Problemy Badawcze W Geografii Społeczno-Ekonomicznej
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Zeszyt 3 „STARE I NOWE” PROBLEMY BADAWCZE W GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ "OLD AND NEW" RESEARCH PROBLEMS IN SOCIAL AND ECONOMIC GEOGRAPHY Pod redakcją Sławomira Sitka POLSKIE TOWARZYSTWO GEOGRAFICZNE ODDZIAŁ KATOWICKI UNIWERSYTET ŚLĄSKI WYDZIAŁ NAUK O ZIEMI SOSNOWIEC 2012 1 Recenzent: Andrzej Miszczuk Projekt i wykonanie okładki: Anna Sitek Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec Sosnowiec 2012 ISBN 978-83-61695-13-4 Druk: Drukarnia „Advert”, Chorzów, ul. Krakowska 21. 2 Spis treści: Wprowadzenie . 5 Marin ROUSSEV Interdisciplinary status and spatial nature of geostrategy . 7 Dariusz RAJCHEL Sytuacja społeczno-gospodarcza regionu opolskiego w latach 2007-2012 na tle pozostałych województw Polski . 27 Tadeusz BOCHEŃSKI Koleje regionalne w Polsce . 37 Arkadiusz HEDER Zmiany funkcjonalne miast górniczych w Polsce . 51 Marta CHMIELEWSKA Osiedla patronackie jako dziedzictwo kulturowe miasta postindustrialnego – studium przypadków: Giszowiec, Nikiszowiec i Załęże w Katowicach . 63 Andrzej MATCZAK Koncepcja monitorowania ruchu turystycznego w dużym mieście . 77 Roman SZKUP Możliwości stosowania metody inwentaryzacji bezpośredniej w badaniach nad osadnictwem turystycznym – przykład inwentaryzacji działek letniskowych . 93 Roksana ZARYCHTA, Adrian ZARYCHTA Numeryczny Model Terenu jako forma prezentacji zrekonstruowanej rzeźby terenów odkształconych antropogenicznie . 111 Lucyna PRZYBYLSKA Nazwy ulic jako przedmiot badań geografii religii . 123 Radosław LINKOWSKI Preferencje polityczne mieszkańców Podhala po 1989 roku . 137 3 Contents: Introduction . 5 Marin ROUSSEV Interdisciplinary status and spatial nature of geostrategy . 7 Dariusz RAJCHEL Social and economic situation in the Opole province in 2007-2013 in comparison to other provinces in Poland . 27 Tadeusz BOCHEŃSKI Regional railways in Poland . 37 Arkadiusz HEDER Functional changes in mining towns in Poland . 51 Marta CHMIELEWSKA Worker’s estates as a part of cultural heritage in post-industrial city – case studies: Giszowiec, Nikiszowiec and Załęże in Katowice . 63 Andrzej MATCZAK Concept of monitoring of tourist traffic in big cities . 77 Roman SZKUP The applicability of the method of direct inventory in research on tourism settlement – a case study of second homes inventory . 93 Roksana ZARYCHTA, Adrian ZARYCHTA Digital terrain model as a form of presentation of the reconstructed relief of anthropogenically deformed areas . 111 Lucyna PRZYBYLSKA Names of streets as the subject of geography of religion . 123 Radosław LINKOWSKI Political preferences of the inhabitants of the Podhale region after 1989 . 137 4 WPROWADZENIE Z ogromną przyjemnością mamy zaszczyt przekazać do rąk czytelników Zeszyt 3 z cyklu „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno- ekonomicznej. Zgodnie z deklaracją złożoną podczas publikacji zeszytu pierwszego, kontynuujemy serię wydawniczą. W dziesięciu artykułach zawartych w niniejszej publikacji, Autorzy z różnych ośrodków w Polsce przedstawili zróżnicowane zagadnienia badawcze z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej. Rozległa tematycznie problematyka jest efektem zdywersyfikowanych zainteresowań badawczych poszczególnych Autorów na niwie geograficznej. Wszystkie jednakże opracowania posiadają wspólny mianownik, którym jest przestrzenne podejście do badanych procesów. Pierwszy prezentowany artykuł ma charakter metodologiczny. Bułgarski badacz Marin Roussev pisze na temat międzydyscyplinarego zainteresowania przestrzenią. Ponadto prezentowane w zeszycie artykuły dotyczą między innymi kwestii gospodarczych. Sytuację społeczno-gospodarczą regionu opolskiego przedstawia Dariusz Rajchel. Tadeusz Bocheński prezentuje problem kolei regionalnych w Polsce, a Arkadiusz Heder pisze na temat zmian funkcjonalnych miast górniczych w Polsce. Zagadnienia z pogranicza geografii osadnictwa i geografii społecznej są przedmiotem rozważań Marty Chmielewskiej, która opisuje osiedla patronackie jako dziedzictwo kulturowe miasta postindustrialnego na przykładzie Giszowca, Nikiszowca i Załęża w Katowicach. Zagadnienia turystyczne prezentują prace Andrzeja Matczaka oraz Romana Szkupa. Artykuł Andrzeja Matczaka dotyczy koncepcji monitorowania ruchu turystycznego w dużym mieście. Z kolei Roman Szkup przedstawia możliwości stosowania metody inwentaryzacji bezpośredniej w badaniach nad osadnictwem turystycznym. Również metodyczny charakter ma artykuł Roksany i Adriana Zarychty prezentujący Numeryczny Model Terenu jako formę wizualizacji zrekonstruowanej rzeźby terenów odkształconych antropogenicznie. Artykuł Anny Rajchel koncentruje się na prezentacji wyników projektu edukacyjnego, którego celem jest zwiększanie zatrudnienia młodzieży ponadgimnazjalnej. Z kolei zagadnieniom geografii politycznej poświęcony jest artykuł Radosława Linkowskiego, w którym rozważa preferencje polityczne mieszkańców Podhala po 1989 r. Szeroki zakres tematyczny świadczy o wyjątkowej różnorodności zainteresowań naukowych w obrębie geografii społeczno-ekonomicznej. Rozmaitość 5 merytoryczna podejmowanych analiz pozwala wierzyć, że wielu potencjalnych czytelników odnajdzie w niniejszej publikacji zagadnienia dla siebie interesujące. W tym miejscu chciałbym w imieniu własnym jak i wszystkich Autorów podziękować za trud zrecenzowania publikacji, którego dokonał Profesor Andrzej Miszczuk. Cenne uwagi pozwoliły na dopracowanie szczegółów artykułów i podniesienie ich merytorycznego poziomu. Życzę miłej lektury i inspiracji czerpanej z prac Koleżanek i Kolegów. Sławomir Sitek 6 Marin ROUSSEV Sofia University “St. Kliment Ohridski” INTERDISCIPLINARY STATUS AND SPATIAL NATURE OF GEOSTRATEGY Summary: In the common research is made an attempt so that the methodological potential of a complex combination of significant social scientific directions could be used. The chronological essence of naturally and socially determined geographic space in the light of the comprehensive geopolitical and geostrategic analysis is used as a common determinator. The structure and the interdisciplinary bonds between cultural, political geography, geopolitics and geostrategy are presented. Special attention is paid to the integration aspects in modern geostrategy. Key words: Structure of Geographical Science, Cultural and Political Geography, Geopolitics, Passive and Active Geostrategy. Scientific knowledge begins with the first attempts the world and its constituents to be presented as comprehensible, understandable and predictable. For that purpose many research approaches are used to lay the groundwork for specific, but closely interrelated scientific fields. Despite the subject variety, an appreciable part of them are spatially objectly determined. The role of a universal methodological denominator for their integration is played by human habitable space. At the same time, the spatial basis of civilizational development is an essential research object of geographic science, which provokes its genesis and motivates its millennial development. The result-oriented interest in spatial factors of development and its cultural- political aspects in particular dates back to the remote past. Initial basis of the research interest are natural resources that structure the environment and the need for acquaintance and description of spatial political entities with mostly military and commercial purposes. The genesis of theoretical and methodological foundations of geopolitics and the informally coupled to it geostrategy occurs in the conditional interstitial zone between natural and social sciences. However, their resultative applied essence orients them rather more to the social branches of scientific knowledge. An important feature 7 in this respect is their relatively late formal scientific recognition as a sequence of a consecutive definitive recognition of political geography in the work of researchers such as Winzheim (1694-1751), Kraft (1701-1754), Büsching (1724-1793), Kant (1724-1804), Herder (1744-1803), Ritter (1779-1859), Reclus (1830-1905), Ratzel (1844-1904), Vidal de la Blache (1845-1918), Partsch (1851-1925), Hettner (1859- 1941), Mackinder (1861-1947), Kjellen (1864-1922), Haushofer (1869-1946), Hassinger (1877-1952), Ancel (1882-1943), etc. Active participants in the study of the social-political spatial factors of the civilizational process are also representatives of numerous scientific fields, which geography actively interacts with (fig. 1). At the beginning of World War II, summarizing almost fifty years of experience of researchers from Germany, France, England and Italy, Батаклиев (1940/1941) defines political geography and geopolitics as analytical and dynamic doctrines. Indeed, conditions for the formulation of their theoretical principles have been set ever since the universal ancient writings of Herodotus, Hippocrates, Thucydides, Plato, Aristotle, Strabo and later – Machiavelli (1469-1527), Bacon (1561-1626), Petty (1623-1687) and Huygens (1629-1695). Despite the relatively late generation of conditions for scientifically oriented research activity in our country, contribution in the field of cultural and political geography and in geopolitics have numerous Bulgarian authors – Иширков (1898, 1929), Радев (1919), Яранов (1937), Батаклиев (1939, 1940/1941), Бешков (1943), Пенков (1943), Даков (1971), Христов (1972, 1987, 1992, 1994, 1998), Христов, Бъчваров (1977), Димов (1994, 1999, 2005), Колев (1986, 2007, 2008), Бояджиев (1995), Недин (1996), Бъчваров (1998, 1999, 2004), Йорданова, Терзийска (1998), Бацаров (1999), Слатински (2000), Стоянов