Inhoudsopgave Inhoudsopgave…………………………………………………………………………..... 1 Dankwoord……………………………………………………………………………….. 4 Inleiding………………………………………………………………………………... 5 Status Quaestionis……………………………………………………………………. 5 Publicaties over het Belgische voetbal waarin R. Antwerp F.C. wordt besproken…… 6 Publicaties over R. Antwerp F.C……………………………………………………… 11 Gebruikte websites over R. Antwerp F.C……………………………………………... 13 Bronnen……………………………………………………………………………...... 14 De notulen van de vergaderingen……………………………………………………... 14 Briefwisseling…………………………………………………………………………. 18 Mondelinge bronnen: interviews……………………………………………………… 22 Onderzoeksvraag……………………………………………………………………... 23 Structuur masterproef……………………………………………………………….. 23 Bibliografie…………………………………………………………………………...... 25 Bronnen……………………………………………………………………………….. 25 Handgeschreven……………………………………………………………………….. 25 Getypt ………………………………………………………………………………… 25 Mondelinge bronnen: interviews……………………………………………………… 25 Werken………………………………………………………………………………... 25 Internetsites…………………………………………………………………………… 29 Video’s-Dvd’s……………………......………………………………………………... 30 Lijst met afkortingen………………………………………………………………..... 30 Proloog: Ontstaansgeschiedenis van het voetbal…………………………...... 32 Hoofdstuk 1: De oorsprong van het voetbal………………………………………… 32 Oervoetbal ...………………………………………...………………………………… 32 De Grieken en de Romeinen …...…………………...………………………………… 33 De Middeleeuwen – De Nieuwe Tijd ….…………...………………………………… 34 De negentiende eeuw …………………………………………………………………. 38 Het begin van de twintigste eeuw …………………………………………………….. 42 Hoofdstuk 2: Start van het voetbal in België………..……………………………… 43 De eerst kennismaking in Melle………………………………………………………. 43 De Engelse aanwezigheid …………………………………………………………….. 45 Het ontstaan van de eerste Belgische voetbalclubs …………………………………... 46 Ontstaan van de Belgische voetbalbond ……………………………………………… 47 De eerste competitie ………………………………………………………………….. 49 Deel 1: Korte voorgeschiedenis van Royal Antwerp Football Club (1880-1938) ……………………………………………………………………………. 50 Hoofdstuk 1: De pioniersjaren (1880-1895) ………………………………………... 50 Hoofdstuk 2: De eerste crisis: het ontstaan van Beerschot A.C. (1895-1914) ….… 53 Hoofdstuk 3: De Eerste Wereldoorlog en de aanloop naar het conflict in de jaren 1920 (1914-1923) ……………………………………………………………………... 57 Hoofdstuk 4: Het tweede grote conflict, de verhuis naar Deurne en de eerste 60 1 landstitel (1923-1931) ……………………………………………………………….. Hoofdstuk 5: De tweede landstitel en de aanloop naar het derde grote conflict (1931-1938) …………………………………………………………………………… 63 Deel 2: De geschiedenis van Royal Antwerp Football Club onder voorzitter Fernand Collin (1938-1968) ………………………………………… 66 Hoofdstuk 1: Historische situering………………………………………………….. 66 Hoofdstuk 2: Interne geschiedenis: Voorzitter Collin en zijn bestuur……………. 73 Voorzitter Fernand Collin ( °1897- †1990) …………………………………………... 73 Samenstelling bestuur…………………………………………………………………. 78 De financiën…………………………………………………………………………… 91 Ideologie van de club………………………………………………………………….. 99 Hoofdstuk 3: Rivaliteit tussen de Antwerpse clubs? ………………………………. 103 De factietheorie of breuklijnentheorie van Giulianotti………………………………... 103 Facties in Antwerpen………………………………………………………………….. 103 Hoofdstuk 4: De infrastructuur en de mensen……………………………………… 111 Het stadion…………………………………………………………………………….. 111 De supporters………………………………………………………………………….. 117 Hoofdstuk 5: Sportieve zaken………………………………………………………... 126 Het ‘derde grote conflict’: de Antwerp Boys…………………………………………. 126 Voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog: de derde landstitel in 1944……………….. 128 De naoorlogse periode: een nieuw tijdperk…………………………………………… 135 De glorieperiode in de 2e helft van de jaren 1950…………………………………….. 138 Voortijdige afbouw van een gouden generatie……………………………………….. 139 Een trots record sneuvelt: degradatie uit eerste klasse………………………………... 143 Algemeen Besluit…………………………………………………………………….. 145 Bijlagen…………………………………………………………………………………. 149 Bijlage 1: De transcripties van de interviews……………………………………….. 149 Transcriptie interview 1: Marcel Dries………………………………………………... 151 Biografische en technische fiche……………………………………………………… 151 Transcriptie……………………………………………………………………………. 152 Transcriptie interview 2: Vic Mees…………………………………………………… 156 Biografische en technische fiche……………………………………………………… 156 Transcriptie……………………………………………………………………………. 157 Transcriptie interview 3: René Morren……………………………………………….. 168 Biografische en technische fiche……………………………………………………… 168 Transcriptie……………………………………………………………………………. 169 Transcriptie interview 4: Fernand Collin Jr. ………………………………………….. 174 Biografische en technische fiche……………………………………………………… 174 Transcriptie……………………………………………………………………………. 175 Bijlage 2: Tabellen……………………………………………………………………. 183 Tabel: Prijzen………………………………………………………………………….. 183 Tabel: Lonen werklieden en werksters………………………………………………... 183 Tabel: Lonen bedienden………………………………………………………………. 183 2 3 Dankwoord Na ongeveer een jaar werken is het schrijven van een dankwoord een definitief afscheid aan het fenomeen ‘thesis’. In tegenstelling tot velen, heeft het werken aan mijn verhandeling mij nooit de keel uitgehangen. Ik had dan ook geluk met mijn onderwerp: een verhandeling mogen maken over je grootse passie is dan ook een geschenk uit de hemel. Nu hij eindelijk af is, wordt het tijd om hen te bedanken, die dit mede hebben mogelijk gemaakt. In de eerste plaats bedank ik de archivaris van R. Antwerp F.C. Dirk Willocx. Zonder zijn toestemming en medewerking zou ik nooit de mogelijkheid gehad hebben om dit onderzoek te kunnen doen. Bedankt Dirk voor het uitlenen van het archief, de kopies van de guldenboeken, de boeken 1880-2005: 125 jaar Antwerp FC en voor de informatie en suggesties die je mij hebt gegeven. Mijn promotor, professor Dries Vanysacker, verdient ook mijn dankbaarheid. U hebt me geholpen om op de juiste momenten knopen door te hakken en stuurde mij de juiste richting uit. Uw geduld en toegankelijkheid maakten het voor mij een groot plezier om met u samen te werken. Verder gaat mijn dank ook uit naar het bibliotheekpersoneel van de KUL. Marcel Dries, Vic Mees, René Morren en Fernand Collin Jr., die akkoord gingen dat ik hen mocht interviewen. Bedankt Joris voor het uitlenen van de dvd-box The history of football en jouw bandopnemer voor de interviews en bedankt Maurits voor het uitlenen van de video 100 jaar voetbal in België. Ook moet ik een speciaal woordje van dank richten aan professor Erik Buyst. Hij gaf me de nodige titels van verschillende werken die nuttig waren voor het schrijven van het financiële aspect van de masterproef. Voorts wil ik ook alle personen bedanken die mij gedurende mijn opleiding en deze masterproef hebben gesteund. Op de eerste plaats mijn ouders die mij de kans boden om te studeren en steeds voor mij klaar stonden. Mijn vrienden Joris, Koen, Jan S., Jan B., Wout, Mick, Steven en Tom voor het nalezen van de verhandeling en voor de vele uren van ontspanning. Ook wil ik mijn broer Wouter en familie bedanken voor de morele steun gedurende de afgelopen jaren. Tenslotte draag ik deze masterproef op aan mijn overleden grootvader Louis Joris. Hij was, net als ik, bezeten door het voetbalvirus. 4 Inleiding Status Quaestionis Voetbal is in België samen met wielrennen de populairste sport. Het lokt wekelijks duizenden toeschouwers naar stadions. Spelermakelaars, profvoetballers, trainers, clubmanagers,… leven allemaal van ‘het voetbal’. De media speelt ook handig in op het voetbalgebeuren. Verschillende kranten zoals Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad danken hun succes voor een deel aan hun sportverslaggeving over voetbal. Het is duidelijk dat voetbal veel meer dan ‘een’ sport is, het ontwikkelde zich tot een maatschappelijk fenomeen. Het is daarom verwonderlijk dat de historiografie over voetbal, en sport in het algemeen, nog in haar kinderschoenen staat in ons land. Het lijkt alsof de academische wereld koning voetbal geen waardig onderwerp vindt. De reden hierom is niet gekend. Acht ze deze sport te min om te onderzoeken en te beschrijven? Of liggen de prioriteiten elders? De weinige geschiedkundige werken die tot stand kwamen, waren van de hand van sportjournalisten of sportliefhebbers. Deze publicaties waren vaak jubileumboeken ter ere van het 50, 75 of 100-jarig bestaan van de club. Het zijn werken waarin de vroegste geschiedenis van de voetbalvereniging slechts summier wordt behandeld. Het recente verleden valt duidelijk meer in de smaak van de supporters. Deze boeken zijn ook meestal geschreven door een persoon die de club een warm hart toedraagt zodat ze enige vorm van subjectiviteit vertonen. Het dient gezegd te worden dat niet enkel de historici en de academische wereld schuld treffen. De voetbalclubs in België gaan ook niet vrijuit. Vele voetbalploegen hebben een traditie die teruggaat tot in de 19e eeuw en een beschikken over een rijk gevuld archief. De clubs beseffen hier echter de historische waarde niet van. Zo vernietigde R. Beerschot A.C. hun archief na de fusie met Germinal Ekeren tot Germinal Beerschot Antwerpen. We kunnen hier ook het archief van R. Antwerp F.C. even aanhalen. Dit bestaat uit kartonnen dozen, stapels losse brieven en foto’s. Deze dozen en losse brieven zijn per jaar gesorteerd, maar worden niet in de meest optimale omstandigheden bewaard. Dit is zeker geen sneer naar de amateurclubarchivaris Dirk Willocx, die het archief beheert en bewaart in zijn thuisadres. Hij is een van de weinige personen in België die zich bezighoudt met het verzamelen en beheren van een archief van een voetbalclub. Hij hangt ook af van de welwillendheid van verschillende mensen die iets