P10-59-T5.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
กิตติกรรมประกาศ คณะผู้จัดท ำขอขอบพระคุณ นำยครรชิต ศรีนพวรรณ หัวหน้ำอุทยำนแห่งชำติเขำใหญ่ และคณะ เจ้ำหน้ำที่อุทยำนแห่งชำติเขำใหญ่ทุกท่ำน ที่อ ำนวยควำมสะดวกและให้ควำมร่วมมือ ตลอดกำรท ำกำรส ำรวจ ควำมหลำกหลำยทำงชีวภำพจนประสบผลส ำเร็จไปได้ด้วยดี ขอขอบคุณ คุณสุคิด เรืองเรื่อ และคุณบำรมี สกลรักษ์ ที่ช่วยเหลือในกำรจ ำแนกชนิดพันธุ์พืชและเห็ด ในกำรส ำรวจครั้งนี้ กรำบขอบพระคุณอย่ำงสูงส ำหรับ คณำจำรย์ คณะวนศำสตร์ มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร์ ที่ประสิทธิ์ ประสำทวิชำกำรป่ำไม้จนสำมำรถท ำกำรส ำรวจและเขียนรำยงำน กำรส ำรวจควำมหลำกหลำยทำงชีวภำพครั้ง นี้ได้ส ำเร็จด้วยดี คณะผู้จัดท า กลุ่มงานวิชาการ ส านักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 1 (ปราจีนบุรี) (ก) ค ำน ำ การศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพต้องอาศัยความรู้หลายสาขาวิชาบูรณาการเข้าด้วยกัน เพื่อให้ สามารถหาความสัมพันธ์เชื่อมโยงกันระหว่างสิ่งมีชีวิตต่างๆ ได้ โดยมีการเปรียบเทียบลักษณะทางกายวิภาค ลักษณะสัณฐานวิทยาเพื่อตรวจสอบความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต นอกจากนี้ยังมีการศึกษาด้านนิเวศวิทยา เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตและไม่มีชีวิตภายในสังคมพืชนั้นๆ ซึ่งในปัจจุบันเป็นที่ทราบกันดีว่าความ หลากหลายทางชีวภาพมีคุณค่า และความส าคัญต่อมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็นคุณค่าที่มีความเกี่ยวข้องกับปัจจัย 4 ใน การด ารงชีวิต คุณค่าในการท าให้เกิดความสมดุลต่อระบบนิเวศซึ่งเอื้อประโยชน์ต่อมนุษย์ถือเป็นส่วนหนึ่งของ ระบบ นอกจากนั้นยังสามารถน าประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพไปใช้เพื่อการพัฒนาเทคโนโลยี ด้านต่างๆ เช่น ด้านโภชนาการ ด้านการแพทย์ ด้านการเกษตร เป็นต้น ตลอดจนเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้ เป็น แหล่งอนุรักษ์เพื่อพัฒนาและฟื้นฟูสภาพแวดล้อม รวมถึงเป็นแหล่งทรัพยากรที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ พื้นที่ป่าอนุรักษ์เป็นพื้นที่ที่ถูกสงวนหวงห้ามไว้เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่า รวมไปถึงเพื่อ อนุรักษ์ความหลากหลายทางด้านชีวภาพอีกนัยหนึ่ง การศึกษา หรือการส ารวจเพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลความ หลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์จึงเป็นงานวิจัยที่มีความจ าเป็นในอันดับแรก เพื่อน าข้อมูลที่ได้ไปใช้ ประกอบการวางแผนการบริหารจัดการพื้นที่ป่าอนุรักษ์ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ซึ่งกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ได้เล็งเห็นความส าคัญและได้ด าเนินโครงการส ารวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ ป่าอนุรักษ์ขึ้น โดยเริ่มต้นส ารวจในเขตอุทยานแห่งชาติที่อยู่ในพื้นที่ที่รับผิดชอบ ซึ่งรวมถึงอุทยานแห่งชาติ เขาใหญ่ จังหวัดนครราชสีมา ภายใต้การด าเนินงานของ กลุ่มงานวิชาการ ส านักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 1 (ปราจีนบุรี) และรายงานฉบับนี้เป็นการน าเสนอผลการส ารวจความหลากหลายทางชีวภาพ ในส่วนของ สิ่งมีชีวิตในกลุ่มของพืช แมลง และเห็ดรา ในสังคมพืชป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ซึ่ง ด าเนินการในปีงบประมาณ พ.ศ. 2559 คณะผู้จัดท ำ กลุ่มงำนวิชำกำร ส ำนักบริหำรพื้นที่อนุรักษ์ที่ 1 (ปรำจีนบุรี) (ข) สำรบัญ เรื่อง หน้ำ ค าน า (ก) สารบัญ (ข) สารบัญตาราง (ค) สารบัญภาพ (ง) สารบัญภาพชุด (ฉ) บทที่ 1 ข้อมูลทั่วไปของพื้นที่ด าเนินการ 1-1 บทที่ 2 ทบทวนวรรณกรรม 2-1 บทที่ 3 อุปกรณ์ และวิธีการส ารวจ 3-1 บทที่ 4 ผลการศึกษา 4-1 ความหลากหลายของพรรณพืช 4-1 ความหลากหลายของแมลง 4-19 ความหลากหลายของเห็ดรา 4-38 บทที่ 5 สรุปและวิจารณ์ผลการส ารวจ 5-1 บทที่ 6 ปัญหา อุปสรรค และข้อเสนอแนะ 6-1 เอกสารอ้างอิง 7-1 ภาคผนวก 8-1 คณะผู้จัดท า 9-1 (ค) สำรบัญตำรำง ตำรำงที่ หน้ำ 1.1.1 ปริมาณน้ าฝนรายเดือน อุณหภูมิเฉลี่ย ในช่วงเดือนสิงหาคม 2558 - กรกฎาคม 2559 1-3 4.1.1 บัญชีรายชื่อพรรณไม้ของพรรณไม้ในระดับไม้ใหญ่ 4-3 4.1.2 บัญชีรายชื่อพรรณไม้ของพรรณไม้ในระดับไม้หนุ่ม 4-6 4.1.3 บัญชีรายชื่อพรรณไม้ของพรรณไม้ในระดับกล้าไม้ 4-8 4.1.4 ค่าดัชนีความคล้ายคลึงและค่าดัชนีความแตกต่าง ระหว่างแปลงส ารวจพรรณไม้ ตามระดับชั้นความสูงจากระดับน้ าทะเล โดยสมการของ Sorensen 4-13 4.2.1 จ านวนผีเสื้อตามรายแปลงในฤดูร้อนและฤดูฝน 4-21 4.2.2 บัญชีรายชื่อผีเสื้อกลางวันในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-26 4.2.3 บัญชีรายชื่อผีเสื้อกลางคืนในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-32 4.3.1 บัญชีรายชื่อเห็ดที่ส ารวจพบในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-39 4.3.2 ค่าดัชนีความคล้ายคลึง และค่าดัชนีความแตกต่าง ระหว่างแปลงส ารวจเห็ดในฤดูร้อน ป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-47 4.3.3 ค่าดัชนีความคล้ายคลึง และค่าดัชนีความแตกต่าง ระหว่างแปลงส ารวจเห็ดในฤดูฝน ป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-47 (ง) สำรบัญภำพ ภำพที่ หน้ำ 1.1.1 ขอบเขตอุทยาน ลักษณะสังคมพืชที่ปกคลุม และการให้ประโยชน์ที่ดิน (land use ) บริเวณอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ จังหวัดนครราชสีมา ปราจีนบุรี สระบุรี และนครนายก 1-5 2.3.1 วงจรชีวิตของเห็ดในกลุ่มเบสิดิโอมายซีตีส 2-21 3.1.1 การวางแปลงขนาด 20x50 เมตร เพื่อศึกษาสังคมพืช 3-2 3.1.2 พื้นที่ส ารวจตามระดับชั้นความสูงในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ จังหวัดนครนายก 3-13 4.1.1 โครงสร้างทางด้านตั้ง (Profile diagram) ของหมู่ไม้ในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-2 4.1.2 การกระจายตามชั้นขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางในพื้นที่ส ารวจโดยรวมและในแต่ละแปลง ตาม ความสูงจากระดับน้ าทะเล 4-10 4.1.3 ค่าดัชนีความหลากหลาย ของไม้ใหญ่ (tree) ไม้หนุ่ม (sapling) และกล้าไม้ (seedling) ในแต่ละพื้นที่ตามแนวระดับชั้นความสูง 4-11 4.1.4 ค่าดัชนีความสม่ าเสมอ ของไม้ใหญ่ (tree) ไม้หนุ่ม (sapling) และกล้าไม้ (seedling) ในแต่ละพื้นที่ตามแนวระดับชั้นความสูง 4-12 4.1.5 แผนภาพต้นไม้แสดงการจัดกลุ่มหมู่ไม้ ในพื้นที่ส ารวจตามแนวระดับชั้นความสูงจาก ระดับน้ าทะเลตั้งแต่ 1,200 – 1,350 เมตร บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-14 4.1.6 ลักษณะพื้นที่ส ารวจในกลุ่มที่ 1 ของหมู่ไม้ที่ 1 3 และ4 4-15 4.1.7 ลักษณะพื้นที่ส ารวจในกลุ่มที่ 2 ของหมู่ไม้ที่ 2 4-15 4.2.1 ผีเสื้อกลางวันจ าแนกตามวงศ์ 4-19 4.2.2 ผีเสื้อกลางวันจ าแนกตามรายแปลงส ารวจ 4-20 4.2.3 ผีเสื้อกลางวันจ าแนกตามฤดูกาล 4-20 4.2.4 จ านวนผีเสื้อกลางวันเมื่อเปรียบเทียบในแต่ละแปลงกับในแต่ละฤดู 4-22 4.2.5 แผนภาพ Venn diagram จ าแนกชนิดผีเสื้อกลางวันจะพบในฤดูร้อนและฤดูฝน 4-23 4.2.6 ค่าดัชนีความหลากหลาย (H’) ค่าความสม่ าเสมอ (J’) และดัชนีความชุกชุมทางชนิดพันธุ์ (d’) ของผีเสื้อกลางวันที่พบจ าแนกตามรายแปลงส ารวจ 4-24 4.2.7 ค่าดัชนีความหลากหลาย (H’) ค่าความสม่ าเสมอ (J’) และดัชนีความชุกชุมทางชนิดพันธุ์ (d’) ของผีเสื้อกลางวันจ าแนกตามฤดูกาล 4-25 4.2.8 ผีเสื้อกลางคืนที่ส ารวจพบจ าแนกตามวงศ์ 4-29 4.2.9 ผีเสื้อกลางคืนที่ส ารวจพบจ าแนกตามฤดูกาล 4-30 4.2.10 แผนภาพ Venn diagramจ าแนกชนิดผีเสื้อกลางคืนที่พบในฤดูร้อนและฤดูฝน 4-30 (จ) สำรบัญภำพ (ต่อ) ภำพที่ หน้ำ 4.2.11 ค่าดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพ (H’) ค่าความสม่ าเสมอ (J’) และค่าดัชนีความชุก ชุมทางชนิดพันธุ์ (d’) ของผีเสื้อกลางคืนที่พบในฤดูร้อนและฤดูฝน 4-31 4.3.1 ค่าดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพ (H’) ค่าดัชนีความชุกชุมทางชนิดพันธุ์ (d’) และ ค่าความสม่ าเสมอ (J’) ในฤดูร้อนระหว่างแปลงส ารวจเห็ดในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-44 4.3.2 ค่าดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพ (H’) ค่าดัชนีความชุกชุมทางชนิดพันธุ์ (d’) และ ค่าความสม่ าเสมอ (J’) ในฤดูฝนระหว่างแปลงส ารวจเห็ดในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-45 4.3.3 ค่าดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพ (H’) ค่าดัชนีความชุกชุมทางชนิดพันธุ์ (d’) และ ค่าความสม่ าเสมอ (J’) ระหว่างฤดูร้อนและฤดูฝนของเห็ดในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-46 4.3.4 แผนภาพ Venn diagram จ าแนกชนิดเห็ดที่พบในฤดูร้อนป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-48 (ฉ) สำรบัญภำพชุด ภำพชุดที่ หน้ำ 4.1.1 พรรณไม้ในพื้นที่ส ารวจ บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-16 4.2.1 ตัวอย่างผีเสื้อกลางวันในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-27 4.2.2 ตัวอย่างผีเสื้อกลางคืนในป่าดิบเขา บริเวณเขาร่ม อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ 4-34 4.3.1 ชนิดเห็ดในฤดูร้อนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,200 เมตร 4-49 4.3.2 ชนิดเห็ดในฤดูฝนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,200 เมตร 4-50 4.3.3 ชนิดเห็ดในฤดูร้อนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,250 เมตร 4-53 4.3.4 ชนิดเห็ดในฤดูฝนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,250 เมตร 4-54 4.3.5 ชนิดเห็ดในฤดูร้อนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,300 เมตร 4-56 4.3.6 ชนิดเห็ดในฤดูฝนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,300 เมตร 4-58 4.3.7 ชนิดเห็ดในฤดูร้อนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,350 เมตร 4-59 4.3.8 ชนิดเห็ดในฤดูฝนโดยการจ าแนกด้วยรูปอย่างง่ายในแปลงระดับความสูง 1,350 เมตร 4-60 4.3.9 ชนิดเห็ดในฤดูร้อน Unknown 1-9 ตามล าดับ 4-61 4.3.10 ชนิดเห็ดในฤดูฝน Unknown 13-21 ตามล าดับ 4-63 1-1 บทที่ 1 ข้อมูลทั่วไปของพื้นที่ศึกษา 1.1 พื้นที่ศึกษา อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ประวัติ เมื่อประมาณ 60-70 ปีที่แล้ว ราษฎรบ้านท่าด่านและบ้านท่าชัย จังหวัดนครนายก ได้บุก รุกถางป่าเพื่อท าการเกษตร และจับจองพื้นที่สร้างบ้านเรือนอาศัยอยู่บนเขาใหญ่ ประมาณ 30 หลังคา เรือน ต่อมาได้ได้ยกฐานะขึ้นเป็นต าบลเขาใหญ่ ขึ้นอยู่กับอ าเภอปากพลี ท าให้เกิดกาบุกรุกท าลายป่าท าไร่ เลื่อนลอยมากขึ้น ต่อมากลายเป็นที่หลบซ่อนพักพิงของโจรผู้ร้ายและผู้ต้องหาที่หลบหนีคดีอาญาเพราะ การคมนาคมยากล าบาก ห่างไกลแหล่งชุมชนอื่นยากแก่การตรวจปราบปราม ด้วยเหตุนี้ทางราชการใน สมัยนั้นจึงยุบต าบลเขาใหญ่ และราษฎรที่อาศัยอยู่บนเขาใหญ่อพยพลงสู่ที่ราบ หมู่บ้าน และไร่ที่ท ากิน บริเวณป่าเขาใหญ่จึงถูกทิ้งร้างกลายสภาพเป็นทุ่งหญ้าคาสลับกับป่าที่อุดมสมบูรณ์ ในปี พ.ศ.2502 ฯพณฯ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัตน์ นายกรัฐมนตรี ได้เดินทางไปตรวจราชการทาง ภาคเหนือ เล็งเห็นถึงความส าคัญที่จะคุ้มครองรักษาธรรมชาติโดยเฉพาะป่าไม้ จึงได้ให้กระทรวงเกษตร และสหกรณ์ และกระทรวงมหาดไทยร่วมมือ และประสานงานกันเพื่อจัดตั้งอุทยานแห่งชาติขึ้นใน ประเทศไทย ซึ่งคณะรัฐมนตรี ได้มีมติการประชุมเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2502 ให้ก าหนดป่าเขาใหญ่ จังหวัด นครนายก จังหวัดนครราชสีมา จังหวัดสระบุรี จังหวัดปราจีนบุรี และป่าอื่นๆ ในท้องที่จังหวัดต่างๆ รวม 14 ป่า เป็นอุทยานแห่งชาติ จากนั้นกรมป่าไม้ได้เริ่มเตรียมการและวางแผนการจัดตั้งอุทยาน แห่งชาติขึ้นโดยได้รับความร่วมมือจาก DR.GEORGE C.RUHLE ผู้เชี่ยวชาญทางด้านอุทยานแห่งชาติ ของสหภาพสากลว่าด้วยการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ (IUCN.) จากประเทศ สหรัฐอเมริกา เมื่อกรมป่าไม้ได้ด าเนินการส ารวจและวางแผนส าเร็จแล้วจึงด าเนินการประกาศจัดตั้งอุทยาน แห่งชาติ โดยได้มีพระราชกฤษฎีกาก าหนดบริเวณป่าที่ดินเขาใหญ่ ในท้องที่ต าบลป่าขะ ต าบลบ้านพร้าว อ าเภอบ้านนา ต าบลหนองแสง ต าบลหินลาด อ าเภอปากพลี ต าบลสาริกา ต าบลหินตั้ง ต าบลพรหมณี อ าเภอเมือง จังหวัดนครนายก ต าบลประจันตคาม อ าเภอประจันตคาม ต าบลสัมพันตา ต าบลทุ่งโพธิ์ อ าเภอกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี ต าบลหมูสี อ าเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา และต าบลมวกเหล็ก ต าบลซ าผักแพว อ าเภอแก่งคอย จังหวัดสระบุรี ให้เป็นอุทยานแห่งชาติ