du ży udział gatunków obcych dla dendroflory Polski m. in.: d ąb czerwony, jesion pensylwa ński, modrzew japo ński, sosna Banksa, sosna czarna, sosna smołowa, czeremcha ameryka ńska i topole euroameryka ńskie.
Pod wzgl ędem fitosocjologicznym wyst ępują na terenie opracowania cenne obszary le śne: 1. Łęgi jesionowo–olszowe Fraxino–Alnetum. Poło żone s ą fragmentarycznie w dolinie rzeki Sztoły i w Dolinie rzeki Przemszy 2. Bór chrobotkowy Cladonio-Pinetum . Niewielkie płaty zespołu znajduj ą si ę na obszarze zalesionej piaskowni oraz w okolicach Boru Biskupiego (Las Kanadyjka).
12 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
5. Inwentaryzacja florystyczna
Celem inwentaryzacji szaty ro ślinnej było rozpoznanie aktualnego stanu szaty ro ślinnej na obszarze opracowania (Etap II) w ró żnych ekosystemach i fizjocenozach oraz wyszukanie cennych jej fragmentów, które powinny być obj ęte ochron ą, ze wzgl ędu na wyst ępowanie gatunków rzadkich i chronionych. Badaniami terenowymi obj ęto cały obszar opracowania. Główn ą uwag ę skierowano na dolin ę rzeki Sztoły, tereny zalesionej piaskowni oraz dolin ę rzeki Białej Przemszy.
5.1. Dotychczasowy stan wiedzy o szacie ro ślinnej
W przeci ągu ostatnich dwudziestu lat badania botaniczne na terenie opracowania były prowadzone na niewielkich, wybranych powierzchniach (dolina rzeki Sztoły, obszar piaskowni). W 1994 r. ukazała si ę praca S. Cabały „Ocena walorów przyrodniczych Doliny Rzeki Sztoły” wykonana na zlecenie Wydziału Ekologii Urz ędu Wojewódzkiego w Katowicach. Niniejsze opracowanie zawiera opis fizjografii i hydrologii doliny, charakterystyk ę szaty ro ślinnej, ocen ę walorów przyrodniczo-krajobrazowych i propozycj ę obj ęcia Sztoły ochron ą jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Dodatkowych informacji o florze doliny Sztoły dostarcza praca B. Bacler z 2001 r. wykonana w Śląskiej Akademii Medycznej, w Katedrze i Zakładzie Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa, pod tytułem: „Flora ro ślin naczyniowych projektowanego Obszaru Chronionego Krajobrazu ‘Dolina Sztoły’”. Materiał zielnikowy dla tego terenu zbierano w latach 1995-99. Najbardziej aktualne dane dotycz ące flory, siedlisk przyrodniczych całego terenu obj ętego opracowaniem zawiera „Program Ochrony Przyrody – Plan urz ądzania lasu dla Nadle śnictwa Chrzanów na lata 2010-19” wykonany przez Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Krakowie. Dodatkowym źródłem informacji o szacie ro ślinnej były tak że poni ższe dokumenty: ° „Koncepcja szlaków turystycznych gminy Bukowno”; 2012 r. K. J. Pucek ° „Waloryzacja przyrodnicza Miasta Jaworzna”; 2011 r. B. Tokarska-Guzik, A. Rosta ński, J. Gorczyca, A. Herczek, R. Dulias ° „Historia bada ń botanicznych w powiecie olkuskim”. Cz ęść I. Lata 1850-1939. J. Drobnik. 2004 r. Wiadomo ści Botaniczne 48 (1/2) 2004 r. ° „Historia bada ń botanicznych w powiecie olkuskim”. Cz ęść II. Lata 1945-2002. J. Drobnik. 2004 r. Wiadomo ści Botaniczne 48 (3/4) 2004 r. ° Podstawowe opracowanie ekofizjograficzne; 2003 r. ° „Ście żki dydaktyczne po terenach rekultywowanych Kopalni Piasku „Szczakowa” S.A. Propozycja zaj ęć dydaktycznych z ekologii i odbudowy zdegradowanego środowiska. 1995 r. J. Szwedo, G. Wo źniak, A. Kubajak, H. Wyparło, W. Rak.
13 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
5.2. Potencjalna ro ślinno ść naturalna gminy
Według regionalizacji geobotanicznej (Matuszkiewicz, 2008) obszar obj ęty opracowaniem nale ży do Działu Wy żyn Południowopolskich (C), Krainy Górno śląskiej (C.3), Okr ęgu Górno śląskiego Wła ściwego (C.3.1), Podokr ęgu Jaworznia ńsko-Bukownia ńskiego (C.3.1.i). Kraina Górno śląska wykazuje wyra źne nawi ązania do Działu Brandenbursko- Wielkopolskiego i odznacza si ę: dominacj ą d ąbrów acidofilnych zespołu Calamagrostio- Quercetum na siedliskach borów mieszanych, znacznym udziałem ni żowych buczyn zespołu Melico-Fagetum , równoczesnym pojawianiem si ę w specjalnych sytuacjach sudeckich buczyn Dentario enneaphyllidis-Fagetum , brakiem jedlin i d ąbrów świetlistych oraz wyst ępowaniem specyficznej postaci boru sosnowego wilgotnego zespołu Calamagrostio villosae-Pinetum . (Matuszkiewicz, 1993). Na mapie potencjalnej ro ślinno ści naturalnej (Matuszkiewicz, 2008) najwi ększe powierzchnie terenu opracowania zajmuje suboceaniczny bór sosnowy Leucobryo-Pinetum obecnie zbiorowisko to zajmuje najwi ększy obszar na inwentaryzowanym terenie. Jednak zbiorowisko to na omawianym obszarze wykazuje cechy silnego zniekształcenia a nawet degradacji skutkiem zast ąpienia naturalnego drzewostanu przez sztuczn ą monokultur ę sosny z du żym udziałem gatunków obcych. W okolicach wzniesie ń w pobli żu Boru Biskupiego i Przenia oraz miejscami na terenie zalesionej Piaskowni i w pobli żu doliny Przemszy wyst ępuj ą potencjalne warunki dla kontynentalnych borów mieszanych sosnowo-dębowych Querco-Pinetum. W przewa żaj ącej wi ększo ści sosnowo-dębowy bór mieszany prezentuje na omawianym terenie wariant silnie zubo żały skutkiem zast ąpienia naturalnego drzewostanu przez sztuczn ą monokultur ę sosny. Zbiorowisko to potencjalnie mogłyby wyst ępowa ć równie ż na sporej powierzchni obszarów zalesionej piaskowni w miejscach gdzie eksploatacja piasku odsłoniła pokłady żyźniejsze (piaski gliniaste). W dolinie rzeki Sztoły i Białej Przemszy znajduj ą si ę potencjalne warunki siedliskowe pod ni żowy ł ęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum. Zbiorowiska te wyst ępuj ą płatowo wzdłu ż dwóch najwi ększych rzek badanego obszaru: Sztoły i Białej Przemszy. Niewielkie obszarowo fragmenty drzewostanów rosn ących na zboczach dolin ww. rzek nawi ązuj ą do kolejnych zbiorowisk potencjalnych m. in: Dentario glandulosae–Fagetum, oraz Tilio cordatae–Carpinetum betuli .
5.3. Ro ślinno ść rzeczywista
Ro ślinno ść rzeczywista wyst ępuj ąca obecnie na terenie gminy Bukowno, w obr ębie terenu opracowania została ukształtowana pod wpływem presji człowieka, jako ro ślinno ść lasów ochronnych uszkodzonych przez przemysł i lasów gospodarczych. Na terenie opracowania dominuj ą kompleksy le śne przekształcone przez człowieka. Niewielka cz ęść obszarów le śnych to siedliska zbli żone do naturalnych, pozostałe wykazuj ą ró żny stopie ń antropopresji, głównie jako lasy uszkodzone przez przemysł - od zniekształconych, przez zdegradowane, do zdewastowanych. Drzewostany wykazuj ą zahamowanie przyrostu, objawy przedwczesnego zrzucania igieł lub przebarwienia aparatu asymilacyjnego. Najwi ększa cz ęść obszaru obj ętego opracowaniem stanowi teren byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”. Obszar ten poddawany jest rekultywacji w kierunku le śnym od lat 60-tych XX w. do chwili obecnej. Wyrobiska po eksploatacji piasku pozbawione były nie tylko
14 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------roślinno ści, ale tak że warstwy gleby. Przedmiotem rekultywacji jest sp ąg oraz zbocza wyrobiska, zbudowane z jałowych, polodowcowych piasków. Poniewa ż utwory te s ą ubogie w składniki od żywcze oraz posiadaj ą minimaln ą pojemno ść sorpcyjn ą i nisk ą zdolno ść retencji wodnej, wymagaj ą wielu specjalistycznych zabiegów rekultywacyjnych. Tereny byłej Kopalni Piasku „Szczakowa” porastaj ą drzewostany młodszych klas wieku, powstałe w ramach rekultywacji le śnej tych terenów po zaprzestaniu eksploatacji piasków podsadzkowych. Zadaniem zabiegów rekultywacji le śnej jest przywrócenie gruntom przekształconym warto ści u żytkowej (w tym przypadku stabilnych drzewostanów) poprzez wykonanie wła ściwych zabiegów technicznych, agrotechnicznych i biologicznych. Wyró żnia si ę dwa etapy rekultywacji: rekultywacj ę techniczn ą (podstawow ą) i biologiczn ą. Rekultywacja techniczna obejmuje zespół prac in żynierskich polegaj ących na wła ściwym ukształtowaniu rze źby terenu wyrobisk popiaskowych, uregulowaniu stosunków wodnych oraz odtworzeniu gleb metodami technicznymi. Natomiast rekultywacja biologiczna obejmuje cykle operacyjne, których celem jest wytworzenie, na wyrównanej powierzchni, warstwy glebowej sposobami stosowanymi w rolnictwie, takimi jak: uprawa mechaniczna gruntu, nawo żenie oraz wprowadzenie mieszanek ro ślin próchnicotwórczych, głównie motylkowych (łubin, komonica biała, nostrzyk, przelot pospolity) oraz traw. W przypadku rekultywacji le śnej na terenie dawnej KP Szczakowa po odpowiednim przygotowaniu gleby wprowadzano ro ślinno ść drzewiastą. Zalesienia wyrobisk popiaskowych składaj ą si ę przewa żnie z gatunków drzew iglastych (sosna zwyczajna i modrzew europejski) oraz w mniejszym stopniu li ściastych (brzoza brodawkowata) (fot. 1). Poza wymienionymi stosowano równie ż inne gatunki drzew w celu zalesienia omawianego terenu były to m. in.: olsza czarna ( Alnus glutinosa ) i olsza szara (Alnus incana ), oraz z gorszym skutkiem dąb szypułkowy ( Quercus robur ) (fot. 2) i lipa drobnolistna ( Tilia cordata ). Wprowadzane były tak że bardzo licznie gatunki obce rodzimej florze takie jak: jak sosna czarna ( Pinus nigra ), sosna Banksa ( Pinus banksiana ), robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), d ąb czerwony ( Quercus rubra ), jesion pensylwa ński ( Fraxinus pensylvanicum ) oraz topole euroameryka ńskie ( Populus x euroamericana ). Równie ż krzewy, jako ro śliny pionierskie i dobrze spełniaj ące funkcje utrzymywania lu źnych piasków (zwłaszcza na zboczach wyrobiska), były w du żej ilo ści wprowadzane na tereny rekultywowanej piaskowni. Do najcz ęś ciej spotykanych nale żą na omawianym terenie m. in.: wierzba kaspijska (ostrolistna) (Salix acutifolia ), czeremcha ameryka ńska ( Padus serotina ), rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides ), żylistek szorstki (Deutzia scabra ) i wiele innych gatunków krzewów (fot. 3).
a b Fot. 1. Dominujące gatunki wśród zalesie ń na terenach dawnej KP Szczakowa: a – brzoza brodawkowata ( Betula pendula ), b - sosna zwyczajna ( Pinus sylvestris ).
15 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot 2. Nasadzenia d ębu szypułkowego ( Quercus robur ) na terenie piaskowni.
a b
c Fot. 3. Wybrane, obce gatunki drzew i krzewów spotykane na terenie zalesionej piaskowni dawnej KP Szczakowa w okolicach Bukowna: a - robinia akacjowa ( Robinia pseudoacacia ), b – żylistek szorstki ( Deutzia scabra ), c – czeremcha ameryka ńska ( Prunus serotina ).
Na terenie opracowania znajduj ą si ę tak że obszary z ro ślinno ści ą silnie przekształcon ą przez człowieka: tereny osiedli, zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej, dróg, kolei oraz innych powierzchni poddanych antropopresji. Tylko nieliczne obszary ro ślinno ści rzeczywistej zachowały wysoki stopie ń naturalno ści - i te w pierwszej kolejno ści nale ży 16 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------chroni ć. Na poni ższej mapie zaznaczono obszary o najwi ększej bioró żnorodno ści na omawianym terenie.
Rysunek nr 4. Obszary o najwi ększej bioró żnorodno ści na omawianym terenie: 1- dolina rzeki Sztoły - wybrany odcinek od „Cesarskiego Go ści ńca” do ko ńca rozlewisk, 2a - źródlisko, ro ślinno ść brzegów kanałów oraz wysi ęki wodne z inicjalnymi stadiami torfowiska wysokiego, 2b – ro ślinno ść nad brzegami kanałów na zachodnim fragmencie tzw. Piaskowni pod Diabla Gór ą, 3 – inicjalne torfowiska, szuwary trzcinowe oraz uprawy sosnowe nawi ązuj ące składem gatunkowym do borów mieszanych bagiennych w okolicach Biskupiego Boru, 4 - fragment doliny Białej Przemszy wraz ze starorzeczami i wilgotnymi ł ąkami.
5.3.1. Roślinno ść doliny rzeki Sztoły
Inwentaryzowany odcinek rzeki Sztoły (od ul. Mostowej do uj ścia do rzeki Przemszy) charakteryzuje si ę tym, iż w odró żnieniu od odcinka pocz ątkowego (od źródła do ul. Mostowej) woda w korycie wyst ępuje na całej długo ści odcinka rzeki. Jednak przepływ nie jest jednorodny pod wzgl ędem szybko ści przepływu wody i budowy samego koryta rzeki. Dla pełniejszego scharakteryzowania ro ślinno ści rzeki Sztoły na omawianym odcinku podzielono ten odcinek na cztery wyró żniaj ące si ę fragmenty: odcinek pierwszy – od ul. Mostowej w Bukownie do linii kolejowej Szczakowa – Bukowno, odcinek drugi – od ww. linii do linii oddziałowej (tzw. Cesarski Go ściniec) pomi ędzy oddziałami le śnymi 52 i 53 le śnictwa Sławków (Nadl. Chrzanów), odcinek trzeci od Cesarskiego Go ści ńca do ko ńca rozlewisk rzeki i ostatni czwarty odcinek od momentu, gdy rozlewiska ko ńcz ą si ę i rzeka „powraca” do jednego głównego koryta a ż do jej uj ścia do rzeki Białej Przemszy.
Rysunek nr 5. Podział doliny Sztoły na cztery odcinki na potrzeby opisu ro ślinno ści
17 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Odcinek pierwszy od ul. Mostowej w Bukownie do linii kolejowej Szczakowa – Bukowno. Fragment ten przebiega w bezpo średniej blisko ści zabudowa ń miasta Bukowno i charakteryzuje si ę bardzo urozmaiconym przebiegiem koryta (liczne meandry) a rzeka posiada silny nurt. Na tym odcinku naprzemiennie wyst ępuj ą gł ęboko wci ęte fragmenty doliny i szerokie terasy. Woda płynie jednym nurtem i z wyj ątkiem wezbra ń nie rozlewa si ę szeroko. Sztoła płynie na tym odcinku przez bory sosnowe rosn ące na gruncie piaszczystym. Podło że to w kilku miejscach odsłania si ę w postaci nadrzecznych wydm. Ro ślinno ść tego terenu jest silnie przekształcona (z du żym udziałem gatunków obcych i inwazyjnych) Podobnie zreszt ą jak to ma miejsce na s ąsiednim odcinku rzeki, powyżej. Sztoła stwarza w tym odcinku bardzo dobre warunki dla siedliska lasu łęgowego, zwłaszcza dla ł ęgu olszowo- jesionowego, który dominuje tutaj jednak w formie bardzo przekształconej, z du żym udziałem gatunków obcych i inwazyjnych. We wszystkich warstwach drzewostanu ł ęgów nad Sztoł ą w jej odcinku pomi ędzy ul. Mostow ą a lini ą kolejow ą wyst ępuj ą liczne gatunki obce i inwazyjne, m.in.: robinia akacjowa ( Robinia pseudoacacia ), klon jesionolistny ( Acer negundo ), orzech szary ( Juglans cinerea ), czeremcha ameryka ńska (Prunus serotina ), winobluszcz pi ęciolistkowy ( Parthenocissus quinquefolia ), kolczurka klapowana (Echinocystis lobata ), niecierpek himalajski ( Impatiens glandulifera ), niecierpek drobnokwiatowy ( Impatiens parviflora ), rdestowiec ostroko ńczysty ( Reynoutria japonica ) i nielicznie barszcz Sosnowskiego ( Heracleum sosnowskyi ) (fot. 4). Im dalej od ul. Mostowej i zabudowa ń Bukowna tym rzadziej wyst ępuj ą gatunki inwazyjne i obce dla naszej flory. W kilku miejscach na terasach zalewowych rzeki stwierdzono płaty zespołu Urtico- Calystegietum sepium z dominacj ą pokrzywy zwyczajnej ( Urtica dioica ) oraz kielisznika zaro ślowego ( Calystegia sepium ).
Fot. 4. Barszcz Sosnowskiego ( Heracleum sosnowskyi ) przykład ro ślinno ści inwazyjnej nad brzegami Sztoły w pobli żu mostu kolejowego.
Brzegi Sztoły, w miejscach w których rzeka styka się ze stromymi zboczami doliny nie stwarzaj ą korzystnych warunków do wykształcenie si ę ł ęgu. Dominuj ą w takich miejscach bory sosnowe z dominacj ą sosny zwyczajnej. Na wydmach wyst ępuj ą odsłoni ęcia piasku, na których wykształcił si ę inicjalny zespół muraw szczotlichowych Spergulo vernalis- Corynephoretum . S ą to lu źne i florystycznie, skrajnie ubogie zbiorowiska z panuj ącą szczotlich ą siw ą ( Corynephorus canescens ) (fot. 5).
18 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 5. Zespół muraw szczotlichowych Spergulo vernalis-Corynephoretum . Zbiorowiska z panuj ącą szczotlich ą siw ą ( Corynephorus canescens ) na wydmach Sztoły w pobli żu mostu i ul. Bukowskiej.
Wśród ro ślin chronionych na omawianym odcinku stwierdzono w borach sosnowych rosnących wzdłu ż rzeki liczne stanowiska kruszczyka rdzawoczerwonego (Epipactis atrorubens ). W nurcie rzeki nielicznie spotykane s ą na tym odcinku dwa gatunki włosienniczników: włosiennicznik wodny (Batrachium aquatile ) oraz włosiennicznik kr ąż kolistny ( Batrachium circinatum ), które miejscami, w miejscach o łagodniejszym nurcie tworz ą charakterystyczne zbiorowisko o nazwie Ranunculetum fluitantis – zespół włosieniczników (fot. 6).
Fot. 6. Włosiennicznik kr ąż kolistny ( Batrachium circinatum ) w wodach Sztoły.
Odcinek drugi od linii kolejowej ł ącz ącej Szczakow ą z Bukownem do linii oddziałowej (tzw. Cesarski Go ściniec) pomi ędzy oddziałami lesnymi 52 i 53 le śnictwa Sławków (Nadl. Chrzanów). Na odcinku tym rzeka płynie gł ęboko wci ętym korytem z licznymi piaszczystymi wydmami oraz stromymi brzegami (fot. 7). Sztoła tu ż za mostem kolejowym i drogowym wpływa w obszar rozległych sosnowych borów. Dominuj ącym typem siedliskowym jest bór świe ży i miejscami bór mieszany świe ży. Na niewielkich fragmentach doliny na podło żu gleby rdzawej wykształciły si ę lasy mieszane świe że z udziałem d ębu szypułkowego i buka zwyczajnego. Według informacji pochodz ących od pracowników Nadle śnictwa Chrzanów miejsca te potencjalnie stwarzaj ą odpowiednie warunki do wprowadzania podsadze ń produkcyjnych buka, a nawet jodły. Bardzo w ąski pas terenu przy samym korycie rzeki zajmuj ą w ąskie nadrzeczne zadrzewienia pasowe zdominowane przez olsz ę czarn ą z rzadka poszerzaj ące swój zakres i przypominaj ące ols nadrzeczny. W ro ślinno ści tego odcinka na uwag ę zasługuj ą liczne stanowiska kokoryczki okółkowej (Polygonatum verticillatum ) (fot. 8), nieliczne okazy chronionego wawrzynka wilczełyko
19 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
(Daphne mezereum ) oraz mały udział gatunków obcych ograniczaj ących si ę na tym terenie jedynie do czeremchy ameryka ńskiej ( Prunus serotina ). Na ruinach dawnych urz ądze ń wodnomelioracyjnych oraz starych młynów spotykane są łany konwalii majowej ( Convallaria majalis ) (fot. 9).
Fot 7. Typowy krajobraz odcinka rzeki Sztoły płyn ącej pomi ędzy ul. Bukowsk ą a tzw. „Cesarskim Go ści ńcem”.
Fot. 8. Stanowisko kokoryczki okółkowej ( Polygonatum verticillatum ) w drzewostanie nad brzegiem Sztoły.
Fot. 9. Stanowisko konwalii majowej ( Convallaria majalis ) na ruinach starego młyna nad Sztoł ą.
Odcinek trzeci od Cesarskiego Go ści ńca do ko ńca rozlewisk rzeki – rozpoczyna si ę od niewielkiego mostku przez który przebiega droga w kierunku północnym tzw. „Cesarski Go ściniec”. Fragment ten charakteryzuje si ę tym, i ż rzeka płynie tutaj przez najszerszy fragment całej doliny o płaskim dnie. Wyst ępuj ą liczne odnogi i rozlewiska, a nurt rzeki jest bardzo spowolniony. Dodatkowo dolina na tym odcinku „poci ęta” jest licznymi kanałami przekopanymi przez bobry. Ro ślinno ść charakteryzuje si ę zdecydowanie wi ększym stopniem naturalno ści na tym odcinku. Rzeka rozlewaj ąc si ę szeroko pozwala na wytworzenie si ę 20 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------turzycowiska z udziałem turzycy prosowej ( Carex paniculata ) i turzycy bladej ( Carex pallescens ) (fot. 10). Sztoła na tym odcinku posiada na tyle wartki nurt, że zaznacza si ę terasa zalewowa, poro śni ęta przez ł ęg olszowo-jesionowy. Zespół ł ęg jesionowo-olszowy Fraxino– Alnetum jest zaliczany do siedliska priorytetowego Natura 2000 (91E0) – lasy ł ęgowe aluwialne z Alnus glutinosa oraz Fraxinus Excelsior, Alno-Ulmion, Alnetum incanae, Salicion albae. Miejsca podtopione na skutek działalno ści bobrów, w tym fragmenty olsu a nawet boru sosnowego, charakteryzuj ą si ę du żą ilo ści ą martwych drzew stoj ących. Du ża ilo ść martwego drewna świadczy o bioró żnorodno ści tego obszaru (fot. 11). W śród najcenniejszych gatunków flory wyst ępuj ących na tym odcinku doliny wymieni ć nale ży: wawrzynek wilcze łyko (Daphne mezereum) , czworolist pospolity ( Paris guadrifolia ), kalin ę koralow ą ( Viburnum opulus ), kruszczyk rdzawoczerwony ( Epipactis atrorubens ) i psiank ę słodkogórz ( Solanum dulcamara ). W zakolach rzeki wyst ępuje knie ć błotna ( Caltha palustris ), skrzyp bagienny (Eguisetum fluviatile ) i rdestnica pływaj ąca ( Potamogeton natans ) (fot. 12). W odległo ści około 1200 m od uj ścia Sztoły do Białej Przemszy szerokie rozlewiska poro śni ęte przez szuwary turzycowe ust ępuj ą miejsca w ęż szej dolinie, której zbocza poro śni ęte s ą drzewostanem o składzie gatunkowym lasu mieszanego świe żego i lasu świe żego.
Fot. 10. Sztoła rozlewaj ąc si ę szeroko pozwala na wytworzenie si ę turzycowiska z udziałem turzycy prosowej (Carex paniculata ) i turzycy bladej ( Carex pallescens ).
Fot. 11. Fragmenty drzewostanów z du żym udziałem martwego drewna stoj ącego na skutek podtopie ń przez bobry w dolinie rzeki Sztoły.
21 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 12. Rdestnica pływaj ąca ( Potamogeton natans ) w rozlewiskach Sztoły.
Odcinek czwarty od momentu gdy rozlewiska rzeki ko ńcz ą si ę (ok. 1200 m od uj ścia) i rzeka „powraca” do jednego głównego koryta, aż do jej uj ścia do rzeki Białej Przemszy. Od momentu kiedy odcinek rzeki zaczyna si ę „prostowa ć” na stromych zboczach doliny zaznacza si ę wyra źnie mniejszy udział sosny zwyczajnej wi ększy udział drzew li ściastych: olsza szara (Alnus glutinosa ), topola osika ( Populus tremula ), brzoza brodawkowata ( Betula pendula ) a w warstwie krzewów: czeremcha pospolita ( Prunus padus ) i czeremcha ameryka ńska ( Prunus serotina ), bez czarny ( Sambucus nigra ), wiciokrzew czarny ( Lonicera nigra ) oraz wierzby krzewiaste. Na zboczach doliny ro śnie licznie papro ć nerecznica samcza ( Dryopteris filix- mas ), zaro śla ligustru pospolitego ( Ligustrum vulgare ) oraz bardzo licznie leszczyna pospolita (Corylus avellana ). W śród gatunków runa le śnego równie ż pojawiaj ą si ę ro śliny wskazuj ące na wi ększ ą żyzno ść podło ża m. in.: konwalia majowa ( Convallaria majalis ), tr ędownik bulwiasty ( Scrophularia nodosa ), sitowie le śne ( Scirpus sylvaticus ) oraz rutewka orlikolistna (Thalictrum aguilegifolium ). Drzewostan rosn ący w tym miejscu posiada wysokie walory krajobrazowe i du żą bioró żnorodno ść (fot. 13). Równie ż na tym odcinku, na zboczach doliny dogodne warunki dla wzrostu znajduje buk zwyczajny (Fagus sylvatica ).
Fot. 13. Drzewostany li ściaste i mieszane rosn ące w ko ńcowym odcinku doliny Sztoły posiadaj ą wysokie walory krajobrazowe i du żą bioró żnorodno ść .
Ostatnie 500 m rzeki charakteryzuje si ę wyst ępowaniem ro ślinno ści ł ęgowej nawi ązuj ącej do ro ślinno ści doliny Białej Przemszy (fot. 14). W warstwie drzew pojawia si ę oprócz olszy czarnej równie ż wierzba krucha ( Salix fragilis ) oraz wierzba biała ( Salix alba ). W warstwie krzewów dominuje dere ń świdwa ( Cornus sanguinea ) i bez czarny ( Sambucus nigra ). Ro ślinno ść runa w ł ęgach rosn ących nad ko ńcowym odcinkiem Sztoły to m. in.: 22 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------sadziec konopiasty ( Eupatorium cannabinum ), pokrzywa zwyczajna ( Urtica dioica ), przytulia czepna ( Galium aparense ), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria ) i ostro żeń lepki (Cirsium oleraceum ). Tu ż za pasem ł ęgów rozpo ścieraj ą si ę bory sosnowe w wariancie świe żym z ciekawymi gatunkami ro ślin runa w miejscach prze świetlonych: gruszyczka jednostronna ( Orthilia secunda ), go ździk kartuzek ( Dianthus carthusianorum ) oraz zawci ąg nadmorski ( Armeria maritima ).
Fot. 14. Ro ślinno ść łęgowa ko ńcowego odcinka doliny Sztoły oraz jej uj ście do Białej Przemszy (na zdj ęciu widoczna ró żnica w kolorze wód obydwu rzek).
5.3.2. Dolina rzeki Przemszy (odcinek na terenie gminy miejskiej Bukowno)
Biała Przemsza to najwi ększa rzeka przepływaj ąca przez tereny gminy miejskiej Bukowno. Jej koryto stanowi zachodni ą granic ę gminy Bukowno z gmin ą Sławków. Jest to jedna z najbardziej malowniczych rzek regionu. W granicach Bukowna znajduje si ę jedynie odcinek rzeki, która zaczyna swój bieg na torfowisku pod Wolbromiem. Od strony Bukowna do Białej Przemszy wpływa rzeka Sztoła (w rejonie przysiółka Ryszka) Na przewa żaj ącym obszarze rzeka płynie naturalnym, meandruj ącym korytem. Szeroko ść dna doliny waha si ę od 200 do 500 metrów. Obszar ten nie jest zabudowany, jednak dno doliny Białej Przemszy (rozpatruj ąc j ą jako cało ść ) w wielu rejonach zostało przeobra żone w wyniku działalno ści gospodarczej człowieka (nasypy kolejowe, ruroci ągi itp.). Dno doliny jest podmokłe, szczególnie u uj ścia Sztoły, a na całym odcinku istniej ą zarastaj ące starorzecza. Szata ro ślinna doliny Białej Przemszy jest zró żnicowana i zdecydowanie bogatsza ni ż w dolinie Sztoły. Równie ż w porównaniu do tej ostatniej siedliska ro ślin s ą żyźniejsze. Ze wzgl ędu na mozaik ę warunków siedliskowych, flora obszaru jest zró żnicowana i stosunkowo bogata. Brzegi rzeki i jej dopływów porośni ęte s ą lasami ł ęgowymi (łęgi olszowe i wi ązowo-olszowe) i zaro ślami wierzbowo-olchowymi oraz w miejscach podmokłych, zbiorowiskami szuwarowymi. Jednocze śnie sąsiedztwo zbiorowisk borowych i łąkowych stwarza warunki egzystencji licznym gatunkom rzadkim i chronionym. Walory krajobrazowe doliny rzeki Białej Przemszy w Bukownie s ą bardzo dobrze zachowane i zbli żone do naturalnego. O warto ści krajobrazowej doliny świadczy meandruj ące koryto rzeki i zwi ązane z tym cechy rze źby terenu: erozyjne i akumulacyjne formy fluwialne (wydmy, strome brzegi, łachy piaszczyste i niewielkie pla że). Podczas inwentaryzacji terenów nadrzecznych stwierdzono kilkana ście gatunków chronionych ro ślin m. in. kosaciec syberyjski ( Iris sibirica ) (fot. 17), wawrzynek wilczełyko ( Daphne mezereum ), kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens ), centuria pospolita (Centaurium erythraea ), pomocnik baldaszkowaty (Chimaphila umbellata ) i in. Stwierdzono tak że wyst ępowanie cennych z punktu widzenia
23 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------funkcji ekologicznej zbiorowisk ro ślinnych uznanych za rzadkie i gin ące w skali Europy, kraju i regionu. Wy żej poło żone cz ęś ci zboczy doliny porastaj ą bory sosnowe w wariancie świe żym. Z kolei w dnie doliny wyst ępuj ą zadrzewienia i zakrzewienia o charakterze ł ęgowym oraz mozaika podmokłych ł ąk, które w miejscach bardziej mokrych przechodz ą w turzycowiska i trzcinowiska. Ponadto w niektórych miejscach lasy nawi ązuj ą składem gatunkowym ro ślin runa do olsów i gr ądów. Cennymi zbiorowiskami niele śnymi o du żej bioró żnorodno ści s ą w tej dolinie starorzecza, ł ąki świe że oraz murawy napiaskowe. Strefy ekotonowe są dobrze rozwini ęte, co sprzyja ró żnorodno ści gatunków ro ślin i zwierz ąt.
W dolinie Białej Przemszy wykazano równie ż nastepuj ące typy siedlisk przyrodniczych z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej UE: 3150 starorzecza i naturalne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion i Potamnion 6120 ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe ( Koelerion glaucae ) 6410 wilgotne ł ąki trz ęś licowe ( Molinion ) 6510 ni żowe i górskie świe że łąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris ) 7140 torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio- Caricetea ) 7150 obni żenia na podłożu torfowym z ro ślinno ści ą ze zwi ązku Rhynchosporion 7230 górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 91E0 łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis , Populetum albae , Alnenion glutinoso-incanae , olsy źródliskowe) 91F0 łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe ( Ficario-Ulmetum )
Dolina Białej Przemszy znajduje si ę na granicy województw Małopolskiego i Śląskiego. Poza obszarem Bukowna pozostała cz ęść doliny nale ży cz ęś ciowo do miasta Jaworzno i Sławków. Na obszarze tym wykazano liczne gatunki zagro żone i regionalnie rzadkie np.: włosienicznik kr ąż kolistny (Batrachium circinatum ), ole śnik górski ( Libanotis pyrenaica ), toje ść bukietowa (Lysimachia thyrsiflora ), go ździcznik wyci ęty ( Petrorhagia prolifera ), rutewka orlikolistna ( Thalictrum aquilegiifolium ). W wielu miejscach doliny Przemszy, wraz z pospolitymi gatunkami rodzimymi wyst ępuj ą liczne gatunki obce naszej florze rodzimej. Cz ęść gatunków z tej grupy kolonizuje tak że siedliska o charakterze naturalnym, wnikaj ąc do miejscowych zbiorowisk ro ślinnych. W wodach spotykana jest moczarka kanadyjska (Elodea canadensis) (np. wody Kanału Głównego), na brzegach wód spotykany jest uczep ameryka ński (Bidens frondosa) , w lasach i na ich okrajkach łubin trwały (Lupinus polyphyllus), w miejscach wydeptywanych sit chudy (Juncus tenis,) a nad brzegami rzeki gatunki z rodzaju niecierpek (Impatiens sp.). Zwrócenia uwagi wymagaj ą gatunki obce okre ślane jako inwazyjne, które stwarzaj ą zagro żenie dla rodzimej szaty ro ślinnej – zarówno gatunków, jak i całych ekosystemów. Do tej grupy nale żą ro śliny drzewiaste: klon jesionolistny (Acer negundo), czeremcha ameryka ńska (Padus serotina), d ąb czerwony (Quercus rubra) i robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) – pochodz ące z Ameryki Północnej oraz zielne gatunki z rodzaju rdestowiec (Reynoutria sp.) (pochodzenie – Azja), nawłoć (Solidago sp.) i słonecznik (Helianthus sp.) (pochodzenie – Ameryka Północna).
W Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Bukowno z 1998 r. obszar doliny Białej Przemszy jest wskazany do ochrony w formie obszaru chronionego krajobrazu. Natomiast w „Waloryzacji Przyrodniczej Miasta Jaworzna” z 2011 r. dalszy bieg rzeki Białej Przemszy na tereni gminy Jaworzno proponowany jest do obj ęcia ochron ą jako u żytki ekologiczne („Zakola Białej Przemszy w Szczakowej – murawy
24 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------piaszczyskowe”, „Zakola Białej Przemszy w Szczakowej – wilgotne ł ąki”, „Zakola Białej Przemszy w Szczakowej – łęgi i bory”) oraz obszar chronionego krajobrazu („Biała Przemsza powy żej uj ścia Koziego Brodu wraz z kanałem głównym i jego dopływami”).
Fot. 15. Krajobraz doliny rzeki Przemszy poni żej uj ścia rzeki Sztoły.
Fot. 16. Drzewostany rosn ące nad brzegiem Białej Przemszy w Bukownie.
Fot. 17. Kosaciec syberyjski ( Iris sibirica ) gatunek chroniony rosn ący na kilku stanowiskach w dolinie Białej Przemszy. 25 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
5.3.3. Tereny byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”
Na omawianym terenie dawnej Kopalni Piasku „Szczakowa”, przewa żaj ą zalesienia zło żone głównie z sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej, charakteryzuj ące si ę mał ą bioró żnorodno ści ą (fot. 18). Pod tym wzgl ędem wyj ątek stanowi ą wszystkie fragmenty piaskowni, które pozostawione zostały do naturalnej sukcesji (fot. 19) oraz obszary źródlisk, wysi ęków wodnych i kanałów odwadniaj ących (fot. 20). Wybrane, charakteryzuj ące si ę najwi ększ ą bioró żnorodno ści ą obszary piaskowni przedstawiono na mapie (Rys. 4. pkt. 2a, 2b i 3), jednak ka żdy kanał i ciek wodny stanowi swoist ą ostoj ę bioró żnorodno ści w śród monokultur sosny zwyczajnej i innych nasadzonych gatunków drzew.
Fot. 18. Obszary piaskowni pozostawione do naturalnej sukcesji ro ślinnej.
Fot. 19. Okolice zbiorników wodnych i kanałów odwadniaj ących stanowi ą prawdziwe centra bioró żnorodno ści na terenie zalesionej piaskowni.
Fot. 20. Na przewa żaj ącym obszarze zalesionych fragmentów piaskowni rosn ą drzewostany sosnowe w młodszych klasach wieku charakteryzuj ące si ę mał ą bioró żnorodno ści ą. 26 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Obszar 2 a – źródliska na zachód od drogi ł ącz ącej Bór Biskupi z Bukownem (oddz. 67 i 68 Leśnictwo Bukowno, Nadl. Chrzanów). Teren proponowany do obj ęcia ochron ą, jako użytek ekologiczny „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”. Teren ten charakteryzuje si ę bardzo du żym zróżnicowaniem siedlisk na stosunkowo niewielkiej powierzchni w zwi ązku z pozostawieniem znacznej jego cz ęś ci naturalnym procesom sukcesji ro ślinnej. Charakterystycznym elementem krajobrazu tego terenu jest źródlisko wypływaj ące u podnó ża nasypu drogi ł ącz ącej miejscowo ść Bór Biskupi z Bukownem (ul. Borowska) (fot. 21) oraz kanał maj ący pocz ątek w tym źródle (fot. 22). Nad brzegami kanału spotykane s ą zaro śla rodzimych wierzb (m. in. Salix aurita, S. purpurea, S. viminalis, S. alba, S. fragilis, S. cinerea ) oraz szuwar trzcinowy Phragmitetum Australis w mozaice z ziołoro ślami z udziałem sad źca konopiastego ( Eupatorium cannabinum ) i gatunków z rodzaju mi ęta ( Mentha sp.). W wielu miejscach pojawiaj ą si ę zadrzewienia olszy czarnej ( Alnus glutinosa ) oraz drzewiastych wierzb (wierzby białej S. alba oraz wierzby kruchej S. fragilis ). Zadrzewienia te cho ć są w postaci niewielkich powierzchniowo w ąskich płatów nawi ązuj ą do siedlisk olsu jesionowego lub ł ęgu. Samo źródlisko charakteryzuje si ę wyst ępowaniem ro ślinno ści typowej dla tego typu środowiska m. in.: przetacznik bobowniczek ( Veronica beccabunga ), rukiew wodna ( Nasturtium officinale ). Wypływaj ący ze źródliska kanał miejscami tworzy rozlewiska tworz ąc doskonałe warunki dla rozwoju zbiorowisk ziołoro śli nadwodnych, turzycowisk oraz zaro śli nadrzecznych z du żym udziałem wierzb (fot. 23). Literatura z lat 90-tych XX wieku podaje wyst ępowanie na tym terenie górskiego gatunku wrze śni pobrze żnej (Myricaria germanica). Obecnie na obszarze zarówno źródliska jak i kanałów w pobli żu drogi w kierunku Boru Biskupiego pomimo intensywnych poszukiwa ń nie potwierdzono wyst ępowania tego gatunku.
Fot. 21. Źródlisko wypływaj ące u podnó ża nasypu drogi ł ącz ącej miejscowo ść Bór Biskupi z Bukownem.
Fot. 22. Rozlewiska kanału wypływaj ącego ze źródliska stanowi ą doskonały biotop dla rozwoju zbiorowisk ro ślinno ści nadwodnej. 27 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 23. Pocz ątkowy odcinek kanału bior ącego swój pocz ątek w źródlisku wypływaj ącym u podnó ża nasypu drogi ł ącz ącej miejscowo ść Bór Biskupi z Bukownem. Mozaika ro ślinno ści szuwarowej, zaro śli wierzbowych oraz inicjalnej ro ślinno ści napiaskowej.
Na północ od opisywanego kanału (a wła ściwie dwóch ł ącz ących si ę odnóg) wyst ępuje szeroki pas szuwaru trzcinowego wkraczaj ący na obszar lu źnych piasków. W krajobrazie tego niezalesionego fragmentu piaskowni dominuj ą k ępy wierzby kaspijskiej ( S. acutifolia ) oraz samosiewy sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej a miejscami tak że rozłogi trzciny pospolitej ( Phragmites communis ) wskazuj ące na płytko wyst ępuj ącą wod ę gruntow ą (fot. 24). We florze tego obszaru w śród ro ślin zielnych spotykane s ą gatunki zwi ązane z siedliskami muraw napiaskowych takie jak: szczotlicha siwa ( Corynephorus canescens ), chaber ł ąkowy ( Centaurea jacea ), jastrz ębiec kosmaczek ( Hieracium pilosella ) oraz chronione kocanki piaskowe ( Helichrysum arenarium ) (fot. 25). Ciekawostk ą w śród krzewów jest wyst ępuj ący tu rodzimy gatunek krzewiastej wierzby spotykanej na suchych piaszczystych wydmach: wierzba piaskowa ( Salix arenaria ) (fot. 26).
Fot. 24. Niezalesione fragmenty piaskowni pozostawione do naturalnej sukcesji ro ślinnej – tereny na północ od kanału w pobli żu drogi Bór Biskupi – Bukowno. 28 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 25. Chronione kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium ) gatunek charakterystyczny dla muraw napiaskowych Polski centralnej i północnej, bardzo rzadki w Polsce południowej.
Fot. 26. Wierzba piaskowa ( Salix arenaria ) - rodzimy gatunek krzewiastej wierzby spotykanej na suchych piaszczystych wydmach nadmorskich i bardzo rzadko śródl ądowych. Na piaskowniach w okolicach Jaworzna i Bukowna ma swoje najwi ększe śródl ądowe stanowisko w Polsce.
Najciekawszym pod wzgl ędem florystycznym jest jednak obszar rozległych torfowisk wysokich i trzcinowisk poło żony na południe od dwóch głównych kanałów. Jest to obszar najbardziej bogaty w gatunki rzadkie i chronione. Na obszarze kilku hektarów wykształciły si ę tutaj zbiorowiska inicjalne nawi ązuj ące swym składem gatunkowym do torfowisk wysokich Sphagnion magellanici zwane w dalszej cz ęś ci opracowania torfowiskami (fot. 27). Oprócz ww. torfowisk du że fragmenty terenu zajmuje szuwar trzcinowy Phragmitetum australis cz ęsto bez wyra źnej granicy pomi ędzy tymi dwoma zbiorowiskami. Podczas inwentaryzacji stwierdzono tutaj nast ępuj ące gatunki ro ślin podlegaj ące ochronie gatunkowej: widłaczek torfowy ( Lycopodiella inundata ) (fot. 28), rosiczka okr ągłolistna ( Drosera rotundifolia ) (fot. 29), tłustosz pospolity ( Pinguicula vulgaris ), lipiennik Loesela ( Liparis loeselii ) oraz płonnik pospolity ( Polytrichum commune ).
Fot. 27. Zbiorowiska inicjalnych torfowisk nawi ązuj ące swym składem gatunkowym do torfowisk wysokich Sphagnion magellanici w mozaice z samosiewem sosny zwyczajnej i szuwarem trzcinowym Phragmitetum australis. 29 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 28. Widłaczek torfowy ( Lycopodiella inundata ) chroniony gatunek wyst ępuj ący licznie na terenie proponowanego u żytku ekologicznego „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”.
Fot. 29. Podlegaj ąca ochronie ścisłej rosiczka okr ągłolistna (Drosera rotundifolia ) wyst ępuj ąca bardzo licznie na terenie proponowanego u żytku ekologicznego „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”.
Obszar 2 b - ro ślinno ść nad brzegami kanałów na zachodnim fragmencie tzw. Piaskowni pod Diabl ą Gór ą oddziały le śne 70 – 77 le śnictwa Bukowno, Nadl. Chrzanów, Teren ten podobnie jak obszar 2a charakteryzuje si ę bardzo du żym zró żnicowaniem siedlisk na stosunkowo niewielkiej powierzchni w zwi ązku z pozostawieniem jego cz ęś ci naturalnym procesom sukcesji ro ślinnej. Jednak na obszarze tym pozostawiono bez zalesienia du żo mniejszy obszar, co skutkuje du żo ni ższ ą liczb ą gatunków chronionych. Z kolei sie ć kanałów i rowów odwadniaj ących jest tutaj du żo g ęstsza. Pewna cz ęść tych cieków przez wi ększ ą cz ęść roku nie prowadzi wody (fot. 30), a jedynie po wilgociolubnej ro ślinno ści (szuwar trzcinowy, ziołoro śla mi ęty) mo żna pozna ć, że miejsca te s ą du żo wilgotniejsze. W miejscach tych podczas inwentaryzacji stwierdzono wyst ępowanie kilku okazów wrze śni pobrze żnej (Myricaria germanica ) (fot. 31) oraz bardzo liczne swoje stanowiska posiada tutaj chroniona centuria pospolita ( Centaurium erythraea ) (fot. 32). W porównaniu z s ąsiednim obszarem poło żonym na zachód od drogi ł ącz ącej Bór Biskupi z Bukownem, omawiany teren jest znaczniej odwodniony. Nie wyst ępuj ą tu młaki i wysi ęki wodne, a co za tym idzie nie wykształciły si ę tutaj inicjalne torfowiska wysokie. Najwi ększa bioró żnorodno śc zwi ązana jest z licznymi tutaj kanałami i rowami odwadniaj ącymi (fot. 33), a tak że z ro ślinno ści ą brzegów zbiornika przeciwpo żarowego. Pewne fragmenty pozostawione zostały do naturalnej sukcesji i porastaj ą stopniowo przez samosiewy sosnowe i murawy napiaskowe.
30 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 30. Na obszarach piaskowni poło żonych na wschód od drogi ł ącz ącej Bór Biskupi z Bukownem, najwi ększ ą ostoj ą bioró żnorodno ści s ą cieki i zbiorniki wodne oraz towarzysz ąca im ro ślinno ść .
Fot. 31. Wrze śnia pobrze żna ( Myricaria germanica ) – nieliczne okazy stwierdzone na obszarze zalesianej piaskowni (oddz. 71c, le śnictwo Bukowno, Nadl. Chrzanów).
Fot. 32. Centuria pospolita ( Centaurium erythraea ) liczna nad brzegami kanałów na obszarze zalesionej piaskowni (obszar 2b, oddziały le śne 70 – 77 le śnictwa Bukowno, Nadl. Chrzanów).
Fot 33. Kanały odwadniaj ące okresowo prowadz ące wod ę na terenie piaskowni. 31 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Obszar 3 – inicjalne torfowiska pod Borem Biskupim Na południowy zachód od miejscowo ści Bór Biskupi w obszarze zdominowanym przez uprawy le śne o bardzo wysokiej udatno ści, wykształciły si ę zbiorowiska inicjalne nawi ązuj ące swym składem gatunkowym do torfowisk wysokich Sphagnion magellanici . Na tym terenie zbiorowiska te wyst ępuj ą w mozaice z uprawami sosny zwyczajnej i modrzewia europejskiego. Spore fragmenty terenu zajmuje tak że szuwar trzcinowy Phragmitetum australis zwłaszcza nad brzegami kanału, który bierze swój pocz ątek na terenie piaskowni w użytkowanym obecnie „Polu Siersza”. Podczas inwentaryzacji stwierdzono tutaj nast ępuj ące gatunki ro ślin podlegaj ących ochronie gatunkowej: rosiczka okr ągłolistna ( Drosera rotundifolia ) (fot. 34), widłak jałowcowaty ( Lycopodium annotinum ), widłaczek torfowy (Lycopodiella inundata ) oraz płonnik pospolity ( Polytrichum commune ).
Fot. 34. Rosiczka okr ągłolistna ( Drosera rotundifolia ) na piaskowni w okolicach miejscowo ści Bór Biskupi.
5.3.4. Ro ślinno ść pozostałych terenów opracowania
Lasy i zalesienia rekultywacyjne zajmuj ą powierzchni ę ok. 90% powierzchni terenu opracowania. Pozostałe obszary to głównie tereny zabudowane miasta Bukowno i dwóch osiedli Bór Biskupi oraz Prze ń. Zabudowa zakładów przemysłowych, obiekty usługowe wraz z towarzysz ącą im infrastruktur ą oraz obszary ł ąk, pastwisk, nielicznych pól uprawnych, mozaiki drobnych kompleksów le śnych. Lasy (nie licz ąc zalesie ń na piaskowni) w najbli ższym s ąsiedztwie miasta Bukowno, to pas borów świe żych zdominowanych przez monokultur ę sosny (z udziałem gatunków obcych: robinia akacjowa, d ąb czerwony) z niewielkimi enklawami borów wilgotnych i mieszanych (fot. 35). Na terenach drzewostanów, które stykaj ą si ę z wierzchowinami skarp dawnej Kopalni Piasku „Szczakowa” wykształcił si ę fragmentarycznie bór chrobotkowy Cladonio–Pinetum. Jest to wtórne zbiorowisko, na obszarach o du żej mi ąż szo ści piasku, z lu źnym drzewostanem sosnowym i runem z rodzaju Cladonia s.l. . W runie, o małym zwarciu, obecne s ą takie ro śliny, jak: kostrzewa owcza (Festuca ovina) , turzyca wrzosowiskowa (Carex ericetorum) , szczaw polny (Rumex acetosella) , trzcinnik piskowy (Calamagrostis epigejos) . Zespoły borowe w obr ębie całego obszaru opracowania nawi ązuj ą swym składem gatunkowym do Leucobryo -Pinetum – subatlantyckiego świe żego boru sosnowego, wyst ępuje w mozaice z fitocenozami bardzo przypominaj ącymi Querco roboris-Pinetum – kontynentalny bór mieszany sosnowo d ębowy. Fitocenozy przypominaj ące jeden i drugi zespół porastaj ą, na terenie opracowania, podło ża piaszczyste, przepuszczalne, co sprzyja okresowym przesuszeniom gleby i runa. Oba zespoły borowe ró żni ą si ę nieco składem florystycznym oraz struktur ą drzewostanu i runa. W lasach nawi ązuj ących swym składem gatunkowym do Leucobryo -Pinetum wyst ępuje w drzewostanie głównie sosna pospolita (Pinus sylvestris ), w mniejszym udziale brzoza brodawkowata ( Betula pendula ) oraz 32 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------sporadycznie: jodła pospolita ( Abies alba ), świerk pospolity ( Picea abies ), buk zwyczajny (Fagus sylvatica ). Zespoły borów suchych i świe żych na terenie opracowania charakteryzuj ą si ę słabo rozwini ętą warstw ą podszytu. W jej skład wchodz ą gatunki z drzewostanu oraz jałowiec pospolity ( Juniperus comunis ) i kruszyna pospolita ( Frangula alnus ). Runo mszysto- krzewinkowe z udziałem traw tworz ą takie gatunki jak: borówki czarna ( Vaccinium martillus ) i borówka brusznica ( Vaccinium vitis–idea ), wrzos pospolity ( Calluna vulgaris ), śmiałek pogi ęty ( Deschampsia flexuosa ), chroniony pomocnik baldaszkowy ( Chimaphila umbellata ) oraz mchy m. in.: Pleurozium schreberi .
Fot. 35. Bór świe ży nawi ązuj ący swym składem gatunkowym do Leucobryo -Pinetum – subatlantyckiego świe żego boru sosnowego – dominuj ące zbiorowisko ro ślinne na przewa żaj ącej cz ęś ci terenu opracowania.
Bory mieszane wyst ępuj ą na terenie opracowania wzdłu ż doliny Sztoły i Białej Przemszy, s ą to fitocenozy zbli żone do Querco roboris-Pinetum. Charakteryzuje je udział dębów szypułkowych w drzewostanie ( Quercus robur ) i trawiasto-ziołoro ślowe runo. W borach mieszanych inwentaryzacja wykazała nast ępuj ące gatunki ro ślin: perłówka zwisła (Melica nutans ), śmiałek pogi ęty ( Deschampsia flexuosa ), konwalia majowa ( Convallaria majalis ), kokoryczka wonna ( Polygonatum odoratum ), orlica pospolita ( Pteridium aquilinium ), siódmaczek le śny ( Trientalis europaea ) i in. Na szczególn ą uwag ę zasługuj ą drzewostany ł ęgowe rosn ące w ąskimi pasmami w dolinach rzek z typow ą dla nich ł ęgow ą ro ślinno ści ą runa m. in.: przytulia czepna ( Galium aparine ), podagrycznik pospolity ( Aegopodium podagraria ), porzeczka czarna ( Ribes nigrum ), psianka słodkogórz ( Solanum dulcamara ), pokrzywa zwyczajna ( Urtica dioica ), je żyna popielica ( Rubus caesius ), chmiel zwyczajny ( Humulus lupulus ) i inne. Na pozostałych (przewa żaj ących) terenach piaskowni wyró żni ć mo żna zasadniczo dwa typy podło ża: piaskowe i piaskowo-ziemne. Pierwsze (dominuj ące) wystepuje na suchych zboczach wyrobiska i suchych fragmentach spągu, a drugie (rzadziej spotykane) na pryzmach ziemnych w pobli żu rowów odwadniaj ących i nasypów. Na tych dwóch typach podło ża w czasie sukcesji wykształciły si ę dwie serie sukcesyjne: na podło żu piaskowym sukcesja zmierza do zbiorowisk bliskich borom z klasy Vaccinio-Piceetea, podobnych do zespołu Leucobryo-Pinetum . Z kolei na nasypach wałach tzw. nadkładu (podło że piaskowo- ziemne) wykształcaj ą si ę zbiorowiska ze zwi ązku Sambuco-Salicion czyli nitrofilne zbiorowiska krzewiasto-zaro ślowe b ędące dalszym stadium sukcesji w procesie regeneracji lasu z klasy Epilobietea angustifolii . W skład florystyczny zbiorowisk wykształconych na tych obu typach podło ża w ró żnym stopniu wchodz ą gatunki charakterystyczne dla zbiorowisk z klasy Nardo-Callunetea czyli murawy bli źniaczkowe i wrzosowiska . Otwarte przestrzenie porastaj ą przewa żnie murawy z klasy Koelerio-Corynophoretea czyli murawy napiaskowe. W murawach znaczny udział ma śmiałek pogi ęty Deschampsia flexuosa . Znacz ącym elementem tych muraw jest bardzo dobrze wykształcona warstwa mszysto- porostowa. Na dominuj ącej cz ęś ci nierekultywowanej piaskowni, stadia te s ąsiaduj ą i ł ącz ą 33 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------si ę z zespołem Spergulo-Corynephoretum (murawami szczotlichowymi). Na piaskowni w okolicach Bukowna w płatach tego zbiorowiska brak jednak sporka wiosennego (Spergula vernalis) oraz innych gatunków charakterystycznych. Są to murawy, zdominowane przez płonnik włosisty (Polytrichum piliferum) oraz szczotlich ę siw ą (Corynephorus canescens). Na starszych fragmentach wraz z upływem czasu pojawiają si ę w tych miejscach siewki sosny zwyczajnej, brzozy brodawkowatej i topoli osiki. W miejscach jeszcze bardziej suchych spotyka si ę drugi wariant sukcesji: inicjalne zaro śla rodzimej wierzby piaskowej (Salix repens subsp. repens var. arenaria) , wyst ępuj ącej cz ęsto w towarzystwie obcego rodzimej florze gatunku wierzby kaspijskiej (Salix acutifolia). W k ępach ww. wierzb rozwijaj ą si ę zarówno mszaki, porosty z rodzaju chrobotek (Cladonia sp .), jak i ro śliny naczyniowe: śmiałek pogi ęty (Deschampsia flexuosa), jastrz ębiec kosmaczek (Hieracium pilosella) i mietlica pospolita (Agrostis capillaris). W dalszych etapach pojawiaj ą si ę tak że siewki sosny zwyczajnej, brzozy brodawkowatej i topoli osiki. W rekultywowanych cz ęś ciach wyrobiska zachodzi odmienny proces sukcesji rozpoczynaj ący si ę wykształcaniem płatów Corispermo-Brometum tectorum (zbiorowisko ro ślin jednorocznych i dwuletnich stanowi ące pierwsz ą faz ę zasiedlania terenów ruderalnych). Zespół ten zwi ązany jest wył ącznie z terenami rekultywowanymi, których wyró żniaj ącym czynnikiem siedliskowym jest nawo żenie mineralne oraz du ża zawarto ść jeszcze niewypłukanych cz ęś ci ilastych w świe żo odsłoni ętym podło żu. W niektórych miejscach na piaskowni rozsypano ziemi ę zebran ą przed eksploatacj ą piasku w specjalne pryzmy. Zastosowanie tej ziemi z pryzm (tzw. nadkładu) oraz nawo żenia mineralnego (N,P,K), jak równie ż wprowadzanie przedplonowej ro ślinno ści motylkowej (głównie łubinu Lupinus sp.) wpływa na rodzaj zbiorowiska jakie wykształca si ę na terenach rekultywowanych. Po posadzeniu sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej pomi ędzy sadzonkami tych drzew dochodzi do szybkiego pojawiania si ę w wi ększych ilo ściach nast ępuj ących ro ślin: wrzosowiec cienkoskrzydełkowy (Corispermum leptopterum), szczotlicha siwa (Corynephorus canescens), szczaw polny (Rumex acetosella) i solanka kolczysta (Salsola kali subsp. ruthenica), za ś miejscami piaskowiec macierzankowy (Arenaria serpyllifolia), stokłosa dachowa (Bromus tectorum) i wiesiołek dwuletni (Oenothera biennia) . Po osi ągni ęciu zwarcia sadzonek drzew le śnych (sosna, brzoza) wymienione wy żej gatunki ulegaj ą stopniowemu zanikowi z powodu silnego ocienienia i du żej ilo ści ściółki nadkładowej zwłaszcza pod sosn ą. Specyficzne gatunki flory napiaskowej ograniczaj ą si ę jedynie do prze świetle ń i luk w młodnikach (tzn. miejsc gdzie drzewa z pewnych przyczyn wypadły tzn. zamarły), a tak że obrze ży młodników (drogi, skarpy, torowiska itp.).
5.3.5. Inwentaryzacja ro ślin – zestawienie tabelaryczne
Tabela 2. Gatunki ro ślin naczyniowych stwierdzone podczas inwentaryzacji na terenie opracowania w 2014 r. Inwentaryza Inwentaryzacja Inwentaryzacja Inwentaryz cja terenu 1995, teren 2008-2010, Gatunki acja 1995- opracowania byłej Kopalni północna prawnie Lp. Nazwa łaci ńska Nazwa polska 99 B.Bacler KWIECIE Ń - Piasku cz ęś c terenu chronione* Dolina WRZESIE Ń „Szczakowa” opracowania 2014 Sztoły 2014 J. Szwedo i in. Nowak i in. 1 Abies alba Jodła pospolita + 0 0 0 2 Acer campestre Klon polny 0 + 0 + 3 Acer negundo Klon jesionolistny + + + +
4 Acer platanoides Klon pospolity + + 0 +
Acer 5 Klon jawor + + + + pseudoplatanus 34 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
6 Achillea millefolium Krwawnik pospolity + + 0 +
Aconitum 7 Tojad dzióbaty 0 + 0 0 Ocz variegatum Aegopodium Podagrycznik 8 + + 0 + podagraria pospolity Aesculus Kasztanowiec 9 + + 0 + hippocastanum pospolity Agrimonia 10 Rzepik pospolity + + 0 + eupatoria
11 Agropyron repens Perz wła ściwy + + 0 0
12 Agrostis capillaris Mietlica olbrzymia + + 0 +
13 Agrostis gigantea Mietlica pospolita 0 + 0 0
14 Agrostis stolonifera Mietlica rozłogowa 0 0 0 +
15 Ajuga genevensis Dąbrówka kosmata + 0 0 0
Dąbrówka 16 Ajuga reptans + + 0 0 rozłogowa
17 Allium montanum Czosnek skalny + 0 0 0
Olsza (olcha) 18 Alnus glutinosa + + + + czarna
19 Alnus incana Olsza (olcha) szara + + + +
Alopecurus 20 Wyczyniec ł ąkowy 0 + 0 0 pratensis
Alyssum alyssoides Smagliczka 21 0 0 0 + (A. calycinum) kielichowata
Smagliczka Alyssum 22 pagórkowa 0 0 0 + montanum (piaskowa) Anemone 23 Zawilec gajowy 0 + 0 0 nemorosa Anemone 24 Zawilec żółty 0 + 0 0 ranunculoides
25 Angelica sylvestris Dzi ęgiel le śny + + 0 +
Anthericum Paj ęcznica 26 + 0 0 0 ramosum gał ęzista Anthoxantum 27 Tomka wonna + + 0 + odoratum Anthriscus 28 Trybula le śna 0 0 0 + sylvestris
29 Anthyllis vuneraria Przelot pospolity + + 0 +
30 Aquilegia vulgaris Orlik pospolity 0 + 0 0 Ocz
Gęsiówka 31 Arabis hirsuta 0 + 0 0 szorstkowłosista 32 Arctium lappa Łopian wi ększy + + 0 + Arctium Łopian 33 0 0 0 + tomentosum paj ęczynowaty Arenaria Piaskowiec 34 + + 0 + serpyllifolia macierzankowy
35 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
35 Armeria maritima Zawci ąg nadmorski + + 0 +
Armoracia 36 Chrzan pospolity + + 0 0 rusticana Arrhenatherum 37 Rajgras wyniosły + + 0 + elatius Artemisia 38 Bylica piołun + + 0 0 absynthium Artemisia 39 Bylica polna 0 + 0 + campestris
40 Artemisia vulgaris Bylica pospolita + + 0 +
Asperula Marzanka 41 0 + 0 0 cynanchica pagórkowa Asplenium ruta- 42 Zanokcica murowa 0 0 0 0 muraria
43 Aster lanceolatus Aster lancetowaty + + 0 0
Aster nowobelgijski (A. wirginijski, 44 Aster novi-belgii 0 0 0 + Marcinki wirginijskie)
Athyrium filix- 45 Wietlica samicza + + 0 0 femina
46 Atriplex patula Łoboda rozło żysta 0 0 0 +
Batrachium Włosiennicznik 47 + 0 0 0 aquatile wodny Włosiennicznik 48 Batrachium fluitans + + 0 + Ocz rzeczny Batrachium Włosienicznik 49 0 + 0 0 Ocz trichophyllum sk ąpopr ęcikowy
50 Bellis perennis Stokrotka pospolita 0 + 0 0
51 Berberis vulgaris Berberys pospolity + 0 0 0
52 Berteroa incana Pyleniec 0 + 0 + Potocznik 53 Berula erecta 0 + 0 + wąskolistny
Betonica officinalis 54 Bukwica zwyczajna 0 + 0 0 (Stachys officinalis)
Betula pendula Brzoza 55 + + + + (verrucosa) brodawkowata 56 Bidens cernua Uczep zwisły 0 0 0 +
57 Bidens frondosa Uczep ameryka ński + + 0 +
Brachypodium 58 Kłosownica le śna 0 0 0 + sylvaticum 59 Briza media Dr żą czka średnia + + 0 +
60 Bromus hordaceus Stokłosa mi ękka + + 0 +
61 Bromus tectorum Stokłosa dachowa + 0 0 0
Calamagrostis 62 Trzcinnik le śny + 0 0 0 arundinacea Calamagrostis 63 Trzcinnik piaskowy + + 0 + epigejos 36 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
64 Calluna vulgaris Wrzos pospolity + + 0 + 65 Caltha palustris Knie ć błotna + + 0 + Dzwonek 66 Campanula patula + 0 0 0 rozpierzchły Campanula Dzwonek 67 + 0 0 0 persicifolia brzoskwiniolistny Campanula Dzwonek 68 + + 0 + rotundifolia okr ągłolistny Campanula Dzwonek 69 0 + 0 0 trachelium pokrzywolistny Capsella bursa- 70 Tasznik pospolity + + 0 + pastoris Caragana Karagana 71 0 0 + 0 arborescens syberyjska
72 Cardemine amara Rze żucha gorzka 0 + 0 0
Cardemine 73 Rze żucha ł ąkowa 0 0 0 0 pratensis Cardaminopsis Rze żusznik 74 + + 0 + arenosa piaskowy Cardaminopsis 75 Rze żusznik Hallera 0 + 0 + halleri
76 Carex acutiformis Turzyca błotna + + 0 0
Turzyca 77 Carex brizoides 0 0 0 + dr żą czkowa Turzyca 78 Carex ericetorum + 0 0 + wrzosowiskowa 79 Carex flava Turzyca żółta 0 + 0 0 80 Carex fusca Turzyca pospolita + 0 0 0
81 Carex hirta Turzyca owłosiona 0 + 0 +
82 Carex pallescens Turzyca blada + 0 0 0
83 Carex panicea Turzyca prosowata + 0 0 0
84 Carex paniculata Turzyca prosowa 0 + + +
Turzyca 85 Carex rostrata + + 0 0 dzióbkowata
86 Carex spicata Turzyca ści śniona 0 0 0 +
87 Carex vulipna Turzyca lisia 0 + + 0 Dziewi ęć sił 88 Carlina vulgaris 0 + 0 0 pospolity
89 Carpinus betulus Grab pospolity + + 0 0
90 Centaurea jacea Chaber ł ąkowy 0 + 0 +
91 Centaurea phrygia Chaber austryjacki + 0 0 0
Centaurea 92 Chaber driakiewnik 0 0 0 + scabiosa
93 Centaurea stoebe Chaber nadre ński 0 + 0 +
Centaurium 94 Centuria pospolita + + + 0 Ocz erythraea Cephalanthera 95 Buławnik czerwony 0 + + 0 OC rubra 37 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
96 Cerastium arvense Rogownica polna 0 + 0 0
Cerastium Rogownica 97 + + 0 + holosteoides pospolita Chaerophyllum Świerz ąbek 98 + + 0 0 hirsutum orz ęsiony Chaenorhinum Lniczka 99 minus (Linaria (Chenorinum, 0 0 0 + minor) Lnica) mała Chamaecytisus Szczodrzeniec 100 0 + 0 + ratisbonensis rozesłany Chamaenerion Wierzbówka 101 + + + + angustifolium kiprzyca Chamomilla Rumianek 102 0 + 0 + suaveolens bezpromieniowy Glistnik jaskółcze 103 Chelidonium majus + + 0 + ziele Chenopodium 104 Komosa biała 0 + 0 + album Chimaphila Pomocnik 105 + + + + Ocz umbellata baldaszkowy
106 Cichorium intybus Cykoria podró żnik + 0 0 0
107 Cirsium arvense Ostro żeń polny 0 + 0 +
108 Cirsium oleraceum Ostro żeń warzywny 0 + 0 0
109 Cirsium palustre Ostro żeń błotny + + 0 +
110 Cirsium rivulare Ostro żeń ł ąkowy + 0 0 0
Cirsium vulgare (C. Ostro żeń 111 0 0 0 + lanceolatum) lancetowaty
112 Convalaria majalis Konwalia majowa + 0 + +
Convovulus 113 Powój polny + + 0 + arvensis
114 Conyza canadensis Konyza kanadyjska 0 + 0 +
Corispermum Wrzosowiec 115 + + 0 + leptopterum cienkoskrzydełkowy
Cornus sericea (c. 116 Dere ń rozłogowy 0 0 0 + stolonifera) 117 Coronilla varia Cieciorka pstra 0 + 0 + Leszczyna 118 Corylus avellana + + 0 + pospolita Corynephorus 119 Szczotlicha siwa + + 0 + canescens Crataegus 120 Głóg jednoszyjkowy + + 0 + monogyna
121 Crepis biennis Pępawa dwuletnia 0 + 0 +
122 Crepis paludosa Pępawa błotna + 0 0 0
123 Cruciata glabra Przytulia wiosenna + + 0 +
Kupkówka 124 Dactylis glomerata + + 0 + pospolita
38 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Dactylorhiza 125 Kukułka plamista + 0 0 0 Ocz maculata
Kukułka Dactylorhiza szerokolistna 126 majalis (Orchis + 0 + 0 Ocz (storczyk latifolia) szerokolistny)
Danthonia Izgrzyca 127 0 + 0 + decumbens przyziemna Wawrzynek 128 Daphne mezereum + + + 0 Ocz wilczełyko Marchew 129 Daucus carota 0 + 0 + zwyczajna
130 Dentaria bulbifera Żywiec cebulkowy 0 0 0 0
Dentaria Żywiec 131 + 0 0 0 enneaphyllos dziewi ęciolistny Deschampsia 132 Śmiałek darniowy + + 0 + caespitosa Deschampsia 133 Śmiałek pogi ęty 0 + + + flexuosa Dianthus 134 Go ździk kartuzek + + 0 + carthusianorum Go ździk 135 Dianthus deltoides + + 0 + kropkowany Rosiczka 136 Drosera rotundifolia + 0 0 0 OC okr ągłolistna
Digitaria 137 ischaemum Palusznik nitkowaty 0 0 0 + (Panicum lineare)
Dryopteris Narecznica 138 0 + 0 + carthusiana krótkoostna
139 Dryopteris filix-mas Nerecznica samcza + + 0 +
Kolczurka 140 Echinocistis lobata + + 0 + klapowana Żmijowiec 141 Echium vulgare + + 0 + zwyczajny Elaeagnus 142 Oliwnik w ąskolistny 0 0 + 0 angustifolia
143 Eleocharis palustris Ponikło błotne + 0 0 0
Elymus caninus 144 (Agropyron Perz psi 0 0 0 + caninum)
Elymus repens 145 Perz wła ściwy 0 0 0 + (Agropyron repens)
Wierzbownica 146 Epilobium hirsutum 0 0 + + kosmata Epilobium Wierzbownica 147 + + 0 + montanum górska Wierzbownica 148 Epilobium palustre 0 + 0 + błotna Epilobium Wierzbownica 149 + + 0 0 parviflorum drobnokwiatowa Wierzbownica 150 Epilobium roseum 0 0 + 0 bladoró żowa
39 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Epipactis atropurpurea Kruszczyk 151 + + + + Ocz (atrorubens, rdzawoczerwony schmalhausenii)
Epipactis Kruszczyk 152 helleborine 0 + + + Ocz szerokolistny (latifolia)
153 Epipactis palustris Kruszczyk błotny + 0 + 0 OC
154 Equisetum arvense Skrzyp polny 0 + 0 +
Equisetum 155 Skrzyp zimowy 0 0 0 + hyemale
Equisetum fluviatile 156 Skrzyp bagienny + + + 0 (limo sum)
157 Equisetum palustre Skrzyp błotny 0 + 0 0
Equisetum 158 Skrzyp le śny + + 0 0 silvaticum Equisetum 159 Skrzyp pstry + + 0 0 variegatum
160 Eragrostis minor Miłka drobna 0 0 0 +
161 Erigeron acris Przymiotno ostre + + 0 +
162 Erigeron annuss Przymiotno białe 0 + 0 +
Erysimum Pszonak 163 + + 0 0 cheiranthoides drobnokwiatowy Euonymus Trzmielina 164 + + 0 0 europaeus europejska Euonymus Trzmielina 165 + 0 0 0 verrucosus brodawkowata Eupatorium 166 Sadziec konopiasty + + 0 + cannabinum Euphorbia Wilczomlecz 167 + + 0 + cyparissias sosnka Wilczomlecz 168 Euphorbia esula + + 0 + lancetowaty Wilczomlecz Euphorbia 169 (ostromlecz) 0 0 0 + helioscopia obrotny Wilczomlecz 170 Euphorbia peplus (ostromlecz) 0 0 0 + ogrodowy Euphrasia 171 Świetlik ł ąkowy 0 + 0 + rostkoviana
172 Euphrasia stricta Świetlik wypr ęż ony 0 0 0 +
Fagopyrum 173 Gryka zwyczajna 0 + 0 0 esculentum 174 Fagus silvatica Buk zwyczajny + + + +
175 Falcaria vulgaris Sierpnica pospolita 0 0 0 +
Fallopia Rdestówka 176 + + 0 + convolvulus powojowata
177 Festuca altissima Kostrzewa le śna + 0 0 0
40 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Kostrzewa 178 Festuca gigantea 0 + 0 0 olbrzymia
179 Festuca ovina Kostrzewa owcza + + 0 +
180 Festuca pratensis Kostrzewa ł ąkowa + + 0 +
Festuca Kostrzewa 181 0 0 0 0 psammophilia pochwiasta Kostrzewa 182 Festuca rubra + + 0 + czerwona
183 Filipendula ulmaria Wi ązówka błotna + + 0 +
184 Fragaria vesca Poziomka le śna + + 0 +
185 Frangula alnus Kruszyna pospolita + + + +
186 Fraxinus excelsior Jesion wyniosły + + 0 +
Galeopsis Poziewnik 187 0 0 0 + angustifolia wąskolistny Galeopsis Poziewnik 188 + + 0 + pubescens mi ękkowlosy
189 Galeopsis tetrahit Poziewnik szorstki + + 0 +
Żółtlica osłosiona 190 Galinsoga ciliata 0 0 0 + (włochata) Galinosoga Żółtlica 191 0 + 0 + parviflora drobnokwiatowa 192 Galium aparine Przytulia czepna + + 0 0
193 Galium boreale Przytulia północna 0 + 0 0
194 Galium mollugo Przytulia pospolita + + 0 +
195 Galium odoratum Marzanka wonna + + 0 +
196 Galium palustre Przytulia błotna 0 + 0 0
197 Galium schultesii Przytulia Schultesa + 0 0 0
198 Galium uliginosum Przytulia bagienna 0 + 0 0
199 Genista pilosa Janowiec włosisty 0 0 0 0
Janowiec 200 Genista tinctoria 0 + 0 0 barwierski
201 Geranium palustre Bodziszek błotny 0 + 0 0
202 Geranium pratense Bodziszek ł ąkowy 0 + 0 0
Geranium Bodziszek 203 + + 0 + robertianum cuchn ący 204 Geum rivale Kuklik zwisły + + 0 0 205 Geum urbanum Kuklik pospolity + + 0 + Glechoma Bluszczyk 206 + + 0 + hederacea kurdybanek
207 Glyceria fluitans Manna jadalna 0 0 0 +
208 Glyceria plicata Manna sp. + + 0 +
41 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Łyszczec (Gipsówka) Gypsophila 209 baldachogronowy 0 0 0 + fastigiata (Ł. baldaszkogronowy)
210 Hedera helix Bluszcz pospolity + 0 0 0
Heleocharis 211 Ponikło błotne 0 0 + 0 palustris
Helianthemum 212 nummularium Posłonek rozesłany + + 0 + subsp. Obscurum
Słonecznik Helianthus 213 bulwiasty 0 0 0 + tuberosus (Topinambur)
Helichrysum 214 Kocanki piaskowe + 0 0 0 Ocz arenarium
Skwarota szorstka (Heliopsis szorstki, 215 Heliopsis scabra H.słoneczny, 0 0 0 + Słoneczniczek szorstki)
Przylaszczka 216 Hepatica nobilis + 0 0 0 pospolita Heracleum 217 Barszcz zwyczajny + + 0 + sphodylium Heracleum Barszcz 218 + 0 0 0 sosnovskyi Sosnowskiego
219 Herniaria glabra Połonicznik nagi + + 0 +
Hieracium Jastrz ębiec 220 + + 0 0 lachenalii Lachenala Hieracium 221 Jastrz ębiec le śny + + 0 + murorum Jastrz ębiec 222 Hieracium pilosella + + 0 + kosmaczek Hieracium Jastrz ębiec 223 0 0 0 + sabaudum sabaudzki Hippophaë 224 Rokitnik pospolity 0 + + 0 Ocz rhamnoides
225 Holcus lanatus Kłosówka wełnista + + 0 +
226 Holcus mollis Kłosówka mi ękka + + 0 0
227 Humulus lupulus Chmiel pospolity 0 + 0 +
Dziurawiec 228 Hypericum acutum 0 0 0 0 skrzydełkowaty Hypericum Dziurawiec 229 0 + 0 0 maculatum czteroboczny Hypericum Dziurawiec 230 + + 0 + perforatum zwyczajny Hypochoeris Prosienicznik 231 0 + 0 0 radicata szorstki Niecierpek 232 Impatiens parviflora + + 0 + drobnokwiatowy Impatiens Niecierpek 233 + 0 0 + glandulifera himalajski 42 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
234 Iris pseudoacorus Kosaciec żółty + 0 0 0
235 Iris sibirica Kosaciec syberyjski + 0 0 0 OC
236 Jasione montana Jasieniec piaskowy + + 0 +
237 Juncus articulatus Sit członowaty 0 0 0 0
Juncus 238 Sit ście śniony 0 + 0 0 compressus Juncus 239 Sit skupiony + + 0 0 conglomeratus 240 Juncus effusus Sit rozpierzchły + + 0 0 241 Juncus inflexus Sit siny 0 + 0 0 242 Juncus tenuis Sit chudy 0 + 0 0 Juniperus 243 Jałowiec pospolity + + + + communis
244 Knautia arvensis Świerzbnica polna 0 + 0 +
245 Koeleria glauca Strz ęplica sina + + 0 +
246 Lactuca serriola Sałata kompasowa 0 0 0 +
247 Lamium album Jasnota biała 0 + 0 +
248 Lapsana communis Łoczyga pospolita 0 + 0 0
Modrzew 249 Larix decidua + + + + europejski Groszek 250 Lathyrus niger + 0 0 0 czerniej ący
251 Lathyrus vernus Groszek wiosenny + 0 0 0
Leontodon 252 Brodawnik jesienny + + 0 + autumnalis Brodawnik 253 Leontodon hispidus + + 0 0 zwyczajny
254 Lepidium ruderale Pieprzyca gruzowa 0 0 0 +
Leucanthemum 255 Jastrun wła ściwy 0 + 0 0 vulgare
256 Ligustrum vulgare Ligustr pospolity + + 0 +
257 Lilium martagon Lilia złotogłów + 0 0 0 OC 258 Linaria vulgaris Lnica pospolita + + 0 +
Len 259 Linum catharticum 0 + 0 + przeczyszczaj ący
260 Liparis loeseili Lipiennik Loesela + 0 0 0 OC
261 Listera ovata Listera jajowata + 0 0 0 Ocz Życica 262 Lolium multiflorum + + 0 0 wielokwiatowa 263 Lolium perenne Życica trwała + + 0 +
264 Lonicera nigra Wiciokrzew czarny + + 0 0
Wiciokrzew 265 Lonicera xylosteum 0 0 0 0 pospolity
43 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Komonica 266 Lotus corniculatus + + 0 + zwyczajna
267 Lotus uliginosus Komonica błotna 0 + 0 0
Miesi ącznica 268 Lunaria annua (Miesi ęcznik) 0 0 0 + roczny
269 Lupinus polyphyllus Łubin trwały + + 0 +
270 Luzula campestris Kosmatka polna + + 0 0
Kosmatka. 271 Luzula multiflora 0 0 0 0 licznokwiatowa Kosmatka 272 Luzula pilosa + + 0 + orz ęsiona
273 Lychnis flos-cuculi Firletka poszarpana + + 0 0
Lycopodium 274 Widłak jałowcowaty + 0 0 0 Ocz annotinum Lycopodiella 275 Widłaczek torfowy + 0 0 0 OC inundata Karbieniec 276 Lycopus europaeus + + 0 + pospolity Lysimachia 277 Toje ść rozesłana 0 + 0 0 nummularia Lysimachia 278 Toje ść bukietowa 0 0 0 0 thyrsiflora
279 Lysimachia vulgaris Toje ść pospolita + + 0 +
Krwawnica 280 Lythrum salicaria + + 0 0 pospolita Maianthemum Konwalijka 281 + + 0 + bifolium dwulistna Malaxis 282 Wyblin jednolistny 0 + 0 0 OC monophyllos
283 Malus domestica Jabło ń domowa 0 0 0 +
284 Malva neglecta Ślaz zaniedbany 0 + 0 0
285 Matricaria maritima Maruna nadmorska 0 + 0 +
286 Medicago falcata Lucerna sierpowata 0 0 0 +
287 Medicago lupulina Lucerna nerkowata 0 + 0 +
288 Medicago sativa Lucerna morska 0 + 0 +
Lucerna po średnia 289 Medicago (X)varia 0 0 0 + (piaskowa)
Melampyrum Pszeniec 290 + + 0 + pratense zwyczajny
291 Melandrium album Bniec biały + + 0 +
292 Melica nutans Perłówka zwisła + + 0 0 293 Melilotus alba Nostrzyk biały 0 + 0 +
294 Melilotus officinalis Nostrzyk żółty + + 0 +
295 Mentha aquatica Mi ęta nadwodna + + 0 +
44 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
296 Mentha arvensis Mi ęta polna + + 0 0
297 Mentha longifolia Mi ęta długolistna + + 0 +
Mercurialis 298 Szczyr trwały 0 0 0 0 perennis Moehringia Mo żylinek 299 + 0 0 + trinervia trójnerwowy Molinia Trz ęś lica 300 + 0 0 0 arundinacea trzcinowata
301 Molinia caerulea Trz ęś lica modra 0 + 0 +
Gruszycznik 302 Moneses uniflora + 0 0 0 Ocz jednokwiatowy Monotropa Korzeniówka 303 0 0 0 0 hypopitys pospolita 304 Mycelis muralis Sałatnik le śny + + 0 + Niezapominajka 305 Myosotis arvensis 0 + 0 0 polna Niezapominajka 306 Myosotis palustris + + 0 0 błotna Myosoton 307 Ko ścienica wodna 0 + 0 0 aquaticum Myricaria Wrze śnia 308 + + + 0 Ocz germanica pobrze żna Nasturtium 309 Rukiew wodna + 0 0 0 Ocz officinale
310 Oenothera biennis Wiesiołek dwuletni + + 0 +
Wiesiołek 311 Oenothera casimiri 0 0 0 + Kazimierza
Oenothera Wiesiołek 312 0 + 0 + rubricaulis czerwonołodygowy
313 Ononis spinosa Wil żyna ciernista + 0 0 0 Ocz Gruszynka 314 Orthilia secunda + + 0 + jednostronna
315 Oxalis acetosella Szczawik zaj ęczy + + 0 +
316 Oxalis stricta Szczawik żółty 0 + 0 0 Czeremcha 317 Padus avium + + 0 + zwyczajna Czeremcha 318 Padus serotina + + 0 + ameryka ńska
319 Papaver agremone Mak piaskowy + + 0 0
320 Papaver rhoeas Mak polny 0 + 0 0
321 Paris quadrifolia Czworolist pospolity + + 0 0
Dziewi ęciornik 322 Parnasia palustris 0 + + 0 błotny Parthenocissus Winobluszcz 323 0 + 0 + inserata zaro ślowy Parthenocissus Winobluszcz 324 + 0 0 + quinquefolia pi ęciolistkowy Pasternak 325 Pastinaca sativa 0 0 0 + zwyczajny Peucedanum 326 Gorysz błotny + + 0 + palustre
45 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Peucedanum 327 Gorysz pagórkowy + 0 0 + oreoselinum Philadelphus Ja śminowiec 328 0 + 0 0 coronarius wonny Philadelphus Ja śminowiec 329 0 + 0 + pubescens omszony
330 Phleum pratense Tymotka ł ąkowa + + 0 0
Phragmites 331 communis Trzcina pospolita + + + + (australis) Physocarpus Pęcherznica 332 0 + + + opulifolius kalinolistna Picea abies 333 Świerk pospolity + + + 0 (excelsa) 334 Picea pungens Świerk kłuj ący 0 + 0 0 Goryczel 335 Picris hieracioides jastrz ębcowaty 0 0 0 + (jastrz ębcowy)
336 Pimpinella major Biedrzeniec wielki 0 0 0 +
Pimpinella Biedrzeniec 337 0 + 0 + saxifraga mniejszy
338 Pinguicula vulgaris Tłustosz pospolity + 0 0 0 OC
339 Pinus banksiana Sosna banksa + 0 0 0
340 Pinus nigra Sosna czarna + 0 + 0
341 Pinus silvestris Sosna zwyczajna + + + +
Gruszyczka 342 Pirola minor + 0 0 0 mniejsza Gruszyczka 343 Pirola rotundifolia + 0 0 0 okr ągłolistna Gruszyczka 344 Pirola secunda + 0 0 0 jednostronna
345 Plantago arenaria Babka piaskowa 0 + 0 +
Plantago 346 Babka lancetowata + + 0 + lanceolata 347 Plantago major Babka zwyczajna + + 0 + 348 Plantago media Babka średnia + + 0 0 Pleurozium 349 Rokietnik pospolity + 0 0 0 schreberii
Poa angustifolia (P. Wiechlina (Wyklina) 350 0 0 0 + pratensis) wąskolistna
351 Poa annua Wiechlina roczna + + 0 + Wiechlina 352 Poa compressa 0 + 0 + spłaszczona 353 Poa nemoralis Wiechlina gajowa + + 0 + Wiechlina (Wyklina) 354 Poa palustris 0 0 0 + błotna 355 Poa pratensis Wiechlina ł ąkowa + + 0 + Krzy żownica 356 Polygala comosa 0 + 0 0 czubata Polygonatum Kokoryczka 357 + + 0 0 multiflorum wielokwiatowa 46 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Polygonatum 358 Kokoryczka wonna + + 0 0 odoratum Polygonatum Kokoryczka 359 + + 0 0 verticillatum okólkowa Polygonum 360 Rdest ptasi + + 0 + aviculare Polygonum lapathifolium Rdest 361 + + 0 0 subsp. szczawiolistny lapathifolium Polygonum 362 Rdest plamisty 0 + 0 + persicaria Polypodium Paprotka 363 + 0 0 0 vulgare zwyczajna Polytrichum 364 Płonnik pospolity + 0 0 0 Ocz commune 365 Populus alba Topola biała + + 0 0 Populus 366 Topola berli ńska 0 0 0 + berolinensis Populus 367 Topola kanadyjska 0 0 0 + canadensis 368 Populus nigra Topola czarna 0 + 0 0 369 Populus tremula Topola osika + + + + Potamogeton Rdestnica 370 0 + 0 0 natans pływaj ąca Potamogeton 371 Rdestnica drobna 0 0 0 0 pusillus
372 Potentilla anserina Pi ęciornik gesi + + 0 0
373 Potentilla arenaria Pi ęciornik piaskowy 0 0 0 +
Pi ęciornik kurze 374 Potentilla erecta + + 0 0 ziele Pieciornik 375 Potentilla reptans 0 + 0 0 rozłogowy Głowienka 376 Prunella vulgaris + + 0 + pospolita Czeremha 377 Prunus serotina 0 0 + 0 ameryka ńska 378 Prunus spinosa Śliwa tarnina + 0 0 + Pteridium 379 Orlica pospolita + + 0 + aquilinum Gruszyczka 380 Pyrola chlorantha 0 0 0 + Ocz zielonawa Gruszyczka 381 Pyrola minor 0 0 0 0 Ocz mniejsza Gruszyczka 382 Pyrola rotundifolia 0 0 0 + Ocz okr ągłolistna
383 Pyrus communis Grusza pospolita 0 + 0 +
Grusza polna (G. 384 Pyrus pyraster 0 0 0 + dzika, Ul ęgałka)
385 Quercus petraea Dąb bezszypułkowy 0 + 0 0
386 Quercus robur Dąb szypułkowy + + 0 + 387 Quercus rubra Dąb czerwony + + + +
388 Ranunculus acris Jaskier ostry + + 0 +
47 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Ranunculus 389 Jaskier ró żnolistny 0 + 0 0 auricomus
390 Ranunculus repens Jaskier rozłogowy + + 0 +
391 Reseda lutea Rezeda żółta 0 0 0 + Reynoutria Rdest 392 + + 0 + japonica ostroko ńczysty Rhamnus 393 Szakłak pospolity + + 0 + catharticus
394 Rhinanthus minor Szel ęż nik mniejszy 0 + 0 0
Rhinanthus 395 Szel ęż nik wi ększy 0 + 0 0 serotinus 396 Rhus typina Sumak octowiec + 0 0 +
397 Ribes nigrum Porzeczka czarna + + 0 0
Porzeczka 398 Ribes spicatum 0 + 0 + czerwona
399 Ribes uvacrispa Porzeczka agrest 0 + 0 0
Robinia 400 Robinia akacjowa + + + + pseudoacacia
401 Rorippa palustris Rzepicha błotna 0 0 + 0
402 Rosa canina Ró ża dzika + + 0 + Ró ża 403 Rosa rugosa + + 0 + pomarszczona 404 Rubus caesius Je żyna popielica + + 0 + 405 Rubus idaeus Malina wła ściwa + + 0 +
406 Rubus plicatus Je żyna fałdowana + + 0 +
Rudbekia 407 Rudbekia hirta + + 0 0 owłosiona
408 Rumex acetosa Szczaw zwyczajny + + 0 +
409 Rumex acetosella Szczaw polny + + 0 +
Rumex 410 Szczaw skupiony 0 0 0 + conglomeratus Szczaw 411 Rumex crispus 0 0 0 + kedzierzawy Rumex Szczaw 412 0 + 0 0 hydrolapathum lancetowaty
413 Rumex obtusifolius Szczaw t ępolistny 0 + 0 0
Szczaw 414 Rumex thyrsiflorus 0 0 0 + rozpierzchły Sagina 415 Karmnik rozesłany 0 0 0 0 procumbens 416 Salix alba Wierzba biała + + 0 + 417 Salix acutifolia Wierzba kaspijska 0 0 + 0
418 Salix arenaria Wierzba piaskowa + 0 0 +
419 Salix aurita Wierzba uszata + + 0 0 420 Salix caprea Wierzba iwa + + + + 421 Salix cinerea Wierzba szara + + 0 + 422 Salix fragilis Wierzba krucha + + 0 0
48 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Wierzba 423 Salix pentandra 0 + 0 + pi ęciopr ęcikowa
424 Salix purpurea Wierzba purpurowa + + 0 0
425 Salix rosmarinifolia Wierzba rokita 0 + 0 +
426 Salix viminalis Wierzba wiciowa 0 + 0 0 427 Salsola kali Solanka kolczysta + 0 0 0
428 Salvia verticillata Szałwia okr ęgowa 0 0 0 0
429 Sambucus nigra Bez czarny + + 0 +
Sambucus 430 Bez koralowy + + 0 0 racemosa
431 Sanguisorba minor Krwi ści ąg mniejszy 0 + 0 +
Sanguisorba 432 Krwi ści ąg lekarski 0 0 0 + officinalis
433 Sanicula europaea Żankiel zwyczajny + 0 0 0
Saponaria 434 Mydlnica lekarska + 0 0 + officinalis Scabiosa 435 Driakiew żółta 0 + 0 + ochroleuca Schoenoplectus 436 Oczeret jeziorny 0 0 0 0 lacustris
437 Scirpus sylvaticus Sitowie le śne + + 0 +
Scleranthus 438 Czerwiec roczny + + 0 0 annuus Scleranthus 439 Czerwiec trwały + + 0 0 perennis
440 Scorzonera humilis Węzymord niski 0 + 0 0
Scrophularia Tr ędownik 441 + + 0 0 nodosa bulwiasty Scrophularia Tr ędownik 442 0 + 0 + umbrosa skrzydlaty Scutellaria 443 Tarczyca pospolita + + 0 + galericulata 444 Sedum acre Rozchodnik ostry + + 0 +
445 Sedum maxiumum Rozchodnik wielki + + 0 0
446 Senecio fuchsii Starzec Fuchsa 0 0 0 0
447 Senecio jacobaea Starzec jakubek 0 + 0 0
Senecio 448 Starzec gajowy + 0 0 0 nemorensis 449 Senecio viscosus Starzec lepki 0 + 0 0 450 Seseli annuum Żebrzyca roczna 0 0 0 + 451 Setaria viridis Wło śnica zielona 0 + 0 + 452 Silene nutans Lepnica zwisla 0 + 0 + 453 Silene vulgaris Lepnica rozd ęta + + 0 + Solanum 454 Psianka słodkogórz + + 0 + dulcamara 455 Solanum nigrum Psianka czarna 0 + 0 0 Solanum 456 Psianka ziemniak 0 0 0 + tuberosum 49 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Solidago 457 Nawło ć kanadyjska + + 0 + canadensis
458 Solidago gigantea Nawło ć olbrzymia + + 0 +
459 Solidago virgaurea Nawło ć pospolita + + 0 0
460 Sonchus arvensis Mlecz polny 0 0 0 +
461 Sonchus oleraceus Mlecz zwyczajny 0 0 0 +
462 Sorbus aucuparia Jarz ąb pospolity + + + +
463 Sorbus intermedia Jarz ąb szwedzki 0 + 0 0 OC
Sparganium Je żogłówka 464 0 0 + 0 rammosum gał ęzista 465 Spiraea media Tawuła średnia 0 + 0 0 OC Tawuła 466 Spiraea salicifolia 0 + 0 0 wierzbolistna 467 Stachys recta Czy ściec prosty 0 0 0 0 Gwiazdnica 468 Stellaria media + + 0 + pospolita Symphoricarpos Śnieguliczka 469 + + 0 + albus pospolita Symphytum 470 Żywokost lekarski 0 + 0 0 officinale 471 Syringa vulgaris Lilak pospolity + + 0 +
472 Tanacetum vulgare Wrotycz pospolity + + 0 +
Taraxacum 473 Mniszek pospolity + + 0 + officinale Ożanka 474 Teucrium botrys 0 0 0 0 pierzastosieczna
475 Thalictrum minus Rutewka mniejsza 0 0 0 0
476 Thlaspi arvense Tobołki polne 0 0 0 + Thuidum Tujowiec 477 + 0 0 0 tamariscifolium tamaryszkowy Thymus Macierzanka 478 + + 0 + pulegioides zwyczajna Macierzanka 479 Thymus serpyllum + + 0 + piaskowa 480 Tilia cordata Lipa drobnolistna + + + + Kłobuczka 481 Torilis japonica 0 + 0 0 pospolita
482 Tragopogon dubius Kozibród wielki 0 0 0 +
Tragopogon 483 Kozibród ł ąkowy 0 + 0 0 pratensis
484 Trientalis europaea Siódmaczek le śny + + 0 0
Koniczyna 485 Trifolium alpestre 0 0 0 0 dwukłosowa
486 Trifolium arvense Koniczyna polna + + 0 +
Koniczyna 487 Trifolium aureum + 0 0 0 złocistożółta Trifolium Koniczyna 488 0 + 0 0 campestre ró żnoogonkowa 50 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Koniczyna 489 Trifolium dubium 0 + 0 0 drobnogłówkowa Trifolium Koniczyna 490 0 + 0 0 montanum pagórkowa
491 Trifolium medium Koniczyna pogi ęta 0 0 0 0
492 Trifolium pratense Koniczyna ł ąkowa + + 0 +
Koniczyna 493 Trifolium repens + + 0 + rozłogowa, biała
494 Triglochin palustre Świbka błotna 0 0 0 0
495 Tussilago farfara Podbiał pospolity + + 0 +
496 Typha angustifolia Pałka w ąskolistna 0 + 0 0
497 Typha latifolia Pałka szerokolistna + + 0 0
Pokrzywa 498 Urtica dioica + + 0 + zwyczajna
499 Urticularia vulgaris Pływacz zwyczajny 0 + 0 0
500 Vaccinium myrtillus Borówka czarna + + + +
Vaccinium 501 Borówka bagienna 0 + 0 0 uliginosum Vaccinium vitis- 502 Borówka brusznica + + + + idaea
503 Valeriana officinalis Kozłek lekarski + + 0 +
Valeriana 504 Kozłek bzowy + + 0 0 sambucifolia Verbascum Dziewanna 505 + + 0 + densiflorum wielkokwiatowa Verbascum Dziewanna 506 0 + 0 0 lychnitis firletkowata Dziewanna 507 Verbascum nigrum + + 0 + pospolita Verbascum Dziewanna 508 0 0 0 + thapsus drobnokwiatowa
Veronica anagallis- Przetacznik 509 0 0 + 0 aquatica bobownik
Veronica Przetacznik 510 + 0 0 0 beccabunga bobowniczek Veronica Przetacznik 511 + + 0 + chamaedrys ożankowy
512 Veronica officinalis Przetacznik le śny + + 0 +
Przetacznik 513 Veronica spicata + + 0 0 kłosowy
514 Viburnum opulus Kalina koralowa + + 0 +
515 Vicia angustifolia Wyka w ąskolistna 0 + 0 0
516 Vicia cracca Wyka ptasia + + 0 +
517 Vicia dumetorum Wyka zaro ślowa 0 0 0 0
518 Vicia sepium Wyka płotowa 0 0 0 +
51 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Wyka 519 Vicia hirsuta 0 + 0 0 drobnokwiatowa 520 Viola arvensis Fiołek polny + + 0 + 521 Viola canina Fiołek psi 0 0 0 0 522 Viola collina Fiołek pagórkowy 0 0 0 0
523 Viola mirabilis Fiołek przedziwny 0 0 0 0
524 Viola palustris Fiołek błotny 0 + 0 0
Viola 525 Fiołek le śny + + 0 0 reichenbachiana
526 Viola riviniana Fiołek Rivina + 0 0 0 527 Viola rupestris Fiołek skalny 0 0 0 + 528 Viola tricolor Fiołek trójbarwny + + 0 + Smółka pospolita, 529 Viscaria vulgaris 0 + 0 0 firletka lepka
* Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin (z dn. 9 pa ździernika 2014 r. Dz.U. 2014 poz. 1409) OC - gatunki pod ochron ą ścisł ą Ocz - gatunki pod ochron ą cz ęś ciow ą
5.3.6. Ogólna charakterystyka flory
Podczas inwentaryzacji florystycznej prowadzonej od 15.04.2014 r. do 15.09.2014 r. na terenie opracowania stwierdzono wyst ępowanie 294 gatunków ro ślin naczyniowych wyst ępuj ących spontanicznie. Ł ącznie na terenie opracowania w ostatnim dwudziestoleciu stwierdzono wyst ępowanie 529 gatunków ro ślin naczyniowych. Pełny wykaz gatunkowy z inwentaryzacji 2014 i 1995/99 zamieszczono w podrozdziale 5.3.5 (tabela). Wśród zasobów florystycznych omawianego terenu najwi ększym bogactwem florystycznym charakteryzuj ą si ę obszary pozostawione do naturalnej sukcesji ro ślinnej na terenie dawnej Kopalini Piasku „Szczakowa”, a tak że źródliska, wysi ęki wodne i kanały odwadniaj ące na ww. piaskowni poza tym ciekaw ą flor ą charakteryzuje si ę dolina rzeki Sztoły oraz dolina rzeki Przemszy. Znacznie ubo ższy florystycznie jest pas borów sosnowych i zalesie ń wielogatunkowych na pozostałym obszarze piaskowni oraz w drzewostanach b ędących pod negatywnym, odwadniaj ącym wpływem ogromnego leja po wyrobisku piasku. Zubo żenie siedlisk jest skutkiem długofalowej działalno ści przemysłowej na terenach s ąsiednich, a w ostatnich latach tak że po żarów lasów. Jednak i tam zachowały si ę niewielkie enklawy, gdzie wyst ępują gatunki obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą, jak kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atropurpurea). Na szczególn ą uwag ę i ochron ę zasługuj ą gatunki prawnie chronione, w tym rosiczka okr ągłolistna znajduj ąca si ę na Czerwonej Li ście o zasi ęgu krajowym.
5.3.7. Gatunki prawnie chronione
Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej ro ślin z dnia 9 padziernika 2014 r. okre śla gatunki dziko wyst ępuj ących ro ślin obj ętych ochroną ścisł ą i cz ęś ciow ą, gatunki ro ślin, które mog ą by ć pozyskiwane oraz sposoby ich pozyskiwania.
52 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Prawn ą ochron ą gatunkow ą ścisł ą obj ętych jest 415 gatunków, natomiast ochrona cz ęś ciow ą 312 gatunków oraz gatunki wymienione w załączniku IV dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992, str. 7, z późn. zm.) – inne ni ż gatunki obj ęte ochron ą ścisłą na podstawie załącznika nr 1 do rozporz ądzenia. Na terenie obj ętym opracowaniem, podczas inwentaryzacji w 2014 r. stwierdzono wyst ępowanie 22 gatunków prawnie chronionych, w tym 7 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą ścisł ą i 15 gatunków podlegaj ących ochronie cz ęś ciowej (podrozdział 5.3.5 - tabela).
Zestawienie wszystkich ro ślin naczyniowych chronionych stwierdzonych na terenie opracowania: 1. Włosienicznik rzeczny ( Batrachium fluitans ) - ochrona cz ęś ciowa ( średnio liczny, rzeka Sztoła, rzeka Biała Przemsza i kanały na piaskowni). 2. Centuria pospolita ( Centaurium erythraea ) – ochrona cz ęś ciowa (liczna na brzegach kanałów na piaskowni), 3. Pomocnik baldaszkowy (Chimaphila umbellata ) - ochrona cz ęś ciowa ( średnio liczny w borach świe żych). 4. Kukułka (storczyk) plamista ( Dactylorhiza maculata ) - ochrona cz ęś ciowa (nieliczna na wilgotnych ł ąkach nad Przemsz ą). 5. Kukułka (storczyk) szerokolistna ( Dactylorhiza majalis ) - ochrona cz ęś ciowa (nieliczna na wilgotnych ł ąkach nad Przemsz ą). 6. Wawrzynek wilczełyko ( Daphne mezereum ) - ochrona cz ęś ciowa (średnio liczny w drzewostanach zbli żonych do gr ądów nad Sztoł ą). 7. Rosiczka okr ągłolistna ( Drosera rotundifolia ) – ochrona ścisła (liczna na torfowiskach na piaskowni). 8. Kruszczyk rdzawoczerwony ( Epipactis atrorubens ) - ochrona cz ęś ciowa (liczny w borach sosnowych i na piaskowni). 9. Kruszczyk błotny ( Epipactis palustris ) – ochrona ścisła (nieliczny na torfowiskach na obszarze piaskowni). 10. Kosaciec syberyjski ( Iris sibirica ) - ochrona ścisła (nieliczny w Dolinie Białej Przemszy). 11. Lilia złotogłów ( Lilium martagon ) - ochrona ścisła (nieliczna w dolinie Białej Przemszy) (zdj. 36) 12. Lipiennik Loesela ( Liparis loeselii ) – ochrona ścisła (nieliczny na torfowiskach inicjalnych na terenie piaskowni). 13. Listera jajowata ( Listera ovata ) - ochrona cz ęś ciowa (nieliczna w borach mieszanych i na zalesionej piaskowni). 14. Widłak jałowcowaty ( Lycopodium annotinum ) - ochrona cz ęś ciowa (średnio liczny w borach sosnowych i na zalesionej piaskowni). 15. Widłaczek torfowy ( Lycopodiella inundata ) – ochrona ścisła (miejscami liczny na torfowiskach inicjalnych na terenie piaskowni). 16. Rukiew wodna ( Nasturtium officinale ) – ochrona cz ęś ciowa (nieliczna w źródliskach i niektórych kanałach na terenie piaskowni). 17. Wil żyna ciernista ( Ononis spinosa ) - ochrona cz ęś ciowa (nieliczna w okolicach Boru Biskupiego i Przenia). 18. Tłustosz pospolity ( Pinguicula vulgaris ) – ochrona ścisła (nieliczny na torfowiskach na terenie piaskowni). 19. Płonnik pospolity ( Polytrichum commune ) - ochrona cz ęś ciowa (liczny w borach sosnowych i na torfowiskach).
53 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
20. Gruszycznik jednokwiatowy (Moneses uniflora ) - ochrona cz ęś ciowa (kilka okazów na żyźniejszych fragmentach (bory mieszane/lasy) zboczy Doliny Sztoły) zwłaszcza w ko ńcowym odcinku w pobli żu uj ścia do Przemszy) 21. Wrze śnia pobrze żna (Myricaria germanica ) - ochrona cz ęś ciowa (kilka okazów nad brzegami kanałów na terenie tzw. Piaskowni pod Diabl ą Gór ą (oddziały le śne 70 – 77 le śnictwa Bukowno, Nadl. Chrzanów)) 22. Kocanki piaskowe ( Helichrysum arenarium ) – ochrona cz ęś ciowa (źródliska na zachód od drogi ł ącz ącej Bór Biskupi z Bukownem (oddz. 67 i 68 Leśnictwo Bukowno, Nadl. Chrzanów)).
Fot. 36. Lilia złotogłów (Viburnum opulus ) rosn ąca w dolinie Białej Przemszy
5.3.8. Gatunki ekspansywne i inwazyjne
Do negatywnych zmian we florze i w zbiorowiskach roślinnych mo żna zaliczy ć rozprzestrzenianie si ę obcych dla rodzimej flory gatunków ekspansywnych. Ro śliny te mog ą stanowi ć zagro żenie dla gatunków mniej konkurencyjnych, a zwi ązanych z danym siedliskiem. Zjawisko to niekorzystnie wpływa zarówno na bioró żnorodno ść , jak i specyfik ę ekosystemów. Na terenie opracowania, podczas inwentaryzacji w 2014 r. zaobserwowano gatunki wykazuj ące nadmiern ą ekspansj ę i negatywnie oddziaływuj ące na siedliska, przede wszystkim wzdłu ż linii rzeki Sztoły, na odcinku od ul. Mostowej w Bukownie do linii kolejowej Szczakowa - Bukowno. Do gatunków inwazyjnych i introdukowanych nale ży zaliczy ć wyst ępuj ące tu gatunki: barszcz Sosnowskiego ( Heracleum Sosnowski) , kolczurk ę klapowan ą ( Echinocystis lobata) , rdest Sachali ński ( Reynoutria sachalinensis) , niecierpek himalajski ( Impatiens glandulifera), niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora) oraz gatunki ekspansywne: klon jesionolistny ( Acer negundo ), orzech szary ( Juglans cinerea) , sumak octowiec ( Rhus typina) , winobluszcz pi ęciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia). Ro śliny te zajmuj ą nadbrze żne obszary wzdłu ż rzeki Sztoły i Białej Przemszy wypieraj ąc rodzime gatunki. Rozprzestrzeniaj ą si ę licznie dzi ęki przenoszeniu nasion i kł ączy przez wody obydwu rzek. Problemem są tak że ro śliny celowo sadzone podczas rekultywacji na terenie piaskowni, zwłaszcza obcego pochodzenia (np. dąb czerwony, robinia akacjowa, czeremcha ameryka ńska, wierzba kaspijska i in.). Rośliny te zaczynaj ą si ę spontanicznie wysiewa ć w innych miejscach (rozsiewane przez zwierz ęta i wiatr - zjawiska zoochorii i anemochorii) oraz stanowi ą zago żenie dla rodzimych gatunków.
54 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
5.3.9. Przyczyny przeobra żeń szaty ro ślinnej
Do głównych i potencjalnych zagro żeń dla szaty ro ślinnej gminy Bukowno mo żna zaliczy ć działalno ść przemysłowo–wydobywcz ą, która skutkuje utworzeniem si ę dwóch lejów depresyjnych na terenie opracowania. Leje depresyjne zwi ązane s ą z działalno ści ą ZGH „Bolesław” oraz powstały na skutek prac wydobywczych Kopalni Piasku „Szczakowa”. Porównuj ąc materiał literaturowy dotycz ący flory na terenie opracowania wraz z wynikami inwentaryzacji florystycznej 2014 r. nale ży zauwa żyć dalej post ępuj ący proces przekształcania si ę cz ęś ci siedlisk świe żych i wilgotnych w kierunku suchym, a co za tym idzie ubo żeniu składu florystycznego runa lub jego bezpo średnie niszczenie.
5.4. Pomniki przyrody o żywionej i nieo żywionej
5.4.1. Pomniki przyrody
Na terenie opracowania nie ustanowiono pomników przyrody. W niniejszym opracowaniu nie proponuje si ę powołania nowych pomników przyrody.
5.5. Potrzeby ochrony cennej flory w świetle zagro żeń
Podsumowuj ąc wyniki rozpoznania walorów flory i ich zagro żeń nale ży podkre śli ć, że obszar opracowania na terenie gminy Bukowno charakteryzuje si ę dosy ć du żym bogactwem gatunków chronionych. Nale ży, jak najszybciej wyznaczy ć granice dla istniej ącego ju ż od 1996 r. u żytku ekologicznego „Dolina rzeki Sztoły” (dla doliny na całym terenie opracowania). Przebieg granic dla u żytku ekologicznego od źródlisk do ul. Mostowej został zaproponowany w opracowaniu „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap I”.
55 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
6. Inwentaryzacja faunistyczna
Fauna terenu obj ętego opracowaniem jest w niewielkim stopniu opisana w materiałach źródłowych. Podstawowe informacje dotycz ące fauny zawiera „Program Ochrony Przyrody – Plan urz ądzenia lasu na okres gospodarczy od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2019 r.” dla Nadle śnictwa Chrzanów; Biuro Urz ądzania Lasu i Geodezji Le śnej Oddział w Krakowie. Na terenie Nadle śnictwa Chrzanów nie przeprowadzono szczegółowej i kompleksowej inwentaryzacji ani monitoringu fauny, co nie pozwoliło okre śli ć ani liczebno ści, ani dokładnej lokalizacji zwierz ąt (lista wymienionych w ww. opracowaniu zwierz ąt powstała w oparciu o informacje zebrane w czasie inwentaryzacji urz ądzeniowej, waloryzacji środowiskowej Nadle śnictwa Chrzanów, oraz dost ępnych materiałów, jak równie ż z wykazu osobliwo ści przyrodniczych przygotowanych przez nadle śnictwo). Obecno ść na danym terenie poszczególnych gatunków zwierz ąt została stwierdzona poprzez obserwacje bezpo średni ą, nasłuch odgłosów (ptaki), tropy, odchody, pióra, fragmenty sier ści i inne oznaki bytowania (np. żerowiska dzików, nory). Ze wzgl ędu na specyfik ę bada ń terenowych zwi ązanych z obserwacj ą zwierz ąt i stosunkowo krótki okres przewidziany na badania w terenie (15.04.2014 r. – 15.09.2014 r.), jako dodatkowe źródło informacji o faunie terenu opracowania posłu żyły: - informacje zebrane od pracowników Le śnictwa Sławków, Bukowno, Ci ęż kowice oraz Szczakowa, - informacje od Koła W ędkarskiego PZW 107 Bukowno - informacje zebrane od przyrodników stale monitoruj ących i badaj ących teren opracowania (w szczególno ści dane dotycz ące awifauny - brak mo żliwo ści stwierdzenia obecno ści pewnych gatunków ptaków bez przeprowadzenia obserwacji całorocznych) - dane z Atlasu ssaków Polski (http://www.iop.krakow.pl/ssaki/Katalog.aspx) i Atlasu płazów i gadów Polski (http://www.iop.krakow.pl/plazygady) opracowanych przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk z Krakowa. W Polsce zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (Dz.U. 2014 poz. 1348). prawn ą ochron ą gatunkow ą ścisł ą i cz ęś ciow ą obj ętych jest około 800 gatunków zwierz ąt, z czego najwi ęcej gatunków chroni si ę spo śród ptaków, a nast ępnie spo śród owadów. Rozporz ądzenie w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt okre śla gatunki zwierz ąt: obj ęte ochron ą ścisł ą, z wyszczególnieniem gatunków wymagaj ących ochrony czynnej; obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą; obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą, które mog ą by ć pozyskiwane, oraz sposoby ich pozyskiwania; wymagaj ące ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania. Okre śla tak że wła ściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków zwierz ąt zakazy i odst ępstwa od zakazów oraz sposoby ochrony gatunków, w tym wielko ść stref ochrony.
6.1. Wyniki inwentaryzacji wybranych grup fauny w gminie
W trakcie trwania inwentaryzacji, szczegółowej analizie poddano stanowiska wyst ępowania gin ących i zagro żonych wygini ęciem zwierz ąt uj ętych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 pa ździernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt
56 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
(Dz. U. 2014 poz. 1348). Miejsca gdzie zostały zaobserwowane gatunki chronione zostały zaznaczone na mapie - Zał ącznik nr 5.
6.1.1. Ogólna charakterystyka fauny
Na terenie opracowania przewa żaj ą zwierz ęta charakterystyczne dla zbiorowisk le śnych. Ponadto wyst ępuj ą tak że zwierz ęta bytuj ące w ekosystemach wodnych (dolina rzeki Sztoły i Białej Przemszy) oraz fauna zwi ązana z bytno ści ą człowieka. Na terenie opracowania podczas inwentaryzacji w 2014 r. wykazano wyst ępowanie 116 gatunków kr ęgowców, w tym 19 gatunków ryb, 9 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 48 gatunków ptaków oraz 34 gatunki ssaków.
6.1.2. Kr ęgowce
Ichtiofauna Ryby na terenie opracowania wyst ępuj ą w dolinie rzeki Sztoły i Białej Przemszy, a tak że w kanałach znajduj ących si ę na terenie byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”. W trakcie inwentaryzacji przyrodniczej w 2014 r. na terenie opracowania stwierdzono 19 gatunków ryb, w tym 1 gatunek podlegaj ący ochronie ścisłej i jeden gatunek podlegaj ący ochronie cz ęś ciowej. Ichtiofauna cieków na omawianym terenie jest w du żej cz ęś ci typowa dla cieków podgórskich i górskich. Wyst ępuje tu kilka gatunków charakterystycznych (m. in.: pstr ąg potokowy, lipie ń).
Tabela 3. Wykaz gatunków ryb wyst ępuj ących na terenie opracowania
Inwentaryzacja Status ochronny Lp. Nazwa gatunkowa łaci ńska Nazwa gatunkowa polska 2014 w Polsce * tak / nie OŚ/OCZ RYBY
1. Oncorhynchus mykiss pstr ąg t ęczowy tak
2. Ctenopharyngodon idella amur tak
3. Leuciscus idus ja ź tak
4. Carassius carassius kara ś tak
5. Cyprinus carpio karp tak
6. Squalius cephalus kle ń tak
7. Abramis brama leszcz tak
8. Tinca tinca lin tak
9. Perca fluviatilis oko ń tak
10. Rutilus rutilus pło ć tak
11. Sander lucioperca sandacz tak
12. Eucaspius delineatus słonecznica nie / literatura
13. Silurus glanis sum tak 57 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
14. Esox lucius szczupak tak
15. Alburnus alburnus ukleja tak
16. Scardinius erythrophthalmus wzdr ęga tak
17. Salmo trutta m. fario pstr ąg potokowy tak
18. Phoxinus phoxinus strzelba potokowa nie / literatura
19. Thymallus thymallus lipie ń tak
20. Barbatula barbatula śliz pospolity OCZ tak
21. Cobitis taenia koza pospolita OCZ tak
* Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt z dn. 6 pa ździernika 2014 r. (Dz.U. 2014 poz. 1348) OŚ - gatunek obj ęty ścisł ą ochron ą gatunkow ą, OCZ - gatunek obj ęty częś ciow ą ochron ą gatunkow ą.
Herpetofauna Herpetofaun ę tworz ą dwie gromady kr ęgowców – płazy i gady. Wszystkie gatunki nale żą do chronionych według rozporz ądzenia o ochronie gatunkowej, cz ęść z nich wymieniana jest równie ż na ró żnych czerwonych listach gatunków zagro żonych wygini ęciem.
Płazy Płazy stanowi ą najbardziej zagro żon ą grup ę kr ęgowców. Wszystkie gatunki zaobserwowane na terenie opracowania są obj ęte ochrona ścisł ą lub cz ęś ciową zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska o ochronie gatunkowej zwierz ąt z dnia 6 pa ździernika 2014 r. Na terenie opracowania stwierdzono wyst ępowanie 9 gatunków płazów. Najcz ęś ciej wyst ępowały żaby: trawna i wodna, a tak że ropucha szara.
Tabela 4. Wykaz gatunków płazów wyst ępuj ących na terenie opracowania
Inwentaryzacja Status ochronny Lp. Nazwa gatunkowa łaci ńska Nazwa gatunkowa polska 2014 w Polsce * tak / nie OŚ/OCZ PŁAZY
1. Triturus cristatus traszka grzebieniasta OŚ nie / literatura
2. Lissotriton vulgaris traszka zwyczajna OCZ tak
3. Bufo bufo ropucha szara OCZ tak
4. Bufo viridis ropucha zielona OŚ tak
5. Epidalea calamita ropucha paskówka OŚ tak
6. Bombina bombina kumak nizinny OŚ tak
7. Hyla arborea rzekotka drzewna OŚ tak
8. Rana lessonae (Pelophylax lessonae) żaba jeziorkowa OCZ nie / literatura
58 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
9. Rana temporaria żaba trawna OCZ tak
10. Rana arvalis żaba moczarowa OŚ tak
11. Pelobates fuscus grzebiuszka ziemna OŚ nie / literatura
12. Rana esculenta żaba wodna OCZ tak
* Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt z dn. 6 pa ździernika 2014 r. (Dz.U. 2014 poz. 1348) OŚ - gatunek obj ęty ścisł ą ochron ą gatunkow ą, OCZ - gatunek obj ęty częś ciow ą ochron ą gatunkow ą.
a b Fot. 37. Porównanie ubarwienia dwóch gatunków ropuch spotykanych na terenie piaskowni w Bukownie; a - ropucha szara ( Bufo bufo ), b - ropucha paskówka ( Epidalea calamita ).
Gady Na terenie opracowania stwierdzono 6 gatunków gadów, wszystkie obj ęte s ą ochron ą cz ęś ciow ą, z wyj ątkiem inwazyjnego w Polsce żółwia czerwonolicego.
Tabela 5. Wykaz gatunków gadów wyst ępuj ących na terenie opracowania Status ochronny Inwentaryzacja Lp. Nazwa gatunkowa łaci ńska Nazwa gatunkowa polska w Polsce * 2014 OŚ/OCZ tak / nie GADY
1. Lacerta agilis jaszczurka zwinka OCZ tak
2. Lacerta viviparia jaszczurka żyworodna OCZ tak
3. Anguis fragilis padalec zwyczajny OCZ tak
4. NAtrix natrix zaskroniec zwyczajny OCZ tak
5. Vipera berus żmija zygzakowata OCZ tak
6. Trachemys scripta elegans żółw czerwonolicy INW tak
* Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt z dn. 6 pa ździernika 2014 r. (Dz.U. 2014 poz. 1348) OŚ - gatunek obj ęty ścisł ą ochron ą gatunkow ą, OCZ - gatunek obj ęty częś ciow ą ochron ą gatunkow ą.
INW gatunek inwazyjny 59 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 38. Jaszczurka zwinka ( Lacerta agilis ) pospolitsza jest na obrze żach drzewostanów sosnowych ni ż na terenie samej piaskowni.
Awifauna Ptaki s ą najbogatsz ą w gatunki gromad ą kr ęgowców na terenie opracowania. W trakcie inwentaryzacji przeprowadzonej w 2014 r. stwierdzono wyst ępowanie 48 gatunków ptaków.
Tabela 6. Wykaz gatunków ptaków wyst ępuj ących na terenie opracowania Status ochronny Inwentaryzacja Lp. Nazwa gatunkowa łaci ńska Nazwa gatunkowa polska w Polsce * 2014 OŚ/OCZ tak / nie PTAKI
1. Accipiter gentilis jastrz ąb OŚ tak
2. Accipiter nisus krogulec OŚ tak
3. Acrocephalus scirpaceus trzcinniczek OŚ tak
4. Actitis hypoleucos brodziec piskliwy OŚ tak
5. Apus apus jerzyk OŚ tak
6. Ardea cinerea czapla siwa OCZ tak
7. Carduelis chloris dzwoniec OŚ tak
8. Certhia familiaris pełzacz le śny OŚ tak
9. Charadrius dubius sieweczka rzeczna OŚ tak
10. Ciconia nigra bocian czarny OŚ1 tak
11. Corrus corax kruk OCZ tak
12. Cuculus canorus kukułka OŚ tak
13. Cygnus olor łab ędź niemy OŚ tak
14. Dendrocopos major dzi ęcioł du ży OŚ tak
15. Dendrocopos minor dzi ęciołek OŚ tak
16. Dryocopus martius dzi ęcioł czarny OŚ tak
60 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
17. Emberiza citrinella trznadel OŚ tak
18. Erithacus rubecula rudzik OŚ tak
19. Erpetoichthys calabaricus trzciniak OŚ tak
20. Falco tinnunculus pustułka OŚ tak
21. Fringilla coelebs zi ęba OŚ tak
22. Gallinula chloropus kokoszka wodna OŚ tak
23. Garullus glandaris sójka OŚ tak
24. Hirundo rustica jaskółka dymówka OŚ tak
25. Lanius callurio dzierzba g ąsiorek OŚ tak
26. Lullula arborea lerka (skowronek borowy ) OŚ tak
27. Lyrurus tetrix cietrzew OŚ1 tak
28. Motacilla alba pliszka siwa OŚ tak
29. Muscicapa striata muchołówka szara OŚ tak
30. Periparus (Parus) ater sikora sosnówka OŚ tak Cyanistes caeruleus (Parus 31. modraszka (sikora modra) OŚ tak careuleus) Lophophanes cristatus (Parus 32. czubatka (sikora czubatka) OŚ tak cristatus) 33. Parus major bogatka (sikora bogatka) OŚ tak
34. Poecile (Parus) palustris sikora uboga OŚ tak
35. Passer domesticus wróbel OŚ tak
36. Passer montanus mazurek OŚ tak
37. Phoenicurus ochruros kopciuszek OŚ tak
38. Phoenicurus phoenicurus pleszka OŚ tak
39. Picus viridis dzi ęcioł zielony OŚ tak
40. Pyrrhula pyrrhula gil OŚ tak
41. Rallus aquaticus wodnik OŚ tak
42. Sitta europaea kowalik OŚ tak
43. Sturnus vulgaris szpak OŚ tak
44. Troglodytes troglodytes strzy żyk OŚ tak
45. Turdus merula kos OŚ tak
46. Turdus philomelos śpiewak (drozd śpiewak) OŚ tak
47. Turdus pilaris kwiczoł OŚ tak
48. Upupa epops dudek OŚ tak
* Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt z dn. 6 pa ździernika 2014 r. (Dz.U. 2014 poz. 1348) 61 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
OŚ - gatunek obj ęty ścisł ą ochron ą gatunkow ą, OCZ - gatunek obj ęty częś ciow ą ochron ą gatunkow ą. 1 – gatunek zwierz ąt wymagaj ący ustalenia stref ochrony, miejsc rozrodu i regularnego przebywania oraz wielko ści stref ochrony
Fot. 39. Sieweczka rzeczna ( Charadrius dubius ) na obszarze piaskowni
Fot. 40. Dziupla dzi ęcioła du żego ( Dendrocopos major ) w olszy na terenie Doliny Sztoły.
Fot. 41. Żerowiska dzi ęcioła czarnego (Dendrocopus martius ) w dolinie Sztoły i Białej Przemszy 62 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Teriofauna Na podstawie bada ń terenowych przeprowadzonych w 2014 r. stwierdzono, i ż na terenie gminy wyst ępuje, co najmniej 34 gatunki ssaków. Zgodnie z informacjami pochodz ącymi z Nadle śnictwa Chrzanów w ubiegłych latach odnotowano kilkukrotnie wyst ępowanie na tych terenach w ędruj ących osobników wilka Canis lupus . Gatunek ten nie jest jednak stałym mieszka ńcem terenów piaskowni, a jedynie traktuje ten obszar jako wa żny korytarz migracyjny.
Tabela 7. Wykaz gatunków ssaków wyst ępuj ących na terenie opracowania
Status ochronny Inwentaryzacja Lp. Nazwa gatunkowa łaci ńska Nazwa gatunkowa polska w Polsce * i ** 2014 OŚ/OCZ tak / nie
SSAKI
1 Alces alces ło ś Ł tak
2 Apodemus agrarius mysz polna tak
3 Apodemus flavicollis mysz le śna tak
4 Apodemus sylvaticus mysz zaro ślowa OCZ tak
5 Capreolus capreolus sarna Ł tak
6 Castor fiber bóbr europejski OCZ tak
7 Cervus elaphus jele ń europejski Ł tak
8 Clethrionomys glareolus nornica ruda tak
9 Crocidura leucodon zębiełek białawy OCZ tak
10 Eptesicus nilssonii mroczek pozłocisty OŚ tak
11 Erinaceus europaeus je ż zachodni OCZ tak
12 Glis glis popielica OCZ tak
13 Lepus europaeus (capensis) zaj ąc szarak Ł tak
14 Lutra lutra wydra OCZ tak
15 Martes foina kuna domowa (kamionka) Ł tak
16 Martes martes kuna le śna (tumak) Ł tak
17 Meles meles borsuk Ł tak
18 Muscardinus avellanarius orzesznica OŚ tak
19 Mustela nivalis łasica OCZ tak
20 Mustela putorius tchórz zwyczajny Ł tak
21 Mustela vision norka ameryka ńska Ł tak
22 Myotis emarginatus nocek orz ęsiony OŚ tak
23 Myotis myotis nocek du ży OŚ tak (zaobserwowany 24 Neomys fodiens rzęsorek rzeczek OCZ w latach poprzednich) 63 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
25 Nyctereutes procyonoides jenot Ł tak
26 Ondatra zibethicus pi żmak Ł tak
27 Oryctolagus cuniculuc królik tak
28 Procyon lotor szop pracz Ł tak
29 Rattus norvegicus szczur w ędrowny tak
30 Sciurus vulgaris wiewiórka OCZ tak
31 Sorex araneus ryjówka aksamitna OCZ tak
32 Sorex minutus ryjówka malutka OCZ tak
33 Sus scrofa dzik Ł tak
34 Talpa europaea kret OCZ tak
35 Vulpes vulpes lis Ł tak
* Rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt (z dn. 6 pa ździernika 2014 r. Dz.U. 2014 poz. 1348) OŚ - gatunek obj ęty ścisł ą ochron ą gatunkow ą, OCZ - gatunek obj ęty częś ciow ą ochron ą gatunkow ą.
** Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierz ąt łownych (Dz.U. 2005 nr 45 poz. 433) Ł – gatunek łowny
Fot. 42. Nornica ruda ( Clethrionomys glareolus ) pospolity gryzo ń w dolinie Sztoły i Białej Przemszy.
Fot. 43. Trop jenota ( Nyctereutes procyonides ) na pla ży rzeki Sztoły w okolicy mostu (ul. Bukowska). 64 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
a b Fot. 44. Ślady żerowania bobra europejskiego ( Castor fiber ) nad brzegami kanału na terenie piaskowni (a) oraz
nad brzegami Sztoły (b).
Fot. 45. Odchody kuny le śnej ( Martes martes ) w drzewostanie sosnowym nad Biał ą Przemsz ą.
Fot. 46. Zaj ąc szarak ( Lepus europaeus ) gatunek zwi ązany z mozaik ą upraw rolnych i niewielkich lasów, spotykany jest na terenie gminy Bukowno rzadko (dolina Białej Przemszy, niektóre fragmenty piaskowni, obrze ża borów).
a b Fot. 47. Odchody jeleniowatych na terenie zalesionej piaskowni; a – sarna ( Capreolus capreolus ), b – jele ń szlachetny ( Cervus elaphus ). 65 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Fot. 48. Ślady żerowania dzików ( Sus scrofa ) w poszukiwaniu kł ączy trzciny pospolitej na terenie upraw le śnych na zalesionej piaskowni.
6.2. Gatunki introdukowane i ekspansywne
Na terenie opracowania zaobserwowano kilka gatunków ssaków obcych dla rodzimej fauny: pi żmaka, szopa pracza, jenota i nork ę ameryka ńsk ą. Wszystkie pojawiły si ę na terenie Polski w połowie XX wieku. Pi żmak i szop pracz zostały sprowadzone do Europy w celach hodowlanych. Oba gatunki w krótkim czasie uwolniły si ę spod kontroli i rozpocz ęły samodzieln ą ekspansj ę na nowe tereny: do Polski szop i pi żmak przyw ędrowały z zachodu, natomiast jenot ze wschodu. Ww. ssaki od kilku lat szybko zwi ększaj ą swoj ą liczebno ść . Norka ameryka ńska została sprowadzona do Europy jako zwierz ę futerkowe. Cz ęść uciekła z hodowli, a cz ęść dzikich populacji w Polsce zostało zapocz ątkowanych poprzez wypuszczenia hodowanych zwierz ąt w latach 50. XX wieku, na terenach ówczesnego Zwi ązku Radzieckiego. Obecnie norka wyst ępuje w Europie wschodniej. Celowe introdukcje zwierz ąt w Polsce w kilku, najwy żej kilkunastu przypadkach dostarczyły licz ących si ę korzy ści gospodarczych. Odnosi si ę to głównie do ryb hodowlanych, takich jak np. karp, pstr ąg t ęczowy, wyst ępuj ących na terenie opracowania. Rola ekologiczna (a w niektórych przypadkach tak że ekonomiczna) wi ększo ści tych gatunków jest jednak kontrowersyjna, co wykazały introdukcje azjatyckich ryb ro ślino żernych (amur biały). Daty pierwszych obserwacji zwierz ąt introdukowanych na terenie Polski: - pi żmak - Ameryka północna - 1924 r. - szop pracz - Ameryka północna - (1945) 1995 r. - jenot - Azja wschodnia – 1955 r. - norka - ameryka ńska – 1953 r.
66 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
7. Przyroda nieo żywiona i krajobraz
7.1. Poło żenie geograficzne
Teren opracowania nale ży do makroregionu Wy żyna Śląska (341.1). W jej rze źbie dominuj ą formy endogeniczne - zr ęby, progi strukturalne i kotliny zapadliskowe. Jedną z wa żniejszych cech rze źby Wy żyny Śląskiej jest wysoki stopie ń antropogenicznego przekształcenia. W krajobrazie powszechne s ą zwałowiska ró żnych odpadów i liczne wyrobiska po eksploatacji surowców. Wielkie powierzchnie zostały zniwelowane dla potrzeb budownictwa miejskiego i przemysłowego. W granicach Wy żyny Śląskiej wyró żnia si ę 5 mezoregionów: Garb Tarnogórski, Chełm, Wy żyn ę Katowick ą, Pagóry Jaworznickie i Płaskowy ż Rybnicki. Teren obj ęty opracowaniem jest składow ą dwóch mezoregionów: północno- wschodnia cz ęść nale ży do mezoregionu Garb Tarnogórski (341.12), natomiast cz ęść środkowa, południowa i zachodnia do mezoregionu Pagóry Jaworznickie (341.14) (Kondracki 2001). Głównym elementem budowy geologicznej regionu Garb Tarnogórski s ą wapienie i dolomity środkowotriasowe, zapadaj ące pod niewielkim k ątem w kierunku północno- wschodnim. Powierzchnia opisywanego mezoregionu wznosi si ę przeci ętnie na wysoko ść 340-380 m n.p.m. i urozmaicona jest lejami krasowymi. Na ogół nie s ą one widoczne w rze źbie, ze wzgl ędu na wypełnienie materiałem zwietrzelinowym. W czwartorz ędzie, l ądolód oparł si ę o Garb Tarnogórski i zostawił tu ślad swego pobytu w postaci moren i teras kemowych. Wody wypływaj ące z l ądolodu zasypały kotliny i stare doliny rzeczne piaskami i żwirami o mi ąż szo ści kilkudziesi ęciu metrów. Mezoregion Pagóry Jaworznickie tworz ą pojedyncze pagóry i stoliwa zbudowane z wapieni i dolomitów triasowych, w których podło żu wyst ępuj ą w ęglono śne skały karbo ńskie. W sensie geologicznym s ą to zr ęby tektoniczne, mi ędzy którymi wyst ępuj ą kotlinowate obni żenia wypełnione osadami czwartorz ędowymi. W rze źbie mezoregionu najbardziej wyró żniaj ą si ę Pagóry: L ędzi ńskie, Imieli ńskie i Libi ąskie. Ich wysoko ści si ęgaj ą 280- 310 m n.p.m., czyli wznosz ą si ę one 40-60 m ponad dna obni żeń. Pagóry Jaworznickie poło żone s ą na obszarze o zró żnicowanym zagospodarowaniu – tereny miejskie przeplataj ą si ę z rolnymi i le śnymi.
7.2. Surowce mineralne, geologia
Na terenie gminy Bukowno znaduj ą si ę bogate zasoby ró żnorodnych kopalin (rudy cynku, ołowiu, piasków podsadzkowych i formierskich oraz iłów ceramiki budowlanej). W północnej i wschodniej cz ęś ci opracowania istniej ą wyrobiska po eksploatacji piasku Kopalni Piasku „Szczakowa” – w chwili obecnej tereny zostały zrekultywowane w kierunku le śnym. Podło że skalne na terenie obj ętym opracowaniem stanowi ą utwory karbonu, permu, triasu, trzeciorz ędu i czwartorz ędu. Utwory te maj ą wychodnie na obszarze gminy lub wyst ępuj ą bezpo średnio pod warstw ą utworów czwartorz ędowych. W południowo-wschodniej cz ęś ci terenu opracowania, znajduj ą si ę niewielkie płaty zbudowane ze zlepie ńców (my ślachowickich) pochodz ących z permu. Maj ą one swoje 67 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------wychodnie na wschód od zabudowy Biskupiego Boru. Skały te maj ą masywn ą struktur ę i zbudowane s ą z ziaren obtoczonych w ró żnym stopniu. Średnica otaczaków niekiedy przekradza 0,5 m. Spoiwem jest piaszczysto-i1asto-węglanowa masa wypełniaj ąca o barwie czerwonej. W obr ębie zlepie ńców cz ęsto spotykane s ą poziomy ilaste z pokryw ą gleb kopalnych typu caliche, typowych dla warunków pustynnych i półpustynnych. Utwory trzeciorz ędowe s ą na terenie Bukowna reprezentowane jedynie przez luźne, białawe żwiry kwarcowe odsłoni ęte na niewielkim obszarze wyrobiska byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”, w południowej częś ci terenu opracowania, tu ż przy granicy gminy. W obr ębie zwirów sporadycznie wyst ępuj ą nieci ągłe warstwy iłów kaolinowych. Żwiry zalegaj ą tu bezpo średnio na zwietrzałych osadach górnego karbonu i osiągaj ą mi ąż szo ść do 4 m. Na wschód od Boru Biskupiego znajduje si ę pojedynczy płat piasków i glin z okruchami skał miejscowych (utwory deluwialne) pochodz ące z holocenu. W obr ębie doliny Sztoły wyst ępuj ą mady (muły, piaski), natomiast w dolinie rzeki Białej Przemszy oprócz ww. mad wyst ępuj ą piaski, mułki, iły żwiry i tarasy aluwialne - tak że pochodz ące z czwartorz ędu. Tereny wzdłu ż doliny Sztoły, poło żone przy północnej granicy opracowania, a tak że wzniesienia na wschód i południe od Boru Biskupiego zbudowane s ą z wydm powstałych w plejstocenie. Na wi ększo ści terenu opracowaniawyst ępuj ą piaski sto żków napływowych oraz piaski i żwiry wodnolodowcowe powstałe w plejstocenie - te drugie znajduj ą si ę w wi ększo ści na terenie byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”. Głównym elementem kopalnej rze źby terenu Bukowna jest głęboka, wci ęta 40-60 m w podło że, dolina pra-Przemszy. Dolina przebiega ze wschodu na zachód, jej szeroko ść przekracza 1000 m. Mniejsza, boczna forma uchodz ąca do niej z lewej strony, pomi ędzy Podlesiem i Biskupim Borem. Kopalne obni żenia dolinne oraz pozostałe obni żenia erozyjne wypełniaj ą zró żnicowane osady czwartorz ędowe. Na całym terenie objetym opracowaniem, z wyj ątkiem zachodnich kra ńców i obszaru wzdłu ż linii kolejowej, znajduj ą si ę udokumentowane zło ża piasków podsadzkowych Natomiast na zachodnich kra ńcach gminy w rejonie dolnego biegu Sztoły, znajduj ą si ę udokumentowane zło ża iłów ceramiki budowlanej.
7.3. Ukształtowanie powierzchni
Ukształtowanie tego terenu powstało w trzeciorz ędzie i charakteryzuje si ę łagodn ą rze źbą terenu b ędącą wynikiem działalno ści lodowców, rzek i wiatru. Naturalna rze źba została jednak w du żym stopniu przekształcona w wyniku działalno ści człowieka (wyrobiska, nasypy, hałdy). Bezpowrotnie została zlikwidowana pierwotna powierzchnia równiny erozyjno-denudacyjnej z wydmami. Teren opracowania na tle gminy Bukowno charakteryzuje mniejsze zró żnicowanie rze źby w porównaniu z terenami poło żonymi w jej południowo-wschodniej cz ęś ci, gdzie obserwuje si ę du że deniwelacje terenu pomiedzy wierzchowinami wzgórz (m. in. Diabla i Stoskowa Góra), a gł ęboko wci ętą dolin ą rzeki Sztoły. Najwi ększe deniwelacje terenu wyst ępuj ą w południowo-wschodniej cz ęś ci terenu obj ętego opracowaniem, na wschód i południe od Biskupiego Boru, z najwy ższym szczytem Góra Skałka o wys. 347,40 m. n.p.m. Najwy ższe naturalne kulminacje na terenie gminy Bukowno osi ągaj ą 405 m. n.p.m. i wyst ępuj ą na północ od Podlesia poza terenen opracowania.
68 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Kotlina Biskupiego Boru powstała w osadach karbonu, permu i triasu. Powierzchni ę stanowiły plejstocenskie równiny erozyjno-denudacyjne nast ępnie w wielu miejscach zwydmione. Pod równin ą znajduje si ę gf ęboka (40-60 m) kopalna dolina Białej Przemszy oraz uchodz ąca do niej z lewej strony krótka forma boczna, rozpoczynaj ąca si ę w rejonie Podlesia. Najmłodszy element rze źby, powstały wskutek przeważaj ących procesów naturalnych, stanowi ą holocenskie dna dolin Białej Przemszy, Sztoły i potoku Warwas. Biała Przemsza stanowi granic ę gminy Bukowno i w rejonie ww. miasta jest rzek ą meandruj ącą. Posiada swobodne koryto, w którym zachodz ą procesy erozji i akumulacji. Do ść szeroka dolina wypełniona jest osadami aluwialnymi. Koryto wcina si ę w najni ższ ą, szerok ą teras ę na gł ęboko ść do 5 m. Lokalnie wyst ępuje wy ższy, nieci ągły poziom terasowy ok. 3 m ponad powierzchni ą najmłodszych aluwiów. Gf ębokie wci ęcie meandrujcej rzeki w szeroki poziom terasowy jest rezultatem antropogenicznego obni żenia bazy erozyjnej Przemszy. Natomiast dolina rzeki Sztoły, której środkowy i dolny bieg znajduje si ę na terenie opracowania, jest przykładem gł ębokiej doliny erozyjnej. Jest w ąska, gł ęboka i kr ęta. Zmianom morfologicznym koryta towarzyszy przebudowa zboczy doliny. Rzeka łatwo wcina si ę w piaszczyste podło że. Przewa ża tutaj erozja wgł ębna nad boczn ą. Jest to wynik zwi ększonych przepływów zrzucanymi wodami kopalnianymi z rzeki Baba. Jest to układ dynamiczny i wra żliwy na mo żliwie du że zmiany przepływów w rzece. Głównymi antropogenicznymi elementami rze źby na terenie opracowania, dominuj ącymi w krajobrazie s ą: - rozległe wyrobiska po odkrywkowej eksploatacji piasku w północno-zachodniej, środkowej i południowo-wschodniej cz ęś ci terenu opracowania, - odcinek linii kolejowej biegn ący równole żnikowo z północnego-wschodu na zachód - odcinek linii kolejowej stanowi ący północno-wschodni ą granic ę terenu opracowania.
7.4. Hydrologia
7.4.1. Wody powierzchniowe
Obszar w cało ści znajduje si ę w zlewni Białej Przemszy . Niewielki odcinek tej rzeki stanowi granic ę pomi ędzy gmin ą Bukowno i Sławków. Całkowita długo ść rzeki wynosi 64 km. Odcinek styczny do granic Bukowna znajduje si ę mniej wi ęcej pomi ędzy 15 a 23 km. Charakter przepływu Białej Przemszy w du żym stopniu został ustalony pod wpływem naturalnych warunkow hydrogeologicznych panuj ących w rejonie Pustyni Błędowskiej (zawodnione piaski wpływaj ą korzystnie na wyrównywanie przepływów). Ponadto rzeki: Biała Przemsza i Sztoła nios ą du że ilo ści wód z odwodnienia górotworu, zwi ększaj ąc w ten sposób znacznie przepływy na rzece w okresach suchych. Na wysokosci Bukowna koryto Białej Przemszy ma naturalny charakter. Wyst ępuj ą tutaj liczne meandry. Drugi ciek wodny na terenie opracowania to Sztoła. Na badanym terenie znajduje si ę środkowy i dolny bieg Sztoły, od ulicy Mostowej. W niniejszym opracowaniu badaniami obj ęto, tak że odcinek Sztoły poza granicami gminy Bukowno, w miejscu gdzie Sztoła wpływa do Białej Przemszy. Koryto Sztoły biegnie od południowo-wschodniej granicy gminy Bukowno, w kierunku północno-zachodnim. Źródła Sztoły znajduj ą si ę niedaleko wsi Żurada na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Kilka kilometrów od źródeł Sztoły, w jej korycie znajduje si ę zbiornik Le śny Dwór. Posiada on niewielk ą betonow ą zapor ę i zasilany jest głównie wod ą z rzeki Baba. W chwili obecnej, nie jest on zasilany wod ą ze 69 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Sztoły, gdy ż ta zanika tu ż za stawami w miejscowo ści Podpolis i dalej jej koryto jest suche. Za zbiornikiem Le śny Dwór do rzeki wpływa rzeka Baba, prawie w cało ści zasilana wodami kopalnianymi. Poni żej uj ścia Baby zmieniaj ą si ę całkowicie parametry hydrologiczne Sztoły. Koryto jest stale wypełnione wod ą i prawdopodobnie obecny przepływ jest wi ększy ni ż naturalny przepływ sprzed przeobra żenia stosunków wodnych zwi ązanych z działalno ści ą górnicz ą. Na odcinku rzeki poni żej uj ścia Baby, przepływaj ącej w s ąsiedztwie wyrobisk Kopalni Piasku "Szczakowa", wyst ąpuje drena ż wód z koryta rzeki do ww. wyrobisk i czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego. Przewidywane w przyszłosci zaprzestanie zasilania Sztoły wodami dołowymi mo że doprowadzi ć do zaniku wody w rzece równie ż w jej dolnym odcinku. Na pocz ątku roku 2012 członkowie Stowarzyszenia Przyjaciół Białej Przemszy (www.bialaprzemsza.pl) zaobserwowali, i ż rzeka Sztoła w miejscu, gdzie ł ączy si ę z Bab ą niepokoj ąco zmieniła barw ę i wyra źnie wzrosła ilo ść niesionej zawiesiny. Najprawdopodobniej zrzuty wody zawieraj ą urobek. Sytuacja ta utrzymuje si ę ci ągle, brzegi pokryte s ą ju ż grub ą warstw ą szarego, ilastego materiału. Kolejny wa żny ciek na terenie opracowania to Kanał Główny. Został sztucznie utworzony w celu odwodnienia wyrobisk byłej Kopalni Piasku "Szczakowa". Przyjmuje wody poprzez rozbudowan ą sie ć kanałów pokrywaj ących odkrywki. Zasilany jest głównie wodami opadowymi oraz poprzez wody podziemne pochodz ące z drena żu Sztoły, zatem po średnio równie ż przez wody dołowe. Dobrej jako ści wody Kanału Głównego są wykorzystywane do celów zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą oraz do celów przemysłowych. Kanał Główny oraz inne rowy odwadniaj ące odkrywki maj ą koryta ziemne. W krótkim czasie ulegaj ą naturalizacji, tworz ąc warto ściowe siedliska dla rozwoju wielu cennych gatunków ro ślin i zwierz ąt.
7.4.2. Wody podziemne
Na obszarze opracowania wyst ępuje jeden zbiornik wód podziemnych uj ęty w bilansie wodnym jako GZWP (Główny Zbiornik Wód Podziemnych): - GZWP nr 453 Bór Biskupi - w obr ębie czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego (cały teren objety opracowaniem z wył ączeniem niewielkiego obszaru poło żonego na południowy- wschód od zabudowa ń Boru Bisupiego).
GZWP 453 Biskupi Bór zawiera wody nadaj ące si ę do celów konsumpcyjnych. Jest calkowicie odkryty hydrogeologicznie. Obszar zbiornika w znacznej cz ęści, a na terenie Bukowna w zdecydowanej wi ększo ści, jest obj ęty wyrobiskami. Zasobno ść zbiornika została ograniczona w wyniku wyeksploatowania górnej cz ęsci warstwy wodono śnej i drenowania wód podziemnych sieci ą rowów odprowadzaj ących wod ę z wyrobisk. Gł ęboko ść drena żu si ęga kilkunastu metrów poni żej pierwotnego średniego poło żenia zwierciadła wód podziemnych. Lej depresji wykracza poza GZWP Biskupi Bór, obejmuj ąc niemal caly obszar miasta. Drena ż czwartorz ędowego pi ętra wodono śnego spowodował utrat ę wi ęzi hydraulicznej Sztoły i infiltracj ę znacznej cz ęś ci prowadzonej przez ten ciek wody w gł ąb piaszczystego podło ża. Na terenie gminy, w jej wschodniej cz ęś ci, jednak poza terenem opracowania znajduje si ę GZWP nr 454 Olkusz-Zawiercie – w obr ębie triasowego pi ętra wodono śnego. Oba zbiorniki na terenie gminy Bukowno s ą obj ęte obszarami najwy ższej ochrony. Główne kierunki przepływu wód podziemnych: - w obr ębie Biskupiego Boru z południowego-wschodu w kierunku północno- zachodnim
70 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
- na obsarze na południe od Kanłu Głównego z kierunku północno-wschodniego na południowy-zachód - wzdłu ż doliny Sztoły, na jej lewym brzegu, kierunek przepływu jest z północy na południe, natomiast wzdłu ż brzegu prawego z południa na północ. Cały teren obj ęty opracowaniem znajduje si ę w obr ębie orientacyjnego zasi ęgu leja depresyjnego byłej Kopalni Piasku „Szczakowa”. Natomiast w przypadku leja depresyjnego ZGH Bolesław to nale żą tutaj jedynie północno-wschodnie kra ńce terenu opracowania (Opracowanie ekofizjograficzne, 2003).
7.5. Gleby
Na terenie opracowania przewa żaj ą gleby bielicowe powstałe na podło żu piaszczystym (gleby lekkie), przewa żnie klasy V i VI. Na obszarze Boru Biskupiego nad piaskami gliniastymi lekkimi i piaskami lu źnymi przewa żaj ą piaski słabo gliniaste. W cz ęś ci południowej gminy przewa żaj ą gleby brunatne wła ściwe. Uzupełniaj ą je gleby murszowo- mineralne i murszowate, które wyst ępuj ą też na północny-zachod od Boru Biskupiego. W rejonie tej miejscowosci wyst ępuj ą ponadto, na niewielkiej powierzchni, gleby brunatne wyługowane i brunatne kwa śne, gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz organiczne gleby torfowe i murszowo-torfowe. Gleby organiczne podlegaj ą ochronie ustawowej. Zajmuj ą one obszar bezpo średnio w s ąsiedztwie zabudowy Boru Biskupiego. W przypadku gruntów przewa żaj ą kompleksy słabe i bardzo słabe pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści. Działalno ść przemysłowa doprowadziła do niemal całkowitej degradacji gleb na terenie gminy, w wyniku czego straciły swoj ą warto ść z punktu widzenia gospodarki rolnej. Zwłaszcza działalno ść Zakładów Górniczo-Hutniczych „Bolesław” S.A. spowodowała trwałe przeobra żenia terenu opracowania. Wyra żaj ą si ę one w znacznym zanieczyszczeniu wód, ska żeniu gleb, deformacjach terenu i zaburzeniach stosunków hydrologicznych. W zwi ązku z powy ższym działalno ść rolnicza na terenie miasta jest mocno ograniczona, głównie z uwagi na bardzo du żą zawarto ść metali ci ęż kich w glebach. Ich wysoki poziom wynika zarówno z oddziaływania przemysłu na rolnicz ą przestrzeń produkcyjn ą, jak równie ż z uwarunkowa ń naturalnych, takich jak obecno ść rud cynkowo- ołowiowych na obszarach u żytków rolnych (APOS 2009). Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach okre ślił uwarunkowania dla produkcji rolniczej uwzgl ędniaj ące ska żenie gleb. Według ww oceny tereny rolne m.in. Boru Biskupiego znalazły si ę w grupie o lokalizacji „niekorzystnej B”. Pozostały teren został okre ślony jako „wybitnie niekorzystny C”. Z uwagi na skażenie kadmem nale ży rozszerzy ć upraw ę gatunków ro ślin, które maj ą najmniejsz ą zdolno ść kumulowania tego metalu lub takich, które nie stanowi ą podstawowego po żywienia ludzi i zwierz ąt. Najbardziej korzystna jest uprawa ro ślin przemysłowych, dopuszcza si ę tak że upraw ę zbó ż i mieszanek zbo żowych. Nie stwierdza si ę przeciwwskaza ń do uprawy truskawek, ro ślin str ączkowych oraz buraków cukrowych. Nie zaleca si ę uprawy warzyw gruntowych (marchwi, pietruszki, buraków oraz kapusty i ziemniaków) (APOS 2009).
7.6. Walory krajobrazowe
Na terenie opracowania najwi ększymi walorami krajobrazowymi wyró żniaj ą si ę niew ątpliwie trzy obszary: dolina rzeki Sztoły, dolina rzeki Białej Przemszy oraz obszar 71 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------piaskowni dawnej KP „Szczakowa” zwłaszcza jej fragmenty niezalesione pozostawione do naturalnej sukcesji. Rzeka Sztoła posiada najwy ższe walory krajobrazowe na odcinku, od przeci ęcia z tzw. Carskim Go ści ńcem a ż do uj ścia, do rzeki Białej Przemszy. Na tym odcinku rzeka tworzy pocz ątkowo liczne rozlewiska i meandry, naprzemiennie wcinaj ąc si ę w wysokie piaszczyste skarpy poro śni ęte sosnowymi borami lub rozlewaj ąc si ę szeroko tworz ąc doskonałe warunki dla rozwoju ro ślinno ści szuwarowej i turzycowisk. Ko ńcowy odcinek Sztoły płynie przez w ąski pas drzewostanów ł ęgowych i nawi ązuj ących składem gatunkowym do gr ądów. Niestety walory krajobrazowe obecnego ukształtowania terenu na tym obszarze doliny Sztoły, s ą uzale żnione od zasilania tej rzeki wodami kopalnianymi. Je żeli najwi ększy dopływ Sztoły (rzeka Baba), nie b ędzie dostarczała du żych ilo ści wody, o wartkim nurcie, dolina ulegnie przeobra żeniu. Równie ż nienaturalny, brudnoszary kolor wód kopalnianych stanowi istotny mankament w śród walorów krajobrazowych tej doliny. Rzeka Biała Przemsza stanowi ąca na niewielkim odcinku granic ę gminy Bukowno, jest nieuregulowana, tworzy liczne meandry, zakola i starorzecza, posiada ogromne walory krajobrazowe. Biała Przemsza płynie na tym odcinku przez szerok ą, niezabudowan ą dolin ę (miejscami szeroko ść dna doliny waha si ę od 200 do 500 metrów). Dno doliny jest podmokłe, siedliska żyźniejsze, a szata ro ślinna zró żnicowana i bogatsza ni ż w dolinie rzeki Sztoły. Wy żej poło żone cz ęś ci zboczy doliny porastaj ą bory mieszane, a miejscami lasy mieszane, w których gatunkiem panuj ącym jest sosna zwyczajna. Najbli żej koryta rzeki wyst ępuj ą zadrzewienia i zakrzewienia ł ęgowe naprzemiennie z wilgotnymi ł ąkami, ziołoro ślami a w miejscach bardziej mokrych z turzycowiskami i szuwarem trzcinowym. Obszar piaskowni dawnej Kopalni Piasku „Szczakowa” w miejscach niezalesionych i pozostawionych do naturalnej sukcesji prezentuje typ krajobrazu rzadko spotykany w skali kraju. Z jednej strony ogromne połacie piasku, inicjalne murawy napiaskowe i wkraczaj ące drog ą naturalnej sukcesji krzewy i drzewa przywołuje skojarzenia z krajobrazami pustynnymi. Z drugiej strony torfowiska, źródliska i gęsta sie ć kanałów o bardzo czystej wodzie i wartkim nurcie stanowi ą bardzo atrakcyjne zestawienie krajobrazow na relatywnie niewielkiej powierzchni.
7.7. Zagospodarowanie turystyczne gminy
Bukowno powstało w latach 30-tych okresu mi ędzywojennego, jako osiedle letniskowe na bazie zdrowotnych i krajobrazowych walorów rozległych kompleksów le śnych i rzeki Sztoły. Z o środka wypoczynkowego z zalewem wodnym i lu źną, willow ą zabudow ą nad rzek ą przekształcało si ę od 1950 r. w o środek przemysłu górniczo-hutniczego metali nie żelaznych (głównie w północnych obszarach miasta) i zwi ązany z nim zespół osadniczy wielorodzinnego, osiedlowego budownictwa mieszkaniowego. Równolegle do rozwoju bran ży górniczo-hutniczej rud, w rejonie południowych kompleksów le śnych Bukowna równie dynamicznie rozwin ęła si ę rozległa, odkrywkowa kopalnia piasków podsadzkowych "Szczakowa". Powy ższa działalno ść gospodarcza wpłyn ęła na rozwój miasta, spowodowała jednocze śnie negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne. Górnictwo i hutnictwo rud wpłynęło głównie na zanieczyszczenie atmosfery oraz zachwianie równowagi stosunków wodnych w obszarze leja depresyjnego kopalni. Natomiast górnictwo odkrywkowe piasków obni żyło walory przyrodniczo–krajobrazowe poprzez zmiany w ukształtowaniu terenu. Na terenie Bukowna nast ąpił znaczny rozwój kompleksu rekreacyjno-sportowego, przewy ższaj ący tempo wzrostu i lokalne potrzeby miasta, co pozwoliło na rozwój ponadlokalnej, wypoczynkowej funkcji gminy w regionie. Post ępuj ące z rozwojem przemysłu
72 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------obni żenie ekologicznych warunków owocowało jednak sukcesywnym zanikiem letniskowej, pobytowej formy wypoczynku. Utrzymała si ę natomiast funkcja świ ątecznego wypoczynku, bliskiego zasi ęgu w oparciu o kompleks rekreacyjno–sportowy i jego dost ępno ść komunikacyjn ą. W okresie mi ędzywojennym Bukowno było miejscowo ści ą typowo turystyczn ą. Nad rzek ą Sztoł ą powstał wtedy kompleks domków letniskowych "Le śny Dwór", który obecnie jest w r ękach prywatnych i niestety popadł w ruin ę. Bukowno było miejscowo ści ą wypoczynkow ą jeszcze do lat 70. XX w. Miasto, kiedy ś nazywane zielonymi płucami Śląska, ma szanse znów sta ć si ę miejscowo ści ą turystyczno-rekreacyjn ą. Na terenie gminy istniej ą dogodne warunki do wypoczynku i turystyki weekendowej. Na terenie Miejskiego O środka Sportu i Rekreacji znajduje si ę nowootwarty basen k ąpielowy (czerwiec 2013 r.), w którego skład wchodz ą basen rekreacyjny i brodzik dla dzieci. Ponadto, na terenie gminy znajduje si ę stadion piłkarski i boisko treningowe, kompleks boisk sportowych – Orlik, hala sportowa, siłownia, sauna. W Szkole Podstawowej Nr 1 przez cały rok działa kryta pływalnia. W południowo-wschodniej cz ęś ci gminy znajduje si ę sztuczny, zarybiony zalew Le śny Dwór, a okoliczne lasy to teren znakomity dla grzybiarzy. Malownicze zakola rzeki Sztoły w otoczeniu lasów, stanowi ą odpowiednie miejsce do spacerowania. Na terenie miasta Bukowno znajduje si ę Muzeum Górnictwa Rud, które prezentuje 750-letnie tradycje górnictwa olkuskiego: dawne techniki górnicze, ratownictwa górniczego, wyposa żenie osobiste górników, itp. Mo żna tu pozna ć zarys dziejów naszego górnictwa, aż po rok 1980. Muzeum posiada tak że zbiory etnograficzne, które obrazuj ą funkcjonowanie gospodarstw domowych na przełomie XIX i XX w., na ziemi olkuskiej. Mo żna tak że zwiedzi ć sztolni ę, która - wyposa żona w autentyczne eksponaty z kopalni "Bolesław".
Jednym z najciekawszych elementów krajobrazowych gminy Bukowno jest Diabla Góra – wzniesienie o charakterze osta ńca – gdzie znajduje si ę znakomity punkt widokowy na okolice (obecnie przysłoni ęty) i tu ż przy szczycie od strony południowej znajduje si ę jaskinia, ze wzgl ędów bezpiecze ństwa niedost ępna do zwiedzania.
W 2012 r. dla gminy Bukowno powstała koncepcja sieci szlaków turystycznych przygotowana przez K. J. Pucka, która w sposób całościowy aktualizowała istniej ące szlaki i wyznaczała nowe na terenie gminy. Najbardziej aktualne opracowanie dotycz ące szlaków turystycznych to mapa „Szlaki turystyczne okolic Bukowna” z 2014 r. opracowana przez UM w Bukownie. Ww. szlaki zostały naniesione na map ę w Zał ączniku nr 5.
Zarz ąd Województwa Małopolskiego w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego przyznał Gminie Bukowno dofinansowanie na realizacj ę projektu o nazwie „Rozwój infrastruktury turystycznej Miasta Bukowno jako element tworzenia ponadlokalnego produktu turystycznego”. Warto ść projektu jest szacowana na około 3,35 mln zł, w tym prawie 1,4 mln wkładu własnego Bukowna. Projekt zakłada, że cały obszar południowej cz ęś ci miasta b ędzie elementem kompleksowej oferty turystyki o charakterze rekreacyjnym. W ramach planowanych inwestycji głównymi produktami b ędą: spływ kajakowy na rzece Sztole (pocz ątek trasy przy O środku Le śny Dwór), szlaki rowerowe i piesze o ł ącznej długo ści ponad 30 km, a tak że budowa basenu sportowego, nowych miejsc parkingowych oraz przebudowa cz ęś ci gastronomicznej Domu Turysty TRAMP.
73 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
8. Waloryzacja środowiska przyrodniczego
Celem waloryzacji środowiska przyrodniczego jest ocena i wskazanie obszarów o ró żnej warto ści krajobrazowej – od najcenniejszych do najmniej cennych. Wskazanie terenów o najwy ższych walorach przyrodniczych ułatwi wyznaczenie terenów, które nale żałoby obj ąć ochron ą prawn ą.
Pierwszym etapem waloryzacji środowiska przyrodniczego było wyznaczenie struktury przyrodniczej terenu opracowania. W zale żno ści od rodzaju szaty ro ślinnej pokrywaj ącej dany teren, zastosowano podział na nast ępuj ące jednostki: - dolina rzeczna (W) - las (L) - mozaika drobnych kompleksów le śnych (M) - ro ślinno ść ł ąk, pastwisk i pól uprawnych z du żym udziałem zadrzewie ń śródpolnych (Z) - ro ślinno ść ł ąk, pastwisk i pól uprawnych (P) - ro ślinno ść synantropijna, ł ąk, pastwisk i pól uprawnych z udziałem zabudowy (S) - ro ślinno ść ruderalna i ogrodów przydomowych z udziałem zwartej zabudowy (R) (Zał ącznik nr 1). Na terenie obj ętym opracowaniem nie wyznaczono jednostek: mozaika drobnych kompleksów le śnych (M) i ro ślinno ść ł ąk, pastwisk i pól uprawnych (P).
Na podstawie analizy struktury przyrodniczej wyznaczono jednostki (Zał ącznik nr 3). Nast ępnie wykonano ich waloryzacj ę przy zastosowaniu nast ępuj ących kryteriów: - bogactwo gatunkowe - stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń naturalno ści - obecno ść korytarzy ekologicznych (Zał ącznik nr 2) - ukształtowanie powierzchni - obecno ść wód powierzchniowych - obecno ść elementów przyrody nieo żywionej - mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i edukacyjnych Wszystkim kryteriom nadano warto ści w przedziale od 0 do 3 punktów.
Bogactwo gatunkowe – skala od 0 do 3 punktów Za jednostki o najwi ększym bogactwie gatunkowym uznano lasy, dolin ę rzeki Sztoły i Białej Przemszy. Pomimo antropopresji zachowały one du żą ró żnorodno ść ro ślin i zwierz ąt. Sprzyja to swobodnemu rozwojowi, a tak że migracji fauny i flory. Mniejsze bogactwo gatunkowe wyst ępuje na terenach pokrytych ro ślinno ści ą ł ąk, pastwisk i pól uprawnych z du żym udziałem zadrzewie ń śródpolnych, a tak że w młodych zalesieniach, na terenie byłej Kopalni Piasku „Szczakowa” (z wyj ątkiem terenów źródliskowych, które otrzymały 3 punkty). Dlatego te ż wszystkim ww. obszarom przyznano 2 punkty. Mozaika drobnych kompleksów le śnych powinna otrzyma ć tak że 2 punkty – jednak na terenie opracowania nie wyznaczono ww. jednostki. Tereny ł ąk, pastwisk i pól uprawnych powinny otrzyma ć 1 punkt – na terenie opracowania nie wyznaczono ww. jednostki. Ro ślinno ść synantropijna, ł ąk, pastwisk i pól uprawnych obecna w s ąsiedztwie zabudowy oraz ro ślinno ść ruderalna i ogrodów przydomowych z udziałem zwartej zabudowy otrzymały 0 punktów, ze wzgl ędu na najsilniejsze przekształcenia w wyniku antropopresji.
74 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Kryterium silnie oddziałuje na struktur ę przyrodnicz ą krajobrazu, determinuje jej zachowanie i samoregulacj ę ekosystemów.
Stopie ń przekształce ń antropogenicznych/stopie ń naturalno ści – skala od 0 do 3 punktów Najwi ększy stopie ń naturalno ści wykazuj ą lasy (o dobrze wykształconej strukturze pionowej) oraz dolina rzeki Sztoły i Białej Przemszy, co jest zwi ązane z najmniejszym na tym terenie przekształceniom szaty ro ślinnej, dlatego te ż otrzymały maksymaln ą ilo ść punktów. Ro ślinno ść ł ąk, pastwisk i pól uprawnych z du żym udziałem zadrzewie ń śródpolnych, a tak że młode zalesienia na terenie byłej kopalni piasku „Szczakowa”, otrzymały 2 punkty. Mozaika drobnych kompleksów lesnych powinna otrzyma ć tak że 2 punkty – jednak na terenie opracowania nie wyznaczono ww. jednostki. Tereny ł ąk, pastwisk i pól uprawnych powinny otrzyma ć 1 punkt – na terenie opracowania nie wyznaczono ww. jednostki. Natomiast tereny poro śni ęte ro ślinno ści ą synantropijn ą, ł ąk, pastwisk i pól uprawnych (z udziałem zabudowy) oraz ro ślinno ść ruderalna i ogrodów przydomowych z udziałem zwartej zabudowy otrzymały 0 punktów z powodu najwi ększych przekształce ń flory przez człowieka.
Obecno ść korytarzy ekologicznych – skala od 0 do 3 punktów W tym kryterium przyj ęto aspekt jako ściowy i ilo ściowy. Za najkorzystniejsze uznano obecno ść korytarzy o znaczeniu ponadlokalnym, a wi ęc poł ączone ze sob ą tereny le śne oraz dolin ę rzeki Białej Przemszy. Wszystkie tereny le śne otrzymały 3 punkty a wi ęc maksymaln ą ilo ść ze wzgl ędu na to i ż wszystkie tereny le śne s ą ze sob ą poł ączone - nie tworza mozaiki pojedynczych „wysp”. Mniejsze znaczenie maj ą korytarze ekologiczne o znaczeniu lokalnym – w tym przypadku dolina rzeki Sztoły. Ich obecno ść na terenie jednostki pozwoliła przyzna ć rzece 2 punkty. Jednostki, dla których nie wyznaczono korytarzy otrzymały 0 punktów. Korytarze ekologiczne zapewniaj ą powi ązania z innymi podobnymi obszarami i zapobiegaj ą szkodliwemu zjawisku izolacji. Dzi ęki obecno ści korytarzy ekologicznych w jednostce mo żliwa jest migracja ro ślin i zwierz ąt z innych, nawet znacznie oddalonych od siebie jednostek, poł ączonych ze sob ą w jeden korytarz, co pozwala wzbogaca ć ekosystemy. Korytarze ekologiczne, na terenie opracowania zostały przedstawione na mapie w Zał ączniku nr 2.
Ukształtowanie powierzchni – skala od 0 do 3 punktów Za tereny najwarto ściowsze uznano te, o urozmaiconej rze źbie, przyznaj ąc im odpowiednio od 3 do 0 punktu.
Obecno ść wód powierzchniowych – skala od 0 do 3 punktów Jednostki z bogat ą sieci ą hydrograficzn ą, poło żone w dolinach rzek oraz na których wyst ępuj ą zbiorniki wodne, rowy, kanały, strumienie i potoki otrzymały 3 punkty. Tereny ze średni ą lub mał ą obecno ści ą wód powierzchniowych przyznano kolejno od 2 do 1 punktu. Przy braku wód powierzchniowych – 0 punktów.
Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej – skala od 0 do 3 punktów Je żeli na terenie jednostki znajduj ą si ę warto ściowe elementy przyrody nieo żywionej takie jak głazy narzutowe (eratyki), naturalne formy skalne, jaskinie, wodospady, źródła, jeziora, naturalne odcinki dolin rzecznych (w tym odcinki przełomowe), profile geologiczne odsłaniaj ące si ę w sposób naturalny lub sztuczny (w kamieniołomach lub kopalniach) i inne ciekawe formy rze źby terenu, przyznawano odpowiedni ą ilo ść punktów. Na terenie opracowania 3 punkty otrzymały jednostki doliny rzeki Sztoły i Białej Przemszy oraz jednostka L20 ze wzgl ędu na obecno ść w jej obr ębie jaskini (jednostka analogiczna do do
75 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------jednostki L10 z opracowania "Aktualizacja inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej terenu poło żonego w gminie Bukowno - Etap I" z 2014 r.). Pozostałym jednostkom przyznano 0 punktów.
Możliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i edukacyjnych – skala od 0 do 3 punktów Przyznaj ąc punkty w ww. kryterium posłu żono si ę szlakami turystycznymi wyznaczonymi w opracowaniu „Szlaki turstyczne okolic Bukowna” z 2014 r. Jednostki, na terenie których istniej ą 3 lub wi ęcej odcinków szlaków (dowolnej długo ści) otrzymały 3 punkty, je żeli przez dan ą jednostk ę przebiegaj ą lub s ą planowane 2 szlaki to otrzymywały 2 punkty, je żeli był tylko 1 szlak – 1 punkt. Przy braku wyznaczonych lub istniej ących szlaków przyznano 0 punktów.
Wyniki waloryzacji środowiska przyrodniczego (Zał ącznik nr 4) Otrzymane sumy punktów przyznanych za poszczególne kryteria pozwoliły wyznaczy ć cztery przedziały wyznaczaj ące tereny o ró żnej warto ści, pod wzgl ędem przyrodniczym: KATEGORIA I - Tereny o najwy ższych walorach przyrodniczych - przedział od 15,76 do 21 punktów KATEGORIA II - Tereny o wysokich walorach przyrodniczych - przedział od 10,51 do 15,75 punktów KATEGORIA III - Tereny cenne pod wzgl ędem przyrodniczym - przedział od 5,26 do 10,50 punktów KATEGORIA IV - Tereny przeci ętne pod wzgl ędem przyrodniczym - przedział od 0 do 5,25 punktów Wyniki waloryzacji w formie liczbowej zostały przedstawione w poni ższej tabeli. Poszczególnym kategoriom nadano odpowiednie kolory w polu opisuj ącym numery jednostek (Kategoria I - ciemna ziele ń, Kategoria II – średnia ziele ń, Kategoria III – jasna ziele ń, Kategoria IV – żółty).
DOLINA RZECZNA Nr jednostki Kryterium Liczba punktów Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 W1 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 3 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 3 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 2 edukacyjnych Suma punktów 20 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści W2 Obecno ść korytarzy ekologicznych 2 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 3
76 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 3 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 2 edukacyjnych Suma punktów 19
LAS Nr jednostki Kryterium Liczba punktów Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L1 Ukształtowanie powierzchni 1 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 2 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L2 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 11 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L3 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 11 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L4 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 L5 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 Ukształtowanie powierzchni 3 77 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 14 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L6 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 2 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 2 edukacyjnych Suma punktów 14 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L7 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L8 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 2 Obecno ść form przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 13 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L9 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 2 edukacyjnych Suma punktów 13 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści L10 Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0
78 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L11 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwość wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L12 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 2 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 L13 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 3 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 11 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L14 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 2 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L15 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść elementów przyrody nieożywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 11 79 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L16 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 1 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 2 edukacyjnych Suma punktów 13 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L17 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 3 edukacyjnych Suma punktów 15 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L18 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 12 Bogactwo gatunkowe 3 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 L19 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 3 edukacyjnych Suma punktów 15 L20 Bogactwo gatunkowe 3 (jednostka Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 3 analogiczna do naturalno ści jednostki L10 z Obecno ść korytarzy ekologicznych 3 opracowania "Aktualizacja Ukształtowanie powierzchni 3 inwentaryzacji i Obecno ść wód powierzchniowych 0 waloryzacji przyrodniczej gminy Obecność elementów przyrody nieożywionej 3 Bukowno - Etap I" Mo żliwość wykorzystania do celów rekreacyjnych i 3 z 2014 r. edukacyjnych Suma punktów 18
80 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
RO ŚLINNO ŚĆ Ł ĄK, PASTWISK I PÓL UPRAWNYCH Z DU ŻYM UDZIAŁEM ZADRZEWIE Ń ŚRÓDPOLNYCH Nr jednostki Kryterium Liczba punktów Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 Z1 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 8 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 Z2 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 8 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 Z3 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 8 Bogactwo gatunkowe 2 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 2 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 Z4 Ukształtowanie powierzchni 3 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 7
RO ŚLINNO ŚĆ SYNANTROPIJNA, Ł ĄK, PASTWISK I PÓL UPRAWNYCH Z UDZIAŁEM ZABUDOWY Nr jednostki Kryterium Liczba punktów S1 Bogactwo gatunkowe 0
81 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 0 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 3 Bogactwo gatunkowe 0 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 0 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 S2 Ukształtowanie powierzchni 2 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 1 edukacyjnych Suma punktów 3
RO ŚLINNO ŚĆ RUDERALNA I OGRODÓW PRZYDOMOWYCH Z UDZIAŁEM ZWARTEJ ZABUDOWY Nr jednostki Kryterium Liczba punktów Bogactwo gatunkowe 0 Stopie ń przekształce ń antropogenicznych / stopie ń 0 naturalno ści Obecno ść korytarzy ekologicznych 0 R1 Ukształtowanie powierzchni 0 Obecno ść wód powierzchniowych 0 Obecno ść elementów przyrody nieo żywionej 0 Mo żliwo ść wykorzystania do celów rekreacyjnych i 0 edukacyjnych Suma punktów 0
82 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
9. Ochrona przyrody
Uwarunkowania ochrony przyrody tworzy splot elementów, na który składaj ą si ę m.in. sytuacja społeczno-gospodarcza, wymagania formalno-prawne oraz stwierdzony stan środowiska przyrodniczego w gminie. Przedstawione w niniejszym opracowaniu wyniki inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej, pozwalaj ą wskaza ć na uwarunkowania zwi ązane ze środowiskiem przyrodniczym. Gmina posiada obszary i obiekty godne zachowania i ochrony. Proponuj ąc formy ochrony krajobrazu i przyrody o żywionej wzi ęto pod uwag ę wyniki inwentaryzacji oraz istniej ące projekty ochronne, które nie doczekały si ę jeszcze realizacji, jak równie ż zastan ą sytuacj ę – obszary chronione ju ż ustanowione. Brano tak że pod uwag ę posiadane informacje o walorach gmin s ąsiednich i propozycje ochrony cennych terenów, w obr ębie tych gmin. Ma to na celu stworzenie mo żliwo ści planowania sieci terenów chronionych w skali województwa.
9.1. Obszary i obiekty cenne pod wzgl ędem przyrodniczym
9.1.1. Istniej ące na terenie opracowania formy ochrony przyrody
Do form ochrony przyrody powołanych na mocy ustawy o ochronie przyrody, wyst ępuj ących na terenie opracowania (południowo-zachodnia cz ęść gminy Bukowno) nale żą : • użytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły” (m.in. brak wyznaczonych granic)
9.1.2. Użytek ekologiczny
Zgodnie z art. 42 Ustawy z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880) u żytki ekologiczne s ą to: „zasługuj ące na ochron ę pozostałości ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania różnorodno ści biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub miejsca sezonowego przebywania.” Ustawa o ochronie przyrody okre śla, iż ustanawianie u żytków ekologicznych nast ępuje poprzez uchwał ę Rady Gminy. Projekt uchwały wymaga uzgodnienia z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Na terenie obj ętym opracowaniem znajduje si ę jeden u żytek ekologiczny. Został on ustanowiony uchwał ą nr XIX/161/96 Rady Miejskiej w Bukownie dnia 18.09.1996 r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej doliny rzeki Sztoły wraz z otulin ą.
Dla terenu u żytku nie uchwalono granic, dlatego te ż niniejsze opracowanie przedstawia ich proponowany przebieg. 83 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Istniej ący użytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły” – według uchwały u żytek ekologiczny obejmuje tereny doliny rzeki wraz z otulin ą. Nie uchwalono jednak, do tej pory granic powołanego u żytku. Po uwzgl ędnieniu wyników inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej terenu opracowania, zawartej w niniejszej pracy, proponuje si ę wyznaczenie granic głównie po warstwicach terenu b ędących jednocze śnie górnymi kraw ędziami skarp doliny Sztoły – od ul. Mostowej do granic gminy. Ponadto granice u żytku proponuje si ę poprowadzi ć po istniej ących ście żkach i granicach działek ewidencyjnych. Użytek ekologiczny obj ąłby wi ęc tereny o najwy ższych walorach przyrodniczych wyznaczone w waloryzacji. Na przestrzeni kilkunastu lat pojawiały si ę ró żne propozycje obj ęcia ochron ą doliny rzeki Sztoły. Proponowano ustanowi ć na jej terenie: obszar chronionego krajobrazu, zespół przyrodniczo-krajobrazowy lub u żytek ekologiczny. W niniejszej pracy autorzy proponuj ą uzna ć ww. teren jako użytek ekologiczny, zgodnie z uchwał ą Rady Gminy z 1996 r. W ww dokumencie nie podano jednak dokładnych granic obszaru chronionego. Ponadto ww. uchwała powołuj ąca u żytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły” nie podawała szczególnych celów ochrony, ustale ń dotycz ących czynnej ochrony oraz zakazów wła ściwych dla tego obszaru, co nale żałoby obecnie uzpełni ć zgodnie z art. 44 ust. 2 ustawy z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 nr 92. poz. 880). Zaproponowany do ochrony obiekt wymaga opracowania dokumentacji według wymogów prawnych, a nast ępnie ustanowienia przez odpowiedni organ – w tym przypadku Rad ę Gminy. Projekt uchwały wymaga uzgodnienia z właściwym Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska. W rozporz ądzeniu powołuj ącym ww. obiekt, powinny zosta ć okre ślone szczegółowe wytyczne konserwatorskie gwarantuj ące zachowanie walorów przyrodniczych tego obszaru. Uwzgl ędnienie u żytków ekologicznych w planach zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkiem ustawowym. Wi ążą si ę z tym okre ślone nast ępstwa nakazuj ące planistom dostosowanie swoich projektów do wymogów przepisów dotycz ących ochrony przyrody. Gospodarka, na tych obszarach powinna zmierza ć do zapewnienia takich warunków środowiska, które gwarantuj ą zachowanie cennych biotopów. W przypadku istnienia elementów degraduj ących (np. wysypisk śmieci, oczyszczalni ścieków, arterii komunikacyjnych i in.) działanie winno zmierza ć do zminimalizowania ich oddziaływania na drodze rozwi ąza ń technicznych lub prawnych (np. zakaz wysypywania śmieci w okre ślonych miejscach). Jednocze śnie spraw ą piln ą staje si ę rekultywacja zniszczonych obszarów. W poszczególnych przypadkach wskazane jest konsultowanie si ę z przyrodnikami w celu okre ślenia sposobów unikni ęcia kolizji na drodze przyroda-gospodarka-człowiek. Obiekty tej kategorii, odpowiednio oznakowane, powinny by ć chronione przede wszystkim przed działaniami dewastacyjnymi, wysypywaniem śmieci, odprowadzaniem ścieków, plantowaniem itp. Użytek ekologiczny sw ą rol ę w krajobrazie pełni pod warunkiem jego zachowania w stanie naturalnym, poprzez zastosowanie metod post ępowania uniemo żliwiaj ących ich degradacje. Zaproponowane granice na badanym, w niniejszej pracy, odcinku Sztoły w naturalny sposób poł ączyłyby się z zaproponowanymi granicami dla u żytku ekologicznego „Dolina rzeki Sztoły” w górnym biegu rzeki, zawartymi w opracowaniu „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap I” z 2013 r. „Sztuczna” granica pomi ędzy gminami (Bukowno – Sławków) stanowi kres obszaru chronionego, dlatego te ż nale żałoby postulowa ć obj ęcie doliny rzeki Sztoły, równie ż na terenie gminy Sławków, a ż do miejsca gdzie Sztoła wpływa do Białej Przemszy, w celu jak najpełniejszej ochrony doliny.
84 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
W niniejszym opracowaniu przeprowadzono tak że badania na odcinku Sztoły poza granicami gminy Bukowno (od granic gmin Bukowno-Sławków do miejsca uj ścia Sztoły do Białej Przemszy) i wskazno ten teren, jako obszar o najwy ższych walorach przyrodniczych, wyznaczonych w waloryzacji. Niniejszy u żytek został powołany w celu ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych rzeki Sztoły.
Rysunek nr 5. Proponowane granice dla użytku ekologicznego „Dolina rzeki Sztoły”
9.2. Obiekty przewidziane do ochrony zasobów przyrodniczych
9.2.1. Użytki ekologiczne
Projektowany u żytek ekologiczny „Źródliska na piaskowni w Bukownie”. Na terenie obj ętym opracowaniem proponuje si ę powołanie nowego obszaru chronionego w randze u żytku ekologicznego. Lokalizacja i proponowane granice ww. użytku zostały przedstawione na poni ższych mapach.
a.
85 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicz a terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
b. Rysunek nr 6. Prop onowane granice u żytku ekologicznego „ Źró dliska na piaskowni w Bukownie”, a – naniesione na podkładzie ortofotomapy ( źródło: geoportal.gov.pl), oraz b na podkładzie mapy topograficznej (źródło: geoportal.gov.pl).
Rysunek nr 7. Dominuj ący typ ro ślinno ści na terenie proponowanego u żytku ekologicznego „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”:
- Odkryte połacie piasku, inicjalne zbiorowiska muraw napiaskowych, zaro śla wierzby piaskowej ( Salix arenaria )
- Kanały, cieki wodne, źródliska i zbiorowiska ro ślinn e zwi ązane z szybko płyn ącą wod ą.
- Spontaniczna sukcesja drzew, głównie samosiewy sosny pospolitej ( Pinus sylvestris ) i brzozy brodawkowatej ( Betula pendula )
- Szuwary trzcinowie i podmokłe ziołoro śla
- Ro ślinno ść inicjalnych torfowisk wysokich na mokr ym podło żu piaszczystym
1. źródlisko główne, 2. stanowisko kocanek piaskowych ( Helichrysum arenarium ), 3. stanowiska rosiczki okr ągłolistnej ( Drosera rotundifolia ) i widłaczka torfowego ( Lycopodiella inundata ).
86 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
Proponowany u żytek ekologiczny zajmuje oddziały leśne 67b, 68d, 69d, 81a oraz 84abcd wchodz ące w skład le śnictwa Bukowno (Nadle śnictwo Chrzanów). Ochron ą proponuje si ę obj ęcie obszarów źródliskowych jednego z głównych kanałów na zrekultywowanej piaskowni, dawnej KP Szczakowa, poło żone na zachód od ul. Borowskiej i na południe od ul. Bukowskiej. Obszar ten nie został zalesiony i pokryty jest wył ącznie ro ślinno ści ą pojawiaj ącą si ę samorzutnie w drodze sukcesji ekologicznej. Postuluje si ę wprowadzenie powierzchniowej formy ochrony przyrody na tym terenie głównie ze wzgl ędu na: • wyst ępowanie zbiorowisk ro ślinnych wykształconych na skutek naturalnych procesów sukcesji ekologicznej przebiegaj ących na terenach poprzemysłowych, pozostawionych bez zabiegów rekultywacji biologicznej (murawy napiaskowe, torfowisko wysokie, nadrzeczne zaro śla wierzbowe, ro ślinno ść źródlisk i wartkiego nurtu strumieni, ziołoro śla). • wyst ępowanie licznych wysi ęków wodnych oraz znajduj ących si ę w ich pobli żu zbiorowisk ro ślinnych zwi ązanych z wilgotnym i ubogim w składniki pokarmowe podło żem (inicjalne stadia torfowisk wysokich i boru bagiennego). • biocenozy wodne i wodnobłotne zwi ązane ze źródliskami i pocz ątkowymi odcinkami kanałów, które charakteryzuj ą si ę wodami pierwszej klasy czysto ści (szuwary, ziołoro śla, zbiorowiska ro ślinne źródlisk i strumieni). • gatunki ro ślin podlegaj ących ochronie na mocy prawa krajowego oraz dyrektyw UE m. in.: rosiczka okr ągłolistna ( Drosera rotundifolia ), widłaczek torfowy ( Lycopodiella inundata ), tłustosz pospolity ( Pinguicula vulgaris ), lipiennik Loesela ( Liparium loeselii ) oraz posiadaj ące jedne z najdalej na południe wysuni ętych stanowisk w kraju, równie ż podlegaj ące ochronie, kocanki piaskowe ( Helichrysum arenarium ). • gatunki zwierz ąt podlegaj ących ochronie na mocy prawa krajowego oraz dyrektyw UE m. in.: ropucha paskówka ( Epidalea calamita ), wodnik ( Rallus aquaticus ), sieweczka rzeczna ( Charadrius dubius ), dudek ( Upupa epops ), wydra ( Lutra lutra ), bóbr europejski ( Castor fiber ). • bogat ą faun ę bezkr ęgowców zwi ązanych z czystymi, szybko płyn ącymi ciekami na podło żu piaszczystym a tak że miejsce rozrodu dla ryb (m. in. śliz Barbatula barbatula , koza Cobitis taenia i płazów m. in.: ropucha paskówka ( Epidalea calamita ), ropucha zielona ( Bufo viridis ), traszka zwyczajna ( Lissotriton vulgaris ) i in. • niedost ępno ść du żej cz ęś ci obszaru proponowanego u żytku ekologicznego (liczne kanały i miejsca podmokłe) oraz miejscami g ęste pokrycie drzewami i krzewami li ściastymi teren ten stanowi doskonał ą ostoj ę dla średnich i du żych ssaków m. in. ło ś (Alces alces ), dzik ( Sus scrofa ), tchórz ( Mustela putorius ) i in. oraz ptaków m. in. wodnik ( Rallus aquaticus ), czapla siwa ( Ardea cinerea ). • naturalny charakter krajobrazu (torfowiska, trzcinowiska oraz strumienie malowniczo płyn ące przez szuwary, zaro śla wierzb i połaci piasku przypominaj ące niewielkie wydmy).
87 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
10. Wyznaczenie granic proponowanych terenów chronionych
10.1.1. Użytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły”
W niniejszym opracowaniu, dla istniej ącego użytku ekologicznego „Dolina rzeki Sztoły” wyznaczono granice na podstawie nast ępuj ących kryteriów: • tereny zwaloryzowane jako najcenniejsze – tereny o najwy ższych walorach przyrodniczych • istniej ące drogi i ście żki (asfaltowe, utwardzone, le śne, piesze) • naturalne granice zbiorowisk • granice działek wg podziału ewidencyjnego gruntów gminy • granica gminy Bukowno
W niniejszym opracowaniu proponuje si ę wyznaczenie granic dla ju ż istniej ącego od 1996 r. u żytku ekologicznego w obr ębie doliny rzeki Sztoły. Projektuje si ę poprowadzenie granic przebiegaj ących po warstwicach terenu, będących jednocze śnie górnymi kraw ędziami skarp doliny Sztoły, a tak że po granicach gminy Bukowno, działek ewidencyjnych i ście żkach. Po uwzgl ędnieniu wyników waloryzacji i inwentaryzacji przyrodniczej proponuje si ę uzna ć, jako u żytek ekologiczny cał ą cz ęść doliny Sztoły na terenie obj ętym opracowaniem. Na odcinku rzeki Sztoły po poł ączeniu si ę z rzek ą Baba, a do granic gminy, ze wzgl ędu na rozprzestrzenianie i dominacj ę gatunków obcych i inwazyjnych (m.in. barszcz, niecierpek himalajski, kolczurka, winobluszcz, klon jesionolistny), zaleca si ę usuwanie ww. ro ślin. Na tym odcinku zbiorowiska ro ślinne nie s ą zbli żone swym składem gatunkowym do zbiorowisk naturalnych. Poprowadzenie granic u żytku, które uwzgl ędniałoby cał ą dolin ę Sztoły, na terenie opracowania, pozwoli kompleksowo i cało ściowo obj ąć ochron ą obszary o najw ższych walorach przyrodniczych gminy.
Postuluje si ę dodatkowo uzna ć, jako u żytek ekologiczny ko ńcowy odcinek doliny Sztoły), a wi ęc tereny poza gmin ą Bukowno - w tej kwestii nale ży porozumie ć si ę z gmin ą Sławków.
10.1.2. Użytek ekologiczny „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”
Dla proponowanego u żytku ekologicznego „ Źródliska na piaskowni w Bukownie” wyznaczono granice na podstawie nast ępuj ących kryteriów: • istniej ące drogi i ście żki (asfaltowe, utwardzone, le śne, piesze) w tym le śne linie oddziałowe i granice pododziałów le śnych. • naturalne granice zbiorowisk
W niniejszym opracowaniu proponuje si ę wyznaczenie granic proponowanego użytku ekologicznego przebiegaj ących po drogach gminnych (ul. Borowska), le śnych liniach
88 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------oddziałowych, ście żkach a przede wszystki po granicy obszaru pozostawionego do naturalnej sukcesji ekologicznej. Po uwzgl ędnieniu wyników waloryzacji i inwentaryzacji przyrodniczej (zwłaszcza botanicznej i fitosocjologicznej) proponuje si ę uzna ć jako u żytek ekologiczny źródłowy obszar kanałów maj ących swój pocz ątek na zachód od ul. Borowskiej w Bukownie pomijaj ąc obszary zalesione w ramach zabiegów rekultywacji. Proponowany u żytek obejmowałby obszar ok. 95,56 ha. Ustanowienie granic ww. użytku, pozwoli kompleksowo i cało ściowo obj ąć ochron ą obszary, o jednych z najwy ższych walorów przyrodniczych, na terenie gminy. Ze wzgl ędu na fakt, i ż omawiany fragment piaskowni charakteryzuje si ę wyst ępowaniem dynamicznych procesów sukcesji ekologicznej, z czasem b ędziemy mieli do czynienia tutaj z pojawianiem si ę i zanikaniem pewnych nast ępuj ących po sobie kolejno zbiorowisk i gatunków (w tym chronionych). W zwi ązku z powy ższym, bardziej zasadne wydaje si ę powołanie u żytku ekologicznego ni ż rezerwatu przyrody. W zwi ązku z „niestabiln ą” sytuacj ą w wyniku podtopie ń na tym obszarze, wskazane byłoby, na tym etapie, powołanie u żytku ekologicznego oraz dalszy monitoring tego obszaru (inwentaryzacje, waloryzacje). W kolejnych latach, w przypadku trwało ści chronionych i cennych zbiorowisk roślinnych wskazane jest ponowne przeanalizowanie zasadno ści powołania dla tego obszaru innej formy ochrony przyrody – rezerwatu.
89 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
11. Ogólne wskazania konserwatorskie
Na terenie opracowania wyst ępuj ą tereny cenne przyrodniczo: tereny źródliskowe (wypływ wód gruntowych) we fragmencie wyrobiska po Kopalni Piasku „Szczakowa” na zachód od Drogi Bolesławskiej oraz dolina rzeki Sztoły i Białej Przemszy. Konieczne jest wi ęc przestrzeganie zasad gospodarowania i kształtowania środowiska, w taki sposób aby zachowa ć wysokie walory przyrodnicze tych terenów. Stosowanie si ę do wymienionych poni żej wskaza ń umo żliwia zachowanie walorów przyrodniczych i jednocze śnie renaturalizacj ę środowiska tam, gdzie jest to jeszcze mo żliwe. Są to jednak zalecenia ogólne wypracowane na bazie doświadcze ń ekologii. Mog ą one by ć pomocne w kwestiach opracowywanych strategii gospodarczych, jak i przy rozwi ązywaniu problemów szczegółowych, dotycz ących zagospodarowania.
Tak wi ęc w celu ochrony środowiska biologicznego nale ży: • Zachowa ć pełn ą reprezentacj ę typów ekosystemów – biotopów, charakterystyczn ą dla gminy. Pozostawi ć wszystkie naturalne struktury przyrodnicze, w tym ustawowo chronione. Na obszarach tych nale ży powtarza ć w zapisach dla obszarów funkcjonalnych (wydziele ń planistycznych) nakaz zachowania ich w stanie naturalnym; • Działalno ść zadrzewieniow ą nale ży prowadzi ć zgodnie z poni ższymi zasadami: - do nasadze ń nale ży u żywa ć rodzimych, zgodnych z siedliskiem gatunków drzew i krzewów, - zadrzewienia nale ży kształtowa ć wraz z odpowiedni ą granic ą polno-le śną z okrajkiem i oszyjkiem, - wykorzysta ć istniej ący „potencjał renaturalizacyjny” w postaci pozostawionych samych sobie fragmentów słabo przekształconych zarośli, ł ąk i ugorów, - w miar ę mo żliwo ści nie usuwa ć drzew i krzewów, które wyrosły na terenach ruderalnych (np. przy ogrodzeniach terenów przemysłowych), - zezwolenia na wycink ę drzew i krzewów, nie zwi ązane z inwestycjami i zmian ą przeznaczenia terenu, powinny by ć wydawane wył ącznie pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadze ń, - wprowadzić nowe zadrzewienia i zakrzewienia wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych. • Ograniczy ć nale ży inwestycje przecinaj ące wskazane korytarze ekologiczne, a w przypadku inwestycji niezb ędnych zminimalizowa ć ich wpływ na środowisko przyrodnicze planuj ąc odpowiednie przepusty, osłony, nasadzenia etc; • Nie zalesia ć, ani te ż nie dopuszcza ć do zaro śni ęcia drzewami: torfowisk muraw napiaskowych, brzegów kanałów i rowów melioracyjnych na całej ich długo ści. Utrzyma ć niedługie odcinki biegu koszone a ż do brzegów koryta, pozostawiaj ąc kilkumetrowy pas dla rozwoju ro ślinno ści ziołoro ślowej i szuwarowej; • Utrzymywa ć, wokół zbiorników wód stoj ących oraz wzdłu ż cieków, trwałe u żytki zielone w pasie przynajmniej 15 metrów. Ograniczaj ą one spływ substancji biogennych (pochodz ących z nawozów) - działaj ą jako naturalna bariera biogeochemiczna. S ą te ż miejscem gniazdowania cennej ornitofauny wodno- błotnej; • Nie dopuszcza ć do osuszania i zasypywania lokalnych mokradeł i torfowisk; 90 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
• Grunty słabsze o bardzo niskiej przydatno ści rolniczej przeznacza ć pod zalesienie lub w zale żno ści od charakteru siedlisk (zwłaszcza o skrajnych warunkach ekologicznych), pozostawia ć w formie nieu żytków podlegaj ących procesom sukcesji ekologicznej (okolice Boru Biskupiego i Przenia).
91 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
12. Zakazy i nakazy dla proponowanych form ochrony przyrody
Istniejacy u żytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły” oraz proponowany u żytek ekologiczny „Źródliska na piaskowni w Bukownie”. Poni żej znajduj ą si ę zakazy i nakazy które miałyby obowi ązywa ć na terenie doliny Sztoły, w obr ębie gminy Bukowno, od jej wschodnich do zachodnich granic oraz na obszarze proponowanego u żytku ekologicznego „ Źródliska na piaskowni w Bukownie”
W stosunku do ww. form ochrony przyrody zaleca si ę: 1) usuwanie ro ślin obcych i introdukowanych.
W stosunku do istniej ących ww. form ochrony przyrody proponuje si ę wprowadzenie nast ępuj ących zakazów: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym albo budow ą, odbudow ą, utrzymywaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; 3) niszczenia i zanieczyszczania gleby; 4) pozyskiwania kopalin; 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej 6) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 7) wysypywania, zakopywania, wylewania odpadów lub innych nieczysto ści oraz innego zanieczyszczania wód, gleby i powietrza; 8) zakłócania ciszy; 9) umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów; 11) wznoszenia nowych budowli i urz ądze ń nie zwi ązanych z ochron ą u żytku, z wył ączniem gruntów prywatnych; 12) umieszczania tablic i napisów reklamowych; 13) ruchu pojazdów silnikowych z wyj ątkiem słu żb le śnych i słu żby ochrony przyrody, z wyj ątkiem dojazdu wła ścicieli do posesji prywatnych w Polis i Podpolis; 14) wzniecania ognia poza miejscami do tego wyznaczonymi.
Zakazy, o których mowa powy żej, nie dotycz ą: 1) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z Rad ą Gminy; 2) realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z Rad ą Gminy; 3) prowadzenia bada ń naukowych po uzgodnieniu z Rad ą Gminy; 4) likwidowania nagłych zagro żeń bezpiecze ństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych.
92 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
13. Podsumowanie i wnioski
Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona w 2014 roku w obr ębie terenu opracowania (południowo-zachchodnia cz ęść gminy Bukowno) dostarczyła informacji o charakterze i zró żnicowaniu szaty ro ślinnej i fauny, a tak że o walorach krajobrazowych.
Podsumowuj ąc cało ść opracowania mo żna przedstawi ć nast ępuj ące wyniki: 1) Do obszarów i obiektów obj ętych ochron ą prawn ą, wyst ępuj ących na terenie opracowania nale ży: u żytek ekologiczny „Dolina rzeki Sztoły” (m.in. bez wyznaczonych granic, zakazów) 2) Najcenniejsze pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym obszary i obiekty przyrodnicze tej cz ęś ci gminy s ą proponowane do ochrony, jako u żytek ekologiczny „Źródliska na piaskowni w Bukownie” 3) Flora gminy liczy ł ącznie 294 taksonów (inwentaryzacja 2014). W liczbie tej znajduje si ę 22 gatunki ro ślin obj ętych prawn ą ochron ą, z czego 7 podlega ochronie ścisłej i 15 ochronie cz ęś ciowej. 4) Na terenie opracowania podczas inwentaryzacji w 2014 r. zaobserwowano wyst ępowanie 116 gatunków kr ęgowców, w tym 19 gatunków ryb, 9 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 48 gatunków ptaków oraz 34 gatunki ssaków.
Przeprowadzona w niniejszym opracowaniu waloryzacja jednostek przyrodniczych pozwoliła wyznaczy ć obszary o najcenniejszych walorach przyrodniczych. S ą to dolina rzeki Sztoły i rzeki Białej Przemszy, źródliska i obszary pozostawione do sukcesji ekologicznej na zachód od ul. Borowskiej w Bukownie, wszelkie zbiorniki wodne, kanały, torfowiska, młaki, wysi ęki wodne i źródliska wyst ępuj ące na terenie dawnej KP Szczakowa. W niniejszej pracy, uwzgl ędniaj ąc wyniki inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej proponuje si ę utrzymanie formy ochrony przyrody ju ż ustanowionej dla doliny rzeki Sztoły - użytek ekologiczny od 1996 r. W powołuj ącej go uchwale nie wyznaczono dla niego dokładnych granic. Wskazuje si ę wi ęc, jak mog ą by ć poprowadzone granice u żytku, obejmuj ące cz ęść doliny od granic gminy Bukowno od ul. Mostowej do granic z gmin ą Sławków. Wyznaczone w niniejszej pracy granice ww. u żytku stanowi ą kontynuacj ę ju ż wyznaczonych granic w opracowaniu z 2013 r. „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II” dla górnego odcinka doliny Sztoły. Po poł ączeniu obu wyznaczonych terenów otrzymuj ę si ę granice dla u żytku „Dolina rzeki Sztoły”, które cało ściowo obejmuj ą cał ą dolin ę rzeki, w granicach gminy Bukowno.
Obszar opracowania obejmuje szereg wa żnych gatunków i siedlisk, cz ęsto s ą to gatunki i siedliska rzadkie, zagro żone wymarciem w skali kraju. Projekt ich ochrony ma charakter kompleksowy (optymalny) z wykorzystaniem zró żnicowanych form ochrony przyrody, dostosowany do mo żliwo ści realizacji na szczeblu lokalnym i regionalnym. Odpowiednio zaplanowany i przemy ślany system obszarów chronionych, w poł ączeniu z wła ściwym planowaniem przestrzennym, mo że sta ć si ę skutecznym narz ędziem ochrony unikatowych walorów przyrodniczych gminy Bukowno, a jednocze śnie nie powodowa ć 93 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
żadnych ogranicze ń w rozwoju turystyki, czy kontynuowaniu ekstensywnej gospodarki rolnej i le śnej. Najwi ększe walory przyrodnicze i krajobrazowe gminy w obrębie terenu opracowania, to dolina rzeki Sztoły i Białej Przemszy oraz źródliska i obszary pozostawione do sukcesji ekologicznej na rekultywowanej piaskowni (na zachód od ul. Borowskiej w Bukownie). Zaleca si ę wykorzystywanie tych terenów do celów rekreacji i turystyki, uwzgl ędniaj ąc ochron ę ich flory i fauny, gdy ż s ą to niew ątpliwie jedne z najwi ększych atutów gminy. Polityka władz gminy wyra źnie wyznacza strefy rozwoju turystyki oraz uwzgl ędnia ograniczenia, jakie wynikaj ą z zasad prawa ochrony przyrody zawartych m.in. w opracowaniu „Koncepcja szlaków turystycznych gminy Bukowno” K. Pucka z 2012 r. Utrzymanie dobrego stanu środowiska, dodatkowej oferty dla turystyki kwalifikowanej, tzw. „zielonej” b ędzie zale żne od stanowczej ochrony najcenniejszych obszarów gminy. Pilne zadanie to podj ęcie uchwał Rady Gminy Bukowno o obj ęcie ochron ą obiektów wskazanych w opracowaniu.
Tabela 8. Analiza SWOT dla całego miasta Bukowna (mocnych i słabych stron)
SILNE STRONY: SŁABE STRONY: ° dosy ć du że bogactwo florystyczne, w tym wiele ° silna dewastacja gleb i zbiorowisk ro ślinnych w gatunków prawnie chronionych prawem wyniku działalno ści górniczej; krajowym i dyrektywami UE; ° przekształcenia rze źby terenu zwi ązane z ° cenne siedliska le śne, mokradłowe i napiaskowe; działalno ści ą człowieka (kopalnia piasku ° Diabla Góra o charakterze osta ńca stanowi ąca „Szczakowa”, nasypy kolejowe); doskonały punkt widokowy; ° zanik wody w korycie Sztoły, jako wynik ° jaskinia na Diablej Górze, torfowiska, ziołoro śla, powstawania lei depresyjnych – zmiany źródliska; stosunków wodnych spowodowanych ° dolina rzeki Sztoły z malowniczymi zakolami działalno ści ą człowieka; oraz wody strumieni, kanałów i zbiorników ° brak świadomo ści przyrodniczej turystów; wodnych na piaskowni posiadaj ące I klas ę ° niska czytelno ść walorów przyrodniczych dla czysto ści (potencjał dla w ędkarzy); przeci ętnego turysty (dopóki nie zostan ą ° Walory krajobrazowe Sztoły i Diablej Góry; wyeksponowane) ° tereny te stanowiły ju ż baz ę wypoczynkow ą w skali regionu (obszary znane w okolicy ze wzgl ędu na bardzo du że ilo ści grzybów jadalnych); ° Koncepcja rozwoju turystycznego regionu z wykorzystaniem walorów krajobrazowych i turystycznych (m.in. „Koncepcja szlaków turystycznych gminy Bukowno”; K. J. Pucek z 2012 r. i „Szlaki turystyczne okolic Bukowna” z 2014 r) ° dbało ść władz lokalnych na szczeblu gminy oraz stowarzysze ń o ochron ę przyrody i zrównowa żony rozwój gminy Bukowno SZANSE: ZAGRO ŻENIA: ° wykorzystanie turystyczne proponowanych do • działalno ść górnicza wpływa na powstanie i ochrony obszarów; utrzymywanie si ę leja depresyjnego, który ° rekultywacja byłej kopalni piasku „Szczakowa” w prowadzi do zaniku wody w źródłach Sztoły; kierunku le śnym oraz pozostawienie niewielkich • zanieczyszczenia wód wprowadzanych do Sztoły fragmentów do naturalnej sukcesji; i przez rzek ę Baba; ° rozwa żenie przeznaczenia cz ęś ci piaskowni do • funkcjonowanie barier ekologicznych (drogi, rekultywacji wodnej (niewielkie zbiorniki wodne nasypy kolejowe) w obr ębie naturalnych korytarzy bed ące w przyszło ści „magnesem przyci ągaj ącym ekologicznych; wędkarzy, turystów, ornitologów) wi ększe • Zagro żenia po żarowe; zbiorniki wodne mogłyby stanowi ć w przyszło ści • Zagro żenia zwi ązane z nieustabilizowanym 94 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
kapieliska (strze żone); podło żem piaszczystym na niektórych ° opracowanie wielu atrakcyjnych miejsc fragmentach piaskowni. wypoczynku, ście żek przyrodniczych, tras spacerowych (w tym dla Nordic Walking), miejsc widokowych (zwłaszcza na Diablej Górze i wzdłu ż rzeki Sztoły); ° uprawianie turystyki kwalifikowanej – przyrodniczej (ornitolodzy, botanicy); ° prowadzenie edukacji przyrodniczej o zasi ęgu regionalnym; ° pozyskanie środków z UE na ochron ę ró żnorodno ści biologicznej;
95 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
14. Spis zał ączników
Zał ącznik nr 1. Analiza struktury przyrodniczej terenu opracowania Zał ącznik nr 2. Główne korytarze ekologiczne na terenie opracowania Zał ącznik nr 3. Podział terenu opracowania na jednostki przyrodnicze Zał ącznik nr 4. Waloryzacja jednostek przyrodniczych terenu opracowania Zał ącznik nr 5. Inwentaryzacja środowiska przyrodniczego, kulturowego i wizualnego; obszary proponowane do obj ęcia ochron ą prawn ą (gmina Bukowno - Etap II) Zał ącznik nr 6. Dokumentacja fotograficzna Zał ącznik nr 7. Numery oddziałów le śnych na terenie opracowania Zał ącznik nr 8. Zdj ęcia ro ślin chronionych z terenu obj ętego opracowaniem
96 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
15. Bibliografia
AKTUALIZACJA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA BUKOWNO NA LATA 2009 – 2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016”. Albeko AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2016-2019. 2012. Albeko. Olkusz Bacler B. 2001. Flora ro ślin naczyniowych projektowanego Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Sztoły” Ochrona Środowiska vol.27 no.3 Cabała S. 1994. Ocena walorów przyrodniczych rzeki Sztoły. Uniwersytet Śląski Corine biotopes w integracji danych przyrodniczych w Polsce, praca zbiorowa, IOP PAN, Kraków 1996. Drobnik J. 2004. Historia bada ń botanicznych w powiecie olkuskim. Cz ęść I: lata 1850-1939. Wiadomo ści botaniczne 48 (1/2) 17-25 Drobnik J. 2004. Historia bada ń botanicznych w powiecie olkuskim. Cz ęść II: lata 1945- 2002. Wiadomo ści botaniczne 48 (3/4) 11-18 Jędrzejko, K. Stebel, A. Szczypek, T. Wika, S. 2000. Szata ro ślinna projektowanego rezerwatu przyrody "Diabla Góra" koło Bukowna na Wyżynie Śląskiej Kistowski M., Pchałek M. 2009. Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych. Ministerstwo Środowiska. Warszawa. Kondracki. J. 2001. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa Liro A. 1998. Strategia wdra żania krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA. Fundacja IUCN Poland. Warszawa LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA BUKOWNO. 2005. Zespół pracowników Urz ędu Miejskiego w Bukownie.Bukowno Matuszkiewicz J. 2008. Geobotanical regionalization of Poland (Regionalizacja geobotaniczna Polski) IGiPZ PAN, Warszawa Nowak T., Kapusta P., Jędrzejczyk-Koryci ńska M., Szarek-Łukaszewska G., Godzik B. 2014. Ro śliny naczyniowe Olkuskiego Okr ęgu Rudnego. Kraków Opracowanie ekofizjograficzne. Miejscowy Plan Zagospodarowai Przestrzennego dla Miatsa Bukowna. 2003. Katowice-Bukowno Opracowanie ekofizjograficzne dla 14 obszarów z terenu gminy Bukowno. 2009. Envitech. Bukowno Opracowanie ekofizjograficzne dla 10 obszarów z terenu gminy Bukowno. 2012. IGO Sp zo.o. Bukowno Pucek K. J. 2012. Koncepcja szlaków turystycznych gminy Bukowno. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO 2003. Urz ąd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Środowiska i Rozwoju Wsi. Kraków Program Ochrony Przyrody. Plan urz ądzania lasu dla Nadle śnictwa Chrzanów na okres gospodarczy od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2019 r.”; Biuro Urzadzania Lasu i Geodezji Lesnej Oddział w Krakowie Program Rewitalizacji Miasta Bukowno na lata 2009-2013 Pucek. K. J. 2012. Koncepcja szlaków turystycznych gminy Bukowno. Bukowno-Kraków Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Miasta Bukowno. 1998 97 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r. Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza terenu poło żonego w gminie Bukowno – Etap II (powierzchnia ok. 3000 ha) ------
„Szlaki turystyczne okolic Bukowna”; 2014. UM w Bukownie Szwedo J., Wo źniak G., Kubajak A., Wyparło H., Rak W. Ściezki dydaktyczne po terenach rekultywowanych Kopalni Piasku „Szczakowa” S.A. Propozycja zaj ęć dydaktycznych z ekologii i odbudowy zdegradowanego środowiska. 1995. Jaworzno-Szczakowa B. Tokarska-Guzik, A. Rosta ński, J. Gorczyca, A. Herczek, 2011. „Waloryzacja przyrodnicza Miasta Jaworzna”. ZAKŁAD BADAWCZO-USŁUGOWY ”EKOS”, Katowice Zarzycki K. Mirek Z.:2006. Red list of plants and fungi in Poland. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN
Strony internetowe: http://bialaprzemsza.pl/luk/index.php?option=com_content&task=view&id=253&Itemid=152 www.geoportal.gov.pl www.geoprzyroda.pl www.natura2000.eea.europa.eu www.natura2000.gdos.gov.pl www.lasy.com.pl/web/olkusz www.katowice.lasy.gov.pl/ www.geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ www.it-jura.pl http://mapa.katowice.lasy.gov.pl/ http://www.chrzanow.katowice.lasy.gov.pl/
Informacje od w ędkarzy z terenu gminy Bukowno (Koło PZW nr 107 Bukowno) Informacje od pana Dawida Oruby Materiały udost ępnione przez Gmin ę Bukowno Materiały udost ępnione przez Nadle śnictwo Chrzanów
98 ------Green LIGHT grudzie ń 2014 r.