A. Leśniewski, Modele Polityki Kulturalnej Państwa Polskie…

Andrzej Le śniewski MODELE POLITYKI KULTURALNEJ PAŃSTWA POLSKIEGO 1944 – 2015 Praca doktorska napisana w Zakładzie Bada ń nad Uczestnictwem w Kulturze Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. UAM dr. hab. Jana Grada Pozna ń 2017 SPIS TRE ŚCI WST ĘP .......................................................................................................................................... 4 ROZDZIAŁ I POLITYKA KULTURALNA – POJ ĘCIA, KONCEPCJE, MODELE ....................................... 9 1.1. Poj ęcia polityki kulturalnej ............................................................................................... 9 1.2. Rozumienie kultury w polityce kulturalnej ..................................................................... 16 1.3. Zało żenia polityki kulturalnej pa ństwa ........................................................................... 31 1.3.1. „Prawo do kultury” jako światopogl ądowo-aksjologiczny fundament polityki kulturalnej .......................................................................................................... 31 1.3.2. Światopogl ądowe wizje człowieka i wiedza o społecze ństwie jako przesłanki polityki kulturalnej ................................................................................. 35 1.4. Modele polityki kulturalnej pa ństwa ............................................................................... 37 1.4.1. Zakres interwencjonizmu pa ństwa w sferze upowszechniania kultury jako podstawa modeli polityki kulturalnej ...................................................................... 38 1.4.2. Polityka kulturalna – sfera organizacji i zarz ądzania kultur ą ......................................... 41 1.4.3. „Misyjna” polityka kulturalna André Malraux ............................................................... 43 ROZDZIAL II POLITYKA KULTURALNA POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ ...................... 48 2.1. Kształtowanie socjalistycznego ustroju politycznego w Polsce a polityka kulturalna ... 48 2.2. Przesłanki teoretyczne i światopogl ądowe polityki kulturalnej Polski Ludowej ............ 57 2.3. Kształtowanie i prowadzenie polityki kulturalnej pa ństwa ............................................. 84 2.3.1. Prawne i administracyjne instrumenty kształtowania i realizowania pa ństwowej polityki kulturalnej ...................................................................................... 84 2.3.2. Środowiska twórcze w realizacji polityki kulturalnej Polski Ludowej ........................... 91 2.3.3. Cenzura – instrument polityki kulturalnej PRL .............................................................. 97 2.3.4. Edukacja „dla kultury” i organizacji upowszechniania uczestnictwa w kulturze ......... 103 System powszechnej edukacji ....................................................................................... 103 Szkolnictwo artystyczne ................................................................................................ 106 Kształcenie kadr placówek kulturalnych ....................................................................... 110 2.3.5. Instytucjonalny system upowszechniania uczestnictwa w kulturze .............................. 114 Kształtowanie przestrzennego układu kultury ............................................................... 114 Instytucje kulturalne i artystyczne ................................................................................. 127 Produkcja i upowszechnianie filmu – kinematografia i kina ........................................ 135 Teatry ........................................................................................................................... 138 Instytucje muzyczne ...................................................................................................... 139 Upowszechnianie prasy, ksi ąż ki i czytelnictwa ............................................................ 140 Biblioteki ....................................................................................................................... 149 Radio i telewizja ............................................................................................................ 155 Ochrona dóbr kultury – muzea ...................................................................................... 157 2.3.6. Finansowanie sfery twórczo ści artystycznej i upowszechniania kultury ...................... 158 2.4. Kryzys systemu socjalistycznego a sprawy kultury ...................................................... 163 2 ROZDZIAŁ III „ILE PA ŃSTWA W KULTURZE?” MI ĘDZY MECENATEM A NEOLIBERALNYM MODELEM POLITYKI KULTURALNEJ III RZECZYPOSPOLITEJ .................................. 171 3.1. Transformacja ustrojowa ................................................................................................ 171 3.2. Problem polityki kulturalnej pa ństwa w okresie transformacji systemowej ................. 174 3.3. O now ą polityk ę kulturaln ą ........................................................................................... 179 3.3.1. „Zało żenia programu działa ń w okresie przej ściowym”. „Kultura w okresie przej ściowym” – pierwsze dokumenty Ministerstwa Kultury i Sztuki okre ślaj ące polityk ę kulturaln ą III Rzeczypospolitej – kadencja rz ądu 1989–1990 ........................................................ 180 3.3.2. Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej – kadencja rz ądu 1991 ................................................................................................... 183 3.3.3. „Polityka kulturalna pa ństwa. Zało żenia” – pierwszy rz ądowy dokument polityki kulturalnej III Rzeczypospolitej – kadencja rz ądu 1992–1993 ........................ 184 3.3.4. „Zadania Ministerstwa Kultury i Sztuki 1995–1997”. „Perspektywiczna polityka kulturalna pa ństwa”. „Karta Kultury Polskiej” – kadencja rz ądu 1993–1997 ................................................ 187 3.3.5. „Kierunki polityki kulturalnej”. „Kultura racj ą stanu. Program Działania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego” – kadencja rz ądu 1997–2001 ....... 193 3.3.6. „Projekt zmian organizacji i finansowania kultury”. „Narodowa Strategia Rozwoju Kultury” – kadencja rz ądu 2001–2005 ........................ 197 3.3.7. „Polityka historyczna” jako priorytet działalno ści kulturalnej – kadencja rz ądu 2005–2007 ......................................................................................... 204 3.3.8. Programy operacyjne i narodowe programy kultury. „Pakt dla Kultury” – kadencja rz ądu 2007–2011 i 2011–2015 ..................................... 210 3.4. Finansowanie działalno ści kulturalnej .......................................................................... 222 3.4.1. Bud żet pa ństwa w finansowaniu sfery upowszechniania kultury .................................. 222 3.4.2. Pozabud żetowe środki „na kultur ę” .............................................................................. 229 Fundacje krajowe .......................................................................................................... 229 Zagraniczne źródła finansowania kultury ..................................................................... 232 Fundusze i programy Unii Europejskiej ........................................................................ 236 3.5. Nowy ustrój kultury a priorytety polityki kulturalnej pa ństwa ..................................... 246 3.5.1. System organizacyjny sfery upowszechniania kultury .................................................. 246 3.5.2. Instytucje kultury a obszary realizacji polityki kulturalnej pa ństwa ............................. 255 UWAGI PODSUMOWUJ ĄCE ................................................................................................ 271 BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................................... 274 SPIS TABEL ............................................................................................................................. 318 STRESZCZENIE ...................................................................................................................... 319 SUMMARY .............................................................................................................................. 322 SŁOWA KLUCZOWE ............................................................................................................. 324 KEYWORDS ............................................................................................................................ 324 3 WST ĘP Przedmiotem rozwa żań przedkładanej rozprawy doktorskiej jest polityka kulturalna pa ństwa polskiego w dwóch wyra źnie wyodr ębniaj ących si ę okresach historycznych, wyznaczonych przez radykalnie odmienne systemy społeczno-ekonomiczne i polityczne: (1) tzw. realnego socjalizmu (PRL) oraz (2) gospodarki rynkowej i demokracji liberalnej (III RP). U żyte w tytule i stosowane w pracy poj ęcie modelu polityki kulturalnej odnosi si ę tu do empirycznego stanu rzeczy jakim w tym przypadku jest „realizowana polityka kulturalna” uj ęta w pewnym idealizuj ącym uproszczeniu. Jej odmienno ści, wszak że we wskazanych okresach wynikaj ą nie tyle ze sposobu zarz ądzania sfer ą upowszechniania kultury, co z przyj ętych zało żeń teoretycznych i światopogl ądowych oraz celów ideologiczno-politycznych. Nie jest tu podstawow ą cech ą ró żnicuj ącą oba modele: centralistyczny b ądź decentralistyczny sposób zarz ądzania instytucjonalnym systemem działalno ści kulturalnej,

Load more